🌺 دکتر توحید ملک زاده🌺 Dr.tohid melikzade

25 بهمن، هشتادمین سالگرد شهادت سرهنگ مافي بدست اشرار در اطراف اورمیه

دکتر توحید ملک زاده   https://t.me/melikzadeh           
شهریور 1320 قدرت پوشالی رضاخان درهم شکست و ارتش پوچ وی علیرغم دهه ها صرف سرمایه هنگفت در یک روز درهم شکست. ارتش رضاخانی که حتی نتوانست 24 ساعت در برابر قوای روس و انگلیس مقاومت نماید نه تنها ملامت نشد بلکه شکست قاجاریه در برابر روسها که بیش از ده سال انجامید امروزه با طعنه جاهلان آریاپرست و کوروش پرست مواجه می شود. فرماندهان آن ارتش شاهنشاهی پوشالی اولین کسانی بودند که گریختند و سربازان پادگانها آخرین نفرها. مقاومت چند نفر مرزبان آذربایجانی نیز به شهادت آنها منجر شد که لازم است هر سال یادبود این قهرمانان برگزار شود.
اشغال آذربایجان توسط روسها و ضعف حکومت مرکزی، طبق معمول، تحرکات عشایر را زیاد کرده و اورمیه و غرب آذربایجان دستخوش ناامنی گردید چرا که روسها به آنها اطمينان داده بودند که تيپ اورميه حق به کار بردن نفرات و ارابه جنگي در شهر را ندارد و با اين اطمينان عشاير مشغول شرارت بودند. با اینحال تیپ اورمیه برای نشان دادن قدرت خود، هفته ای دو سه بار در مسیرهای ورودی شهر بوسیله یک گردان پیاده، یکدسته توپخانه کوهستانی و یکدسته خمپاره انداز اقدام به پیاده روی می کرد تا تلاشهای اشرار برای تصاحب اورمیه را خنثی کند.
در آن زمان اوضاع اطراف اورمیه مخصوصا محال نازلوی اورمیه ( شمال شهر) بسیار خطرناک بود تا اینکه در یکی از روزها به واحدی از ارتش به فرماندهی سرگرد هدايت اله مافي فرمانده هنگ پياده تيپ اورميه دستور داده می شود تا برای راهپیمایی تاکتیکی در مسیر محال نازلو به طرف روستای گجین آماده شود.
مافی که به سبب جسارتش در برابر اشرار، نزد اهالي اورميه محبوبيت فراوان داشت در روز چهارشنبه 25 بهمن ماه 1323 در حالیکه هواي اورميه بسيار سرد و تقريبا 30 سانتي متر برف روي زمين نشسته بود، در رأس يک واحد از تيپ اورميه براي راهپيمايي به طرف نازلو حرکت مي نمايد. اصرار افسران و سربازان برای انصراف از راهپیمایی را گوش نکرده و در جواب گفت: پس اين اسلحه براي چيست؟ با آنها مي جنگم. که متاسفانه به محض رسيدن به قريه مذکور درگیری شدید با اشرار شروع و سرگرد مافی با اصابت چهار گلوله درجا شهيد مي شود. اين حادثه نه تنها دوستان و همکاران نظامي او را، بلکه تمامي اهالي اورميه را بسیار ناراحت و نگران کرد. فردای آنروز براي تشييع جنازه مافی، شهر اورميه تعطيل و از طرف ملتش عزای عمومي اعلام گردید. چندين هزار نفر اورموی پياده تا گورستان کنار شهر به نام دره دییرمانی، جنازه اين افسر شريف را تشييع کردند. قبرستان محل دفن وی بعدها در ورودی شهر از سلماس تبدیل به پارک شد و « ساعات پارکی » نامیده شد با اینحال مزار وی به افتخار شجاعت وی در برابر اشرار مسلح، به عنوان سمبل مقاومت نگه داشته شد.اخیرا با تلاش جمعی از غیرتمندان و به همت شهرداری اورمیه مزار وی و سربازان شهید همراه وی بازسازی مناسب شد که جای تقدیر دارد.
يکي از خيابانهاي اورميه نیر به نام اين افسر شريف «خيابان مافي» ناميده شد.
پس از ختم غائله قريه گجين، براي تأمين امنيت منطقه یک گروهان در نازلو مستقر و ستون فوق الذکر شبانه به اورميه مراجعت کرد و در روز 28 بهمن ماه يک گروهان از اورميه تجهيز شد تا به قريه گجين اعزام و گروهان آنجا را تعويض نمايد. اين گروهان به محض خروج از شهر اورميه و رسيدن به ارتفاعات جوودلر داغي اورمیه به عده اي از عشاير مسلح که شمار آنان 200 نفر تخمين زده مي شد برخورد مينمايد و جنگ سختي درميگيرد. فوراً دو ارابه جنگي به کمک گروهان اعزام و حمله دو گروهان با پشتيباني ارابه جنگي به ارتفاعات آغاز مي گردد و اشرار با جا گذاشتن 25 کشته مجبور به فرار و تخليه ارتفاعات مزبور مي شوند.
گفتنی است: سرهنگ دوم هدایت الله مافی فرزند جعفر در سال 1285 متولد گردید. مافی ها دسته ای از ترکان افشار بودند که در اورمیه و سلماس بانی خیرات بوده و جوانان آنان علاقه فراوانی به امور نظامی داشتند. وی پس از اتمام تحصیلات ابتدایی و متوسطه در سال 1308 وارد دانشکده افسری گردید. مافی در سال1310 اولین درجه نظامی خود را با عنوان ستوان دومی را اخذ و در سال 1324 به درجه سرهنگ دومی نايل آمد.(پس از شهادت یک درجه ترفیع گرفت) در طول خدمت خود فرماندهی گروهان سوم هنگ 2 تیپ  و گروهان دوم هنگ 7مستقل گارد پیاده ، ریاست کارگزینی ستاد لشکر، فرماندهی هنگ 4 پیاده رضائیه و معاون صفی تیپ رضائیه را در کارنامه خود دارد. بنا به نقل معمرین شهر بعلت اشغال پادگان  توسط روسها، نیروهای ارتش در اقصی نقاط شهر تمرکز داشتند و نیروهای سرهنگ مافی در باغات اطراف شهر (خیابان مافی کنونی) مستقر بودند. بعدها بیاد رشادت های ایشان نام همین گذرگاه بنام خیابان مافی نام گذاری گردید.۲۳ بهمن ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

افتخارات تاریخ آذربایجان(۹)
پروفسور لطفی زاده کاشف منطق فازی در مهندسی و پردازش سیگنالها
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
آذربایجان مهد علم است از نظریه های علمی و فلسفی گرفته تا اختراعات و اکتشافات، از اکتشاف آبیاری مصنوعی اورارتویی سه هزار سال قبل تا پرداختن به منطق فازی که کاربرد در کامپیوترهای پیشرفته و میکروچیپ و پردازنده های قوی دارد.
یکی از این افتخارات بزرگ آذربایجان کسی نیست جز پروفسور لطفی زاده.
لطفعلی عسگرزاده مشهور به لطفی زاده و در مقالات بین المللی با نام «زاده» در سال ۱۲۹۹ش/ ۴ فوریه ۱۹۲۱ م در باکو روستای نووخانی زادگاه محمدامین رسول زاده متولد شد. پدرش  رحیم علعسگرزاده (۱۸۹۵ـ۱۹۸۰)تاجری روزنامه نگار از اردبیل بود.رحیم در سالهای جنگ جهانی اول به باکو رفته و به تجارت کبریت مشغول بود. تجارتی پرسود و بدون جنجال بطوریکه رحیم توانست به تحصیلاتش در انستیتو شرق شناسی دانشگاه آذربایجان بپردازد. لطفعلی تحصیلات ابتدایی را در مدرسه شماره ۱۶ باکو به زبانهای ترکی و روسی شروع کرده و در سنین کودکی در حالیکه تنها ده ساله بود همراه با خیل عظیم آذربایجانیان ساکن در آنسوی ارس زندگی در ایران را به زندگی در شوروی ترجیح داده به عنوان مهاجر وارد ایران شدند.
وی در تهران در دبیرستان البرز  که ان موقع دبیرستان سیستم آمریکایی بود ادامه داد.همین تحصیلات باعث شد که در دو مکتب متفاوت روسی و غربی با نظریات متقابل آشنا شود. سپس در دانشکده فنی دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد. لطفي‌زاده از ۱۰ تا ۲۳ سالگي در ايران زندگي كرد. در سال ۱۹۴۲م / ۱۳۲۱ ش با درجة کارشناسی مهندسي برق از دانشكده فني دانشگاه تهران فارغ‌التحصيل شد. او در سال ۱۹۴۴م/ ۱۳۲۳ش  وارد امريكا شد و به دانشگاه MIT رفت و در سال ۱۹۴۶/۱۳۲۵ درجة کارشناسی‌ارشد را در مهندسي برق دريافت كرد.
در سال ۱۹۵۱ درجه دكتراي خود را در رشتة مهندسي برق دريافت نمود و به استادان دانشگاه كلمبيا ملحق شد. سپس به دانشگاه بركلي رفته و در سال ۱۹۶۳ رياست دپارتمان مهندسي برق دانشگاه بركلي را كه بالاترين عنوان در رشتة مهندسي برق است، كسب نمود.

نظريه فازی به وسيله پروفسور لطفی زاده در سال ۱۹۶۵ در مقاله ای به نام مجموعه های فازي معرفي شد. ايشان قبل از كار بر روي نظريه فازي، يك استاد برجسته در نظريه كنترل بود. او مفهوم «حالت» را كه اساس نظريه كنترل مدرن را شكل می دهد، توسعه داد. وی مبدع تبدیل زد در ریاضیات عالی می باشد.
 پروفسور لطفی زاده پس از معرفي مجموعة فازی در سال ۱۹۶۵، مفاهيم الگوريتم فازي را در سال ۱۹۶۸، تصميم‌گيري فازي را در سال ۱۹۷۰ و ترتيب فازي را در سال ۱۹۷۱ ارائه نمود. ايشان در سال ۱۹۷۳اساس كار كنترل فازي را بنا كرد.
پروفسور لطفی زاده دارای بیست و پنج دکترای افتخاری از دانشگاه‌های معتبر دنیاست، بیش از دویست مقاله علمی را به تنهایی در کارنامه علمی خود دارد و در هیأت تحریریه پنجاه مجله علمی دنیا مقام مشاور را داراست.
 
وی یکی از پژوهشگرانی است که دارای بیشترین یادکرد (Highly-Cited) در مقالات علمی دنیا می‌باشد. وی تا اکتبر ۲۰۱۱، ۹۵۰ هزار یادکرد در گوگل اسکالر داشته است.
 
پروفسور لطفعلی عسگرزاده مشهور به پروفسور لطفی‌زاده، بنیانگذار منطق فازی در ۶ سپتامبر ۲۰۱۷ (۹۶ سال) ساعت هفت و نیم صبح در
برکلی، کالیفرنیا، آمریکا درگذشت و بنابر وصیتش با حضور رئیس جمهور و مقامات علمی، سیاسی از محل آکادمی علوم آذربایجان با تشریفات خاصی تشییع و در قبرستان فخری باکو دفن شد.
نظریه فازی به انعطاف ریاضیات کمک فراوان نمود. در حالت ابتدایی مثلا چراغ روشن است (۱) با خاموش(۰).حال اینکه لطفی زاده با الگوریتم خاص خود حالات مابین صفر و یک را نیز وارد چرخه صنعت نموده و در پردازش سیگنالها ابتکار فوق العاده نشان داد. من هم حین تحصیل دکترای مهندسی ژئوفیزیک در دانشگاه آنکارا در سال ۲۰۰۰ میلادی در دروس سیگنالها و تئوری معکوس با الگوریتم منطق فازی همراه با منطقهایی چون ژنتیک، مونت کارلو و مورچه کار کرده و از نزدیک با این نظریه حیرت انگیز آشنا شده ام.
۱۷ بهمن ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

