چاغداش قشقایی

         
                                           👁‍🗨
                           #چاغداش   
                                     ۱۴۰۳/۱۰/۲۹
                                               
 □بهمن، امیرحسین، باروت، آرشه
#کامبیز_کاکا

الف:
۱. روز، خارجی، دربِ باغ ارم،‌ ۱۳۴۵:
بهمنخان قشقایی، چریک نامدار پس از یک سال ستیز و گریز مرگبار با نظامیان شاه، اینک در یک پگاه بهاری، با پوششی آراسته، بر و رویی برنا و رعنا ولی آفتابسوخته، دربِ باغ ارم را می‌زند و خودش را تسلیم اسدالله علم می‌کند تا پنج_شش ماه بعد، در پگاه ۱۷ آبان ۱۳۴۵، در پادگان باغ تخت، گلوله‌های جوخه‌ی اعدام سینه‌گاهش را سوراخ سوراخ کنند.

۲. روز، خارجی، همان‌جا، ۱۴۰۳(حدودن شست سال بعد):
یک کودک قشقایی(گریم شبیه کودکی بهمن‌خان) در همان پیاده‌رو برای کودکان سرطانی ساز می‌زند.
او یک برنو کوتاه را که به‌ شکل ویلونِ دست‌ساز طراحی و ساخته شده، روی سینه گذاشته و ما ندانیم در اندرون کودکانه‌ی او چیست و چه چیزها را می‌اندیشد که آرشه را روی ویلون می‌کشد و موومان یکم "فردیناند کوشنرِ" آلمانی را می‌نوازد. 
* تدوین و تخیل این دو پلان و تمثیل و تعبیرش با شمای مخاطب.

ب:
این کودک قشقایی،‌ یکی_دوسال است که مشق موسیقی می‌کند. افزون بر هنرجویی و هنروَرزی که باید چشم گذاشت تا چه شود و چه کند، ولی این دوست کوچکِ کامبیزکاکا را دیده و دل چنان بینا و فراخ است که برای کودکان سرطانی، همت به کمر بسته است که ساز بزند و مردم دست به کرم و دست به دل شوند. و او را همت چنان بلند است که قول داده است رهگذران هراندازه ببخشند، او سه‌برابر آن را به محک خواهد داد. 
البته که هیچ مهم نیست نام و تبارش، که به هرسان کودکِ انسان است و شهروند جهان،‌ ولی چون در آینده او را بسیار خواهید شنید و برای اینکه نامش را به‌خاطر بسپارید، ایشان عالیجناب امیرحسین نوروزی، ششبلوکی قشقایی‌ هستند، مُدّظِلّه‌العالی                                                                               

@chaghdash_q

               
                                      👁‍🗨          
                             #چاغداشلیق   
                                 ۱۴۰۳/۱۰/۲۸
             

#چاغداشلیق_شئعیر

□شیرین
شاعیر: ماذون قشقایی
ایجرا: یاشلار نجفی
فیروزآباد، ۱۳۹۴


گؤزو مستیم! منی مست ائد مئیینگدن
سن کی ایچدینگ مئی یئرینه قانیمی
شربتداریم! دریغ ائدمه سویونگدان
موروه‌ت(۱) ائیله سوسوز آلما جانیمی

من گؤرموشم سنینگ کیمین آز شیرین
سؤزونگ شیرین، صوحبت شیرین، ساز شیرین
عیشوه‌نگ شیرین، قمزه شیرین، آز شیرین
شیرین، شیرین آلدینگ شیرین جانیمی

نئچچه ایل زاهیدلار صوومئعه‌نشین
درس اوخورلار، علمِ ایمان، علمِ دین
من ساتیرام قبول ائدسه زولفِ چین
بیر یاریم بوسه‌یه جان و ایمانیمی

عاقیللارا یا جهننم یا بئهیشت
دیوانایا خواه جهننم، خواه بئهیشت
سیزینگ ایچین حورِ قیلمان با بئهیشت
منه لئیلی وئرینگ بییابانیمی

موددت‌دیر اولموشام مست هویِ عیشق
دیوانایا همخوی اولور خویل عیشق
اوز ایل اؤلموش اولسام گلر بوی عیشق
ماذون دئر ایله‌سنگ قبریستانیمی


○آلت‌یازیسی
۱. موروه‌ت: موروَت(مروّت)

تورکجه اوخوماق ایچین تیلیقرامدا(تیلیگرامدا) بیزه قوشولونگ:
@chaghdashliq
                                                                                                                                   

               
                                      👁‍🗨          
                             #چاغداشلیق   
                                 ۱۴۰۳/۱۰/۲۸
             

#چاغداشلیق_دوز_آرری_دوررو_دانیشاق_دوز_یازاق
#کامبیز_نجفی

❌بو جمله کیمنن‌دی: ایران خوردنی و بردنی دگیل.
✅ بو جوملا کیمدن‌دیر: ایران یئمه‌لی و آپارمالی دگیل.(صوولت‌دوولا)

❌بیز تووقو آب‌پز ائدمیرگ، سرخ‌کرده تووق خوشمزه‌تر اولیر.
✅ بیز توووغو قایناتمیراق (قایناتمیراگ)، قیزیرالمیش توووق آرتیق دادلی‌دیر.

❌چوپان اتلری خُرد ائتدی.
✅چوبان اتلری دوغرادی.

❌آنام هویجلری تفت وئردی و اونلارا زردچوبه ووردو.
✅آنام گزرلری قوووردو و اونلارا ساری‌دارمان ووردو/ساری‌دارمانلادی.

❌رضا و مراد بیربیردن قهردیرلر.
✅ ریضا و موراد کوسولودورلر.

❌اه‌وینگ درلرینی روغنکاری ائتدیم.
✅ اه‌وینگ قاپیلارینی یاغلادیم.

❌فقر انسانلاری عصبانی ائدیر.
✅ یوخسوللوق اینسانلاری آجیقلاندیریر.

❌بو کلاه سنه گلمیر.
✅بو بؤرک سنه یاراشمیر.

❌مریض چوخ آه و ناله ائدیردی.
✅زارینجی چوخ سیززیلاییردی.

❌آتش‌نشانلار اودو خاموش ائتددیلر.
✅اودسؤندورنلر اودو سؤندوردولر.

❌بیز بو خبرلره اعتماد ائدمیرگ.
✅ بیز بو خبرلره گؤونمیرگ.

❌جوشوندا ته‌نشین اولموش،‌ کاسسایی تکان وئر.
✅ قایناما چؤکموشدور، پایلایی چالخالا.

❌بو ساعت مچی نئچچه‌یه‌دیر؟
✅ بو قول‌ساعاتی نئچچه‌یه‌دیر؟

❌تهران هواسی چوخ آلوده‌دیر.
✅تیهران هاواسی چوخ چیرکین‌دیر.

❌بخشش آدامی بؤیوگ ائدیر.
✅ باغیشلاییش آدامی بؤیوگله‌دیر.

❌بو طویدا اویناموشام. باش یِره قویماموشام.
✅ بو تویدا اوینامیشام. باش یئره قویمامیشام.

❌ من موسیقیِ قشقائییه چوخ قولاق آسیرم.
✅ من قاشقایی موسیغیسینه چوخ قولاق آسیرام.

❌بیر فروشنده‌ی دوره گرد کوچه‌ده فریاد وورور.
✅ بیر گزه‌گن ساتیجی کوچچادا هایلاشیر.

❌ من ماه گذشته‌دن تا به امروز، سیگار چکمه‌میشم.
✅من گچن آیدان ایندییه‌نه/ایندییه‌نچز سیگار چکمه‌میشم.

❌ بیزیم فاصله‌میز سی متردیر.
✅ بیزیم آرامیز اوتتوز ارشین‌دیر.

❌قشقاییلار موک گردنه‌سینده دولتینن سرشاخ اولدولار.
✅ قاشقاییلار موک بویناغیندا دوولتینن چاخناشدیلار.

❌ اششگ عرعر ائدیر و روباه زوزه چکیر.
✅ اششگ هانگیریر و تیلکی اولاشیر.
❌سرینگیزه دوندوگوم محرم یولااشلار!(ماذون)
✅باشینگیزا دؤندوگوم محرم یولداشلار!

❌ مایل اولما شمعینگ روشن اوزونه.(ماذون)
✅ ماییل اولما شمعینگ ایششیق اوزونه.

❌سلطان بیر باغچه‌دیر،‌ همیشه بهار.(یوسوفعلی‌به‌ی)
✅ سولطان بیر باغچادیر، هممئشه باهار.

❌قالماموش بیز ذرّه قُوّه تنیمده.(محمدابراهیم قشقایی)
✅ قالمامیش بیر ذرره قوووا تنیمده.(محدایبراهیم قاشقایی)

❌اولور طرلانینان سار آشنالیگی (محدایبراهیم)
✅ اولور ترلانینان سار آشنالیغی.
#چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی

تورکجه اوخوماق ایچین تیلیقرامدا(تیلیگرامدا) بیزه قوشولونگ:
@chaghdashliq

                        
                                                   

                              
                              
                                         🧿                
                              #کامیشکا              
                                  ۱۴۰۳/۱۰/۲۷
                 

#کامیشکا_روزگار
□طنزنویسی که از غم وطن دق کرد
#کامبیز_نجفی

خبر: ابراهیم نبوی، طنزنویس نامدار معاصر، خودش را در مریلند آمریکا کشت.

جوک، لطیفه، هزل و هجو راه به ابتذال و لودگی می‌برد، ولی طنز از اندوه می‌آید. جوک و لطیفه برای خندیدن و تفریح است و هزل و هجو برای ویران کردن، ولی هدف طنز، اندیشانیدن و اندوهگین شدن است، برای خوردن غم دیگران، برای بازشناسی و آشکار کردن کاستی‌ها و کژی‌ها،‌ به بوی آن‌که درست شود. از این‌روی، طنزنویسی از جمله‌ی دشوارترینِ نوشتکاری‌هاست و  طنزپردازان غمگین‌ترینِ مردمان هستند، همچون دلقک‌ها که دهان گشاد خندانشان برای مردمان است و چشم‌های خیسشان، نمای درون آن‌هاست.
ابراهیم نبوی،‌ طنزنویس نامدار معاصر نیز از آدمیان اندوهخوار بود.اندوهخوار بود که افسرده شده و چند بار دست به مرگ شد و کار نشد، تا اینکه دیروز کار را تمام کرد.
کارنامه‌ی سیاسی و نویسندگی او، داوری دیگری می‌خواهد، از انقلابیگری در سال ۵۷ تا مدیر سیاسی وزارت کشور در سال‌های پر چالش و تنش سال‌های ۱۳۶۱ تا ۶۴‌،  آنگاه روزنامه‌نگار دوم خرداد بودن و در فرجام، زندان. از همین‌روی، اوپوزوسیون نظام او را خوش نداشت و بر او می‌تاختند‌. (اصلاح‌طلبان نیز سرنوشتی شگفت دارند که نه نظام بر می‌تابدشان و نه اپوزوسیون می‌خواهدشان، که:
"نه در مسجد گذارندم، که مستی
نه در میخانه،‌کین خمّار خام است")
با این‌همه،او نیز از جمله‌ی کوشندگان و باشندگان انقلاب و نظام بود که مزه‌ی زندان را چند بار کشید و در نهایت پس از محکومیتی دیگر، از ایران گریخت.
برکنار از زیست سیاسی و فرهنگی وی و داوری ما، اینکه روان یک طنزپرداز ایرانی در غربت چنان منهدم شود که کارش به افسردگی و چندبار خودکشی بکشد، اندوه کوچکی نیست. صادق هدایت نیز چنین بود و برخلاف تصور مردم، مردی بود بسیار طنزپرداز با زبانی شوخ و شور و گزنده، ولی او هم در پاریس و پس از چند اقدام نافرجام، کار خودش را تمام کرد. با این تفاوت که هدایت، خود راهی فرنگ شده بود، از بس خسته شده بود از ایران آن روزگار. هدایت یک ملیگرای ایرانی بود، ولی گمان نکنم پیش از مرگ، غم نوستالژی داشت، اما سید ابراهیم خود نرفته بود، ناگزیر رفته بود، از بیم بند و زندان، به سخن دیگر، تبعید و غربتی خودخواسته، ولی شوق بازگشتن داشت.
یک بار به مهرانگیز کار گفته بود: "چطور چهار سال دوام آورده‌ای؟" ولی ناگهان دیده بود خودش ۱۸ سال دوام آورده است، اما او دوام نیاورد و پس از بیست سال غربت، کم آورد و خلاص.
او روزنامه‌نگاری بسیار کنشمند،‌ نویسنده‌ای پرکار(نزدیک به ۸۰ کتاب)،‌ طنزنویسی محبوب(در کنسرت گروه پینک‌فلوید در دبی، ایرانیان آن‌قدر با او عکس گرفته بودند که یکی به وی گفته بود نکند راجر واترز تویی؟") و هنرمند موفق استندآپ‌کمدی‌ که اجراهای پسندیده‌ای در کشورهای دنیا داشت و از آسایش و آرامش در آمریکا چیزی کم نداشت، ولی چیزی کم داشت.
می‌گویند خودش را کشته است، ولی من می‌گویم او پیش از این مرده بود، خیلی مرده بود. هربار که دق کرده بود، مرده بود. این آخری، تیر خلاص بود که خودش به خودش زد،‌ برای رهایی از دق.
او می‌دانست که پایش به ایران برسد، دستگیر خواهد شد، ولی هرچه بادا باد،‌ و سرِ آن داشت که بیاید. به محمدعلی ابطحی هم گفته بود دائره‌المعارف طنزش را تمام کند، برمی‌گردد، هرچه می‌خواهد بر سرش بیاید، بیاید.
نویسنده بود و می‌خواست در میان مردمانش باشد. برای همین هم به هفته‌نامه‌ی "حاشیه" گفته بود می‌خواهد در فضای فرهنگی داخل ایران زندگی کند: " این نعمت بزرگی‌ست که صدای دور و برتان فارسی باشد. مشکل من این است که می‌خواهم در محیط زبان فارسی زندگی کنم. همان رنج‌هایی را که مردم می‌کشند، بکشم و در همان شادی‌هایی که از آن بهره می‌برند، شریک باشم. من دوست دارم در همان شهر دودآلود، با مردمانی که سریع عصبانی می‌شوند، با قیمت‌های دائماً متغیر زندگی کنم."
و جای دیگری گفته بود: "همیشه دلتنگ ایرانم. اگر تجربه امروز را داشتم، ترجیح می‌دادم در ایران بمانم، "ولی نشد و در غربت آمریکا خودش را خلاص کرد.
کاش پیش از این‌ها یکی از این دولتمردان کلان مملکت یک تلفن به او کرده بود که "سید! ترتیب کارت را داده‌ام. پا شو بیا همین‌جا بمیر، توی وطنت."
حالا هم آیا جوانمردی هست که بگوید "جنازه‌اش را بیاورید و همین‌جا خاکش کنید؟"


@kamishka_ir

                              
                              
                                         🧿                
                              #کامیشکا              
                                  ۱۴۰۳/۱۰/۲۵
                 

#کامیشکا_روزگار
□من به‌عنوان یک مالیات‌دهنده‌ی ایرانی راضی نیستم
#کامبیز_نجفی

الف:
مهدی کوچک‌زاده، نماینده‌ی تهران در مجلس، دیروز در مجلس و در حاشیه‌ی بازنگری طرح "اف‌.ای.تی.اف" در مجمع تشخیص مصلحت و ابراز همدردی دولت پزشکیان با مردم لس‌آنجلس به‌خاطر آتش‌سوزی اخیر، یک علم‌شنگه‌ی دیگر به‌پا کرد و به قول مولوی "از جام میِ خالص، پُر عربده شد مجلس". وی پس از توهین به دولتمردانِ پزشکیان و عبدالعلی‌زاده نماینده‌ی تبریز، و گفتن اینکه این‌ها(تیم پزشکیان) می‌خواهند مملکت را بیندازند توی گلوی آمریکا، گفت: "من به‌عنوان یک مالیات‌دهنده‌ی ایرانی راضی نیستم یک قران از مالیات من قبل از اینکه خرج غزه بشود، برود برای لوس‌آنجلسی‌های پفیوز خرج بشود."
ب:
آقای کوچک‌زاده‌ها!
شما نه برگزیده‌ی ملت ایران، بلکه برآیند پدیده‌ی نظارت استصوابی و گزینش شورای نگهبان هستید. زایش سیاسی شمایان در نبود یک انتخابات دموکراتیک رخ داده است و اگر انتخابات در چشم‌اندازی فراخ یا کمینه گسترده‌تر از این برگزار می‌شد، شما کجا و این ملت و پارلمان کجا؟
شما و هم‌اندیشان کژاندیشتان سرفرازی ایران و رامش ایرانی را گروگان نادانی و کم‌سوادی، کژبینی و واپسگرایی، ستیزه‌جویی و لجاجت خودتان کرده‌اید. زیان شمایان به این مردم و سرزمین دیگر در شمار نمی‌آید.
بسیاری از کنشگران سیاسی و فرهنگوَران و هنروران این سرزمین را به اتهام بی‌پایه‌ی غربزدگی انداختید و دوختید و هرگاه سخن از باختریان شد، عربده کشیدید و قطعنامه آتش زدید و مرگ بر این و آن گفتید، ولی از پی خیانت‌های آشکار و نهان و بسیارانِ هنوز در پرده‌ی خاوریانِ چین و روسیه، هیچ دم نکشیدید و هیچ لب نزدید.
و اکنون، خود نیک می‌دانید که گفتگو با آمریکا چیزی نیست که بدون اجازه‌ی رهبر صورت بگیرد و اگر نظام به خرودزری گفتگو با باختریان رسیده باشد، پس در اندرون این دهل‌ که بر آن می‌کوبید، چیزی نیست، مگر باد.  با نگر به شرایط نظام در برون و درون، راهی نیست مگر گفتگو و صلح با جهان و برگشتن به مردم، وگرنه اینک تشویش ما از نان و آزادی نیز گذشته و بیمناک فروپاشی این سرزمینیم.
با نگر به این شرایط، این عربده‌کشی‌های هیستیریک شما خیلی مضحک است. این مردم اکنون دیگر دانسته‌اند که راه راستین، سیاستکاریِ خردورزانه است و این بدمستی‌های شِبه‌انقلابی دیگر دلی از کسی نمی‌‌بَرَد، وگرنه در هر چیز تهی، صدا بسیار می‌پیچد.

آقای کوچک‌زاده‌ها!
اینک که هر مالیات‌دهنده می‌تواند در خرج و برج بیت‌المال نظر دهد، من به‌عنوان یک مالیات‌دهنده‌ی ایرانی راضی نیستم یک قِران از مالیات من و بودجه‌ی کشورم خرجِ غیر ایران و ایرانی، خرج صدا_سیما، هم‌اندیشان شما در مجلس، برخی نهادها و سازمان‌ها و مؤسسه‌های خرد و کلان ویژه با بودجه‌های شگفت‌انگیز شود.
من به نام یک مالیات‌دهنده و شهروند ایرانی می‌خواهم بیت‌المال این کشور خرج آبادانی و سرفرازی ایران و ایرانی شود. من می‌خواهم دوست همه‌ی مردمان جهان باشیم. ستیزِ همواره با "مستکبران" و سرپرستی "مستضعفان"جهان، تکلیف ما نیست. ما خودمان گرسنه‌ی نان شبیم و وقتی نیمه‌‌ی مملکت به‌خاطر برق تعطیل است، این چیزها به ما و این قمپزها به شما نمی‌آید.
#من_راضی_نیستم

@kamishka_ir

         
                                           👁‍🗨
                            #چاغداش   
                                     ۱۴۰۳/۱۰/۲۴
                                               
 
#چاغداش_کتاب                  
  □ارتقای طرح مرتعداری به مناطق تحت حفاظت عرفی جوامع بومی
نویسنده: شیما امیری(هیبتلو، ششبلوکی)
ناشر: انتشارات قشقایی
چاپ اول، ۱۴۰۲
تیراژ: ۱۰۰۰
مرکز پخش: انتشارات تخت جمشید، تلفن:
۰۹۱۷۱۱۱۸۵۸۰


این کتاب در تلاش است تا مفهوم مناطق تحت حفاظت عرفی جوامع بومی و محلی را بیان و تاکید می‌کند دانش بومی هزاران‌ساله‌ی سرزمین، مدیریت و حفاظت توسط مردمان بومی آن، بهترین شیوه‌ی راه از گذشته تا کنون بوده و هست. در ادامه با ارائه‌ی راه حل در تاب‌آوری سرزمین و چگونگی تلفیق دانش بومی و نوین برای احیای آن را بیان می‌کند.
امید است این کتاب بتواند گامی اثر گذار در مفاهیم حفاظت مشارکتی و ارتقای حقوق جوامع بومی و محلی بردارد و در تصمیم سازی ها اثر گذار باشد .
                   
@chaghdash_q                                              

         
                           👁‍🗨
                    #چاغداش 
                         ۱۴۰۳/۱۰/۲۳
                  
  □ثلاثه‌ی غسّاله
#کامبیز_نجفی
بزرگداشت استاد فرهاد گرگین‌پور
تالار حافظ، ۱۳۹۷/۱۰/۱۰                                                                                
@chaghdash_q

         
                                            👁‍🗨
                           #چاغداش 
                                      ۱۴۰۳/۱۰/۲۳
 
                  
  □ثلاثه‌ی غسّاله
#کامبیز_نجفی
بزرگداشت استاد فرهاد گرگین‌پور
تالار حافظ، ۱۳۹۷/۱۰/۱۰
                        
                                                       
       
@chaghdash_q

               
                                      👁‍🗨          
                             #چاغداشلیق   
                                 ۱۴۰۳/۱۰/۲۱
            
#چاغداشلیق_شئعیر

□جاممازا
#کامبیز_نجفی

گلیر گؤزه گؤزلرینگ
قونموش دوزا گؤزلرینگ
تیکان آلمیش آغزینا
بو جاممازا گؤزلرینگ


#چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی

@chaghdashliq

               
                                      👁‍🗨          
                             #چاغداشلیق   
                                 ۱۴۰۳/۱۰/۲۱
             

□من اورهان ولی
شاعیر: اورهان ولی کانیک(تورکیه)
دؤندرن: کامبیز نجفی





من اورهان ولی
در ۱۹۱۴ به دنیا آمدم.
یک‌ساله بودم که از قورباغه ترسیدم.
دوساله بودم که راهی غربت شدم.
در هفت‌سالگی به مکتب رفتم،
در نُه سالگی به نوشتن
و در ده سالگی به خواندن دل بستم.
در سیزده سالگی "اوکتای رفعت"
در شانزده سالگی "ملیح جِودَت" را شناختم.
در هفده سالگی به بار رفتم،
در هجده سالگی  نوشیدن راکی را شروع کردم و ترانه گفتن را خیلی دوست داشتم.
بعد از نوزده سالگی آوارگی انقلاب شروع شد.
بعد از بیست‌سالگی هم راه پول درآوردن و بدبختی کشیدن را یاد گرفتم.
در بیست‌وپنج‌سالگی یک حادثه اتومبیل را از سر گذراندم.
خیلی عاشق شدم، هیچ ازدواج نکردم.

من اورهان ولی،
شاعر مصراعِ معروفِ
"چه حیف شد سلیمان افندی!"
شنیدم  زندگی شخصی‌ام را كنجكاو شده‌اید.
برایتان می‌گویم:
اوّلن آدمم
 یعنی حیوان‌ِ سیرك و این‌جور چیزها نیستم،
دماغ دارم، گوش دارم،
كه چندان هم خوب از کار در نیامده‌اند.
در یک خانه‌ ساکن هستم،
در یک جایی كار می‌كنم.
از یك پدر و مادر به دنیا آمده‌ام
نه ابرها بر سرم سایه دارند
نه مُهرِ نبوت در پُشتم دارم
نه به اندازه‌ی پادشاه انگلیس فروتن هستم،
نه مثلِ مهتر طویله‌ی جلال بایار، اشراف‌زاده‌.
اسفناج را خیلی دوست دارم
مخصوصن کلوچه‌ی تخم مرغی.
چشمم به مال و ملك نیست،
به خدا نیست.
اُكتای رفعت و مِلیح جِودَت
نزدیک‌ترین دوستانم‌ هستند.
یک معشوقه هم دارم، بسیار محترم،
اسمش را نمی‌توانم بگویم،
مورخان ادبیات پیدایش كنند.
با چیزهای پیش و پا افتاده سر و کار دارم،
به چیزهای پیش و افتاده مشغول نشدن
فقط بین ادبا رواج دارد.
چه می‌دانم؟
شاید هزار و یك خلق و خوی دیگر هم دارم،
اما چه ضرورتی دارد ردیف کردن همه‌ی آن‌ها؟
آن‌ها هم چیزی مثل این‌ها هستند.
من اورهان ولی


*اورهان ولی کانیک تورکییه‌نینگ چاغداش شئعیرینیگ اونگجوللریندن‌دیر. اورهان، اوکتای رفعت و ملیح جِودت "غریب شئعیری" تورکییه‌ده یولا سالدیلار.
#چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی

@chaghdashliq

               
                                      👁‍🗨          
                             #چاغداشلیق   
                                 ۱۴۰۳/۱۰/۲۱
             

#چاغداشلیق_دوز_آرری_دوررو_دانیشاق
#کامبیز_نجفی


❌بو قارری_قوجالار بیزی درک ائدمیرلر.
✅ بو قارری_قوجالار بیزی آنگلامیرلار.

❌خاله‌م مادرشوهرینن درد دل ائتدی.
✅ داززام قایین‌آناسی‌اینان دردلشدی.

❌اونلار کی قاشقایییی تانیرلار،‌ بیلیرلر کی بو ائل بیر وطنپرست ائل‌دیر.
✅ قاشقایییی تانییانلار، بو ائلینگ وطنچی اولدوغونو بیلیرلر.

❌بو دختربچه حالت تهوع واریدیر.
✅ بو قیزجانینگ اوره‌گی بولانیر.

❌آنا اوشاغینا غذا وئردی یئدی.
✅ آنا اوششاغینی یئییتدیردی.

❌رودابا گوشواراسی چوخ قشنگ‌دیر.
✅ رودابا سیرغاسی چوخ قشنگ‌دیر.

❌فیروزآباد حلواسی چوخ پرچرب‌دبر.
✅ فیروزآباد حالواسی چوخ یاغلی‌دیر.

❌من دو روز در میان داغا گئدیرم.
✅ من ایککی‌گوندن‌بیر داغا گئدیرم.

❌پسرخاله! نئیه بیزی یاددان چیخارتدینگ؟
✅ داززا اوغلو! نئیه بیزی اونوتدونگ؟

❌بعضی کشکوللولار دوگویه بیرینج دئییرلر.
✅ بیرپارا کشکوللولار دوگویه بیرینج دئییرلر.

❌شئشبه‌یلی‌لرینگ بعضیسی به‌جای "گئدیرم"، "گئدییوروم: دئییرلر.
✅ شئش‌به‌یلیلرینگ بیرپاراسی "گئدیرم" یئرینه "گئدییوروم" دئییرلر.

❌ماذون قاشقایی ۱۲۴۴ ایلینده آنادان متولد اولدو.
✅ ماذون قاشقایی ۱۲۴۴ ایلینده آنادان دوغولدو.

❌کیم بیلیر یوسوفعلی‌به‌ی هانی طایفادان‌دیر؟
✅ کیم یوسوفعلی‌به‌یینگ هانی طایفادان اولدوغونو بیلیر؟

❌گله‌زن،‌ یکی از تیره‌های عمله‌دیر.
✅گلله‌زن عمله تیره‌لرینینگ بیری‌دیر.

❌چالقافا چوبانکارالار ییلاقی‌در.
✅ چالقافا چوبانکارالار یایلاغی‌دیر.

❌بو قوشونگ نسلی منقرض اولموشدور.
✅ بو قوشونگ نسلی کسیلمیشدیر/توکنمیشدیر.

❌محمد بهمن‌بیگی ایرانینگ یکی از بزرگترین معلم‌لری‌دیر.
✅ محمد بهمن‌به‌یی ایرانینگ انگ بؤیوگ اؤرگتچیلرینینگ بیری‌دیر.

❌کُنجی خلوت اِدینگ تا من گلایوم.
✅کونجو خلوت ائدینگ تا من گلاییم.(ماذون)

❌هنوز کماندادر تیر مژگانونگ.
✅ هنیز کماندادیر تیر موژگانینگ(یوسوف خوسروو)

❌گوینوم ایسسر اُلام سنینگ غلامونگ.
✅ گؤینوم ایستر اولام سنینگ غولامینگ(نعمت‌الله به‌ی رحیملی)


@chaghdashliq

                              
                                         🧿                
                         #کامیشکا              
                              ۱۴۰۳/۱۰/۱۸
                 

#کامیشکا_روزگار
□آقای علم‌الهدی! شما شبان من نیستید
#کامبیز_نجفی  

الف: بایدهای آقای احمد علم‌الهدی:
_یک خانم بدحجاب "باید" احساس کند مردم از او متنفر هستند و ابراز نفرت از زن بدحجاب، برای مردم یک "تکلیف الهی‌"ست و برای این منظور به حرکت مردمی نیاز است.
_حضور مهاجران(افغان‌ها)در کنار هزینه‌ها، فرصت‌ها و امکاناتی را نیز برای ما فراهم می‌کند که "باید" از آن استفاده کنیم. خواهران و برادران افغان‌ که به ایران آمده‌اند، هم‌پیمان ما هستند و مشابه مهاجرانی هستند که در آغاز اسلام از مکه به مدینه هجرت کردند. در آن زمان، مردم مدینه (انصار) خانه‌ها و دارایی‌های خود را با آن‌ها تقسیم کردند؛ ایرانی‌ها نیز "باید" به همین شیوه عمل کنند.
_یک خانم بدحجاب "باید" احساس کند مردم از او متنفر هستند و ابراز نفرت از زن بدحجاب برای مردم یک "تکلیف الهی‌"ست و برای این منظور به حرکت مردمی نیاز است.
_ "باید"با قدرت جلوی بی‌حجابی را گرفت. بر عموم "واجب" است به حد بضاعت خود قائل به نهی از منکر لسانی باشند. بی‌حجاب‌ها را "باید" جریمه و از حقوق اجتماعی محروم کرد.
_دانشگاه "باید" به صورت مسجد در آید.
_بر ما "تکلیف" است که هرگز با غرب کنار نیاییم.
ب:
چند جمله‌ی بالا، اندکی از "بایدها" و "تکلیف‌های الهیِ" آقای علم‌الهدی‌ست. ایشان به‌گمان، بنا به اصل‌ها و باورهای:
۱. "شبان‌_رمگی" که خود را شبان و ملت را رمه‌ می‌پندارد، ۲. "مرید و مرادی" همچون فرقه‌های گونه‌گون صوفیه در جهان و سنت خانقاهی و پیرسالاری، ۳. "صغیر و مجنون" پنداشتن مردمان که نیاز به کبیر و راهنمای خردمند دارند، ۴. بنا به باور "ما وظیفه داریم مردم را به بهشت ببریم"(بی‌آنکه یقینی در میان باشد که خود جنابشان از مسافران و باشندگان فردوس باشند) و سبب‌هایی از این‌دست، این‌چنین می‌فرمایند.
جناب آقای علم‌الهدی! اینجانب پنداشتی رمه‌‌وار از خویش و اِنگاشتی شبان‌گونه از شما ندارم و از آنجا که اینجانب بنا به دریافت عقلی خود و بر خلاف پندار جنابعالی، هیچ همانندی بین مهاجران افغان و مهاجران صدر اسلام نمی‌بینم و نمی‌دانم آن‌ها به قول شما در چه‌چیز هم‌پیمان ما هستند، پس هیچ خردمندی و بایستگی در اجرای فرمان شما نمی‌بینم که دارایی خود را به افغان‌ها ببخشم(به‌ویژه اینکه گمان ندارم خود جنابعالی دارایی‌های خود را با ایشان تقسیم کرده باشید)
می‌فرمایید بی‌حجاب باید از حقوق اجتماعی محروم شود، ولی شما به‌نام "تکلیف الهی" حقی را که خود خداوند از وی دریغ نکرده، از وی می‌ستانید و از من می‌خواهید بر وی پرخاش کنم. اندیشه‌ی من و شما از دو کهکشان دیگر می‌آید و من هیچ باور نمی‌کنم نفرت، راه رستگاری باشد و مومن به آیین مهرورزانم و زبان مهر، ولی شما بر من "تکلیف الهی" می‌کنید که باید از  زن بی‌حجاب متنفر باشم و با "حرکت‌های مردمی" نفرت خود را آشکار کنم.
آقای علم‌الهدی!
من نمی‌خواهم شما به‌جای من هیجان موسیقی و تماشای ورزش را حس ‌کنید و من بر خلاف جنابعالی هیجان ناشی از موسیقی را هرگز "شکلی از غضب الهی" و هیجان ورزشی تماشاگران را "ابتذال" نمی‌انگارم. من به ایران و ایرانی نگاهی ناهمسان با نگاه شما دارم و ایرانیان را شایسته‌ی بهترین زندگی می‌دانم و همچون شما بر این نیستم که باید اشکنه بخورند.
تنها من نیستم که بر وی ولایت ندارید، چنانکه می‌فرمایید "بر ما تکلیف است که هرگز با غرب کنار نیاییم"، ولی دانسته باشید که پرونده‌ی "اف‌ای‌تی‌اف" با نگر مثبت رهبر و هماهنگی سه قوه به مجمعع تشخیص مصلحت برگشت، و اخبار پیک‌ها و میانجی‌هایی برای گفتگوی جمهوری اسلامی با باختریان.
خِرَد بالاترین هدیه و ارجمندترین سپرده‌‌ی خداوند به انسان است و آنگاه که من خود می‌توانم بیندیشم، پس چه‌نیاز که شما به‌جای من بیندیشید. هیچ نشانه‌ای از رمه‌گی، صغارت، جنون و مریدی در خویش و ردّی از شبانی و ولایتِ شما بر من، در جنابعالی نمی‌بینم. پس هیچ بایستگی بر خویش نمی‌بینم و شما هم از من چشم نداشته باشید بایدهایی را که به‌نام "تکلیف‌های الهی" صادر می‌کنید، در کار بندم و مثلن دارایی و خانه‌ی خود را با مهاجرین افغان تقسیم کنم.

@kamishka_ir

               
                                 👁‍🗨          
                                #چاغداشلیق
                              ۱۴۰۳/۱۰/۴
             

#چاغداشلیق_دوز_آرری_دوررو_دانیشاق
#کامبیز_نجفی


❌آشپزخانه‌یی گردگیری ائتدیم.
✅ آشپازخانانینگ توزونو تؤکدوم/آلدیم/سیلدیم

❌بوکی بیز پزشکیانی انتخاب ائتدیگ، درست ایش‌ایدی؟
✅ بیز پیزیشکییانی سچدیگیمیز، دوز/دووزگون ایش‌ایدی؟

❌بو نوشابانینگ دربازکُنی هاردادیر؟
✅ بو ایچیجینینگ قاپی‌آچانی هارادادیر؟

❌بیزیم قایق بیر کوه یخه برخورد ائتدی.
✅ بیزیم قاییغیمیز بوز داغینا چیرپیلدی.

❌اوششاقلار بیربیری هُل وئریردیلر.
✅ اوششاقلار ایتته‌له‌شیردیلر.

❌سو لوله‌دن فوران ائتدی.
✅ سو قیشقیردی.

❌قار گلمیش، یول لغزنده‌دیر.
✅ قار یاغمیشدیر، یول سیررینچاق‌دیر/سۆروشکن‌دیر.

❌قشقاییلار گذشته‌ده گیرّ ائتمیشلر.
✅قاشقاییلار گچمیشده قالمیشلار.

❌اونلار کی عجله وارلاری، گئتسینلر.
✅ تله‌سنلر گئتسینلر.

❌محمود کوروشدان دست‌ کم یوخودور.
✅ ماحمود کوروشدان قالان دگیل.

❌قاشقاییدا شایعه چوخ تئز منتشر اولور.
✅ قاشقاییدا سؤیلَنتی چوخ تئز یاییلیر.

❌سنینگ ماشین روغن‌سوزییه دوشموشدور.
✅ سنینگ ماشین یاغ یاندیریر.

❌ اوشاقلار داغدا آدم برفی دوزلتمیشدیلر.
✅ اۇششاقلار داغدار  قارآدامی دۆزَلتمیشدیلر.

❌عدسلر کی اکمیشدیم، جوانه وورموشلار.
✅ اکدیگیم مریجمگلر، تینجه‌له‌میشله.

❌شب یلدا بیزیم بیر مهمانی واریمیزیدی.
✅ چیلله گئجه‌سی بیزده بیر قوناقلیق واریدی.

❌او زادلار کی لازیم‌آیدی آلدیم.
✅ آلمالیلاری آلدیم.

❌پری خانُم بافتنی هوریر.
✅ پری‌خانیم هؤرمه‌لی هؤرور.

❌اتاقیمینگ درینی رنگ ائتدیم.
✅ اوتاغیمینگ قاپیسینی بویاتدیم.

❌وئردیم اتاقیمینگ درینی رنگ ائتدلر.
✅ اوتاغیمینگ قاپیسینی بویاتدیردیم.

❌قاشقایی آروادلارینینگ لباسی جریانی سرانجامی نیج اولدو؟
✅ قاشقایی آروادلارینینگ پالتاری چالیشی هارایا چاتدی؟

❌مارال نومزادی چند سالیندا؟
✅ مارالینگ آداخلیسی نئچچه یاشاردیر؟

@chaghdashliq

               
                                     👁‍🗨          
                                 #چاغداشلیق
                                 ۱۴۰۳/۱۰/۱۴
             

#چاغداشلیق_شئعیر
#چاغداش_غزل
□بیزیم گئجه‌لر
#کامبیز_نجفی


بیزیم گئجه‌لر، بیز آیینان گونو سوراقلادیغیمیز گئجه‌لر
آی کؤینه‌گینی یاردیغیمیز، گونه داغلادیغیمیز گئجه‌لر

بیز دلی_دولو گئجه‌لرینگ واری دوگمه‌لرینی آچدیغیمیز
دونیانینگ واری یوللار، قاپیلارینی باغلادیغمیز گئجه‌لر

بولوتلار بیزده قایناییردیلار، بیز دئدیگ یاغیش، وَ بیز یاغیلدیق
یو، بیز آغلامیردیق یاغیشلار آلتیندا آغلادیغیمیز گئجه‌لر

داغیناق بؤلوگ بؤلوگلر، وَ بیزیم بؤلونموش گوودالاریمیز
اوراق ایراقلاری یاخینلاشیردیق ایراقلاشدیغیمیز گئجه‌لر

بیزیم گؤزوموز آج، وَ بیزیم چؤره‌گیمز آج گوودالاریمیزی
من و سن آج بیقچیلارینگ آغزیندا قوجاقلاشدیغیمیز گئجه‌لر

یاغیشلار، قارلی داغلار سنده‌یدی، بیر سیجاق، بیر سوسوزلوق منده‌یدی
بیز جوشدوگ، بیربیردن پوخارلاندیق، بیربیره یاغیلدیغیمیز گئجه‌لر

بیز سه‌ویشن ساواشلاشدیق، اؤلوملشدیگ، یاتاقلاری مزارلادیق
یاتدیق، توکندیگ اورتاق مزاریمیزدا توکندیگیمیز گئجه‌لر



○سؤزلوگ
بؤلوگ: کرانه، ناحیه
بؤلوم‌لنمگ: بخش شدن
گووددا: بدن
سه‌ویشن: در حالی که عشق می‌ورزیدیم
ساواش: جنگ. ساواسلادیق: جنگیدیم
اورتاق: مشترک
*قافییا اوچ کرز دگیشیلمیشدیر.
                                              
                  
@chaghdash_q

                  
            
                                         👁‍🗨  
                              #چاغداش     
                            #چاغداشلیق
                       
             

 #چاغداشلیق_تورکجه_اه‌ی
□جمعه‌ها، زبان و ادبیات ترکی

جمعه‌های چاغداش به زبان و ادبیات ترکی می‌پردازد.
_اگر از مخاطبان قشقایی چاغداش هستید و زبان مادری برایتان یک مساله،‌ دلبستگی، وظیفه و شیوه‌ی زندگی‌ست، به‌گمان فرسته‌های چاغداش به‌کارتان خواهد آمد.
_اگر از مخاطبان غیر قشقایی چاغداش هستید و به زبان ترکی علاقه‌‌مندید، فرسته‌های ما شاید برای شما مفید باشد.
_اگر از این دو گروه نیستید، می‌توانید پنجره‌ی چاغداش را روزهای جمعه‌ها باز نکنید و در روزهای دیگر در خدمتتان باشیم.

