پسین‌باستان _ بهرام روشن‌ضمیر

سربازان ساسانی در جامعه اسلامی: خاستگاه‌های عیاری و فتوت. محسن ذاکری، ترجمه از حمیدرضا پیغمبری. ۱۴۰۲.

این اثر از زنده‌یاد دکتر محسن ذاکری که چندی پیش در ایران منتشر شده است، در اصل رساله دکتری ایشان به سال ۱۹۸۷ در دانشگاه یوتا در آمریکا است که در سال ۱۹۹۵ به انگلیسی در آلمان به چاپ رسید. ایشان که چندی پیش درگذشتند پژوهشگر مطالعات تاریخی تطبیقی ایران و اسلام بودند.

ایشان را نخستین و آخرین بار در کنفرانس اروپایی مطالعات ایرانی در دانشگاه لایدن هلند دیدم. در آنجا ایشان سخنرانی‌ درباره نهضت ترجمه و ارتباط ادبیات سریانی و فارسی ارائه کردند که برای من موضوعی جذاب بود.

مترجم کتاب دکتر حمیدرضا پیغمبری استادیار گروه تاریخ دانشگاه خلیج فارس (بوشهر) است.

تاریخ و تمدن ایلام ترجمه امین بابادی
۴۰۰ صفحه ۳۷۰ هزار تومان
اطلاعات بیشتر ۰۹۱۰۰۷۶۴۱۴۲ و ۶۶۹۷۲۶۲۴
این کتاب ترجمه ایست از مداخل دانشنامه ایرانیکا با موضوع مرتبط با تاریخ و تمدن ایلام
#ایران #خلیج_فارس #ایرانیکا #ایلام #هلتمتی #آوشت

✅ سیمای ایرانشهر #ساسانی
در تاریخ‌نگاری غرب؛ سده‌های سوم و چهارم میلادی

🔺 بهرام روشن ضمیر ( دانشجوی دکتری مدرسه مطالعات عالی پاریس)
🔸میزبان: فاطمه کاملی ( دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ ایران باستان دانشگاه تهران)

🔹کانون ایرانشهر دانشگاه علامه طباطبایی

📆 یک‌شنبه، ۲۳ خرداد ۱۴۰۰
#ساسانیان

.
🌍چشم انداز تاریخ
🌍 @history_perspective

غلامحسین ساعدی: فرض کنید بنده و سرکار در این اتاق زندگی میکنیم. بعد میبینیم که نمیتونیم و یکی‌مون میاد دیوار می‌کشه جدا می‌کنه! بعد بهش میگیم تجزیه؟
مصاحبه‌گر: آیا اقدام فرقه دموکرات تجزیه حاکمیت ملی به حساب نمیاد؟
ساعدی: حاکمیت ملی یعنی چی؟

این مصاحبه جذاب از این روشنفکر برجسته را از دست ندهید. خاطرات خود را از دوره فرقه دموکرات پیشه‌وری تعریف می‌کند.

مفهوم «ایران باستان»
در اندیشه ایرانشهری
مناظره اسماعیل مطلوب‌کاری
و امید غیاثی

#نسخه‌_کامل

🎞 نسخه‌ با کیفیت این برنامه را در کانال یوتوب آسیانیوز ایران (لیست پخش ایران کجاست) ببینید.

🔸سید جواد طباطبایی حول محور ایدهٔ ایران و مفهوم ایرانشهر به نظریه‌پردازی و انحطاط‌شناسی تاریخ ایران پرداخته است.
🔸آیا مفهوم ایرانشهر در اندیشه طباطبایی مبنای علمی و تاریخی در دوره شاهنشاهی ساسانیان دارد؟
🔸موافقان و مخالفان طباطبایی در این زمینه چه نظری دارند؟

🔸در همین راستا در سلسله نشست‌های «ایران کجاست»، به وسیله آسیانیوز ایران و موسسه علمی و تاریخی آتوسا، مناظره‌ای با حضور دکتر اسماعیل‌ مطلوب‌کاری و دکتر امید غیاثی برگزار کرده‌ایم.

آسیانیوز ایران
موسسه علمی و تاریخی آتوسا
با مشارکت موسسه فرهنگی بزرگمهر حکیم

آتوسا: نهاد ترویجی اندیشه سیاسی و دانش تاریخی در ایران

آتوسا را به دوستان خود معرفی بفرمایید

🆔 @atusa_sbu

فایل صوتی ارائه نویسنده این کانال در کنفرانس اروپایی مطالعات ایرانی در دانشگاه لایدن هلند (اوت ۲۰۲۳) با موضوع «شاهان خوب و مستبدان بد: توصیف بیزانسی از پادشاهان ساسانی»
در این سخنرانی من نظریه تاریخ دایره‌ای پولی‌بیوس را در نگرش و بازنمایی مورخان بیزانس درباره شاهان ایرانی از قرن پنجم تا هفتم به آزمایش گذاشتم.

کتاب آخرین شاهنشاهی ایران اثر مایکل جکسون بانر که پیشتر در این کانال معرفی کرده بودم به فارسی در ایران ترجمه و چاپ شده است. از کیفیت ترجمه و کار مترجم بی‌خبرم.

https://youtu.be/Jr1DceHJt68

همایش "دوره‌بندی در تاریخ"

سخنرانی روزبه زرین‌کوب

"طرحی درباره دوره‌بندی تاریخ ایران باستان"

پژوهشکده تاریخ اسلام آذر۱۴۰۳
.
🌍 چشم انداز تاریخ
🌍 @history_perspective

بنیاد پژوهش‌های ایران باستان آژیار

نوزدهمین نشست نو سخن از کهن روزگار

مفهوم انحطاط در اندیشۀ فردوسی
دکتر امید غیاثی
پنج‌شنبه ۱۳ در ۱۴۰۳

پیوند گوگل‌میت
https://meet.google.com/wue-acko-dbd


https://t.me/AzhyarFoundation

بخش‌های سوم و چهارم به زبان و ادبیاتِ سریانی می‌پردازد. اگرچه جایِ چهرۀ مطرحِ این حوزه جورج کیراز مولفِ فرهنگِ دانشنامۀ میراثِ سریانی و موسس انتشاراتِ گُرگیاس و بنیادِ بیت مردوثا خالی است، ‌از سباستین برُک چهرۀ برجستۀ مطالعات سریانی و دیگران چون آرون مایکل باتس و فیلیپ وود درباره زبان، شعر و ژانرهای ادبی و تاریخنگاریِ سریانی بهره گرفته شده است. همچنین سوزان اشبروک هاروی فصلی دربارۀ زنان و کودکان در ادبیاتِ مسیحیِ سریانی نوشته است. بخشِ پنجم نیز به ادبیاتِ سریانی در فراتر از منطقۀ آرامی‌زبان در بخشهای شرقی‌تر آسیا، در آسیای مرکزی، هند و چین پرداخته است و فصولی نیز در این بخش ادبیاتِ سریانی را پس از دورۀ کلاسیک (از دورۀ مغول تا کلیسای مارونی لبنان) بررسی می‌کند. فصلی نیز دربارۀ مطالعاتِ نخستینِ اروپایی دربارۀ ادبیاتِ سریانی نوشته است و دو فصلِ پایانی به هویتِ مدرنِ سریانی (آشوری) و وضعیتِ جغرافیای انسانیِ آنان در منطقه نگاه می‌کند.
#معرفی_کتاب

