چاغداش قشقایی

                                                                       
                                    🧿            
                                   #کامیشکا        
                                ۱۴۰۳/۹/۴
                   

#کامیشکا_تلخند 🎭

□پوشاک اقوام جنوب، یک گفتگوی قومی درون‌وطنی، و یک راهکار کیهانی


ایران وایر: ثبت ملی پوشاک عشایر باعث اختلاف شد.
قشقایی‌ها: لباس قشقایی با شماره‌ی ۹۲۳ ثبت ملی شده است.
لرها: لباس لرها با شماره‌ی ۳۵۶ ثبت ملی شده است.
پانترک‌ها و پانلُرها: جنگ جهانی سوم در کوه‌های زاگرس.
حسین شریعتمداری: تنگه‌‌ی هرمز را ببندید.


@kambiz_najafi

               
                                     👁‍🗨          
                                 #چاغداش
                                 ۱۴۰۳/٩/۴

□لباس زیبا، نشان آدمیت و یک گفتگوی درون‌وطنیِ قومی
#کامبیز_نجفی


 قیل و قال پوشش زنان لر و قشقایی چند روزی نَقل و نُقل پاره‌ای کنشگران مجازی شد. همچون بیشتر "ترند"های ناگهان‌آمده و ناگهان‌رفته، یک‌باره بالا گرفت و اندکی بعد فرو کاهید.
پژوهشگران و هنرمندان کنشگر قشقایی و لر از کنار داستان گذشتند و این چالش از شبکه‌های مجازی و ستیزهای کلامی بچه‌گانه فراتر نرفت. گو اینکه نخبگان هم لرها و هم قشقایی‌ها قضیه را چندان نگرفتند، یا واکنش‌هایی اینگونه در مدار علاقه‌شان نبود، و شاید هم این چیزها دیگر دغدغه‌شان نیست. مایه‌ی این چالش و تنش نیز این بود که این جستار تا کنون بر میز پژوهشگری از لرها و قشقایی‌ها نبوده و آنچه در می‌آید، چند عکس و نقل پراکنده است که هیچ روشنگری نمی‌کند و هیچ‌کس نیارست که مستند و کاوشگرانه باز نمایاند که این رخت از آن کیست.
هفته‌ی پیش، گروهی چند‌ده‌نفری از قشقایی‌ها در کنشی مدنی در مقابل میراث فرهنگی شیراز گرد آمدند و اعتراض خود را به آنچه "ثبت لباس بومی قشقایی به نام قوم لر" بیان می‌شد، آشکار کردند. رئیس میراث فرهنگی فارس نیز در واکنشی شایسته آمد و با آنان سخن گفت، هرچند چندان دانسته نشد چه گپ‌و گفتی در گرفت، ولی گو اینکه قول داده شد کارشناسانی خواهند آمد و مایه‌ و چرایی ثبت پوشش‌ها به نام لرها و قشقایی‌ها را شرح خواهند داد.
پیشتر در چاغداش نوشته آمد که چاره‌ی کار و رویکرد ما یک گفتگوی دانشورانه و فرهنگمدار در میان لران و قشقاییان است و میزبانی را نیز افتخار خود دانستیم(۱:زیرنویس)، ولی پیغام و برهانی نیامد.
به‌هرسان، این داستان، جستار و پروژه‌‌ای تاریخی‌ست و کارزارهای امضای اینترنتی و کلوخ‌اندازی‌های مجازی با این دُهُل‌زنان مست و قوم‌زدگی‌های بدوی، نوری بر معما نخواهد افکند. اگر یک‌ملیون قشقایی یا لر فردا در شیراز به آهنگ اعتراض گرد بیایند_ که اعتراض مدنی حق بدیهی هر شهروندی‌ست_ ولی هیچ گرهی از پرسش و کار فروبسته‌ی ما نخواهند گشود، مگر اینکه کاوشی علمی و تاریخی قال قضیه را برای همیشه بکند. نه رویای فانتزی پانترک‌ها و پانلُرها و کشورهای خیالین قشقایی و لرستان بزرگ در گروه‌های واتس‌اپی زاده خواهد شد، نه با پست و کامنت‌های ایستاگرامی، فدرالیسم فانتزی قشقایی و لرستان بر خواهد آمد، و نه با چند پست مجازی ستیزنده از چند آتشین‌مزاج گرد کتاب‌نخورده، سرنوشت این چالش و پرسشِ آشکاریده خواهد شد که این رخت از آن کیست؟
ضمن اینکه هنوز دانسته نیست در سازمان میراث فرهنگی چه گذشته و چه‌چیزی بر چه مبنا و قواعد یونسکو و سازمان میراث فرهنگی ایران به ثبت رسیده است.
شاید این چالش فرو کاهیده باشد، ولی دور نیست که جایی دیگر بر آید. پس بهتر آن است که سازمان میراث فرهنگی در نشست و گفتگو با پژوهشگران و فرهنگوران لر و قشقایی، این جستار را وا بکاوند و نتیجه را به آگاهی مردم برسانند.
اگر به این پرسش، پاسخی متقاعد کننده داده شد، دیگر شایسته نیست "جدل با سخن حق بکنیم". اما این چیستان اگر همچنان سرپوشیده و ناگشوده بماند، بر پژوهشگران لر و قشقایی و جنوب بایسته است که دانشور و فرهنگور، تاریکیِ داستان فیل مثنوی را روشن کنند که این رخت از آن کدام‌یکان است؟
الف: لرها
ب: قشقایی‌ها
ج:  باشندگان جنوب زاگرس.