@chaghdashliq

         
                                  👁‍🗨
                     #چاغداش  
                            ۱۴۰۳/۱۰/۱۱
  



□چالش پوشش زنان قشقایی و چند گپ و گفت
#کامبیز_نجفی
[آنچه در زیر می‌آید، برخی از مکالماتی‌ست که در این روزها و در این جستار با اینجانب در میان آمده‌است. نقد و نگری‌ست که بر چاغداش می‌شود و توقعاتی که از این رسانه می‌رود، و نگاهی‌ست به این داستان از چند نگرگاه که بازخوانی و بازنویسی شده است]


:چرا در چالش پوشش زنان قشقایی شرکت نکردید و منفعل بودید؟
: منفعل نبودم. کمینه پنج_شش یادداشت نوشتم و بر نابلدی وزارت میراث و غلطکاری صداسیمای فارس انگشت نهادم. اخبار و گزارش اعتراض‌ها را هم منتشر کردم. مهم و افزون بر این‌ها، پیشنهاد کردم میزبان کارشناسان وزارت میراث و لران و قشقاییانی باشیم که مایل به گفتگوی تاریخی در این جستار هستند. وانگهی، توقع ندارید که من هم از این انشاهای پر سوز و گداز و دلنوشته‌های رمانتیک و رقت‌‌برانگیز و شعارهای هیجانی و انگیزشی بنویسم؟
:از پیشنهاد نشست لرها و قشقایی‌ها استقبال شد؟
:نه، هیچ‌کس تماسی نگرفت.

: چه خواهد شد، یا چه باید کرد؟
: وزارت میراث بی‌گمان یکی از مصوبات را به نفع دیگری لغو نخواهد کرد و شاید برخی تفاوت‌ها‌ را در اصلاحیه‌ی خود قید کند، همین. یعنی یک پوشش تقریین همانند با اندک تفاوت‌ها برای لران و قشقاییان به ثبت خواهد رسید. به سخن دیگر، در اصل ماجرا تغییری ایجاد نشده است و اینگونه نیست که بپنداریم وزارت میراث این عنوان را از لرها خواهد گرفت و به قشقایی‌ها خواهد داد.
رویکرد ما نیز همان است که پیش‌تر گفته بودیم و این چالش برای ما همچنان یک امر پژوهشی‌ست. قومگرایی و قوم‌ستیزی‌های بدوی، نوشتن‌های هیجانی و شعارهای توده‌پسند و به‌راه انداختن جدال‌های قومی تا برخی لران بگویند "ترک مهاجر و بازماندگان مغول" و برخی قشقاییان بگویند "لر بلوط‌خور"، و این سخیف‌کارها راسته‌ی کار ما نیست. کار خردمندان لر هم نبود و نکردند، اِلیت‌های قشقایی هم وارد این بحث فرومایه‌ نشدند، ولی رصد کردم و دیدم برخی میانمایه‌گان از دو طرف که دقّ دلشان را سر هم خالی کردند. حالا تو بگو از این ور شروع شد یا از آن ور، یا این‌یکی چه گفت و آن‌یکی چه گفت. اینجانب اینان را نه لر و نه قشقایی نمی‌دانم، لر و قشقایی راستین و ریشه‌دار و مایه‌دار، جنتلمن‌تر و دانشی‌تر از این حرف‌هاست که یک جستار فرهنگی_تاریخی را به یک چالش نژادی تبدیل کند و هموطن خویش را فرو بکاهد. از قضا لرها و قشقایی‌ها از نگر نژادی، فرهنگی، اقتصادی آنچنان با هم آمیخته و پیوند خورده‌اند و از چالش‌های قومی عصر قجر گذشته‌اند و جهان اندیشه‌گانی‌شان چنان دگرگون شده که حالا دیگر در ورطه‌ی چالش‌های قومی و نژادی نیفتند. چند ملیون لر و قشقایی در دنیای مجازی فعالند و اینک چند ده نفر از این چند ملیون اگر چنان کنند، چندان چیز عجیبی نیست.

: شما یکی از ۱۰۰ سلبریتی قشقایی هستید. توقع مردم از شما بیشتر است؟
: من مخلص قشقایی هستم، ولی قشقایی واقعن ۱۰۰ سلبریتی دارد؟ پس اجاق ما چرا این‌قدر سرد و فسرده است؟‌ سلبریتی و مدلینگ و بلاگر، هم در ایران و هم در قشقایی خیلی بد تعریف شده است. وانگهی من از شما می‌پرسم چرا از این ۱۰۰ سلبریتی(با آمار شما) فقط یک نفر به خیابان آمد و چرا آن ۹۸ نفر نیامدند؟

:شما چرا آن روز در خیابان نبودید؟
: به دو دلیل. یکی اینکه همان روزها توی کتابخانه بودم برای جستن پاسخی تاریخی به این چالش و پرسش، و دوم شاید به همان سبب‌ها که یک‌ملیون قشقایی و ۹۸ سلبریتی نیامدند.
کنشگران سیاسی و نمایندگان ادوار مجلس و شوراها، تاریخ‌پژوهان، نویسندگان، شاعران، اهالی موسیقی، اصنافی همچون وکیلان، پزشکان، ورزشکاران، آموزگاران و استادان دانشگاه و دیگرانِ بسیار هیچ واکنشی نداشتند و نه چیزی نوشتند و نه چیزی گفتند و نه جایی رفتند. شما می‌خواهید همه‌ی اینان را به پرسش و چالش بکشید که چرا به خیابان نیامدید؟ راستی، می‌دانید بسیاری از کسانی که فراخوان می‌دادند یا پر هیاهو بودند، خودشان نیامدند؟ خیلی‌ها در گروه‌‌های مجازی اولدوروم بولدورم و هارای هارای می‌کردند، اتفاقن همان‌ها اصلن به خیابان نیامدند.
ضمنن و حتمن به یاد داشته باشیم که تکلیف این پرونده‌های علمی و تاریخی در گروه‌های بسته‌ی مجازی یا استوری‌های اینستاگرامی و حتا اعتراض‌های خیابانی مشخص نمی‌شود.
وانگهی، این چند و چون‌ها هیچ تغییری در ثبت وزارت میراث نداشت، مگر و شاید درج چند تفاوت در این پوشش و هیچ مصوبه‌ای لغو نخواهد شد.

:اگر باز هم در این موضوع یا موضوع‌های دیگر فراخوان اعتراض خیابانی داده شود، شرکت خواهید کرد؟

: اگر منظورت از خیابان، در مفهوم کلان،  انقلاب و کودتا و یاغیگری و نظامیگری باشد، نه. حالا اگر خیلی دوست داری،  پایش بیفتد شاید ما هم در شست‌سالگی با این سینه‌ی دودگرفته و پای خسته، یک قمپزی هم در کنیم، ولی اصولن چریک‌گری و چه‌گوارا بازی از من دلی نمی‌برد و با قلم خوشترم. در پرانتز و ضمنن و حتمن فراموش نکن این مدعیان جنگ‌های پارتیزانی در روز واقعه، غایب خواهند بود‌. ما از این چیزها زیاد دیده و خوانده‌ایم. از یک ملیون قشقایی فقط دویست نفر روز واقعه در اردوی خسروخان بود. این نکته را از من داشته باش.
ولی به‌هر حال و بر کنار از شوخی و جدی، در هر چالش که پای ایران و قشقایی در میان باشد و اگر کارساز باشم، دریغ نخواهم کرد، منتها با راهکار و شیوه‌ی خودم‌، مثل همین داستان. اگر برای یک نشست علمی دعوت شوم، حتمن شرکت می‌کنم.
به نگر من، فراخوان برای گردهمایی اعتراضی مدنی و مسالمت‌آمیز نیازی به مجوز دولتی ندارد و دولت وظیفه‌ی محافظت از معترضین را دارد، ولی فراخوان و بیانیه باید امضای مشخص داشته باشد، یعنی برآیند یک خرد جمعی‌ باشد. این یکی فرق می‌کرد و یک مساله‌ی کلان قشقایی بود و به همگان با هر اندیشه‌ای مربوط بود، ولی اصولن من باید بدانم چه‌کسانی با چه رویکردی من را فرا خوانده‌اند. در قشقایی، متاسفانه احزاب یا تشکل‌های سیاسی و صنفی که نداریم، با این‌همه، یک فراخوان اگر امضای چند نفر از مشایخ و کنشگران قشقایی یا انجمن‌های فرهنگی و نهادهای مردم‌نهاد را داشته باشد و پای منافع همگانی قشقایی در میان باشد، خواهم رفت. البته اگر یک بیانیه، عناوینی مبهم داشته باشد مثلن "انجمن جوانان قشقایی" یا "مجمع کنشگران فرهنگ قشقایی" و عناوینی از این دست، بدیهی‌ست که دنبال یک اسم مبهم به راه نخواهم افتاد.

: میزان واکنش قشقایی‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
:اگر کاربران مجازی قشقایی را حتا پانسدهزار بدانیم و اگر شمار کسانی که در این جستار، کنشگر و پیگیر بودند را حتا سد نفر بدانیم(که نبود)، در خواهیم یافت که درسد کنشگران و میزان کنشگری در شبکه‌های همگانی بسیار پایین بوده است. همین درسد را در شمار معترضین خیابانی نیز می‌توان دید. پنجاه_شست نفر از یک قوم، آمار و شمار و درسد بسیار اندکی‌ست.
:ولی این ماجرا خیلی رسانه‌ای شد.
:این روزها همه چیز رسانه‌ای می‌شود، مهم میزان همخوانی و همیاری مخاطبان است. این ماجرا تقریبن فقط سد نفر از یک ملیون را به صورت عملی به کنش مجازی یا خیابان آورد، و این برای مطالعات و وارسی‌های ما خیلی مهم است. 

:چرا شمار معترضین کم بود؟ 
:چرای این واکنش جای گپ و گفت دارد، ولی یک فراخوان باید امضا داشته باشد، امضای پیشکسوتان و نامداران فرهنگ و هنر و پژوهش و مشایخِ مقبول تیره‌ها و طوایف. مردم که دنبال هرکسی راه نمی‌افتند. از چند پست و داستان اینستاگرامی که بگذریم، کدام‌یک از پژوهشگران و نویسندگان، هنرمندان نام‌آشنا و دیگر نام‌آوران چیزی چشمگیر نوشت و منتشر کرد، یا روز اعتراض در خیابان بود؟ از قشقایی‌‌ها هیچ‌کس مقالی برای انتشار در چاغداش نفرستاد و هرچه در آمد، عرایض خودم بود. در عمل اگر بنگریم، بیشترینه‌ی قشقایی‌ها از کنار داستان بی‌‌سر و صدا گذشتند.
حالا فراتر از این ماجرا و در همه‌ی چالش‌ها و در این برهوت بی‌تفاوتی، باید قدر کنش و کوشش اندک‌کسانی که از سر تعهد و پایبندی در عرصه هستند را دانست و پاس داشت، منتها پر مهم، هدف و روش است، که ما در این داستان مساله داریم.

: به گردهمایی اعتراض خیابانی چه نگاهی دارید؟ مثل اینکه نگاهتان چندان مثبت نیست.
:دقیقن برعکس. حتا برکنار از این ماجرا، قشقایی‌ها به‌نام شهروندان این سرزمین حق دارند پیگیر درخواست‌های خود باشند و نظام مکلف است صدای آنان را بشنود و به مطالبات مدنی آنان پاسخ شایسته بدهد. وجه تاریخی_پژوهشی داستان همچنان برای من دچار گمان و اما و اگر است، ولی راستش را بخواهی دلم گرفت وقتی دیدم این دختران، دختران ایلم، دختران سرزمینم، دختران همین ایرانه‌خانم زیبا با چه حس و هیجان، موقر و شایسته دست و پا می‌زدند که بودش تاریخی و فرهنگی خودشان را اثبات کنند، و چه‌قدر زیبا بودند. خوشحالم که در هر دو روزِ اعتراض خیلی شیک و مجلسی رفتار کردند، به‌ویژه در استانداری که گفتگوی خوبی در گرفت و رفتار و گفتار قشقایی‌ها شایسته بود. چند گروه هم چند نشست با کارشناسان میراث داشتند و کوشیدند و حتمن هم کارساز بودند. منتها عرضم این است که این اعتراض شرط لازم بود، ولی کافی نبود، و شرط کافی همان است که عرض کردم، یعنی کار پژوهشی و ختم ماجرا. و نکته‌ی دیگر اینکه قشقایی‌ها چندان پیگیر داستان نشدند، چه مجازی و چه در خیابان. چرایی این داستان و تحلیل و تجربه‌ی آن برای ما خیلی مهم است.

برای نمونه، در موضوع مزار ماذون یه یاد داریم که علیرغم یک اعتراض خیابانی، بنا به دلایلی کار به انجام نرسید و شاعر قشقایی بی‌مزار ماند، ولی ما خودمان را آسیب‌شناسی نکردیم و همچنان همان راه را می‌رویم.

: از این انفعال چه نتیجه‌ای می‌شود گرفت؟
: یک: شاید بدین سبب که قشقایی‌ها به هر فراخوان یا چالش اجتماعی که از طرف مشایخ و نامداران امضا و مدیریت نشود، پاسخ شایسته نمی‌دهند. در گذشته خان بود، حالا پیشکسوتان و فرهنگوران و هنروران و کنشگران سیاسی و اجتماعی و آنچه که امروز به نام سلبریتی یا اِلیت‌ شناخته می‌شوند.
دو: شاید همان سبب دیرینه‌ی ترس و محافظه‌کاری، سه: شاید تعهدات اجتماعی و دغدغه‌های همگانی فرو کاهیده و نسل نو در حال دور شدن از این گونه گرایش‌ها، تشویش‌ها و وابستگی‌هاست. چهار: شاید بیشترینه‌ی لران و قشقاییان و دیگر اقوام دیگر گرایشی به چالش‌ها و ستیزهای قومی ندارند. پنج و خیلی مهم: هم لرها و هم قشقایی‌ها و هم دیگر اقوام از زیست ایلی عبور کرده و به زیست شهروندی رسیده‌اند. با مفاهیم سنتی و ایلی نمی‌شود به سراغ پدیده‌های معاصر رفت. در زیست مدرن و موقعیت شهروندی، گفتمان قومیت دیگر چندان توانایی برای انگیزش‌های اجتماعی را ندارد. این جهان مجازی واقعن یک چیز مجازی‌ست و برای بسیاری از کاربران چیزی‌ست به مثابه بازی و سرگرمی، و جهان بیرون چیز دیگری‌ست. به پسندها و کامنت‌های اینستاگرامی نباید خوشبین بود و نباید بر اساس این بازی‌های مجازی، تحلیل و ارزیابی کرد.

:شما این واکنش‌های کم‌وبیش را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
:این بی‌تفاوتی اگر از فروکاهیدن پایبندی و مسؤولیت اجتماعی نشان داشته باشد، جای نگرانی بسیار دارد و به‌گمان من، یک امر منفی‌ست. در همین جستار و در همین روزها، در نشست‌ها شاید و گاهی برخی از میانسالان در این موضوع، گپ و گفتی می‌زدند، ولی نسل نو در این گفتگوها هیچ شرکت نمی‌کردند و برایشان مساله نبود، و این بی‌تفاوتی یک گزند بزرگ برای قشقایی‌ و بیمناکی از آینده‌ی ماست. نود و نه درسدِ کسانی که این یادداشت را می‌خوانند یا می‌شنوند، در این چالش نه در شبکه‌های همگانی و نه در خیابان نبودند. در دیگر موضوع‌ها نیز چنین است. در ماجرای مزار ماذون مگر چند نفر پیگیر داستان بودند، آن‌هم مساله‌ی مهم مزار بزرگ‌ترین شاعر قشقایی. هرگاه هم می‌آییم خودشناسی و خودانتقادی و آسیب‌شناسی کنیم، یک مشت آدم بیکار می‌پرند وسط که  چاغداش و چه و چه و چه.
دریغِ دیگر اینکه در این ایام و در کوشش برای تبارشناسی پوشش قشقایی، به‌جز یک مشت شعار و انشا و بلاگر بازی، چیزی نو و متقاعد کننده در نیامد و با چند نقل پراکنده و چند تصویر متاخر چیزی آشکار نشد، کمینه برای ما تازگی نداشتند.
ولی وارد نشدن برخی کسان به این چالش و تنش اگر نشان از بلوغ اندیشگانی و گذر از عصبیت‌های قبیله‌ای باشد، می‌توان آن را رویکردی مثبت انگارید.

:کارکرد وزارت میراث را چگونه تحلیل می‌کنید؟
: خوب و بد. خوب اینکه با معترضین گفتگو کردند و فضا را برای دیالوگ فراهم کردند، هم در اعتراض‌های نخست و دوم و هم نشست کارشناسان میراث با چند گروه قشقایی در تهران و شیراز. ولی خیلی بد و نابلد در ثبت این پوشش به‌نام این دو قوم و عدم اطلاع‌رسانی در این جستار، که اصلن دانسته نشد چه‌‌چیزی به نام چه‌کسی ثبت شده است.
میراثی‌ها چه در هنگام ثبت و چه در چالش اخیر، تصویری از آنچه به‌نام لر و قشقایی ثبت شده را منتشر نکردند، کاری که اگر انجام می‌گرفت، شاید دیگر نیازی به این چالش و تنش نبود. این‌ها این‌قدر نابلد و شاید بی‌تفاوت بودند که یک فراخوان برای فرستادن مقالات ندادند. وزارت میراث اگر بلد بود، یک همایش علمی_فرهنگی در همین جستار و در شیراز با حضور لرها و قشقایی‌ها برگزار می‌کرد، ولی دریغا که ایشان این‌کاره نیستند، و خُب، همه‌چیزشان با همه‌چیزشان جور است.

: شما نمی‌خواهید کاری کنید؟
_چندان کاره‌ای نیستیم که کاری چندان کنیم. چند شب پیش در کنسرت گروه فرهاد در آباده، یک بانوی گرامی، پر توقع و البته توقعِ به‌جا به من گفت: "ما چقدر باید از این بی‌انصافی حرص بخوریم و پس چرا چاغداش کاری نمی‌کند؟" ک پرسش‌های بسیاری از این دست.
من چه پاسخی دارم جز اینکه اگر کاری هست، بگویید تا همه با هم به کار برویم، ولی کار و بار ما همان است که روز نخست ماجرا گفتیم. در این جستار، پرسش کلان برای ما این است که این فرم پوششی به کجا و چه‌کسانی تبار می‌برد. چند عکس پراکنده از لرها و قشقایی‌های دهه‌ی بیست به این سو یا دانش‌آموزان مدرسه‌های عشایری یا چند تمبر و تصویر بی‌نام و نشان اینترنتی و انتساب آن به این و آن، و چند نقل از چند کتاب، گره‌گشای کار ما نیست و همه‌ی این‌ها را پیش از این‌ها دیده و خوانده بودیم. ما دنبال سرنخ‌های مطمئن‌تر، مستندتر و کهن‌تر هستیم.

@chaghdash_q

         
                             👁‍🗨
              #چاغداش 
                   ۱۴۰۳/۱۰/۱۱
 
□چالش پوشش زنان قشقایی و چند گپ و گفت
#کامبیز_نجفی
                         
@chaghdash_q           

         
                                      👁‍🗨
                                 #چاغداش 
                                  ۱۴۰۳/۱۰/۱۱
 
□ یک نامه‌ی کوتاه به فرود، فرهاد و مصی‌بی‌بی
#پریچهر_گرگینپور


@chaghdash_q                                        

         
                                        👁‍🗨
                               #چاغداش 
                                    ۱۴۰۳/۱۰/۱۰
  



□زن قشقایی، سفیر صلح و دوستی
سخنرانی دکتر شهلا رستمی ششبلوکی برای صلح و دوستی
کانادا، مونترال

دکتر شهلا رستمی،‌ فرزند برومندِ زنده‌یاد فریدون رستمی،‌ از تیره‌ی آهنگر طایفه‌ی ششبلوکی‌، دکترای زبان و ادبیات فارسی، استاد دانشگاه، عضو رسمی انجمن زبان و ادبیات فارسی ایران و دارای ده‌ها عنوان علمی، آموزشی و فرهنگی.
وی که چند سال است در کانادا اتراق کرده و اجاق قشقایی و زبان فارسی را در آنجا فروزانیده است، از کوشندگان قشقایی در کانادا بوده و از هر فرصت و بهانه برای شناسایی فرهنگ و هنر قشقایی دریغ نمی‌کند.
سخنان دل‌آرا و گوارای این بانوی فرهنگور،‌ نمایشی دیگر از توانش و کامیابی زن شایسته‌ی قشقایی‌ست.
گفتار وی با پوشش قشقایی و زبان فارسی با نمک شعر ترکی، تجلی همان #گفتمان_ایران_قشقایی است که این بار در یکی دیگر از سرزمین‌های باختری با هنر یکی دیگر از فرزندان و سفیران قشقایی بدینگونه نمایان می‌شود.
روزگار ما، روزگار بر آمدن زن ایرانی و عصر زایش دوباره‌ی دختر_زنان قشقایی‌ست که هر پگاهان، یکی_چند از آنان شکوفان می‌شوند.
زایندگان خورشیدهای تازه، برای امید به پگاهان و این قول ایلخان که #قشقایی_تمام_شدنی_نیست. 
    
                                          
@chaghdash_q

چرکنویس:
         
                                       👁‍🗨
                              #چاغداش 
                                   ۱۴۰۳/۱۰/۸
  


#چاغداش_موسیقی
□خنیاگران "فرهاد" اجاق موسیقی قشقایی را در آباده فروزانیدند
#کامبیز_نجفی

آباده نامدار است به هنر والای منبّت و دانشوارن بسیار در علوم گوناگون و هنروران کلان و نامدارانی چون خاندان ارجمند ذوالفنون استادان حبیب، محمود و جلال، و شاعر معاصر اورنگ خضرایی.
پیوندی ژرف نیز با قشقاییان دارد و به همنشینی و سلوک ترک و فارس نامدار است. شهری‌ست در کرانه‌های کویر و خاک که خاکش همچون خاک همه‌ی این سرزمین، دامنگیر است و بسیاری از قشقاییان را گِرِهبند این دیار کرده است؛ و این خاک، گُلبیز است و قشقایی‌ها را غربال کرده و نیکوانش را بر گزیده و در آغوش گرفته است.
بودجایِ وزارت موسیقی قشقایی نیز بوده و خانه‌ی چنگ و چغانه‌ی حبیب‌خان وزیر در این شهر بوده است و اکنون خفتنجای ابدی گرگین‌ها حبیب‌خان، معصومه‌ بی‌بی، فرود و فرهاد است.
و اینک بچه‌های "فرهاد" هیمه‌ی اجاق موسیقی قشقایی در این شهرند و ششم دیماه ۴۰۳ در تالار یاس شعله‌‌های تابناک موسیقی را فروزانیدند، و چه زیبا بر افروختند و روشنان کردند.
افزون بر اجرای زیبا و صمیمی، از نیکو گزینی‌هایشان، یکی هم قطعه‌ی "ایران" با ترانه‌ی زنده‌نام استاد فرهاد گرگین‌پور(بر روی تصنیف بازرگان) بود که خواندند:
"عزیز ایران یولوندا اللر بیر اولسون، یوللار بیر اولسون، ائللر بیر اولسون، دیللر بیر اولسون"
(در راه ایران عزیز، دست‌ها، راه‌ها، قبیله‌ها و زبان‌ها پیوسته و یگانه بادا)
نواختند و خواندند تا بار دیگر #گفتمان_ایران_قشقایی را به رخ بکشند. نشان دیگر این گفتمان، خوش‌پسندی هنرمند چربدست فرهاد قشلاقی بود که نقاره‌ی خود را با گمپل پرچم ایران آراسته بود تا پیام ملی_قومی قشقایی‌ها را مخابره کند.
هنرمند خوشدست هلی جناب گودرز گودرزی نیز به میان آمد و شعله‌های دستمال قلاغی‌ها را بر افروخت و رقصانید، و دخترکانی خرد نیز هلی را دست افشاندند تا بگویند #قشقایی_تمام_شدنی_نیست.
زیبایی بی‌کرانه‌ی دیگر که به چشم می‌آمد،‌ کهکشان شگفت‌انگیز و دلربای #پوشش_زنان_قشقایی بود که تالار را با این نشان هویتی آراسته بودند، و چه آیین شایسته و بایسته‌ای‌ست پوشیدن این رخت در نشست‌های فرهنگی و هنری.


پی‌نویس:
در این یادداشت اندک، نمی‌توانم نام نبرم از بزرگ‌منشی مردان نیک‌نهاد جنابانِ آقایان مهدی شمشیری‌نیا(مدیر گروه رسانه مجمع هم‌اندیشی قشقایی‌های شهرستان آباده)، حاج غلامرضا ایمانی(نماینده مجمع هم‌اندیشی قشقایی‌های شهرستان در کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی آباده)، فرود مردانی(مدیر اجرایی مجمع هم‌اندیشی)، ارسلان میرزائی شورباخورلو(از هموندان مجمع)، مهدی همتی علمدارلو( مدیر طرح و برنامه‌ی مجمع)، آقای حسین مردانلو مقدم(نماینده‌ی مجمع در اداره‌ی ارشاد آباده، پیمان علمدارلو(مدیر منابع انسانی مجمع).
یک مرد باید گریستن را نیز بلد باشد، با این‌همه سخت است نهان کردن بغض در گلو و چشم از باران، و من چنین کردم آنگاه که این ارجمندان من را بدهکار قلب بزرگ خود کردند تا عرق کار بر تن کاتب کوچک به نسیمشان بخشکد و رنج کار از تن و اندوهان کم‌وبیش از دل وی برود. دریغ که مسافر بودیم و مجالم اندک تا سیراب شوم از مهرشان.
و همدلی عزیزانم همسفران محمد شهبازی، اردوان نجفی و تهمورث برومند. و البته مهرورزی هنرمند نازنین حسن‌ خجسته و خانه‌شان خانه‌ی شادی باد خانواده‌‌‌ی ارجمند آقای کاظم وحدانی دوقّوزلو و سپاس برای میهمانی باشکوه و پر مهر خاندانشان، و دوست نازنین محمد نیکبخت که افزون بر مهربانی و میهمانی، من و دوستان بلیط کنسرت را نیز مهمان جنابشان بودیم.
بگذارید فعلن و در این کلمات اندک، از پری‌چهرِ جان که نگاهبان اجاق گرگین‌هاست و خانه‌‌اش در این سفر، مثل همیشه گَوَه‌گاهِ ما بود، چیزی نگویم. و شرمنده‌ی دوستان بسیارم در خطه‌ی آباده هستم که خانه‌شان خانه‌ی من است و دیدارشان رویای من بود، ولی مجال نشد که دمی در سایه‌سارشان باشم.
*هموندان گروه فرهاد در این اجرا: خوانندگان حسن خجسته، عزت خجسته، وحید فرامرزی، ویلون: بنیامین فرهادی، سه‌تار: مازیار شمشیری و مهدی مرادپور، سنتور: محمد شهبازی، نوازنده‌ی نقاره: فرهاد قشلاقی رحیمی‌ آکوردئون و سرپرست گروه: یاشار رحیمی قشلاقی. تهیه‌کننده: کمیل احمدی.
    
                                          
*اگر چاغداش را می‌پسندید، پیوندهای زیر را به دوستان خود بفرستید تا به چاغداش بپیوندند:
واتس‌اپ:
https://chat.whatsapp.com/JtqIfsghnHe7ureqlrHcpo

*کانال تلگرام:
t.me/chaghdash_q
t.me/kambiz_najafi_q

اینستاگرام:
https://instagram.com/chaghdash_q3?igshid=YmMyMTA2M2Y=5
‌      

         
                                       👁‍🗨
                              #چاغداش 
                                   ۱۴۰۳/۱۰/۸
  


#چاغداش_موسیقی
□خنیاگران "فرهاد" اجاق موسیقی قشقایی را در آباده فروزانیدند
#کامبیز_نجفی

آباده نامدار است به هنر والای منبّت و دانشوارن بسیار در علوم گوناگون و هنروران کلان و نامدارانی چون خاندان ارجمند ذوالفنون استادان حبیب، محمود و جلال، و شاعر معاصر اورنگ خضرایی.
پیوندی ژرف نیز با قشقاییان دارد و به همنشینی و سلوک ترک و فارس نامدار است. شهری‌ست در کرانه‌های کویر و خاک که خاکش همچون خاک همه‌ی این سرزمین، دامنگیر است و بسیاری از قشقاییان را گِرِهبند این دیار کرده است؛ و این خاک، گُلبیز است و قشقایی‌ها را غربال کرده و نیکوانش را بر گزیده و در آغوش گرفته است.
بودجایِ وزارت موسیقی قشقایی نیز بوده و خانه‌ی چنگ و چغانه‌ی حبیب‌خان وزیر در این شهر بوده است و اکنون خفتنجای ابدی گرگین‌ها حبیب‌خان، معصومه‌ بی‌بی، فرود و فرهاد است.
و اینک بچه‌های "فرهاد" هیمه‌ی اجاق موسیقی قشقایی در این شهرند و ششم دیماه ۴۰۳ در تالار یاس شعله‌‌های تابناک موسیقی را فروزانیدند، و چه زیبا بر افروختند و روشنان کردند.
افزون بر اجرای زیبا و صمیمی، از نیکو گزینی‌هایشان، یکی هم قطعه‌ی "ایران" با ترانه‌ی زنده‌نام استاد فرهاد گرگین‌پور(بر روی تصنیف بازرگان) بود که خواندند:
"عزیز ایران یولوندا اللر بیر اولسون، یوللار بیر اولسون، ائللر بیر اولسون، دیللر بیر اولسون"
(در راه ایران عزیز، دست‌ها، راه‌ها، قبیله‌ها و زبان‌ها پیوسته و یگانه بادا)
نواختند و خواندند تا بار دیگر #گفتمان_ایران_قشقایی را به رخ بکشند. نشان دیگر این گفتمان، خوش‌پسندی هنرمند چربدست فرهاد قشلاقی بود که نقاره‌ی خود را با گمپل پرچم ایران آراسته بود تا پیام ملی_قومی قشقایی‌ها را مخابره کند.
هنرمند خوشدست هلی جناب گودرز گودرزی نیز به میان آمد و شعله‌های دستمال قلاغی‌ها را بر افروخت و رقصانید، و دخترکانی خرد نیز هلی را دست افشاندند تا بگویند #قشقایی_تمام_شدنی_نیست.
زیبایی بی‌کرانه‌ی دیگر که به چشم می‌آمد،‌ کهکشان شگفت‌انگیز و دلربای #پوشش_زنان_قشقایی بود که تالار را با این نشان هویتی آراسته بودند، و چه آیین شایسته و بایسته‌ای‌ست پوشیدن این رخت در نشست‌های فرهنگی و هنری.


پی‌نویس:
در این یادداشت اندک، نمی‌توانم نام نبرم از بزرگ‌منشی مردان نیک‌نهاد جنابانِ آقایان مهدی شمشیری‌نیا(مدیر گروه رسانه مجمع هم‌اندیشی قشقایی‌های شهرستان آباده)، حاج غلامرضا ایمانی(نماینده مجمع هم‌اندیشی قشقایی‌های شهرستان در کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی آباده)، فرود مردانی(مدیر اجرایی مجمع هم‌اندیشی)، ارسلان میرزائی شورباخورلو(از هموندان مجمع)، مهدی همتی علمدارلو( مدیر طرح و برنامه‌ی مجمع)، آقای حسین مردانلو مقدم(نماینده‌ی مجمع در اداره‌ی ارشاد آباده، پیمان علمدارلو(مدیر منابع انسانی مجمع).
یک مرد باید گریستن را نیز بلد باشد، با این‌همه سخت است نهان کردن بغض در گلو و چشم از باران، و من چنین کردم آنگاه که این ارجمندان من را بدهکار قلب بزرگ خود کردند تا عرق کار بر تن کاتب کوچک به نسیمشان بخشکد و رنج کار از تن و اندوهان کم‌وبیش از دل وی برود. دریغ که مسافر بودیم و مجالم اندک تا سیراب شوم از مهرشان.
و همدلی عزیزانم همسفران محمد شهبازی، اردوان نجفی و تهمورث برومند. و البته مهرورزی هنرمند نازنین حسن‌ خجسته و خانه‌شان خانه‌ی شادی باد خانواده‌‌‌ی ارجمند آقای کاظم وحدانی دوقّوزلو و سپاس برای میهمانی باشکوه و پر مهر خاندانشان، و دوست نازنین محمد نیکبخت که افزون بر مهربانی و میهمانی، من و دوستان بلیط کنسرت را نیز مهمان جنابشان بودیم.
بگذارید فعلن و در این کلمات اندک، از پری‌چهرِ جان که نگاهبان اجاق گرگین‌هاست و خانه‌‌اش در این سفر، مثل همیشه گَوَه‌گاهِ ما بود، چیزی نگویم. و شرمنده‌ی دوستان بسیارم در خطه‌ی آباده هستم که خانه‌شان خانه‌ی من است و دیدارشان رویای من بود، ولی مجال نشد که دمی در سایه‌سارشان باشم.
*هموندان گروه فرهاد در این اجرا: خوانندگان حسن خجسته، عزت خجسته، وحید فرامرزی، ویلون: بنیامین فرهادی، سه‌تار: مازیار شمشیری و مهدی مرادپور، سنتور: محمد شهبازی، نوازنده‌ی نقاره: فرهاد قشلاقی رحیمی‌ آکوردئون و سرپرست گروه: یاشار رحیمی قشلاقی. تهیه‌کننده: کمیل احمدی.
    
                                          
@chaghdash_q

         
                                           👁‍🗨 
                            #چاغداش 
                                    ۱۴۰۳/۱۰/۴
  



  #چاغداش_موسیقی
َ□حسن خجسته


@chaghdash_q

👁‍🗨
چاغداش: این خبر پیش از ماجرای اخیر پوشش عشایر فارس منتشر شده و هیچ پیوندی با این موضوع اخیر ندارد
@chaghdash_q

    .
                                        👁‍🗨     
                             #چاغداش  
                                   ۱۴۰۳/۱۰/۲
  
#چاغداش_هنر_دستباف_قشقایی
□بافتن او را زیباتر می‌کند
#کامبیز_نجفی
(تکلمه‌ای بر شعر حافظ)


چنگ خمیده‌قامت می‌خواندت به "عشرت"
بشنو که پند پیران هیچت زیان ندارد(حافظ)


مراد حافظ از عشرت در این بیت چیست؟(۱)
مراد او یحتمل کامرانی و خوشباشی‌ست، رامش است و آرامش، شوق است و ذوق. و عشرت، دلدادگی دارد و بستگی، و:توامانِ هجران و خماری‌ست. تسلّی‌ست و تسکین.  عشرت، به گمان در نظرگاه او صلح است. عشرت، آزادی‌ دارد. معاشرت است و همگویی. زیبایی‌ست، و آفریدن زیبایی. جنونِ خلق است. 
اما تاویل  و خیال خدجه آنا از عشرت، چیزی‌ست به اسم بافتن و بافتن، همه‌ی این‌ها را برای او دارد. شاد است از بافتن و عیش نهان و عشرت آشکار می‌کند با آن‌. بافتن، مایه‌ی رامش روان اوست. اشتیاق آفریدن دارد با این نخ‌ها و رنگ‌ها و نقش‌ها. او دلداده‌ی بافتن است و به بافتن دچار شده است و از آن ناگزیر. همیشه در هجران بافتن است و خمار بافتن، در فراق هزاران چیز که در ایام عمر نبافته است، سودای هزاران چیز که باید ببافد هنوز.
بافتن، اندوهانش را می‌کاهد. نشستنِ شست‌ساله بر دار قالی، بر جانش درد می‌ریزد، اما باز هم بافتن، مسکّن است برای این درد باستانی. بافتن، صلح و آشتی اوست با هستی. آشتی می‌دهد نخ‌ها را با رنگ‌ها، پیوند می‌زند رنگ‌ها را با نقش‌ها. مژگان خسته‌اش را گره می‌زند در قوس و قزح قالی. موهای مهتابی‌اش رودخانه‌ی گلیم‌هاست و دست‌هایش باران، ریزان بر شالیزار جاجیم‌ها.
بافتن، مایه‌ی آزادی اوست، رها می‌کندش از غیرِ بافتن. او مرعوب و مرهون زیبایی‌ست، و سودای آفریدنِ زیبایی دارد. او زیبایی را می‌بافد و  بافتن را زیبا می‌کند و بافتن، او را زیباتر می‌کند.
او مادرِ بافته‌هایش است. بچه‌هایش بافته‌های او هستند. پستان به دهن آن‌ها گذاشته است.
او نیز چون همگانِ قبیله‌ی هنر، جنونِ خلق دارد. آفریدن و افزودن چیزی به جهان.
برای همین است که این چنگ خمیده قامت، همه را به عشرت فرا می‌خواند، به بافتن:
چنگ خمیده قامت می خواندت به "عشرت"
بشنو که پند پیران هیچت زیان ندارد(حافظ)
#خدجه_آنا

@chaghdash_q

قشقایی ها تلاش می‌کردند همه چیز را با دستبافت.های خود تزیین کنند، از خانه و تیرک چادر و سینه بند اسب و شتر و قاطر گرفته تا تفنگ و خورجین و هر چیز دیگر.
حتا وقتی اتومبیل وارد زندگی قشقایی شد، یک چنته.ی خیلی کوچک برای این کار ساخته شد که از آیینه‌ی روبروی راننده آویزان می‌شد و جای قرآن بود.
ولی از آن.همه دستبافت.های عتیقه و رنگ‌های شاد و نقش های‌زیبا، در خانه‌های امروز نشان‌کم تری به چشم می خورد.
#خدیجه_جوکار۹۷/۷/۱۳

@chaghdash_q
        

                                           

    .
                         👁‍🗨     
                     #چاغداش  
                     ۱۴۰۳/۱۰/۲
  
#چاغداش_هنر_دستباف_قشقایی
□مَرفَج/خوابگاه/مفرش
#خدیجه_جوکار


قشقایی‌ها مرفج می‌گویند. مرفج از ظرف‌های دستبافت قشقایی.ست. شبیه یک چمدان بزرگ است.  محل نگهداری لباس، رختخواب و پتو، گلیم و شاید چیزهای دیگر باشد. هنگام کوچ در دو سوی چارپایان(شتر، قاطر)بار می‌شد و بعضن، به‌ویژه کودکان و زنان بر روی بارِ چهارپا می‌نشستند.
مرفج‌ها علاوه بر اینکه به عنوان یک چمدان و صندوق مورد استفاده قرار می‌گرفتند،‌ از اجزای تشکیل دهنده‌ی "اوک"(به گویش فارسی بار) در سیاه‌چادرهای قشقایی بود. در عمق چادر بر روی سنگچین "اوک" و به صورت ردیف چیده می‌شوند. رختخواب‌ها روی مرفج‌ها قرار می‌گیرند و با گلیم و حاجیم تزیین و یا پوشانده می‌شوند. تعداد و نوع بافت مرفج‌ها نشانگر ذوق و ثروت صاحبخانه بود.

○ اندازه تقریبی مرفج:
طول: ۱۶۰ سانتیمتر
عرض: ۶۰ سانتیمتر
ارتفاع: ۵۰ سانتیمتر
در دهه‌های اخیر مرفج‌های کوچک‌تر نیز بافته می‌شود که علاوه بر کاربری به عنوان ظرف، در دکوراسیون خانه به کار گرفته می‌شوند. (هر دو نمونه در عکس دیده می شوند)

○نوع بافت مرفج:
مرفج با دستبافت‌های مختلف بافته می‌شود:
الف_ قالی
دو_چرخ
سه_گچمه
چهار_ سوزن‌دوزی
پنج_ شیشه دیرمه
شش_ترکمنی
هفت_گلیم
اما چون بافت قالی و سوزن‌دوزی و ترکمنی،  هم مشکل و هم پر هزینه می‌باشد، بیشتر از بافت "چرخ" استفاده می‌شود.

○نقش مرفج‌های قشقایی:
یک: مرفج قالی(قالی مرفجی):
در این بافت، نقش‌های متنوعی بافته می‌شود، ولی "بتّه قبادخانی، قیزیل‌گول، آلماگول، آقاجری و قیوریم" کاربرد بیشتری دارد.

دو: مرفج چرخ:
در بافت چرخ، نقش‌های "تَبَه، قوزّوچو، مُداخِل، آقاجری، قیوریم، تازّا چرخ، گوشوارا و ..." بافته می شود.

سه:  مرفج گچمه:
در گچمه نقش‌های مختلفی بافته می‌شود، ولی "سادا گچمه" و "شاخلی گچمه" نقوش غالب گچمه می‌باشد.

چهار: مرفج سوزن‌دوزی:
در بافت‌های سوزن‌دوزی نقش‌های هندسی حیوانات مثل روباه، جیران، طاووس، پلنگ، و  آقاجری و قیوریم نیز به کار می‌رود.البته در سوزن‌دوزی ین امکان وجود دارد که بافنده بنا به ذوق خود نقش‌های مختلفی خلق کند.