جهانِ سریانی - به کوششِ دانیل کینگ - 2018

اگر به دنبال کتابی کاملا جامع اما ساده و نه چندان تخصصی برای آشنایی با آنچه فرهنگ و ادبیاتِ سریانی خوانده می‌شود می‌گردید، هیچ کتابی جامع‌تر از این وجود ندارد. دانیل کینگ استاد مطالعاتِ سامی و کتاب مقدس در دانشگاه کاردیف در این مجموعه (که خودش در آن جز مقدمه، فصلی ننوشته است)، تلاش کرده تا تقریبا همۀ پژوهشگران فعالِ مطالعات سریانی را گرد هم آورد.
حاصل کار 39 فصل است که در 5 بخش در بیش از 800 صفحه گردآوری شده و کتاب را به ماخذی جامع برای استفاده عمومی و نیمه‌تخصصی تبدیل کرده است.
در بخش یکم موریِل دُبیه (که پیش از این معرفی شد) و تورج دریایی به معرفیِ دو ساختارِ سیاسی جهانِ پسین‌باستان یعنی ایرانِ ساسانی و رومِ شرقی می‌پردازند.
بخشِ دوم به مطالعۀ دین و فرهنگِ دینیِ جوامعِ سریانی-آرامی‌زبان در آن دوره اختصاص دارد و چهره‌های مطرحی چون وینکلر و فلورانس ژولین و مایکل پِن روابط و معادلاتِ دینی را بررسی می‌کنند. به‌ویژه جِفری هرمان فصلی بسیار مختصر و مفید دربارۀ ادبیاتِ سریانیِ ساسانی و رویکردِ آن به دینِ زردشتی در ایران دارد.
#معرفی_کتاب

یادداشت 11 سال پیش نویسندۀ این کانال دربارۀ یلدا - جشنِ زمستانه

فصلِ دومِ کتاب - که کوتاهتر است - به بخشِ دومِ عنوانِ فرعی (آگاهی‌ها) می‌پردازد و تلاش می‌کند روایت‌های فلسفی و علمیِ موجود در رُمانِ سریانیِ اسکندر را تبارشناسی کند. یکی از مهمترین این موضوعات، موضوعِ ارتباطِ اسکندر و ارسطو فیلسوفِ بنام، است. این مساله بسیار موردِ توجۀ جوامع هلنیستی و سپس اسلامی در شرقِ نزدیک بوده و مشخصا در ادبیاتِ ایران نیز دستمایۀ نوعی از اندرزنامه‌نویسی بوده است. (اینجانب سالها پیش مقاله‌ای در این باره با عنوان "هم‌نشینیِ اسکندر و ارسطو در روایاتِ ایرانی" نوشته بودم که در اینجا نیز پیوند آن را قرار می‌دهم).

نهایتا بخشِ سوم از کتاب خانم پروفسور دُبیه - که به نظر من بهتر بود در قالبِ جلد دوم و حتی شاید اصلا یک کتابِ دیگر چاپ می‌شد تا جلد یکم را سبک‌تر و برای مخاطب راحت تر کند - تلاشی برای بازسازیِ ذهنیتِ تاریخنگاران و خطیبان و مولفانِ مسیحیِ سریانی در دورۀ پسین باستان و قرون وسطا است و روایت‌های تاریخیِ سریانیِ پراکنده و اشعارِ و ستایشنامه‌ها را مرور و بررسی می‌کند. در مجموع باید گفت این استاد فرانسوی و نشرِ وزین و خوشنامِ فرانسوی (Belles-Lettres) نه فقط کتابی ماندگار در زمینۀ یکی از گنجینه‌های ادبی-فرهنگیِ کهن یعنی روایتِ سریانیِ رُمانِ اسکندر به دست داده‌اند، بلکه با کاری به این حجم و کیفیت دربارۀ روایتی "شرقی" از شخصیتی "غربی" تاکید مهمی بر اهمیتِ کلیدیِ زبان و ادبیاتِ سریانی در اتصالِ دو جهانِ موسوم به "شرق" و "غرب" کرده‌اند.
#معرفی_کتاب

https://www.cgie.org.ir/fa/news/215509/%D9%87%D9%85-%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1-%D9%88-%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C---%D8%A8%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86-%D8%B6%D9%85%DB%8C%D8%B1

... همه چیز از تلاشِ کالیستِنس تاریخنگارِ اسکندر برای نوشتن کارنامۀ این قهرمانِ جوان مقدونی آغاز شد. اما از این کتاب جز نام چیزی نماند تا مدتها بعد فردی با عنوانِ کالیستِنس در مصر بطلمیوسی که به «کالیستِنس دروغین» معروف شد اثری حماسی و نیمه‌افسانه‌ای دربارۀ اسکندر نوشت که به رُمانِ اسکندر شناخته می‌شود. البته حتی نسخۀ اصلیِ یونانی همین اثر نیز به درستی و کمال به دست ما نرسیده، با اینحال نسخه‌های پرشماری از آن در زبانهای گوناگون در فاصلۀ سدۀ پنجم میلادی تا پانزدهم در زبانهای گوناگون چرخید که واپسینِ آنها مالای و اتیوپیایی بود.

رُمان اسکندر، به ویژه نسخه‌های سریانی، که شاید مهمترین نسخه‌های آن باشند، همواره موردِ توجه متخصصان پژوهشهای مدرن حوزه فیلولوژی و تاریخ و اسطوره بوده است، با اینحال تا پیش این پژوهشِ گرانسنگِ خانم پروفسور موریِل دُبیه (استادِ مطالعاتِ سریانی و مسیحیتِ شرقی در مدرسه مطالعاتِ عالیِ پاریس) جای یک اثر کاملا جامع و عمیق دربارۀ تاریخچه و ابعاد گوناگون درونی-محتوایی-گفتمانی و برونیِ این اثر، یا به بیانِ بهتر این سنت، خالی بود.

کتاب 600 صفحه‌ایِ خانمِ دُبیه که چندین سال را به پژوهش بر متن و زیرمتن‌های مرتبط با روایت‌های گوناگون اسکندر، با محوریتِ نسخه‌های سریانی، گذاشته در سه بخش تنظیم شده است که با عنوانِ فرعیِ کتاب (سالارِ مکان‌ها، آگاهی‌ها، و زمانها) ارتباط دارد. بخش نخست کتاب پس از مقدمه‌ای نه چندان طولانی، روایتی از داستانِ سریانیِ اسکندر ارائه می‌دهد و سپس داستانِ خودِ "رُمانِ اسکندر" (سفرهای روایتِ اسکندر در جهان) را بررسی می‌کند، یعنی آنچه قهرمانِ اصلی و موضوعِ اصلی کتاب است. این فصل نهایتا نشان می‌دهد که این رُمان اگرچه برآمده از روایتی یونانی از اسکندرِ کبیر است، در عمل پیوندی عمیق‌تر با جوامعِ میزبانِ این روابط به‌ویژه شرقِ نزدیکِ آرامی‌زبانِ سریانی‌نویس و جوامعِ همسایه چون ارمنی‌ها، مصریان، عربها و ایرانیان دارد. این رمان در ادامه در طولِ جادۀ موسوم به ابریشم سفر می‌کند و به آسیای مرکزی و هند و حتی بعدا به آسیای دور می‌رسد.

پیشتر هم تا اندازۀ زیادی مشخص شده بود که ذوالقرنینِ قرآن که در آن اسکندر با اقوامی در لبۀ پایانیِ جهان در طلوع‌گاه و غروب‌گاهِ خورشید و یاجوج و ماجوج روبرو می‌شود - چنانکه روایت‌های سنتی اسلامی هم گفته بودند - اسکندر است و نه کورش (بر خلافِ ادعاهای بی‌اهمیت اما بسیار پربسامدی که از دو سه شخصیتِ صاحبنام مانند ابوالکلامِ آزاد و علامه طباطبایی تکرار می‌شود). این کتاب تردیدی باقی نمی‌گذارد که قرآن متاثر از روایتِ سریانی رُمانِ اسکندر بوده است.

همچنین این پژوهش - باز هم اگرچه پیشتر گفته و دانسته می‌شد - بهتر نشان می‌دهد که رُمان اسکندر نمی‌توانسته اصالتا پهلوی باشد و حتی به سختی می‌توان احتمال داد که اصلا نسخه‌ای پهلوی از آن وجود داشته و در نتیجه نسخه‌های فارسی دورۀ اسلامی متاثر از نسخه‌های عربی و سریانی و یونانی است که در همان دورۀ اسلامی ساخته و پرداخته و بازتدوین شده است. این بر خلاف رویکردی است که از زمان ذبیح بهروز و نهایتا محمود امیدسالار (البته با دو ایدۀ کاملا متفاوت) تلاش داشته‌اند جایی برای نوعی ایرانی‌شده از اسکندر در ادبیاتِ ایران باستان باز کنند.
#معرفی_کتاب

اسکندر کبیر در متون سریانی: سالار مکان‌ها، آگاهی‌ها و زمان‌ها، موریل دُبیه. 2024.