○زیرنویس:
۱. یادداشت پیشین را در پیوند زیر بخوانید:
https://t.me/chaghdash_q/9293



@chaghdash_q

               
                                     👁‍🗨          
                                 #چاغداش
                                 ۱۴۰۳/٩/٢
             
#چاغداش_کتاب

منتشر شد:
یک: بیر قه‌وده گول
دو: سه‌ودیگیم
شاعر: بهمنیار آقارضایی

ناشر: یاشیل آلما
ویراستار: فرود جهانگیری
طرح جلد: جهانشاه نجفی
نوبت چاپ: اول، ۱۴۰۳
شمارگان: ۲۰۰ جلد
قیمت: ۲۵۰/۰۰۰ تومان
تلفن ناشر: ۰۹۰۱۷۷۱۹۵۶۹۷
تلفن شاعر: ۹۱۷۸۸۴۳۸۶۲

@chaghdash_q

               
                                   👁‍🗨          
                              #چاغداشلیق     
                               ۱۴۰۳/۸/۲۶
             

□عقرب

عقربه دئدیلر: "نئیه قیشدا چؤله چیخمیرانگ؟"
دئدی: "یایدا نه حورمتیم وار کی قیش‌دا گلم؟"
*سعدی گولوستانی، یئتددیمکی باب.
#دؤندرمه: #کامبیز_نجفی

👁‍🗨
کژدم را گفتند: چرا به زمستان به در نمی‌آیی؟ گفت: به تابستانم چه حرمت است که به زمستان نیز بیایم؟!


 #چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی
* تورکجه اوخوماق، ائشیتمگ و یازماغا، تیلیقرامدا، "چاغداشلیق" آخاغینا قوشولونگ:
@chaghdashlIq

               
                                 👁‍🗨         
                                #چاغداشلیق
                              ۱۴۰۳/۸/۲۲
             

#چاغداشلیق_دوز_آرری_دوررو_دانیشاق
#کامبیز_نجفی

❌ترلان بیردن لبخند ووردو.
✅ ترلان بیردن گولومسه‌دی.

❌ بو وُرودیدن وارد اولورلار، او خروجیدن خاریج اولورلار.
✅ بو گیریشدن گیریرلر، او چیخیشدان چیخارلار.

❌ منیم اریم خورشت بادیمجان هوس ائتمیشدی.
✅ بادیمجان خوروشتو اریمینگ گؤینونه دوشموشدو.

❌ در باغلی‌ایدی. زنگ ووردوم.
✅ قاپی باغلی‌ایدی. زنگله‌دیم.

❌حسن چوخ زبان‌درازدیر. دانیشیقدا کم گتیرمیزپر.
✅ حسن چوخ دیللی‌دیر. دانیشیقدا قالماز.

❌ آفتابی هوادا کرم ضد آفتاب ووراسییانگ.
✅ گونَشلی هاوادا گونش کیریمی ووراسییانگ.

❌بوگون محمود آناسینینگ سالگردی‌دیر‌.
✅ بوگون ماحمود آناسینینگ ایل دؤنومودور.

❌او بیر نادان آدم‌دیر. دوست و دوشمنی تشخیص وئرمیر.
✅ او بیلمز بیر آدام‌دیز. دوستو دوشمندن آییرا بیلمیر/آرالامیر.

❌مامانیم مندن بو انتظاری یوخو ایدی.
✅ آنام بونو مندن گؤزله‌میردی/ گؤزله‌مزدی.

❌همسایه‌میز اوغولو ترک تحصیل ائتدی.
✅ قونشوموز اوغولو درسی بوراخدی.

❌بو کارگر، بیر کاربلد آدم‌دیر.
✅ بو ایشچی، ایش‌بیلن/ایش‌باشاران بیر آدام‌دیر.

❌ اؤزونگه ربط واریدیر.
✅ اؤزونگ بیلدنگ.

❌اونونگ توووقو طلا یومورتا قویور.
✅ اونونگ توووغو قیزیل یومورتالاییر.

❌ سنینگ گپینگی باور ائده بیلمیرم.
✅ سنینگ گپینگه اینانا بیلمیرم.

❌ سنینگ رنگ مورد علاقه‌نگ نه‌دیر؟
✅ سنینگ سه‌ومه‌لی بویانگ نه‌دیر؟

❌منیم عموم ایشدن اخراج اولدو.
✅ منیم عمیمی ایشدن چیخارتدیلار/منیم عمیم ایشدن قووولدو.

❌او زادلار که دئیه‌سی‌ایدیم، دئمه‌دیم.
✅ دئمه‌لیلریمی دئمه‌دیم.

❌ بو کیسه، ده‌کیلویی‌دیر.
✅ بو توربا اون کیلولوق‌دور.

❌ ایککی راننده دست به یقه اولدولار.
✅ ایککی سوروجو یاخالاشدیلار.