مناسبات تاریخی آذربایجان با عشایر کرد (قسمت اول دوره صفویه)
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
براساس مستندات تاریخی، تا اواسط دوره پهلوی، بیش از هفتاد هشتاد درصد جمعیت منطقه ای را عشایر و روستایی ها تشکیل می دادند. با عقب تر رفتن این درصد به نفع عشایر تغییر می کند. سیستم اجتماعی عشایر بر مبنای کوچ برای تعلیف احشام بنا شده بود. وطن عشایر نیز نه خاک بلکه ایل آن عشیره بود. به عبارت دیگر فلسفه وطن در میان عشایر وابستگی به ایل بود و نه زمین. چرا که عشایر دائما در حال کوچ بودند و سرزمینشان دایره ایلی عشایر بود. بنابراین در هر جایی عروسی هم بود و اگر فوتی هم در کار بود همه جا گورستانشان هم به حساب می آمد.
در تاریخ قرون اولیه اسلامی واژه عشایر کوچرو و کرد بقدری در هم عجین شده بود که تاریخ نگاران بیشتر کلمه کرد را برای عشایر استفاده می کردند. بطوریکه در تاریخ کامل ابن اثیر مشاهده می کنیم کرد همزمان هم در منطقه کرمان هست و هم در فارس و هم در عراق عجم و حتی در آذربایجان. همین سوتی مورخین اسلامی سبب شده که افرادی چون کسروی در شهریاران گمنام قبایل عرب مهاجر به آذربایجان را گاه کرد بنامند و گاه عرب.حتی امروزه این موضوع دستاویز افرادی تازه به دوران رسیده شده تا مثلا حکومت ازدی ها، روادی ها و سایر خاندان حکومت گر عرب در آذربایجان را به نام کرد ثبت کنند و با افتخار اجدادشان را صاحب آذربایجان و حتی تبریز بدانند.
فارغ از نادرستی کلمه کرد برای کل عشایر، در تاریخ قرون اولیه اسلامی کلمه کرد به دو معنای عمومی عشایر و اختصاصی قومی بکار رفته است.
با تشکیل دولت سلجوقی و کوچ تورکمانان مسلمان به غرب، تقریبا بساط این کلمات برچیده شد و کل عشایر خاورمیانه تحت حاکمیت ترکان قرار گرفتند.نقش حاکمیتی ترکان نیز بسیار برجسته تر گردید ولی با تشکیل دولت صفوی و تبعات جنگ چالدران که صفویان اراضی شرق آناطولی و خصوصا دیاربکر (پایتخت اوزون حسن آق قویونلو جد مادری شاه اسماعیل) را از دست دادند عشایری در منتهی الیه کوهستانهای مرزی آذربایجان قرار گرفتند که از طوایف مختلف با منسوبیت قومی کرد و ترک بودند.
این طوایف از فرصتهای مختلفی استفاده می کردند تا زندگی ایلی بدون دردسری داشته باشند و به طبیعت عشایری حتی به دشتها نیز یورش غارتگرانه داشته باشند.
تعلق خاطر بعضی عشایر کرد به صفویان که از نظر مذهبی مخالف هم بودند بیشتر اقتصادی بود تا عوامل دیگر. هر جامعه ای بنا بر اصول اقتصادی سعی داشت و دارد که پرداختی کمتری داشته باشد و این پرداختی کمتر بیشتر در سیستم حکومتی نامنظم ممکن بود.
دسوانسالاری دولت عثمانی نسبت به دیوانسالاری صفوی بسیار منظمتر بود و عشایر بسیار دوست داشتند هر از گاهی به پرداخت مالیات تمکین نکنند. ییلاق در مناطق صعب العبور کوهستانهای غرب آذربایجان نیز علت دیگری بود برای دور از دسترس بودن. بنابراین مناطق غرب آذربایجان محل رشد و نمو عشایری شد بی دردسر و بدون هیچ پرداختی، هم در اقتصاد آزاد بودند و هم در امور دینی و مذهبی.
مراتع پر آب و علف غرب آذربایجان و رودهای همیشه جاری به این جذابیتها دامن می زد و بنابراین از دوران صفویه به تدریج شاهد قدرتمند شدن عشایر کرد در کوهستانهای غرب آذربایجان می باشیم.
۱۵ بهمن ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

اوغوز، اوغوزلار و امپراطوری ترکان
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
در افسانه های ترکان که در کتب مختلفی از جمله شاهکار تاریخ ترکان به نام جامع التواریخ ثبت است، شخصی به نام اوغوز می باشد که جد تمام ترکان غربی و به اصطلاح ترکان ولایات امپراطوری سلجوقی می باشد.
اوغوز دو چهره دارد یکی چهره ماقبل اسلام که در کتاب اوغوزنامه منعکس شده و اوغوز با روتوش اسلامی که همچون عیسی مسیح در اولین روز تولدش سخن گفته و به وحدانیت خداوند شهادت داده اما در اوغوزنامه اوغوز پهلوانی است که بعد دینی ندارد. دانشمندان معتقدند ترکان قدیم شخصیت مته خان خاقان بزرگ ترکان هون را در شخص اوغوز متجلی نموده اند. به عبارت دیگر شخصیت اوغوز در اوغوزنامه همان مته خان تاریخ می باشد. در جامع التواریخ به به خوبی به سیستم دیوانسالاری اوغوزان اشاره می کند که به دو گروه بوز اوخ boz ox و اوچ اوخ منشعب بودند. این تقسیم بندی در کناب دده قورقود به شکل دیش اوغوز( اوغوزهای بیرون) و ایچ اوغوز ( اوغوزهای داخلی) دیده می شود. سه فرزند اوغوزخان اوچ اوخند و سه فرزند دیگرش بوزاوخ. از هر کدام نیز فرزندانی متولد شده و ۲۴ طایفه تاریخ ساز نظیر افشار, بیگدیلی، سالار، دوگر، ایگدیر و چپنی اولاد اوغوزخان می باشند.
با مهاجرت ترکان اوغوز به غرب و تشکیل امپراطوری بزرگ سلجوقی، فرایند تثبیت ملت آذربایجان با سیستم ترکی اوغوزی در آذربایجان به سرانجام رسید و لهجه های دیگری که در طول تاریخ در آذربایجان رایج بود در ترکی اوغوزی ادغام گردید.به عبارت صحیح تر لهجه فعلی زبان ترکی آذربایجانی به عنوان زبان ملی مردم آذربایجان برقرار گردید.بارزترین اثر این دوره لهجه اوغوزی کتاب دده قورقود می باشد که بتدریج در اثر فرایند تشکیل دو ملت آذربایجان و آناطولی لهجه های نوشتاری و گفتاری هر دو شکل خود را گرفت.
اگر زبان ترکی اوغوزی را یک درخت تنومند در نظر بگیرید چهار شاخه اصلی ( ترکی ترکمنی، ترکی آذربایجانی، ترکی اناطولی و ترکی قاقاووز یا همان ترکان مسیحی اورتودوکس اروپا) در ان دیده می شود.
ترکی آذربایجانی هم به شاخه هایی چون کرکوکی، آذربایجان، قشقایی و... تقسیم می گردد. زیرشاخه های هر کدام از این لهجه ها به قدری تنومندند که از حالت لهجه درآمده و به شکل زبان و ادبیات مستقل درآمده اند. کمااینکه زبان انگلیسی امریکا نیز به صورت مستقل تحت عنوان زبان و ادبیات امریکایی تدریس و تحقیق می شود.
در ترکی اوغوزی نیز مسائلی چون بعد مسافت، جغرافیا، نگاههای مذهبی متفاوت، مسائل اجتماعی متفاوت، ساختار قدرت مجزا ترکی آذربایجانی را از دوران صفویه به شکل مجزا از ترکی آناطولی در آورد.
زبان و ادبیات ترکی آذربایجانی با قدمت نوشتاری حداقل هزار ساله امروزه بکی از زبانهای زنده جهان می باشد که بیش از یکصد سال هم زبان تدریس دروس دانشگاهی هم می باشد.
۸ بهمن ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

ترکان اوغوز، سلجوقیان و امپراطوری سلجوقی
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
ترکان اوغوز بانی امپراطوری بزرگ سلجوقی و اولین دولت فراگیر ترکی در کل دنیای اسلام می باشد که با درایت تمام طومار شعوبیه را در هم پیچید.
ترکان اوغوز که پس از اسلام آوردنشان تورکمان ( با ترکمن اشتباه نشود چون تمام ۲۴ قبیله اوغوز تورکمان نامیده می شود و تورکمنها اتحادیه چند قبیله اوغوزی هستند) توانستند به راحتی با دنیای اسلام ادغام شوند و خلافت اسلامی را از اضمحلال نجات دهند.
قبایل اوغوز از جمله افشارها، بیگدیلی ها، بایاتها، سالورها، چپنی ها و غیره همراه با قیپچاق ها در تشکیل ملت ترک آذربایجان نقش به سزایی داشته اند. طوغرول و برادرش چاغری بر بغداد دست یافتند و بر لقب سیف الاسلام به ترکان صحه گذاشتند.آلپ ارسلان توانست رومی ها را شکست دهد و جبهه های جنگ های صلیبی را دورتر از آذربایجان کند.
معماری های مساجد، مزارات چون اوچ گونبذ اورمیه، مزار طوغرول، تاسیس مدارس محتشم نظامیه، نوشتن کتب مختلف تاریخی، ادبی، تقویم ملکشاهی( جلالی یا همان سال شمسی امروزین ) که دقیق ترین سال می باشد از شاهکارهای ترکان سلجوقی است.
تاسیس سیستم اداره ای و حکمرانی اتابکی که نوعی نظام غیرمتمرکز سیاسی می باشد نشات گرفته از روح بلندمنش ترکی است.
سیستم ارشدیت در حکمرانی، برقراری مجلس بزرگان یا همان قورولتای، حکومت براساس عدل، عدالت، قسط و داد از ویژگی های بارز ترکان می باشد.
اگر امروزه کس و یا کسانی سیستم بهتری برای حکمرانی مشابه با سلجوقیان در آن دوران را دارند می توانند سرمشق خطاطان را از مدیحه سرایی آنان استفاده کنند ولی خوشبختانه پیشینه ای غیرترکی برای جغرافیای ایران وجود ندارد.
بنابراین این عقده گشایی در امتحان هنر منعکس می شود که زیبایی های هنری را با افکار پلید تحت الشعاع خود قرار می دهد.
۷ بهمن ۱۴۰۳

https://t.me/melikzadeh

موسیقیدان برجسته، صفی الدین اورموی
( به مناسبت ششم بهمن، سالروز وفات صفی الدین اورموی و روز موسیقی ایران)
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
صفی الدین اورموی بزرگترین موسیقی دانان جهان اسلام در قرن هفتم و هشتم هجری می باشد. منظور از جهان اسلام تا پایان خلافت عباسیان بدست هلاکوخان می باشد. وی در سالهای ۶۰۸ الی ۶۱۸ ق در اورمیه متولد و پس از تحصیلات ابتدایی در اورمیه همراه با خانواده عازم بغداد شد. در آنجا در مدرسه مستنصریه به آموختن محاضرات، ادبیات عرب ، خوشنویسی پرداخت. از همان جوانی در ادبیات و موسیقی و خوشنویسی استاد گردید و اداره کتابخانه بغداد به وی واگذار شد‌. شاگردان وی در خوشنویسی یاقوت مستعصمی و شمس الدین سهروردی بود.
وی در موسیقی زبانزد خاص و عام بود و در سال ۶۴۳ ق کتاب نفیس« الادوار فی الموسیقی» را در علم نظری موسیقی نوشت. این کتاب در پانزده فصل بوده و در آن شرح نغمات، اصول پرده بندی عود، ادوار (گامها)، آموزش حوانندگی و نوازندگی و نتها پرداخت.
با تصرف بغداد در ۴ صفر ۶۵۶ ق، مستعصم کلید گنجینه های پانصد ساله اجدادیش را به هلاکو تسلیم نمود که مستحضرید این خزاین به کاظم داشی در کنار دریاچه اورمیه منتقل شد.
اورموی در دربار هولاکو و وزیرش عطاملک جوینی نیز سمت علمی گرفت و کتاب « الرساله الشرفیه فی علم تلنسب و الاوزان الایقاعیه » را به نام سرف الدین هارون فرزند محمدجوینی نوشت. وی در این کتاب از شیوه حکمای یونانی پیروی کرده و ضمن بررسی نظرات فارابی و ابن سینا مطالب جدیدی میز بر آنها افزوده است.
با سقوط خاندان جوینی، صفی الدین پیرمرد نیز مورد بی مهری قرار گرفت و مقرریش قطع شد. بخاطر بدهکاری اورموی به زندان افکنده شد و در آنجا درگذشت.
اورموی مخترع نوعی آلت موسیقی به نام «مغنی» می باشد که گویا صدایش همانند صدای چنگ بوده است.
صفی الدین اورموی همراه با محمدبن اوزلوغ طرخان فارابی و عبدالقادر مراغه ای جزو سه موسیقیدان بارز دنیای اسلام بود که با روش علمی و سیستم نت و آکوستیک، موسیقی خاورمیانه را زیباتر نمودند. هر سه تن از این موسیقی دانان در کشورهای عربی، ترکیه ، آذربایجان به عنوان واضعان تئوری موسیقی خود شناخته می شوند ولی در زادگاه خود اورمیه تاکنون به درستی از وی یادی نشده است.
۶ بهمن سالروز وفات وی در بغداد به نام صفی الدین اورموی در تقویم فرهنگی ایران قید شده است.
۵ بهمن ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