اگر اسکندر با رویای یکپارچگیِ شرق و غرب به جنگ با هخامنشیان رفت و در عمل جز پا‌ره‌پاره کردنِ جهانِ کهن در عرض چند سال چیزی بر جای نگذاشت، رُمانِ اسکندر، یا به بیانِ بهتر افسانۀ اسکندر، شرق و غرب را به هم پیوست.

از مورخِ یونانی کالیستِنس تا رمان‌نویسِ اهلِ مصرِ دورۀ بطلمیوسی تا متون سریانی و نهایتا داستانِ ذوالقرنین در قرآن و آثارِ فارسی - شاهنامۀ فردوسی، دارابنامۀ طرسوسی و اسکندرنامۀ نظامی گنجوی - رمانِ اسکندر به شکلی مرموز، همچون سرگذشتِ خود اسکندر، در مدتی نه چندان طولانی به سراسر جهانِ کهن سفر کرد، و باز همچون خودِ اسکندر قلمرو به قلمرو را فتح کرد و کشورها گشود و در این سفرهای ماجراجویانه در زمان و مکان تغییر و تحولاتی را پذیرفت و به رنگِ زبان و زمان و مکان و فرهنگ و دین و آیینِ مخاطبان درآمد. رُمانِ اسکندر اگر از خودِ اسکندر "کبیر"تر نباشد، کوچکتر نبود و می‌توان آن را نمادی از همدستیِ فرهنگیِ آنچه شرق و غرب خوانده می‌شود دانست.
#معرفی_کتاب

اسقف اعظم جامع نوتردام پاریس در حال ریختن روغن تقدیس بر محراب کلیسا.

در این محراب قطعاتی از صلیب اصلی مسیح نیز قرار گرفته است. صلیب مسیح سرنوشت جذابی داشته است. در جریان فتح اورشلیم به دست ساسانیان به سال ۶۱۴ خسرو پرویز دستور داد تا این صلیب به ایران منتقل شود. این اقدام باعث شد تبلیغات بیزانس چهره‌ای ضد مسیحی از شاهنشاه ایران بسازد. در واقعیت اما خسرو پرویز هدفی جز اثبات سرپرستی خودش بر جهان مسیحیت و رعایای مسیحی منطقه نداشت. او که همسرانش نیز مسیحی بودند دستور داده بود صلیب با احترامات کامل به ایران منتقل شود و حتی دست غیرمسیحی به آن نرسد و در اختیار مقامات کلیسایی ایران باشد.

بعدا در زمان ملکه بوران این صلیب پس از ۱۶ سال به پاس صلح میان دو قدرت به هراکلیوس پس داده شد و امپراتور شخصا در روز ۲۱ مارس سال ۶۳۰ (نوروز) این صلیب را در جایگاه خود در کلیسای رستاخیز (مقبره مسیح) نصب کرد.

بعدا و با حمله اعراب مسلمان صلیب به قسطنطنیه منتقل شد و در جریان جنگهای صلیبی چهارم صلیبیون هر یک تکه‌هایی از آنرا به اروپا بردند.

عکس: نوشتاری از خانم پروانه پورشریعتی.
____
اصطلاح «خاورمیانه» امپریالیستی است. اما هم مفهوم دارد و هم کار می‌کند. اما اصطلاح «آسیای غربی» و کلا «آسیا» نه مفهوم دارد و نه کار می‌کند. دانشجویان تاریخ (و لابد خانم پورشریعتی) میدانند که آسیا هم خودش یک درک یونانی از بخش شرقی جهان بود، همچون اروپا و آفریقا و آنان درکی واقعی از ااین قاره ها نداشتند. اروپای فرهنگی هزار سال پیش با مسیحیت تشکیل شد و آفریقا در قرن بیستم پس از استقلال. اما «آسیا» هنوز هم به لحاظ فرهنگی وجود ندارد که در مطالعات علوم انسانی از اصطلاح «آسیای غربی» بهره بگیریم. و اصلا کاربردش چیست؟ خانم پورشریعتی از بهره‌گیری ما از «خاورمیانه» تعجب میکند و ما از خانم پورشریعتی که چطور میخواهد تاریخ یهودیان در «آسیای غربی» بنویسد؟ یهودیان بدون مصر و شمال آفریقا؟ جل‌الخالق والمخلوق!

کارگاه علمی تشریفات دینی آتش در کتاب مقدس و تلمود بابلی. پژوهشکده ادیان یکتاپرست فرانسه و مدرسه مطالعات عالی پاریس. ۱۱ دسامبر ۲۰۲۴

سخنرانان: جفری هرمان، میخاییل شنکار، دن شپیرا، بهرام روشن‌ضمیر و دیگران.

در میان ویرانه‌ها، سوریه، گذشته و اکنون. کریستین ساهنر.

پژوهشگر تاریخ اسلام در دانشگاه آکسفورد در این کتاب که برای مخاطب عمومی نگاشته شده، روایتی روان و شیوا و در هم‌تنیده از گذشته و اکنون یکی از غنی‌ترین سرزمینهای جهان به لحاظ فرهنگی ارائه می‌کند. کتاب ده سال پیش در اوج درگیری نگاشته شده با اینحال دستکم امروز که رژیم علوی دمشق سقوط کرده و کسی از فردای این کشور خبر ندارد، این کتاب تازگی خود را بازخواست یافت.
سوریه‌ای که بعد از پالمیر و دورا و حران واجد ادسا بود، شهر مادر فرهنگ سریانی، و انتاکیه یکی از چهار کلیسای مادر در مسیحیت اولیه در کنار اورشلیم، اسکندریه و رم بود. کلیسای ایران زیرمجموعه همین انتاکیه سوریه بود. همچنین باید از نصیبین یاد کرد که مدرسه مسیحی آن نهایتا ایدئولوژی مسیح‌شناختی کلیسای ایران موسوم به نستوری را تعیین کرد.

لازم به تذکر است که هر سه این شهرهای اصالتا سوری یعنی نصیبین، ادسا و انتاکیه اکنون در قلمرو رسمی ترکیه قرار دارند، هرچند به شکل تاریخی جزو سوریه به شمار میروند.
#معرفی_کتاب

انتقاد گمان‌شکن زردشتیان بر اسلام (فصول ۱۱ و ۱۲ از شکند‌گمانیک وزار اثر مردانفرخ پسر اهرمزدداد). کریستین ساهنر. ۲۰۲۳

این استاد آمریکایی دانشگاه آکسفورد و متخصص تاریخ اسلام که پیشتر کتابهایی با عناوین «شهیدان مسیحی در دوره اسلامی» و «در میان ویرانه‌ها: گذشته و اکنون سوریه» نگاشته بود، در این کتاب بخش انتقاد بر اسلام در کتاب پهلوی گزارش گمان‌شکن اثری از سده نهم میلادی را با مقدمه‌ای مفصل‌تر از اصل در مجموعه «متون برای مورخان» دانشگاه لیورپول منتشر کرده است.

او پیشتر مقالاتی هم درباره زردشتیان در دوره اسلامی و همچنین درباره دیگر رساله جدلی زردشتی یعنی گجستگ ابالیش نوشته بود.

#معرفی_کتاب

مهر مسیحی ساسانی متعلق به موزه بریتانیا احتمالا از یکی از اهالی مسیحی بیشاپور که از نسل اسیران سوری این شهر بودند. نوشته پهلوی پیرامون آن بسیار جالب است و نشانده اهمیت زبان پهلوی در میان مسیحیان داخل فلات ایران.

عکس این جای‌مهر را از کتاب جودیت لرنر (مهرهای مسیحی دوره ساسانی) برداشتم و با کمک هوش مصنوعی به عکسی از مهر تبدیل کردم.