پنج: مرفج شیشه دیرمه:
نام نقشی که در این بافت استفاده می‌شود نیز شیشه دیرمه است. در دستبافت اصیل و سنتی محدود به دو رنگ بود، سفید و سورمه‌ای؛ سفید و قرمز.

شش: مرفج ترکمنی:
در این بافت نیز می‌توان نقوش زیادی به کار برد، اما "آلما گول، کورّا گول، بته جِقّه" (درگویش قشقایی گاهی بته جغد هم می‌گویند) نقش‌هایی هستند که در مرفج ترکمنی مصرف بیشتری دارد.

هفت: مرفج گلیم:
نقش‌های "تهرانی، آقاجری، دیرناق، شب، سرمه‌دان، چپ حلقه، قولو داراق" نقش‌های رایج در بافت گلیم مرفج می باشند. 

○رنگ‌های مرفج:
در مرفج نیز مثل دیگر دستبافت‌های قشقایی از رنگ‌های گرم، تند و شاد مثل طیف‌های مختلف قرمز، زرد، آبی، سبز استفاده می‌شود، و از رنگ‌های طیف خاکستری کم‌تر به کار گرفته می‌شود.

○روش بافت:
ابتدا در سه قطعه و جداگانه بافته می‌شود. یک قطعه که دو جانب طولی و کف مرفج را، و دو قطعه‌ی دیگر که دو جانب عرضی مرفج را می‌سازند.
بعد از بافت، قطعات سه‌گانه به سراجی‌ها سپرده می‌شوند تا به وسیله‌ی چرم به هم دوخته شوند.
نوع چرم و دوخت مرفج بر ارزش آن می‌افزاید و در انتخاب آن باید دقت شود.
درِ مرفج به‌وسیله‌ی باریکه‌های بلند چرم که سوراخ هستند،  به.وسیله‌ی قلاب بسته می‌شوند (شبیه کمربند).
در دو سوی مرفج، یک قطعه چرم به اندازه‌ی یک مشتِ انسانِ بالغ تعبیه می‌شود که به جای دستگیره از آن استفاده می.شود.
اندازه‌ی دقیق قطعات در زمان بافت خیلی مهم است. دیده می‌شود که درِ مرفج و یا جوانب آن کج و معوج هستند و با هم میزان نیستند. این نقصان می‌تواند ناشی از دو عامل باشد:
الف_عدم دقت بافنده در اندازه ی دقیق در هنگام بافت.
دو_ ناشیگری سراج.
در گذشته‌های دور من اطلاع ندارم که آیا در ایل هم سراج و چرمکار وجود داشته یا نه، اما از وقتی که به یاد دارم، قشقایی‌ها مرفج‌های خود را به سرّاجان شهری می سپردند. چرمکاری مرفج در شهرهای اصفهان، شهرضا، سمیرم، قیر و کارزین، کازرون، فیروزآباد در دوره‌های مختلف رواج داشته است، ولی حرفه‌ای‌ترین آن ها سراجان شیراز و بازار وکیل بوده‌اند.
○یاد سیاه‌چادرها با آن مفرج‌ها و گلیم‌ها و جاجیم‌های رنگارنگ و شاد به خیر، که هر زن قشقایی تلاش می‌کرد خانه‌ی خود را بنا بر سلیقه و در حد ثروت خود با انواع دستبافت‌ها تزیین کند. خانه‌ای نبود که نشانی از هنر دستبافت قشقایی دیده نشود.

    .
                                        👁‍🗨     
                             #چاغداش  
                                   ۱۴۰۳/۱۰/۲
  
#چاغداش_هنر_دستباف_قشقایی

□ما چشم‌هایمان را توی قالی می‌بافیم



آنچه بر زانوی این بانوی قشقایی می‌بینید، یک تکه پارچه نیست، بلکه قالیچه‌ای‌ست که از فرط نازکی و ظرافت، مثل پارچه مچاله و جمع می‌شود. این قالی که  سه دهه پیش بافته شده، نمونه‌ای‌ست از هنر عالی فرشبافی قشقایی.

مشخصات:
_نقش: عرب چرپانلو(حاشیه: گوزن‌های قالی پازیریک)
_هنرمند: خدیجه جوکار(نجفی)
_ابعاد: یک متر در یک و نیم متر
_رنگ: چهل و هشت رنگ(در طیف کرم و قهوه‌ای)
همه رنگ ها تهیه شده با مواد رنگرزی گیاهی و به دست قالیباف تهیه شده است.
_نخ: مرینوس.
_تعداد رج: ۶۴ رج در یک سانتیمتر مربع.
_قطر: چهار میلی متر
وزن: ۳۷۰۰ گرم(سه کلیو و هفتصد گرم)
_تاریخ بافت: ۱۳۷۰

توضیح:
عرب چرپانلو، نام یکی از تیره‌های طایفه‌ی ششبلوکی قشقایی‌ست، اما به روایتی، تبار عربی و یا پیوندی با آن دارد و در دوره‌های پیشین از عشایر حوالی ده‌بید و قُنقُری(آباده) بوده‌اند. در یکی_دو سده‌ی  اخیر به خاطر همجواری با طایفه‌ی ششبلوکی در سرحد چاردانگه به این طایفه پیوسته و در آن ادغام شده‌اند. عرب چرپانلو‌ها دارای سبک و سنت فرشبافی خاص و منحصر به فرد هستند، که از نمونه‌های برجسته‌ط فرشبافی عشایر ایران است. آمیزه‌ای از سنت بافندگی پیشین(هنگام که تحت عنوان ایل عرب بوده‌اند) و سنت فرشبافی قشقایی بعد از پیوستن به این ایل است.
 قالی عرب‌چرپانلو دارای طرح‌ها و نقش‌های متعددی‌ست که خانم خدیجه جوکار(نجفی) یکی از طرح‌های عرب چرپانلو  را در قالی فوق بافته است. با این توضیح که در حاشیه‌ی آن از نقش:گوزن‌های قالی پازیریک، کهن‌ترین قالی کشف شده جهان(سیبری) استفاده کرده است.
الیاف آن از نخ مرینوس است. امتیاز برجسته‌ی آن رنگ‌های طبیعی و رنگ‌آمیزی با مواد طبیعی مثل روناس، زاغ، زردچوپه، دوغ، پوست انار و لیموترش و غیره است. رنگ‌های آن ثابت و قابل شستشوست.
تنوع رنگ‌های مختلف از یک طیف(چهل و هشت رنگ)، قطر نازک (چهار میل) وزن کم(سه کیلو نیم)، تعداد رج‌ها(شست و چهار رج در یک سانتیمتر مربع) از ویژگی‌های منحصر به فرد این فرش است و نشان از ظرافت چشمگیر آن دارد.

خدیجه‌ی جوکار می‌گوید: " این قالی‌های قشقایی، به قیمت چشم قالیباف‌های گمنام قشقایی بافته شده است.  ما چشم‌هایمان را توی این قالی‌ها بافته‌ایم، به قیمت سوی چشم هایمان.
قالی قشقایی نباید زیر پا انداخته شود، باید روی دیوار نصب شود. نباید پایمان را روی فرش قشقایی بگذاریم، چون پا روی چشم زنان قالیباف و مادرانمان می‌گذاریم. نباید بر روی جای دست‌های این زنان هنرمند پا بگذاریم. این‌ها حرمت دارند. فرش قشقایی،  سمبل زنان ماست. سمبل رنج، شرافت، نجابت، فقر و نداری و هنر زنان قشقایی‌ست. همه‌ی این چیزها را در قالی‌ها می توانید ببینید.
من هرجا یک قالی دستبافت می‌بینم، به بافنده‌ی آن که نمی‌شناسمش، سلام می‌کنم و احترام می‌گذارم. شما هم به فرش‌های دستبافت احترام بگذارید، به آن‌ها سلام کنید."
#خدجه_آنا


@chaghdash_q

    .
                                        👁‍🗨     
                             #چاغداش  
                                   ۱۴۰۳/۱۰/۲
  

□ تعابیر صدا_سیمایی از پوشش پوشندگان فارس
#کامبیز_نجفی

صدا_سیمای فارس در یک ویدیو، با اشاره به "جام سیمین" که گویا از آن یک زن ایلامی‌ست و در سال ۱۳۴۸ در مرودشت پیدا شده، به این تعبیر رسیده است که لباس مرسوم در زنان فارس(لرها، قشقایی‌ها و روستاییان) در پرتو و ادامه‌ی پوشش زنان باستان ایلام، از جمله همین بانوی جام سیمین است.
فعلن برکنار از جستار این روزهای لران و قشقاییان و اینکه این پوشش تبار به کجا می‌برد:
یک: نخست اینکه آقای صدا_سیما در این ویدیو از این پوشش با نام‌ "لباس محلی، عشایری، توممون قری یا هر اسم دیگر" نام می‌برد، ولی حاضر نیست از قشقایی نیز به‌عنوان یکی از پوشندگان و مدعیان این لباس نام ببرد و احتمالن قشقایی را مشمول همان "هر اسم دیگر" به‌جای آورده است. (بالاخره دانسته نشد که چرا صدا_سیما و برخی مسؤولین پای می‌فشارند که از نام قشقایی پرهیز کنند، یا از آن به‌نام عشایر فارس یاد کنند)
دو: با نگری کوتاه بر این تندیس، در خواهیم یافت که پوشش این بانو، افزون بر پوشاک سر که مطلقن همانندی با پوشاک مورد گفتگو ندارد، دامن وی نیز از هر همسانی به‌دور است. (برای دیدن بهتر تندیس،‌عکس و ویدیوی آن پیوست است)
تنپوش این بانو از گونه‌ای‌ست که امروز به "ماکسی" نامدار است، تنپوشی سرتاپا که پیراهن و دامن را در بر می‌گیرد، حال آنکه پوشش زنان لر و قشقایی از چند پاره‌ی جدا، همچون چارقد و کلاهچا و دستمال، به ویژه پیراهن و دامن جدا تشکیل شده است.

اینکه از قوطی صدا_سیما هرچیزی ممکن است در بیاید، دیگر چیز شگفتی نیست، ولی در شگفتیم از آقای درودی باستانشناس که چه همانندی میان این پوشش باستانی و پوشش زنان عشایر فارس در امروز می‌بینند که به این تعبیر رسیده‌اند.
این برداشت‌های نادرست، نه تنها نوری بر این جستار تاریک نمی‌افکند، بلکه بر ابهام آن می‌افزاید و چه بسا راه را کژ کند.
پی‌نویس:
از سر همین کارشناسی‌هاست که از یک جستار ساده‌ی تاریخی_فرهنگی یک بامبول در آمده است و گرهی که با انگشت باز می‌شد را می‌خواهند با دندان بگشایند. یک گفتگوی کوتاه تلویزیونی یا رادیویی و انتشار چند عکس و سند همه‌ چیز را آشکار می‌کرد و داستان ختم به خِرَد می‌شد، که نکردید، چون بلد نبودید، و هنوز هم. (۱)

○زیرنویس:
۱. البته در داستان اخیر آمدن آقای ثابت‌اقلیدی مدیر میراث فارس به میان معترضین در گردهمایی نخست و وعده‌ی همیاری، آمدن کارشناسان از تهران به شیراز و نشست کارشناسان میراث با قشقایی‌ها در تهران و شیراز، نشست مدیر میراث با معترضین در استانداری فارس و گفتگو با معترضین، همچنین همکاری شایسته و مدیریت آقای یاشار پولادیان برای اجرای این دیدار؛ نشان از پاسخگویی و واکنش بهینه‌ی مسؤولین دارد،‌ ولی با همه‌ی این‌ها نمی‌توان بر کاستی‌ها و نابلدی‌ها چشم پوشید.


@kambiz_najafi

         
                                           👁‍🗨 
                            #چاغداش 
                                    ۱۴۰۳/۱۰/۱
  



  #چاغداش_خبر
َ□چالش پوشش زنان قشقایی و لر
ثابت‌اقلیدی، مدیر کل میراث فارس
استانداری فارس،‌ ۱۴۰۳/۱۰/۱


@chaghdash_q

         
                                           👁‍🗨 
                            #چاغداش 
                                    ۱۴۰۳/۱۰/۱
  



  #چاغداش_خبر
َ□چالش پوشش زنان قشقایی و لر
یاشار پولادیان
استانداری فارس،‌ ۱۴۰۳/۱۰/۱

@chaghdash_q

         
                                           👁‍🗨 
                            #چاغداش 
                                    ۱۴۰۳/۱۰/۱
  



  #چاغداش_خبر
َ□چالش پوشش زنان قشقایی و لر
یاشار پولادیان
استانداری فارس،‌ ۱۴۰۳/۱۰/۱

@chaghdash_q

اگر دانسته شد این رخت، تبار قشقایی دارد، آیا ثبت آن به‌نام لرها ملغا می‌شود، و اگر لری بودن آن مستند شد، ثبت قشقایی باید از مصوبات خارج شود؟که پر دور است به این تصمیم بینجامد. یا مستندات موجود(یا مصلحت‌دید مسؤولین)، این پوشش را از آنِ هردو خواهد دانست.
در هرصورت و با هر نتیجه، بی‌گمان یکی از این دو قوم این پوشش را وا نخواهد نهاد و رخت دیگری بر نخواهد گزید، که نیازی هم به این کار غیر ممکن و نابایست نیست.
آنچه همچنان بر روی زمین مانده است، یک کنجکاوی تاریخی و وسوسه‌ی پژوهشی‌‌ و پرسش‌های بی‌پاسخ است.
.
@chaghdash_q

         
                                           👁‍🗨 
                            #چاغداش 
                                    ۱۴۰۳/۱۰/۱
             
َ□نابلدی وزارت میراث فرهنگی و یک چالش قومی
#کامبیز_نجفی

داستان از آنجا آغاز شد که برخی از قشقایی‌ها در اعتراض به ثبت پوشش قشقایی به‌نام قوم لر، در مقابل اداره‌ی میراث فرهنگی فارس گرد آمدند. مدیر با معترضین سخن گفت و وعده‌ی همکاری و آمدن یک گروه کارشناس از تهران را داد. گروه نامبرده، از جمله مهندس گیل‌آبادی که پیشتر در تهران با یکی_دو گروه از قشقایی‌ها نشسته و گفتگو کرده‌بودند، به شیراز آمدند و با یکی_چند از قشقایی‌ها گپ زدند.
خطای بزرگ میراث فرهنگی این بود که "قواعد و قوانین یونسکو و سازمان میراث فرهنگی ایران، روند بررسی مستندات لرها و قشقایی‌ها و نتیجه‌ی وارسی‌های مجدد و گفتگوها را به آگاهی مردم نرسانید. طرفه اینکه قشقایی‌هایی هم که پیگیر موضوع بودند،‌ با مردم سخن نگفتند و دانسته نشد ایشان به نمایندگی از قشقایی چه کردند و ماجرا به کجا انجامید.
بنا به شنیده‌ها، کارشناسان پس از نشست گفته‌اند برخی جزئیات و ناهمسانی‌های لباس لرها و قشقایی را در پرونده‌ی نامبرده قید خواهند کرد، گویا همین.
درنگجای و از قول کارشناسان اینکه، بنا به قواعد یونسکو، هر جامعه که دو یا سه نسل از یک عنصر فرهنگی استفاده کند، می‌تواند به‌عنوان کاربران آن سنت و آیین، آن را به‌ثبت برساند، قاعده‌ای که نادرستی و بطلان آن بی‌نیاز از گپ و گفت است.
چرا وزارت میراث فرهنگی "قوانین یونسکو و قواعد وزارت میراث فرهنگی، روند بررسی مستندات لرها و قشقایی‌ها و نتیجه‌ی وارسی‌های مجدد و گفتگوها" را با مردم در میان نگذاشت و نمی‌گذارد؟
شنیده شد که میراث فرهنگی گفته است واکاوی تاریخی این جستار، از وظایف تعریف‌شده‌ی این نهاد نیست و فقط به مستندات معاصر نگر دارد.
نخست اینکه، پس میراث فرهنگی با نگر به کدام مستندات و پژوهش‌های تاریخی، دست به ثبت این پوشش زده است؟ چرا واکاوی چنین موضوع فرهنگی و انتشار آن از وظایف این وزارتخانه نیست و اگر این نهاد، متولی آن نیست، پس کجا متولی آن است و پس این وزارتخانه متولی چیست؟ وانگهی، در این جستار ویژه، آیا بر خود بایسته نمی‌بیند که پاسخی تاریخی به این موضوع بدهد؟ آیا وزارت میراث فرهنگی با آن‌همه بودجه و کارشناس فرهنگی، ناتوان از ساخت یک ویدیوی مستند نیم‌ساعته در این جستار است تا گره از کار گشوده شود؟
به‌هرسان، توپ هم‌اکنون توی زمین وزارتخانه‌ است و بر این نهاد است که با روشنگری در چند موضوع، قشقاییان و لران را متقاعد کند:
۱. سازوکار یونسکو و وزارت میراث در ثبت این نمونه‌ها چیست؟‌
۲. اسناد و ارجاعات وزارت میراث در ثبت این دو گونه‌ی پوشش به نام دو قوم چه بوده است؟
گردهمایی‌های اعتراضی مدنی شاید شرط لازم باشد برای تذکر و هشدار، ولی شرط کافی نیست و معترضین نیز ناگزیرند مدعای خود را برای وزارت میراث و مردم مستند کنند. پس هر تصمیم برای این موضوع، بایسته و در گروی امر پژوهش تاریخی‌ست.
نه میراث بدون مستندات تاریخی می‌توانند مردم را متقاعد کنند و نه مدعیان فارغ از پژوهش‌های تاریخی خواهند توانست میراث را به یک تصمیم درست رهنمون کنند.
ب: رویکرد چاغداش:
رویکرد چاغداش از همان نخست، یک رویکرد فرهنگی_پژوهشی بود و گفته شد حاضریم میزبان پژوهشگران قشقایی، لر و کارشناسان میراث فرهنگی برای واکاوی تاریخی این جستار باشیم، ولی نه پیامی به ما رسید و نه کسی این مهم پژوهشی را به انجام رسانید.
همچنان نیز بر همانیم و بر اینیم تا زمانی‌که تبار تاریخی این پوشش بر بنای یک پژوهش تاریخی به انجام نرسد، هم این معما همچنان سربسته خواهد ماند و هم این پراکنده‌گویی‌ها نه لرها و نه قشقایی‌ها را راضی نخواهد کرد. تنها بر پایه‌ی یک واکاوی مستند تاریخی می‌توان به این چالش پاسخ داد.
این‌مهم از بایسته‌های وزارت میراث فرهنگی‌ست، ولی بایسته‌های بر روی زمین‌مانده‌ی میراث فرهنگی بسیار است و آنچه در این مملکت بی‌صاحب و رها شده، آثار باستانی و میراث فرهنگی کشور است. پس چشم کسی از دولت و این وزارتخانه آب نمی‌خورد و احتمالن این امر، شایسته و بایسته‌ی قشقایی‌‌ها و لرهاست.
اگر این پژوهش علمی و تاریخی به انجام رسید و در راضی‌سازی مخاطبان موفق شد، گره معما گشوده خواهد ماند، وگرنه هر دو قوم همچنان مدعی و سرگردان و دچار گمان باقی خواهند ماند. شاید گاهی به گپ و گفتی کوتاه و مجازی راه ببرد و شاید پس از چندی، لرها و قشقایی‌ها نیز دیگر در پی آن نباشند که راز گل سرخ را بدانند و بهتر آن ببینند که در افسون گل سرخ شناور باشند.

                              
                                         🧿                
                          #کامیشکا            
                                   ۱۴۰۳/۹/۲۹
                 

#کامیشکا_روزگار

○پارسال در همین روزها، شورای عالی انقلاب فرهنگ یکی از همانگونه ایده‌های کذایی و ناگهانی را تصویب کرد. بازنشر یادداشت پیرار، هم یادآورد یک نابلدی دیگر و هم تاکیدی‌ست بر بیهودگی این مصوب‌های سلیقه‌ای، دولتی و دستوری:
□شب یلدا و نگرانی برای بیت‌المال
#کامبیز_نجفی

بر اساس تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی ایران، آیین شب یلدا به "روز ترویج فرهنگ میهمانی و پیوند با خویشان" و چهارشنبه‌سوری به "روز تکریم همسایگان" تغییر نام یافتند.
هم بخشنامه‌ی شورای عالی انقلاب فرهنگی در جستار جابه‌جایی نام یلدا و چهارشنبه‌سوری به چیزی دیگر، کاری نابخردانه و بیهوده است، و هم نگرانی کاربران ایرانی.
یلدا، نوروز، چهارشنبه‌سوری، مهرگان نام‌هایی نیستند که حکومت‌های پیشین برای مناسبت‌ها برگزیده باشند که حکومت‌ها و دولت‌ها و کابینه‌ها با بخشنامه تغییر دهند. این نام‌های تاریخی_فرهنگی، برگزیده‌ی تاریخی ملت ایران در درازنای هزاره‌هاست و این حکومت‌ها بود‌ه‌اند که گزینش تاریخی ملت ایران را اجرا کرده‌اند.
این بخشنامه نشان از آن دارد که اعضای این شورا و رئیس آن آقای ابراهیم رئیسی، دریافتی عینی از فرهنگ اجتماعی و تاریخی ایران و رویکرد ملت ندارند و بر این نکته آگاه نیَند که فرهنگ کلان ملی با بخشنامه‌های دولتی پدید نمی‌آید. این بخشنامه چنان است که دولت بگوید زین‌پس در شب یلدا به جای نماد انار، بادمجان را بر سفره‌ی یلدا بگذارید و خوشباورانه و ساده‌انگارانه چشم‌انتظار باشد که ملت، بادمجان را دانه کنند و بخورند.
از دیگر شیرین‌کاری‌های این شورا، یکی هم این است که آقایان آگاه نیستند که این یک آیین شبانه‌است و پیوند دارد با طولانی‌ترین شب سال، اما این شورا آن را به "روزِ ..." تغییر داده است.
به هرسان، این نام اگر هم به دست کابینه‌ها و شوراهای آینده اصلاح نشود، تنها مشتری آن فقط صدا و سیما خواهد بود، شاید.
یلدای امسال و سال‌های آینده، بیهودگی این ایده را آشکار خواهد کرد.
تنها نگرانی و نکته‌ی آزاردهنده، در کنار اندوه برای نبود شایسته‌سالاری در این شورای فرهنگی، بودجه‌ای‌ست که ملت به عنوان امانت و به‌نام بیت‌المال به دولت رئیسی(رئیس‌جمهور، رئیس این شوراست) و شورای عالی انقلاب فرهنگی سپرده، و شورا آن را برای این گزینش و ابلاغیه هزینه کرده است، وگرنه ملال دیگری نیست.
پی‌نویس:
الف: خوانش شاعرانه‌ی وحشی بافقی از یلدا:
شام هجران تو تشریف به هر جا ببرد
در پس و پیش، هزاران شبِ "یلدا" ببرد
ب: خوانش همین شعر با پیشنهاد شورای عالی انقلاب فرهنگی:
شام هجران تو تشریف به هر جا ببرد
در پس و پیش، هزاران شبِ "روز ترویج فرهنگ میهمانی و پیوند با خویشان" ببرد.

@kamishka_ir

               
                                           👁‍🗨 
                            #چاغداش 
                                    ۱۴۰۳/۹/۲۹
             

#چاغداش_تاریخ
#چاغداش_سند

□ساواک حتا عروسی قشقایی‌ها را رصد می‌کرد
خیلی محرمانه
طبقه بندی حفاظتی
گزارش خبر
به: ۳۲۴
از: ۷/ه
شماره گزارش: ۲۶۲۱/ه
تاریخ گزارش: ۴۷/۱۱/۱۷
گیرندگان: خبر ۷/ه
منبع: ۸۸۵
منشاء: مشاهدات منبع
تاریخ وقوع: هفته جاری
تاریخ رسیدن خبر به منبع: ۴۷/۱۱/۱۶
تاریخ رسیدن خبر به رهبر عملیات محل: ۱۱/۱۶

موضوع: هوشنگ قهرمانی
عده‌ای از کلانتران طوایف مختلف قشقایی از جمله حسین ششبلوکی، الیاس ستوده، ایرج قره‌چه‌ای و حاج فرج حسن‌آقایی کشکولی به منظور شرکت در جشن عروسی هوشنگ قهرمانی فرزند ابراهیم به فیروزآباد وارد و به قریه باچون رفته‌اند.
نظریه رهبر عملیات:
مراتب استحضارا به عرض رسید. به منبع ۲۱۰۲ که جزء مهمانان می‌باشد دستور مراقبت داده شده است.

چاغداش:
۱. یک عروسی و اجتماع قشقایی‌ها در یک جشن برای ساواک مهم و لازم به رصد بوده است. بنا به اهمیت موضوع، به منبع خبر دستور مراقبت داده شده است.
۲. این گزارش عروسی آن‌قدر مهم بوده که "خیلی محرمانه" طبقه بندی شده است.
۳. منبع خبر ساواک یکی از میهمانان عروسی(احتمالن قشقایی) بوده است.
۴. هوشنگ‌خان قهرمانی، پسر ابراهیم‌خان قهرمانی کلانتر نمدی‌ست. ابراهیم‌خان بعد از تحمل دو سال حبس در زندان شاه درگذشت. هوشنگ‌خان نیز محکوم به دو سال زندان شد. این عروسی یک سال بعد از مرگ ابراهیم خان و آزادی هوشنگ قهرمانی از زندان برگزار شده است.
                                                            
@chaghdash_q

                                                                       
                                    🧿            
                               #کامیشکا        
                                ۱۴۰۳/۹/۱۱
                   

#کامیشکا_روزگار

□فیلترینگ و فیلترشکن، ریا، تقیه، تجارت، بگو من طاقتشو دارم و خیلی چیزهای دیگر
#کامبیز_نجفی 

روزهایی که پزشکیان در کارزار تبلیغات،‌ نوید فیلتربرداری از اینترنت را می‌داد، روزان خوشایندی برای میهن نبود و نشان از پریشانی احوال و بدروزگاری مردمان بود؛ زیرا آنگاه که دولت‌های جهان پُر می‌کوشند تا اینترنت را با ارزان‌ترین، پیشروترین و پسندیده‌ترین شکل ممکن به شهروندان نیکبخت خود برسانند، حتا مدیران و مالکان را موظف به ارائه‌ی اینترنت چالاک و رایگان می‌کنند؛ مایه‌ی شرمساری‌ و خواری این سرزمین و مردمان ارجمندش است که نامزد ریاست‌جمهوری‌ با مژده‌هایی همچون رفع فیلترینگ از اینترنت، حلال کردن قند و آب لوله‌کشی، حق رای زنان، آزاد کردن شطرنج و ویدیو و ماهواره از مردمان دلبری کند و مژدگانی رای بگیرد.
اینک چهارماه از نشستن همای ریاست بر شانه‌ی دکتر گذشته است و پس از آن‌همه دلربایی و کرشمه‌ی انتخاباتی و این همه گپ و گفت در  زیانکاری‌های فیلترینگ، خبر در آمده است که فیلتر در سه مرحله‌ی سه_چهار ماهه از اکنون تا نوروز برداشته خواهد شد؛ که به‌گمان هشته‌اند مشتلق نوروزی و ارمغان رئیسانه باشد به ملت در سخن نوروزی مسعودخان پزشکیان.
در یک نشست و تصمیم چند ساعته، آب اینترنت را بر مردم می‌بندند، ولی بازگشودنش هفت ماه زمان می‌خواهد. گو اینکه هراسانند  از ذوقمرگی خلایق پس از  شنیدن این خبر بزرگ و ناگهان، که بحران سکته‌ی ذوق، مملکت را فرا بگیرد، پس کم‌کم مردم را آماده می‌کنند، غافل از اینکه ما خیلی وقت است که طاقت هر خبری را داریم.
در پهنه‌ی این کُره‌ی بزرگ، کجا می‌توان یافت کشوری را که هشتاد درسد مردمان تنگدستش باید ماهی دویست‌هزارتومان پول فیلترشکن بدهند؟ در کدام ناکجاآباد جهان اینترنت را فیلتر می‌کنند و فیلترشکن می‌فروشند به مردم بی‌نوا به قیمت خونبهای جن و انس.
هرگز در جهان نتوان یافت دولتمردانی را که اینترنت را فیلتر می‌کنند و کفرش می‌دانند، ولی خودشان با فیلترشکن در شبکه‌های همگانی ممنوع، با فیلتربردای از اینترنت اینچنین مخالف‌خوانی کنند، و کیست این هیولا و مافیای فیلترشکن؟‌ و شگفت کسانی هستند دولتمردان ولایت ما. آنان‌که با فیلترشکن تقیه و ریا می‌کنند، چرا با محرمات و منکرات نکنند؟
شاید به خیال پزشکیان هم نوزد، ولی باید این را به نیکی بداند که با آن پیمان‌‌هایی که با این مردم بست و پای صندوق بردشان و هم‌اینک این بدپیمانی‌ها و کارهای قول داده اما انجام نداده‌ای همچون گره‌گشایی از حجاب و برجام و اف‌‌ای‌تی‌اف و روابط با باختریان و نبرد با مافیای خودرو و "به مردم دروغ نخواهم گفت و اگر نگذارند کار کنم می‌گویم و کنار می‌کشم"  و چه و چه، و کارِ قول نداده اما انجام داده‌ای همچون چاه وِیل "وفاق ملی"؛ فروکاهیدن از پزشکیان به احمدی‌نژاد و فروتر از او، راه چندان دوری نیست.
پزشکیان! دوراندیش و بیمناک باش از روزی که مردم رای خود را از تو پس بگیرند و بشوی خاسِر عندالملّه و عندالدّوله والحکّام.
پی‌نویس: این روزها به مردمان آن‌سوی و این‌سوی خلیج فارس می‌نگرم و من مرغی اندوه‌خوارم.

@kambiz_najafi

👁‍🗨

□آواز بیستون و هاینا
ابراهیم کهندل‌پور و فردین رستمی
آلبوم یاغی
@chaghdash_q

                                                                       
                                   👁‍🗨            
                                   #چاغداش      
                                ۱۴۰۳/۹/۹
                   

#چاغداش_خنیا

□یاغی‌کاری‌های ابراهیم کهندل‌پور و فردین رستمی
#کامبیز_نجفی


* آلبوم موسیقی یاغی
ابراهیم کهندل‌پور، فردین رستمی و کوارتت مینیاتور
ناشر: مرکز نشر و پخش جوان
تاریخ نشر: اسفند ۹۹


چه‌بسا پاره‌ای را گمان بر این افتاده بود سفیدهایی که بر سر ابراهیم‌خان کهندل‌پور فرو باریده، برف موسم پیری‌ست و شاید سرمای پیری، گلوی آواز را فسرده کرده باشد.
آلبوم "یاغی" اما در آمد(اسفند ۹۹) تا این گمان وا بگردد و دانسته آید این نه مویی‌ست که آسیاب، سپیدش کرده باشد؛ که غبار روزگاران است و نشان پختگی‌ باشد و فرآمده‌گی‌، و ابراهیم‌خان نه آن است که گلوگاهش فسردگی بگیرد و دهان بر خنیا ببندد.
تنظیم نو، دگرسان و پسندیده‌ی فردین رستمی، ترکیب سازهای زهی(ویلون، ویولا، ویلونسل، کنترباس) و گفتگوهای چربدستانه‌ی نوازندگان، در نگرگاه من رویدادی نو در نوگرایی و مدرنسازی موسیقی قشقایی‌ست و گریبان گوش را رها می‌کند از تنظیم‌های ابتدایی و مونولوگ و سوال‌و‌جواب‌های مکرر ساز و آواز.
در هم‌آمیزی مقام‌های کهن قشقایی با تنظیمی دیگرسان و جملات نو، سلوی کمانچه‌ی قشقایی بر بستری از سازهای زهی، کوششی‌ست برای نگاهداری عناصر کهن موسیقی قشقایی ضمن رویکردی نو و چشم داشتن به کرانه‌های دیگرِ موسیقی جهان، همانکه نیاز و چشم‌انداز موسیقی معاصر قشقایی‌ست.
زیبایی تنظیم و ارکستر شیرینکار، کمانچه‌‌نوازی‌های فردین رستمی و آواز بِکر ابراهیم‌خان کار را تمام کرده است، تا با قایقی امروزین در دریاچه‌های کهن خنیای قشقایی شناور باشیم.
با این‌همه و اما، هرچند قطعات یاغی، بازسازی و تنظیمی دگرسان دارند و شیرینی نوا و نمکِ آوا را مجموع دارد و همین دگرسازی شاید آن را قند مکرر کرده باشد؛ ولی دریغا که از ترانه‌ای نو خالی بود، که آنچه خنیای امروز قشقایی از آن در رنج است، دوباره‌نوازی‌ها و دوباره‌خوانی‌‌های بی‌پایان چندده پارَک خنیای قشقایی‌، به‌ویژه با تنظیم‌های سست و غیر خلاق است که مایه‌ی دلزدگی و گريز گوش از مکررهای بی‌پایان است.
همین یاغی ما را بسنده می‌کند که آوازخوانانی چون ابراهیم‌خان(و یکی_دو دیگر) توانش اجرای آثار نو و دیگرسان را دارند، و این خنیاگران نوین هستند که با نغمه‌های نو و ترانه‌های امروز، این آوازخوانان را در موسیقی معاصر شکوفان می‌کنند.
در این بلبشو و ابتذال موسیقی مجازی و آسان‌پسندی مخاطبان،‌ کارهایی چون یاغی، آثاری ارجمند، شناسنامه‌دار و مایه‌ی امیدداری به موسیقی فردای قشقایی‌ست. و مطربان مهتاب‌روی ما را دست‌ خوش.


○آلبوم یاغی
بازنوازی و تنظیم: فردین رستمی
آواز: ابراهیم کهندل‌پور
شعر: ماذون قشقايي، يوسفعلی‌بیگ، ارسلان ميرزایی و شعر شفاهی قشقایی(آسانک)

ابراهیم کهندل پور: سه تار قشقایی
پدرام فر یوسفی:  ویلن
نیلوفر محبی: ویلن
میثم مروستی؛  ویولا
آتنا اشتیاقی: ویولنسل
هادی اسماعیلی: کنترباس
علی مرادی:  نقاره‌ی قشقایی
امیر ارسلان دستان: نقاره‌ی قشقایی
فردین رستمی: کمانچه

پارَک‌های موسیقی یاغی:
۱. مقدمه، آواز ابوالحسن‌خان
۲. میلَگ(دستبند)، آواز یاغی
۳.آواز حیدری، معصوم،‌ یورغا هلی
۴. جنگنامه
۵. اینانما.
۶. دولدور جامی، زارینجی
۷. رقص همایونی، آواز الله‌قلی‌خان، سحر آوازی.
۸. آواز بیستون

@chaghdah_q

               
                                   👁‍🗨          
                              #چاغداشلیق     
                               ۱۴۰۳/۹/۶
             

□داغ
نئچچه آساناک قاشقاییدان

                                                                 ۱
داغ باشینا دوشدو قار
اکدیم آغاج، وئردی بار
دوسسا دئمه سیررینگی
دوسسونگونگ دا دوسسو وار

                                                                ۲     
داغ باشینا قار دوشدو
که‌یلیگ یووادان اوچدو
قازلار گؤله قوندولار
یار ائای بوردان کؤچدو

                                                                ۳
داغ باشینی قار آلدی
باغ باشینی سار آلدی
آل اوره‌گیم الیمده
اوره‌گیمی یار آلدی

                                                               ۴
داغ باشینی قار آلمیش
باغچالاری بار آلمیش
نامرد! آلما جانیمی
بیر جانیم وار، یار آلمیش
                                        
                                                                ۵
داغدا قار اولمایایدی
غم بورا قالمایایدی
آی گئجه‌سی، جاوانلیق
هئچ بیری سولمایایدی

                                                                ۶
داغدان ائندیردیم قوردو
آتیم ترله‌دی، توردو
گئدیردیم یاری گؤرم
زییارت ائتدیم یوردو

                                                                ۷
داغلار اوجونده قالدیم
شیراز بورجوندا قالدیم
اوبا گئتدی سرحده
کندلر کونجوندا قالدیم

 #چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی
* تورکجه اوخوماق، ائشیتمگ و یازماغا، تیلیقرامدا، "چاغداشلیق" آخاغینا قوشولونگ:
@chaghdashlIq

               
                                 👁‍🗨          
                                #چاغداشلیق
                              ۱۴۰۳/٩/٧
             

#چاغداشلیق_دوز_آرری_دوررو_دانیشاق
#کامبیز_نجفی

❌ قاشقاییلار لیباسی ۹۲۳ نومراسی‌اینان ثبت ملی اولموشدور.
✅ قاشقاییلار گئییمی ۹۲۳ نومراسی‌اینان میللی ثبت اولموشدور.

❌ اگر ایککی قرداش بیربیرینن متحد اولالار...
✅ ایککی قارداش قولونج وئرسه بیربیره...(ماذون)


❌ دوننگ گئجه جانورلر زوزه چکیریدیلر. سسلری داغ سمتیندن گلیردی.
✅ دوننگ گئجه جاناوارلار اولاشیردیلار. سسلری داغدان گلیردی.

❌ دۆگویو آبکش ائدنده، داغ سو اۆستونه سپ.
✅ دۆگویو سۆزنده، ایستی سو اۆستونه
سپه‌له.

❌ او زادلار کی قاشقاییدان دئدیم، اؤز آرامیزدا قالسین.
✅ قاشقاییلاردان دئدیگیم زاد، اؤز آرامیزدا قالسین.

❌ درِ ورودی بو طرفدن‌دیر.
✅ گیریش قاپیسی بو یاندان‌دیر.

❌ منده بیر دست‌نویس کیتاب، شعرِ قشقاییدان واریم.
✅ ال‌یازما بیر کیتاب، قاشقایی شئعریندن منده واردیر./قاشقایی شئعریندن ال‌یازما بیر کیتابیم واردیر.

❌ سن منی نه فرض ائتمیشنگ؟
✅ سن من نه سانمیشانگ؟

❌ قانینگی کثیف ائتمه.
✅ قانینگی قارالتما/ قانینگی چیرکله‌مه.

❌ بیر قاشقایی کارگری کُللیه‌لرینی فروش ایچین قویموشدور.
✅ بیر قاشقایی ایشچیسی بؤیرگلرینی ساتیشا قویموشدور.

❌ چای سبز چربیلری سو ائدیر.
✅ یاشیل چای یاغلاری/پیلری یاندیریر.

❌ قشقایینینگ آخیری قرار دگیلیدی بئله اولا.
✅ قاشقایینینگ آخیری بئله‌کین اولمایاسی‌ایدی.

❌ مونو منیم ایچین توضیح وئر.
✅ بونو منه آچیقلا.

❌ دلیل یوخوم توضیح وئرم.
✅ آچیقلاماغا بیر گره‌گ گؤرمورم.

❌ کورره‌خر! اؤزونگو لوس ائتمه.
✅ اششگ قودوغو! شیت‌لنمه.

❌ سیچان هانی جانورلردن‌دیر؟ جوندگانداندان‌دیر.
✅ سیچان هانی جاناورلاردان‌دیر؟ گمیرچیلردن‌دیر.

❌ عموم بیر پرنده‌ی شکارییه گۆلله‌ آتدی.
✅ عمیم بیر اووچو قوشو گۆلله‌له‌دی.

❌ دئیردیلر: اششگ باش‌اوخاریدا اوسسوراندا، اگر گوله‌نگ، دوداغینگ تبخال وورار.
✅ دئییردیلر: اششگ باش‌اوخاریدا اوسسوراندا،  گولومسن‌سنگ، دوداغینگ اوچوقلانار.

❌ بو اورسو منه گلمیر.
✅ بو آیاققابی منه یاراشمیر.

❌ هئچ عجله ائتمه، قوی من بیر چورت وورام.
✅ هئچ ته‌لسمه، قوی من بیر چورتلایام.


@chaghdashliq

               
                                   👁‍🗨          
            #چاغداشلیق     
                               ۱۴۰۳/۹/٩
             

□گلن آتلي(حئيدر اغا)
اوستاد محمدحوسئين كياني


 #چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی
* تورکجه اوخوماق، ائشیتمگ و یازماغا، تیلیقرامدا، "چاغداشلیق" آخاغینا قوشولونگ:
@chaghdashliq

                  
            
                                         👁‍🗨  
                              #چاغداش     
                            #چاغداشلیق
                       
             

 #چاغداشلیق_تورکجه_اه‌ی
□جمعه‌ها، زبان و ادبیات ترکی

مخاطبان گرامی چاغداش
درود بر شمایان و آدینه‌تان خجسته باد.
اگر از مخاطبان پیشین ما بوده باشید، شاید به یاد دارید که جمعه‌های چاغداش به زبان و ادبیات ترکی می‌پردازد، که چند گاهی‌ست که این مثنوی تاخیر شد.
_اگر از مخاطبان قشقایی چاغداش هستید و زبان مادری برایتان یک مساله،‌ دلبستگی، وظیفه و شیوه‌ی زندگی‌ست، به‌گمان فرسته‌های چاغداش به‌کارتان خواهد آمد.
_اگر از مخاطبان غیر قشقایی چاغداش هستید و به زبان ترکی علاقه‌‌مندید، فرسته‌های ما شاید برای شما مفید باشد.
_اگر از این دو گروه نیستید، می‌توانید پنجره‌ی چاغداش را روزهای جمعه‌ها باز نکنید و در روزهای دیگر در خدمتتان باشیم.