اردبیل تاریخ ساز، قلعه مستحکم آذربایجان
https://t.me/melikzadeh
دکتر توحید ملک زاده
در هر گوشه سرزمین پرشکوه آذربایجان، شهرها و مناطقی وجود دارد که روز به روز بر افتخارات آذربایجان و آذربایجانی ها می افزاید. اردبیل باشکوه در پای کوه باعظمت ساوالان از جمله این مناطق می باشد که با تاریخ و قدمت مشعشع خود در طول تاریخ درخشیده و خواهد درخشید.
اگر قدمت اردبیل را از اسمش دریابیم تمدن اره ته که در متون سومری است و به معنای دامنه کوه می باشد در این کلمه مستتر است. در الواح سومری از سرزمین پرنعمت اره ته به کرات صحبت شده است. در شرق اردبیل در مشکین شهر، مجسمه های بی همتای شهریئری با چشمان زل زده و بدون دهان که نشانی از بالبالهای ترکان باستان است پنج هزار سال ساکت و آرام ایستاده اند.
کورقانهای نمین یادگار آثار مراسم زندگی پس از مرگ انسان ترک می باشد در سه هزار سال قبل.
قبل از اسلام اردبیل پایتخت آذربایجان بوده و در مسیر جاده های تجاری شمال جنوب و شرق به عرب. شهری آباد و تجاری با بازاری پرنعمت و مردمانی ساعی. در تاریخ بعد از اسلام آذربایجان نیز اردبیل با شکوه هرچه تمامتر درخشیده و یادگار سلجوقیان و اتابکان آذربایجان را در خود جای داده است. در ادوار بعدی جایگاه فکر و فلسفه و اندیشه بوده و صوفیانه به این هستی اندیشیده. شیخ صفی الدین اردبیلی مردمانش را با افکارش آشنا کرده و از سلاله اش افکار صوفیانه را با شمشیر آشتی داده و حیدر و جنید در این کار سعی نموده اند.
نام شاه اسماعیل با تخلص شاعری خطایی از آناطولی گرفته تا آذربایجان و از خراسان تا اصفهان ورد زبان مریدان گشته نام نیکی در ادبیات ترکی بجای گذاشت. در میان علویان نامش جزو هفت اوزان برجسته این تفکر شد و اشعارش ورد ز‌بان قیزیلباشان جهان.
اهمیت اردبیل در حملات روسها به آذربایجان و دفاع اهالی آذربایجان از سرزمینشان به فرماندهی عباس میرزای رشید دو چندان شد که متاسفانه با غارت اموال فرهنگی آذربایجان از جمله نسخ خطی نفیس، اشیاء ماندگاری چون فرش و چینی آلات موقوفه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی رقم خورد. جنگ آصلاندوز منتهای شجاعت پهلوانان آذربایجان در برابر تجاوز روسها بود.
نقش اردبیل در انقلاب مشروطه آذربایجان نیز قابل افتخاراست و مردمان اردبیل در تمام فرایندهای هویتی آذربایجان و چه در اقتصاد و کشاورزی و تجارت و توریزم حتی ورزش خوش درخشیده اند.
اردبیل قلعه مستحکم و فتح نشدنی تاریخی سرزمین آذربایجان است.
۳ بهمن ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

در قارا یانوار/ ژانویه خونین  ( 20 ژانویه 1990/ 30 دی 1368 ) در باکو چه گذشت؟
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
بالاخره بغض 70 ساله اشغال آذربایجان توسط قوای بلشویک روس و ارمنی پس از اعلام اصلاحات پروستوریکا ( اصلاحات اقتصادی) و گلاسنوست ( انتقال قدرت از حزب کمونیست به شوراهای محلی) گورباچف- صدر حزب کمونیست شوروی- در ژانویه 1990 ترکید و مردم آذربایجان طی تظاهرات چند صد هزار نفری که از دو سال قبل شروع شده بود و براساس قانون اساسی جمهوری شوروی آذربایجان و اتحاد جماهیر شوروی خواستار جدایی از ترکیب شوروی و در حقیقت روسها گردیدند.
با اینحال روسها با انجام هزاران ترفند مانع جدایی آذربایجان از کشور بودند تا منافع استعماریشان صدمه ای نبیند. همزمان با این اوضاع متشنج در باکو، 9 ژانویه 1990 ارمنستان طی مصوبه ای منطقه قره باغ را به ارمنستان ملحق نمود که باعث تشنج بیشتر بین آذربایجان و ارمنستان گردید. بنابراین قشون روس با این بهانه وارد عمل شده و در مناطق مرزی آذربایجان و ارمنستان قرار گرفتند. دولت شوروی حتی در گنجه حالت فوق العاده اعلام نمود.
یئوگنی پریماکوف از سران حزب کمونیست شوروی که بعدها وزیر خارجه روسیه نیز گردید بارها عدم تمایل مقامات شوروی از خارج شدن آذربایجان از شوروی را اعلام نمود. بنابراین برای کنترل تحرکات مردمی و جلوگیری از روند استقلال آذربایجان، ارتش و تانکهای شوروی در شب 19 ژانویه به 20 ژانویه از چندین طرف به باکو حمله کرده و بیش از 146 نفر شهید، 744 مجروح و 841 زندانی محصول این حملات گردید. در این حمله بیش از 200 خانه با آتش تانکها منهدم شد و 80 ماشین که در میانشان آمبولانس هم دیده می شد زیر تانکها له شدند.
کشتار اهالی باکو دو نتیجه داشت: استمرار تظاهرات مردمی آذربایجان برای کسب استقلال از شوروی و درسی شد برای روسها که با زور نمی توان ملل مستعمره را در اسارت خود نگه داشت.
یکسال و نیم بعد، در هیجدهم اوت ۱۹۹۱ استقلال جمهوری آذربایجان از شوروی اعلام شد و هجدهم اکتبر همان سال آیاز مطلب‌اف که به عنوان رئیس‌جمهور عمل می‌کرد این استقلال را رسماً تصویب کرد .اول بهمن ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

حیدرخان عموغلی و آذربایجان
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
یکی از شخصیتهای پیچیده تاریخ آذربایجان حیدرخان تاری‌وئردیوف مشهور به حیدرخان عموغلی هست. حیدرخان فرزند میرزا علی اکبر افشار هست که همراه با برادرش به عثمانی رفته و در شهر گومری و قارص به فاصله ۴۵ کیلومتری هم زندگی می کردند.در جنگ ۱۸۸۴ مابین روسیه و عثمانی گومری به تصرف روسیه درآمد و دو برادر از هم جدا شدند. پسر مشهدی علی اکبر حیدر بود و برادر دیگر سه پسر به نامهای ابراهیم آقا که در ماجراهای مشروطبت ابراهیم آقا قارصلی ، آیدین پاشا و حسن بیگ بودند.
هم حیدرخان و هم ابراهیم آغا هر دو به سوسیال دموکراتهای انقلابی روسیه علاقمند بودند که تلاششان بیشتر پیشبرد انقلاب از طریق خشونت بود.عموما مجاهدین قفقاز وارد شده در حرکات مشروطبت تز مبارزه مسلحانه داشتند. حیدرخان بانی ترورهای امین السلطان صدراعظم، ترور نافرجام محمدعلیشاه، ترور شجاع نظام مرندی، سیمیتقو و کردهای شورشی بود. تصرف دو شهر خوی و سلماس از دست دولتیان با حملات مسلحانه دستجات حیدرخان و پسرعمویش ابراهیم آقا بود. پس از تصرف آذربایجان توسط روسها، مشروطه خواهان از جمله حیدرخان به تهران رفتند و اساس حزب دموکرات ایران توسط حیدرخان و محمدامین رسول زاده پایه ریزی شد. با ترور سیدعبدالله طباطبایی انگشت اتهام به سوی حیدرخان اشاره رفت و با اولتیماتوم روسها رسول زاده، حیدرخان و تقی زاده به استانبول رفتند. این سه یار دبستانی بعدها سرنوشت متفاوتی داشتند. تقی زاده از بانیان ایران نو را برپایه و محور زبان فارسی و انکار ادبیات ترکی شد. رسول زاده جمهوری آذربایجان را با تم ترکی ایجاد کرد و اولین رئیس دولت جمهوری مسلمان جهان شد. حیدرخان نیز در جنگ اول در صف عثمانی برعلیه روسیه و انگلیس جنگید و سپس در اروپا با لنین آشنا شد و اولین موسس حزب کمونیست ایران شد. وارد تشکیلات جمهوری شوروی گیلان شد و وزیرخارجه دولت میرزاکوچک خان شد. هدف وی کلا مبارزه با امپریالیزم انگلیس و برپایی اصول سوسیالیزم علمی در ایران بود. افکار حیدرخان نتوانست توسط قشر سنتی جنگلی ها هضم شود و وی بالاخره در درگیری داخلی جنگلی ها کشته شد. اما پسرعمویش ابراهیم آقا قارصلی در بهبوهه جنگ اول جهانی جمهوری آراز تورک را در خط فاصل رود ارس، قارص و ایغدیر ایجاد کرده منطقه را از دست ارامنه مهاجم دور نگه داشت. وی نیز رئیس حکومت آنجا بود. این جمهوری سپس وارد ترکیب عثمانی شکست خورده از جنگ شده و ابراهیم آقا رئیس بلدیه قارص شد.متاسفانه وی در درگیری های جناحی اوایل تشکیل ترکیه، مغضوب جناح آتاتورک شده و با فقر و تهیدستی متاسفانه فوت می کند.برادرش آیدین پاشا نیز در اورمیه بوده و هنگامیکه به کمک اهالی سلماس می رفته در کمین اکراد عمرخان زیندشتی می افتد و کشته می شود.برادر دیگرش حسن بیگ هم که تحصیلات آکادمیک حقوق داشته جان سالم بدر میبرد و داماد مجدالسلطنه معروف اورموی می شود
آذربایجان و آذربایجانیان چه اعجوبه هایی بودند؟!!
اول بهمن ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

Channel photo updated

Channel photo removed

تحلیل زلزله ۲۰ دی ۱۴۰۳ دریاچه اورمیه
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh

زلزله نسبتا بزرگی در ۳۸ کیلومتری جنوبشرق شهر اورمیه و در تقریبا در همان فاصله با گوگان، ممقان، آذرشهر و عجب شیر، در ساعت ۱۷:۳۱ روز پنج شنبه با بزرگی ۴/۳ بشدت در شهر اورمیه و شهرهای جنوبی آذربایجان احساس گردید. این زلزله مربوط به گسل سرتاسری قدیمی درون دریاچه اورمیه می باشد که در سالیان اخیری نیز فعال بوده است( برای اطلاع از این زلزله ها رجوع شود به کتاب « زلزله های بزرگ آذربایجان نوشته دکتر توحید ملک زاده، نشر آینا ۱۳۹۸»)
گرچه اثر اين گسل سرتاسري در شمال و جنوب درياچه اورميه كاملاً مشخص است ولي در طول ۱۴۰ كيلومتر طول درياچه اورميه به علت پوشش آب و نهشته هاي نرم روي آن، اثر اين گسل ديده نمي شود
بر اثر عملكرد و فعاليتهاي اين گسل زمين شناسي دو طرف آن بويژه چينه شناسي و تكتونيك دو طرف آن نيز تفاوتهاي چندي با هم دارند كه به نظر مي رسد در طول عمر اين گسل افتاده است. در طي فعاليت اين گسل، درياچه تكتونيكي اورميه در محل فرونشست زمين تشكيل شده كه جهت آن موافق با جهت فرونشست گسلي يعني شمال – جنوب مي باشد.
مطالعات لرزه نگاري انعكاسي يك پي سنگ به ضخامت حداقل ۴۰ متر در زير رسوبات جوان درياچه را تائيد مي كند كه آن بيشتر از شيل، ماسه سنگهاي كرتاسه زمين با آهكهاي ميوسن (معادل سازندقم ) مي باشند بنابراين موضوع پارا تتيس بودن آن رد ميشود چون در صورت وجود اين موضوع بايد رسوباتي به ضخامت صدها و چند هزار متر از پي سنگ داشته باشيم.
درياچه اورميه بصورت یک دریاچه تکتونیکی بوده و بعد از دوران يخچال تشكيل شده و ابتدا به صورت محل تجمع آبهاي شيرين رودخانه اي بوده و به تدريج و با شكل گرفتن تعادل بصورت درياچه شور در آمده است.
در سده های اخیر، درياچه اورميه نيز به سبب منشاء تكتونيكي اش شاهد بالا و پايين رفتن آب درياچه اورميه بوده كه سبب خسارات فراواني به مزارع و مراتع و تاسيسات اطراف شده است. بي شك حوادث تكتونيكي منشاء اين حوادث مي باشد چرا كه مطالعات مقدماتي پالئو مغناطيس نمونه هاي برداشته شده از قسمتهاي مركزي درياچه نشان مي دهد كه رسوبات تخريبي داراي اهميت چنداني از نظر كمي در مقابل رسوبات شيميايي نبوده و تنها عوامل تكتونيكي منشاء بالاآمدن آب درياست.