✅امکان ندارد که تا به حال نشنیده باشید که ساسانیان، تاریخ اشکانی را تحریف و آثار آنان را از صحنه روزگار پاک کردند. حتما شنیدید که آنان حتی به دوره‌بندیِ اشکانیان مظلوم هم رحم نکرده و به دستور اردشیر بابکان دورۀ اشکانی به نصف کاهش پیدا کرد و از 473 سال به 258 تنزل یافت. این روایت که توسط پژوهشگرانی چون ریچارد فرای "ایراندوست" و بسیاری از مولفانِ ایرانی اصلی خدشه‌ناپذیر درنظر گرفته شده البته مبنایی کهن دارد که همانا روایتی از تاریخنگارِ عرب مسعودی در قرن چهارم هجری است که میگوید اردشیر بابکان (البته نه برای دشمنی با اشکانیان) که به جهت اعتقاد به تقدیرِ هزاره‌ای (فروافتادن پادشاهی ایران در پایان هزاره بنا بر روایات آخرالزمانی) زمانِ میان زرتشت و خودش را نصف کرد تا هزاره به تاخیر بیافتد و عمر پادشاهی‌اش افزون شود.

در این مقاله نویسندگان بهرام روشن‌ضمیر و کلثوم غضنفری نشان می‌دهند که شواهد کافی برای اثبات ادعای دستکاری عمدی سالشماری اشکانیان توسط ساسانیان وجود ندارد. در عوض سه پیشنهاد جایگزین برپایۀ تحلیلهای تاریخی، فرهنگی و متنی ارائه می‌شود.

https://shorturl.at/W3rn5

مقاله تازه چاپ شده بهرام روشن ضمیر: "سیمای دولتِ ایرانشهر در منابع بیزانس: ساختار سیاسی-اداری، دادگستری و ارتشِ ساسانیان از نگاهِ مسیحیان". گزارش مجموعه مقالات همایش آخرین یافته های ایران باستان در دانشگاه چمران (اهواز). به کوشش فرشید نادری.

https://shorturl.at/UWWUy

عکس هوایی از اِدِسا (امروزه در اورفه در ترکیه). اِدِسا گهوارۀ فرهنگ سریانی و یکی از مهمترین مراکز آموزشی در مسیحیتِ شرقی بوده است. «مدرسۀ ایرانیان» سرشناس‌ترین مدرسۀ مسیحی در اِدِسا و شاید حوزۀ رسمیِ مذهبی در این شهر بود. روایات می‌گویند که این مدرسه را قدیس اِفرِم (مهمترین چهرۀ سریانی) و یارانش که از ایران به بیزانس و اِدِسا پناهنده شدند ساختند. جالب آنکه تنها پس از یک قرن دولت بیزانس این مدرسه را بست و استادان و طلابِ مسیحی این حوزه به ایرانِ ساسانی پناهنده شدند و مدرسۀ نصیبین را ساختند. بر پایۀ این روایاتِ این مدرسه در جایی میانِ حوضِ حضرت ابراهیم (بالای عکس) و دژِ شهر (پایین عکس) در جایی که اکنون پارک است، قرار داشته است.

تمام مقالات هم در یک روز رسیده و دقیقا در همان روز پذیرش گرفته! یعنی چی؟ یعنی مقالات سفارشی است. مقالات معمولی در زمانهای مختلف فرستاده می‌شوند و هر کدام به داورهای مختلف سپرده میشوند و نهایتا در زمانهایی مختلف پذیرش می‌گیرند. در مجلات دانشجویی داخل ایران که خودم هم دستی بر آتش‌شان داشتم دیده بودم که این تاریخ دریافت و پذیرش را سرسری و راحت میزنند ولی ندیده بودم اینقدر بی‌مبالاتی کنند که همه را بزنند یک‌روز. توگویی داور همان مسئول کنترل ایمیل مجله است که همان روز اول مقاله را دیده و درجا تایید کرده (اینقدر ذوق کرده از رسیدن مقالاتی اینقدر مترقی که بگوید ملت ایران وجود ندارد و جنبش مهسا جنسیتی-قومی است ضد فارس‌های پدرسالار).

فرانسوی‌ها قدیم یک کلاه bonnet d'âne یا کلاه خر داشتند که در کلاس سر دانش‌آموزان خنگ و تنبل می‌گذاشتند. اینها را البته خانم آزاده کیان نویسنده این مقاله مترقی میدانند. هدف ما از این نوشته‌ها این است که بگوییم این کلاه سر ما نمیرود و حواسمان هست.

شماری از مقالات مجله مطالعات (ضد) ایرانی که جنبش مهسا را که در آن تمام مردم در ۳۱ استان برای نخستین‌بار در تاریخ ایران در یک جنبش مشترک بر ضد حکومت مذهبی موجود شرکت کردند، قیامی از سوی مردمان تحت ستم «فارس‌ها» میخواند. پیشتر گفتم، این مجلات خواننده ندارند و هدفشان صرفا مرجع‌سازی برای روز موعود است. و البته هدف نویسندگانشان شغل شریف‌ فاندخواری.

به لحاظ علمی در زمینه «باستان» مجله و انجمن باری ندارد. مقالاتی گهگاه درباره باستان منتشر میکند و در کنفرانس‌هایش به جهت جوری جنس و تزیینی گاهی استادانی خوشنام از حوزه ایران باستان به چشم می‌خورند. ایکاش به چشم نمی‌خوردند. به سهم خودم از عزیزان مطالعات باستانی ایران خواهش میکنم به این مجله و انجمن که هدفش چیز دیگری‌ست اعتبار ندهند. مطالعات باستان پایه و پی فهم تاریخی و فرهنگی ماست. خوشبختانه در اینجا فضا کاملا علمی و «ایرانی» است و برای این دوستان مترقی جای کار ندارد. به این دلیل مقالات باستانی را به شکلی حاشیه‌ای و تزیینی چاپ می‌کنند تا مقالات اصلی در مطالعات مترقی و پیشرو معاصر دیده بشود و کل مجموعه به شکل یک تن واحد جلوه بکند که پایه‌های باستانی‌اش استوار است. درحالیکه چنین نیست و مقالات دوره مدرن (پست‌مدرن در واقع!) کلا فاز دیگری دارند. عنوان کمبریج هم کاملا غلط‌انداز است. دانشگاه کمبریج این مجله را صرفا چاپ میکند و محتوای مجله و سیاستگذاری‌هایش ربطی به کمبریج ندارد.

در کل البته فضای مطالعات مدرن (بخوانید ضد مدرن) ایران در خارج از کشور فاجعه است. یادم نمی‌رود که وقتی میخواستم برای دوره دکتری در خارج اقدام کنم استاد بسیار فرهیخته‌‌ای در ایران به من پیشنهاد کرد اگر فاند میخواهی برو دنبال موضوعات مدرن (باز تاکید می‌کنم بخوانید ضد مدرن)، که خب من طبق معمول حرف گوش ندادم، و پی و ریشه داشتن را به فاند داشتن ترجیح دادم. در این سالهای خارج از کشور به خوبی می‌بینم که عزیزان ایرانی طوری سراغ این موضوعات ایران معاصر می‌روند تو گویی جویندگان طلا به کالیفرنیا رسیده‌اند! همه چیز حاضر و آماده است. مساله (بخوانید نامساله)‌ای در ایران می‌یابند و اگر نتوانستند از جنبش‌های مترقی شرق و غرب عالم وارد می‌کنند و بعد آنرا ورز می‌دهند. یک مقدار در زمینه متد و روش باید رعایت کرد ولی به لحاظ محتوا دست باز است چون معلوم نیست مخاطب شما کیست؟ ایرانی است یا خارجی؟ ایرانی چرا باید درباره ماجراهای ریز دوره رضاشاه و محمدرضاشاه و جمهوری اسلامی انگلیسی بخواند؟ شاید هم بخواند ولی خیلی مهم نیست. چون حجم تحلیل‌ها و تفسیرها در فارسی ده‌ها برابر است. اما خارجی که احیانا آنرا بخواند چیزی از ایران نمیداند. حتی استادان خارجی مطالعات (ضد) مدرن ایرانی یک‌ دهم یک ایرانی علاقه‌مند به این حوزه نمیدانند. پذیرش و گرفتن فاند در این زمینه‌ها سخت نیست. البته اگر سختی خوابیدن در شب برای کسی که بابت چند هزار دلار/یورو به کشورش خیانت می‌کند را نادیده بگیریم. مخاطب این ارتکابات در واقع هیچکس نیست. اینها صرفا تولید میشوند برای تولید رفرنس و مرجع. به این ترتیب در زمان موعود به این آثار ضد ایرانی ارجاع داده میشود. حالا شما آن زمان بیا بگو آن مقاله در آن مجله روی هوا حرف زده!