❌ قبل از امتحان، درسلری دوباره مرور ائتدیم.
✅ ایمتاحاندان قاباق/ایلری، درسلری گئنه‌دن/بیر داها گؤزدن گچیرتدیم.

❌ هیچ‌زمان بیر دهان‌بین آدم اولما.
✅ هئچ‌زامان آغزا باخان بیر آدام اولما.

❌سندن بیر خواهش واریم.
✅ سندن بیر ایسته‌گیم/دیله‌گیم واردیر.

@chaghdashlIq

               
                                   👁‍🗨          
                              #چاغداشلیق     
                               ۱۴۰۳/۸/۱۹
             

□چؤرگ، ایمان

بو اه‌وه گله‌نه، چؤرگ وئرینگ و ایمانیندان سوروشمایینگ، نئیه‌کی باریتاعالا(باریتعالی) درگاهیندا بیر جانا قدر ده‌یری اولان، البتته کی بولحسن سوفراسیندا بیر چؤره‌گه ده‌یری اولار.
#ابوالحسن_خرقانی
#دؤندرمه: #کامبیز_نجفی

👁‍🗨
هر کس بدین سرای در آید، نانش دهید و از ایمانش نپرسید. چه، آنکه در درگاه باریتعالی به جانی بیرزد، البته بر خوان بوالحسن به نانی بیرزد.



 #چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی
* تورکجه اوخوماق، ائشیتمگ و یازماغا، تیلیقرامدا، "چاغداشلیق" آخاغینا قوشولونگ:
@chaghdashlIq

                  
            
                                         👁‍🗨  
                              #چاغداش     
                            #چاغداشلیق
                       
             

 #چاغداشلیق_تورکجه_اه‌ی
□جمعه‌ها، زبان و ادبیات ترکی

مخاطبان گرامی چاغداش
درود بر شمایان و آدینه‌تان خجسته باد.
اگر از مخاطبان پیشین ما بوده باشید، شاید به یاد دارید که جمعه‌های چاغداش به زبان و ادبیات ترکی می‌پردازد، که چند گاهی‌ست که این مثنوی تاخیر شد.
_اگر از مخاطبان قشقایی چاغداش هستید و زبان مادری برایتان یک مساله،‌ دلبستگی، وظیفه و شیوه‌ی زندگی‌ست، به‌گمان فرسته‌های چاغداش به‌کارتان خواهد آمد.
_اگر از مخاطبان غیر قشقایی چاغداش هستید و به زبان ترکی علاقه‌‌مندید، فرسته‌های ما شاید برای شما مفید باشد.
_اگر از این دو گروه نیستید، می‌توانید پنجره‌ی چاغداش را روزهای جمعه‌ها باز نکنید و در روزهای دیگر در خدمتتان باشیم.

@chaghdash_q

                                                                       
                       🧿           
                     #کامیشکا          
                    ۱۴۰۳/۸/۳۰
                   

#کامیشکا_داستان
□یه کارد سلاخ به دلم
نویسنده: #کامبیز_نجفی
تدوین صدا: سجاد عزیزی
ضبط: ۱۳۹۶


@kambiz_najafi

فرجام این نشست و پرونده‌ی آن منتشر خواهد شد و ختم کلام. چشم‌‌به‌راه پیام پژوهشگران لر و قشقایی هستیم که در این جستار، پوییده‌اند و کاویده‌اند و دستک و بنچاق و نوشتی در خور و دِرَنگجای دارند.
چاره‌ی کار و رویکرد چاغداش به این داستان، همین است که به عرض رسید و نیازی نیست به رگ‌‌های ضخیم و دشنه‌های خشمگین، که اگر به انجام رسد، هم رگ‌ها فرو خواهند نشست و هم دشنه‌ها غلاف خواهد شد و چه بسا نتیجه‌ی کار خلاف‌آمدِ باورِ بی‌بروبرگرد ما باشد و به گفت خیام:
"قومی متفکرند اندر ره دین
قومی به گمان فتاده در علم و یقین
ناگاه منادیی در آید ز کمین
کای بی‌خبران! راه نه آن است و نه این"


@chaghdash_q

                               
                                      👁‍🗨        
                                #چاغداش
                                 ۱۴۰۳/۸/۲۸
                  