@chaghdashliq

               
                            👁‍🗨          
                     #چاغداش
                                 ۱۴۰۳/٩/۸
             
#چاغداش_خنیا

□سردار
آواز: #ابراهیم‌خان_کهندل‌پور
آواز و آکاردئون: #ساسان_کریمه
شعر قطعه‌ی پایانی: ابراهیم‌خان بهمنی
ضبط و نشر: چاغداش، اردیبهشت ۱۴۰۰
نقش رستم،‌ باغ فرزادخان استخری.

                 

@chaghdash_q

                                                                       
                                    🧿            
                                   #کامیشکا        
                                ۱۴۰۳/۹/۴
                   

#کامیشکا_تلخند 🎭

□پوشاک اقوام جنوب، یک گفتگوی قومی درون‌وطنی، و یک راهکار کیهانی


ایران وایر: ثبت ملی پوشاک عشایر باعث اختلاف شد.
قشقایی‌ها: لباس قشقایی با شماره‌ی ۹۲۳ ثبت ملی شده است.
لرها: لباس لرها با شماره‌ی ۳۵۶ ثبت ملی شده است.
پانترک‌ها و پانلُرها: جنگ جهانی سوم در کوه‌های زاگرس.
حسین شریعتمداری: تنگه‌‌ی هرمز را ببندید.


@kambiz_najafi

               
                                     👁‍🗨          
                                 #چاغداش
                                 ۱۴۰۳/٩/۴

□لباس زیبا، نشان آدمیت و یک گفتگوی درون‌وطنیِ قومی
#کامبیز_نجفی


 قیل و قال پوشش زنان لر و قشقایی چند روزی نَقل و نُقل پاره‌ای کنشگران مجازی شد. همچون بیشتر "ترند"های ناگهان‌آمده و ناگهان‌رفته، یک‌باره بالا گرفت و اندکی بعد فرو کاهید.
پژوهشگران و هنرمندان کنشگر قشقایی و لر از کنار داستان گذشتند و این چالش از شبکه‌های مجازی و ستیزهای کلامی بچه‌گانه فراتر نرفت. گو اینکه نخبگان هم لرها و هم قشقایی‌ها قضیه را چندان نگرفتند، یا واکنش‌هایی اینگونه در مدار علاقه‌شان نبود، و شاید هم این چیزها دیگر دغدغه‌شان نیست. مایه‌ی این چالش و تنش نیز این بود که این جستار تا کنون بر میز پژوهشگری از لرها و قشقایی‌ها نبوده و آنچه در می‌آید، چند عکس و نقل پراکنده است که هیچ روشنگری نمی‌کند و هیچ‌کس نیارست که مستند و کاوشگرانه باز نمایاند که این رخت از آن کیست.
هفته‌ی پیش، گروهی چند‌ده‌نفری از قشقایی‌ها در کنشی مدنی در مقابل میراث فرهنگی شیراز گرد آمدند و اعتراض خود را به آنچه "ثبت لباس بومی قشقایی به نام قوم لر" بیان می‌شد، آشکار کردند. رئیس میراث فرهنگی فارس نیز در واکنشی شایسته آمد و با آنان سخن گفت، هرچند چندان دانسته نشد چه گپ‌و گفتی در گرفت، ولی گو اینکه قول داده شد کارشناسانی خواهند آمد و مایه‌ و چرایی ثبت پوشش‌ها به نام لرها و قشقایی‌ها را شرح خواهند داد.
پیشتر در چاغداش نوشته آمد که چاره‌ی کار و رویکرد ما یک گفتگوی دانشورانه و فرهنگمدار در میان لران و قشقاییان است و میزبانی را نیز افتخار خود دانستیم(۱:زیرنویس)، ولی پیغام و برهانی نیامد.
به‌هرسان، این داستان، جستار و پروژه‌‌ای تاریخی‌ست و کارزارهای امضای اینترنتی و کلوخ‌اندازی‌های مجازی با این دُهُل‌زنان مست و قوم‌زدگی‌های بدوی، نوری بر معما نخواهد افکند. اگر یک‌ملیون قشقایی یا لر فردا در شیراز به آهنگ اعتراض گرد بیایند_ که اعتراض مدنی حق بدیهی هر شهروندی‌ست_ ولی هیچ گرهی از پرسش و کار فروبسته‌ی ما نخواهند گشود، مگر اینکه کاوشی علمی و تاریخی قال قضیه را برای همیشه بکند. نه رویای فانتزی پانترک‌ها و پانلُرها و کشورهای خیالین قشقایی و لرستان بزرگ در گروه‌های واتس‌اپی زاده خواهد شد، نه با پست و کامنت‌های ایستاگرامی، فدرالیسم فانتزی قشقایی و لرستان بر خواهد آمد، و نه با چند پست مجازی ستیزنده از چند آتشین‌مزاج گرد کتاب‌نخورده، سرنوشت این چالش و پرسشِ آشکاریده خواهد شد که این رخت از آن کیست؟
ضمن اینکه هنوز دانسته نیست در سازمان میراث فرهنگی چه گذشته و چه‌چیزی بر چه مبنا و قواعد یونسکو و سازمان میراث فرهنگی ایران به ثبت رسیده است.
شاید این چالش فرو کاهیده باشد، ولی دور نیست که جایی دیگر بر آید. پس بهتر آن است که سازمان میراث فرهنگی در نشست و گفتگو با پژوهشگران و فرهنگوران لر و قشقایی، این جستار را وا بکاوند و نتیجه را به آگاهی مردم برسانند.
اگر به این پرسش، پاسخی متقاعد کننده داده شد، دیگر شایسته نیست "جدل با سخن حق بکنیم". اما این چیستان اگر همچنان سرپوشیده و ناگشوده بماند، بر پژوهشگران لر و قشقایی و جنوب بایسته است که دانشور و فرهنگور، تاریکیِ داستان فیل مثنوی را روشن کنند که این رخت از آن کدام‌یکان است؟
الف: لرها
ب: قشقایی‌ها
ج:  باشندگان جنوب زاگرس.


○زیرنویس:
۱. یادداشت پیشین را در پیوند زیر بخوانید:
https://t.me/chaghdash_q/9293



@chaghdash_q

               
                                     👁‍🗨          
                                 #چاغداش
                                 ۱۴۰۳/٩/٢
             
#چاغداش_کتاب

منتشر شد:
یک: بیر قه‌وده گول
دو: سه‌ودیگیم
شاعر: بهمنیار آقارضایی

ناشر: یاشیل آلما
ویراستار: فرود جهانگیری
طرح جلد: جهانشاه نجفی
نوبت چاپ: اول، ۱۴۰۳
شمارگان: ۲۰۰ جلد
قیمت: ۲۵۰/۰۰۰ تومان
تلفن ناشر: ۰۹۰۱۷۷۱۹۵۶۹۷
تلفن شاعر: ۹۱۷۸۸۴۳۸۶۲

@chaghdash_q

               
                                   👁‍🗨          
                              #چاغداشلیق     
                               ۱۴۰۳/۸/۲۶
             

□عقرب

عقربه دئدیلر: "نئیه قیشدا چؤله چیخمیرانگ؟"
دئدی: "یایدا نه حورمتیم وار کی قیش‌دا گلم؟"
*سعدی گولوستانی، یئتددیمکی باب.
#دؤندرمه: #کامبیز_نجفی

👁‍🗨
کژدم را گفتند: چرا به زمستان به در نمی‌آیی؟ گفت: به تابستانم چه حرمت است که به زمستان نیز بیایم؟!


 #چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی
* تورکجه اوخوماق، ائشیتمگ و یازماغا، تیلیقرامدا، "چاغداشلیق" آخاغینا قوشولونگ:
@chaghdashlIq

               
                                   👁‍🗨          
                              #چاغداشلیق     
                               ۱۴۰۳/۸/۱۹
             

□چؤرگ، ایمان

بو اه‌وه گله‌نه، چؤرگ وئرینگ و ایمانیندان سوروشمایینگ، نئیه‌کی باریتاعالا(باریتعالی) درگاهیندا بیر جانا قدر ده‌یری اولان، البتته کی بولحسن سوفراسیندا بیر چؤره‌گه ده‌یری اولار.
#ابوالحسن_خرقانی
#دؤندرمه: #کامبیز_نجفی

👁‍🗨
هر کس بدین سرای در آید، نانش دهید و از ایمانش نپرسید. چه، آنکه در درگاه باریتعالی به جانی بیرزد، البته بر خوان بوالحسن به نانی بیرزد.



 #چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی
* تورکجه اوخوماق، ائشیتمگ و یازماغا، تیلیقرامدا، "چاغداشلیق" آخاغینا قوشولونگ:
@chaghdashlIq

               
                                 👁‍🗨         
                                #چاغداشلیق
                              ۱۴۰۳/۸/۲۲
             

#چاغداشلیق_دوز_آرری_دوررو_دانیشاق
#کامبیز_نجفی

❌ترلان بیردن لبخند ووردو.
✅ ترلان بیردن گولومسه‌دی.

❌ بو وُرودیدن وارد اولورلار، او خروجیدن خاریج اولورلار.
✅ بو گیریشدن گیریرلر، او چیخیشدان چیخارلار.

❌ منیم اریم خورشت بادیمجان هوس ائتمیشدی.
✅ بادیمجان خوروشتو اریمینگ گؤینونه دوشموشدو.

❌ در باغلی‌ایدی. زنگ ووردوم.
✅ قاپی باغلی‌ایدی. زنگله‌دیم.

❌حسن چوخ زبان‌درازدیر. دانیشیقدا کم گتیرمیزپر.
✅ حسن چوخ دیللی‌دیر. دانیشیقدا قالماز.

❌ آفتابی هوادا کرم ضد آفتاب ووراسییانگ.
✅ گونَشلی هاوادا گونش کیریمی ووراسییانگ.

❌بوگون محمود آناسینینگ سالگردی‌دیر‌.
✅ بوگون ماحمود آناسینینگ ایل دؤنومودور.

❌او بیر نادان آدم‌دیر. دوست و دوشمنی تشخیص وئرمیر.
✅ او بیلمز بیر آدام‌دیز. دوستو دوشمندن آییرا بیلمیر/آرالامیر.

❌مامانیم مندن بو انتظاری یوخو ایدی.
✅ آنام بونو مندن گؤزله‌میردی/ گؤزله‌مزدی.

❌همسایه‌میز اوغولو ترک تحصیل ائتدی.
✅ قونشوموز اوغولو درسی بوراخدی.

❌بو کارگر، بیر کاربلد آدم‌دیر.
✅ بو ایشچی، ایش‌بیلن/ایش‌باشاران بیر آدام‌دیر.

❌ اؤزونگه ربط واریدیر.
✅ اؤزونگ بیلدنگ.

❌اونونگ توووقو طلا یومورتا قویور.
✅ اونونگ توووغو قیزیل یومورتالاییر.

❌ سنینگ گپینگی باور ائده بیلمیرم.
✅ سنینگ گپینگه اینانا بیلمیرم.

❌ سنینگ رنگ مورد علاقه‌نگ نه‌دیر؟
✅ سنینگ سه‌ومه‌لی بویانگ نه‌دیر؟

❌منیم عموم ایشدن اخراج اولدو.
✅ منیم عمیمی ایشدن چیخارتدیلار/منیم عمیم ایشدن قووولدو.

❌او زادلار که دئیه‌سی‌ایدیم، دئمه‌دیم.
✅ دئمه‌لیلریمی دئمه‌دیم.

❌ بو کیسه، ده‌کیلویی‌دیر.
✅ بو توربا اون کیلولوق‌دور.

❌ ایککی راننده دست به یقه اولدولار.
✅ ایککی سوروجو یاخالاشدیلار.

❌ قبل از امتحان، درسلری دوباره مرور ائتدیم.
✅ ایمتاحاندان قاباق/ایلری، درسلری گئنه‌دن/بیر داها گؤزدن گچیرتدیم.

❌ هیچ‌زمان بیر دهان‌بین آدم اولما.
✅ هئچ‌زامان آغزا باخان بیر آدام اولما.

❌سندن بیر خواهش واریم.
✅ سندن بیر ایسته‌گیم/دیله‌گیم واردیر.

@chaghdashlIq

                  
            
                                         👁‍🗨  
                              #چاغداش     
                            #چاغداشلیق
                       
             

 #چاغداشلیق_تورکجه_اه‌ی
□جمعه‌ها، زبان و ادبیات ترکی

مخاطبان گرامی چاغداش
درود بر شمایان و آدینه‌تان خجسته باد.
اگر از مخاطبان پیشین ما بوده باشید، شاید به یاد دارید که جمعه‌های چاغداش به زبان و ادبیات ترکی می‌پردازد، که چند گاهی‌ست که این مثنوی تاخیر شد.
_اگر از مخاطبان قشقایی چاغداش هستید و زبان مادری برایتان یک مساله،‌ دلبستگی، وظیفه و شیوه‌ی زندگی‌ست، به‌گمان فرسته‌های چاغداش به‌کارتان خواهد آمد.
_اگر از مخاطبان غیر قشقایی چاغداش هستید و به زبان ترکی علاقه‌‌مندید، فرسته‌های ما شاید برای شما مفید باشد.
_اگر از این دو گروه نیستید، می‌توانید پنجره‌ی چاغداش را روزهای جمعه‌ها باز نکنید و در روزهای دیگر در خدمتتان باشیم.

@chaghdash_q

                                                                       
                       🧿           
                     #کامیشکا          
                    ۱۴۰۳/۸/۳۰
                   

#کامیشکا_داستان
□یه کارد سلاخ به دلم
نویسنده: #کامبیز_نجفی
تدوین صدا: سجاد عزیزی
ضبط: ۱۳۹۶


@kambiz_najafi

                               
                                      👁‍🗨        
                                #چاغداش
                                 ۱۴۰۳/۸/۲۸
                  
□ زنان لر و قشقایی، و پوششی که از آن کیست
#کامبیز_نجفی                                                                               

مخاطبان گرامی پرسیده‌اند چرا در موضوع پوشش زنان لر و قشقایی که این روزها تبار این رخت جای گپ و گفت شده، چیزی نمی‌نویسید؟
گو اینکه در این چند روزان، برخی کاربران مجازی قشقای و لر در جستار پوشش قومی خود و انتساب آن به کدام‌یک،‌ با هم گفتگو کرده‌اند(و یا ستیزیده‌اند)
دیدگاه‌ها و در واقع جدال‌ها را که دیدم، از نویسندگان و پژوهشگران لر و قشقایی کسی به‌نام در داستان نبود، و این بدیهی‌ست و دور از انتظار نبود. هیچ سند و بنچاق و تحلیلی هم در میان نبود، مگر چند عکس و سخنانی شفاهی و پراکنده، و دریغا گاهی ناسزا و ناشایستگی.
یک جستار تاریخی نیاز به های و هوی و کَل‌کَل‌های فرسوده‌ی قومی و قشون‌کشی‌های پیشامدرن ندارد، که اگر این جدال‌های بیهوده فرجامی داشت، تا کنون گرهی از کار گشوده شده بود و این جستار به فرجامی رسیده بود.
سَری را که درد می‌کند، دستمال نمی‌بندند و جستاری تاریخی که می‌تواند جای گفتگوی علمی و پژوهش‌های مستندنگار است، چه نیازش به این هیاهو و چرا چون من و مایی باید در کار این جار و بانگ بی‌هوده شود؟
برای نمونه، رقص "هلی" که بیرون از قشقایی، هم به همین نام و هم به "دستمالبازی" نامدار است و شمار زیادی از هم‌میهنان جنوب همچون لرها، بختیاری‌ها، طوایف خمسه و بسیاری از روستاییان از کرانه‌های اصفهان تا کناره‌های دریا آن را می‌رقصند، بی‌گمان یک امر فرهنگی "ترکی_قشقایی‌"ست. یک آیین کهن و اساطیری ترکان که با آیین‌های باستانی ایشان پیوند دارد، ولی پس از اسلام و در زیست نوین خود، به یک سنت پایکوبی و دست‌افشانی تبدیل شده‌است. اقوام جنوبی نیز در داد و ستدهای فرهنگی، آن را گرفته و در کار کرده‌اند، همچنانکه قشقایی‌ها نیز پاره‌ای از عناصر فرهنگی و اجتماعی را از همسایگان خویش گرفته‌اند. این جانب در خدمت هستم تا در هر همایش در هرجای جهان که بر قرار باشد، بنا بر انگاره‌های اساطیری و تاریخی مستند، شرح و بیان کنم، و هیچ نیازی به زوبین و سپر و رجز نیست.

و اینک، پرسمان پیش رو،‌ پوشش زنان لر و قشقایی‌ست. بسم‌الله، این کاتبِ کم‌ترین و این رسانه‌کِ کِهترین(چاغداش) در خدمتیم تا هر مکتوب کار شده و انجامیده‌ی پژوهشگران را منتشر کند، یا هر جای و نهاد دیگر،‌ بفرمایید اسناد و بنچاق‌ها، پژوهش‌ها، جستجوها، دستاوردهای خود را پیش بگذاریم، تُنگ‌ و لیوان‌های بلور و گوارای "گفتگو، منطق و سندنِگری" را نیز روی میز و کنار مستندات بگذاریم تا داستانِ راستان آشکار شود. دیگر چه حاجت به باد دادن خرمن‌های پیرار و تن زدن به کل‌کل‌های سخیف مجازی و این مضحکه‌ها، که به قول مولوی:
"دلایل قوی باید و معنوی
نه رگ‌های گردن به حجت قوی"
گو اینکه این پوشش به نام دو قوم لر و قشقایی به ثبت سازمان‌میراث فرهنگی رسیده، که دانسته نیست این فرآیند چگونه و بر چه پایه و مایه به انجام رسیده است. شاید مستندات سازمان میراث فرهنگی، مستندانی در خور باشد، ولی بی‌گمان برهان آخرین نیست و جای گپ و گو باز است. (کاش سازمان میراث فرهنگی پرونده‌ و مستندات این جستار را منتشر می‌کرد و به آگاهی مردم می‌رسید)
پر مهم اینکه، این پژوهش(نه آن جدال‌‌های بی‌مایه) به هر انجامی برسد و از آنِ هرکدام باشد، نمی‌توان آن دیگری را وادارید که جامه از تن به‌در کند و رختی دیگر بر گزیند و بپوشد، چرا که چه از آن خود باشد چه از دیگری وام گرفته باشد، هم‌اینک بخشی از فرهنگ و حتا هویت اوست. ضمن اینکه نیازی به این تن به تن کردن نیست و هرکه می‌پوشد، گوارای پیکرش؛ و زهی بختیاری که همین پوشش بومی را به‌نام یک شناسه‌ی هویتی پاس می‌دارند؛ همچنانکه اقوام جنوبی هلیِ باستانی قشقایی را می‌رقصند و مبارک وجود گرامیشان، که هم میهنان و همسایگان از این بده_بستان‌ها کم ندارند و به یاد داشته باشیم که از پی سده‌ها و هزاره‌ها  و آمیزش‌های نژادی و فرهنگی اقوام، امروز هیچ قوم و هیچ پدیده‌ی فرهنگی، هنری، اجتماعی دیگر اصیل نیست. قومگرایان و قوم‌زدگان دیر آمده‌اند و جهان امروز جای و زمانی برای جدال‌ها و رجزخوانی‌های فرومایه‌ی قومی ندارد.
گمان ندارم که فرهنگوران و پژوهشگران این دو قوم تن به تن این گفتم_گفت‌های کامنتی و مجازی بسایند؛ ولی به‌گمان بهانه‌ی خوبی‌ست برای یک دیدار و همایش فرهنگی_علمی. چاغداش می‌تواند افتخار میزبانی این همایش را داشته باشد، به آهنگ هم‌نشینی و گفتگوی تاریخی_فرهنگی در همین جستار، با بودش کاوشگران اقوام جنوب و هرکه این رخت را می‌پوشد، و قدم کارشناسان سازمان میراث فرهنگی نیز بر چشم.

فرجام این نشست و پرونده‌ی آن منتشر خواهد شد و ختم کلام. چشم‌‌به‌راه پیام پژوهشگران لر و قشقایی هستیم که در این جستار، پوییده‌اند و کاویده‌اند و دستک و بنچاق و نوشتی در خور و دِرَنگجای دارند.
چاره‌ی کار و رویکرد چاغداش به این داستان، همین است که به عرض رسید و نیازی نیست به رگ‌‌های ضخیم و دشنه‌های خشمگین، که اگر به انجام رسد، هم رگ‌ها فرو خواهند نشست و هم دشنه‌ها غلاف خواهد شد و چه بسا نتیجه‌ی کار خلاف‌آمدِ باورِ بی‌بروبرگرد ما باشد و به گفت خیام:
"قومی متفکرند اندر ره دین
قومی به گمان فتاده در علم و یقین
ناگاه منادیی در آید ز کمین
کای بی‌خبران! راه نه آن است و نه این"


@chaghdash_q

نام بردن از برخی مکان‌ها مانند "قره چمن، دشت مهگان، خرگوشک، چیچگلی، آلمالی ، فیض آباد، چنیر چایی و کوه سیاه"، نوستالوژی کوچ با شکوه طایفه در گذشته را در اذهان بیدار می‌کند.
آقای جهانگیری در لابه‌لای متن و هرجا که مناسبتی می‌بینند، تردیدی در آوردن آوازها و آسانک.های قشقایی به خود راه نمی‌دهند و این در همراهی خواننده با نویسنده بسیار موثر است. در نهایت، با ورود حاج سیدعلی اکبر به ماجرای "خون بس" وجهی از اعتقادات عمیق و سنتی ایلیاتی به مذهب آشکار می‌شود.
با عنایت به آنچه که گفته آمد، نویسنده با اشرافی که به جزئیات زندگی عشایری دارد و با قلم سحرآمیز خود کتاب را برای خواننده پذیرفتنی می‌کند.
با این‌وجود، توجه به نکاتی چند ضروری.ست. نام بردن از اشخاص سرشناسی چون مرحوم حسین.خان ششبلوکی، کدخدا بخشی و حاج سیدعلی اکبر ، حاکی از وقوع داستان در فضای رئال است و نویسنده با نثری زلال و استخدام صناعات ادبی، آن‌را جذاب.تر کرده است‌. در چنین فضایی، اوستا جهانگیر مرد همیشه حاضر در عروسی و عزا، نوازنده‌ی کرنا برای سه نسل معرفی می‌شود. شاید خوش‌تر می‌بود که در عروسی مختار، پسر مهری و سَتی مسئولیت ساز زدن به پسر اوستا جهانگیر یا سازنده‌ی جوانتری سپرده می‌شد.
با توجه به زمان وقوع داستان، ماجرای دستگیری مختار توسط امنیه‌ها جهت اعزام به سربازی، آنگونه که ذکر می‌شود، شاید نیاز به بازبینی داشته باشد. البته نمی‌توان منکر عشق مهری به فرزندش مختار شد.
در بروز مشکلات طاقت.فرسا برای مهری، به بهانه به "اجباری" برده شدن مختار ، یعنی تنها دلخوشی مهری  و جنونی که بر وی عارض می‌شود و حتا با بازگشت مختار نیز برطرف نمی‌شود، رد پایی از مادر و یا پدر مهری نمی‌بینیم. سخنی از فوت آن‌ها نیز به میان نمی‌آید. معمولن  در چنین مواقع بحرانی، والدین دختر عزیز دردانه‌شان را به امان خدا وا نمی‌نهند. هر چند "تفریط" نیاکان در اِعمال فشار بر دختران جوان امری نکوهیده بوده است، اما "افراط" کنونی ملهم از رسانه‌های اجتماعی مجازی از سوی دختران جوان در "طاق" زدن "حُسن خدادادی" پیشین با "دلفریبی نباتی" پسین و به دیگر سخن، پرش سه‌گام از جامعه‌ز سنتی به جامعه‌ی فراصنعتی هم خیلی خوش یُمن نیست و ناخواسته آسیب‌های جبران ناپذیری را متوجه کیان فرهنگ و آداب قشقایی می‌کند. انتظار می‌رود دغدغه‌مندان فرهنگ قشقایی پیرامون ضرورت رعایت اعتدال در این عرصه ورود و روشنگری کنند.
در نهایت، حیف است "ایل نگاشت"هایی از این نوع فقط در سطح خوانندگان ایلی مطرح شود. گویا نویسنده تصمیم به تجدید چاپ دارند و چه بهتر که با یک ناشر سرشناس قرارداد ببندند، تا امکان معرفی بیشتر و بهتر آن در نز اهل ادب و سخن فراهم شود. به گمان من نثر روان و با طراوت این کتاب شایسته‌ی اعتنا از سوی محافل ادبی‌ست. وظیفه‌ی فعالان با ذوق فرهنگی و ادبی قشقایی ایجاب می‌کند که در شناساندن آن همت به خرج دهند.

@chaghdash_q

                               
                                      🧿        
                                #چاغداش
                                 ۱۴۰۳/۸/۲۸
                  

□نگاهی به رمان "مهری" نوشته فرود جهانگیری
#دکتر_بابک_نادرپور

[اگرچه به صورت از نویسنده.ی محترم دور بوده‌ام، اما در مناسبات طایفه‌تی، ما از خیل آشنايان هستیم. ایشان سه سال قبل، از سر لطف نسخه‌ای از کتاب را به من هدیه کردند. به علت اشتغال و تدریس، امکان مطالعه‌ی دقیق آن فراهم نیامد ، تا اکنون که آن را با دقت خواندم.  البته من نه نویسنده هستم و نه منتقد. مطلب حاضر صرفا دریافت من از این کتاب است]
نویسنده در "سرنگاشت" یا مقدمه  با نثری زلال و روان که بی‌شباهت به نثر محمود دولت‌آبادی در رمان چند جلدی "کلیدر" نیست، زمینه را برای روایت یک عشق "ممنوعه" میان "مهری" و "هرمز" در فضای متعصب طایفه فراهم می‌کند. او داستان را از رود "قره قاج  آغاز می‌کند. چراکه " قره قاج شاهد حماسه‌ها، جنگ‌ها، فریادها، ناله‌ها ، شکست‌ها و ظفرهای بسیاری در ایل بوده است"(ص۷)، این قره‌قاج است که در دل مهری  آشوب به راه انداخته و آرام و قرار را از او می،گیرد.(ص۱۲) مهری نخستین گل لاله را که هرمز از بالا دست رود به سویش روانه کرده، دریافت می‌کند. پیش‌تر نیز هرمز به بهانه‌ای کاسه‌ی آبی از دست مهری ستانده  و نوش جان کرده است. با وجود چنین محدویت‌ها، عشقی آتشین بین دو جوان، جوانه می‌زند. هنرنمایی‌های گاه و بیگاه هرمز در اسبدوانی، شکار کبک، ترکه‌بازی در عروسی و هدف گرفتن کلّه‌قند آویخته به بایداق و نیز رقص دستمال بی‌وقفه‌ی مهری تا پایان " آغیرهَلی"، بر آتش عشق آن‌ها دامن می‌زند. آنگونه که طبیعت عشق است،از پرده  برون می‌افتد و ورد زبان.ها می‌گردد و مشکل‌ها می‌آفریند، آفریدنی!
نگارنده  توصیفی عرفانی از رقص مهری دارد. مهری همچون غزالی رعنا تصویر می.شود که گاه به تمنا دستان رنگین‌کمانی.اش را به اوج آسمان می.گشاید و دمی دیگر به تسلیم و رضا بال.های سبزش را به کرنش به زمین فرود می‌آورد" (ص۱۱۱)
اما "قانون قبیله" چنین عشق‌های آتشین را بر نمی‌تابد و به "مصلحت" نمی‌داند و ناف مهری از ایام بچگی برای "سَتی" پسر عمویش بریده شده است که از هنر اسب‌سواری و تیراندازی بی‌بهره است و از بام تا شام کارش چوپانی و فقط با گوسفندان دمخور است و ناگزیر توجه مهری را جلب نمی‌کند.
البته مهری از حمایت مادرش "ماه طلعت" برخوردار است. مادر در پرتو حمایت از دختر به دنبال یک تسویه.حساب قدیمی با خانواده‌ی همسرش "داراب" نیز هست. برخلاف مهری که رسم عاشق‌کشی و شیوه‌ز شهرآشوبی را نکو می‌داند، سَتی استعدادی در صید غزال دل ندارد. او با اولین لبخندِ "گوهر،" دلباخته‌ی او می‌شود، که دولت مستعجل است.
غلیان احساسات و تعصب بی‌حد و مرز کسان مهری و از جمله عمویش "ساریخان" و نیز لجاجت و خیره‌‌‌سری "هرمز" باعث می‌شود، تا علیرغم توصیه کدخدا "بخشی" به خویشتن داری، عشق دو دلداده فرجامی خونین یافته و چند زندگی را ویران کند.
ساریخان نخستین قربانی‌است. آوارگی طولانی مدت نیز نصیب هرمز و برادرانش می‌شود. همسر ساریخان ذره ذره به تحلیل می‌رود و جان می سپارد. "زیور" زن وجیهه بنکو (عمه‌ی هرمز) در طایفه می‌ماند و مظلومانه روزگار می‌گذراند و دار فانی را وداع می‌کند. فرجام این عشق ساختارشکن، چیزی جز جنون مهری نیست. سرانجام به دنبال آزمون خطاهای تکراری، ماجرا به "خون بس" می‌انجامد.
در حاشیه این ژانر عشقی برخی سختی‌های زندگی عشایری همچون دزدی‌های بین راهی، خشکسالی، گردبادهای موسمی، مراسم عروسی و عزا(عروسی فتحعلی، مرگ "غریب" در غربت شهر شیراز ، زایمان مرگبار "همیلا" ) ، نامگذاری کودکان،  و نیز هنرمندی دارغاها در نی و آواز، طب سنتی و باورهای خرافی، محلی برای بحث می‌یابند.
در جای جای کتاب و در ذکر برخی حوادث تاریخی، سلسله مراتب متصلب ایلی (ایلخان، کلانتر، کدخدا) یادآوری می‌شود. به‌ویژه نقش چند وجهی کدخدا "بخشی" سخندان با تدبیر، در انتظام امور طایفه مانند پا در میانی در حل اختلافات مِلکی، دعوت به صلح از طریق "خون بس"، اجازه‌ط انجام امر خواستگاری و ... ، که با راه‌اندازی بساط منقل و تریاک و چای شیرین  ممکن می‌گردد، به دقت و با جزئیات کامل روایت می‌شود.
تعطیلی موقت برخی رسوم و عادات پس از فوت یک نفر، مانند کنار گذاشتن تفنگ و ترک شکار، دست کشیدن از قالیبافی، بریدن زنگوله‌های گوسفندان و...  نیز وجهی دیگر از زندگی عشایری را به نمایش می‌گذارد.
کاربرد برخی واژگان اصیل قشقایی مانند " قولون، شاهاز، چاپارپیچ، لُواکه، کوجی، قالاغی، کپنگ، هویتوق، تامدار،  قاش، لَجب، قاریم" نیز بر جذابیت داستان می‌افزاید.

                               
                                      👁‍🗨        
                                #چاغداش
                                 ۱۴۰۳/۸/۲۷
        
#چاغداش_موسیقی
□ سرنوشت زبان ترکی قشقایی در کار و بار اهالی موسیقی
#کامبیز_نجفی

خنیاگران قشقایی افزون بر کار و بار هنری و گسترش موسیقی، کنشی مهم در نگاهداری و جابه‌جایی شعر قشقایی به نسل‌های پسین خود داشته‌اند، چندانکه برخی از شعرهای گردآوری‌شده، از دهان آنان به کشکول گردآوران شعر قشقایی راه برده است.
مهم دیگر اینکه، افزون بر پرورش گوش مردمان برای دریافت موسیقی فاخر و کارکشته و هنری، می‌توانند در بازشناسایی شعر قشقایی و دریافت شعر بد و نازل از شعر خوب و والا نیز کارساز باشند.
خنیاگران همچنین شعر شاعران را نیز به درون جامعه می‌برند. از این‌روی، کنشی پر مهم در نگاهداری، آموزش و گسترش شعر قشقایی دارند؛ و از پی این تاثیرگذاری، باری وزین بر دوش و کاری مهم در دست دارند و آن، شناخت و بازشناسی شعر پرمایه از شعر بی‌مایه و  گسترانیدن هنر جدی شعر در نزد مخاطبان است.
خنیاگران کلان و وزین همچون استاد شجریان، مایه‌ی پیوند بیشتر و ژرف‌تر مردم ایران با حافظ، سعدی، مولوی، خیام، باباطاهر، فریدون مشیری، هوشنگ ابتهاج و ... شده بود و در شناخت شعر سزاوار و دلبستگی مردمان ایران با زبان و شعر فارسی و گزینش شعرهای ارجمند کارساز شد.  علیرغم این کارسازی موسیقی بر شعر، ولی در قشقایی آهنگساز و آوازخوانی چندان که زبان ترکی را یک دغدغه و رسالت برای خویش باز شناخته و مایه‌ی گسترش شعر ترکی در قشقایی شده و در این جستار کوشیده باشد، سراغی نداریم.
در کنار شماری از کوشندگان موسیقی که ارج و نیاز شعرِ شاعرانه، شایسته و سزاوار را دریافته‌اند، ولی شماری کم و بیش از آنانی که امروز صدای آنان را می‌شنویم، هرچند و شاید در هنر موسیقی، شنیدنی باشند، ولی بی‌تعارف، در ادبیات، کسانی آموخته، شناسا و ورزیده نیستند. برخی‌شان بی‌برو برگرد آشنایی ژرف با ادبیات ندارند و تا کنون همنشین جدی، پیگیر و جستجوگر هنر شعر نبوده‌اند. خنیاگری که مطالعه و کاوش جدی در شعر ترک و فارس و جهان نداشته‌ باشد، آرایه‌های ادبی و برتری‌های شعر عالی و سبب‌های پسندیدگی شعرهای نامدار و ماندگار را نداند، در ژانر ترانه جستجو نکرده باشد، پیوند ترانه و موسیقی را چندان نشناسد، کارهای نامدار موسیقی را از نگر ترانه نکاویده باشد، نام و کار و بار چند شاعر ترک و فارس و جهان را نداند، بدیهی‌ست که در گزینش شعر  برازنده و پسندیده برای موسیقی خود، نابلد باشد.
کار برخی خوانندگان گاهی آنچنان نقصان می‌گیرد که به‌مایه‌ی نداشتن آشنایی با مقدمات زبان ترکی، واژگان را حتا نادرست بیان می‌کنند و مثلن کلمه‌های "گؤز را گئز، چای را چئی، ائل را ایل، کیل را کِل،‌ قیزلار را قیزلر، داشلار را داشلر، قالایدیم را قالَیدیم، سه‌ویرم را سئویرم، اوتورموشام را اوتورمیشم،" بیان می‌کنند. آنان‌که اندک آشنایی با قواعد زبان ترکی داشته باشند، به نیکی در می‌یابند که این بیان و تلفظ‌ها تا چه اندازه نازییا، ناموزون حتا مضحک است.(۱) (زیرنویس: به این هنرجویان گرامی پیشنهاد می‌شود پیش از اجرا، از یک ادبیاتچی کاربلد بخواهند که شعر را برای ایشان بخوانند و ضبط کنند و خواننده به همان سان بیان کند. این آسیب،‌ تنها در موسیقی شنیده نمی‌شود، بلکه بسیاری از فعالان مجازی در حوزه‌ی طنز، فولکلور و به‌نام مدلینگ و ... در بیان درست اسم‌ها،‌فعل‌ها، پسوندها، چیدمان دستوری زبان ترکی و ... دچار اشتباه‌های زیادی هستند.
برکنار از چند و اندک موسیقیکار قشقایی که در کار موسیقی و ترانه، عمیق‌ترند و نگاهی ریزبین و شعرشناس و پر وسواس در گزینش شعر دارند، گاهی و اغلب به خوانندگان و ترانه‌هایی با شعرهای چندان نازل و ناشعر بر می‌خوریم که بی‌مایگی و ابتذال آن مایه‌ی شگفتی و البته بیزاری می‌شود. شبکه‌های مجازی از جمله اینستاگرام بر این میانمایگی و فرومایگی دامن می‌زنند و موسیقی، شعر، طنز، رقص و ... را تا ابتذال و بی‌مایگی فرو کاهیده است.
پاره‌ای این نیاز را در یافته‌اند که برای گذر از مقام‌ها و تصنیف‌های مکرر، شیوه‌ای نو در موسیقی پی افکنند و پس در پی شعری دگرسان با شعر پیشینیانند و از این‌روی، در جست‌وجوی شعری دگرسانند؛ ولی از آنجا که ژانر ترانه در قشقایی، هنری آزموده، کارکرده و بر آمده نیست و ترانه‌سرایی به‌نام یک ژانر هنری هنوز پدید نیامده، چیزی دل‌آرا فرا دست نمی‌آید و به‌گوش نمی‌رسد.
از شایستگی‌ها و بایستگی‌های خنیاگران کاربلد، برگزیدن شعرهای شاعرانه و ورز خورده و استوار است، چنانکه شجریان، مشکاتیان،‌ علیزاده، همایون خرم، انوشیروان روحانی و...

در این امر، کارآمد و سرآمد بودند و بنگرید کارهای دلنواز آنان را. در گونه‌‌ی موسیقی پاپ نیز چنین است و هر خواننده‌ای که مرتبه‌ای چشمگیر دارد و دلخواه مخاطبان هنرشناس است، بی‌گمان ترانه‌سرایی کاربلد در کنار خود دارد. برای نمونه، تصنیف‌های موفق و ماندگار آوازخوانان پاپ ایران مانند هایده، داریوش، گوگوش، سیاوش قمیشی و دیگران، از ترانه‌هایی موفق و ترانه‌سرایانی همچون اردلان سرفراز، ایرج جنتی عطایی، منصور تهرانی، هما میر افشار،‌ پرویز وکیلی و ... بهره برده‌اند و کارشان تا هنوز ماندگار است.
هر هنرمند در کار خود، افزون بر پیش نهادن یک کار هنری، ذوق و دریافت هنری مخاطبان خود را نیز رونق و تعالی می‌دهد. هنرمند موسیقی نیز چنین است و با ساختن یک اثر بشکوه، هنرمندانه و آبدیده، یا اثری فرومایه و بی‌ارج و آبکی، در تربیت هنری جامعه کارساز می‌شود؛ و خوش به سعادت جامعه‌ای که هنرمندانش دانشور، فرهنگوَر و ورزنده هستند و دریغ و افسوس بر قومی که فرهنگوَران و هنرورانش آبدیده، ژرف، دانا و بینا نیستند.
زبان ترکی قشقایی به نام عنصر بنیادین هویتی، در زمانه‌ی ما با بحران‌ها، بازدارندگی‌ها و دشواری‌های چند و بیش روباروست و نیازمند یک غیرت و پشتکاری همگانی‌ شده است. در این میان، یک موسیقیدان کاربلد و ادب‌آموخته، با انتخاب شعرهای استخواندار و نیکو، افزون بر تقویت کار خویش، در تربیت ذوق ادبی جامعه نیز کار آمد می‌شود. آنچه آمد، در آمدی بود بر این پیشنهاد و خواهش که:
یک: خنیاگران قشقایی در کار ادبیات و شناخت ژرف‌تر شعر، بیش بکوشند که شایسته‌ی خنیاگران نیست که همنشین و بینا و دانای ادبیات نباشند. نیک‌تر و شایسته‌تر آن‌که هنر موسیقی خود را با شعرهای شایان و زیبنده، رونق دهند و ماندنی کنند. دو:  زبان و ادب ترکی را یک بایستگی و شایستگی برای خود باز شناسند و در آن بکوشند؛ چنانکه و شگفت اینکه در قشقایی هنوز حتا ترانه‌ای کودکانه در ارجمندی و پاسداشت زبان ترکی زاده نشده تا نوباوگان بخوانند. گو اینکه خنیاگران ما نیز همچون دیگر کسان و صنف‌ها چندان دغدغه‌ی زبان ترکی ندارند، همچون دیگر کنشگران، مگر اندک و کم از انگشتان دست.
    