خلاصه آنکه از عزیزان علاقه‌مند مطالعات باستان تمنا میکنم در انتخاب مجلات خارجی (به‌خصوص مجلات ایرانیان مقیم خارج) دقت بفرمایند و نام فرخنده و پژوهش سودمند خود را ناخودآگاهانه به پای فاندخوارهایی که سرزمین پدری‌مان، یعنی مادرمان ایران را می‌فروشند، نریزند. بگذارید این عزیزان مطالعات (ضد) مدرن دور هم بنشینند. ما خرج بساط‌شان نشویم. ما که حریف این‌ مدعیان روشنفکری نمی‌شویم حداقل به سفارش حافظ شیرین سخن عمل کنیم که «با مدعی مگویید اسرار عشق و مستی / تا بی‌خبر بمیرد در رنج خودپرستی»

پنجشنبه ۲۴ آبان ۱۴۰۳ سوربن - پاریس

عنوان دانشگاه کمبریج‌ روی جلد این مجله جذاب است. از همین رو من هم علاقه‌مندش شدم و به عضویت آن درآمدم و برای کنفرانسش هم مقاله فرستادم، هرچند خوشبختانه از شرکت انصراف دادم. یادم هست روز اول با چه ذوقی به استادم گفتم قرار است در کنفرانس‌شان شرکت کنم. ولی با همان محافظه‌کاری و ادب همیشگی جواب داد .Well! Not the best place around و من تعجب کردم. اما هرچه گذشت و هرچه نگاه کردم چیزی که حتی نزدیک به فضایی علمی باشد ندیدم. اینجا بیش از این چیزی نمی‌گویم چون ذات ننه‌من‌غریبم‌ این جماعت «مترقی» را میشناسم و حوصله درگیری ندارم. راستش را بخواهید این ISIS سابق که اخیرا به AIS تغییر عنوان داده خودش یک کیس پژوهشی ناب است. شماره ۵۷ (چه عدد مبارکی!)، اختصاص دارد به جنبش مهسا، نه ببخشید ژینا امینی دختر کرد که به دست دژخیمان فارس مرکزنشین تهران کشته شد تا جنبش ژن، ژیان، ئازادی توسط کردها و بلوچ‌ها و دیگر ملتهای تحت ستم دولت فارس پا بگیرد. فقط ایکاش پیش از آن عنوان مجله از مطالعات ایرانی به «انیرانی» تغییر می‌کرد چون این شماره اختصاص یافته به مقالاتی برآمده از گفتمان تجزیه‌ در ایران که تصریح می‌کنند ایران وجود نداشته و ندارد.

https://youtu.be/ji3LO_y-P4o

استوانه کوروش چگونه کشف شد
گفت‌و‌گو با دکتر شهرام جلیلیان
به مناسبت روز بزرگداشت کوروش بزرگ

🔸آسیانیوز ایران - ۷ آبان در تقویم غیررسمی ایرانیان روز کورش بزرگ نامیده شده و هر ساله ایرانیان در صدد بزرگداشت این روز هستند. طی سال‌های اخیر، توجه و علاقه جوانان ایرانی به کورش بزرگ و برگزاری مراسم ۷ آبان افزایش یافته است. در این راستا، دکتر شهرام جلیلیان، استاد تاریخ ایران باستان دانشگاه شهید چمران اهواز، در گفتگو با آسیانیوز ایران به بررسی ۷ آبان و استوانه کورش بزرگ پرداخت.

ویدیو گفتگو را مشاهده بفرمایید و برای دوستان خود ارسال بفرمایید.

روزنامه اقتصادی آسیا

🆔 @atusa_sbu

پادکست شماره ۱۲ آژیار

به مناسبت هفتم آبان ماه، روز بزرگداشت کوروش بزرگ

منبع:
داریوش و پارس‌ها (تاریخ فرهنگ ایران در دوره هخامنشیان)

نویسنده:
والتر هینتس

مترجم:
عبدالرحمان صدریه

گویندگان:
بهروز طالبی
فراز تقی پور
بهناز شیخ انصاری

@associationofiranianlanguages

گفتگو با دکتر فرزانه گشتاسپ بنیانگذار پایگاه داده‌های پارسیگ (متون پهلوی)

نشست‌های سمینار چند رشته‌ای: جامعه، سیاست و فرهنگِ جهانِ ایرانی

بهرام روشن‌ضمیر

این سمینارها به صورت حضوری در دانشگاه اینالکو واقع در پاریس 13، خیابان 65 گراند مولن، برگزار می‌شود.

برگزارکنندگان: سمرا آذرنوش (EPHE PSL، CerMI)، ژوستن لاندو (Sorbonne Nouvelle، CerMI)

این سمینارهای ماهانه که توسط CerMI: مرکز [فرانسوی] تحقیقات درباره جهان ایرانی (UMR 8041: CNRS – Sorbonne Nouvelle – INALCO – EPHE) برگزار می‌شود، به ارائۀ پژوهشهای تازه در مورد ایران و جهان ایرانی از دوران باستان تا امروز می‌پردازد. این سمینارها با اتخاذ رویکرد “منطقه فرهنگی” با دیدگاه چندرشته‌ای (زبانشناسی و متن‌شناسی، ادبیات، تاریخ، تاریخ ادیان، تاریخ هنر، علوم اجتماعی)، توسط پژوهشگران این مرکز (محققان، اساتید و دانشجویان دکتری) و همچنین سخنرانان مدعو از سایر موسسات دانشگاهی در فرانسه و خارج از کشور ارائه می‌شود.

این سمینارها به منظورِ تبادل و بحث در موضوعات مربوط به پنج محور پژوهشی مطرح در CerMI برنامه‌ریزی شده است: تولید، نوشتن، و تبادل. جوامع دینی: متون، سنت‌ها و هویت‌ها؛ دولت‌ها، سرزمین‌ها و جوامع معاصر؛ ادبیات و آفرینش ادبی; زبان‌ها و زبان‌شناسی. این سمینارها برایِ بهره‌بردنِ دانشجویانِ دکتری و محققانی که در حوزه فرهنگی ایران پژوهش می‌کنند، و همچنین برای دانشجویان کارشناسی ارشد و به طور گسترده‌تر، برای علاقه‌مندان به این موضوعات تحقیقاتی برگزار می‌شوند.

برای فهرست سخنرانی‌ها به تارنمای خبرنامه ایران باستان مراجعه کنید

https://ancientirannews.com/multidisciplinary-seminar-sessions-society-politics-and-culture-of-the-iranian-world/

🔶🔸 کارگاه آنلاین_آفلاین: ادبیات روایی مسیحی در دورۀ ساسانی

آموزگار: بهرام روشن‌ضمیر

یک‌شنبه‌ها ساعت ۱۹ تا ۲۰

تاریخ شروع:  ۲۲ مهر ۱۴۰۳
تعداد جلسات:    ۸ نشست

شهریه:                   ۶۰۰/۰۰۰تومان
برای ایرانیان خارج از کشور ۱.۲۰۰.۰۰۰ تومان

بهرام روشن‌ضمیر، دانشجوی دکتری در رشتۀ تاریخِ شرقِ نزدیک در دورۀ پسین‌باستان در مدرسۀ مطالعاتِ عالیِ پاریس، بخشِ مطالعاتِ دینی است. از سال 2021 او پژوهشهایش را در قالبِ پژوهشکدۀ مطالعاتِ یکتاپرستی وابسته به مرکز ملیِ تحقیقاتِ علمیِ فرانسه آغاز کرده است. پایان‌نامۀ او بر موضوعِ انگارۀ دینِ زردشتی در دورۀ ساسانی بر پایۀ متون شهادتنامه‌های سریانیِ ایران تمرکز دارد. او مقالاتی چند دربارۀ انگارۀ ایران و ایرانیان در منابعِ یونانی-رومی-مسیحی نوشته است.