□ زنان لر و قشقایی، و پوششی که از آن کیست
#کامبیز_نجفی                                                                               

مخاطبان گرامی پرسیده‌اند چرا در موضوع پوشش زنان لر و قشقایی که این روزها تبار این رخت جای گپ و گفت شده، چیزی نمی‌نویسید؟
گو اینکه در این چند روزان، برخی کاربران مجازی قشقای و لر در جستار پوشش قومی خود و انتساب آن به کدام‌یک،‌ با هم گفتگو کرده‌اند(و یا ستیزیده‌اند)
دیدگاه‌ها و در واقع جدال‌ها را که دیدم، از نویسندگان و پژوهشگران لر و قشقایی کسی به‌نام در داستان نبود، و این بدیهی‌ست و دور از انتظار نبود. هیچ سند و بنچاق و تحلیلی هم در میان نبود، مگر چند عکس و سخنانی شفاهی و پراکنده، و دریغا گاهی ناسزا و ناشایستگی.
یک جستار تاریخی نیاز به های و هوی و کَل‌کَل‌های فرسوده‌ی قومی و قشون‌کشی‌های پیشامدرن ندارد، که اگر این جدال‌های بیهوده فرجامی داشت، تا کنون گرهی از کار گشوده شده بود و این جستار به فرجامی رسیده بود.
سَری را که درد می‌کند، دستمال نمی‌بندند و جستاری تاریخی که می‌تواند جای گفتگوی علمی و پژوهش‌های مستندنگار است، چه نیازش به این هیاهو و چرا چون من و مایی باید در کار این جار و بانگ بی‌هوده شود؟
برای نمونه، رقص "هلی" که بیرون از قشقایی، هم به همین نام و هم به "دستمالبازی" نامدار است و شمار زیادی از هم‌میهنان جنوب همچون لرها، بختیاری‌ها، طوایف خمسه و بسیاری از روستاییان از کرانه‌های اصفهان تا کناره‌های دریا آن را می‌رقصند، بی‌گمان یک امر فرهنگی "ترکی_قشقایی‌"ست. یک آیین کهن و اساطیری ترکان که با آیین‌های باستانی ایشان پیوند دارد، ولی پس از اسلام و در زیست نوین خود، به یک سنت پایکوبی و دست‌افشانی تبدیل شده‌است. اقوام جنوبی نیز در داد و ستدهای فرهنگی، آن را گرفته و در کار کرده‌اند، همچنانکه قشقایی‌ها نیز پاره‌ای از عناصر فرهنگی و اجتماعی را از همسایگان خویش گرفته‌اند. این جانب در خدمت هستم تا در هر همایش در هرجای جهان که بر قرار باشد، بنا بر انگاره‌های اساطیری و تاریخی مستند، شرح و بیان کنم، و هیچ نیازی به زوبین و سپر و رجز نیست.

و اینک، پرسمان پیش رو،‌ پوشش زنان لر و قشقایی‌ست. بسم‌الله، این کاتبِ کم‌ترین و این رسانه‌کِ کِهترین(چاغداش) در خدمتیم تا هر مکتوب کار شده و انجامیده‌ی پژوهشگران را منتشر کند، یا هر جای و نهاد دیگر،‌ بفرمایید اسناد و بنچاق‌ها، پژوهش‌ها، جستجوها، دستاوردهای خود را پیش بگذاریم، تُنگ‌ و لیوان‌های بلور و گوارای "گفتگو، منطق و سندنِگری" را نیز روی میز و کنار مستندات بگذاریم تا داستانِ راستان آشکار شود. دیگر چه حاجت به باد دادن خرمن‌های پیرار و تن زدن به کل‌کل‌های سخیف مجازی و این مضحکه‌ها، که به قول مولوی:
"دلایل قوی باید و معنوی
نه رگ‌های گردن به حجت قوی"
گو اینکه این پوشش به نام دو قوم لر و قشقایی به ثبت سازمان‌میراث فرهنگی رسیده، که دانسته نیست این فرآیند چگونه و بر چه پایه و مایه به انجام رسیده است. شاید مستندات سازمان میراث فرهنگی، مستندانی در خور باشد، ولی بی‌گمان برهان آخرین نیست و جای گپ و گو باز است. (کاش سازمان میراث فرهنگی پرونده‌ و مستندات این جستار را منتشر می‌کرد و به آگاهی مردم می‌رسید)
پر مهم اینکه، این پژوهش(نه آن جدال‌‌های بی‌مایه) به هر انجامی برسد و از آنِ هرکدام باشد، نمی‌توان آن دیگری را وادارید که جامه از تن به‌در کند و رختی دیگر بر گزیند و بپوشد، چرا که چه از آن خود باشد چه از دیگری وام گرفته باشد، هم‌اینک بخشی از فرهنگ و حتا هویت اوست. ضمن اینکه نیازی به این تن به تن کردن نیست و هرکه می‌پوشد، گوارای پیکرش؛ و زهی بختیاری که همین پوشش بومی را به‌نام یک شناسه‌ی هویتی پاس می‌دارند؛ همچنانکه اقوام جنوبی هلیِ باستانی قشقایی را می‌رقصند و مبارک وجود گرامیشان، که هم میهنان و همسایگان از این بده_بستان‌ها کم ندارند و به یاد داشته باشیم که از پی سده‌ها و هزاره‌ها  و آمیزش‌های نژادی و فرهنگی اقوام، امروز هیچ قوم و هیچ پدیده‌ی فرهنگی، هنری، اجتماعی دیگر اصیل نیست. قومگرایان و قوم‌زدگان دیر آمده‌اند و جهان امروز جای و زمانی برای جدال‌ها و رجزخوانی‌های فرومایه‌ی قومی ندارد.
گمان ندارم که فرهنگوران و پژوهشگران این دو قوم تن به تن این گفتم_گفت‌های کامنتی و مجازی بسایند؛ ولی به‌گمان بهانه‌ی خوبی‌ست برای یک دیدار و همایش فرهنگی_علمی. چاغداش می‌تواند افتخار میزبانی این همایش را داشته باشد، به آهنگ هم‌نشینی و گفتگوی تاریخی_فرهنگی در همین جستار، با بودش کاوشگران اقوام جنوب و هرکه این رخت را می‌پوشد، و قدم کارشناسان سازمان میراث فرهنگی نیز بر چشم.