در هر حال با توجه به مهم بودن فعالیت این گسل قدیمی دارای ساختاری اصلی، لزوم توجه بیشتر ارگانهای دخیل در مدیریت بحران استانهای آذربایجان به آن متذکر می شود. ۲۰ دی ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

ناصرالدینشاه و امیرکبیر
( لزوم بازتعریف موقعیت شاه و وزیر در سیستم حکومتی ایران)                             
دکتر توحید ملک زاده                                              https://t.me/melikzadeh                          
از اوایل دوران استقرار حکومت قاجاریه در ایران امروزین و تصرف آذربایجان بدست فتحعلیشاه قاجار، تبریز و آذربایجان به عنوان ولیعهدنشین این حکومت انتخاب گردید و فرمانروایی کل آذربایجان به عباس میرزا سپرده شد. آذربایجان از دوران صفویه بعنوان قلب تپنده ممالک محروسه بوده و با متلاشی شدن صفویان، خانات آذربایجان بعنوان ممالک مستقلی عمل می کردند. به مرور زمان کل آذربایجان با تسلط قاجاریه کنار آمد و دربار ولیعهدهای قاجار طبیعتا مملو از رجال آذربایجانی گردید که با فوت شاه، ولیعهد با آذربایجانیان دربار مستقر در تبریز و آذربایجان برای عهده دار شدن مناصب عالی تر در ممالک محروسه ایران به سوی تهران می رفتند. این حرکت منظمِ انتقال رجال از آذربایجان به تهران سبب استمرار چند صد ساله حکومت ترکان در مناطق ایران بود و صد البته سبب ناخشنودی جناحهای غیرترک مناطق مرکزی تر ایران. این جریان طبیعی تا اوایل قرن بیستم برقرار بود تا اینکه وقوع انقلاب مشروطیت و تضعیف نظام مینی درباری در آذربایجان سبب تضعیف نقش ترکان در حکومت مرکزی ایران گردید.
در سیستم حکومتی شاهان صفوی و قاجاری، شاه به عنوان مغز متفکر کشور، فرمانده کل قوا، هدایت کننده و تنظیم سیاست خارجی، تنظیم کننده امور مالی و وزیر تنها مجری فرامین و افکار شاه بود و سیستم بوروکراسی درباری صفوی- قاجاری طوری ایجاد شده بود که وزیر صرفا امور مباشرت امور و بعضا مشاوره را برعهده داشت. مخلص کلام اینکه تمام رفرمها، ایجاد تاسیسات، نوآوری هایی که به بعضی صدراعظمهای قاجاریه – به سبب تُرک ستیزی- منتسب می گردد همه در اصل تراوشات ذهنی سلاطین و براساس فرامین شفاهی و کتبی شاهان بوده و لاغیر. که حتما به مصادیق آن در آینده اشاره خواهد شد. 

با درگذشت محمد شاه حملات جناح فارس گری دربار قاجار برای تصرف حاکمیت و انتقام از جناح ترک که سالها در دربر حاکمیت داشتند شدت یافت. حتی چندین روز ترکان آذربایجان درباری ساکن تهران یارای بیرون آمدن از خانه های خود را نداشتند. حاجی میرزا آقاسی صدراعظم نیز به شاه عبدالعظیم پناهنده شد تا از تیررس جناح فارس در امان باشد. استقرار قدرت ناصرالدین میرزای ولیعهد در تهران مدتها به طول انجامید تا اینکه با مجاهدتهای میرزا تقی خان امیر کبیر، وی با حرکت از تبریز در تهران به تخت سلطنت رسید( 20 اکتبر 1848).
همچون گذشته همراه با ولیعهد جمع کثیری از رجال سیاسی آذربایجان وارد تهران دربار شاه قاجار شده و جناح ترک دربار بیش از پیش تقویت شد. میرزا تقیخان ملقب به امیرکبیر از ترکان فراهان که در دربار تبریز فعالیت داشت به صدر اعظمی ممالک محروسه ایران دوره قاجار انتخاب شد.
از همان اوان کار پیشرفت هایی در امور سیاسی و اقتصادی مملکت دیده شد. شاه جوان صرفا شاهی دارای توانایی نظامی نبود، خلاق هنری بود و در نقاشی و خوشنویسی ید طولایی داشت، شعر می سرود و علاقمند به پیشرفت و افزایش رفاه در مملکت. شبکه تلگراف گسترش یافت، تهران دارای نیروی پلیس مرتب شد. خدمات شهرداری، گروه نظافت شهری، بیمارستان، ضرابخانه مرکزی، سنگفرش خیابانها، چراغهای گاز و ترامواهای اسبی تاسیس شد. تجارت برده ممنوع شد. سیستم اداره کشور تنظیم و دارالشورا و هیئت دولت تاسیس شد. مالکیت خصوصی محترم شمرده شد. کشت محصولات جدید نظیر سیب زمینی تشویق شد. مجازاتهایی نظیر زنده به گور کردن و قطع دست و پای مجرمین ممنوع شد. یک انجمن مشورتی به نام مجلس مصلحتخانه و یک مجلس تجار در تهران و تبریز و دیگر شهر های مهم تاسیس شد. دارالفنون تاسیس و گسترش داده شد. اعزام دانشجو جهت یادگیری علوم جدیده ادامه یافت. دو مدرسه نظامی، دو روزنامه رسمی یکی در باب نظامی و دیگری علمی، یک دارالترجمه و یک چاپخانه دولتی تاسیس شد ه بیش از 160 عنوان کتاب جدید به چاپ رساند. (آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب ص 52). ولی آنچه باعث شد در کوران حوادث، این خدمات دیده نشود و مخالفان ناصرالدینشاه بر توسن اعتراضات بتازند عدم انجام رفرمهای ساختاری بود که آنهم ناشی از پیچیدگی ساختار اجتماعی ایران و ایرانیان بود. کما اینکه دیدیم با دادن مشروطه امور مملکتی چنان از هم گسیخت که مشروطه در پاره ای مناطق عقب مانده تر به معنای تالان و قتل و غارت تعبیر گردید. ۲۰ دی ۱۴۰۳                
https://t.me/melikzadeh

نگاهی به تفکر ایرانشهری به تاریخ معاصر:
چگونه  و کی « ممالک محروسه ایران» تبدیل به ایران « نو»  شد؟
دکتر توحید ملک زاده https://t.me/melikzadeh                              
جریاناتی که امروزه آنها را ایرانشهری می نامند از اواسط قاجار سعی در سرنگون کردن عنصر ترک از حاکمیت ایران بودند و این موضوع در دوره محمدشاه قاجار همزمان با فوت غازی محمدشاه که عده ای منصوب به جریان ایرانشهری آنروزگار قصد جان حاجی میرزا آقاسی صدراعظم محمدشاه را کردند، علنی گردید. پس از محمدشاه، در دوره ناصرالدینشاه به سبب اقتدار این شاه جوان کمتر جریان براندازی جرات نفس کشیدن داشت ولی جریانات برانداز ایرانشهری پس از فوت « شاه شهید»  با حملات همه جانبه علیه مظفرالدینشاه توانستند حملات کاری علیه اقتدار ترکان در اداره ایران انجام دهند و در نهایت ضربات کمرشکن را در دوره محمدعلیشاه با فتح تهران انجام دادند که در این دگرگونی های سیاسی در پایتخت، آذربایجان به سبب اشغال روس نتوانست آنطور که باید و شاید در شکل گیری « ایران نو» سهمی داشته باشد و جریان ایرانشهری آنروزگار توانست عنصر ترک را تماما از معادلات سیاسی ایران حذف کند.
دقیقا از فتح تهران و خلع محمدعلیشاه قاجار، یعنی از سال سال 1288 شمسی، علنا حذف ترکان آذربایجان به عنوان برگزیدگان سیاسی اجتماعی و فرهنگی سایر ترکان آغاز گردید و به تدریج روند حذف با تغییر حاکمیت از قاجاریه به پهلوی با کودتای رضاخان از سال 1300 شمسی رسمیت دولتی یافت.
داستان همکاری تعدادی از نخبگان سیاسی- فرهنگی آذربایجان در این تحویل قدرت، با انتشار نشریه « ایران نو» و همکاری احزابی چون اجتماعیون عامیون و سایر گروههای آزادیخواه ولی در باطن ضد ترکی،  بسیار جانگداز ولی عبرت آموز می باشد.  در روند تبدیل ساختار سیاسی ایران از « ممالک محروسه » به ایران « نو»  چه شد؟
در دوران « ممالک محروسه ایران» :
-  آذربایجان به عنوان یک ایالت مهم، اولین و آخرین حرف مملکت را می زد.
-  اکثر نخبه های سیاسی، علمی، فرهنگی و اقتصادی ایران را آذربایجانیان تشکیل می دادند.
-  جریان انتقال نخبگان آذربایجان از تبریز به تهران به صورت طبیعی انجام می گرفت و با وفات شاه قاجار در تهران مینی¬دربار ولیعهد در تبریز که از نخبگان شهرهای مختلف آذربایجان تشکیل شده بود در عرض یک ماه به تهران منتقل و کار کشور را با همکاری سایر نخبگان مقیم در تهران روبراه می کردند..
-  ترکان آذربایجان مستقیما عشایر کرد آذربایجان را از نظر سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ساپورت می کرد بطوریکه زبان ترکی آذربایجانی زبان دوم اکراد کوچرو و حتی یکجانشین آذربایجان بود. همین امر باعث می شد در عثمانی به راحتی با ترکهای آنجا  ارتباط برقرار نمایند
-  تاریخ حقیقی ایران حداقل هفت هزار سال نوشته می شد و ....
با تشکیل ایران « نو» :
-  آذربایجان از حد ایالت به استان و سپس استانهای مغضوب تنزل یافت.
-  فقر اقتصادی دامنگیر اهالی شد و تجار مقیم ورشکسته گردانده شدند و هوشیاران اقتصادی آذربایجانی برای حفظ ثروت مجبور به ترک آذربایجان و مهاجرت به تهران شدند.
-  اکثر نخبه های سیاسی، علمی، فرهنگی و اقتصادی ایران را غیر آذربایجانیان تشکیل دادند.
-  زبان ترکی از رسمیت در آذربایجان افتاد.
-  تاریخ ایران جعل و سر و کله فردی به نام کوروش متعلق به 2500 سال  در تاریخ ایران در اثر تبلیغ ایرانشهری ها پیدا شد. هخامنشیان مبدا تاریخ ایران اعلام شدند و هر آنچه که قبل از هخامنشیان بود چون در تضاد با توهمات آریایی ایرانشهری بود مورد بی اعتنایی قرار گرفت و حتی تخریب شد. کاخهها و ساختمانهای شهرهای بزرگ آذربایجان به دستور رضاخان تخریب شد. آثار فاخر فرهنگی سه چهار هزار ساله اکتشافی از سراسر آذربایجان نظیر شهرها، قلاع باستانی، کتیبه ها، جامها، مجسمه ها، ابزارآلات سنگی و طلایی و نقره ای بدون اشاره به ملت سازنده آنها تحت زیرمجموعه ایران باستان به نمایش گذاشته شد....  ۲۰ دی ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

تبعات شکست عثمانی در ساری قمیش ارضروم در آذربایجان
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
دنیای جدید، دنیایی است به هم تنیده. از نظر علمی ثابت شده بال زدن یک پروانه در ژاپن، کشوری در غرب را تحت تاثیر خود قرار می دهد. فاجعه ساری قمیش نیز به نحو شگفت انگیزی آذربایجان را تحت تاثیر خود قرار داد.
روسیه قرن نوزدهم کشوری بود که تلاش می کرد به جنوب، غرب و جنوبغرب سرزمینش  تسلط  یابد. پیشروی روسیه تا شهر میانه و سپس عقد قراردادهای گلستان و تورکمانچای  باعث حذف قدرت های محلی خانات آذربایجان در شمال ارس شد. پیشروی در سمت ترکستان و تصرف خانات بخارا و رسیدن به اراضی تورکمن تا دوران ناصرالدینشاه ادامه یافت.
در سوی عثمانی نیز پیشروی در شمال دریای سیاه و تصرف اراضی تاتارهای کریمه ادامه داشت. روسیه دولتی بود که به تاخت هزاران کیلومتر مربع را در مدتی اندک متصرف می شد.
در سالهای ۱۸۸۰ میلادی طی نبرد بزرگی در منطقه قارص و اردهان، این مناطق همراه با باطوم به تصرف روسیه درآمد. روسها تا مرز ارضروم رسیدند..
دو شهر گومری و قارص با فاصله ۴۰ کیلومتری سرنوشت عجیبی پیدا کردند. دو برادر اورموی که ساکن دو شهر فوق بودند با تصرف گومری، یکی تبعه روسیه گردید و پسرش حیدرخان عمواوغلی شد و دیگری که ساکن قارص بود تبعه عثمانی و پسرش ابراهیم آقا قارصلی شد. این دو پسر عمو در مشروطه خواهی آذربایجان، قفقاز و عثمانی نقش فراوانی داشتند.
در عرفه وقوع جنگ جهانی اول، تلاش روسیه برای پیشروی در اراضی ایران بود. روسها تا سال ۱۹۱۰ م تمام آذربایجان و از جمله کل مرز با عثمانی را اشغال کرده بودند. تصور کنید روسها از ماکو تا بانه را به کنترل خود درآورده بودند.
وقوع جنگ جهانی اول، علیرغم اعلام بی طرفی، ایران را هم درگیر کرد. عثمانی از ایران خواست تا روسها را از قلمروش اخراج کند. البته که ایران قدرتی برای این کار نداشت. بنابراین آذربایجان  صحنه درگیری قوای دو دولت شد.
انوپاشا فرمانده کل قوای عثمانی برای راندن روسیه از جبهه های شرق ، در آذر ۱۲۹۳ شمسی یکصدهزار تن از سربازان عثمانی را در منطقه ساری قمیش ارضروم سردترین منطقه ترکیه و کوههای الله اکبر آنجا مستقر کرد. در این فصل سال و در آن هوای ۴۰- انجام عملیات نظامی بدترین تصمیم یک فرمانده بود. در اثر این تصمیم اشتباه، کل قشون عثمانی از سرما یخ زد و نابود شد.
با نابودی قوای عثمانی در ساری قمیش کل آذربایجان و شرق آناطولی تا انقلاب بلشویکی در روسیه در اشغال روسیه ماند و زمینه برای مانور قوای مسیحی ارمنی-آشوری در منطقه مساعد شد. تلاش نافرجام قوای مسلحه مسیحی برای پاکسازی قومی غرب آذربایجان و قتل عام ترکان آذربایجان به فاجعه جیلولوق مشهور است.( برای اطلاع بیشتر .مراجعه شود به کتابم به نام: آذربایجان در جنگ جهانی اول یا فجایع جیلولوق، نشر اختر تبریز)
۱۶ دی ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