@chaghdash_q

                              
                                    🧿              
                               #کامیشکا          
                                ۱۴۰۳/۸/۲۳ 
                   
#تلگراف_شبانگاهی
#برسد_به_دست_دوست

در بحرِ پُرآشوبِ جهان تجربه کردیم
جایی نَبُوَد امن‌تر از کامِ نهنگش
#سالک_قزوینی


@kambiz_najafi

                               
                                      🧿        
                                #چاغداش
                                 ۱۴۰۳/۸/۲۴ 
                  
□آرامگاه دشتی و مسیح، یاغیان نامدار دهه‌ی چهل قشقایی
جاده‌ی سیمکان_جهرم
عکاس: حسین اسماعیلی طیبی


@chaghdash_q

                              
                                    🧿              
                               #کامیشکا          
                                ۱۴۰۳/۸/۲۳ 
                   

#کامیشکا_روزگار
□کلینیک ترک بی‌حجابی، بی‌هودگی و دور تسلسل
#کامبیز_نجفی

مهری طالبی دارستانی(که به عنوان بانوی فعال و مددکار اجتماعی، کارشناس حوزه زنان و دانشجوی دکترای مطالعات زنان، یکی از بانوان فعال جهادی و همچنین از فعالان حوزه فضای مجازی و از حامیان سعید جلیلی شناخته می‌شود)  فرموده است: "برای نخستین‌بار در کشور به همت اداره‌ی زنان و خانواده‌ی ستاد امر به معروف، کلینیک ترک بی‌حجابی در تهران با هدف درمان علمی و روانشناختی بی‌حجابی ویژه‌ی نسل نوجوان، جوان و بانوان جویای هویت اجتماعی و اسلامی افتتاح می‌شود."

یک: واژه‌نامه‌های عمید، دهخدا و معین، واژه‌ی کلینیک را "درمانگاه، محلی دارای تجهیزات در یک رشته‌ی خاص برای درمان بیماران،‌ بیمارستانی که در آن دانشجویان پزشکی تحت آموزش پزشکی قرار می‌گیرند، درمانگاه بالینی، ساختمان یا بخشی در بیمارستان و مطب" معنا کرده‌اند.
مگر اینکه، معنای کلینیک نیز همچون واژگان دیگر، دگرگون شده باشد. .(۱:زیرنویس)

دو: بانو دارستانی و هم‌اندیشانشان بی‌حجابی را گونه‌ای بیماری می‌انگارند که باید درمان بشود، منتها به‌قول خودشان علمی و روانشناختی، گو اینکه در این چهل سال چنین نبوده است، وگرنه به انجام و فرجامی رسیده بود غیر از این، و گو اینکه دیگر راهی نیازموده نمانده است، مگر کلینیک ترک بی‌حجابی.

سه: بیمارِ تن، بیمارِ حجاب: اکنون حتا اگر گمان بریم که بی‌حجابی، گونه‌ای بیماری‌ست، ولی:
۱. بیمار، با اراده‌ی خویش، و خودش با پای خودش به کلینیک می‌آید، نه با دستبند و پابند،‌ مگر بیمار روانی خطرناک.
۲. اگر بیمار نیاز به همراه داشته باشد، یکی از بستگان، وی را همراهی می‌کند، نه نیروهای انتظامی.
۳. بیمار اورژانسی را با آمبولانس می‌آورند، نه با ونِ گشت ارشاد.
۴. در بیمارستان، پزشک با بیمار سخن می‌گوید، نه بازجو.
۵.کادر بیمارستان سفیدپوش است، نه سیاه‌پوش.
۶. بیمار را در صورت نیاز به درمانگاه‌های مجهز منتقل می‌کنند، نه دادگاه.
۷. بیمار را به‌خاطر بیماری جریمه‌ی نقدی و زندان نمی‌کنند.
٨. از بیمار تعهد و امضا نمی‌گیرند که دیگر بیمار نشود.
۹. پزشکان بیماران را فریب‌خورده‌ی شبکه‌های دشمن و برانداز و در پرتو داروهای روانگردان نمی‌پندارند.

با این حساب، اگر کسی را با مانور و مامور و وَن ببرند و اُلدُرُم بُلدُرُم، یا جریمه کنند و تعهد بگیرند، دیگر معنای کلینیک در میان نباشد. راه دیگر این است که جار زده شود "هرکس خواستار ترک بی‌حجابی‌ست، به ما مراجعه کند و ما با روش‌های علمی و روانشناختی وی را ترک می‌دهیم."
باید نشست و مشتریان را شمرد.

چهار:
به گمانِ خردمندی، اگر حقوق پاره‌ای از مسئولین را چند برابر پرداخت کنند، ولی بگویند لطفن توی خانه بنشینید و هیچ نگویید و هیچ نکنید، زیان و پیامدهای فاجعه‌بار ایده‌های فله‌ای بسیار کم‌تر خواهد بود.
و به گفتِ شاعر:
"آنچه از لشکر تاتار نديدست كسى
من به یک تار از آن زلف پريشان ديدم"
(كليم كاشانى)


○زیرنویس
۱. البته اکنون هرکس هر اسمی روی هرچیزی می‌گذارد، شاید دیده باشید مثلن کلینیک مصالح ساختمانی، کلینیک املاک و معاملات، کلینیک فرش دستباف، و اینک کلینیک ترک بی‌حجابی.


@kambiz_najafi

                               
                                      🧿        
                                #چاغداش
                                 ۱۴۰۳/۸/۲۲ 
                  
□سوارکار قشقایی
فریده بی‌بی کشکولی(همسر حبیب‌خان کشکولی)
روستای دهنو قلندری
پاییز ۱۳۵۷
جشن همسرمندی مرتضاخان کشکولی

t.me/chaghdash_q

               
                              👁‍🗨         
               #چاغداشلیق 
                          ۱۴۰۳/۸/۱۸
             

□دینا
بیر نئچچه بؤلوم "دینا"دان
#منصور_شاه‌محمدی



 #چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی
* تورکجه اوخوماق، ائشیتمگ و یازماغا، تیلیقرامدا، "چاغداشلیق" آخاغینا قوشولونگ:
@chaghdashlIq

               
                                    👁‍🗨        
                               #چاغداشلیق  
                                ۱۴۰۳/۸/۱۲  
             
□اسینتی، تارینینگ نفسی
یازار: #عیرفان_آهار_نظری
دؤندرمه: #کامبیز_نجفی


اونونگ اوکو چوخ آغیر ایدی و باش‌اوخاری چوخ چتین. بوغدا داناسی اونونگ اینجه چینلری اوستونه آغیرلیق ائدیردی. نفسله‌شیردی، آما هئچ‌کیم اونونگ نفسی سسینی ائشیتمیردی، بیرکیم اونو گؤرموردو.
دانا اونونگ کومبوجا چینلرینینگ اوستوندن سوررولموس، دوشدو. تاری بوغدا داناسینی هوفوردو. قارینجا، اسینتی تارینینگ نفسی اولماغی بیلیردی.
قارینجا گئنه‌دن بوغدا دانینی چینینه آلمیش، تارییا دئدی: "سنینگ اولماغینگی گاهدان‌بیر اونودورام. کاشکیم آرتیق اسیردینگ."
تاری دئدی: "واری‌چاغ اسیرم. ائیتمه‌یه بئله‌می لایلامیشانگ."
قارینجا دئدی: "لایلانان منم، بس‌کی کومبوجایام، بس‌کی اونگمسیز،‌ بس‌کی اوفاق. اونونگ اولماق_اولماماغینی بیر کیمسه بیلمه‌ین نوقطا."
تاری دئدی: "آما نوقطا هر خطینگ باشلاماسی‌دیر."
قارینجا، بوغداسی دانینینگ آلتیندا ایتمیش، دئدی: "من آما هئچ باشلاماسییام و کومبوجا و گؤرونمز. من هئچ کیمینگ گؤزونه گلمم."
تاری دئدی: "گؤرمگه یاراشان گؤز، گؤرر. منیم گؤزلریم واری‌چاغ گؤرردیر."
قارینجا بونو بیلیردی، اما دانیشلاشماغا ایشتییاقلی‌ایدی. بو اوزدن گئنه‌دن دئدی: "سنینگ یئرینگ بؤیوگ‌دور و من انگ کومبوجا زاد. منیم اولماماغیما بیر غم یوخدور."
تاری دئدی: "آما سن اولماسانگ،‌ بوغدا دانینی کیم دالینا چکه و اسینتی اویناماغینینگ یولونو تورپاق دوشونده آچا؟ سن وارانگ و اولماغینگ بیر پایی، سنینگ ایچین‌دیر. سنینگ اولمامازلیغینگدا، بو کارخانانینگ ایشی یاریمچیق‌دیر."
قارینجا گولدو و بوغدا دانی گئنه‌دن چینیندن دوشدو. تاری، دانی اونا ساری ایتته‌له‌دی. هئچ‌کیم آما یئرینگ بیر بوجاغیندا قارینجا تاری‌اینان دانیشیقدا اولماغی بیلمیردی.

○سؤزلوگ
_اسینتی: نسیم
_باش‌اوخاری: سربالایی.
_اینجه: نازک، ظریف.
_نفس‌لشمگ: نفس آلماق، نفس‌نفس زدن.
_گاهدان‌بیر: گاهی.
_لایلاماق: ایتیرتمگ، گم کردن.
_اونگمسیز: ناچیز، بی‌اهمیت.
_گؤرمگه یاراشان گؤز، گؤرر: چشم سزاوار دیدن، خواهد دید.
_یاریمچیق: نا تمام.
_ایتته‌له‌مگ: هل دادن.
_دانیشیق: گفتگو، با هم سخن گفتن.

*قایناق: قاناتلارینگی هارادا قویموش، گئتدینگ، ناشیر: اوفوق، ۱۳۸۶.

 #چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی
* تورکجه اوخوماق، ائشیتمگ و یازماغا، تیلیقرامدا، "چاغداشلیق" آخاغینا قوشولونگ:
@chaghdashlIq

               
                                   👁‍🗨        
                                #چاغداشلیق
                                ۱۴۰۳/۸/۷ 
             

#چاغداشلیق_دوز_آرری_دوررو_دانیشاق

❌شهباز کمربندینی اورسوسوینان سِت ائتمیشدی.
✅ شاهباز قاییشینی باشماقلاری‌اینان یاراشدیرمیشدی.

❌ من چاه‌کاظیمادا سیجاغیم اولدو.
✅ من چاه‌کاظیمادا ایستیله‌دیم.

❌دوکتور عبدالله‌خان قاشقایی بیریز داغیندا ایست قلبی ائتدی.
✅ دوکتور عبدالله‌خان قاشقایی‌نینگ اوره‌گی بیریز داغیندا دایاندی/توردو.

❌دئدی: آرواد! اه‌ویمیزی جمع و جور ائت. قوناق واریمیز.
✅ دئدی: آرواد! اه‌ویمیزی ییغیشدیر، قوناغیمیز وار/قوناق واریمیز.

❌فروشنده‌ی دوره‌گرد عدس کیسه‌سینی خالی ائتدی.
✅طاهاف/گزه‌گن ساتیجی مریجمگ تورباسینی بوشالتدی.

❌پولومونگ بقیه‌سی هانی؟
✅ پولومونگ قالیغی هانی؟

❌منیم اوششاغیم ساعت پنج خون‌دماغ اولدو.
✅منیم اوششاغیمینگ بورنو بئش ساعاتیندا قانادی.

❌ بوگون پنجم‌دیر.
✅بوگون آیینگ بئشی دیر.

❌ یکمِ ماه، دومِ ماه، سومِ ماه، چهارمِ ماه، پنجمِ ماه.
✅ آیینیگ بیری،‌ آیینیگ ایککیسی، آیینیگ اوچو، آیینگ دؤردو، آیینیگ بئشی.

❌ چوختر توضیح وئر.
✅آرتیق آچیقلا.

❌سنینگ  قیزینگ اورسوسونو برعگس گییمیشدیر.
✅ سنینگ قیزینگ باشماغینی ترسه گئیمیشدیر.

❌اوول‌کی برخورددا اونو تانیدیم.
✅ بیریمکی گؤروشده اونو نانیدیم.

❌چاغداش نویسنده‌لرینینگ گپلری غیر قابل باوردیر.
✅چاغداش یازانلارینینگ/یازارلارینینگ گپلری اینانمالی دگیل.

❌بیز اوستاد فرود و فرهاد گرگین‌پورو هئچ زامان یاددان چیخارتماق(چیخارتماگ).
✅ بیز اوستاد فرود و فرهاد گرگین‌پورو هئچ‌زامان اونوتماق(اونوتماگ).

❌ هوا نسبت به دوننگ یئی‌تردیر.
✅هاوا دونه‌نگه گؤره،‌ یئی‌دیر.

❌️ من به‌خاطر بوکی نومزادیمی گؤرم، تئزتر گلدیم.
✅️ من آداخلیمی گؤرمگ ایچین تئزدن گلدیم.

❌ ماذون مازییی گؤرنده، مازی چای کمینده حمام آفتاب توتوردو.
✅ماذون مازییی گؤرنده، مازی چای قیراغیندا گونشله‌نیردی.

❌قیزلار پیادا عروسییه گئتدیلر.
✅قیزلار یئرییه_یئرییه تویخانایا گئتدیلر.

❌ گردش به چپ ممنوع. گردش به راست ممنوع.
✅دؤنوش سولا قاداغان. دؤنوش ساغا قاداغان.

❌ترلان نومزادینا باخدی، لبخند ووردو.
✅ ترلان آداخلیسینا باخمیش، گولومسندی.

❌بیزیم پروازیمیز ساعت چند دیر؟
✅ بیزیم اوچوشوموز نه ساعات‌دیر؟

❌یاغیلار از نظر سو مضیقه‌ده‌یدیلر.
✅یاغیلار سو باخیمدان سیخینتیدایدیلار.
              
❌سن بیر آز لاغر/آرریق اولموشانگ
✅ سن بیر آز آرریقلاشمیشانگ.

@chaghdashlIq

                   
                                                            
                                       🧿               
                              #کامیشکا           
                                  ۱۴۰۳/۸/۱۷
                   

#کامیشکا_روزگار
□سرخ‌رویِ زردموی، دوباره در کاخ سفید
#کامبیز_نجفی


الف: یک کاوبوی ناسیونالیست در کاخ سفید:
مردی با رویِ سرخ و مویِ زرد که اگر پیروز انتخابات نمی‌شد،‌ یحتمل دوباره کاوبوی‌های خود را برای تسخیر کاخ سفید گسیل می‌کرد، اینک ولی با زبان خوش و خیلی دیپلماتیک، ستاره‌ی پریزدنتیِ ایالات متحده را بر سینه خواهد زد و در حالی‌که وینچسترش را از شانه  آویخته، مهمیز زنان بر پهلوی اسبش، با سُمضربه‌های ترق و ترق، پله‌‌های کاخ سفید را بالا خواهد رفت.
حالا این درست که گویا از قبیله‌ی جنّیان است و از جنون بهره دارد، ولی کمینه همچون بایدن نیاز به پمپرز ندارد و چپ و راستش را گم نمی‌کند، با اینکه از او پیرتر است. مردی که هم بنا به خوی نارسیستی خود، هم به‌خاطر ناسیونالیسم آمریکایی، به همه‌ی دنیا از فراز به  فرود می‌نگرد، و دولتمردی عامه‌پسند(پوپولیست) با رفتارهای  هنجارشکن و شگفتی‌ساز، سودا پیشه و بی‌تعارف.
(ما خود نیز یک ورژن از دونالد داشتیم، منتها ترامپ مناطق محروم بود، همو که هاله‌ی نور بر سر خویش می‌دید. گو اینکه فروکاهش دولتمردان از مردان کلان به خرده‌مردان، یک چیز فقط شرقی نیست، بلکه یک شیوع جهانی‌ست)

ب: سرخ‌رویِ زردموی و خاورمیانه:
بی‌آنکه در چرخه‌ی ایدئولوژیک غرب‌ستیزی و غرب‌گریزی در افتیم، ولی در یک چیز گمانی نمی‌رود و آن، بی‌مایه شدن و از معنا افتادن حقوق بشر و اخلاق سیاسی در دولت‌های باختری‌ و خاوری‌ست، فرقی ندارد کاخ سفید واشنگتن باشد یا سبز الیزه یا سرخ مسکو یا باکینگهام لندن. اسرائیل یک سال است که بی‌پروا و بی‌درنگ در کار کشتار غیر نظامیان و ویرانی آخرالزمانی یک سرزمین و آواره‌سازی یک ملت است. دولتمردان کلان جهان و نهایت یکی_دو تذکر به نتانیاهو و ابراز تاسف و شاید فرستادن کمی نان و نمک برای گرسنگان غزه؛ وگرنه نه تنها دست قصاب را برای کشتار و نسل‌کشی باز گذاشتند، بلکه باختریان به روشنی گفتند پشتیبانی و نگاهبانی از اسرائیل،‌ تکلیف بی‌بروبرگرد آنان است؛ همچنانکه تا تقی به توقی می‌خورد، ناوهای هواپیمابر و بمب‌افکن‌های ب۵۲ را برای پاسبانی از اسرائیل به کرانه‌های خاورمیانه گسیل می‌کنند.
به‌هرسان، کمینه در خاورمیانه "بوی بهبود ز اوضاع جهان" شنیده نمی‌شود. جبهه‌ی مقاومت یا مختل شده، یا سال و ماه بسیار بباید که خود را باز بسازد. اسرائیل همچنان غیرنظامیان را خواهد کشت و پایداری فلسطینیان فرو خواهد کاهید. دولت‌های عربی از فلسطین دور خواهند شد و با اسرائیل کنار خواهند آمد و سیاست دو دولت را پی خواهند  گرفت. دولت‌های باختری همچنان از جنایت‌ها ابراز تاسف خواهند کرد، ولی یا خیلی رفیق، غیرت اسرائیل را خواهند کشید و به‌خاطرش دست‌به‌چاقو خواهند شد، یا کمینه چاقو از دست او نخواهند گرفت.
منتقدین و معترضین و روزنامه‌نگاران و نگاهبانان حقوق بشر در همه‌ی کرانه‌های جهان  دستگیر، شکنجه، زندانی و اعدام خواهند شد، حقوق زنان و گیسوانشان همچنان بر باد خواهد شد،  کودکان کار و حقوق بشری‌شان همچنان فقط چند عکس هنری خواهند شد؛ و کاخ‌های سران جهان همچنان به ابراز تاسف‌های دیپلماتیک خود ادامه خواهند داد، ولی پیمان‌های بازرگانی آبدارِ دلارپسند را با دیکتاتورهای جهان امضا خواهند کرد.

پ: سرخ‌روی زردموی و ایران:
ترامپ تاجری‌ست که سیاستمدار شده‌است، یک سیاستمدار سودگرا(مرکانتیلیستی) که تجارتخانه‌ی خارجی آمریکا را گسترش خواهد داد. خاورمیانه، جای پُر بَر و باری‌ست برای یک سیاستمدار تاجر؛ ولی داستان در اینجاست که ایران در خاورمیانه جای دارد و هم موی دماغ، هم رقیب دولت‌های عرب، هم از کارگردانان جبهه‌ی مقاومت و دشمن آشتی‌ناپذیر اسرائیل، هم هم‌پیمان خاوریان(چین و روسیه) در عین‌حال بی‌بهره از پشتیبانی مبهم و نااطمینان آنان. این‌همه بهانه بسنده می‌کند که ایران برای ترامپ یک چالش باشد و برایش حساب ویژه باز کند. او در دور پیشین، یکجانبه از برجام خارج شد و برخلاف بایدن به دیپلماسی و گفتگو با ایران هیچ نگاهی ندارد و به فشار حداکثری باورمند است. گفته بود برنامه‌‌ای برای تغییر رژیم ایران ندارد، ولی سلاح هسته‌ای برای او یک خط قرمز است و برای اسرائیل قرمزتر.
وی پشتیبانی بی‌دریغ خود از اسرائیل را ادامه خواهد داد و در این داستان، چشم از جمهوری اسلامی برنخواهد داشت و او را آسوده نخواهد گذاشت و برای انزوای بیشتر ایران خواهد کوشید. پیوندهای سیاسی_بازرگانی خود با عرب‌های خلیج فارس را بیشتر خواهد کرد.

بی‌گمان تحریم‌ها را سفت‌تر و جمهوری اسلامی را محدودتر خواهد کرد، پس همچون پیشتر و شاید بیشتر، معاش مردم ایران دشوارتر خواهد بود.
از گزینه‌های خردمندانه‌ی پیش روی جمهوری اسلامی گفتگو و رواداری با باختریان است، ولی دوگانگی و چندگانی موضع دولتمردان در جستار غرب و تحریم و اف.ای.تی.اف، کارشکنی امپراتورهای خاوری روسیه و چین، خرسندی کشورهای خاورمیانه از چالش‌ها وتنش‌های بسیار ایران و البته نیرنگ و پیرنگ و لابی اسرائیل نخواهد گذاشت که ایران با دولت‌های باختری به گفتگو و تفاهم برسد.
در این میان، همسایگان شمال و جنوب ایران از چالش‌ها، انزوا و اشتغال ایران به جبهه‌ی مقاومت و تنش با اسرائیل و در سایه‌ی تحریم‌های ایران، نهایت بهره‌‌ی خود را خواهند برد و برای گسترش اقتصاد، آبادانی و پیوند خود با خاوریان و باختریان خواهند کوشید؛ مگر اینکه در ایران، کشتیبان را سیاست دیگر آمده باشد و در معادلات و معاملات بازنگری شود.
و اما، بر خلاف هلهله‌ و پیشواز برخی از اوپوزوسیون، ترامپ حامل آزادی و رامش برای ما نخواهد بود، که هیچگاه نبوده‌اند، همچنانکه آمریکایی‌ها با کودتای ۲۸ مرداد، آزادی و دموکراسی را به ایران نیاوردند. هیچگاه این‌کاره نبوده‌اند، وگرنه پس از خروج از اشغال افغانستان و عراق، تلّی از ویرانی به‌جای نمی‌نهادند، چه رسد به آزادی و دموکراسی.


@kambiz_najafi

                  



   👁‍🗨            
                    #چاغداش  
                    ۱۴۰۳/۸/۱۵
             



□هنرمندان قشقایی، بر کنار از هیاهو
#کامبیز_نجفی

از پرسش‌ها و چالش‌های فکری در فلسفه‌ی هنر، یکی نیز هنر و پیوند آن با جستار تعهد است که پاسخ‌ها و تفسیرهای چندگانه را در پی دارد، از جمله گفتمان‌های "هنر برای هنر" و "هنر متعهد" که باورمندان هرکدام برهان‌های خود را دارند، که سخنش بسیار است و جای آن‌همه گپ در این نوشتِ اندک نیست.
بازخوانی هنر اجتماعی و متعهد در قشقایی و واکاوش پیوند هنرمندان قشقایی با رویدادهای سیاسی و اجتماعی در گذشته‌ی تاریخی، مثلن از روزگار ماذون تا کنون، جست‌وجویی‌ست پرکار و پردامنه که هنوز انجام نشده است و شاید و باشد که به انجام برسد؛ ولی در این مختصر و نگاهی گذرا به چند دهه‌ی اخیر، نخستین نمونه که به یاد می‌آید، گروه موسیقی گرگین‌پورهاست. این گروه به مایه‌ی بستگی‌های اندیشگانی، هنرمندانی با کنش سیاسی شناخته می‌شدند که به‌ویژه در سال‌های انقلاب و اندی پس از آن، بودِش و کنشی چشمگیر در اجرای موسیقی سیاسی_اجتماعی داشتند. برکنار از داوری در اندیشه‌ی سیاسی آنان،‌ این گروه، منسجم‌ترین و پرکارترین گروه هنری قشقایی بودند که رویکرد سیاسی_اجتماعی داشتند و از این‌روی می‌توان هنر آنان را در رسته‌ی "هنر متعهد"  نیز به شمار آورد و از این نگر، نخستین گروه هنری با تعهدات سیاسی_اجتماعی در تاریخ هنر قشقایی بوده‌اند و حتا تا کنون؛ که هرچه در پیرار و پار و دیروز و امروز می‌نگریم، به هیچ گروه هنری و حتا هنرمندی که فرنام هنرمند متعهد اجتماعی را بر خود بگیرد، بر نمی‌خوریم. حتا در ادبیات سنتی به‌جز ماذون قشقایی،‌ شاعری نامدار و کارنامه‌دار سراغ نداریم که در گروه هنرمندان متعهد جای بگیرد.
اگر دورها را نرویم، نخستین رویداد بزرگ در نیم‌سده‌ی اخیر، انقلاب ۵۷ بود که می‌توانست بستری برای آثار هنری در قشقایی باشد، ولی به‌جز گرگین‌پورها، در آثار اندک هنرمندان آن روزگار همچون دیگر خنیاگران و شاعران(البته اندک) آن روزگار نمودی نکرد.
رویدادهای پر مهم در تاریخ ایران و قشقایی در این نیم‌سده همچون انقلاب، جنگ هشت‌ساله با عراق و پیامدهای بسیار آن، جنبش اصلاحات و رویدادهای گوناگونِ از پی آن، شورش‌هایی همچون شورش بنزین در آبان ۹۸، جنبش زن_زندگی_ آزادی. افزون بر این رخدادهای سیاسی، بحران‌ها و آسیب‌های اجتماعی که قشقایی‌ را هم در بر می‌گیرد همچون بیکاری، فقر، اعتیاد، فحشا، تورم، گرانی و مصائب دیگر، و سد البته رخدادها و بحران‌های ویژه‌ی قشقایی همچون اردوی صولت‌های قشقایی، ماجرای الله‌قلی جهانگیری، تنش سیاسی برخی کسان و گروه‌های سیاسی قشقایی با نظام در دهه‌ی شست، اسکان و شهرنشینی و پیامدهای آن، چالش سنت و مدرنیته در قشقایی، کنشگری‌های فرهنگی و هنری و دغدغه‌‌های نگران‌زا مانند بیم بزرگ زبان مادری و چه و چه.
برای چند نمونه، در همین سال‌های نزدیک به ما، جنبش زن_زندگی_آزادی رویدادی پرمهم و دراز دامن بود که ایران و ایرانیان را چند ماه بسته‌ی خویش کرد و چشم جهانیان را به خود گرفت(موافق یامخالف)؛ جنایات اسرائیل در غزه که دل هر آزاده‌ای در هرجای دنیا را به درد می‌آورد(ولی موافق یا مخالف)؛ چالش ایران و اسرائیل که برکنار از هر موضع با جمهوری اسلامی، ولی بیم خانه و مردمان خانه می‌رود(با این‌همه، موافق یا مخالف)؛ چالش اخیر جزیره‌های خلیج فارس که نظام و موافق و منتقد و برانداز را به موضع مشترک کشانید(با این‌همه، موافق یا مخالف)؛ بحران‌های ملی همچون مساله‌ی حجاب(موافق یا مخالف) رخدادهای مصیبت‌بار ملی مانند فاجعه‌ی غمبار معدن طبس(که این‌یکی دیگر موافق و مخالف ندارد)، و تشویش‌های بزرگ قومی مانند زبان و هویت و بیم زوال و امیدِ مانِش قشقایی در جهان فردا(که این یکی نیز موافق و مخالف ندارد، بلکه بیخیال و باخیال دارد)
در همه‌ی این رویدادهای این چند سال که نامشان مرور شد،‌ به‌جز و شاید چند پست و استوریِ گذرای اینستاگرامی، چیزی سزاوار، چشمگیر و کارساز چه از نگر موافق و چه مخالف، از هیچ هنرمند قشقایی سراغی نداریم؛ چه رسد به نوشتی فرزانه در کار روشنگری، شعری شاعرانه که آینه‌ی آه مردم، داستانی کوتاه که روایت رنج مردم، تصنیفی که جوشانِ دلان و ترانه‌ای که مرهمانِ سرد بر زخم‌های داغ، کلیپی دلگشا برای دلگیری‌ها و نفسگیری‌ها،‌ نقش و نگاری بازتابانِ مردمانمان و مردمانشان یا خطی خوش برای اندوهان این مردم.
همه‌ی این‌ها میدان و سنجه‌ای بود برای آشکارگی بودش و کنش و جنبش هنرمندان قشقایی در میدان و در کنار مردمان؛ که اگر بود، یعنی ما نیز زندگانیم، وگرنه بی‌جنبشان و مردگان، و دریغا که نبودند.

البته هنر و ادبیات قشقایی دیروز و امروز، مگر چند استثنا و کمیاب، هنری متعهد و اجتماعی نبوده است‌ و این، آسیب بزرگ آن است.

○زیرنویس:
۱. برای نمونه و درک ژرفای فاجعه و ارتفاع بحران،‌ اگر فضای مجازی قشقایی را نیک بنگریم، در خواهیم یافت که بینش، منش و کنش فرهنگی و اندیشگانی قشقایی(به‌جز چند پیج و کانال فرهنگی کوشا و درخور) چیزی نیست مگر مبالغی رخت و بزک_دوزک و صورتک و هَلِی و شماری بی‌شمار از "قوللو گلین"‌های همانند هم که از فرط تکرار و تهی‌بودگی از محتوای شایسته و بایسته، به ابتذال و دلزدگی رسیده است. فضای مجازی قشقایی برهوتی‌ست متروک و بی‌جنبش و دور از هر آفرینش فرهنگی و چالش اندیشه‌گانی، و فضای حقیقی غمبارتر از ان.



@chaghdash_q

گو اینکه همگانشان خفتگانند، یا خفتگانی که خوابگردانی بیش نباشند، یا اتفاقن بیدار و دوراندیش که دامن خود و هنرشان را ورچیده‌اند که تردامان نشوند و سری را که درد نمی‌کند، دستمال نمی‌بندد و کلاه خودشان را نگاه می‌دارند که باد نبرد و آسته می‌روند و آسته می‌آیند که گربه شاخشان نزند.
دریغناک اینکه همه‌ی هنرهای هفتگانه در قشقایی رایج نیست و آن‌هم که هست، چندان نیست، ولی از میان همین شاعران(چند ده نفر)، داستان‌نویسان(یکی_دو نفر)، نقاشان(یکی_دو نفر)، خوشنویسان(ده نفر و چندی) هنرمندان موسیقی(سدها نفر)، هنرمندان دستباف(سدها نفر) و سدهاهزار کنشگر شبکه‌های همگانی(۱، زیرنویس) آیا کسی و اثری را می‌شناسیم که یکی از این بیم‌ها و امیدها، جستار هنر آنان بوده باشد؟
حجت موجّه این غیبت غمبار و بی‌خیالی بزرگ چیست؟ گپ و برهان و تفسیر زیاد است برای آنانکه مدعی‌اند هنر، اجلّ از سیاست است و هنرمند چه کارش با سیاست، برای آنانکه از "هنر برای هنر" می‌گویند، برای آنانکه غم نان و تشویش خان‌‌ومان را برهان و بهانه‌ی بیخیالی خود می‌کنند. این‌ها خرده‌فرمایش‌هایی بیش نیست مگر برای فرافکنی، برداشتن نشان تعهد از بازوی خود و گریز از پیمانی که هنرمند با مردم و پایبندی که به هنر خویش دارد. انسان، یک جانور سیاسی‌_اجتماعی‌ست و اگر از باشندگان جهان توسعه‌نیافته(جهان سوم) باشد، بی‌گمان و سدچندان سیاسی‌‌تر و باید سیاسی‌تر و اجتماعی‌تر، و اگر هنرمندی باشد با شاخک‌های حساس هنری، پس بسیار بیش.
هر انسان و هر هنرمندی آزاد است راه خود را برگزیند و هنر را برای هنر بخواهد یا مردمان، در برج عاج نشیند یا در میان مردم و با آنان؛ ولی هنر چیزی فقط برای دکّه و چرتکه و هِمیان و تقرّب به دارایان زر و زور، فقط برای خوشباشی و ضیافت‌های شبانه و سردابه‌های الکل و افیون، فقط برای دلبری‌ و شکار دلربایان و تنانگی نیست، که همه‌ی این‌ها را می‌تواند در کنار بگیرد، ولی هنر چیزی برای مردمان و مصائب آنان نیز هست، که سعدی گفت:
"من از ناتوانی نیم روی زرد
غم ناتوانان رُخم زرد کرد"
در قشقایی جستم اما نیافتم هنرمندی که در این سال‌ها رُخش زرد بوده باشد از غم مردمان و در این رخدادها و بحران‌ها برای آنان خنیاگری کرده باشد یا نگارگری یا اندوه‌نِگاری یا روزنویسی؛ ترانه‌ای در مهسائیه، شعری برای کودکان کشته‌ی غزه، داستانکی برای مردگان معدن طبس، نقشمایه‌ای در دستباف برای جزیرک‌های خلیج فارس، نقشی برای زبان مادری، غم زوال فرهنگ، فراخوانی از هنرمندی برای فولکلور قشقایی و بانگی برای نگاهداری هنر دستباف، کمینه درخواستی برای یاری‌رسانی به زمین‌خورده‌ای، ورشکسته‌ای، قاتلی بدهکار در پای چوبه‌ی دار. نه، چندانکی به دست نیامد.
مراد از هنر متعهد، بی‌گمان هنر شعارزده‌،‌ کلیشه‌ای، سیاست‌زده و ایدئولوژی‌زده نیست که اتفاقن هنر، پیش از بیان هر پرسمان اجتماعی، باید در خدمت زبان و فرم خویش باشد و خودش را بپالاید و بیاراید و پایبند به زیباسازی هنرمندانه‌ی خویش باشد، که اگر چنین باشد، آنگاه پیام مردمان را نیکوتر و دلنوازتر پیش خواهد نهاد. هنر بدون فرم زیباشناسانه، شعاری بیش نخواهد بود، منتها آیا اینان توانسته‌اند و در غیاب هنر اجتماعی، هنری فرامایه، دگرسان و "برای هنر" آفریده‌اند؟ 
هدف از هنرمند متعهد نیز کنش‌های رادیکال سیاسی نیست و هنرمند حتمن و بایسته نیست که چریک و سنگرنشین و تاواریش و سلول‌نشین باشد، بلکه مراد، بودِش و کنش هنری در رویدادهای مردمی،  برساختن هنر از رخدادهای اجتماعی‌، و تبدیل اندوهان انسانی و تشویش مردمان به اثر هنری‌ست.
در غیاب هنرهای چندگانه مانند سینما، تاتر، نقاشی، مجسمه‌سازی و اندک‌بودگی هنرمندان شعر و داستان و هنرهای تجسمی، این غیبت بزرگ البته شاعران و نویسندگان قشقایی و سکوت، بیخیالی، انفعال و تهیدستی آنان را نیز پیش چشم می‌دارد، ولی از آنجا که پرکارترین هنر در قشقایی، هنر موسیقی‌ست، این جستار در این گروه بیشتر در چشم‌انداز جای می‌گیرد، ولی هرچه می‌جویم، از ترانه‌ای کوچک و نغمه‌ای کوتاه تا قال و مقال و نوشتی از آنان، هیچ نمی‌یابم. هنرمندان موسیقی قشقایی در این سال‌ها و در جستار هنرِ اجتماعی_سیاسی_انتقادی_اعتراضی،  برکنارترین، دل‌آسوده‌ترین و بیکارترینِ هنرمندان بودند.
براستی کجا بودید و بودیم در این سال‌ها؟ اگر از هنرمندان رشته‌های گوناگون قشقایی بپرسند "کجا بودید در همه‌ی این سال‌های بیمناکی با دل‌های غمناک و چشم‌های نمناک مردمان؟" خواهند گفت: "همه‌ی این سال‌ها و روزان، سیزده‌بدرِ ما بود و ما در باغ بودیم و ما بودیم و کباب بود و شراب و رباب و ربابه، و در کار تغزل بودیم. ما در این سال‌ها "توی باغ" نبودیم و در باغ بودیم و دیوار میان باغ ما و شهر و مردمان چندان بلند بود و ما چندان خوشباش و خوشخیال بودیم و صدای خنیا و پایکوبی‌مان چنان بلند که اخبار هولناک را نمی‌شنیدیم."

                   
                                                            
                                       🧿             
                            #کامیشکا           
                                 ۱۴۰۳/۸/۱۳
                   
#کامیشکا_تلخند🎭
□اسب پرنده

: آقای قلیخان! چه شد که شما رای ندادید به آنکه می‌گفت "ما اسب‌های امید را به سوی قله‌های پیروزی و بهروزی به پرواز در می‌آوریم؟"
قلیخان: می‌دانستم اسب نمی‌تواند پرواز کند.

@kambiz_najafi

                   
                                                            
                                          🧿            
                            #کامیشکا           
                                      ۱۴۰۳/۸/۹
                   
#کامیشکا_ترجمه
□استانبول را می‌شنوم
شاعر: اورهان ولی(ترکیه)




@kambiz_najafi

                              
                                          🧿            
                            #کامیشکا           
                                      ۱۴۰۳/۸/۹
                   
#کامیشکا_ترجمه
□استانبول را می‌شنوم
شاعر: اورهان ولی(ترکیه)
برگردان فارسی: #کامبیز_نجفی


استانبول را می‌شنوم
با چشم‌هایم بسته
ابتدا بادِ مستعجل می‌وزد
و برگ‌ها نرم نرمک
تکان می‌خورند روی درخت‌ها
در دورها
دوردست‌ها
آب‌فروش‌های دوره‌گرد با صدای زنگوله‌هایشان مدام
استانبول را می‌شنوم
با چشم‌هایم بسته

استانبول را می‌شنوم
با چشم‌هایم بسته
پرندگان فوج فوج
پُرهیاهو
فراز آسمان‌ها را می‌گذرند
و هم در همین دم
ماهیگیرها
تورهای خود را از صیدگاه بیرون می‌کشند
پاهای یک زن به آب بر می‌خورد
استانبول را می‌شنوم
با چشم‌هایم بسته
 
استانبول را می‌شنوم
با چشم‌هایم بسته
خنکای بازار چارسوق
شادمانی و تپش در بازار "محمود پاشا"

حیاط خانه‌ها سر ریز از کبوترانِ انبوه
و صدای چکش‌ها از باراندازها
بوی عرق تن‌ها و نسیم بهارِ چشم نواز
استانبول را می‌شنوم
با چشم‌هایم بسته

 استانبول را می‌شنوم
با چشم‌هایم بسته
هوای روزگارانِ دور در سر من
و خانه‌ای در ساحل، اتراقگاه
قایق‌ها با ناله‌ی نسیم بهاری در نیمه‌های تاریکشان
استانبول را می‌شنوم
با چشم‌هایم بسته

استانبول را می‌شنوم
با چشم‌هایم بسته
زنی رعنا پیاده رو را می‌گذرد
در ناسزاها، ترانه‌ها، خنیاها، گپ‌ها
از دستش چیزی بر زمین  می‌افتد
گلی سرخ شاید
استانبول را می‌شنوم
با چشم‌هایم بسته

استانبول را می‌شنوم
با چشم.هایم بسته
در دامان تو پرنده‌ای می‌جنبد
می‌دانم که پیشانی‌ات داغ است
و لب‌هایت خیس

ماه سفید دارد در می‌آید از پسِ درخت‌های پسته
این را از تپیدن قلبت می‌دانم
استانبول را می‌شنوم
با چشم‌هایم بسته

@kambiz_najafi

                              
                                        🧿              
                              #کامیشکا           
                                     ۱۴۰۳/۸/۹
                   


#مکتوبات_یومیه_سفر_عثمانیه
بخش سوم:
□دو ماهی بر ساحل مرمره
#کامبیز_نجفی
*نشر نخست در چاغداش: ۹۹/۷/۷
با اندکی ویرایش.
در استانبول، در کناره‌ی رود مرمره‌ نشسته‌ام، زیر پل قالاتا (قالاتا کوپروسو). سی دقیقه پس از نیم شب هستم و کتاب شعر "اورهان ولی" را مرور می‌کنم که در "نیده" از یک کتابفروشی خریدم. پیش‌تر، شعرهایی از او را پراکنده ترجمه و در چاغداش منتشر کرده‌ام، ولی حالا مجموعه شعرهای او را دارم کار و مرور می‌کنم. او به همراه دوستانش "مِلیح جِودَت" و "اوکتای رفعت" بنیانگذار جریان شعریِ "غریب" در ترکیه هستند. شعرهایش را دوست دارم. سومین روز ورودم به ترکیه که غریب بودم و ناگهان کتاب او را در یک کتابفروشی دیدم، چنان بود که انگار یک دوست و آشنای دیرین را دیده باشم، که همه‌ی شاعران جهان از یک قبیله و خویشاوندان همدیگرند. دارم ترجمه می کنم:
"هر روز مگر این دریا این قدر زیباست؟
هر زمان مگر آسمان این‌طور به چشم می‌آید؟
هر زمان مگر این قدر زیبا؟
این اشیا، این پنجره.
نیست،
به خدا نیست،
یک رازی هست در این چیزها."
امروز چندان میزان نبودم، ولی هم‌اینک نسیمی که از روی آب‌ها موج بر می‌دارد و خنکی را در هوای ساحل می‌پراکَنَد، با خود صدای ویلون و کلارینت و تیمپو را می‌وزاند که در دورها و زیر پل می‌زنند. پشت سرم مسجد سلطان محمد فاتح است، همو که قسطنطیه را در جوانی فتح کرد و پایان داد به سلطنت دراز دامن امپراتوری روم شرقی. او همه‌ی آناتولی را که ترکیه‌ی امروز باشد تسخیر کرد. دستی در شعر و ادب داشت و به هنر و ادبیات فارسی نیز مهر می ورزید.
شعر "استانبول" اورهان ولی را پیش از این در ایران خوانده و ترجمه کرده بودم، ولی حالا خودش با آن صورت کشیده‌ی تقریبن استخوانی‌اش برایم می‌خواند:
"استانبولو دینلیوروم گوزلریم کاپالی..."
یعنی
"استانبول را می شنوم با چشم های بسته
نسیمی نرم می وزد از پیش
کم‌کمک می آویزد
برگ‌ها بر شاخه‌ها
در دور دست‌ها، خیلی دور
استانبول را می‌شنوم با چشم‌های بسته..."
شعر اورهان زیباست، ولی اندوه در همه جای جهان، از کران تا به کران هست، حتا در استانبولِ زیبا دست از سر آدم بر نمی‌دارد.
شما می‌خوانید، ولی نمی‌بینید که در تیررس چشم من، آنکه در ساحل زیبای مرمره  سطل‌های زباله را می‌کاود، دخترک زیبای چهار_پنج ساله‌ای نیست با موهای خورشید و پیراهن برگ؛ او دختر خداست که نان خود را در پسماند آدم‌ها می‌جوید، با چشم‌هایش که انگار برگ توت. خدا در آفریدن این شاهکار هنری سنگ تمام گذاشته، ولی رهایش کرده به امان خودش، به امان گرسنگی و فقر.
 می‌گویند استانبول یکی از زیباترین شهرهای جهان است و بی‌راه نمی‌گویند و بسیار دلگشاست. شهری‌ست پر کرشمه، ولی برای منِ مسافر، مبهم و غریب. انگارِ کتابی با برگ‌های سفید که من آن را نمی‌توانم خواندن و دانستن، ولی قشنگ است. با همه‌ی این‌ها، از من دل نمی‌برد. تنهایم و همسفرانم همدلِ من نیستند. شاعرکی باشی و سودازده‌ی شعر، سال‌ها با شعر مولوی زیسته و بر آمده باشی و حالا از فیروزآباد چند هزار کیلومتر را کوبیده و آمده باشی به شهر نیده که تنها ۳ ساعت با قونیه راه دارد و چند روز دیگر سالروز و روز مولوی باشد، یک هفته هم در نیده اتراق کنی، ولی نیایند برویم به زیارت حضرت شعر. برای همین است که سفر در تنهایی را دوست دارم و در جوانی تنها سفر می‌کردم، که بودا گفته است "به کردار کرگدن، تنها سفر کن، سر به‌زیر و سخت."
خسته‌ام و دلم خواست همین حالا ایران بودم، فیروزآباد، توی خانه‌مان. جابا و خدجه آنا توی حیاط روی تخت خفته باشند و من پای لب‌تابم نشسته باشم‌.
حس متناقضی دارم با سفر. گاهی و اندکی خودم را وِل می‌کنم در جریان سیال سفر. سفر، رها شدن از دست سکون است. چیزی‌ست همچون مکاشفه و دیدن نخست چیزها. سفر، چشم سفر می‌خواهد، ولی خیلی‌ها ندارند و چیزها را نمی‌بینند. دوست داشتم موزه‌ها را ببینم، تاتر و کنسرت‌هایشان را، انجمن‌های شعرشان را پیدا کنم و کتابفروشی‌هایشان را بچرخم؛ ولی کاروانیان در باغ این چیزها نبودند. برای همین، امشب قرار گذاشتیم من و اورهان استانبول را با هم بچرخیم.
گاهی با سفر خوش نمی‌کنم و به‌گمانم مارکوپولو، سعدی، ابن‌خلدون و سیاح مغربی یک مشت آدم ولگرد بوده‌اند و چه معنی می‌دهد آدم کفش و کلاه کند و دوره بیفتد دور دنیا؟ آدم خیلی که دور بخواهد برود، تا تنگاب و خرقه‌ی فیروزآباد، تا حافظیه‌ی شیراز. آسمان در همه جای دنیا همین رنگ است. همه‌ی آدم‌ها تخم و ترکه‌ی هابیل و قابیل هستند و همانندان هم.

