I fəsil.
RÜBUBİYYƏ TÖVHİDİ.
I mövzu.
Mənası; Quran, Sünnə, ağıl və fitrətdən ona dəlillər.
1. Tərifi.
a) Lüğəti mənası: Rübubiyyə sözü rabəbə felindən əmələ gəlmiş məsdərdir. Rəbb sözü də bu feildən əmələ gəlmişdir. Rübubiyyə Allahın sifətidir. Bu, Allahın Rəbb adından götürülmüşdür. Rəbb sözü ərəb dilində müxtəlif mənalar daşıyır: Bunlardan bəziləri hökmdar, itaət olunması gərəkən rəhbər, islah edəndir.
b) İstilahi mənası: Rübubiyyə tövhidi – Allahı Onun gördüyü işlərdə təkləşdirməyə deyilir. Bu işlərə yaratmaq, ruzi vermək, hökmranlıq etmək, nemət vermək, mülk sahibi olmaq, surət vermək, əta etmək və məhrum etmək, fayda vermək və zərər yetirmək, öldürüb-diriltmək, dəqiq idarə etmək, hökm vermək və təqdir etməyi misal göstərmək olar. Bütün bu işlərdə Allahın şəriki yoxdur. Odur ki, hər bir bəndə bunlara iman gətirməlidir.
2. Dəlilləri.
a) Qurandan dəlillər.
Uca Allah buyurur: “O, göyləri görə biləcəyiniz bir dirək olmadan yaradıb saxlamış, yer sizi silkələməsin deyə, orada möhkəm dağlar qurmuş və ora cürbəcür heyvanlar yaymışdır. Biz göydən yağmur yağdırıb orada cürbəcür gözəl bitkilər bitirdik. Bunlar Allahın yaratdıqlarıdır. İndi siz mənə göstərin görüm, Ondan başqaları nə yaradıblar? Xeyr! Zalımlar açıq-aydın azğınlıq içindədirlər” (Loğman, 10-11). Uca Allah həmçinin buyurur: “Bəlkə onlar öz-özünə (yaxud əbəs yerə) yaranıblar? Yaxud onlar yaradanlardır?” (ət-Tur, 35).
b) Sünnədən dəlillər.
İmam Əhməd və Əbu Davud Abdullah ibn Şixxirdən t Peyğəmbərin r belə dediyini rəvayət etmişdir: “Seyyid, Uca və Ulu Allahdır...” Tirmizinin "Sünən" əsərində və başqa rəvayətlərdə Peyğəmbər r İbn Abbasa vəsiyyət edərək demişdir: “Bil ki, bütün ümmət yığışıb sənə fayda vermək istəsə, Allahın sənin üçün yazdığından başqa sənə heç bir fayda verə bilməzlər. Həmçinin əgər onlar yığışıb sənə bir zərər yetirmək istəsələr, Allahın sənin üçün yazdığından başqa sənə heç bir zərər yetirə bilməzlər. Artıq qələmlər qaldırılmış, mürəkkəblər də qurumuşdur.”[1]
c) Əqli dəlillər.
Ağıl Allahın möcüzələrinə baxıb onlar haqda düşünməklə Allahın varlığına və onun rübubiyyətdə tək olmağına, Onun kamil qüdrət sahibi olmasına və insanlar üzərində nəzarət etməsinə dəlalət edir. Belə ki, Allahın yaratdıqlarına baxıb onunla Allahın rübubiyyətdə tək olmasına müxtəlif yollarla dəlil gətirmək olar. Həmin yolların ən məşhuru ikidir:
Birinci yol. İnsanın yaradılışı barədə düşünməklə Allahın möcüzələrinə nəzər salmaqdır ki, bu da nəfsi dəlalət adlanır. İnsan Allahın ən böyük möcüzələrindən biridir ki, bununla Allahın tək şəriksiz olmasına dəlil gətirmək olar. Uca Allah buyurur: “Qəti inananlar üçün yer üzündə dəlillər vardır. Sizin özünüzdə də dəlillər vardır. Məgər görmürsünüz?” (əz-Zariyat, 20-21). Uca Allah həmçinin buyurur: “And olsun nəfsə və onu yaradıb kamilləşdirənə” (əş-Şəms, 7). Əgər insan özü haqda, habelə Allahın onu qəribə biçimdə yaratdığı barədə dərindən düşünsə, başa düşər ki, onun Yaradan, Müdrik və (hər şeydən) Xəbərdar olan Rəbbi var. Axı insan özünün yaranmış olduğu nütfəni yarada bilməz, yaxud bu nütfəni laxtalanmış qana, qan laxtasını bir parça ətə və o bir parça əti sümüklərə çevirə bilməz, yaxud bu sümükləri ət ilə örtə bilməz.
İkinci yol. Allahın kainatı yaratmasındakı möcüzələrə nəzər salmaqdır ki, buna da kainat dəlilləri deyilir. Bu da Allahın rübubiyyətinə dəlalət edən ən böyük möcüzələrdən hesab olunur. Uca Allah buyurur: “Quranın haqq olduğu onlara aydın olana qədər, Biz dəlillərimizi onlara həm kainatda, həm də onların özlərində mütləq göstərəcəyik. Məgər Rəbbinin hər şeyə şahid olması kifayət deyil?” (Fussilət, 53).
Hər kim kainata, yerə, göyə, ulduzlara və planetlərə, günəşə və aya, yer üzərindəki dağlara, ağaclara, dənizlərə və çaylara, gecə ilə gündüzün bir-birini əvəz etməsinə, kainatın tam dəqiqliklə hərəkət etməsinə nəzər salarsa, bütün bunları yaradan, yoxdan var edən və sahmana salan bir varlığın olmasına əmin olur.