شعار « کوچکترین متحد متفقین» آشوریها در جنگ جهانی اول، و امروز، بیان « اکراد تنها متحد آمریکا در خاورمیانه»
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh

جنگ جهانی اول گرچه بین دول بزرگ اروپایی، عثمانی و روسیه درگرفت ولی شگرد اصلی دول متفق( روسیه، انگلیس و فرانسه) برای شکست عثمانی استفاده از اقلیتهای ارمنی و نسطوری مسیحی مشرق زمین و در قلب دنیای اسلام بود.
از اوایل قرن نوزدهم میسیونرهای مذهبی اروپایی-آمریکایی با بسیج تمام امکاناتشان توانستند عنان مسیحیان شرق را در دست گیرند تا بتوانند بعدها از آنها استفاده کنند. تحرکات ارامنه علیه عثمانی با تحریک مستقیم اروپائیان و کمک لجستیکی روسیه سبب شد تا عثمانی در شرق خود به ضعف گراید. در جنگ جهانی اول نسطوری های عثمانی و سپس سریانی های آذربایجان که از سوی میسیونرها و مورخین اروپایی آشوری نامیده شدند وارد شدیدترین درگیری ها با ترکان آذربایجان و عثمانی شدند. افسران رده میانی اروپایی اینان را متحد کوچک خود نامیدند و  آشوری ها هم اینرا باور کردند. اشتباهات استراتژیک پی در پی مارشیمون ، پطروس و سورمه در کشتار اهالی آذربایجان و ایجاد فجایع جیلولوق سبب شد تا این قوم تا مرز انقراض هم برود و امروزه هنوز هم که هنوز است نتوانستند در این کوران حوادث کمر خود را راست کنند. دهها کتاب در مورد متحد بودن با متفقین نوشتند، برای دست و پا کردن یک وطن مستقل در غرب آذربایجان و شمال عراق به کنفرانس صلح پاریس هیئت ها فرستادند ولی نشد که نشد. کسی اهمیتی به این به اصطلاح متحد کوچک نداد. آنان موقع برگشت به روستاهایشان در اورمیه و سلماس هم نمی توانستند در چشم همسایگانشان نگاه کنند و سالها در انزوا زیستند، املاکشان رفت و در فقر نسبی زندگی کردند.
حال مثل اینکه تاریخ در حال تکرار است. این بار علاوه بر اروپائیان، تعدادی از درس خوانده های اکراد عشایر نیز سرمست از خروج نیروهای ایران و متحدینش از سوریه، با افتخار خود را تنها متحد آمریکا در منطقه اعلام کرده و در این اوضاع پیچیده سوریه و عراق، منتظر معجزه ای دوباره در منطقه هستند که با خامی مجلس آن زمان ترکیه و با دستان آمریکا در شمال عراق رقم خورد.
نقش نخبگان هر قوم در صعود و سقوط  آن قوم یک سرفصل مهم در فلسفه تاریخ است. بیان کردن اتحاد اکراد با آمریکا در ۲۰۲۵م، تکرار اتحاد نافرجام قوای مسلحه مسیحی غرب آذربایجان در ۱۹۱۸م با روسیه و اروپا می باشد که به خیر ختم نشد.
آیا تاریخ تکرار می شود؟
آیا در سایه این اتحاد خود خوانده، شهرهای منطقه شار خواهد شد  تا شارنامه ای برای آنها نوشته شود؟
جواب آن برای همه مشخص است ولی چرا برای نویسندگان و تئوریسین های آن قوم مشخص نیست مساله ایست که باید مردم از این نخبگانشان بپرسند....
۱۴ دی ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

در حاشیه انتقال پایتخت: پزشکیان پایتخت را به آذربایجان و تبریز انتقال دهد.
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
در خبرها آمده که رئیس جمهور پزشکیان ضمن تفویض اختیارات بیشتر تهران به استانها درصدد انتقال پایتخت از تهران نیز می باشد.
به نظرم آذربایجان و خصوصا مرکز آن تبریز از بسیاری جهت مناسب برای ایفای نقش پایتختی است.
۱- تبریز از دوران آتابی لر( اتابکان) در سیاست نقش مهمی داشته و همواره پایتخت بوده چنانچه این نقش را در دوران ایلخانی، جلایری، آق قویونلو، قره قویونلو، صفوی( دوران شاه اسماعیل)، خانات آذربایجان نیز ادامه داده و فقط در دوره قاجار بود که پایتخت در تهران تثبیت شد. تبریز خواستگاه ادبیات، هنر، دموکراسی، سینما و بطور خلاصه شهر اولین‌ها می باشد
۲. آذربایجان و تبریز در چهارراه شرق به غرب بوده و از نظر ژئوپولوتیکی، پتانسیل مرکزیت دیپلماسی برای قفقاز، خاورمیانه، دنیای ترک، دنیای عرب و آسیای غربی را داراست. از نظر تاریخی نیز آذربایجان و تبریز در مرکز کوریدور شرق به غرب (جاده ابریشم) قرار دارد و می تواند نقش تاریخی خود را دوباره ایفا کند.
۳. گرچه در سایه سیاستهای پهلوی و خصوصا رضاشاه آذربایجان عقب نگه داشته شد بطوریکه امروزه تبریز جزو مناطق متوسط به پایین بوده و اورمیه به همراه زنجان و اورمیه در انتهای لیست توسعه یافتگی های ایران می باشند، با اینحال رشد اقتصادی تبریز و آذربایجان رشدی ذاتی و ملی می باشد نه رشدی دولتی. به عبارت دیگر بخش خصوصی آذربایجان، بصورت خودساخته قادر به اداره اقتصاد می باشند و این نویدی است برای رشد و توسعه سایر مناطقی که قرار است از آذربایجان اداره شود.
۴. آذربایجان به عنوان یک منطقه دولت ساز با پیشینه حکومتی مبتنی بر عدالت قابلیت دادن آزادی فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی به سایر مناطق را دارد. این سیاستی است که در دوران بعد از قاجارها و خصوصا پهلوی ها علنا ترک شد و سیاست مرکزگرایی ایران با تم وحشیانه سیرناپذیر چنان شد که غولی به نام تهران بوجود آمد که کل پیرامون خود را داغون نمود. در این سیاست، تمام کارهای استانها ولو  آب خوردن بایستی با اجازه تهران بود و تا لحظه ای که تهران قادر به دخالت بود تفویض اختیاری در میان نبود.
حال که اداره کشور از غول دست سازی به نام تهران ناممکن شده بر آذربایجانیان است که بر انتقال پایتخت به آذربایجان اصرار ورزند.
۱۱ دی ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

افتخارات تاریخ آذربایجان( ۸)
نجوم: از شهر یئری مشکین شهر تا رصدخانه مراغه
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
آذربایجان سرزمین عجیبی است. سرزمینی پر از اسرار با قدمتی چند هزار ساله. پدرانمان چه می اندیشیدند؟ و چه ها عرضه می کردند.. مجسمه های بدون دهان پنج هزار سال قبل شهریئری مشکین شهر با چشمانی دوخته شده به انسانها را قدیمی ترین معبدی می دانند که ماهیتی نجومی هم داشته. بنابراین اجداد ما آذربایجانی ها از چندین هزار سال قبل دستی در نجوم داشتند. همین آموزه های سرتاسری پدرانمان در اصطلاحات تقویم امروزین مان نظیر بؤیوک چیلله، کیچیک چیلله، قویروق دوغدو، ایل بایرامی نیز متجلی شده است. علاقمندی ترکان به ستاره ها، شهاب سنگها اعتقاداتی نظیر هرکسی یک ستاره در آسمان دارد و با فوت شخصی و یا سرنگونی شاهی گفته می شد اولدوزو آخدی!.
در دوره حکومت امپراطوری ترکان سلجوقی و در زمان حکومت ملکشاه، تقویم دقیق جلالی برپایه حرکت بروج آسمانی و اعتدالی پایه گذاری شود که اموزه همان تقویم شمسی است.
در زمان هولاکو، خواجه نصیرالدین طوسی رصدخانه باشکوه مراغه را بنا نهاد.خواجه نصیرالدین طوسی «زیج ایلخانی» را از روی رصدهای انجام‌شده در رصدخانهٔ مراغه تدوین کرده‌است. زیج ایلخانی سده‌ها از اعتبار خاصی در بسیاری از سرزمین‌های آن زمان -از جمله در چین- برخوردار بوده‌است و در سال ۱۳۵۶ میلادی (۳۰۰ سال پس از مرگ طوسی) ترجمه و در اروپا منتشر شد. قدیمی‌ترین نسخهٔ این زیج در کتابخانهٔ ملی پاریس نگهداری می‌شود.
حکمران بزرگ ترک،میرزامحمد تراغای مشهور به اولوغ بیگ، نوه امیرتیمور، پسر شاهرخ و گوهرشادآغا، زاده سلطانیه، صاحب کتاب زیج اولوغ بیگ و بانی رصدخانه سمرقند بود. مطالعات عمیق وی در نجوم سبب شد تا اروپائیان یکی از ناهمواری های کره ماه را به نام وی نامگذاری کنند. شاگرد وی به نام ملا علی قوشچی نیز از بزرگترین ریاضیدانان و منجمین دنیای اسلام بود.
ذکر تک تک دانشمندان بنام ترک در نجوم و علوم طبیعی به این افراد محدود نمی شود... بیایید مبلغین افتخارات و خدمات ترکان در جهان باشیم...
۱۰ دی ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

۱۰ دی، ۱۱۳ مین سالروز کشتار آزادیخواهان آذربایجانی توسط روسها  در  ۱۲۹۰ شمسی

دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh

آذربایجان و تبریز از اردیبهشت 1288 شمسی به اشغال روسها درآمده بود. اهالی آذربایجان براساس صلاحدید انجمن تبریز برای اینکه بهانه ای به روسها ندهند سیاست مدارا را در پی گرفتند. با اینحال سیاستهای ایذایی روسیه تزاری علیه مردم آذربایجان هر روز ادامه داشت.
با اشغال آذربایجان توسط روسها، آذربایجان نه تنها نتوانست در تعیین ساختار نو اداری، اجتماعی و فرهنگی  « ایران نو» نقشی داشته باشد بلکه با سیاستهای دولتهای « ایران نو » از ایالت اول ممالک محروسه قاجار به یک ایالت اشغال شده منزوی تبدیل شد. با این اقدام خیال روس و انگلیس از بابت فشار به تهران راحت شد چرا که منبع قدرتمندی مانند آذربایجان را از گردونه ضدیت با استعمار خارج کرده بود.
24 ذیقعده 1329/ 24 آبان 1290 دولت ایران علیرغم میل مجلس،  اولین اولتیماتوم روسها برای اخراج کارشناس مالی دولت ایران، مورگان شوستر آمریکایی ، و تعهد دولت ایران به کسب توافق با دولتین روس و انگلیس برای استخدام مستشار خارجی را قبول کرد. 7 ذیحجه 1329 / 7 آذر 1290 در طی دومین اولتیماتوم روسها، انجمن تبریز که آن موقع در اشغال روسها بود، در مخالفت با این اولتیماتوم بیانیه داده و مردم تبریز علیه روسها به تظاهرات پرداختند.
    29 ذیحجه 1329/ 29 آذر1290 دولت ایران اولتیماتوم روسها را قبول کرده  و جنگی نابرابر میان مجاهدین آذربایجانی با قوای مجهز روسیه تزاری روی داد که چهار روز طول کشید. 2 محرم 1330/ 1 دی 1290 محل انجمن تبریز اشغال و ویران شد. 4 محرم 1330/3  دی 1290 با حملات روسها انجمن ایالتی تبریز منهدم شد و بدین ترتیب کار انجمن تبریز و نهایتا انجمنهای کل آذربایجان به اتمام رسید.  5 محرم/ 4 دی 1290کل تبریز به تصرف روسها درآمد.
   روسها پس از تسلط كامل بر تبريز ، به مجاهدان مسلح تبريز فرمان دادند يا تبريز را ترك كنيد و يا اينكه اسلحه هايتان را به ما تحويل دهيد. از آنطرف ، روسها قشون جديدي وارد تبريز كردند.
به هر حال تعدادي از مجاهدان تسليم شده و عده‌اي نيز تصميم به مهاجرت به سلماس گرفتند كه آنروزها كانون آزاديخواهان آذربايجان شمرده مي شد.قصد آنان پناهندگی به عثمانی بود. از مجاهدین آذربایجانی جمعی در تبریز مانده و بر ادامه جنگ تاکید کردند.