نام بردن از برخی مکان‌ها مانند "قره چمن، دشت مهگان، خرگوشک، چیچگلی، آلمالی ، فیض آباد، چنیر چایی و کوه سیاه"، نوستالوژی کوچ با شکوه طایفه در گذشته را در اذهان بیدار می‌کند.
آقای جهانگیری در لابه‌لای متن و هرجا که مناسبتی می‌بینند، تردیدی در آوردن آوازها و آسانک.های قشقایی به خود راه نمی‌دهند و این در همراهی خواننده با نویسنده بسیار موثر است. در نهایت، با ورود حاج سیدعلی اکبر به ماجرای "خون بس" وجهی از اعتقادات عمیق و سنتی ایلیاتی به مذهب آشکار می‌شود.
با عنایت به آنچه که گفته آمد، نویسنده با اشرافی که به جزئیات زندگی عشایری دارد و با قلم سحرآمیز خود کتاب را برای خواننده پذیرفتنی می‌کند.
با این‌وجود، توجه به نکاتی چند ضروری.ست. نام بردن از اشخاص سرشناسی چون مرحوم حسین.خان ششبلوکی، کدخدا بخشی و حاج سیدعلی اکبر ، حاکی از وقوع داستان در فضای رئال است و نویسنده با نثری زلال و استخدام صناعات ادبی، آن‌را جذاب.تر کرده است‌. در چنین فضایی، اوستا جهانگیر مرد همیشه حاضر در عروسی و عزا، نوازنده‌ی کرنا برای سه نسل معرفی می‌شود. شاید خوش‌تر می‌بود که در عروسی مختار، پسر مهری و سَتی مسئولیت ساز زدن به پسر اوستا جهانگیر یا سازنده‌ی جوانتری سپرده می‌شد.
با توجه به زمان وقوع داستان، ماجرای دستگیری مختار توسط امنیه‌ها جهت اعزام به سربازی، آنگونه که ذکر می‌شود، شاید نیاز به بازبینی داشته باشد. البته نمی‌توان منکر عشق مهری به فرزندش مختار شد.
در بروز مشکلات طاقت.فرسا برای مهری، به بهانه به "اجباری" برده شدن مختار ، یعنی تنها دلخوشی مهری  و جنونی که بر وی عارض می‌شود و حتا با بازگشت مختار نیز برطرف نمی‌شود، رد پایی از مادر و یا پدر مهری نمی‌بینیم. سخنی از فوت آن‌ها نیز به میان نمی‌آید. معمولن  در چنین مواقع بحرانی، والدین دختر عزیز دردانه‌شان را به امان خدا وا نمی‌نهند. هر چند "تفریط" نیاکان در اِعمال فشار بر دختران جوان امری نکوهیده بوده است، اما "افراط" کنونی ملهم از رسانه‌های اجتماعی مجازی از سوی دختران جوان در "طاق" زدن "حُسن خدادادی" پیشین با "دلفریبی نباتی" پسین و به دیگر سخن، پرش سه‌گام از جامعه‌ز سنتی به جامعه‌ی فراصنعتی هم خیلی خوش یُمن نیست و ناخواسته آسیب‌های جبران ناپذیری را متوجه کیان فرهنگ و آداب قشقایی می‌کند. انتظار می‌رود دغدغه‌مندان فرهنگ قشقایی پیرامون ضرورت رعایت اعتدال در این عرصه ورود و روشنگری کنند.
در نهایت، حیف است "ایل نگاشت"هایی از این نوع فقط در سطح خوانندگان ایلی مطرح شود. گویا نویسنده تصمیم به تجدید چاپ دارند و چه بهتر که با یک ناشر سرشناس قرارداد ببندند، تا امکان معرفی بیشتر و بهتر آن در نز اهل ادب و سخن فراهم شود. به گمان من نثر روان و با طراوت این کتاب شایسته‌ی اعتنا از سوی محافل ادبی‌ست. وظیفه‌ی فعالان با ذوق فرهنگی و ادبی قشقایی ایجاب می‌کند که در شناساندن آن همت به خرج دهند.

@chaghdash_q

                               
                                      🧿        
                                #چاغداش
                                 ۱۴۰۳/۸/۲۸
                  