نام‌نویسی دوره و پشتیبانی:

واتساپ👇
wa.me/+989392272028

تلگرام👇
t.me/+989392272028



@associationofiranianlanguages

▪️شماره‌ٔ یازدهم  #ماهنامه‌_فرهنگی_هنری
#جهان_اشراقی منتشر شد.


▪️آنچه در این شماره می‌خوانید:

▫️ایرانشهر، انیرانشهر، جهانشهر: هویّت ملّی و جهانی شاهنشاهی ساسانی
▫️مفهوم سنّت در نظام مفاهیم طباطبایی؛ سهل و ممتنع
▫️تمایز نظام شاهی و شاهنشاهی
▫️مفهوم آزادی در تجربهٔ تجدّد سیاسی در عصر قاجار همراه با مجموعه مقالاتی دیگر


▪️با آثار و نوشتاری از:
بــهـرام روشـن‌ضـمیـر
عـلـیـرضــا ســمـنـانـی
حامد عامری گلستانی
مـصـطفـی نـصـیـری
نـیـما شـجـاعـی
عدنـان فلّاحـی
حامد روشنـی‌راد
کـامـران کشیـری
اسماعیل نوشــاد
مـحمّدرضــا تـات
رابعـه موّحـد


و ترجمه‌هایی از:
مـورای روتبـارد
متئـو کمپـارتـی


تازه‌های کتاب:
▫️بحران در آگاهی اروپایی/بهنام جودی
▫️شریعت چیست؟/وائل بن حلّاق
▫️آخرین وسوسهٔ متافیزیک؛ الهیّات سیاسی در افق فلسفهٔ سیاسی/اسماعیل نوشاد
▫️تجسّم اتوپیای واقعی/اریک الین رایت
▫️تبارشناسی حسبه/احمد صبحی منصور



@Jahan_Eshraghi

شماره جدید نشریۀ دین‌نگاری‌ها با دسترسی آزاد منتشر شد. پروندۀ این شماره باطنی‌گراییِ زردشتی است.


این شماره به سردبیریِ ماریانو اِریچیلو، دانیل جی. شفیلد و یوهان سهراب-دینشاه ویواینا، شامل مقالاتی از آنتونیو پانااینو، موریتز مورِر، جنی رُز، ماریانو اِریچیلو، آنا تِسمان، پاسکوالینا اکرسترُم و دو مرور کتاب از سمیر عبدلی و ندا دارابیان میشود.
مجلۀ دین‌نگاری‌ها توسط مرکز تحقیقات تطبیقی تمدنها و معنویت متعلق به بنیاد “جیورجیو چینی” در ایتالیا است.

پیوند خبر در خبرنامۀ ایران باستان

https://ancientirannews.com/the-new-issue-of-religiographies-was-published-with-open-access-this-special-issue-concerns-zoroastrian-esotericism/

🏛️دوره‌های آموزشی بنیاد فرهنگی ایران و انیران باستان
کارگاه آنلاین شناخت منابع مکتوب مطالعات اشکانی
آموزگار: دکتر رضا اردو
زمان: ‌شنبه‌ها ساعت ۱۹
آغاز دوره: ۵ آبان‌ماه ۱۴۰۳

🔗https://ancienteranandaneran.com

تکوین ایده ایران
در دوره اشکانیان
گفت‌و‌گو با دکتر رضا اردو

اشکانیان نزدیک به ۴۰۰ سال بر قلمروی تاریخی ایران حاکم بودند و میراث‌دار هخامنشان و فرهنگ هلنیستی و سکایی بودند.

اما ایده ایران در دوره اشکانی چگونه شکل گرفته است؟

مولفه‌ها و عناصر ایده ایران در دوره اشکانی را چگونه می‌توان توضیح داد؟

ایده ایران در این دوره چگونه بر میراث هلنیستی و سَکایی فائق آمد؟

در همین راستا در موسسه علمی و تاریخی آتوسا و آسیانیوز ایران گفتگویی داشتیم با عنوان «تکوین ایده ایران در دوره اشکانیان» با حضور جناب آقای دکتر رضا اردو، پژوهشگر تاریخ اشکانیان

آسیانیوز ایران

آتوسا: نهاد ترویجی اندیشه سیاسی و دانش تاریخی در ایران

🆔 @atusa_sbu
@asianewsiran

در ادامه در مقاله‌ای گروهی، کریستل ژولیَن، مصطفی اختصاصی، امیر خانمرادی و احسان خوانساری، تلاش می‌کنند مُهری تازه‌یافته را به بابوی جاثلیقِ کلیسای شرق (ایران) در سدۀ پنجم، در دورۀ ساسانی منسوب کنند. (که البته به نظر نویسندۀ این سطور این پیشنهاد قانع‌کننده نبود، هرچند در اینکه لابد رئیس کلیسای ایران مُهر داشته تردید نیست و بعید هم نیست که نوشتۀ روی مُهر سریانی باشد).

در مقالۀ دیگر یوسف مرادی و آلموت هینتسه از مرکز سواس لندن، با توجه به یافته‌های مُهرشناسی تازه از محوطۀ تختِ سلیمان، تلاش میکنند تاثیر و تاثراتِ جوامع اقلیتی یهودی و مسیحی را در آتشکدۀ آذرگشنسپ بررسی کنند. مهرهایی گوناگون متعلق به جوامع مسیحی، یهودی و زردشتی در کنار هم که فضایی بسیار جذاب و جالب از دورۀ ساسانی ارائه می‌کند. محیطی که هیچ شباهتی به آنچه به اشتباه و در اثر خام‌اندیشی به ساسانیان به عنوانِ مذهبی‌هایی متعصب و دگرآزار و سرکوبگر نسبت داده شده ندارد. شهر مقدسِ زردشتیان و مهمترین آتشکدۀ آنان نه فقط در اسنادِ ارائه شده در این مقاله که در شواهدِ تاریخی هم محلِ حضورِ و تجمع پیروانِ ادیان گوناگون بود و هیچ همسانی با مکه و مدینه و واتیکان و لهاسا نداشت.

در مقالۀ پایانی دیتر وبر متخصص دیرین‌نگاری در دانشگاه آزاد برلین، اینبار به جای اسنادِ طبرستان به سراغ سندی از فارس مربوط به دورۀ خسرو پرویز می‌رود. نکته جالب در این سند برای من تداوم لقبِ "شاهانشاهِ اِیران و انِیران که تن و چهر از یزدان دارد" بود. اضافه شدن تن به چهر نشان از پویایی این گفتار و نه تکرارِ خشک قالبهای رسمی دارد. این هم بر خلاف چیزی‌ست که مدام می‌شنویم که این لقب در میانۀ دورۀ ساسانی طرد شده است. البته امکان دارد که با توجه به فتوحاتِ خسرو پرویز در سرزمین‌های انیران (غیرایرانی)، این لقب کارکردِ بیشتری نسبت به پیش داشته باشد.
#معرفی_کتاب

شماره ۳۰ از مجموعۀ RES ORIENTALES با عنوان «بازتابی از دوره‌های ساسانی و پساساسانی» به کوشش ریکا گیزِلن. ۲۰۲۴.

این واپسین شمارۀ منتشرشده از مجموعه رِس اوریِنتالِس با مقاله‌ای مشترک از سمرا آذرنوش و فرانتس گرُنه، استادان مدرسه مطالعات پاریس و کولژ دوفرانس، با عنوان «سیاست شترمرغ: دستکاریِ مداومِ ساسانیان» به بررسی یگ بشقابِ ساسانی با نقش شکار و شترمرغ می‌پردازد که نویسندگان آنرا به شاپور دوم منسوب می‌کنند.

متئو کُمپراتی باستانشناسی ایتالیایی سپس در مقاله‌ای به بررسیِ بشقاب‌های نقره ساسانی در موزه ملی ایران و در مجموعه وایورن بریتانیا می‌پردازد.

اما ریکا گیزِلِن در این شماره، با دو مقاله حضور دارد. او نخست چهار نکته دربارۀ اصطلاحا سکه‌های عرب-ساسانی (دورۀ اسلامی با طرحِ ساسانی) مطرح می‌کند و سپس در مقاله دوم، با توجه به پایان پروندۀ پژوهشیِ اسنادِ طبرستان که از حدود ده سال پیش شروع شده بود، این پرونده را به شکل خلاصه مرور می‌کند.