   در ادامه حملات روسها، ثقه الاسلام تبریزی علیه روسها اعلام جهاد داده  که عاقبت الامر روسها با دستگیری وی و بدار كشيدن ثقه الاسلام ، دو پسر علي موسيو، شیخ سلیم،  ضیا العلما، محمد قلی خان دایی ضیاالعلما، صادق الملک، آقا محمد ابراهیم قفقایچی در عاشورای 1330/ 10 دی 1290 نفرت خود را از مردم آزاده نشان دادند . چند روز بعد روسها يك آزادیخواه سلماسي به نام ميرزا محمود سلماسي را در تبريز کشتند.
    پس از انقلاب اکتبر روسیه، دولت شوروی هیئتی را به تبریز اعزام کرد و به عنوان عذرخواهی دسته‌گلی بر مزار ثقه الاسلام گذاشتند.
   چند سال قبل منبر و عصای شهید ثقه‌الاسلام و مهرهای خاندان آن زنده‌یاد در یکی از روستاهای دوردست شهرستان ورزقان استان  آذربایجان‌شرقی یافت شد.
۷دی۱۴۰۳
  
https://t.me/melikzadeh

شماره 5 ( پاییز 1403) فصلنامه اینترنتی بین المللی « مطالعات تاریخ آذربایجان و ترک» با مقالات اساتید تاریخ آذربایجان منتشر شد. این فصلنامه در سایتهای ایرانی نمایه می شود.
www.azerturkhistory.ir

https://t.me/melikzadeh

مقالات:

جام حسن لو ی دشت سولدوز و رب النوعها ی سومر ی
رحیم بقال اصغری
https://www.azerturkhistory.ir/article_211695.html

نقد رومان تاریخی «بـابـک» نوشته جلال برگشاد
رستم بهراد رضی
https://www.azerturkhistory.ir/article_211709.html

ایلات و طوایف ترک و ترکمن در خطه خراسان
اسماعیل سالاریان
https://www.azerturkhistory.ir/article_211732.html
اولین فولکلوریست آذربایجان – بابا کوهی باکوو ی
علی شامیل
https://www.azerturkhistory.ir/article_211735.html
بخشی از خاطرات منتشر نشده احمد برادران آهنگری نماینده مردم سلماس در مجلس آذربایجان سال 1324 ش
رضا همراز
https://www.azerturkhistory.ir/article_211754.html

نگاهی به توتم گرگ در آذربایجان
مهدی حسنی
https://www.azerturkhistory.ir/article_211733.html

سند ی محرمانه از بورس تحصیلی قشقا یی ها توسط دولت عثمانی
روزبه پیری
https://www.azerturkhistory.ir/article_211734.html
مکتب آشیقی اورمیه
علی آردی
https://www.azerturkhistory.ir/article_211894.html

انواع باشلیقها یا کلاه‌های مردانه در آذربایجان
مهدی نجفی؛ گلشن اشرفی حیدرلو
https://www.azerturkhistory.ir/article_211895.html

مطابقت شهر اسطوره ای « سار ی قاپی » با « فراآسپا » در مراغه
اصغر محمدزاده

https://www.azerturkhistory.ir/article_211979.html

https://t.me/melikzadeh

خلط مفاهیم و روز کریسمس و اول سال نو میلادی در ایران
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
اکثر شهروندان ایران، عمدتا  تفاوتی بین دو موضوع متفاوت کریسمس و آغاز سال نو میلادی  ندیده و در پیامهای تبریکشان بجای تبریک کریسمس ( روز تولد حضرت عیسی مسیح )، سال نو میلادی را به هموطنان مسیحی تبریک می گویند(در اورمیه این مورد هم دیده می شود) حال اینکه این دو موضوع سوای هم می باشند.
کریسمس جشنی است در آیین مسیحیت که به منظور گرامی‌داشت زادروزعیسی مسیح برگزار می‌شود. بسیاری از معتقدان کلیسای کاتولیک روم و پیروان آیین پروتستان، کریسمس را در روز ۲۵ دسامبر / 4 دی جشن گرفته و بسیاری آن را در شامگاه ۲۴ دسامبر نیز برگزار می‌کنند. اعضای بیشتر کلیساهای ارتودوکس در سراسر دنیا نیز روز بیست و پنجم دسامبر را به عنوان میلاد مسیح جشن می‌گیرند. بنابراین مسیحیان معتقد به کلیسای کاتولیک، پروتستان  و ارتودوکس آشوری، کلدانی روز 25 دسامبر/ 4 دی را به عنوان زادروز عیسی مسیح گرامی می دارند. ولی  براساس اعتقدات کلیسای گریگوری ارمنی، عیسی مسیح در 6 ژانویه / 16 دی متولد شده است بنابراین کریسمس ارامنه 6 ژانویه محسوب می شود. امروزه اکثرمحققین، عید کریسمس را همچون شب چیلله بقایای عیدی سرتاسری از انسانهای چندهزار سال می دانند که ارتباط مستقیمی با تقویم  دارد. چندین صد سال پس از میلاد مسیح، اوایل دی به عنوان تولد عیسی مسیح اعلام شد تا جشنی که در همان روزها برای آزادی خورشید از اسارت گرفته می شد فراموش شود.
سال نو میلادی که تقریبا تقویم اکثرکشورهای جهان هست تقویمی است رومی الاصل که عمدتا با کریسمس ارتباطی ندارد و مربوط به شروع سال نو به صورت قراردادی است کما اینکه در ایران به صورت قراردادی اول حمل یا فروردین امروزی یا تقویم جلالی ( به نام سلطان جلال الدین ملکشاه) را آغاز سال نو می دانند . در ۱ ژانویه ۱۶۰۰ میلادی، اسکاتلند اولین کشوری بود که ۱ ژانویه را به عنوان اولین روز سال اتخاذ کرد و از آن به بعد این تقویم در اکثر کشورهای جهان رایج گردید.
با توجه به این توضیحات تبریک سال نو میلادی بجای کریسمس به هموطنان مسیحی نمی تواند توجیهی داشته باشد چرا که اولا این تقویم نه تنها رایج درسیستم اداری ایران نیست بلکه در میان مسیحیان ایرانی نیز کاربرد ندارد در ثانی سال نو میلادی ارتباطی با کریسمس یا زادروز عیسی مسیح ندارد.
۲ دی ۱۴۰۴
                                    https://t.me/melikzadeh

ترکی زبان مشترک ایران، آذربایجان و ترکیه
در حاشیه صحبتهای پزشکیان-اردوغان به ترکی
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
پذیرش اسلام موهبتی بود برای ورود به جهان اسلامی که یک سر آن در کوههای آلتای و چین بود و سر دیگرش در اندلس و کرانه های مدیترانه (آق دنیز). ترکان شرق از جمله ترکان اوغوز نیز با پذیرش اسلام به راحتی وارد دنیای اسلام شدند و تا بغداد و استانبول پیش راندند. در جنگ ملازگرد نیز ترکان غیرمسلمان اردوی روم بدون توجه به دین به نفع آلپ ارسلان دست از جنگ کشیدند.
به تدریج ترکان از طوایف مختلف اداره امور جهان اسلام را در دست گرفتند. از یک سو به سرکوب صلیبیان پرداختند از دیگر سو به تشویق ادبا و هنرمندان مسلمان پرداختند و از سوی دیگر دیوانسالاری به نفع سیستم ترکی در جهان اسلام به راه انداختند.
در این دیوانسالاری و سیستم حکمرانی، زبان ترکی همزمان با زبان قران، عربی و زبان شعر، فارسی رشد پیدا کرده و زبان دربار، معاهدات سیاسی، ادبیات شرق هم شد. بسیار نادرست است زبان ترکی را فقط زبان سرداران ترک بنامیم.
دایره المعارف «دیوان لغات الترک» «قوتادقو بیلیگ»، تزوکات تیموری، قران ترجمه ترکی اوزون حسن، دیوان سلطان هندوستان بابورشاه ، نامه نگاری های شاه اسماعیل و سلطان سلیم، دیوان اشعار شاه عباس و شاه اسماعیل و ناصرالدینشاه، سلطان سلیمان و سلطان احمد جلایر و جهانشاه و هزاران دیوان دیگر، متن ترکی قرارداد فین کن اشتاین، متون معاهدات سلاطین صفوی و عثمانی با دول خارجی و هزاران سند دیگر نشان می دهد زبان ترکی توانسته بدون هیچ تضییقی نه تنها وارد روابط بین الملل هم بشود بلکه توانست زبان شعر و ادبیات و دیوانسالاری هم گردد.
با وقوع جریانات مشروطیت و عللی که قبلا توضیح داده شده متاسفانه زبان ترکی به مثابه یک عنصر غیر ایرانی تلقی گردید. اگر روزی ناصرالدینشاه و مطفرالدینشاه در دربار عثمانی به ترکی صحبت می کردند، در جنگ جهانی اول محمدحسن میرزای ولیعهد براساس پروتوکول دولت جدید ایران نتوانست در تبریز با خلیل پاشای عثمانی به ترکی صحبت کند و صحبت کردن آنها به ترکی پس از اتمام صحبت رسمی بود. بگذریم از اینکه رضاشاه در سفر ترکیه به خوبی به ترکی با آتاتورک صحبت کرده بود. چرا که رضاشاه به زبان مشترک دیگری مسلط نبود. البته مستحضرید فیلم سفر آن زمان موجود هست.
سیاست مخرب ایرانشهری که همه چیز را حول محور فارس و زبان فارسی، مهندسی کرده بود مانع ارتباط و مذاکره به ترکی رجال سیاسی کشور ایران، با رجال سیاسی آذربایجان، ترکیه و جهان ترک بود.
انتخاب پزشکیان به ریاست جمهوری ایران، این تصور باطل را درهم شکست. پزشکیان ترک به راحتی با اردوغان ترک و الهام علی یوف ترک به ترکی صحبت می کند. مسیر احیا قدرت ترکان در ایران که در استقامت احیا دنیای ترک ذیل دنیای اسلام می باشد آغاز شده، و این چیزی نیست که به مذاق براندازان ایرانشهری که در لفافه « حفظ تمامیت ارضی با محوریت زبان فارسی» پنهان شده اند خوشایند آید. اینان که در لابلای لایه های دیوانسالاری ایران نفوذ کرده اند مانع ترقی زبان ترکی در ایران هستند. تمثیل ترکان ایران هم که دکتر پزشکیان می باشد از این هجمه ها برکنار نیست.
چه باید کرد؟
احیا تاریخ، زبان، ادبیات، فرهنگ و هنر ترکی باید با شیوه آکادمیک انجام گیرد. همه ترکان ایران باید به افراد علمی صادق و امتحان پس داده اعتماد کرده به آنها در احیا این مهم کمک کنند. همه باید از خود بپرسند برای احیا تاریخ و ادبیات و زبانم چه کاری چه مادی و چه معنوی از دستم برمی آید؟ برای نیل به این، با متخصصان انگشت شمار صادق مشورت نمایید. امروز این مهم را انجام دهید شاید فردا خیلی دیر باشد.
۱ دی ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

مراسم « چیلله گئجه سی » آذربایجان یادگاری از دوران اساطیر
دکتر توحید ملک زاده    https://t.me/melikzadeh
یکی از قدیمی ترین مراسمهای رایج در آذربایجان که همچون جشن سال نو و یئنی گون ( اول فروردین) ارتباط نزدیکی با نجوم  دارد مراسم چیلله گئجه¬سی می باشد که هر سال با شکوه فراوان در میان خانواده های آذربایجانی برگزار می شود. آمادگی برای این شب به یادماندنی از چندین روز قبل شروع می شود و با شب نشینی در آخرین شب آذر به اوج می رسد.
اساس این جشن هماهنگ با سال اعتدالی و براساس تقویم ترکان در زمان سلجوقی یعنی تقویم جلالی - به افتخار سلطان جلال الدین ملکشاه سلجوقی-  موقع تحویل ماه قوس( آذر) به جدی ( دی) پایه ریزی شده است. شب این تحویل، طولانی ترین شب سال است و مردمان قدیم برای درامان ماندن از شر شب طولانی و در ضمن خوشحالی از تولد خورشید و نورانیت به جشن و پایکوبی می پرداختند.
در اساطیر ملل شرق، این شب را شب تولد خورشید می دانند و ارتباط آن با آیینهای قدیمی مورد اتفاق تمام محققین می باشد. همچنان که تولد خدای دوموزی در میان سومریان در اول فروردین با جشنی بزرگ یاد می شد، شب چله نیز تولد نور و امیدواری بود برای مردمان قدیم.. مهرداد بهار اسطوره شناس برجسته و پسر ملک الشعرای بهار معتقد بود که نوروز جشنی آریایی نبوده بنابراین چیلله گئجه سی نیز جشنی آریایی نخواهد بود.
خورشید در اساطیر آذربایجانی جنس مونث دارد و شایسته احترام و ماه جنسی مذکر. بی دلیل نبود که موقع خورشید گرفتگی، اجدادمان برای خلاصی خورشید مقدس از چنگ به زعم آنها اژدها با کوبیدن ظروف مسی سعی می کردند خورشیدشان را از دست اژدهای بدطینت برهانند.
آیین خورشیدپرستی در میان رومی های باستان نیز رواج داشته و آنچنان قدرتمند بود که بعد از گرویدن رومی ها به مسیحیت، جشن تولد خورشید به جشن تولد عیسی مسیح تبدیل شد بطوریکه امروزه 4 روز بعد از شب چلله، مسیحیان، میلاد عیسی مسیح را جشن می گیرند حال اینکه براساس شواهد جدی و حتی متن خود انجیل عیسی در فصل گرمی متولد شده است. حتی در سده ۱۷ میلادی، آیزاک نیوتن بحث می‌کند که روز تولد مسیح تنها به این دلیل انتخاب شده که با تحولات خورشیدی هماهنگ باشد. بدین ترتیب این آیین از این طریق وارد زندگی جمع کثیری از مردم جهان شد.
در آذربایجان به سبب دارابودن زمستانهای سخت این عید و مراسم خیلی ملموستر می باشد. در آذربایجان، این شب آغاز چله بزرگ ( بویوک چیلله) می باشد که 40 روز ادامه دارد. سرما پس از 40 روز زورش را می زند تا دوباره سرما را برجهان حاکم گرداند ولی گرم شدن زمین عمر چله کوچک ( کیچیک چیلله) را کوتاهتر می کند و پس از بیست روز بایرام آیی می رسد و مراسمات چهارگانه هر هفته در هر چهارشنبه شروع می شود. اهالی آذربایجان چهارشنبه اول را سو ( آب) ، چهارشنبه دوم را اود ( آتش)، چهارشنبه سوم را یئل ( باد) و چهارشنبه آخر را آخیر چرشنبه یا تورپاق ( خاک) می نامند.
از مراسمات جنبی و در عین حال اصلی شب چلله می توان نام برد:
1-  پای گوندرمه ( هدایایی برای فرزندان خصوصا نوعروسان) – رسمی که با جدیت و علاقه فراوان در آذربایجان اجرا می شود.
2-  چیلله قارپیزی و استفاده از میوه های قرمز رنگ ( سیب قرمز و انار ) برای سمبولیزه کردن خورشید و گرمی، حلواهای مخصوص گردو و ...، آجیل و میلاخ
3-  گردآمدن در منزل بزرگ و بایاتی گویی، خاطره گویی، تاپماجا، داستانسرایی حماسی نظیر کورواغلوو نقل داستانهای دده قورقوت و شنیدن سخنان اوزان/ عاشیق های باستانی
در اثر گسترش رسانه های جمعی و خصوصا تلویزیون  و سیاستهای یکپارچه سازی ملی، اخیرا کلمه یلدا به صورت همه گیر وارد فرهنگ و زبان ملل ساکن ایران شده که جالب است چند دهه قبل این مردمان، قبلا هیچ اطلاعی از چیلله و به زعم آنان یلدا نداشتند ولی در آذربایجان، ترکان این شب را « چیلله گئجه سی»  نامیده اند، می نامند و خواهند نامید.
۲۷ آذر ۱۴۰۳
دکتر توحید ملک زاده    https://t.me/melikzadeh