□نگاهی به رمان "مهری" نوشته فرود جهانگیری
#دکتر_بابک_نادرپور

[اگرچه به صورت از نویسنده.ی محترم دور بوده‌ام، اما در مناسبات طایفه‌تی، ما از خیل آشنايان هستیم. ایشان سه سال قبل، از سر لطف نسخه‌ای از کتاب را به من هدیه کردند. به علت اشتغال و تدریس، امکان مطالعه‌ی دقیق آن فراهم نیامد ، تا اکنون که آن را با دقت خواندم.  البته من نه نویسنده هستم و نه منتقد. مطلب حاضر صرفا دریافت من از این کتاب است]
نویسنده در "سرنگاشت" یا مقدمه  با نثری زلال و روان که بی‌شباهت به نثر محمود دولت‌آبادی در رمان چند جلدی "کلیدر" نیست، زمینه را برای روایت یک عشق "ممنوعه" میان "مهری" و "هرمز" در فضای متعصب طایفه فراهم می‌کند. او داستان را از رود "قره قاج  آغاز می‌کند. چراکه " قره قاج شاهد حماسه‌ها، جنگ‌ها، فریادها، ناله‌ها ، شکست‌ها و ظفرهای بسیاری در ایل بوده است"(ص۷)، این قره‌قاج است که در دل مهری  آشوب به راه انداخته و آرام و قرار را از او می،گیرد.(ص۱۲) مهری نخستین گل لاله را که هرمز از بالا دست رود به سویش روانه کرده، دریافت می‌کند. پیش‌تر نیز هرمز به بهانه‌ای کاسه‌ی آبی از دست مهری ستانده  و نوش جان کرده است. با وجود چنین محدویت‌ها، عشقی آتشین بین دو جوان، جوانه می‌زند. هنرنمایی‌های گاه و بیگاه هرمز در اسبدوانی، شکار کبک، ترکه‌بازی در عروسی و هدف گرفتن کلّه‌قند آویخته به بایداق و نیز رقص دستمال بی‌وقفه‌ی مهری تا پایان " آغیرهَلی"، بر آتش عشق آن‌ها دامن می‌زند. آنگونه که طبیعت عشق است،از پرده  برون می‌افتد و ورد زبان.ها می‌گردد و مشکل‌ها می‌آفریند، آفریدنی!
نگارنده  توصیفی عرفانی از رقص مهری دارد. مهری همچون غزالی رعنا تصویر می.شود که گاه به تمنا دستان رنگین‌کمانی.اش را به اوج آسمان می.گشاید و دمی دیگر به تسلیم و رضا بال.های سبزش را به کرنش به زمین فرود می‌آورد" (ص۱۱۱)
اما "قانون قبیله" چنین عشق‌های آتشین را بر نمی‌تابد و به "مصلحت" نمی‌داند و ناف مهری از ایام بچگی برای "سَتی" پسر عمویش بریده شده است که از هنر اسب‌سواری و تیراندازی بی‌بهره است و از بام تا شام کارش چوپانی و فقط با گوسفندان دمخور است و ناگزیر توجه مهری را جلب نمی‌کند.
البته مهری از حمایت مادرش "ماه طلعت" برخوردار است. مادر در پرتو حمایت از دختر به دنبال یک تسویه.حساب قدیمی با خانواده‌ی همسرش "داراب" نیز هست. برخلاف مهری که رسم عاشق‌کشی و شیوه‌ز شهرآشوبی را نکو می‌داند، سَتی استعدادی در صید غزال دل ندارد. او با اولین لبخندِ "گوهر،" دلباخته‌ی او می‌شود، که دولت مستعجل است.
غلیان احساسات و تعصب بی‌حد و مرز کسان مهری و از جمله عمویش "ساریخان" و نیز لجاجت و خیره‌‌‌سری "هرمز" باعث می‌شود، تا علیرغم توصیه کدخدا "بخشی" به خویشتن داری، عشق دو دلداده فرجامی خونین یافته و چند زندگی را ویران کند.
ساریخان نخستین قربانی‌است. آوارگی طولانی مدت نیز نصیب هرمز و برادرانش می‌شود. همسر ساریخان ذره ذره به تحلیل می‌رود و جان می سپارد. "زیور" زن وجیهه بنکو (عمه‌ی هرمز) در طایفه می‌ماند و مظلومانه روزگار می‌گذراند و دار فانی را وداع می‌کند. فرجام این عشق ساختارشکن، چیزی جز جنون مهری نیست. سرانجام به دنبال آزمون خطاهای تکراری، ماجرا به "خون بس" می‌انجامد.
در حاشیه این ژانر عشقی برخی سختی‌های زندگی عشایری همچون دزدی‌های بین راهی، خشکسالی، گردبادهای موسمی، مراسم عروسی و عزا(عروسی فتحعلی، مرگ "غریب" در غربت شهر شیراز ، زایمان مرگبار "همیلا" ) ، نامگذاری کودکان،  و نیز هنرمندی دارغاها در نی و آواز، طب سنتی و باورهای خرافی، محلی برای بحث می‌یابند.
در جای جای کتاب و در ذکر برخی حوادث تاریخی، سلسله مراتب متصلب ایلی (ایلخان، کلانتر، کدخدا) یادآوری می‌شود. به‌ویژه نقش چند وجهی کدخدا "بخشی" سخندان با تدبیر، در انتظام امور طایفه مانند پا در میانی در حل اختلافات مِلکی، دعوت به صلح از طریق "خون بس"، اجازه‌ط انجام امر خواستگاری و ... ، که با راه‌اندازی بساط منقل و تریاک و چای شیرین  ممکن می‌گردد، به دقت و با جزئیات کامل روایت می‌شود.
تعطیلی موقت برخی رسوم و عادات پس از فوت یک نفر، مانند کنار گذاشتن تفنگ و ترک شکار، دست کشیدن از قالیبافی، بریدن زنگوله‌های گوسفندان و...  نیز وجهی دیگر از زندگی عشایری را به نمایش می‌گذارد.
کاربرد برخی واژگان اصیل قشقایی مانند " قولون، شاهاز، چاپارپیچ، لُواکه، کوجی، قالاغی، کپنگ، هویتوق، تامدار،  قاش، لَجب، قاریم" نیز بر جذابیت داستان می‌افزاید.