نه از چشم شعر و شاعری، که بلاتشبیهِ من و این غول شاعران، بلکه از نگر سفر و حضر، به حافظ همانندترم تا سعدی. شیخ اجل خیلی خرشانس بوده که از این همه سفر، بی‌قضا و بلا برگشت به شیراز و در آنجا مرد؛ و حافظ خیلی ژرف بوده که تن نداد به سفر. آدم باید خودش را سفر کند. سفر در درون، خوشتر و ژرف‌تر است از سفر ظاهر.برای این سفر هم انگیزه و برنامه‌ای نداشتم.
محمدرضا گفت بیا برویم ترکیه. من هم نمی‌دانم چه شد که گفتم بله. هنوز هم نمی‌دانم باید می‌آمدم یا نه.
زیر پل و در ساحل رود، ردیف رستوران‌هاست. دریا می‌وزد و صدای موسیقی و بوی ماهی می‌آورَد. گرسنه نیستم، ولی می‌رویم و جایی پیدا می‌کنیم و می‌نشینیم. نوشته است: "اودون آتشینده اَت دؤنر"، یعنی کباب گوشت چرخان بر آتش هیزم. ورژنی دیگر از شعر شاملوست که "کباب قناری بر آتش سوسن و یاس".
یک نوازنده‌ی بالابان و کلارینت روی سن در کار خنیاگری‌اند. میزها کم و بیش پر هستند و به گمانم بیشتر توریست باشند، که عرب‌ها و شرقی‌ها را می‌شود از دیگران باز شناخت. چند چشم‌بادامی نزدیک من نشسته‌اند، از اهالی شرق دور. ماهی و راکی می‌خورند.
من هم سفارش می‌دهم. از ایران آمده باشی و در استانبول ماهی نروژی بخوری، برای خودش امری‌ست و رمزی از نسبت‌های جهانی. سرم توی تلفنم و در کار کتاب اورهان ولی هستم. ترجمه می‌کنم و توی موبایم یادداشت می‌کنم، البته از واژه‌نامه‌ی استانبولی بی‌نیاز نیستم.
یکی از شعرهای او به نام "دندان‌طلاییِ من" را یادداشت می‌کنم:
"بیا جان دلم، بیا به پیشم،
جوراب‌های ابریشم برایت بخرم،
سوار تاکسی‌ها کنم،
بر روی سازها ببرمت،
بیا،
بیا ای دندان‌طلایی من،
ای چشم‌سُرمه‌ایِ من، گیسو مجعد من، تنناز لَوَند من!
ای پاشنه‌قارچی من، باپ استایل‌پوش من، بیا!"

باپ استایل یک مد لباس است که زنان هرزه‌ی آمریکا و انگلستان در دهه‌ی چهل می‌پوشیدند و این از شعرهای دهه‌ی چهل اورهان است.
ده_پانزده دقیقه‌ای هست که با اورهان اینجا نشسته‌ایم و من شعرهای او را از روی کتابش می‌خوانم و خنده‌اش می‌گیرد و خوشش می‌آید از لهجه‌ی من. می‌گوید نخستین بار است که یک ترک قشقایی را می‌بیند. در ترجمه‌ها دستی نمی‌برد و می‌گوید آنچه خودت دریابی.
در کار خواندن یکی از شعرها هستم و اورهان گوشش با من و چشمش با دریاست که از حاشیه‌ی کتاب، یک آبیِ بلند را می‌بینم، ایستاده کنار میزم. انگار درختی بالا یا تنپوش آبی و شاخ و برگ زرد و بور.
"می‌توانم سر میزتان بنشینم؟"
منتظر جوابم نمی‌ماند. می‌نشیند. پاکت سیگار وینستون و فندکش را می‌گذارد روی خوشه‌های میز. حال و چین می کند و چه و چه و
"اهل کجایید؟"
"ایران."
 از هر دری سخنی می‌راند و چیزهایی که نمی‌دانم چه می‌گوید با لهجه‌ی نمی‌دانم کجای ترکیه، و چه و چخهتا اینکه می‌فهمم که می‌پرسد:
"امشب چه کاره‌ای و کجایی هستی؟"
نکند از این دوره‌گردان تن است؟ عجب تواردی، آن شعر باپ استایل اورهان‌ولی و ظهور ناگهانی این زن تنناز و تنباز.
وقتی چشمکی می‌زند و انگشت‌های دست چپش را توی هوا شکل علامت سوال می‌دهد که یعنی "ها؟" دیگر دانستم که بله در کار تنانگی‌ست و غافلگیر شده‌ام، که این نخستین دیدار من با یک روسپی‌ست.
 زنان ترکیه زنان آرایش و پیرایه‌ی بسیار نیستند و کم‌تر زنی می‌بینم که چندان بزک دوزک کرده باشد، مگر در حد روژلب و ریمل؛ بر خلاف زنان ایرانی که در آرایش، رتبه‌ی جهان را دارند و ایران یکی از بازارهای پر سود تولیدکنندگان لوازم آرایش در جهان است و شمار فروشگاه‌های بزک دوزک در ایران هزار برابر کتابفروشی‌هاست. ولی این یکی خود را آراسته است.
زندگی هرکس از آنِ خود اوست و حتمن تعریفی برای تنش دارد و هر کس مالک جسم و روان خویش است و مختار است از تنش هر بهره‌ای را که می‌خواهد ببرد، چنانکه ورزشکاران از نیرومندی تن، مُدلینگ‌ها از زیبایی بر و روی و یا مردان زیبایی اندام. حتا گدایان از کاستی تن خویش سود می‌برند؛ ولی تن‌فروشی را توجیه نیستم. نگاهی قدسی و ورجاوند به تن ندارم، ولی تن، آینه‌ی روح است و تتمه‌ی عشق و تن را باید فقط برای معشوق نمک و فلفل زد، اگر در کار و بار عاشقی هستی، وگرنه اگر از عشق بیکار باشی، تن می‌تواند سگ‌خورِ هر سگی باشد. ولی زیبایی فروختنی نیست، و البته عشق نیز.
بوسه یک واقعه‌ی عظیم است، رخدادی که تنها یک بار روی می‌دهد. زیباترین تجلی مهرورزی برای گفتن اینکه دوستت دارم. و اکنون "هر بوسه چند لیر؟"
وقتی پرسید "امشب چه کاره‌ای؟"، یکی چند ثانیه طول کشید تا بیابم و بگویم "منتظر همسرم هستم."
رو به اورهان کردم تا شاید او مددی کند، ولی نبود و فقط یک‌کتاب با جلد سیاه آنجا نشسته بود. همسرم کجا بود و سرم کجا؟ همسر، بی‌هوا از دهانم در آمده بود تا برود که دل و دماغی ندارم.

وقتی که از ایران می‌آمدیم، دلربا مبلغی پول، هدیه‌ی سفر کرد، ولی به گفتِ قدما "مال در کف عاشقان نگیرد قرار." چند روز پیش، یک کاپشن خلبانی زیبا و کمی گران دیدم. پوشیدم و یاشلار عکس گرفت و فرستادیم ایران برای دلربا. فرستاد، به یک صرافی. کاپشن را خریدم و پیراهن و پای‌افزار و چند چیز دیگر. حالا همه‌شان بر تن من هستند.
دلربا امروز دمِ صبحی وقتی خورشید، گنبد مسجد سلطان محمد فاتح را روشنانِ زرد می‌کرد، خودش تنم کرد و می‌گفت "این را با آن بپوش و آن را با این" و یقه‌ام را صاف کرد و موهایم را با انگشت‌هایش شانه کرد و باز هم از شلختگی و حواس‌پرتی من حرص خورد و لب‌‌هایش را نان و پنیر کرد و چای را و خودش را برایم شیرین کرد و سر پا خوردم.
وقتی می‌پوشانیدم، همچون کاهنان کهن چیزی زیر لب می‌گفت و سرش را دایره‌وار در سمت من می‌چرخانید و فوت می‌کرد به سوی من. وقتی کفشم را دستمال می‌کشید، رویش سمت من نبود، ولی می‌دانستم می‌خندد، وقتی می‌گفت: "نری برا دخترای استانبول شعر بخونی و ازشون دلبری کنی و دردسر دُرُس کنی تو دیار غربت و من دوره بیفتم پیش سلطان مراد و سلطان سلیم تا از دوستاقخانه آزادت کنم.
سیگار هم نکش، کم بکش. کارای بد بد نکن،‌ با آدمای بد بد معاشرت نکن. اگه از دلبری و دلبرکان بیکار شدی، منو هم بی‌خبر نذار که دلم مث سیر و سرکه نجوشه که حالا گم نشه تو شهر غربت این بچه‌ی حواس‌پرت و سر به هوا."
بعد برگشت سمت من، خیره، یک خوشه‌ی سبزِ گندم توی چشم‌هایش و یک قرنفل قرمز لای لب‌های زیباترین و بخشایشگرترین زن جهان بود وقتی می‌گفت: "شوخی کردم. شما آقای ما هستید، سلطان دل مایید و  صاحب‌اختیار. رفته‌اید سفر فرنگ. سلطان در فرنگستان باید سلطانی کند. ضعیفه و دلداده را چه کارش به خرده‌گیری در کار سلطان دل‌آرا؟
خیلی ناصرالدین‌شاهی در دلم گفتم: "خدا هرچه خوبی و زیبایی‌ست در جان و روان این دلربای پدرسوخته، نهان و آشکار کرده است و فراقش سفر فرنگستان را زهر مار کرد برای سلطانی که قلمرو شاهی وی، جایی‌ست به اندازه‌ی جان و روان او، یک واتیکان کوچک عاشقانه در مجمع‌الجزایر دلربا."
و دلربا دنباله‌ی حرف‌هایش را گرفت: "صوفی‌جان می‌گفت گاهی سردی‌تان می‌شود. برایتان سنبل‌الطیب گذاشته‌ام و گل گاوزبان با دارچین و زنجفیل و نبات زعفران و عسل.  شب به شب، پیش از خواب دم کنید و نوش جان بفرمایید. به بچه‌ها هم بدهید که جانشان گرم شود در آن هوای نمناک استانبول.
من هم اینجا می‌نشینم پای شبستانِ شا‌ه‌عبدالعظیمِ دل،‌ هفت شمع رنگی روشن می‌کنم، به نیت سبزی جانتان، سپیدی روانتان، و سرخی دلتان. شمع سیاه برای اینکه موهایتان سفیدی نبیند، شمع آبی برای روزگارتان، شمع زرد برای خورشید بودن عمرتان، و یک شمع کوچک برای دل کوچک خودم تا زنده بمانم و عاشقی کنم برایتان. می‌نشینم که بر گردید. دل ما را از حوصله و چشممان را از انتظار ساخته‌اند. بی‌خبری هم که سنت پسندیده‌ی شما و دوختن چشم به در، عادت دیرینه‌ی ماست."
حالا این زن آبی می‌خواهد رخت‌های دلربا را از تنم در بیاورد و تنی را لمس کند که نه از آن اوست و نه مهری با آن تن دارد، مگر برای چند لیر.
تازه، اگر خیلی رو بدهم، شاید بگوید آنچه را که برای دلربا خریده‌ای، به من بده، و من باید شامپوهایی را که از تخم مرغ عنقای جزایر مهتابی "کاراسیا" و سبزی‌های رُسته در قله‌های "آرتانیس"درست می‌کنند؛ کِرِم پوست که با روغن زیر پر گونه‌‌ای قناری کمیاب و آب دهان زالوهای رود "تیمالی" ساخته می‌شود و می‌تواند عشق را در تن کسی ابدی کند؛ همچنین کتاب خطی "عیشق بدندن یارادایلمیش"(عشق از بدن آفریده شده است) از یک نویسنده‌ی ترک در سده‌ی یازدهم میلادی به‌نام "صدری داش‌تکین" که از نویسنده خواستم بنام دلربا امضا کند و نوشت: "پیشکش به معشوق‌ترین دلربای شرق،‌ به درخواست کاتب چاغداشنامه"؛ و سرمه‌دان زمرّدنشان سوگلی سلطان بایزید یکم را که از یک ونیزی در بازارساحلی استانبول خریدم؛ باید این‌ها را ببخشم به زن آبی.
نه، معامله‌ی جوانمردانه و زیبایی نیست. گیرم که این زن آبی در باغ نیست و دلربا هم در ایران هم‌اکنون زیبای خفته است، ولی این کاپشن سبز که کر و کور و بی‌دل نیست، کاپشن یک شاعر و محصول یک عشق است و حتمن این چیزها را می‌فهمد و من شرم می‌کنم. وانگهی، تکلیفم با کلمات چیست و با این بیگانه‌ی تن چه باید گفت و باید گفت آنچه را برای دلربا می‌گویم؟
آنکه ناگهان سر می‌رسند و سر زده می‌خورندش، ناهار رستوران است و اتفاقن خیلی هم خوب است، مثلن همین ماهی که آن زن ژاپنی عینکی از توی بشقابش برداشته و می‌خواهد حواله‌ی دهان زیبایش کند؛ ولی آدم پا شود با یک زنِ سر زده‌ی بی‌خاطره کجا برود؟ حالا چه یکی را در کنج دلت داشته باشی چه نه، چه دلربا نام دلبری در داستان عشق باشد یا خیالی در عشق داستان، یا راست‌ترین زن زمین، یا دروغی بزرگ.

وقتی گفتم منتظر همسرجانم هستم، ابروهایش را بالا انداخت که یعنی عجب!
 احتمالن کمی زیباست، ولی غمگینم می‌کند و نمی‌دانم چرا از همان نگاه نخست، چیز بدی زیر پوستم دوانید. اندکی به زیبایی می‌زند. چرا اندک؟ بله، زیباست. حتا تقریبن خیلی زیباست. یعنی نزدیک بوده خیلی زیبا از آب در آید، ولی یکی_دو کروموزم کم و زیاد شده، وگرنه زیباست، ولی رژ لب‌هایش انگارِ یک شعر ناموزون است که با جوهر قرمز وخطی کج  نوشته باشند. لب‌هایش را می‌جنباند:
"پس می‌توانی سه_چهار قدح راکی من را مهمان کنی؟"
دود سیگار می‌رود توی چشم‌هایش که پلک‌هایش را تنگِ هم می‌کند، یا رسم دلبری‌ست؟ حالا چرا اینطور سرزده رفت سراغ خواهش راکی؟
"دو_سه  قدح راکی چند می‌شود؟"
جوری می‌گوید "با مبلغی پاسفره‌ای، دویست لیر" که انگار بگوید پنج قروش. دویست لیر، چهل_پنجاه دلار است و به پول ایران می‌شود حدودن چهارسد_پانسد هزارتومان. دست‌هایم را قیّم چانه‌ام می‌کنم، چند لحظه خیره‌ی چراغ‌های دوردست ساحل می‌شوم و سپس بی‌ملاحظه می‌گویم:
"نه."
وانمود می‌کند که حیرت کرده است.
"چرا؟"
در خودآگاه و ناخودآگاهم چه بود و نمی‌دانم چرا گفتم: "ببینید خانم، در مملکت من کودکانی هستند که کفش برای رفتن مدرسه ندارند. دویست لیر، پولِ یک کفش گرم است برای دخترکی در میهنم. آن دخترک بی‌نوای هموطنم از تو زیباتر و سزاوارتر است. یافتن دو_سه قدح راکی برای تو خیلی آسان‌تر است از رسیدن به یک کفش برای آن دخترک. این‌طور نیست؟"
ترکی استانبولی‌ام پر بدک و پر خوب هم نیست، شعر کم و بیش ترجمه می‌کنم، ولی حرف زدنم بد است و مخصوصن که لهجه دارم و نمی‌دانم خوب گفتم و او خوب گرفت حرفم را یا نه؟ ولی فهمیده است حرفم را که این‌طور توی چشم‌هایم خیره است، انگار طلبکار مدعی و یا متعجب، با لبخندی به رنگ تمسخر. گو کمی سفت حرف زده‌ام.
"ولی شام را می‌توانیم با هم بخوریم، سفارش ماهی داده‌ام."
طوری نگاهم می‌کند که انگار می‌خواهد بگوید "من خودم ماهی‌ام. یک ماهی تلخ در دریای شور زندگی." حرف نمی‌زند ولی من خیال می‌کنم دارد می‌گوید: "من‌ماهی‌ام. دنبال صیادم. صید در دنبال صیاد شنیده‌ای؟ قلاب بیندازد و کام دهانم را به میخ بگیرد و من را از آب در بیاورد و از پوست عریانم کند و بر تابه‌ی آتش کبابم سازد و بخورد و چند لیر بیندازد توی کیف بدبختی‌ام، تا فردا و صیادی دیگر. این کاره‌ای؟ صیاد کدام دریا بوده‌ای؟ اصلن در کار صید هستی؟"
و من می‌گویم: "نه، بلد نیستم، هیچ وقت این‌طور چیزها بلد نبوده‌ام. بلدم شعر معاشقه بگویم، ولی عاشقیت را فقط برای اهل دلم می‌نویسم. تو اهل دل من نیستی. اصلن دروغ چرا؟ هراس دارم از این کار ترسناک با یک آدم بی‌خاطره. من فقط کمی شاعرم و نوشتنِ بوسه را بلدم، ولی نابلدِ این کارها هستم."
او خیال مرا نمی‌خواند، ولی با حیرت و شاید با نفرتی نهان در من می‌نگرد. هیچ نمی‌گوید. پا می‌شود و خاطره‌ی آبی و کوتاه یک زن روسپی را از کنار یک میز در ساحل مرمره بر می‌دارد، راهش را می‌گیرد و می‌رود. در رفتنش، چیزی می‌گوید که نمی‌فهمم، شاید مثلن گفته باشد رَجّاله‌ی عقیم، یا مردک خسیس، یا مردک دغل و چیزهایی از این دست.
حالا که ساعتی از این ماجرا گذشته و روی نیمکت کنار دریا نشسته‌ام و دارم این حکایت را می‌نویسم، نمی‌دانم کار بدی کردم یا نه. خساست به خرج دادم، یا کفش دخترک بی‌نوای هموطن یک عقده‌ی نهانم بود. امروز میزان نبودم. انگار پشیمانم که چرا رویش را نگرفتم و به کجای دنیا برمی‌خورد؟  حالا که باز می‌نویسم، به یاد می‌آورم که به ایران آمدم، ولی نیت کفش را ادا نکردم، مثل خیلی از نیت‌ها و نذرهای ادا نشده. نمی‌دانم نیت کفش را به او راست گفتم،‌ یا ادا در آوردم، یا سِفله‌گی و لئامت کردم، یا اصلن کار خوبی کردم و مگر من ساقی همه‌ی روسپیان جهانم؟
گارسون سینی را روی میز گذاشت. پیکر عریان و بریان یک ماهی لابه‌لای قرمزی‌‌های گوجه دراز کشیده بود، با تنپوشی کتان از چیپس زرد و شال سبزی که بوی سبزی ریحان می‌داد.
چنگال را توی گوشت ماهی می‌زنم و تکه‌ای از تنش را توی دهانم می‌گذارم. بوی پا می‌دهد. بوی پای دخترکی که در بارانی گل‌آلود از راه مدرسه بر می‌گردد. یک ماهی دهان‌باز، مثل یک دشنام زشت از پارگی کفش او بیرون زده‌،  توی چشم‌های من خیره شده بود. این صحنه را پیش از این دیده بودم، و هزاران بار سپس‌ها. دو_سه سال پیش، فیروزآباد، سرِ کوچه‌ی حمام گلشن،  روزهای نخست مهرماه، پسینگاه که مدرسه‌ها تعطیل می‌شوند، دخترکی بینوا با بالاپوش مدرسه که کنار داروخانه ایستاده و منتظر کسی‌ست گویا. من می‌بینمش، ولی همچون یک اخته فقط نگاهش می‌کنم، حال آنکه بهای یک جفت کفش بچه‌گانه فقط دویست_سیسد هزارتومان بود.

گارسون را صدا زدم و گفتم غذا را برایم بپیچد. تا برود و بپیچد و بیاید، نوشیدنی‌ام را در می‌کشم و در استانبول بوی رازیانه می‌وزد و سیگار و شعر، رفیقان همیشه هستند و یک نخ از اورهان می‌گیرم که دوباره آمده و اینجا نشسته است.  پک می‌زنم تا گارسون بیاید و بسته‌ی شام را بگیرم و راه بیفتم به سمت پل. هرچه می‌گردم دخترک خدا را پیدا نمی‌کنم. کیسه‌ی شام را کنار سطل بزرگ سبز می‌گذارم، همانجایی که ساعتی پیش نشسته بود و توی یک کیسه را می‌کاوید. دیرگاه است. استانبول همچنان زیباست، ولی دلم می خواهد برگردم به ایران، به فیروزآباد، به خانه.
امروز هیچ میزان نبودم.
*آنچه خواندید، یک داستان نیست، سیاحتنامه است.
*شعر استانبولِ اورهان ولی را با برگردان فارسی خودم پیوست می‌کنم. بشنوید و بخوانید

@kambiz_najafi

از یوتوپیای آنجا برایم می‌گویند. به گمانشان که نمی‌دانم آنجا چه خوبی‌های زیادی دارد و به گمانم نمی‌دانند که وابستگی تنها زن و بچه نیست.
در هنگامه‌ی جنگ سوریه و در کشاکش بمباران‌ها و کشتارها و ویرانی‌ها یک جمله روی یکی از دیوارهای یک شهر سوری دیدم که به اندازه‌ی سد رساله معنا داشت:
"وطن هتل نیست که با کم شدن خدماتش آن را ترک کنیم."
البته وطن باید که همچون هتل باشد، آزاد و آباد و آرام، ولی نیست. هرچند گزینش سکونتجای یک حق انسانی‌ست و کوچانیدن(تبعید) و یا وا داشتن به ماندگاری در جایی غیر از دلخواه آدمی، یک ستمکاری‌ست و بسیاری از این مهاجران، ناگزیر تن به رفتن داده‌اند، ولی چندان خوش ندارم با بیکارهای پرگو که در کنج یکی از این سرزمینان باختران جا خوش کرده‌اند، هیچ برای وطنشان نمی‌کوشند، ویسکی می‌خورند و وطن وطن می‌کنند. وطن چیزی انتزاعی نیست، وطن اینجاست. جایی که باید با گوشت تنت لمس کنی، با چشم‌هایت ببینی و با گوش‌هایت بشنوی‌اش. وطن که شوخی‌بازی نیست، استخوان است و خون و شقه شقه‌ی دل. نه اینکه گمان برید وطنپرست و شوونیست و پانیسم و این ژاژها و یاوه‌ها، نه، حرف خانه است، حرف پدریان و مادریان است و تکلیف اجتماعی و پایبندی انسانی و حقِ بر گردن. حساب نان و نمک داریم با این خاک و مردمانش،‌ وگرنه وطن، هرچند عزیز است و شریف، ولی چیزی قدسی یا ملکوتی که نیست، وگرنه در هزاره‌ها این‌همه کوچک و بزرگ و دست‌به دست و دریده و پاره پوره  نمی‌شد. منتها دوست داشتن خانه چه ربطش به فاشیسم و پانیسم؟ سگ هم خانه‌اش را دوست دارد، تو نداری؟
اینک برخی از ایشان رفته‌اند در خیابان واکسول لندن قدم می‌زنند و نگران چاله چوله‌های خیابان مصدق هستند. در کناره‌های آب‌های پلایا پارایسوی کوبا با شلوارک عکس یادگاری می‌گیرند و غمگین محیط زیست خزر. شوی روانشناسی برگزار می‌کنند و از لس‌آنجلس پیام گل و بوسه می‌فرستند برای مخاطب هموطن، حال آنکه هموطنانشان از افسرده‌ترین، غمگین‌ترین و عصبانی‌ترین ملت‌های جهان شده‌اند و پند می‌دهند که لبخند بزنید‌. اگر راستان هستید، گاهی پا شوید و بیایید و مطبتان را در کناره‌های شهرهای ایران بر پا کنید و غمگین‌های ایران را ویزیت کنید. اگر ژاژ نمی‌خایید و وطنتان را دوست دارید، خب بیایید این جا کار کنید، بسازید، بکارید، درو کنید.
البته، هرکس به سودایی راهیِ کوچ شده است. هیچ خردمندی زادبوم خود را بی‌سبب نمی‌نهد و خودش را سرگردان غربت نمی‌کند، مگر اینکه از خانه‌اش به تنگ آمده باشد، چنانکه خیلی‌ها جانشان را بر داشتند و بردند، رفتند برای یک زیست بهتر،‌ آزادتر، فردایی ایمن‌تر.
به گفتِ شیخ شیراز:
"سعدیا، حب وطن گرچه حدیثی‌ست شریف/
نتوان مُرد به سختی، که من اینجا زادم"
که شاید من هم روزی دلم را برداشتم و رفتم سیِ خودم. حالا شما هم به هر انگیزه‌ و بهانه‌ای که رفته باشید، حتمن ناگزیر بوده‌اید. و اینک می‌گویید اینجا امنیت ندارید؟ نمی‌خواهید اینجا بمیرید و نمی‌خواهید به‌جای اینکه در غربت سگ‌خور شوید، در خانه بمیرید و اینجا خاک شوید تا کرم‌های ایرانی تنتان را بخورند؟ باشد، صاحب‌اختیارید. امنیت ندارید و می‌ترسید و نمی‌آیید؟ لز فلان و فلان می‌گویید که بودند یا آمدند و به مهر میهن کار کردند، ولی چه و چه. باشد، همان‌جا بمانید و حال کنید و همه‌ی لذت‌های دنیا گوارای وجودتان؛ ولی از آن دلارها که می‌توانید چند چوب بفرستید برای ملتی که از او دم می‌زنید، به اندازه‌ی مدرسه‌‌ای پنج کلاسه در ایلام، یک خانه‌ی بهداشت کوچک در بلوچستان، یتیم‌خانه‌ای در کرمانشاه، سرای سالمندانی در تبریز و تیمارستانی در همه‌جا.
آقایان اوپوزوسیون! صدای مردم ایران بوده‌اید؟ درست. غم این ولایات و مردمانش را دارید؟ درست. رامش و آسایشتان را وا گذاشته‌اید و برای ایران می‌کوشید؟ درست،
ولی ایراندوستی تنها از راه سیاست می‌گذرد؟ این‌همه دلار برای کنش‌های سیاسی‌تان هزینه می‌کنید از همایش‌ها گرفته تا شبکه‌های پر هزینه‌ی تلویزیونی و چه و چه، ولی تا کنون یک صندوق مشترک برای پروژه‌هایی همچون بهداشت و آموزش در ایران بنا نهاده‌اید؟ برکنار از وابستگی‌ها و تنش‌های سیاسی، هزینه‌ی کدام پروژه‌ی فرهنگی یا اجتماعی را بر عهده گرفته‌اید؟ ملی و سلطنت‌طلب و مشروطه‌هواه هستید، خرج کدام پروژه‌ی ایرانشناسی را در ایران بر عهده گرفته‌اید؟ عاشق سوسیالیسم و طبقه‌ی پرولتاریا هستید، چند بسته لباس ایمنی برای کارگران فلان معدن فرستاده‌اید؟
نشنیدیم بگویند ایرانیان مقیم فلانجای هزینه‌ی ساخت یک درمانگاه در یکی از کرانه‌های ندار و بی‌چیز ایران را داده باشند. نشنیدیم این همه حزب و سازمان با آن‌همه دفتر و دستک، هزینه و بورسیه‌ی چند دانش‌آموز نخبه را بر گردن گرفته باشند. فقط بلدند در شبکه‌ها حرف بزنند و ایرانیان داخل کشور را اندرز دهند و راه نمایانند.

با جمهوری اسلامی مورد دارید؟ با وطن و هموطن چه؟ یعنی خدمت به وطن تنها از این راه می‌گذرد که ما در اینجا جمهوری اسلامی را سرنگون کنیم و بعد شما تشریف بیاورید و آنگاه خدمات خود را محقق کنید؟  اگر راستان هستید، بخشی از در آمد کنسرت‌ها، اندکی از هزینه‌های تشکیلاتی، کمی از بودجه‌هایی را که از برخی دولت‌ها و نهادهای ویژه‌ی جهانی  می‌گیرید را برای ساختن درمانگاه و مدرسه در ایران هزینه کنید. صدقه‌ی سر جنگ دلار و ریال، در اینجا با اندکی دلار خیلی کارها می‌شود کرد.
طرفه آنکه برخی‌شان سرمستند از لاشی‌بازی‌های ترامپ، پریزیدنتِ تاجر_سیاستمدار،  و شادمان از تحریم‌ها، یعنی تا این اندازه گول که نمی‌دانند این تحریم‌ها نان از سفره‌ی ایرانی می‌برد.
سال ۸۷ که محمود احمدی نژاد چشم و چراغ بود، مقاله‌ای در روزنامه‌ی "افسانه"ی شیراز نوشتم که داستان خودش را داشت. همان هنگام یک ناشناس به نام یکی از فعالان حقوق بشر نمی‌دانم چه و از کجای اروپا با من تماس گرفت و چه و چه و چه‌ها، و من را فرا می‌خوانید که خودم را برسانم به دبی یا ترکیه تا ترتیب اقامتم را در نمی‌دانم کجا بدهند و به قول خودش مبارزه را استارت بزنم.
در همان گفتگوی نخست پس از اینکه مثل یک دلّال مزیت زندگی در west (منظورش غرب بود) را برایم با آب و تاب می‌گفت تا دهانم را آب بیندازد و گفت و گفتم و گفت و گفتم و ول‌کن نبود، ناچار زدم به فاز احساسات و گفتم "آقا، از همه چیز گذشته، یعنی بیایم و دور شوم از بوی موهای خدجه‌آنا؟ قید دست‌های رنجور جابا را بزنم؟ یعنی دیگر حافظیه را نخواهم دید و آب خرقه‌ی فیروزآباد را دیگر نخواهم نوشید؟ آنجا بازار دارید و بازارش جگرکی اسماعیل جگری دارد؟ آقا، من ماهی شط ایرانم، دور شوم از اینجا هلاک می‌شوم.
هنگام دلتنگی می‌زنم به دامنه‌های کوه پادنا که بالای فیروزآباد انگارِ یک پدر ایستاده است. به هرگاه که اعصابم زنبوری شود، می‌روم و نیم ساعت توی بازار وکیل می‌چرخم و نگاه مردمم می‌کنم و آرام می‌شوم. آنجا در هنگام جنون چه خاکی بر سرم بریزم؟ با غم مردافکن غربت چه سازم؟ از همه‌ی این‌ها گذشته، نانوایی سنگک هم که ندارید. من ایلیاتی و شهرستانی چه کارم به دنگ و فنگ غرب، اصلن گم می‌شوم در شهر فرنگ، مثل یک اسب وحشی در شهری کلان. فکرش هم کلافه‌ام می‌کند. اینجا خانه‌ی پدری هست و کنجی و دل دنجی. نه آقا، آن بهشت به این سرزنش نمی‌ارزد." و از این حرف‌ها.
ساعتی حرف زدیم، دانست که کوچه را غلط آمده است، که آخرش نفهمیدم از کجا و چرا آمده بود و شاید هم چیزی وِل بود، تا اینکه پیش از خداحافظی درآمد که: "آقا، شما شاعر هستید، نه روزنامه‌نگار."
به او گفتم "بله حق با شماست" و به خودم گفتم "هردوتاشم هستم، خوبشم هستم. ولی بهتر می‌دانم که در وطن خودم بی‌کس و مستقل و کوچک باشم تا اینکه دُمم گرهگیر شود به یکی از این کسان و سازمان‌های چه و چه که دم خودشان آشکار نیست بسته‌ی کیست. دلار بدهند تا برای آن‌ها بنویسم؟ مگر مرض دارم، تومان خودم را خرج می‌کنم و برای دل خودم می‌نویسم."
 حالا که این‌ها را می‌نویسم ده_پانزده سال از آن روزها گذشته و در آستانه‌ی پنجاه‌سالگی‌ام. خوب کاری کردم که نرفتم. از عمر من دیگر چیزی آن‌قدر به‌جای نمانده که رویا ببافم و بخواهم به سودای خام، آلاخون والاخون دنیا بشوم. ایران گهواره‌ی من است و آرزو دارم مزار من هم باشد. از نگر حسی بخواهم بگویم، دوست دارم در خاک همینجا تجزیه شوم و مورچه‌ها و مارها و گورکن‌های ایران تنم را بخورند و با خاک اینجا یکی شوم. دوست دارم استخوانم در اینجا درخت شود، جایی در تنگاب فیروزآباد، هرچند درخت شدن در هرجای جهان سرنوشتی زیباست، منتها من که باید کنجی و کتابی، چه فیروزلند، چه نیوزیلند.
با این‌همه، شاید روزی خانه با همه‌ی گشادگی بر من نیز تنگ آمد و من هم به تنگ آمدم و دلم را برداشتم و در خانه را پشت سرم به هم کوبیدم و رفتم سیِ خودم و در فرجام، دلم را خاک "پرلاشز" بخورد و یا استخوانم را کروکودیل‌های افریقا ، ولی عجالتن اینجایی‌ام.
یک بار هم یکی می‌گفت: "این احساسات وطنی همیشه آفت و پاشنه‌ی آشیل شما قشقایی‌ها بوده است." گفتم: "آفت نیست، شرف ماست."
البته پر مهم اینکه، ملیگرایی چیزی پر حساس است و اگر اندکی از خردمندی دور شود، به فاشیسم راه می‌برد و چیزی خطرناک برای مدنیت و انسان می‌شود، همچون ناسیونالیسم نازیستی، پانفارسیسم، پانترکیسم، پانعربیسم و پان‌های اندیشگانی مانند پانکمونیسم و چه و چه.
به‌ویژه در جهان امروز و در کهکشان بی‌کرانه‌ی اینترنت که مرزها بی‌رنگ و انسان‌ها به هم نزدیک‌تر می‌شوند و تمدن و نژاد بشری به یک هم‌آمیزی و کولاژوارگی رسیده است،‌ در این معنا باید با دقت گفت و کرد، که در این جهان نو، کوبیدن بر دهل ناسیونالیسم‌های بدوی و قبیله‌ای، کاری نابخردانه و غیر دموکراتیک است و در هزاره‌ی سوم چیزی پار و پیراری‌ست و کار دیرآمدگان است.

دیگر زمانه‌ی ناسیونالیسم‌های باستانگرای آریاییِ ایرانی و اویغوریِ ترکی و یونانیِ باختری و اُمویِ عربی و ملیگرایی‌های دگرستیز، خودپسند و خودبسند به سر آمده است. اکنون گفتمان خون و نژاد دیگر مایه، معنا و کارکرد خویش را وا نهاده و از میان جهان نو رفته و نسلی که می‌آید، نسلی‌ست اینترنتی و از مرزهای نژادی، دینی و جغرافیایی بر کنار است و در این قیدها نمی‌گنجد. ناسیونالیسم بدوی، غیر مدنی و نابخردانه راهی به دهی نیست و اگر کار به دست نژادگرایان فاشیست بیفتد، کار به نسل‌کشی‌ها می‌انجامد و خِنجی‌ست خونین بر گونه‌ی تمدن و مایه‌ی جدایی آدمیان. در این معرکه و مضحکه، درنگجای اینکه برخی ایرانیان معاصر به ناسیونالیسم های پانیستیِ پانفارسی و پانترکی و پانعربی و پانکردی و ... دچار شده، به جان هم افتاده‌اند و گمان می‌برند سربازان و شهادتجویانِ یک نبرد مقدسند.
ولی همه‌ی این کاستی‌ها و آسیب‌های ناسیونالیسم فاشیستی سبب نمی‌شود که حس بستگی به خانه و پایبندی به مردمان خانه از میان برخیزد. بی‌گمان، ناسیونالیسم واپسگرا و دگرستیز یک ارتجاع بدوی‌ست، ولی به‌گمان، هر مملکت برای پیشرفت، والبته لیران که در این زمانه و هنگامه که روبارو با تهدیدهای بسیار است، باید از یک ملیگرایی ملیح، بخردانه و مدنی نیرو بگیرد، نکته‌ای پر مهم که جمهوری اسلامی از آن رویگردان بوده است،  وگرنه با جهان‌وطنی و امت‌گرایی و این شعارهای فانتزی و رویاهایِ نشد، کار پیش نمی‌رود، چنانکه جهان‌وطنی کمونیستی، امت‌گرایی سید جمال اسدآباد، حتا دهکده‌ی جهانی با الگوی آمریکایی پیش نرفته است. یک ملیگرایی ملایم و متعادل، خردمندانه، مدنی، که میهن را برای همه‌ی هم‌میهنان بخواهد، مردمان را به خودی و غیر خودی و کشور را به مرکز و پیرامون، و دین‌، سیاست، فرهنگ را به رسمی و غیر رسمی بخشبندی و تعریف نکند‌، و البته در یک پیوند انسانی و اخلاقی با جهانیان.
با همه‌ی دگرگشتی که در بینش انسان امروز در پیوند با ناسیونالیسم و معنی آن رخ داده است، ولی نسیم وابستگی‌های ملی حتا در سرزمین‌های مدرن و باختری نیز در وزیدنی نرم و مدام است و در برخی حتا پر نیرومند است. از گروه‌های زیاده‌رو همچون نئونازیست‌ها که بگذریم، در کشوری همچون آمریکا که خود را تجسم لیبرالیسم می‌داند، اگر کوچک‌ترین اهانت به پرچم ملی آن روا بداری، دندانت را با بُرُس سیمی فرچه می‌زنند؛ آنگاه در رسانه‌های خود برای مردمان خاوران و جنوبگانِ جهان نسخه‌های جهان‌وطنی و بی‌وطنی و امت‌گرایی می‌پیچند و البته برخی هم‌میهنان ما نیز پُز همین چیزها را می‌دهند و غیرت بر خانه و همخانه را فاشیسم و واپسگرایی تعبیر می‌کنند.
دنباله‌ی این نوشت را بگذار برای وقت دیگر. قدم زدن و سیگار کشیدن می‌خواهم. باید قوطی را بیندازم توی سطل کنار نیکمت، سیگارم را روشن کنم و نم‌نمک سمت خانه‌ی میزبان‌های عزیز و مهربان را بروم در خانه‌ی ایوب‌جان جعفری و نوشین‌جان کاویانی.
ترکیه، شهرِ نیده، چهارم شهریور نود و هشت.