۲۷ آذر، یکصد و پنجمین سالگرد مقاومت محال لکستان سلماس در برابر هجوم اکراد سیمیتقو
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
همه چیز از ناامنی های انقلاب مشروطیت شروع شد. آن هنگام که عده ای از مردم تحت عنوان مجاهد با تشکیل انجمنهایی سعی در تغییر سیستم حاکمیتی در ایران بودند. والیان و حاکمان محلی، استقلال حکومتیشان را از دست دادند و از این هرج و مرج بوجود آمده عشایر غرب آذربایجان بر اساس یک عادت دیرین از کوهها پایین آمده به غارت اهالی دشت نشین آذربایجان پرداختند.
قبلا گرچه تهاجمات عشایر هر سال وجود داشت و حتی شیخ عبیدالله شمزینی با بسیج اکراد به اورمیه، سولدوز، میاندوآب، بناب و مراغه تاخته بود ولی این حملات فورا سرکوب شده بود. ولی از سال ۱۲۸۵ شمسی سیستم نظامی- حکمرانی آذربایجان همچون سایر ممالک محروسه ایران قاجاری تضعیف شده بود.
اشغال سرتاسر آذربایجان توسط قوای روسیه تزاری در سال ۱۲۸۸ نیز مزید علت شده بود.
روسها سیمیتقو را به تفلیس برده بودند تا در آنجا از نزدیک با روسها آشنا شود تا گماشتگی خود را بخوبی انجام وظیفه نماید.
آغاز جنگ جهانی و درگیر شدن آذربایجان در مناقشات عثمانی- روسیه، وقوع فجایع جیلولوق سیستم نظامی، اداری و حکمرانی آذربایجان را به قهقرا برد.
با شکست جیلوها در تابستان ۱۲۹۷ شمسی توسط قوای عثمانی و سپس خروج این نیروها در آبان ۱۲۹۷ شمسی از قلمرو آذربایجان به تدریج سیمیتقو خود را در وادی قدرت تنها دید. عثمانی ها قبل از ترک اورمیه در جلسه ای تحویل سلاحهایشان را به هیئت بزرگان اورمیه پیشنهاد کردند. ولی این به اصطلاح بزرگان اورمیه از فجایع جیلولوق و تهاجمات سیمیتقو درس عبرت نگرفته گفتند «دولت ایران بی طرف است و ما با کس سر جنگ نداریم، و باید از مرکز بپرسیم و ...»
از دیگر سو سیمیتقو چون سستی سران مردم را دید به اتکای قوای عشایری در کوهستانهای غرب آذربایجان حملاتش به خوی، سلماس،اورمیه، سولدوز و ساوجبلاغ را شدت بخشید. ولی بخاطر ترس از سردار ماکو پایش را به قلمرو وی نگذاشت.
با وقوع اختلافات داخلی و دودستگی در اورمیه، با همکاری یکی از طرفین دودستگی، سیمیتقو و اکراد اورمیه را تصرف کردند. با تصرف اورمیه بلافاصله سلماس و ساوجبلاغ(مهاباد امروزین) تا سقز و میاندواب و غرب آذربایجان سقوط کرد. تعدیات اکراد سیمیتقو بحدی ظالمانه و همراه با غارت بود که نه تنها در خاطرات محلی مردم اورمیه و سلماس بلکه در خاطرات اهالی مهاباد و سقز ( کتاب وحشت در سقز و ...) آمده است.
در این میان مقاومت کاظم خان قوشچی در محال انزل و مسعود دیوان در محال لکستان سلماس مانع توسعه طلبی اکراد در کل آذربایجان شد.
سیمیتقو به سبب طبیعت سنگ قیرخلار ( کاظم داشی بعدی) نمی توانست به آنجا مسلط شود لذا به سلطان احمد مرکز محال لکستان حمله کرد. مقاومت دو ساعته اهالی لکستان در آنجا فایده ای نداشت و تمام اهالی به حصار قره قشلاق عقب نشینی کردند. مقاومت مسعود دیوان و برادرش بسیار جانانه بود تا اینکه با کشته شدن بزرگان اردو از جمله مسعود دیوان پدر نیمتاج سلماسی مقاومت اهالی شکسته شد. صدها نفر از اهالی لکستان شهید و اکراد تا گونئی مردم لکستان را تعقیب کردند.
اکراد تا مرداد سال ۱۳۰۱ش بر کل شهرها و روستاهای غرب آذربایجان بجز کاظم داشی مسلط شدند.
چند سال قبل جمعی از اولاد بازماندگان لکستانی و وطن پروران سلماسی به یادبود مجاهدان لکستان در برابر اکراد سیمیتقو بنای یادبودی نصب کردند.
۲۵ آذر ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

پیشه وری نین امتحان کاغاذیندان نمونه و ال یازماسی
دکتر توحید ملک زاده نین آرشیوی
https://t.me/melikzadeh
23 آذر 1401

افتخارات تاریخ آذربایجان ( ۷ )
سیستم حکمرانی ایالتی - ولایتی هدیه مترقیان آذربایجانی به ایران
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
موقعیت استراتژیک آذربایجان نقش بی همتایی برای این سرزمین از جمله در عرصه های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی به ارمغان آورده است. یکی از مهمترین نقش های آذربایجان در طی تاریخ، در عرصه حکمرانی و دولت سازی است.
آذربایجان از هنگامی که دولتهای مترقی ماننا - اورارتو و سپس ماد را تاسیس نمود و سپس با حمله اسکندر مقدونی دوباره حیات نوی یافت، در عرصه دیپلماسی جهانی درخشید و با تاسیس دولتهایی چون اتابکان آذربایجان ، ایلخانیان، آق قویونلو و قره قویونلو مرکز اصلی پایتخت دولتها گردید و با تاسیس امپراطوری صفوی به نقش خود به عنوان یک سرزمین دولت ساز ادامه داد.
همسایگی و ارتباط آذربایجان و آذربایجانیان مستقیما با کشورهای روسیه و عثمانی و رفت و آمد سفرا، جهانگردان اروپایی به آذربایجان و بالاخص تبریز و مسافرت اهالی آذربایجان به استانبول، تفلیس، پاریس، سن پطرزبورگ، باکو و ... افکار مترقی و قرن بیستمی حکمرانی دنیا را در ذهن آذربایجانیان به ارمغان آورد.
آذربایجانیان نیز با پایمردی و تلاشهای جانانه افکار مشروطه خواهی و حکومت قانون را به کل ممالک محروسه ایران تقدیم نمودند.
نظام مترقی حکمرانی ایالتی- ولایتی که متضمن نقش شهروندان هر ایالتی در سرنوشت سیاسی-اقتصادی- اجتماعی آن منطقه هست در سال ۱۲۸۵ شمسی توسط اهالی آذربایجان در  سرزمینشان اجرا شد. بعدها این نظام حکمرانی در قانون اساسی مشروطه ایران قاجاری جا گرفت ولی مستبدین مخالف مشروطه و سپس سیستم رضاخان و حکومت پهلوی این شیوه حکمرانی را مسکوت گذارد.
اعتراض شیخ محمد خیابانی و جمعی از مشروطه خواهان آذربایجانی به عدم اعتنا به خواستهای مشروطه خواهان با سرکوب خونین وی خاتمه یافت و حکومت دیکتاتوری بیست ساله رضاشاه با سرکوب حاکمیت قانون و قانون خواهان ادامه یافت.
با اشغال ایران توسط قوای روس و انگلیس و عزل رضاشاه توسط دول متفق، آزادی نسبی به ایران برگشت و اهالی آذربایجان با تاسیس انجمنهای آذربایجانی قصدشان برای احیا اصول مشروطه را آشکار نمودند.
بیانیه ۱۲ شهریور دموکراتهای آذربایجانی و سپس تاسیس مجلس محلی در آذربایجان تلاش جدی بود برای احیا گفتمان دخیل کردن مردم در اداره مناطقشان که این تلاشها نیز اینبار با سرکوب خونین ۲۱ آذر ۱۳۲۵ شمسی ابتر ماند.
تاسیس شوراهای روستا، شهر، شهرستان و استان،  و از دیگر سو تقسیم اداری ایران به پنج ناحیه ( از جمله شمالغرب که همان سرزمین تاریخی آذربایجان می باشد) برای اداره دقیق و غیرمتمرکز این مناطق و سخنان نویدبخش رئیس جمهور پزشکیان در دادن اختیارات بیشتر به استانداران نویدبخش افزایش نقش  اقشار مختلف مردم در اداره امور خود می باشد که گامی اولیه در سعادت و بهروزی مناطق مختلف کشور خواهد شد.
۲۰ آذر ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

افتخارات تاریخ آذربایجان (۶)

جام زرین حسنلوی سولدوز ، جام زرین مارلیک، جام زرین مشگین و جام سیمین خلخال

چهار میراث گرانبها از آذربایجان باستان
( سه هزار سال قبل)

دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
تمدن و هنر تجلی اندیشه است و هر اندازه اندیشه نابتر، هنر به مثابه تجلی آن دارای مفهوم عمیقترخواهد بود.جای جای آذربایجان مملو از آثار اجدادمان در کوهها و سنگهای تپه ها و سنگ مزارها می باشد. جدای از اینها آثار قلاع باستانی تپه ها و آثارباستانی هنری در گوشه و کنار آذربایجان به چشم می خورد.
کشف جام طلایی حسنلوی نقده در سال 1336 و جام نقره ای خلخال در سال 1398 با فاصله ای شصت ساله وسعت قلمرو ماننای های پروتوتورک را به شکل در خور توجهی گسترش داد.

جام زرین حسنلو با ۲۱ سانتی متر بلندی، ۲۵ سانتی متر قطر و ۹۵۰ گرم وزن دارای مفاهیم اسطوره ای می باشند که شایان مطالعه می باشد. در ردیف بالایی، خدایی بالدار سوار بر گردونه‌ای که یک گاونر آن را می‌کشد، به سوی کاهنی در حرکت است که جامی در دست دارد و در این حال از دهان گاو، رودی جاری است که احتمالاً نماد حیات و باروری محسوب می‌شود. در ردیف پایینی و زیر گردونه حیات، پهلوانی در حال نبرد با موجودی نیمه انسان و نیمه اژدها است. از تصاویر قلم زنی شده آن سوی جام می‌توان به خدایان شاخدار ( شاخ در میان ترکان علامت اقتدار و قدرت بوده است) سوار بر ارابه، کاهنانی که در حال حمل قوچ‌های قربانی هستند، پهلوانی که گرز و کمان در دست دارد، مردی که در حال رام کردن شیر است و پدر و مادری که در حال بازی با کودک خردسالشان هستند، اشاره کرد. در این نقوش ورزشهای باستانی مرسوم در آذربایجان باستان نیز دیده می شود.
جام زرین مارلیک  و جام زرین مشگین و دیگر اشیا مکشوفه هم مربوط به کورقان طوایف ایسکیتی می باشد که از نظر هنری و بررسی تمدن کورقان بسیار مهم می باشد. می دانیم کورقان جزو آثار تمدنی ترکان باستان می باشد

فروردین 1398 خبر کشف میراث باستانی دیگری از اجدادمان در منطقه شال خلخال منتشر گردید که باعث خوشحالی شد و اصل پیوستگی فرهنگی  اراضی آذربایجان از شرقش تا غرب را از حداقل سه هزار سال به اثبات رساند. گرچه هیچ گزارش رسمی از محتوا و نقوش مندرج در جام خلخال منتشر نشده ولی متخصصان تصریح می کنند این جام کشف شده مربوط به تمدن ماننایی با قدمت بیش از سه هزار سال و عصر آهن ۳ و قابل مقایسه با جام‌های  کشف شده در منطقه حسنلو شهرستان نقده میباشد.