در این امر، کارآمد و سرآمد بودند و بنگرید کارهای دلنواز آنان را. در گونه‌‌ی موسیقی پاپ نیز چنین است و هر خواننده‌ای که مرتبه‌ای چشمگیر دارد و دلخواه مخاطبان هنرشناس است، بی‌گمان ترانه‌سرایی کاربلد در کنار خود دارد. برای نمونه، تصنیف‌های موفق و ماندگار آوازخوانان پاپ ایران مانند هایده، داریوش، گوگوش، سیاوش قمیشی و دیگران، از ترانه‌هایی موفق و ترانه‌سرایانی همچون اردلان سرفراز، ایرج جنتی عطایی، منصور تهرانی، هما میر افشار،‌ پرویز وکیلی و ... بهره برده‌اند و کارشان تا هنوز ماندگار است.
هر هنرمند در کار خود، افزون بر پیش نهادن یک کار هنری، ذوق و دریافت هنری مخاطبان خود را نیز رونق و تعالی می‌دهد. هنرمند موسیقی نیز چنین است و با ساختن یک اثر بشکوه، هنرمندانه و آبدیده، یا اثری فرومایه و بی‌ارج و آبکی، در تربیت هنری جامعه کارساز می‌شود؛ و خوش به سعادت جامعه‌ای که هنرمندانش دانشور، فرهنگوَر و ورزنده هستند و دریغ و افسوس بر قومی که فرهنگوَران و هنرورانش آبدیده، ژرف، دانا و بینا نیستند.
زبان ترکی قشقایی به نام عنصر بنیادین هویتی، در زمانه‌ی ما با بحران‌ها، بازدارندگی‌ها و دشواری‌های چند و بیش روباروست و نیازمند یک غیرت و پشتکاری همگانی‌ شده است. در این میان، یک موسیقیدان کاربلد و ادب‌آموخته، با انتخاب شعرهای استخواندار و نیکو، افزون بر تقویت کار خویش، در تربیت ذوق ادبی جامعه نیز کار آمد می‌شود. آنچه آمد، در آمدی بود بر این پیشنهاد و خواهش که:
یک: خنیاگران قشقایی در کار ادبیات و شناخت ژرف‌تر شعر، بیش بکوشند که شایسته‌ی خنیاگران نیست که همنشین و بینا و دانای ادبیات نباشند. نیک‌تر و شایسته‌تر آن‌که هنر موسیقی خود را با شعرهای شایان و زیبنده، رونق دهند و ماندنی کنند. دو:  زبان و ادب ترکی را یک بایستگی و شایستگی برای خود باز شناسند و در آن بکوشند؛ چنانکه و شگفت اینکه در قشقایی هنوز حتا ترانه‌ای کودکانه در ارجمندی و پاسداشت زبان ترکی زاده نشده تا نوباوگان بخوانند. گو اینکه خنیاگران ما نیز همچون دیگر کسان و صنف‌ها چندان دغدغه‌ی زبان ترکی ندارند، همچون دیگر کنشگران، مگر اندک و کم از انگشتان دست.
    
@chaghdash_q

                               
                                      👁‍🗨        
                                #چاغداش
                                 ۱۴۰۳/۸/۲۷
        