@kambiz_najafi
 

                              
                                            🧿               
                     #کامیشکا           
                                    ۱۴۰۳/۸/۸
                   


#کامیشکا_سفرنامه
#مکتوبات_سفر_عثمانیه
بخش دوم:
□وطن هتل نیست
#کامبیز_نجفی
*نشر نخست: ۱۳۹۸/۷/۶
با اندکی ویرایش.

این سر بالایی نفسم را گرفت. می‌نشینم روی نیمکت کنار کوچه که رویش نوشته شده است nide beledyesi(شهرداری نیده). در ایران هم در دوره‌ی قاجار به شهرداری، بلدیه می‌گفتند، ولی پس از اصلاحات زبانی دوره‌ی رضاشاه شد شهرداری. آتا ترک هم در ترکیه دست به اصلاح زبان ترکی زد و نگره‌ی "زبان خورشید" را در میان گذاشت، ولی بلدیه از آن واژه‌هایی‌ست که برای آن برابری نجسته‌اند.
ناسیونالیسم رضاشاهی و ناسیونالیسم آتاترکی هردو بسیار همسان هم بودند. هردو با اندکی تاخیر از پی جنبش مشروطه(ایران) و تنظیمات(ترکیه)‌ بر آمده بودند. هر دو باستانگرا بودند و بر ناسیونالیسم کهن و تاریخی بنا شده بودند. هر دوشان کشور خویش را از یک تلاشی و فروپاشی رهانیده بودند، با این تفاوت که آتاترک مدرن‌تر و باهوش‌تر از رضاشاه بود و به‌جای پادشاهی، جمهوریت را برای مردم خویش برگزید. هر دو دست به اصلاح و بر کشیدن زبان ملی زدند و هر دو نام‌های جغرافیایی را دیگر کردند،‌ ناسیونالیسم آتاترک به ترکی و ناسیونالیسم پهلوی به فارسی. هر دو با تکیه بر هویت مرکزگرا، دیگران را بر نمی‌تابیدند، ناسیونالیسم رضاشاه با نگره‌ی قوم پارس در برابر غیر پارس و ناسیونالیسم پانترکیسم با قوم ترک در رویارویی با قوم‌های کرد و ارمنی و یونانی. 
دِرَنگجایِ شگفت اینجاست که با این‌همه همانندی و کنش‌های همسان،‌ پانفارس‌ها و پانترک‌های مدعی رضاشاه و آتاترک، همدیگر را فاشیست می‌نامند و همه‌ی این کنش‌ها را به هم نسبت می‌دهند،‌ غافل از اینکه مولای خودشان نیز چنین و چنان می‌کرده است.
پاکت سیگار و قوطی را می‌گذارم کنارم تا بنویسم. در ایران سیگار نمی‌کشم، ولی اینجا وقت زلالی هوس می‌کنم. اهالی ترکیه خیلی سیگار می‌کشند و مثل همه‌ی ترک‌ها خیلی چای می‌خورند‌. یک چیزی می گویم، یک چیزی می شنوید. قدم به قدم چایخانه(چای ائوی)‌هست و همیشه پرمشتری و غرق در دود سیگار و قلیان. کم‌تر کسی دیده می‌شود که یک نخ سیگار لای انگشتانش دود نکند. در بیشتر کافه‌ها و قهوه‌خانه‌ها بساط تخته نرد و ورق و یک بازی به نام اوکی رایج است. قمار قدغن است، بیشتر بر سر چای و قلیان بازی می‌کنند و بازندگان پس از پایان بازی که گاهی ساعت‌ها زمان می‌برد، چای و قلیان بازیگران را حساب می‌کنند. کافه‌نشینی مخصوصن در نزد مردان، به‌ویژه کهنسالان خیلی رایج است. نوشیدن مشروب در جاهای همگانی قدغن است و همه‌ی مغازه‌ها مجاز به فروش مشروب نیستند و فقط فروشگاه‌های ویژه همچون میگروز، تیکیل و چاغداش پروانه‌ی فروش دارند. با رواج اسلامگراییِ بیشتر در ترکیه، فروش و نوشیدن مشروب محدود شده است، البته در بارها و دیسکوها و برخی رستوران‌ها آزاد و آشکار است. اخیرن و نسبت به سال‌های پیش با بستن مالیات‌ زیاد بر واردات مشروب و سیگار، این دو کالا خیلی گران شده است. مارک‌های ویسکی افزون بر دویست لیر، به پول خودمان بیشتر از چهارسد هزارتومان می‌شود. اردوغان و مدیران ترکیه بر سر یک دوراهی هستند، هم به شیوه‌ی سلاطین عثمانی مدعی اسلامگرایی هستند، و هم از آن‌سو نگران صنعت توریسم که درآمد نخست ترکیه است، و همچنین ترکیه همیشه در کوشش برای پیوستن به اتحادیه‌ی اروپا بوده، ولی رادیکالیسمِ هم دینی و هم پانیستی و البته دیگر معادلات سیاسی تا کنون مانع تحقق این هدف بوده است. در قانون اساسی، ترکیه یک کشور سکولار شناسانیده شده، ولی اسلامگرایی در دهه‌های اخیر رواج زیادی پیدا است. حجاب، اختیاری‌ست و همه‌جا بی‌حجاب و با حجاب در کنار هم دیده می شوند و این دموکراسی، زیباست. باحجاب‌ها در شهرهای کوچک بیشترند و در شهرهای بزرگ همچون آنکارا و استانبول کم‌تر.
هم‌اینک اینجا هستم، هزاران کیلومتر دور از ایران. غم غربت ندارم، که خودم آمده‌ام و سفر، کوتاه است. مهاجرت و کوچ و مرز و بوم و غربت را می‌اندیشم. ایران روزهای خوبی ندارد، و آینده‌ی آن مبهم و نگران کننده است.(حالا که باز نشر می‌کنم، یادم نمی‌آید چه هنگامه‌ای بوده است) آرزوی قلبم است که همچون همیشه‌ی تاریخ(نه، همیشه که نبوده و نشده) از این بحران‌ها و آزمون‌ها درآید، با اقتدار و مدنیت و زیبایی.
 هیچ‌گاه خیلی جدی به مهاجرت فکر نکرده‌ام، مگر گاهی در حد یک گپ و گفت و پیشنهاد دوستان و حرف و خیال. می‌گویند تو که زن و بچه نداری، چرا خودت را پابند اینجا کرده‌ای با این همه مصائب و سختی‌ها که داری؟ به تعبیر اخوان ثالث،  ای"در وطن خویش غریب"، چرا ول نمی‌کنی و نمی‌روی پی خودت؟

                              
                                       🧿            
                               #کامیشکا          
                             ۱۴۰۳/۷/۷ 
                   


#مکتوبات_یومیه_سفر_عثمانیه
بخش اول:
□خوش به حال زنبورها که پاسبورت نمی خواهند
#کامبیز_نجفی
*نشر نخست۹۸/۷/۲
(با اندکی ویرایش)


  شنبه بیست و یکم شهریور ماه از سال نود و هشت، پایانه‌ی مرزی بازرگان، دروازه‌ی مرز ایران به ترکیه.
ما رهسپار یک سفریم، محمدرضا که برادر است، صوفی که همسرجانِ محمدرضاست، یاشلار و چایلار  ده_دوازده‌ساله که جان دل کامبیزکاکا هستند و صوفیا خواهر صوفی که بچه‌ها او را گولیا صدا می‌زنند.
عرابه‌ی ما پیکاپ وانت دو کابین سفید رنگ است. از فیروزآباد و شیراز راه افتاده‌ایم و هزار و چند کیلومتر رانده‌ایم تا رسیده‌ایم به ماکو و حالا در مرز بازرگان هستیم، نقطه‌ی صفر مرزی.
دیشب در ماکو در یک پارک خوابیدیم. پگاه که بیدار شدیم و با چایلار توی پارک قدم می‌زدیم، تندیس بزرگ رزمنده‌ای را دیدیم که دست راست و انگشت اشاره‌اش را به سمت مرزهای باختری ایران و ترکیه نشانه گرفته بود و آنجا را نشان می‌داد. از چایلار مفهوم این تندیس و ژست او را پرسیدم. تشخیص داد و با زبان کودکانه‌اش گفت که مراد وی پاسبانی از مرزهای ایران است. در میدان ماکو تندیسی دیگر از یک رزمنده به چشم می‌آید که دوربین نگاهبانی را روی سینه‌اش گذاشته و به مرز ایران چشم دوخته است.
 اینجا گمرک ماکوست. صف بلند مردان، هر کدام با یک کیسه‌ی سیاه در دست. بر و رو و رختشان چنان نیست که توریست باشند و برای سیاحت بروند. از اهالی این‌سو و آن‌سوی مرز هستند، شهرک‌ها و روستاهای نزدیک مرز. مردانی که دستشان تنگ است و کار ندارند و یا کارگر فصلی هستند. سیگار  می‌برند به ترکیه و آنجا می‌فروشند. سیگار در ترکیه گران است. منعی برای رفت و آمد ندارند و می‌توانند در هفته، چند مرتبه بیایند و بروند. درآمد یک باکس سیگار "کِنت" حدودن هشتاد هزار تومان است. هر نفر سه باکس می‌تواند با خود ببرد، یعنی دویست و چهل هزارتومان و یا سد و بیست لیر.
فروشندگان لیر و سیگار که همه‌جا به چشم می‌خورند، ما را به خرید سیگار و فروش در ترکیه تشویق می‌کردند. پیله‌وری و خرید و فروش هیچ نمی‌دانم، ولی سه_چهار باکس برای میزبان‌هایمان خریدم. خودم نمی‌کشم، مگر گاهی که دل می‌گیرد یا جان می‌گشاید. چند پاکت هم برای خودم خریدم.
ساعت سیزده و پنج دقیقه‌ی بعدازظهر از مرز ایران نازنین پای گذاشتیم به خاک محترم ترکیه. زیر سایه‌های یک درخت نشسته‌ام تا محمدرضا و ماشین از دروازه بگذرند. هیجان یا حس خاصی ندارم. مفهوم و حس مرز بسته به موقعیت، فرق می‌کند. اگر به اسارت می‌رفتم یا از آن بر می‌گشتم، ماجرای خاک و حساب و کتاب مرز توفیر زیاد داشت؛ ولی هم‌اینک خودم از پی سفر می‌روم. ولی یاشلار و چایلار خیلی هیجان‌زده هستند، با جهان کودکانه‌ی خودشان. در جوانی دل با سفر داشتم و بخشی از ایران را گشتم و سودای جهانگردی هم داشتم، ولی هوایش از سرم افتاد. نوشتن و خواندن آدمی را از سفر و هر چیزی باز می‌دارد، به‌ویژه اینک که جهان در تلفن همراه توست و دیگر شوقی برای سفر ندارم، مگر تا حوالی فیروزآباد. خانه و زاویه و  شومینه و کتاب را بیشتر می‌خواهم.
از دروازه‌ی ترکیه که گذشتیم، زنان کاروان کشف حجاب کردند. به صوفی می‌گویم: "زنان عقده‌ایِ سرزمین من". می‌خندد و می گوید: "واقعن. ما زنان عقده‌ای این سرزمینیم."
این یک شوخی بود، ولی شوخی نیست. وزنی تلخ از اندوهان دارد. زنانی که آزادی بر پوشش خویش ندارند، چرا که دل و عفاف برخی مردان سست است و با دیدن بر و روی و موی زنان شُل و شَل می‌شوند. به سخن دیگر، این زنان باید تاوان شُل‌بودگی اعضا و شَل‌بودگی دین کسانی را بدهند که هیچ ربطی به آن‌ها ندارند. مغلطه می‌کنند و می‌گویند "همه‌ی دغدغه و مساله‌ی شما حجاب است؟" و من می‌گویم: "همه‌ی دغدغه و مساله‌ی شما حجاب است؟"
جمهوری اسلامی باید تکلیفش را با حجاب مشخص کند و دریابد که پروژه‌ی با حجاب کردن زنان در جمهوری اسلامی شکست خورده است و زنان به آن تن نمی‌دهند، مگر از سر اجبار. یک هفت حجاب را آزاد کنند تا میزان پایبندی زنان به حجاب و کامیابی مجریان آن آشکار شود، و یا مسافران پس از مرزهای ایران را رصد کنند تا این مهم را دریابند. آنگاه که حتا مجریان تلویزیون ایران و برخی دختران سران در بیرون از کشور قید حجاب را  بر می‌دارند، حساب باید دستشان بیاید. آنکه از سر باور خویش، خود را پایبند به حجاب می‌داند، برای من گرامی‌ست و اگر از مرز بگذرد و همچنان پوشیده باشد، دوچندان گرامی‌ست.

زنانی که در ایران به حجاب تن می‌دهند، ولی خارج از مرزهای ایران خود رد رها می‌کنند، دل آدم را می‌سوزانند، اما آنانکه در ایران پُز حجاب می‌دهند و سفارش به پوشش می‌کند، ولی خارج از ایران کشف حجاب می‌کنند، فرومایه و دغل هستند.
محمدرضا با ماشین از دروازه گذشت. به صوفی می‌گویم برای اولین بار همسرجانت را پیش چشم مردم ببوس. او پس از یازده سال همسرمندی، برای نخستین‌بار شوهرش را در یک جای همگانی می‌بوسد.
یک زنبور توی ماشین ماست. چایلار می‌گوید: "خوش به حال زنبورها که پاسپورت نمی‌خواهند‌."

نیم ساعت است که از مرز ماکو راهمان را به ترکیه گشوده‌ایم. همه هیجان‌زده هستند، یاشلار و چایلار بیشتر و من کم‌تر از همه. آب و خاک و دار و درخت این‌سو و آن‌سوی مرزها هیچ تفاوتی ندارند. کم‌کمک که پیش می‌رویم و از یکی_دو آبادی کوچک که می‌گذریم، می‌بینم که آدم‌های آن سوی خط هم با آدم‌های این سمت خط همچون همند.
مرزها را دوست ندارم، مرزهای سیاسی، نژادی، رنگی، جغرافیایی، مذهبی و هرچیز که انسان‌ها را از هم جدا می‌کند. مرزهای جغرافیایی را چه کسانی ترسیم کرده‌اند؟ اگر این مرزها را نگارگران کشیده بودند، به نام یک اثر هنری جای درنگ بودند و یا شاعران، که می‌شد یک اثر زبانی و شاعرانه باشند، ولی دریغا که چنین نیست و این مرزها را جهانخواران خط‌کشی کرده‌اند. کسانی که جنون مالکیت بر زمین را دچارند و هیولاهایی که بیماری خاک‌خواری دارند، جنون بلعیدن زمین.
هیچگاه امر مالکیت برایم توجیه و مفهوم نبوده است و در نمی‌یابم یعنی چه که من مالک این چیزم؟ در حالیکه این مالکیت، بی‌گمان چیزی گذراست. هیچ‌کس در جهان مالک چیزی نیست و رویدادی کوچک و  ساده بسنده می‌کند تا این مالکیت از میان بشود و دودش به هوا رود.
احمقانه ترین مالکیت‌ها، مالکیت جهانگشایان است. از استثناهایی چون ناصرالدین‌شاه قاجار بگذریم که چوخ بختیار بود و نیم‌سده فرمان شاهی نوشت، ولی سرنوشت بیشترینه‌ی سلاطین و داستان مالکیت بر تاج، بسیار غمبار و پندآموز است. آقامحمدخان قاجار، نادرشاه افشار، چنگیز، آتیلا، هیتلر و جاهلانی از اینگونه مگر چند سال فرمانروایی کردند؟ این چند سال هم در وسواس خاک
خاک و یا در جنون تصرف خاک گذشت، بی‌رامش و آسایش. سلطنت حافظ زیباتر، ماندگارتر و انسانی‌تر از همه‌ی این فرومایگان بود و خیلی زیبا فلسفه‌ی هستی را دریافته بود که گفت:
"غیر از هنر که تاج سر آفرینش است
دوران هیچ منزلتی پایدار نیست."
که می‌توان به ترکی چنین ترجمه کرد:
"هونردن آیری کی یاراتما باشینینگ تاجی دیر
هئچ بؤیوگچه‌لیگ دوورانی قالمالی دگیل."
آدم باید خیلی ابله باشد که هنر و فلسفه و دانش را وانهد و بیفتد پی قدرت و ثروت و همه‌ی جهان را به آتش و خون بکشد تا ده سال حاکم و مالک باشد، و ناگهان یک قلدرتر و نادان‌تر از خودش از راه برسد و این مالکیت و حکومت را از دست او بقاپد و بادش ببرد.
برای همین چیزهاست که در جهان مالک چیزی نیستم، مگر همین نوشت و نویس‌ها. فقط هنرمندان هستند که مالک هنر خویشند و مالکیت آنان همیشگی و بی‌پایان است. از همین سبب، حرف کسانی که می‌گویند خانه‌ی من، ماشین من، ملک من، زن من و این چیزها، بیشتر یک شوخی جاهلانه است، از ترس از دست دادن آن چیز که در نهان خویش می‌دانند از آن او نیستند. ما حتا مالکیتی بر عشق خود نداریم، که شاید در چشم‌به‌هم بر زدنی از دست برود و حتا به نفرتی شگفت بینجامد، چه رسد به به مالکیت‌هایی از گونه‌ی مال و منال دنیا. چیزی نیستند مگر اشیایی به امانت در دست ما.
دارم مرزها را می‌اندیشم. مرزها خط‌هایی هستند برای قیچی کردن آدم ها از همدیگر و این دیوانگی‌ست که خطی بکشیم و بگوییم مردم این‌سو و آن‌سوی خط با هم پیوندی ندارند، بلکه و حتا معارض هم هستند.
با این‌همه، پس تکلیف ما با این مرزها چیست؟
به‌هرحال این مرزها بر هر بنایی که ترسیم شده باشند، حریم میهن و دیوار خانه‌مان هستند. دشمنی با مردم آن‌سوی مرزها روا نیست، که همسایه‌گانند و صلح و دوستیشان رویای هر خردمندی‌ست. به سرزمین دیگران نباید چشم آز داشت، ولی نمی‌توان چشم پوشید بر کسی که به دیوار و خانه‌ی آدمی چشم دوخته باشد.
پس از مرز، چیزی که زیاد به چشم می‌آید، پاسگاه‌های نظامی‌ست که به آن "ژاندارما" می‌گویند. ما هم پیش از انقلاب می‌گفتیم ژاندارمری. به‌خاطر نزدیکی به مرز. برخلاف ایران که از حوالی ارومیه تا مرز بازرگان ما حتا یک پاسگاه هم ندیدیم و این شاید سیاست و میزان نگرانی یا عدم نگرانی دولت‌های این‌سو و آن‌سوی مرز را می‌آشکارد.
پس از شهر "آغری" شمار پست‌های نظامی کم شد. نخستین شهر پس از مرز "دوغرو بایزید" است، یعنی بایزید راستین. حس خوبی دارد دانستن نام‌ها و زبان در کشوری دیگر،‌ بی آنکه برای دانستن آن زبان کوشیده باشی.

اگر یک زبان را به نام زبان دوم(مثلن انگلیسی) برگزیده و خوانده باشی، چون به کشوری انگلیسی‌زبان بروی،‌ چیز خوشایندی‌ست؛ ولی اینکه این زبان، زبان مادری تو باشد، توفیر بسیار دارد.
در "دوغرو بایزید" خواستیم خرت و پرت بخریم، گفتند اینجا خرت و پرت برای فروش نیست. باید بروید "ارض روم." ارض روم از شهرهایی‌ست که در روایت‌ها و ترانه و فولک ترکی نامش را شنیده‌ایم و حالا قشنگ است که به آنجا می‌رویم. 
در این سامان‌، انتظار نداشتم با شهرهایی نابسامان مواجه باشم. شهرسازی و سطح زندگی این مناطق تعریفی ندارند. بیشترِ باشندگانِ جنوب خاوریِ ترکیه کردها هستند، مردمی بی‌نوا که دچار چالش‌های نژادی هستند که آنان و دولت‌های تندرو ترکیه و پانیست‌های ترکیه با هم زاویه داشته‌اند.
فاشیسم نژادی از هر جنس و رنگ، از بازدارندگان تمدن بشری‌ هستند و دریغناک اینکه خاورمیانه و آفریقا و بخش‌هایی از آسیا در دهه‌های اخیر به شدت دچار آن بوده است.. کردها در ترکیه، ترک‌ها در اویغورستان چین، در افغانستان پشتون‌ و هزاره و تاجیک و ازبک و قزلباش‌ چالش‌های خودشان را دارند. در شمال غربی ایران پانکردها و پانترک‌ها آبشان به یک جوی نمی‌رود. یک جدال پیشامدرن که انسان پیشرو در هزاره‌ی سوم آن را وانهاده و از آن گذر کرده، ولی سیاست چرک و سیاستمداران نژادگرا هنوز از این دستاویز آویزانند و از این پسماندگی و واماندگی نان می‌خورند و دریغ بر آنانکه هیزم‌کشان این معرکه شده‌اند.
در مردمان باختران، ژرمن‌ و ساکسون‌ و اسلاو و بورگوندی و چه و چه خودشان هیچ چالش نژادی با هم ندارند؛ ولی تا بخواهی ایده و تحلیل و پیشنهاد برای تنش‌های نژادی در کشورهای خاوری و جنوبی دارند. آنان هیچ جدالی بر تبار نام کوه آلپ و رود تایمز ندارند، ولی برای کشورهای خاوری و در این جستارها هرچه بخواهی می‌توانی در کتاب‌ها، پایان‌نامه‌ها، نشریه‌ها و رسانه‌هایشان بیابی، مثلن در این جستار که ارومیه نامی ترکی یا کردی‌ست، خوزستان واژه‌ای فارسی‌ست یا عربی، بابک خرمدین ترک بود یا فارس؛ و تو خود دریاب چرایی این نکته را، و دریاب چه جهلی‌ست در افتادن در این چرخه‌‌های بیهوده.
از "آغری" به‌بعد، هرچه از کرانه‌های کردنشین دورتر می‌شویم، آبادانی کم‌کمک دگرسان می‌شود و بسامان‌تر و آبادتر، تا اینکه "کایسِری" (همان قیصریه) را شهری آبادان، مدرن و زیبا دیدیم و انگار ترکیه از اینجا آغاز می‌شود.
چهار بعدازظهر در شهر "آغری" ناهار، کباب ترک خوردیم و کمی خرت و پرت خریدیم.
محمدرضا از فیروزآباد تا آغری، بیشتر از پنجاه ساعت رانده است، به استثنای شش‌_هفت ساعت که هر بار چرتی دو_سه ساعته زده است. گمان نمی‌کردم تا این اندازه دوام بیاورد. نگذاشت در خرم آباد و سنندج و کرمانشاه و ارومیه با آن‌همه زیباییِ دلگشایشان درنگی و تفرجی کنیم‌ و تا اینجا را به تاخت آمده است، از بس همیشه شتابناک است، البته این شتابناکی، در ما یک بلای ژنتیک خانوادگی‌ست،‌ بی‌‌آنکه به کامیابی و نتیجه بینجامد.
در آغری فرمان عرابه را داد به دست صوفی تا دست و بالش باز باشد و
"همه تشنه لبیم ساقی کجایی؟
گرفتار شبیم ساقی کجایی؟"
از اینجا به بعد، نم‌نمک هوا زلال‌تر، رنگ‌ها روشن‌تر، طبیعت زیباتر می‌شود و پس از چند هفته هوس سیگار می‌کنم. 
بله، داشتم می‌نوشتم که این مرزها را یک مشت جهانخوار کشیده‌اند، بنابر این اعتباری ندارند، یعنی ذاتیِ بشر نیستند، بلکه چیزهایی عَرَضی هستند که بر ما حادث شده‌اند. آزمندان قدرت و سوداگران سیاست از تفرقه‌ها و خط‌کشی‌های مرزی سود می‌برند و آنان اگر بگذارند، مرزی نخواهد بود؛ ولی هنرمندان و عارفان که نگاهی زیباشناسی به هستی دارند، از مرزها و ستیزها می‌گذرند و کارشان پیوند دادن انسان‌هاست و هم‌اینک شعر و آوای ایرانی در جاده‌های آغری می‌وزد:
"همه به جرم مستی سر دار ملامت
می‌میریم و می‌خونیم سرِ ساقی سلامت..."
صوفی می‌راند و ما می‌خوانیم "سر صوفی سلامت."
 اگر از جو زمین بیرون شده، از آنجا زمین را بنگریم‌، دیگر مرزی دیده نمی‌شود، یک زمینِ زیبا بی‌هیچ خط جدایی‌ساز که خانه‌ی بزرگ همه‌ی زمینیان است. سیاست‌پیشه‌گان، سوداگران مذهب‌ها و کشورگشایان، دیوارها را بلندتر، مرزها را سخت‌تر و انسان‌ها را غریب‌تر می‌خواهند، ولی ما شاعران جنسمان فرق می‌کند. ما دوست داریم بر روی مرزها پل بزنیم. برای همین هم "نجیب بارور" شاعر افغانستانی گفته است:
هر کجـــا مـــرز کشیدند،  شمـــا پُل بزنید
حرف "تهران" و "سمرقند" و "سرپُل" بزنید

هرکه از جنگ سخن گفت، بخندید بر او
حرف از پنجـــره‌ی رو به تحمــل بزنید

"نه" بگویید به بت‌های سیاسی، نه! نه!
روی گــور همه‌ی تفرقـــه‌ها گُل بزنید

مشتی از خاک "بخارا" و گِل از "نیشابور"
با هم آرید و به مخروبــه‌ی "کابل" بزنید

دختران قفس‌ افتاده‌ی "پامیــر" عزیز!
گُلی از باغ خراسان به دو کاکل بزنید

جام از "بلخ" بیارید و شراب از "شیراز"
مستی هر دو جهـان را به تغزل بزنید

هرکجــــا مرز...، ببخشید که تکرار آمد
فرض بر اینکه- کشیدند، دوتا پُل بزنید"

محمدرضا صدای پخش ماشین را بلند کرده است:
"یه روزی گله کردم من از عالم مستی
تو هم به دل گرفتی، دل ما رو شکستی " 
گولیا دارد سیگار می کشد. یک نخ از او می‌گیرم. اهالی کاروان سیِ خودشان هستند و من هنوز دارم به مرزها می‌اندیشم.  موبایلم را روشن می‌کنم و می‌چسبانم به گوشم و ترانه‌ی معروف "مرز و پل" از نجیب بارور، خواننده‌ی نامدار  افغان را گوش می‌کنم....
*ادامه دارد.
(ترانه‌ی نجیب را پیوست می‌کنم تا بشنوید)
* عکس‌ها: من و چایلار، ماکو

@kambiz_najafi

                              
                               🧿             
                #کامیشکا          
                       ۱۴۰۳/۷/۷
                   
#کامیشکا_خنیا
□هرکجا مرز کشیدند، شما پُل بزنید
شاعر: نجیب بارور
آهنگساز و خواننده: شفق سیه پوش
دکلمه: علی ایلکا

@kambiz_najafi

                              
                                    🧿           
                               #کامیشکا          
                               ۱۴۰۳/۸/۶ 
                   
#کامیشکا_روزگار
□بگیر تخت بخواب، ما بیداریم
#کامبیز_نجفی


به‌هرسان و با هر تعبیر و این نبرد از هرکجا که آب بخورد و این جنگ، یک جنگ میهنی باشد یا نباشد، اینجا ولی خانه‌ی ماست و این کشته‌گان شهید، پاسبانان خانه‌ بودند.
برآمده‌ی رانت و سهمیه‌ی خاص و سفارشیِ دولتمردان نبودند و آقازاده نیستند و برای همین عزیز ما هستند و ما به آن‌ها می‌گوییم شهید؛ که به آرش کمانگیر، امیرکبیر، ستارخان، حسین فاطمی(وزیر مصدق)، ابراهیم همت، محمد باکری و محمد جهان‌آرا نیز می‌گفتیم و به محمد مختاری و جعفر پوینده هم.
نیاز به شرحِ بیش نیست اگر آخرین پیام محمدمهدی شاهرخی، نیروی پدافند را بخوانیم که به دوستش نوشته بود، گو اینکه سطری از یک شعر است:
"بگیر تخت بخواب، ما بیداریم."
او و سه ایرانبانِ دیگر، چند ساعت پس از این پیام، در هنگام پاسبانی از خانه، با اژدهای آتشخوار نتانیاهو کشته شدند، هنگامی که ما تخت خوابیده بودیم.
و به گفت شاملو"نامت سپیده دمی‌ست که بر پیشانی آسمان می‌گذرد"
#محمد_مهدی_شاهرخی
#حمزه_جهاندیده
#سجاد_منصوری
#مهدی_نقوی
در این چالش مبهم و تنش سر در گم، تنها سنجه‌ی ما، خانه‌ی ما و ملت ماست، و من خانه را پاس می‌دارم و نگاهبانان خانه را دوست می‌دارم و سربلندم به اینکه نامشان در نوشتِ من بیاید و بماند. هرکس را که هر تعبیری نابلد و وارونه از بینش من دارد، وا می‌گذارم به جهل و غرض خودش.
در کلاف پیچیده و چه‌کنم_چه‌کنمِ ایران امروز، اگر میهندوستی مزدوری‌ست، پس نام دیگر میهن‌گریزی، میهن‌ستیزی، گِرای میهن را به دشمن دادن،‌ بر نعش سربازِ خانه‌ و خرابه‌ی خانه‌ی خویش خندیدن و سربازِ شَلِ بیگانگان بودن، و بیکاری و بیعاری را شما بگویید.


@kambiz_najafi

                  
            
                          👁‍🗨      
                     #چاغداش 
                      ۱۴۰۳/۸/۶
             
#چاغداش_سینما
□تفنگداران جنوب

این فیلم پاسبانی قشقایی‌ها از یکپارچگی سرزمینی ایران و نامداران بیگانه‌ستیز قشقایی را روایت می‌کند. چهره‌های نامدار جنوب، به‌ویژه صولت‌الدوله‌ی قشقایی، ایاز کاپیتان‌کش(فارسیمدان) و ناصردیوان کازرونی قهرمانان اصلی این فیلم هستند.
ساخت مستند "تفنگداران جنوب" که به سفارش معاونت امور استان‌های صدا و سیما ساخته شده و به سه سال انجامیده، بار نخست در جشنواره‌ی سینما حقیقت(دیماه ۴۰۲) و دومین بار در ۲۹ شهریور ۱۴۰۳ در مجتمع خلیج فارس شیراز به روی صحنه رفته است.

دست‌اندرکاران فیلم:
تهیه کننده و کارگردان: علی بلندنظر
تصویربردار و تدوینگر: محمد ناصریراد
ناظر کیفی: حسن نقاشی
مجری طرح: احسان بلندنظر
صدابردار صحنه: علی بلندنظر، آرمین قربانی، مجتبی اوجی
تهیه کننده اجرایی: پروانه دُرّی
گروه تحقیق و پژوهش: گشتاسب بلندنظر، پروانه دُرّی، علی بلندنظر
انیمیشن و جلوه‌های ویژه: وحید مباشری
مدیر تولید و مشاور حقوقی: زین العابدین یزدانیان
طراح گریم: فرناز فتحی زاده
دستیار کارگردان: علیرضا شهسواری فرد
دستیار فیلمبردار: مسیحا رحیمی
جانشین تولید: خدایار شیبانی
مدیر تدارکات: جمال بهمردی
منشی صحنه: نیلوفر تقوی فرد
عکاس: تیا رعیت.
راوی گفتار متن: احسان کاویانی شش‌بلوکی
صداپیشه‌گان:
علی یعقوبی، رحمت‌الله صمدی، عبدالکریم قشقایی، پدرام افشین‌فر، محمدعلی امیری
بازیگران:
مهران محمدی، مریم دهو، حمید قزل‌بیگلو، علی بلندنظر
با حضور: داریوش.خان بهادری قشقایی، حسینقلی‌خان فارسیمدان، نصرت‌بیگ پناهی، حاج امان‌الله قره‌بیگی، غلامعلی کیامرثی، زلیخا شیبانی، منوّر شیبانی، هومان عباسی شیبانی.
@chaghdash_q

                              
                                       🧿           
                               #کامیشکا          
                                   ۱۴۰۳/۸/۴  
                   
#تلگراف_شبانگاهی
#برسد_به_دست_دوست

از ما طلبِ یأس کن ای خواجه نه امّید
کان جنس متاعی‌ست که در کشور ما نیست
#طالب_آملی


@kambiz_najafi

               
                        👁‍🗨        
                 #چاغداشلیق   
                      ۱۴۰۳/۸/۵
             
#چاغداش_موسیقی
#چاغداش_ترانه

□گون‌ آلماسی
آهنگ: همایون خرم
ترانه‌ی قشقایی: کامبیز نجفی
آواز: زهرا کشکولی

*چاغداش ورود بانو زهرا کشکولی به فضای هنر قشقایی را به فال نیک می‌‌گیرد، آوازخوانی که بی‌گمان صدای وی یک پدیده در موسیقی قشقایی‌ست. امید داریم که راه خود را بجوید و بپوید.
*به‌خاطر ضبط غیر حرفه‌ای این ترانه پوزش می‌خواهیم. شاید و باشد که روزی این ترانه را در شکلی پسندیده پیشکش مخاطبان چاغداش کنیم.

ترانه‌ی قشقایی:
بو گئجه من دولو آیدان
منیم گؤزوم گلیر چایدان
بو گئجه گون کؤلگه‌سی گؤزلرینگ
اولدوزلارینگ اؤلکه‌سی گؤزلرینگ
گون آلماسی گؤینومده‌دیر
آی اللری بوینومدادیر

من بیردن گؤینونگدن بولوشام، اولاشام
بو آغشام آلیشام من تئلینگه دولاشام
قارانگلیغا بیز ایششیق اوتوراگ
آیایدینا بیز آینا گؤتورگ
بو گئجه من اوچمالییام
آی سودونو ایچمه‌لی‌یم

گئجه، کؤینگینی سنه دولایا
دوزلاقلار بالیغی سنی یالایا
خییالینگ ائنه‌یدی
گؤزومه قونایدی
آیایدین سودونو گؤزونگه ساغام
یاغیشی دارایام، تئلینگه یاغام
اوزاغینگ گلمه‌لی
قیراغینگ بولمالی
بو گئجه من دولو آیدان
منیم گؤزوم گلیر چایدان

بو گئجه من دولو آیدان
منیم گؤزوم گلیر چایدان
بو گئجه گون کؤلگه‌سی گؤزلرینگ
اولدوزلارینگ اؤلکه‌سی گؤزلرینگ
گون آلماسی گؤینومده‌دیر
آی اللری بوینومدادیر


*برگردان فارسی:
من امشب لبریزِ ماهتابم
چشم من از رودخانه می‌آید
امشب سایه‌ی خورشید است چشم‌های تو
سرزمین ستاره‌هاست چشم‌‌های تو
سیب خورشید در قلب من
و دست ماه بر گردن من است

من ناگهان از قلب تو پیدایم شود، بانگ در کِشم
من امشب شعله‌ور شوم، در زلفکانت بپیچم
ما، روشنان، در تاریکی بنشینیم
ما برای ماه آینه برداریم
من امشب سرِ پرواز دارم
من باید شیرِ ماه را بنوشم

باشد که شب، پیراهنش را در تو بپیچد
ماهیِ نمکزاران تو را بلیسد
کاش خیال تو فرود می‌آمد
و در چشم من اتراق می‌کرد
من شیر ماهتاب را بدوشم
باران را شانه بزنم، بر موهایت ببارم
دوردست‌‌های تو باید بیاید
کنار تو را باید بجویم
امشب من لبریزِ ماهتابم
چشم من از رودخانه می‌آید

امشب من لبریزِ ماهتابم
چشم من از رودخانه می‌آید
امشب سایه‌ی خورشید است چشم‌های تو
سرزمین ستاره‌هاست چشم‌‌های تو
سیب خورشید در قلب من
و دست ماه بر گردن من است.


                                            

@chaghdash_q

               
                        👁‍🗨        
                 #چاغداشلیق   
                      ۱۴۰۳/۸/۵
             
#چاغداش_موسیقی
#چاغداش_ترانه

□گون‌ آلماسی(سیب خورشید)
آهنگ: همایون خرم(غوغای ستارگان)
ترانه‌ی قشقایی: #کامبیز_نجفی
آواز: #زهرا_کشکولی

@chaghdash_q

               
                                      👁‍🗨        
                             #چاغداشلیق   
                                    ۱۴۰۳/۸/۴
             
#چاغداش_شئعیر
#یاغیش

□یاغیش
#کامبیز_نجفی

آیایدینا بولاشمیش
یاغیشلارا دولاشمیش
دوواقلاریم بوز وورور
دوداقلاری آلیشمیش




 #چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی
* تورکجه اوخوماق، ائشیتمگ و یازماغا، تیلیقرامدا، "چاغداشلیق" آخاغینا قوشولونگ:
@chaghdashlIq

               
                                   👁‍🗨        
                                #چاغداشلیق
                                ۱۴۰۳/۸/۴  
             

#چاغداشلیق_دوز_آرری_دوررو_دانیشاق

قاشقایی اؤلکه‌سینده بیر پارا جاناوارلار منقرض اولموشدور❌
✅ قاشقایی اؤلکه‌سینده بیر پارا جاناوارلارینگ نسلی کسیلمیشدیر،‌ قیریلمیشدیر/ تۆکه‌نمیشدیر.

❌گذشته‌‌لرده،‌ قاشقایی آروادلاری آرایش ائنمیرلریمیش.
✅ گچمیشلرده،‌ قاشقایی آروادلاری اؤزلرینی بزتمیرمیشلر.

❌ سنینگ بو گپینگ منه چوخ بر یئدی.
✅ سنینگ بو گپینگ منه چوخ ده‌یدی.

❌من حالت تهوع واریم.
✅ منیم اوره‌گیم بولانیر.

❌ هر کس کی ایستیر گئده، گئتسین، ایستیر قالا، قالسین.
✅ گئدَن گئتسین، قالان قالسین.

❌سرخ‌کرده ات آب‌پز اتدن خوشمزه‌تردیر.
✅ قیزیرالمیش ات سودا بیشیریلمش اتدن آرتیق دادلی‌دیر.

❌بو گونلرینگ خبرلری منی عصبانی ائدیر.
✅ بو گونلرینگ خبرلری منی آجیقلاندیریر.

❌بیزیم همسایه‌لر هرگون پسین پیاده‌روییه گئدیرلر.
✅ بیزیم قونشولاریمیز هرگون پسین یئریمه‌گه گئدیرلر/گئدیرلر و یئریییرلر.

❌آقا! روغن سرخ‌کردنی وارینگیز؟
✅ آغا! قیزارتما یاغی وارینگیز؟

❌ لوطفن بو یولداشنیگیزی معرفی ائدینگ.
✅لوطفن بو یولداشینگیزی تانیتدیرینگ.

❌ به قول ماذون قشقایی....
✅ ماذون قشقایی دئدیگینه ....

❌ بو کؤینگ منه گلمیر/منه دوشمور.
✅ بو کؤینگ منه یارشمیر.

❌ خاله‌مینگ ساچلاری فِر دیر.
✅ داززامینگ ساچلاری قؽوریق‌دیر.

❌مامانیم چرخ خیاطیسینی روغنکاری ائتدی.
✅ آنام تیکیش ماشینینی یاغلادی.

❌چاغداش بیر یئنگی خبر اعلام ائتدی.
✅چاغداش یئنگی بیر خبر بیلدیردی.

❌بیر کیشی خیاباندا ماشینینی هول وئریر.
✅ بیر کیشی خییاباندا ماشینینی ایتته‌له‌ییر.

❌ بیزیم سویوموز گونده قطع اولور.
✅ بیزیم سویوموز گونده کسیلیر.