ادامه دارد...
#معرفی_کتاب

شماره ۲۹ از مجموعۀ RES ORIENTALES با عنوان «گاهی ساسانی، همیشه اِیر» به کوشش ریکا گیزِلن. ۲۰۲۳.

مجموعه رِس اوریِنتالِس متعلق به گروهِ مطالعات خاورمیانه در فرانسه است که از سال ۱۹۸۹ توسط مُهر-سکه‌شناس و ایرانشناسِ بلژیکی ریکا گیزِلن آغاز به کار کرده و هر سال یا دوسال یکبار توسط انتشارات پیترز لوون بلژیک منتشر می‌شود. این مجموعه در طول بیش از سه دهه مشارکت فراوانی در مطالعاتِ ایرانِ باستان، به‌ویژه زمینه‌های موردِ علاقۀ خانم گیزِلن یعنی مُهر و آثار کتیبه‌ای ساسانی و فارسی میانه و نیز جغرافیای اداریِ شاهنشاهی ساسانی داشته است.

در این شماره به جز خانم گیزِلن آثاری از پژوهشگران دیگری چون یوسف مرادی و آلموت هینتسه، دیتر وبر و ماریا ماتسوخ نیز به چشم می‌آید و پروندۀ اصلی آن همچون چهار شمارۀ گذشته (به جز ۲۵ که روزآمدی از کتاب جغرافیای اداریِ ریکا گیزلن بود) اسنادِ طبرستان به زبان پهلوی است که از دو رویکرد فیلولوژی و حقوقی بررسی شده‌اند.

#معرفی_کتاب

این کتاب از روز اولی که در ایران و زبان فارسی به شکل جدید و مدرن منتشر شد عنوانش همین کتاب مقدس بود‌. قبلا مسلمانان به اشتباه به کتاب مسیحیان انجیل و به کتاب یهودیان تورات می‌گفتند. ولی به هر رو اهالی کتاب انواع ترجمه‌ها و چاپهای کتاب مقدس به عنوان مجموعه متون مسیحی (و یهودی تاییدشده توسط مسیحیان) را میشناسند‌.

اصرار بر اینکه عنوان انگلیسی‌ «بایبل» را برای آن به کار ببریم به راستی عجیب است. چون بایبل صرفا معادل انگلیسی این واژه است. پس اگر بنابر تخصص‌گرایی هم باشد صورت یونانی لاتینی یعنی بیبلیا اصیل‌تر است. هرچند این واژه در کل یعنی کتاب و همان کتاب مقدس بهتر خواهد بود.

آن دوست محترم فرموده بودند که فلانی (من) اگر غرض شخصی ندارد و کارش علمی است مقاله بنویسد و نقد کند. یادم به این قسمت از مقاله‌ای که اخیرا از من منتشر شده افتاد که در آن به آرای خانم پورشریعتی اشاره کردم و به بررسی و تحلیل و چرایی شکل‌گیری این گونه نظریات پرداختم. این تحقیق برآمده از پایان‌نامه من شش سال پیش در دانشگاه تهران است که دو سال پیش در همایش پژوهشگاه علوم انسانی ارائه شد و سپس در کتاب آثار منتخب این همایش چاپ شد و سپس نسخه به‌روزگشته در مجله جهان اشراقی چاپ شده است.

بهرام روشن‌ضمیر، «ایرانشهر، انیرانشهر، جهانشهر، هویت ملی و جهانی شاهنشاهی ساسانی» ۱۴۰۳.

https://shorturl.at/jrXgB

با خبر شدم (دنیا کوچک است و جهان مطالعاتِ ایرانی خیلی کوچک) که یکی از اهالی تاریخ فرموده‌اند که غرض‌ورزی شخصی و حسرت‌مندی در یادداشت پیشینِ من آشکار و آبشخور آن هم از نظر ایشان روشن است. بعد توصیه فرمودند که اگر دغدغه علمی دارم مقاله ای در رد نظریات پورشریعتی در یک مجله معتبر ارائه کنم تا شاید من هم به یک دانشگاه پلی تکنیک در امریکا راهی پیدا کنم!

——————————————-
کسانی که من را می‌شناسند می‌دانند اخلاقم غرض‌ورزی شخصی نیست. دغدغۀ ایران و علم دارم و چیزی بر ضدِ این دو اذیتم میکند، خواه از خانواده و خون و رگم باشد خواه کسی که جز نامی از او ندانم. در این مورد یعنی خانم دکتر پورشریعتی، ایشان را یک بار از نزدیک دیدم و در آن بار هم جز سلام و احوال‌پرسی سخنی نداشتیم و این مساله تا امروز ادامه یافته است و ما هیچ مراودۀ مثبت یا منفی با یکدیگر نداشتیم. ولی تا آنجا که از دور دیدم و شنیدم، خانمی بسیار خانم (Lady به قول انگلیسی‌زبانان) اند، بسیار محترم و مودب. اما شوربختانه ما در این حوزه عینک دیگری داریم و آن علم و دانش است. اگر هم به اخلاقیات یکدیگر بنگریم منظورمان اخلاق آکادمیک و علمی است. یعنی مثلا از یکدیگر سرقت ادبی نکنیم، یا چیزی را به همدیگر نسبت ندهیم که نباشد! جز این دیگر گمان ندارم که موردِ دیگری باشد. دستکم من در ایران و در اروپا چیز دیگری یاد نگرفتم. هر چه هست، نقدِ خانمِ دکتر پورشریعتی بدون هیچ رودربایستی به شرطی که به ایشان چیزی نسبت ندهیم که غلط باشد، هیچ اشکالی نمی‌تواند داشته باشد. اما در عوض، بدبختانه نه خودِ ایشان و نه هوادارانِ ایشان اصلا تابِ این رفتارِ معمول و معقولِ آکادمیک را ندارند و بیشتر به سبکِ مکتب‌خانه‌های عهد قجری، خود را در جایگاهِ ملا و مرشد نشانده و ما را هم پای منبر، و رابطه هم باید به‌به‌ گفتن به سبکِ بزِ اخفش باشد!

خیر! مدینۀ فاضلۀ قاجاریِ عزیزان دیرگاهی‌ست به تاریخ و حتی شاید به باستانشناسی سپرده شده. خانم پورشریعتی از همان ابتدا از مسیری غیر شفاف و غیرمعتبر به سیستمِ آکادمیک وارد شدند. کسی ایشان را در حوزۀ مطالعات ایرانِ باستان تا قبل از انتشار کتابشان نمی‌شناخت. کتاب هم که از تقریبا تمامِ متخصصان امتیاز منفی گرفت! با اینحال ایشان سر از ایرانیکای یتیم‌شده در میاورند و در آنجا بر خلافِ روالِ دانشنامه‌نویسی (که نویسندگانِ دانشنامه‌های ایرانی و فارسی، حتی اسلامی و مذهبی ایران هم آنرا می‌دانند)، نظریاتِ شخصی‌ و سلیقه‌ای‌شان را وارد می‌کنند. قرار است دربارۀ خاندانِ کارن اطلاعاتِ دانشنامه‌ای به مخاطب بدهند، ولی با سواستفاده از این مجال، فرضیاتِ تاییدنشده‌شان را در محوریت قرار می‌دهند! هیچ چیزِ خانم پورشریعتیِ عزیز، در یک فضای آکادمیک نرمال نیست. این را همه در محافلِ علمی می‌دانند ولی به محض اینکه در فارسی کسی می‌خواهد چیزی بگوید، همچنانکه در همان یادداشتِ قبلی گفتم "ننه‌من‌غریبم‌بازی" شروع می‌شد.