#چاغداش_موسیقی
□ سرنوشت زبان ترکی قشقایی در کار و بار اهالی موسیقی
#کامبیز_نجفی

خنیاگران قشقایی افزون بر کار و بار هنری و گسترش موسیقی، کنشی مهم در نگاهداری و جابه‌جایی شعر قشقایی به نسل‌های پسین خود داشته‌اند، چندانکه برخی از شعرهای گردآوری‌شده، از دهان آنان به کشکول گردآوران شعر قشقایی راه برده است.
مهم دیگر اینکه، افزون بر پرورش گوش مردمان برای دریافت موسیقی فاخر و کارکشته و هنری، می‌توانند در بازشناسایی شعر قشقایی و دریافت شعر بد و نازل از شعر خوب و والا نیز کارساز باشند.
خنیاگران همچنین شعر شاعران را نیز به درون جامعه می‌برند. از این‌روی، کنشی پر مهم در نگاهداری، آموزش و گسترش شعر قشقایی دارند؛ و از پی این تاثیرگذاری، باری وزین بر دوش و کاری مهم در دست دارند و آن، شناخت و بازشناسی شعر پرمایه از شعر بی‌مایه و  گسترانیدن هنر جدی شعر در نزد مخاطبان است.
خنیاگران کلان و وزین همچون استاد شجریان، مایه‌ی پیوند بیشتر و ژرف‌تر مردم ایران با حافظ، سعدی، مولوی، خیام، باباطاهر، فریدون مشیری، هوشنگ ابتهاج و ... شده بود و در شناخت شعر سزاوار و دلبستگی مردمان ایران با زبان و شعر فارسی و گزینش شعرهای ارجمند کارساز شد.  علیرغم این کارسازی موسیقی بر شعر، ولی در قشقایی آهنگساز و آوازخوانی چندان که زبان ترکی را یک دغدغه و رسالت برای خویش باز شناخته و مایه‌ی گسترش شعر ترکی در قشقایی شده و در این جستار کوشیده باشد، سراغی نداریم.
در کنار شماری از کوشندگان موسیقی که ارج و نیاز شعرِ شاعرانه، شایسته و سزاوار را دریافته‌اند، ولی شماری کم و بیش از آنانی که امروز صدای آنان را می‌شنویم، هرچند و شاید در هنر موسیقی، شنیدنی باشند، ولی بی‌تعارف، در ادبیات، کسانی آموخته، شناسا و ورزیده نیستند. برخی‌شان بی‌برو برگرد آشنایی ژرف با ادبیات ندارند و تا کنون همنشین جدی، پیگیر و جستجوگر هنر شعر نبوده‌اند. خنیاگری که مطالعه و کاوش جدی در شعر ترک و فارس و جهان نداشته‌ باشد، آرایه‌های ادبی و برتری‌های شعر عالی و سبب‌های پسندیدگی شعرهای نامدار و ماندگار را نداند، در ژانر ترانه جستجو نکرده باشد، پیوند ترانه و موسیقی را چندان نشناسد، کارهای نامدار موسیقی را از نگر ترانه نکاویده باشد، نام و کار و بار چند شاعر ترک و فارس و جهان را نداند، بدیهی‌ست که در گزینش شعر  برازنده و پسندیده برای موسیقی خود، نابلد باشد.
کار برخی خوانندگان گاهی آنچنان نقصان می‌گیرد که به‌مایه‌ی نداشتن آشنایی با مقدمات زبان ترکی، واژگان را حتا نادرست بیان می‌کنند و مثلن کلمه‌های "گؤز را گئز، چای را چئی، ائل را ایل، کیل را کِل،‌ قیزلار را قیزلر، داشلار را داشلر، قالایدیم را قالَیدیم، سه‌ویرم را سئویرم، اوتورموشام را اوتورمیشم،" بیان می‌کنند. آنان‌که اندک آشنایی با قواعد زبان ترکی داشته باشند، به نیکی در می‌یابند که این بیان و تلفظ‌ها تا چه اندازه نازییا، ناموزون حتا مضحک است.(۱) (زیرنویس: به این هنرجویان گرامی پیشنهاد می‌شود پیش از اجرا، از یک ادبیاتچی کاربلد بخواهند که شعر را برای ایشان بخوانند و ضبط کنند و خواننده به همان سان بیان کند. این آسیب،‌ تنها در موسیقی شنیده نمی‌شود، بلکه بسیاری از فعالان مجازی در حوزه‌ی طنز، فولکلور و به‌نام مدلینگ و ... در بیان درست اسم‌ها،‌فعل‌ها، پسوندها، چیدمان دستوری زبان ترکی و ... دچار اشتباه‌های زیادی هستند.
برکنار از چند و اندک موسیقیکار قشقایی که در کار موسیقی و ترانه، عمیق‌ترند و نگاهی ریزبین و شعرشناس و پر وسواس در گزینش شعر دارند، گاهی و اغلب به خوانندگان و ترانه‌هایی با شعرهای چندان نازل و ناشعر بر می‌خوریم که بی‌مایگی و ابتذال آن مایه‌ی شگفتی و البته بیزاری می‌شود. شبکه‌های مجازی از جمله اینستاگرام بر این میانمایگی و فرومایگی دامن می‌زنند و موسیقی، شعر، طنز، رقص و ... را تا ابتذال و بی‌مایگی فرو کاهیده است.
پاره‌ای این نیاز را در یافته‌اند که برای گذر از مقام‌ها و تصنیف‌های مکرر، شیوه‌ای نو در موسیقی پی افکنند و پس در پی شعری دگرسان با شعر پیشینیانند و از این‌روی، در جست‌وجوی شعری دگرسانند؛ ولی از آنجا که ژانر ترانه در قشقایی، هنری آزموده، کارکرده و بر آمده نیست و ترانه‌سرایی به‌نام یک ژانر هنری هنوز پدید نیامده، چیزی دل‌آرا فرا دست نمی‌آید و به‌گوش نمی‌رسد.
از شایستگی‌ها و بایستگی‌های خنیاگران کاربلد، برگزیدن شعرهای شاعرانه و ورز خورده و استوار است، چنانکه شجریان، مشکاتیان،‌ علیزاده، همایون خرم، انوشیروان روحانی و...

                              
                                    🧿              
                               #کامیشکا          
                                ۱۴۰۳/۸/۲۳ 
                   
#تلگراف_شبانگاهی
#برسد_به_دست_دوست

در بحرِ پُرآشوبِ جهان تجربه کردیم
جایی نَبُوَد امن‌تر از کامِ نهنگش
#سالک_قزوینی


@kambiz_najafi

                               
                                      🧿        
                                #چاغداش
                                 ۱۴۰۳/۸/۲۴ 
                  
□آرامگاه دشتی و مسیح، یاغیان نامدار دهه‌ی چهل قشقایی
جاده‌ی سیمکان_جهرم
عکاس: حسین اسماعیلی طیبی


@chaghdash_q