1. Savol: OIV, OIV infeksiyasi va OITSning farqini aytib bering.
OIV (Odam immunitet tanqisligi virusi), OIV infeksiyasi va OITS (O‘tkir immunitet tanqisligi sindromi) atamalari o‘zaro bog‘liq, ammo ular turli darajadagi holatlarni ifodalaydi. Quyida ularning farqlari va umumiy tavsifi haqida batafsil ma’lumot keltiriladi:
1. OIV (Odam immunitet tanqisligi virusi)
- OIV — bu virusning nomi bo‘lib, u odam organizmidagi immunitet tizimining hujayralariga, xususan, CD4 hujayralari deb ataladigan yordamchi T-limfotsitlarga hujum qiladi.
- Virus immun tizimini asta-sekin zaiflashtiradi, shuning uchun organizm infektsiyalar va ba’zi saraton turlariga qarshi kurashish qobiliyatini yo‘qotadi.
- OIV infeksiyasi bemor organizmiga virus kirgandan keyin boshlanadi. Bu virusdan qutulib bo‘lmaydi, ya'ni OIV tanaga kirgandan keyin, odam bu infeksiya tashuvchisi bo‘lib qoladi.
2. OIV infeksiyasi
- OIV infeksiyasi — bu OIV virusining odam organizmiga kirishi va u yerda ko‘payishi bilan boshlanadigan jarayon.
- OIV infeksiyasi uchta asosiy bosqichga ega:
- 1-bosqich: O‘tkir infeksiya:
OIV bilan zararlanishdan keyin bir necha hafta o‘tib paydo bo‘ladi. Bu davrda organizmda virusning ko‘paya boshlashi tufayli grippga o‘xshash simptomlar paydo bo‘lishi mumkin (isitma, bosh og‘rig‘i, tomoq og‘rig‘i). Ushbu bosqichda virus organizmda tez ko‘payadi.
- 2-bosqich: Yashirin bosqich (Asimptomatik bosqich): Virus organizmda faol ravishda ko‘payishda davom etadi, lekin odamda simptomlar kuzatilmasligi mumkin. Ushbu bosqich yillar davomida davom etishi mumkin.
3-bosqich:
OITS: Agar OIV infeksiyasi davolanmasa, oxir-oqibat OITS rivojlanadi.
- Ushbu infeksiya davomida antiretrovirus terapiya (ART) yordamida virus ko‘payishini nazorat qilish va immun tizimining zaiflashishini sekinlashtirish mumkin. ART yordamida OIV bilan yashayotgan odamlar uzoq va sifatli hayot kechirishlari mumkin.
3. OITS (O‘tkir immunitet tanqisligi sindromi)
- OITS — bu OIV infeksiyasining eng so‘nggi va eng og‘ir bosqichi bo‘lib, virus immun tizimini juda zaiflashtirib, boshqa infektsiyalar yoki o‘smalarga nisbatan himoyani deyarli yo‘q qiladi.
OITSning rivojlanishi bilan bog‘liq asosiy xususiyatlar:
- Immun tizimi deyarli ishlamay qoladi (CD4 hujayralari miqdori keskin kamayadi, odatda 200/mkl dan past).
- Oportunistik infektsiyalar (masalan, pnevmotsist pnevmoniyasi, sil) va ba'zi saraton turlari (masalan, Kaposhi sarkomasi) rivojlanadi. Ushbu kasalliklar oddiy odamlar uchun xavfli bo‘lmasligi mumkin, lekin immunitet zaif bo‘lganda hayot uchun xavfli bo‘lishi mumkin.
OIV, OIV infeksiyasi va OITS o‘rtasidagi farqlar:
- OIV — bu virusning o‘zi.
- OIV infeksiyasi — OIV organizmga kirgandan keyin rivojlanadigan holat. Ushbu infeksiya ko‘p yillar davomida simptomlar bermasligi mumkin.
- OITS — bu OIV infeksiyasining eng so‘nggi va eng og‘ir bosqichi bo‘lib, immunitet tizimi deyarli ishlamay qoladi.
OIV infeksiyasi va OITS o‘rtasidagi asosiy farq:
- OIV infeksiyasi barcha bosqichlarda mavjud bo‘ladi, ya'ni odam virus bilan zararlanganidan boshlab OIV tashuvchisi hisoblanadi.
- OITS esa faqatgina kasallikning so‘nggi bosqichida kuzatiladi va undan oldin yillar davomida odamda simptomlar bo‘lmasligi mumkin.
Hamshiralik parvarishi
OIV bilan yashovchi bemorlar uchun hamshiralik parvarishi juda muhimdir va quyidagi sohalarni qamrab oladi:
1. Davolash monitoringi:
- Bemorning ART (antiretrovirus terapiyasi) qabul qilishini nazorat qilish va uning samarasini kuzatish.
- Qon ko‘rsatkichlari, ayniqsa, CD4 hujayralari soni va virus yukini tekshirish.
2. Profilaktika:
- Oportunistik infektsiyalarni oldini olish uchun profilaktik dorilar qo‘llash va muntazam tibbiy ko‘riklar o‘tkazish.
- To‘g‘ri gigiyena va oziqlanish qoidalariga rioya qilish.
3. Psixologik qo‘llab-quvvatlash:
- OIV bilan yashovchi odamlar odatda stress, tushkunlik va ruhiy zo‘riqishlarga duch kelishadi. Shuning uchun psixologik yordam ko‘rsatish, ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash guruhlariga yo‘naltirish muhimdir.@ssv_hamshira_jurn