❌️ اونلار کی بیلمیرلر، اونلاردان کی بیلیرلر سوروشسونلار.
✅️ بیلمه‌ینلر بیلنلردن سوْروشسونلار.

❌ سن نئیه بو قدر عجله وارینگ؟
✅ سن نئیه بو قدر تله‌سیرنگ؟

❌ننه و قیز چوخ درد دل ائتدیلر.
✅ آنا و قیز چوخ دردلشدیلر.

❌ قراردیر گئدم.
✅گئده‌سی‌یم.

❌من مهندسیِ کشاورزی اوخوموشام.
✅ من اکینچیلیگ موهندسی اوخوموشام.

❌ سن متولد هانی ایلنگ؟
✅ سن هانی ایلده دوغولموشانگ؟/ آنادان اولموشانگ؟

❌ اونلار ازدواج ائتدیلر و با هم زندگی ائتدیلر
✅ اونلار اه‌ولندیلر و بئله‌نه یاشادیلار.
              

@chaghdashlIq

               
                                      👁‍🗨        
                             #چاغداشلیق   
                                    ۱۴۰۳/۸/۴
             
#چاغداش_آتاآنالار_سؤزو
#یاغیش


-یاغیشدان چیخمیش، یاغمیرا دوشموش.
فارسی: از باران در آمده، گرفتار سیلاب شده است.
مفهوم: معادلِ از چاله به چاه افتاده است.

_یاغیشدان قالانی، یاغمیر آپاردی.
فارسی: آنچه از باران مانده، سیلاب برد.
معنی: هرچه از یک بلا مانده بود، بلای دیگری برد.
*ماذون قشقایی: اوغورودان قالانی، فالگیر آپاردی.

_یاغیشدان قورتولدوق، دامچییا دوشدوگ.
فارسی: از باران رها شدیم، ولی گرفتار چکه‌ی باران شدیم.
مفهوم: از یک بلا رها شدیم، ولی گرفتار دشواری دیگری شدیم.

_یاغیشدا یا گلن اولاسییانگ، یا قوناق.
فارسی: در باران یا باید عروس باشی یا میهمان.
مفهوم: در باران همه در زحمت هستند، مگر عروس‌ها و میهمان‌ها.

_یاغیش هاردا؟ چؤرگ اورادا.
معنی: باران کجاست؟‌ نان همان‌جاست.
مفهوم: بر اهمیت آب و باران و تاثیر آن بر کشاورزی و برکت نان تاکید می‌کند.

_یاغیشلار یاتدی، یارالار بیتدی.
معنی: باران‌ ایستاد، زخم‌ها بهبودی یافتند.
مفهوم: باران  آسیب‌ها را می‌پوشاند. (کسی یا چیزی می‌آید و دشواری‌ها را می‌زداید.

_یاغیش یاغیر،‌دامچی دامیر، آرواد دوغور، قوناق گلیر.
فارسی: باران می‌آید، قطره می‌چکد، زن می‌زاید، میهمان می‌آید.
مفهوم: معادلِ "سه پلشت آید و زن زاید و مهمان برسد.
*قایناق: آتالار سؤزو، اسدالله مردانی



@chaghdashlIq

               
                                      👁‍🗨        
                             #چاغداشلیق   
                                    ۱۴۰۳/۸/۴
             
#چاغداش_شئعیر
#یاغیش



□اؤزومو وورموش قیرمیشام
○مسلم حسینی ششبلوکی


اوخو قاچمیش گٶزلریمدن
اوتاغیم سن سیز آغلاییر
دولانمیش جانیما تکلیگ
قوجاغیم سنسیز آغلاییر

آپارتیمانلار دوهولو
باغلامیشلار ساغ و سولو
گٶزلریم هی دولو دولو
دوداغیم سنسیز آغلاییر

نه پئس دیشلر کی گؤرموشم
اٶزومو وورموش قیرمیشام
تئللریمی سووورموشام
داراغیم سنسیز آغلاییر

گؤزلرینگ گیردی گؤزومه
اؤزونگ قاریشدینگ اؤزومه
قیزیل گول اکدینگ اؤزومه
یاناغیم سنسیز آغلاییر

بو دلی شهر، بو اؤلو شهر
اوزاتدی سنی یوللارا
یاغدی #یاغیش، گؤزلرینی
گٶزوم قاریشدی سئللره

قوشولورام شهره گئنه
قاچیر چیراقلار گؤزومه
گزیرم سنی بولمورام
اؤزوم دونورام اؤزومه

سن گئتمگه قیچ آچاندان
دردلر قیچ آتمیش ایچیمه
سئیرم قاچام سنه چاتام
قیچیم آسیلیر قیچمه

ایندی داها یوخلوگونگدان
گولداندا کی گول آغلاییر
گئتمیشنگ سن یولو آمما
شهر باشیندا یول آغلاییر

اوتاق گیرمیشدیر باشیما
بئینیم گؤزدن ساغیلماقدا
قاریشیقدیر شهرینگ حالی
باشیم شهری داغیلماقدا

گؤزوم دوشولور آینایا
سارالمیشام سولموشام من
اؤلموشم تختینگ جانیندا
سنسیزلیگدن دولموشام من

#انجمن_ادبیات_چاغداش ۹۸/۶/۱۸




 #چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی
* تورکجه اوخوماق، ائشیتمگ و یازماغا، تیلیقرامدا، "چاغداشلیق" آخاغینا قوشولونگ:
@chaghdashlIq

               
                                      👁‍🗨        
                           #چاغداشلیق   
                                  ۱۴۰۳/۸/۴
             
#چاغداش_شئعیر
#یاغیش

□□بیر آز خاطیره
#فرود_اژدری_دومان

اورگده چالدی ساز؛ بیر آز خاطیره
سارالی گچدی یاز؛ بیر آز خاطیره

بیر پنجره، بیر آد و بیر خالی قاب
بیر آی، بیر سرو ناز، بیر آز خاطیره

من و سن و #یاغیش، آیایدین گئجه
من و سن و آراز، بیر آز خاطیره

سندن سورا بیرجه فاییزدان گلیر
یاغیش، چیچک، ساناز، بیر آز خاطیره

سنینگ آدینگ دیلده قاچاق دیر داها
داها ده‌ییل موجاز، بیر آز خاطیره

سن گئتمیشنگ آما قالیب یادیگار
بیر موهر و جانماز، بیر آز خاطیره

ائشیدیرم، ایسسی گلیر تئللرینگ
قالیب هلز بیر آز، بیر آز خاطیره.

@chaghdashlIq

               
                                👁‍🗨         
               #چاغداشلیق
                           ۱۴۰۳/۸/۴
             
#چاغداش_شئعیر
#یاغیش

□یاغیش یاغار بو تئزلیگده
#آرمان_فرهنگ

@chaghdashlIq

                  
            
                                   👁‍🗨   
                                  #چاغداش 
                                ۱۴۰۳/۸/۴
             

 #چاغداش_تورکجه_اوی
□جمعه‌ها، زبان و ادبیات ترکی

مخاطبان گرامی چاغداش
درود بر شمایان و آدینه‌تان خجسته باد.
اگر از مخاطبان پیشین ما بوده باشید، شاید به یاد دارید که جمعه‌های چاغداش به زبان و ادبیات ترکی می‌پردازد، که چند گاهی‌ست که این مثنوی تاخیر شد.
_اگر از مخاطبان قشقایی چاغداش هستید و زبان مادری برایتان یک مساله،‌ دلبستگی، وظیفه و شیوه‌ی زندگی‌ست، به‌گمان فرسته‌های چاغداش به‌کارتان خواهد آمد.
_اگر از مخاطبان غیر قشقایی چاغداش هستید و به زبان ترکی علاقه‌‌مندید، فرسته‌های ما شاید برای شما مفید باشد.
_اگر از این دو گروه نیستید، می‌توانید پنجره‌ی چاغداش را روزهای جمعه‌ها باز نکنید و در روزهای دیگر در خدمتتان باشیم.

@chaghdash_q

                               
                                    🧿        
                                #کامیشکا   
                               ۱۴۰۳/۷/۲۵ 
                  
#چاغداش_پیام_مخاطب

□ "صد" یا "سد"
#کامبیز_نجفی


در این چند روز برخی دوستان پرسیده‌اند چرا واژه‌ی "صد"(۱۰۰) را "سد" می‌نویسید؟

پاسخ: الفبای زبان فارسی به سبب تاثیرپذیری از زبان و الفبای عربی، برخی از حرف‌های ویژه‌ی عربی را در خود جای داده است، همچون "ئ، ح، ذ، ص، ض، ط، ظ، ع، ق"، و چهار حرف ویژه‌ی زبان فارسی "گ، چ، پ، ژ" که در زبان عربی نیست.
این رخداد در زبان ترکی نیز روی داده است و افزون بر چهار حرف "گ، چ، پ، ژ"، حرف‌های صدادار بلند "اؤ،ائ، ای" (و حرف بی‌صدای بلند "ق")ویژه‌ی زبان ترکی‌ست.

نکته: واژگان اصیل فارسی با حروف فارسی نوشته می‌شود، همچون "گرامی، چهره، پیروز، ژاله"،  و واژگان دخیل عربی با حروف عربی نوشته می‌شود، مانند "سائل، محمد، تذهیب، طول، ظلمت، عالم"
سد(۱۰۰) واژه‌ای فارسی‌ست، همچنانکه می‌نویسیم "سده(قرن)،‌ پس شکل درست آن، همان "سد" است، همچنین شست(۶۰).
باید به بن واژگان دقت کنیم،  "صورت،‌ صادر، صافی" واژه‌های عربی‌ هستند و  باید همین‌گونه نوشته شود،‌ ولی صابون واژه‌ای فارسی‌ و از بن ساییدن و سابیدن است و باید سابون نوشته شود.
واژگان وارداتی غیر عربی(انگلیسی، روسی و ...) را نیز با حروف عربی نمی‌نویسیم، مثلن واژگان انگلیسی را "صایز(اندازه) و اثتاندارد" نمی‌نویسیم و می‌نویسیم "سایز،  استاندارد"
"آیین" واژه‌ای غیر عربی‌ست، احتمالن ترکی و با "اویون"(به معنای بازی و رقص) و آینه هم‌ریشه است. البته در زبان فارسی نیز به معنای کیش، دین و سنت به‌کار می‌رود. به‌هرسان غیر عربی‌ست و نوشتن آن با حرف عربیِ "ئ"(آئین) نادرست است و چه در فارسی و چه ترکی، باید "آیین" نوشته شود.
این‌ها ناشی از سهل‌انگاری و بی‌دقتی پیشینیان است و از پی تکرار پیشکسوتان، دیگران نیز چنین نوشته‌اند و رایج شده است و بهتر است پالایش اصلاح شود.

@kambiz_najafi

                               
                                    🧿       
                                #کامیشکا   
                               ۱۴۰۳/۷/۲۵ 
                  
#تلگراف_شبانگاهی
#برسد_به_دست_دوست

دشمنت را همچو میخ خیمه می‌خواهم مدام
تن به خاک و سر به سنگ و ریسمان بر گردنش
#صائب_تبریزی


@kambiz_najafi

                              
                                         🧿      
                           #کامیشکا      
                                  ۱۴۰۳/۷/۲۵ 
                  
□خوش‌آمدگویی هوایی، و یک بام و دو هوای  پانترک‌ها و پانفارس‌ها
#کامبیز_نجفی


میهماندار هواپیمایی "آتا" چند روز پیش در پرواز شماره‌ی ۵۶۰۶ تهران_تبریز به مسافران خود به زبان ترکی خوش‌آمد می‌گوید و این رویداد به یک تنش بی‌مایه‌ی پانیستی دیگر در میان پانفارس‌ها و پانترک‌ها دامن می‌زند و پانفارس‌ها خشمگین از این رویداد و پانترک‌ها شادمان از آن و برآشفته از خشم پانفارس‌ها و هر دو در ستیزیدنی بیهوده.
این کَل‌کَل پانیستی، هرچند بن‌مایه‌ای نازل و وامانده دارد، ولی به‌‌گمان، رخدادی مهم بود و می‌تواند ما را به این نتیجه برساند و هیچ هم بد نیست که در استان‌ها و شهرهای قوم‌نشینِ با زبان‌های بومی،‌ مثلن در استان‌های اردبیل و آذربایجان و زنجان(ترکی)، گیلان(گیلکی) مازندران(مازنی)، خوزستان(عربی و بختیاری)، لرستان(لری)، بلوچستان(بلوچی)، کرمانشاه و کردستان و ایلام(کردی)خوش‌آمدگویی در کنار زبان فارسی، به زبان‌های محلی نیز گفته شود؛ که گفتن یک جمله‌ی خوش‌آمد به زبان بومی نه از کیان ایران و مرتبه‌ی ملی زبان فارسی می‌کاهد و نه یکپارچگی سرزمینی را هدف می‌گیرد. در این‌صورت، هم مسافر به متن و فضای مقصد نزدیک و با زبان مردم آن کرانه آشنا خواهد شد و هم کاری‌ست در شناسایی فرهنگ‌های بومی ایران و نمایشی رنگارنگ و پلورال از چندفرهنگی مدنی در این گستره‌ی کلان؛ همچنانکه مسافران مشتاقند در این سفرها خوراک بومی بخورند و کالای محلی بخرند.
ولی یک نکته و پرسش در این میان بر جای می‌ماند و آن اینکه، آیا دولت‌های ترکیه در استان‌های کردنشین و ارمنی‌نشین و دولت آذربایجان در ولایات تالش‌نشین بخشنامه خواهند کرد یا بر خواهند تابید که خودش‌آمدگویی میهماندار افزون بر زبان رسمی ترکی، به زبان‌های بومیِ کردی، ارمنی و تالشی باشد؟ و یا از آن‌سوی، پانفارس‌ها حق بدیهی آموزش زبان مادری را به رسمیت خواهند شناخت، و یا دولت‌های ترکیه و آذربایجان آموزش زبان‌های بومی و  مادری را در مدرسه‌های کرانه‌های کردزبان و تالشی‌زبان اجرا خواهند کرد؟
من که نه پانترک و نه پانفارس دلی ازم نمی‌برد و دلم را می‌آشوبند و هردو را یک جریان فاشیستی همسان، واپسگرا و غیر دموکراتیک می‌انگارم و بر اینم که در کنار زبان رسمی کشور، زبان‌های بومی نیز باید آموزش داده شود و در همین نوشت گفتم که زبان ملی و زبان‌های بومی و مادری در کنار هم پر زیبا هم خواهند بود؛ ولی پانترک‌ها و پانفارس‌ها چنانکه گفته شد، حاضرند و می‌پذیرند، یا اینکه مرگ حق است ولی برای همسایه؟

@kambiz_najafi

                              
                                       🧿      
                             #کامیشکا   
                                ۱۴۰۳/۷/۲۴ 
                  
#تلگراف_شبانگاهی
#برسد_به_دست_دوست

از بس در انتظارت مُردم به هر سرِ راه
با آنکه یک شهیدم، سد جا مزار دارم
#نصیری_همدانی


@kambiz_najafi

شاه فقید هم که هواپیماهای بیت‌المال را اسباب‌بازی‌های خودش می‌پندارید، از این کاپیتان‌کاری‌ها می‌کرد.

@kambiz_najafi

                                      🧿      
                                #کامیشکا                 
                                 ۱۴۰۳/۷/۲۴
                  


□وی کَن‌نات اِسپیک اینگیلیش
سیاحتنامه‌ی امیرحسین ثابتی در ژنو
#کامبیز_نجفی

امیرحسین‌ ثابتی،‌ نماینده‌ی پایتخت، هموَند جبهه‌ی پایداری و از حلقه‌ی سایه‌نشینان دولت‌ها(موسوم به دولت سایه)، از اصحاب جلیله که در کشاکش انتخابات ریاست چهاردهم در سایه‌ی سعید جلیلی بود.
وی که مدرک دکترای علوم سیاسی از دانشگاه تهران دارد و با کم‌تر از ده‌درسدِ آرای مردم تهران به مجلس راه پیدا کرده،‌ به‌نام نماینده‌ی مجلس ایران به ژنو رفته تا در نشست بین‌المجالس، از حقوق ملت ایران و فلسطین نگاهبانی کند و زبان بلند آنان باشد؛ ولی نه خودش زبان انگلیسی می‌داند، نه مترجمی۴ به‌همراه دارد و کار به آنجا می‌رسد که به سبب زبان‌ندانی،:تریبون را از دست می‌دهد.
۱. شرط نمایندگی نیست، ولی چرا یک نماینده‌ی مجلس جمهوری اسلامی در یک نشست بین‌المللی، آن‌هم دارای مدرک دکترا،  آن‌هم نماینده‌ی پایتخت و آن‌هم
رئیس کمیته‌ی دیپلماسی مجلس
یک زبان بین‌المللی نمی‌داند؟‌
۲. چرا در مجلسی که هر ساعت آن ۱۰۳ میلیارد تومان برای ملت ایران آب می‌خورد(ایسنا)،   نمایندگانش در این مرتبه از دانش هستند؟ آیا در تهران بزرگ و حتا در میان اصولگرایان، شایسته‌تر از ایشان یافت نمی‌شد و وی در یک ساز و کار دموکراتیک به مجلس رفته است؟ آیا این مجلس چنان تحریمِ‌الرّجال است که برای این سفر کاری، کسی شایاتر از ایشان نبود که کمینه اندکی زبان بداند و شان جمهوری اسلامی را نکاهد؟
۴. این نماینده یا مدیران مجلس نمی‌دانستند که نماینده‌ی آن‌ها در این نشست باید با زبان انگلیسی سخن بگوید و کسی زباندان را گسیل و یا زباندانی را با وی همراه کنند؟ یا یک متن به زبان انگلیسی نوشته و از دکتر امیرحسین ثابتی بخواهند چندبار از روی آن بخواند تا چنین بار نیاورد؟
۵. آیا دستاورد دانشگاه تهران و دانشکده‌ی علوم سیاسی چندان است که دانش‌آموخته‌ی دکترا و استادش از چند دقیقه انگلیسی سخن گفتن ناتوان است و هاج و واج مانده است و حتا نمی‌تواند به مدیر نشست بین‌المجالس بگوید: "آی کن‌نات اسپیک اینگیلیش"؟
ولی انگشت به دندان خواهید گرفت اگر بشنوید ایشان با عنوان "رئیس کمیته‌ی دیپلماسی مجلس" رهسپار ژنو شده است، شهری که روزگاری میزبان دکتر محمد مصدق برای داوری در چالش نفتی ایران و انگلیس بود. (عباس عبدی در روزهای رای مجلس به کابینه‌ی پزشکیان، در کنایه به ثابتی گفته بود:  "وقتی دکترای رانتی و صوری بخواهد استاد دانشگاه شود، چرا با سه‌درصد رای مردم، ادای نمایندگی در کسوت مرحومان مدرس و مصدق را نتوان در آورد؟)
اگر خبرنگاری در حاشیه‌ی این نشست از
"رئیس کمیته‌ی دیپلماسی مجلس"
به زبان انگلیسی، نه اینکه مثلن در جستار سیاست‌ بین‌الملل و چالش‌های شگفت و مرموز در خاورمیانه یا جنگ ستارگان،‌ بلکه اگر خیلی ساده پرسیده بود: "وات ایز یور نِیم؟ وِر آر یو فرام؟ هَوُ اولد آر یو؟"  این زبان‌بسته چه می‌خواست بگوید؟‌
دِرَنگجای اینکه همانجا که می‌خواهد بر اسرائیل بتازد، رئیس(یا منشی) مجلس از وی می‌خواهد به انگلیسی سخن بگوید و او نمی‌تواند و فرصت سخنرانی از دست هیئت ایرانی می‌رود. کسی برای اسرائیل‌ستیزی و دفاع از مردم فلسطین به یک نشست بین‌المللی رفته است که یک زبان بین‌المللی نمی‌داند، حتا بلد نیست به انگلیسی بگوید "داوون ویت ایسراییل؛" حال آنکه ژنرال‌های اسرائیلی هر روز به زبان فارسی برای سران نظام رجز می‌خوانند.
سعید جلیلی نیز که پنج سال رئیس تیم مذاکرات هسته‌ای بود، زبان انگلیسی نمی‌دانست(این‌ها حق دارند از دست جواد ظریف خشمگین باشند که انگلیسی را همچون بلبل سخن می‌گوید و در گفتگوهای برجام، مترجم را حذف کرد و خود زبانداری کرد)
همه‌ی این‌ها به کنار،  تراژدی و اندوهان ژرف آنجاست که ثابتی با این مایه از دانش و هنر دیپلماسی،  یکی از مخالفان جامه‌درانِ برجام است و با این زبان‌ندانی، مدعی شده بود برجام را خط‌به‌خط خوانده است؛ و او در مجلس برای یک ملت تصمیم می‌گیرد.
به‌هرسان، هرجای کار که آب می‌‌دهد، شایسته‌سالاری، شایسته‌گزینی، جناحگرایی و استصواب به یاد آدمی می‌آید.
بعدالتحریر: در هنگامه‌ی سفر قالیباف، منوچهر متکی و ثابتی به ژنو،  قالیباف پیش از رفتن به ژنو،‌ راهی لبنان شد و در سفر به بیروت، خودش کاپیتان هواپیما بود (گویا زیر نظر یک خلبان ماهر) و فیلمش را منتشر کرد.
به‌نگر شما، برکنار از پروتکل‌ها و سنت و پیشینه‌ی بین‌المللی، چه نیاز یا شایستگی و سرفرازی در خلبانی قالیباف در یک سفر دیپلماتیک هست و دستاورد این هواپیمارانی برای ایران چه بود و چه پیامی را به جهان مخابره کرد و چه بایستگی که فلیم آن منتشر شود؟

                              
                                    🧿      
                                #کامیشکا   
                               ۱۴۰۳/۷/۲۳ 
                  
#تلگراف_شبانگاهی
#برسد_به_دست_دوست

اوضاعِ زشتِ عالمِ دون، دیدنی نبود
آسوده آن‌که در شبِ مستی به خواب مُرد
#حزین_لاهیجی


@kambiz_najafi

                  
            
                                    👁‍🗨   
                                 #چاغداش    
                               ۱۴۰۳/۷/۲۲   
             

#پروژه_تاریخ_شفاهی_چاغداش
□گفت‌وگوی کامبیز نجفی با زنده‌یاد دکتر اسماعیل نجفی شبانکاره

بخش نخست:
_آقا محمدخان، جانی‌خان و ...
*ادامه دارد



@chaghdash_q

                  
            
                                    👁‍🗨   
                #چاغداش 
                             ۱۴۰۳/۷/۲۱
             

#چاغداش_ 
□خواجه برفت
(در مشایعت دکتر اسماعیل نجفی شبانکاره)
#کامبیز_نجفی






کانال تلگرامی چاغداش:
@chaghdash_q

               
                                   👁‍🗨        
                                #چاغداشلیق
                                ۱۴۰۳/۷/۱۹  
             

#چاغداشلیق_دوز_آرری_دوررو_دانیشاق

❌ چالقافادا ماست چکیده اوستونه پونه تؤکوردوگ، چوخ خوشمزه اولوردو.
✅ چالقافادا سۆزمه یوغورد(قاتتیق) اوستونه یارپیز تؤکوردوگ، چوخ دادلی اولوردو.

❌ قاشقاییلار گذشته‌لرده، قندی قندشکنینن خورد ائدیردیلر.
✅ قاشقاییلار گچمیشلرده،‌ قندی قنددوغرایانینان دوغراییردیلار.

❌ محمودقولاغی‌اوزون چؤره‌گی آیران کاسساسیندا خورد ائتدی.
✅ قولاغی اوزون ماحمود چؤره‌گی آیران پایلاسیندا دوغرادی.

❌منیم خاله‌مینگ ریه‌لری سو گتیرمیشدیر.
✅ منیم داززامینگ آغ جیگیرنه سو دوشموشدور/سو ییغیلمیشدیر.

❌ مامانیم بئش تخم مرغ آب‌پز ائتدی.
✅ آنام بئش یومورتا قایناتدی/سودا بیشیردی.

❌من چاغداشی پسند ائتمیرم. اوردان لفت وئردیم.
✅ من چاغداشی بگنمیرم. اوردان چیخدیم.

❌ چاغداش گردِ هماییسیندا، لوییزبئک کیتابیندان رونمایی اولوندو.
✅ چاغداش ییغینجاغیندا لوییز بئک کیتابیندان اوز آچیلدی.

❌ مئهکو جررینده خوسرووخانینگ بازوسو یارا اولدو.
✅ مئهکو جررینده خوسرووخانینگ قولو یارالاندی.

❌ ماشینی رووشن ائت، گئدگ.
✅ ماشینی ایشله‌ت/چالیشدیر، گئدگ.
*قاشقاییلار آرتیغانچاز "ماشینی آلیشدیر" دئییرلر. آلیشدیر، اوتلاماق آنگلامینادیر. ماشینی آلیشدیر،‌ یاعنی ماشینی اوتا چک.

❌بو نوشته‌اینن قاشقایینینگ جونوبا گلمگی مشخخص اولمیر.
✅ بو یازیلی‌اینان قاشقایینیگ گونئییه گلمگی بللَنمیر/بللی اولمور.

❌ قولوخان گؤزلری از بس چوخ یاتمیشدی، پوف ائتمیشدی.
✅ قولوخان گؤزلری چو یاتماقدان شیشمیشدی.

❌ عممه‌م قیچی هلئی اویونونوا پیچ یئدی.
✅ بی‌ییم آیاغی هلئ اویونوندا بورخولدو.

❌کیسه‌ی آب گرم کمر درد ایچین خوب‌دور.
✅ ایستی‌سۇ توْرباسی بئل‌آغریسی ایچین یاخشی‌دیر.

❌قاشقاییلار نسبت به قبل از انقلاب، باسوادتر اولموشلار.
✅قاشقاییلار اینقیلابدان/ده‌ویریمدن ایله‌رییه گؤره، آرتیق ساوادلی اولموشلار.

❌موک گردنه‌سینینگ یولوندا، چوخ دست‌انداز واریدی.
✅موک گدیگینینگ یولوندا چوخ چالاچوققور واریدی.



 #چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی
*قاشقایی تورکجه اوخوماق، ائشیتمگ و یازماغا، تیلیقرامدا، "چاغداشلیق" آخاغینا قوشولونگ:
@chaghdashlIq

               
                                   👁‍🗨        
                                #چاغداشلیق
                                ۱۴۰۳/۷/۱۹  
             
#چاغداشلیق_تاپماجا
□نئچچه تاپماجا همدان تورکلریندن
#معرفت‌الله_ذاکری


فارسجادا "چیستان" و عربجه‌ده "موعمما" و تورک دیلینده "تاپماجا" دئیرلر.
دیللرینگ واریسندا، چوخ زامانلاردان، بیر پارا تاپماجالار قالمیشدیر. ادبییاتدا، "اؤگودلر" (پندیات) بؤیله‌سینده یئرله‌شیرلر. تاپماجالارینگ بیرپارسیندا، حیکمت و اؤگود گؤرونور. بیرپاراسی فقط مشغول اولماق ایچین‌دیر. دیلچیلیگده ده چوخ ایشه گلیر. گچمیشلرده، رادیو، تیلویزییون، روزناما و اینترنت یوخلوغوندا، خلخ دیلینده و اوتوروملاریندا آخاریرمیش، اما بو ایللرده، آزجا آزجا آزالمیش و بو ژانر قاشقاییدا تقریبن آرادان گئتمیش.
بورادا نئچچه تاپماجا، فیروزآباددا یاشایان منیم حورمتلی دوستوم معرفت‌الله(عاریف) ذاکری دیلیندن و همدان تورکلرینینگ فولکلوروندان سیزینگ ایچین گتیرمیشگ:

۱.گئدن لئیلگ، گلن لئیلگ، قیچی اوستو توران لئیلگ
جاواب: قاپی

۲. هادی یابانی، بودو یابانی، آلتی قیچی وار، ایککی دابانی.
جاواب: تارازی(ترازو)

۳. نه یئرده‌دیر، نه گؤیده، ایسمِ جاهان الینده
جاواب: پاجا/باجا(دام اوستونده و اجاق باشیندا اولان دلیگ‌)

۴. بیر اینه‌گیم وار، قویروغونو توتماسانگ تووله‌یه گئتمز.
جاواب: قاششیق.

۵. ننه‌نگی ایکگی بارماق، بابانگا بیر قاریش.
جاواب: ناماز.
*نامازدا،‌ آرواد آیاغینینگ آراسی آیاقدا توراندا ایککی بارماق آراسی اولاسیدیر و کیشیده بی  قاریش. 

۶. ننه‌گه قانشاردان، دده‌نگه دالدان.
جاواب: وضو.
*قانشار: جلو. دال: عقب. منظور، ووضو آلماق‌دیر کی آرواولار سویو دیرسه‌گینگ ایچیندن تؤکرلر و کیشلر دیرسگینگ دالیندان.
*عکس: همدانینگ تورک کؤچه‌گنلری.



 #چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی
* تورکجه اوخوماق، ائشیتمگ و یازماغا، تیلیقرامدا، "چاغداشلیق" آخاغینا قوشولونگ:
@chaghdashlIq

               
                                   👁‍🗨        
                                #چاغداشلیق
                                ۱۴۰۳/۷/۱۹  
             
#چاغداشلیق_قولوخان🎭
□ائی اوتانجاق بیز!

 
دوننگ‌گئجه چؤر_چؤبلاری قاپییا قویماغا، یاززییا چیخدیم. بیردن کوچچامیز گورباسی بیر مینگیله‌میش،دئدی:
" ایلرتر بیر توووق درریسی، بالیق سور_سوموگو، اوغلاق گمیرتلاغی، بیر بئلکین زاد سوفرانگیزدان چیخیاردی.
دئییرما، بادینجانلار قابیغینی‌ دا یئیره‌نگیز؟"

آه ائی کوچچا گوربالاری یانیندا دا اوتانجاق بیز!


👁‍🗨
فارسجا:
دیشب رفتم که آشغال‌ها را بیرون بگذارم. ناگهان گربه‌ی کوچه‌مان یک میوئی کرد و گفت: "پیش از این، یک پوست مرغی، استخوان ماهی، غضروف بزغاله‌ای، یک چنین چیزی از سفره‌تان در می‌آمد.
می‌گویم، پوست بادمجان‌ها را هم می‌خورید؟

آه ای پیش گربه‌های کوچه، مای شرمنده!


 #چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی
* تورکجه اوخوماق، ائشیتمگ و یازماغا، تیلیقرامدا، "چاغداشلیق" آخاغینا قوشولونگ:
@chaghdashlIq

               
                                   👁‍🗨        
                                #چاغداشلیق
                                ۱۴۰۳/۷/۱۹  
             
#چاغداشلیق_شئعیر
#چاغداشلیق_دؤندرمه

□وطن
شاعیر: ماحمود درویش
فارسجا دؤندرمه: سعید هلئیچی
فارسجادان دؤندرمه: #کامبیز_نجفی


و سوروشورانگیز:
قاچقین نه آنگلامدادیر؟
دئیه‌رلر:
و سوروشورانگ: وطن سؤزجوگو نه آنگلامدادیر؟
دئیه‌رلر: اه‌ودیر و توت آغاجی،
توووقلار یوواسی‌دیر و قیزیل‌آری یوواسی،
چؤره‌گینگ یاخچی قوخوسودور و بیریمکی گؤی.
و سوروشورانگ: آیا اوچ حرفلی بیر سؤزجوگ(وطن) بو هازارا مووضویا یئری وار     
و بیزیم ایچین داریخمیشدیر؟


○سؤزلوگ:
_قاچقین: پناهنده.
_بیریمکی گؤی: آسمان نخست.



 #چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی
* تورکجه اوخوماق، ائشیتمگ و یازماغا، تیلیقرامدا، "چاغداشلیق" آخاغینا قوشولونگ:
@chaghdashlIq

               
                                   👁‍🗨        
                                #چاغداشلیق
                                ۱۴۰۳/۷/۱۸  
             
#چاغداشلیق_شئعیر
#چاغداشلیق_دؤندرمه

□سنی سه‌ویرم
شاعیر: غلامرضا بروسان
دؤندرمه: #کامبیز_نجفی


سن دانیشاندا
گؤرگ بیر زانباق سنینگ سسینگده یئریییر
دانیش
سسینگی ائشیتمگ ایسته‌ییرم

سن سسینگه باغبان‌ایدینگ
و سنینگ گولوش
بیردن اوچوشان آغ گؤیرچینلرینگ سوروسودور

سنی سه‌ویرم
یاززی‌آغاران‌چاغدا اولان آذان سسی‌ تکین
اوخویا چاتیلان یول تکین
سنی سه‌ویرم
سورغونده، انگ سونگ سیگار پاکتی‌تکین

سن یوخانگ
و هنیز قارینچالار بوغدانینگ یاریغینی سه‌ویرلر
و اوچاغانینگ چیراغی گئجه‌ده گؤرونور

سه‌ومه‌لیم!
هئچ قاتار بیر سئرچه‌یی آیاق‌آلتیلایاندا
یولدان چیخمیر
و من
قاتاری شاخلاری‌اینان ساخلاماق ایسته‌ین مارال.


○سؤزلوگ:
_زانباق: سوسن گولو.
_سورو: گروه، دسته.
_سورغون: تبعید.
_انگ سونگ: آخرین.
_آیاق‌آلتیلاماق: زیر گرفتن.


👁‍🗨
فارسجا:
حرف که می‌زنی انگار
سوسنی در صدایت راه می رود
حرف بزن
می‌خواهم صدایت را بشنوم
 
تو باغبان صدایت بودی
و خنده،ات دسته‌ی کبوتران سفیدی
که به یکباره پرواز می کنند

تو را دوست دارم چون صدای اذان در سپیده‌دم
چون راهی که به خواب منتهی می‌شود
تو را دوست دارم چون آخرین بسته سیگاری در تبعید

تو نیستی
و هنوز مورچه ها شیار گندم را دوست دارند
و چراغ هواپیما در شب دیده می شود

عزیزم!
هیچ قطاری وقتی گنجشکی را زیر می‌گیرد
از ریل خارج نمی‌شود
و من گوزنی که می‌خواست
با شاخ‌هایش قطاری را نگه دارد


 #چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی
* تورکجه اوخوماق، ائشیتمگ و یازماغا، تیلیقرامدا، "چاغداشلیق" آخاغینا قوشولونگ:
@chaghdashlIq

               
                                   👁‍🗨        
                                #چاغداشلیق
                                ۱۴۰۳/۷/۱۶  
             
#چاغداشلیق_شئعیر
#چاغداشلیق_دؤندرمه

□شوعبده‌چی!
شاعیر: کانیا راسم
فارسجا دؤندرمه: سعید هلیچی
فارسجادان دؤندرمه: #کامبیز_نجفی


بؤرکونگدن بیزیم ایچین بیر اؤلکه چیخارت
بیزیم ایچین زارینجی اولمایان آنالار چیخارت
و کؤچمه‌ین یولداشلار
اونلارینگ نیشانینی ساواش بیلمه‌ین اه‌ولر چیخارت
ائی شوعبده‌چی! یورولموشاق(یورولموشاگ) دووشانلاردان...

👁‍🗨
فارسجا:
از کلاهت برای ما سرزمینی بیرون بیاور
برای ما، مادرانی که بیمار نشوند بیرون بیاور
و دوستانی که مهاجرت نکنند
خانه‌هایی را بیرون بیاور
که جنگ نشانشان را نمی‌داند
ای شعبده‌باز! به ستوه آمده‌ایم از خرگوش‌ها...

 #چاغداشلیق
#قاشقایی_تورکجه_دیل_و_ادبییات_اه‌وی
* تورکجه اوخوماق، ائشیتمگ و یازماغا، تیلیقرامدا، "چاغداشلیق" آخاغینا قوشولونگ:
@chaghdashlIq

                  
            
                                   👁‍🗨   
                                  #چاغداش 
                                ۱۴۰۳/۷/۲۰
             

 #چاغداش_تورکجه_اوی
□جمعه‌ها، زبان و ادبیات ترکی

مخاطبان گرامی چاغداش
درود بر شمایان و آدینه‌تان خجسته باد.
اگر از مخاطبان پیشین ما بوده باشید، شاید به یاد دارید که جمعه‌های چاغداش به زبان و ادبیات ترکی می‌پردازد، که چند گاهی‌ست که این مثنوی تاخیر شد.
_اگر از مخاطبان قشقایی چاغداش هستید و زبان مادری برایتان یک مساله،‌ دلبستگی، وظیفه و شیوه‌ی زندگی‌ست، به‌گمان فرسته‌های چاغداش به‌کارتان خواهد آمد.
_اگر از مخاطبان غیر قشقایی چاغداش هستید و به زبان ترکی علاقه‌‌مندید، فرسته‌های ما شاید برای شما مفید باشد.
_اگر از این دو گروه نیستید، می‌توانید پنجره‌ی چاغداش را روزهای جمعه‌ها باز نکنید و در روزهای دیگر در خدمتتان باشیم.

@chaghdash_q

                              
                                       🧿     
                               #کامیشکا   
                                    ۱۴۰۳/۷/۱۹  
                   

#کامیشکا_پیام_مخاطب

□قلی‌خانِ کامبیز نجفی
○غلام اکبرپور
*نشر اول ۱۴۰۰/۳/۱۹

همیشه در ذهن من بسیار می‌آید که ای کاش کامبیز نجفی مثلن فقط به کار شاعری می‌پرداختند و چه شعرها که برایمان می‌سرودند. باز می‌گویم کاش فقط به تاریخ نگاری و روزنامه نگاری و و و ... 
و هر باری که کاری از او می‌شنوم یا می‌خوانم، در هر رشتهای از شعر تا داستان و نمایشنامه تا روزنامه نگاری تا... 
او دست به هر کاری می‌زند، به عالی‌ترین شکل آن را انجام می‌دهد، که بخش بالایی از آن استعداد ذاتی، و بخش دیگر محصول کوشش اوست. باز به نظرم می‌آید ای کاش فقط به..
کامبیز نجفی از معدود هنرمندان واقعی‌ست که نمونه‌ی آن را گاهی سراغ داریم.
آنان که شاعر، روزنامه نگار، نویسنده و... هستند و چندین هنر را یک‌جا دارند با هم؛ ولی همچنان که روزها می‌گذرد و موی سر و رویش سپیدتر می.شود، از شما چه پنهان مرا ترسی پنهان که می‌خواهم به روی خودم هم نیاورم فرا می‌گیرد که...
بگذریم.
ولی با دیدن کارهای زیبای او در تاریخ شفاهی، ادبیات و... می‌گویم خیلی هم خوب است که او در چندین رشته کار می‌کند و عالی هم کار می‌کند و شاید آنچنان که یک بار قبل‌ها هم گفته بودم او شاید جور ما را می‌کشد، این لشکر یک نفره.
یکی از کارهای اخیر او در ارتباط با طنز
با یار دیرینه‌اش قولوخان(قلیخان) است، پیرامون مرمّت و زیباسازی و زیبایی‌شناسی چهره.های سیاسی ایران. در این طنز می‌شود انواع هنرها را از داستان نویسی، خاطره‌نویسی، شعر و نقد و آگاهی پیرامون مسائل روز سیاسی و انتقاد به جناح‌های مختلف سیاسی دید.
روش او در این گفتار، مجموعه‌ای از هنرهای او را آشکار می‌کند، از ادای درست کلمات با لهجه‌ی شیرین یک قشقایی که فارسی حرف می‌زند از زبان قلی‌خان،  فارسی حرف زدن با لهجه‌ی معروف ما قشقایی.ها، از ادای کلمات مثلا  "نمی شود" با فتحه‌های کشیده و دیگر شگردها.
در گذر از انتقاد سیاسی و نقدهای درونی آن مثلا به ریا و تزویر پیرامون دولتمردان و رجال سیاسی ما مثل همان خال پیشانی و..
سبک نوشتاری، گفتاری و اجرایی کامبیز نجفی و نوع اجرای او خیلی دقیق است، با تصویرسازی و دقت و ظرافت پرداخته شده است، از با لهجه فرانسوی فارسی حرف زدن تا دیگر نشانه‌های تصویری و نمایشی در این گفتار و نوشتار، آن هم با صدای سحرآمیز کامبیز نجفی، چنان تصویر و نمایش در آن بسیار بود و بسیار زیبا بود که بی.آنکه بخواهم قلی‌خان را به چشم دیدم، با همان سبیل قلی‌خانی‌اش. 
پیشکارش به او شربت را رساند و وقتی لبخند به لبش آمد، دندان روکش طلایی‌اش که یادگار اقامت او در فرنگ بود برق می‌زد.

کامبیز نجفی: درود و قربان مرامت رفیق. دلت و دلتان از خون سرخ شادمانی تهی نباشد، هرچند طنز در گمان من یعنی:
"می‌خورم خونِ دل و لخت جگر در عشقِ تو
اشتها بنگر که اینم نان و آنم قاتق است"
(بیت: مسیح کاشانی)


@kambiz_najafi