#دکتر_علی_فیروزآبادی. روانپزشک
ماهیت یا محیط؟
با نگاهی به مورد دختر علوم-تحقیقات
چه چیز تعیین کننده رفتار انسان است؟ ذات یا محیط ؟
دیدگاه سنتی به کیفیتهای ذاتی باور دارد که به کنش انسانی منجر میشود: ساختار وراثتی، صفات شخصیتی، اراده آزاد و .... این دیدگاه برای پاسخ به رفتارهای نابهنجار آدمی به درون انسان رجوع میکند. نهادهای اجتماعی مانند دستگاه قضایی، سیستم پزشکی و مذهب، رفتارهای نابهنجار را به قصور، بیماری یا گناه نسبت میدهند. این دیدگاه انسانها را به دو دسته تقسیم میکند. یک دسته از انسانها به گروه مجرمین، بیماران و گناهکاران متعلقند و خط مشخصی آنها را از افراد بهنجارجدا میکند. این دیدگاه پرسش را با "چه کسی" شروع میکند و رفتارهای نابهنجاری را که از سوی افرادی که در خدمت نهادهایی چون پلیس، وکلا، قضات و پزشکان سر میزند به معدود افراد آلودهای که ربطی به بقیه ندارند نسبت میدهد(همانند سیبهای کرمو در یک صندوق) اینها افرادی هستند که به گروه شر متعلق بوده و دیگران به گروه انسانهای خوب متعلق هستند. این دیدگاه خود صندوق و شرایط حاکم بر آن را از یاد میبرد. جا دارد این پرسش را مطرح کرد که شکل طراحی صندوق از سوی سیستم و نهادهای قدرت چگونه است.
از آن سو روانشناسی اجتماعی پرسش خود را با "چه" آغاز میکند. چه شرایطی میتواند به برخی کنشها بیانجامد؟ فرد کنشگر از موقعیتی که در آن قرار گرفته چه برداشتی داشته است؟ تا چه اندازهای میتوان کنشهای فردی را به عواملی خارج از کنشگر مربوط دانست؟
بسیاری از ما گرایش به تخمین بیش از حد ویژگیهای ذاتی و شخصیتی خود و دست کم گرفتن عوامل موقعیتی داریم. واقعیت این است که انسانها و شرایط در یک رابطه پویا قرار دارند. تصور شخصیتی باثبات در طول زمان و مکان از واقعیت فاصله دارد. همه ما تحت شرایطی میتوانیم دست به رفتارهای غیرمعمول بزنیم. تفاوتهای فردی همچنان که موقعیت شدیدتر میشود کمرنگتر میشوند. در چنین موقعیتهایی متخصصین علوم رفتار میتوانند با دقت بالا پیشبینی کنند که گروه چه میکند بیآنکه چیزی در مورد ویژگیهای افراد خاص در این گروه بدانند.
سخن کوتاه، ماهیت و محیط در یک تعامل پویا و مستمر تعیین کننده رفتار ما در زمانها و مکانهای مختلف هستند. هیچکدام از ما مصون از افتادن به دام رفتارهای نابهنجار نیستیم اما میتوانیم با شناخت همه جانبه این عوامل و بالا بردن حس همدلی و درک خود از دنیای انسانی دیگر گامی دیگر به سمت رفتن به سوی جامعهای سالمتر برداریم.
#تجربههای_روانپزشکانه