کتابِ اصلی خانم پورشریعتی بیش از آنچه که باید نقد گرفته در همان سالهای اول. بعد از آن به درستی و به حق توسط متخصصان نادیده‌ انگاشته می‌شوند. منتها در ایران به دلیلِ دعواها و جناح‌بندی‌ها عده‌ای با ایشان متحدشده‌اند و عده‌ای هم از فرضیاتِ ویرانگرِ ایشان در جهت منافعِ ضدِ ایرانی خود بهره می‌جویند. در این کانال من در چند یادداشت ایشان را نقد کرده‌ام. مجلۀ علمی معتبر برای نقدِ آرای خانم پورشریعتی نیست. برای مقولات مهم‌تری است. همین یادداشت تلگرامی هم زیاده‌عرضی است و معمولا واکنشِ همکاران به من این است: "ولش کن بابا حوصله داری‌ تو هم!"

بنابراین جسارتا خدمت آن عزیزی که فرمودند من غرض‌ورزی و حسرت‌مندی دارم، باید بگویم احتمال قریب به یقین این شمایید که به دلیل روابطتان آمدید خودشیرینی کنید. وگرنه بعید می‌دانم چیزی از ساسانیان و کارِن بدانید. به همان بررسی مناسباتِ ایران و کانادا بپردازید اقرب به صواب خواهد بود.

ضمنا، البته که من حسرتِ نوشتن در ایرانیکا و استادیِ دانشگاه‌های "مربوط" به ایرانشناسی را دارم، ولی در کل خودم انتخاب کردم تا واردِ لابی‌ها نشوم. جایگاه و درآمد را دوست‌ دارم ولی صداقت و شفافیت و استقلالِ رای، و از همه بالاتر حسِ سربازِ بودن برای ایران و وفادار بودن به علم و داشتنِ تعصبِ دیسیپلینی و آکادمیک بر حوزه مطالعاتِ باستانیِ ایران را دوست‌تر دارم. این دو سه روز می‌گذرد و نام و ننگ می‌ماند.

والسلام

بیچاره ایرانیکا! بیچاره ایرانی‌ها!

یاد یارشاطر گرامی باد.

خانم پروانه پورشریعتی در مقاله «کارن» در ایرانیکا ادعا کرده که تحقیقات جدید کارکرد و بهره‌وری اصلاحات خسرو انوشیروان را زیر سوال برده! بعد ارجاع داده به مقاله ۲۲ سال پیش از خودش از زییو روبین! درحالیکه در همان ۲۲ سال که خانم پورشریعتی از تحقیقات در حوزه مغولها و عربهای خراسان ناگهان در قامت یک ساسانی‌پژوه قد علم کردند، نه فقط کسی از ساسانی‌شناسان و بیزانس‌شناسان فرضیات روبین را نپذیرفت که محققانی بسیار سطح بالاتر چون جیمز هوارد-جانستون آنرا رد کردند! ولی استاد تاریخ کالج پلی‌تکنیک نیویورک که به مهندسان آمریکایی سقوط ساسانیان را تدریس می‌کند (تا قبل از تورج دریایی اسم ساسانیان به گوش هیچ آمریکایی نخورده بود) نولدکه و کریستن‌سن و تومانوف و لوکونین را دیده و ارجاع داده ‌ولی هوارد-جانستون و دریایی را ندیده تا کارن را پارتی و اشکانی کند و ساسانیان و انوشیروان را شکست‌خورده!

مورد ایشان استثنایی نیست. اتفاقا دنیای امروز دنیای سنگ انداختن در چاه است. معروفیت یک‌شبه و بعد بازی با الفاظ و غوغاسالاری زن بودن و زندیق بودن و ننه‌من غریبم.

چند لایه بودن مفهوم شهر در دورۀ ساسانی (مقاله مستخرج از رساله دکتری)
امید غیاثی
روزبه زرینکوب
—————————————
در دوره ساساني شهرهاي بسياري ساخته و يا نوسازي شد و مورخان سده هاي نخستين اسلامي شهرسازي را از ويژگي هاي بنيادين شاهان ساساني برشمرده اند. از آغاز دوره ساساني و با روي كار آمدن شاهاني مانند اردشير بابكان و شاپور يكم روند شهرسازي آغاز شد و تا پايان دوره ساساني و پيش از تلاطم هاي سياسي ناشي از قتل خسرو پرويز مي توان اين روند را دنبال كرد. دربارة شهرهاي ساساني پژوهش هايي انجام گرفته است، اما بيشتر پژوهش ها ، در برقراري نسبت ميان امر اجتماعي ناشي از وجود عيني شهرها در بستر تاريخ دوره ساساني از يكسو، و جهان مفهومي مردم ايران در دوره ساساني درباره شهرنشيني از سوي ديگر، به عنوان مسئله تحقيق، توفيق چنداني نيافته اند. اين پژوهش سعي بر آن دارد تا با تكيه بر روش تاريخ مفهومي، نسبت ميان بستر اجتماعي در تاريخ دوره ساساني و درك ايرانيان از شهر به عنوان سكونتگاهي متمايز را به مسئله بدل كرده و نشان دهد كه چگونه چندين لايه معنايي در پايان دوره ساساني در اين مفهوم انباشته شده بود.

دربارۀ کارگاه:
مسیحیت و مسیحیان در ایرانِ ساسانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بودند. این بزرگترین ااقلیتِ دینیِ به رسمیت‌شناخته‌شدۀ دولتِ ساسانیان اغلب در مراکز جمعیتی بزرگ کشور به‌ویژه در غربِ شاهنشاهی می‌زیستند و سنت‌‌های ادبیاتِ مکتوب از فرهنگ‌های بسیار کهنِ میانرودانی و سپس فرهنگ یونانی-رومی به آنان ارث رسیده بود. در این میان برخی از مسیحیانِ ساسانی در زمره اقوامی بودند که در دو طرفِ مرزِ ایران و روم (بیزانس) پراکنده بودند و این درهم‌تنیدگیِ ادبیاتِ آنان با غرب را بیشتر می‌کرد. از همین روست که اگرچه از قرن 19 اهمیت مسیحیتِ شرقی (غیر یونانی) و ادبیاتِ آن روشن شده است، اما معمولا برای مطالعاتِ ساسانی (به خصوص در درونِ ایران) این ادبیات با برچسبِ "خارجی" و "بیرونی" مورد بی‌توجهی قرار گرفته است.

در این دوره هشت جلسه‌ای، نخستِ ویژگی‌های دینی، فرهنگی، و اجتماعیِ جامعۀ مسیحیِ ساسانی شناخته شده و سپس سبک‌های گوناگون ادبیاتِ رواییِ مسیحیان، به‌ویژه شهادتنامه‌های سریانی و پیوندِ آنان با ابعادِ گوناگونِ ایرانِ ساسانی بررسی می‌گردد.

🔶🔸 کارگاه آنلاین_آفلاین: ادبیات روایی مسیحی در دورۀ ساسانی

آموزگار: بهرام روشن‌ضمیر

یک‌شنبه‌ها ساعت ۱۹ تا ۲۰

تاریخ شروع:  ۲۲ مهر ۱۴۰۳
تعداد جلسات:    ۸ نشست

شهریه:                   ۶۰۰/۰۰۰تومان
برای ایرانیان خارج از کشور ۱.۲۰۰.۰۰۰ تومان

بهرام روشن‌ضمیر، دانشجوی دکتری در رشتۀ تاریخِ شرقِ نزدیک در دورۀ پسین‌باستان در مدرسۀ مطالعاتِ عالیِ پاریس، بخشِ مطالعاتِ دینی است. از سال 2021 او پژوهشهایش را در قالبِ پژوهشکدۀ مطالعاتِ یکتاپرستی وابسته به مرکز ملیِ تحقیقاتِ علمیِ فرانسه آغاز کرده است. پایان‌نامۀ او بر موضوعِ انگارۀ دینِ زردشتی در دورۀ ساسانی بر پایۀ متون شهادتنامه‌های سریانیِ ایران تمرکز دارد. او مقالاتی چند دربارۀ انگارۀ ایران و ایرانیان در منابعِ یونانی-رومی-مسیحی نوشته است.

نام‌نویسی دوره و پشتیبانی:

واتساپ👇
wa.me/+989392272028

تلگرام👇
t.me/+989392272028



@associationofiranianlanguages

منبع‌شناسی مطالعات اشکانی
دکتر رضا اردو

نشست مجازی بنیاد فرهنگ ایران و انیران باستان