توجه به داشته های فرهنگی آذربایجان تاریخی و توضیح و تفسیر آنها در قالب تفکرات ترکان باستان چندی است که در میان محققان مغفول مانده و بدین جهت امسال اینجانب جمع آوری، تفسیر و معرفی آثار فرهنگی- مدنی آذربایجان اعم از تپه ها، آثار و بناها،سنگ قبر و ... را به عنوان اهم برنامه های خود در سال جدید آورده ام که امیدوارم در آینده ای نزدیک بتوانیم میراث فرهنگی آذربایجان را به صورت مدون در اختیار علاقمندان قرار دهم. دست یاریگرتان را برای این کار می فشارم
۱۵ آذر ۱۴۰۳

https://t.me/melikzadeh

انتظارات از والی جدید آذربایجان غربی: آقای رحمانی
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
بالاخره علیرغم تلاشهای مذبوحانه بعضی مدعیان تازه به دوران رسیده ولایات جنوبی آذربایجان- که زنگ خطری جدی برای بروکراسی اداری چند هزار ساله آذربایجان می باشند و لازم است از چشمان اهالی آذربایجان دور نماند- والی آذربایجانی برای استان آذربایجان غربی انتخاب و قرار است از هفته آینده شروع به کار نماید.
امیدوارم نیروهای خوش فکر دوروبر آقای رحمانی را بگیرند تا اوضاع استان کمی تغییر یابد.
مسائل اصلی آذربایجان غربی لیست بلندبالایی دارد ولی آنچه که اهمیت دارد چند مورد می باشد:
۱ـ اوضاع اقتصادی و کار آفرینی:
الف) تلاش برای خروج از خام فروشی محصولات کشاورزی و ایجاد صنایع تبدیلی بیشتر
ب) تلاش برای سرمایه گذاری خارجی
ج) توسعه شریانهای ارتباطی اعم از جاده ای، فرودگاهی و ریلی
د) استفاده از مرزها و گمرکات به عنوان فرصتهای شغلی برای کل مردم آذربایجان و نه قاچاقچیانی که پشت عنوان کولبری پنهان شده اند.
و) تلاش برای احداث لااقل یک صنعت مادر در طی استانداری
ه) تلاش برای شکوفا شدن استعداد کاری و فکری جوانان در صنعت و مدرن سازی تفکر صنعت استان
ی) توسعه دانشگاههای استان با رشته های کاربردی میان رشته ای
۲. تلاش برای احیا دریاچه اورمیه با
الف) جلوگیری از افزایش سطح کشت غیرمجاز در بالادست رودخانه ها
ب) بازگشت به سطح زیر کشت سالهای هفتاد با اعمال عکسهای هوایی
۳. مسائل فرهنگی
الف) تلاش برای گسترش فرهنگ آذربایجانی در اقصی نقاط آذربایجان و آشنا نمودن این فرهنگ برای عشایر و مهاجرانی که شهرهای آذربایجان غربی را برای زندگی انتخاب نموده اند.
ب) تلاش برای ادغام مهاجرین و عشایر در میان ساکنان بومی آذربایجان با اتخاذ تدابیر فرهنگی
ج) کمک به تاسیس رشته زبان و ادبیات ترکی، تاریخ آذربایجان در دانشگاههای استان
د) حمایت از هنر، فرهنگ، تئاتر و موسیقی آذربایجان
ه) حمایت از جوانان طالب فرهنگ آذربایجان
و) تلاش برای تبدیل هنر به ثروت در سطح استان
با توجه به ترک و آذربایجانی بودن این والی، چنین می نماید که انتظارات از وی زیاد می باشد بنابراین لازم است
الف) از مشاوران کاربلد، خوشنام و متخصص استفاده شود
ب) جلسات منظم با اصحاب فکر و اندیشه برگزار شود
ج) مرعوب داده سازی ها و هیاهوهای رسانه ای یکی دو نفر از مجلسیان نگردد.
۱۳ آذر ۱۴۰۳۷
https://t.me/melikzadeh

شهر حلب، شاعر نسیمی و ترکان سوریه
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh

ترکان اوغوز با پذیرش اسلام به راحتی وارد جهان اسلام شده و در معادلات سیاسی، نظامی و فرهنگی جهان اسلام نقش فعالی بازی کردند. ترکان، بغداد، مرکز خلافت اسلامی را در سیطره خود گرفتند و کار بجایی رسید که برخلاف رویه، خلفای تازه به تخت رسیده با امرای ترکان بیعت می کردند نه امرای ترک با خلیفه عباسی. آن زمان ترکان به سبب جنگاوریشان به «سیف الاسلام» ملقب شده و کتب مختلفی در توصیف شجاعت ترکان تحت عناوینی چون «مناقب الاتراک» نوشته می شد.
حلب نیز شهر معروفی بود در چهارراه جاده ابریشم و روم قرون وسطی. در قرن هفتم و هشتم هجری نیز عرفان و تصوف در این شهر پدیده ای شناخته شده و مقبول بود. آذربایجان دوره تیموری نیز خواستگاه تفکرات فلسفی از جمله حروفیان بود که اصالت را به حرف می دادند. پیروان متفکر بزرگ آذربایجان، نعیمی، تفکرات ترکان قدیم را با تفکرات اسلامی درهم آمیخته و نوعی فلسفه میستیک به نام حروفی را که قائل به اصالت وجود انسانی بودند را بوجود آورده بودند. حروفیان از شریعت گذشته به معرفت روی آورده بودند.انسان را بسیار گرامی داشته و معتقد بودند:
منده سیغار ایکی جهان
من بو جهانه سیغمازام
گوهر لامکان منم
کون و مکانه سیغمازام
نسیمی شاعر بزرگ آذربایجانی و بقول علویان آناطولی« سئیید نسیمی» یکی از هفت اوزان بزرگ معتقدین به اسلام هترودوکس ( اسلام غیر شریعت) پس از مهاجرت از آذربایجان به آناطولی در حلب ساکن شد. در آنجا اهل شریعت عقاید خلاف شریعت وی را برنتابیده با فتوای قاضی شرع پوستش کنده و بدنش شقه شقه گردید. مقام نسیمی در حلب را عده ای مزار وی می دانند.
اما ترکان سوریه که به لهجه آذربایجانی و شرق آناطولی زبان ترکی صحبت می کنند از نسل ترکان اوغوزی هستند که دولت اتابکان زنگی را در شام تشکیل دادند. اتابکان زنگی نقش عمده ای در جنگ با صلیبی ها داشتند. اتابک زنگی اولاد آق سنقر (آق سونقور) از سرداران ملکشاه سلجوقی بود.
جمعیت فعلی تورکمانان سوریه بین دو تا سه میلیون نفر برآورد شده است. ترکان سوریه در حلب، ایدلیب، لاذقیه و منطقه باییربوجاق زندگی می کنند.
پس از تشکیل جمهوری سوریه و متعاقب آن، اتخاذ سیاست انکار فرهنگی ترکان که در تاریخ دیرین شام حضوری حداقل هزار ساله دارند، این گروه بزرگ و موثر فرهنگی سوریه در صف مخالفان دولت سوریه (به ریاست بشار اسد) قرار گرفته اند.
۱۰ آذر ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

از والی ایالت غربی آذربایجان تا استاندار آذربایجان غربی
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
از آن هنگام که شاه اسماعیل صفوی در جنگ با سلطان سلیم شکست خورد و کل ایالات شرقی آناطولی ضمیمه خاک امپراطوری عثمانی شد، نواحی غربی آذربایجان هم مرز با دولت عثمانی گردید.
دشتهای حاصلخیز شهرهای خوی، سلماس، اورمیه و دشت سولدوز و ساوجبولاغ ( مهاباد امروزین) تا کوههای پر مرتع خانا( پیرانشهر امروزین) و سردشت جزو مناطق صفر مرزی گردیدند. تاخت و تاز عشایر کردی که در کوههای مرزی می زیستند وجود والی مدیر و مدبری را ایجاب می کرد. عشایر کرد که به جهت منظم بودن سیستم مالیاتی عثمانی تبعیت از صفویه را ترجیح می دادند سالیانه منظما به دشتهای غرب آذربایجان حمله کرده تالان انجام می دادند. در چنین اوضاعی، قسمتی از ترکان افشار که همزمان پادگان نظامی متحرک نیز محسوب می شد به عنوان تیول و پاداش، مناطق اورمیه از کوهستان و دشت گرفته تا صایین قالای افشار (شاهین دژ فعلی) را از شاه عباس گرفتند.استقرار این مردمان به تشکیل خان نشین افشار اورمی در منطقه وسیعی از قره سوی سلماس در خان تختی تا صایین قالای افشار و تیکان تپه انجامید. تشکیل فوج های چندین گانه افشار ، مشارکت در بوروکراسی صفوی، افشار و قاجاریه، موقعیت ممتازی برای این خان نشین به مرکزیت اورمیه را سبب گردید. علاوه بر کارهای رفاهی-عمرانی، کار بیگلربیگی های افشار شده بود دفع تجاوزات مداوم اکراد عشایر کوه نشین.
حملات شدید و صدالبته نافرجام شیخ عبیدالله شمزینی، سران عشایر شکاک که آخرینش اسماعیل سیمیتقو بود، اورمیه و غرب آذربایجان را فولاد آبدیده کرده بود. وقوع جنگ جهانی دوم نیز کر و فر این عشایر را سبب شده بود که با سرکوب این عشایر، اهالی ماکو، خوی، سلماس، اورمی، مهاباد و کل شهرهای غرب نفس راحتی کشیدند.
در آن زمان به سبب اهمیت این مناطق ایالت آذربایجان به دو قسمت ایالت شرقی آذربایجان و ایالت غربی آذربایجان منقسم گردید. این ایالت شامل شهرهای خوی(شامل شهرهای ماکو و مضافات، سلماس)، اورمیه، مهاباد و بیجار بود. در آن زمان هیچ خبری از بوکان و پیرانشهر و سردشت و سقز و بانه با جمعیتهای دویست سیصد هزار نفری نبود. هر چه بود جمعیتی عشایر بود که کارشان دامداری بود نه جمعیتی شهرنشین.
در آن زمان والی ایالت غرب آذربایجان یا از رجال برجسته کشوری بود یا از امرای ارتش و بالعکس هر والی آذربایجان بعدها یا از رجال برجسته کشور می شد و یا نخست وزیر و وزیر.
اما وقوع انقلاب اسلامی تمام تعادل آذربایجان غربی را بهم زد و عشایر رفته رفته شهرنشین به قیام مسلحانه دست زدند. شهرها و قصبه های قابل ملاحظه ای بدست احزاب خودخوانده سقوط کرد. و تا سال ۶۴ درگیری با گروههای تروریست مسلح ادامه داشت.
در این سالها، اقتصاد و تجارت استان ضربه سنگینی خورد که تبعاتش را تا الان هم مشاهده می کنیم.
رشد جمعیت این عشایر نیز بسیار شدید شده بود. معلم شیمی ما در سال ۱۳۶۷ با توضیح اوربیتالهای اتمها چون به اوربیتال d با ظرفیت ده الکترون می رسید به شوخی آنرا عشایر می گفت که دارای ده فرزند بودند و کل کلاس که دارای هیچ منسوبیت کرد عشایری نبود می خندیدند. غافل از اینکه سی سال بعد این اوربیتالهای ده ظرفیتی چنان کورانی در انتخابات مجلس، شورا و در نهایت تعیین استاندار خواهند کرد که هنوز هم که هنوز است بسیاری از مردم قادر به درک این انفجار جمعیتی نیستند.
فضای استان بشدت آلوده سیاست کثیف شده است. نمایندگانی که شهردویست هزار نفرین امروزشان تا دیروز قصبه ای بیش نبود با قلب واقعیتها از مظالمی که به آنها شده، از نقش مثبتشان در پیروزی انقلاب و جنگ تحمیلی سخن رانده و فرهنگ غالب آذربایجان با قدمت چندین هزار ساله را بی مهابا و بدون ترس از بازخواست پان تورکیستی می نامند.
برای رفع چنین فضایی، استانداری غیرسیاسی و بلکه اقتصاد و تجارت دان لازم است تا بتواند شاخص فلاکت استان را چند درجه کاهش دهد، صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی را افزایش دهد، رونق گمرکات را مد نظر داشته باشد و به اشتغالزایی صنعتی استان فکری کند.
استان آذربایجان غربی، استانداری در سطح حداقل وزیر می طلبد.
۵ آذر ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

افتخارات تاریخ آذربایجان (۵)
آذربایجان پیشگام تاریخ فوتبال:
حسین صدقیانی سلماسی الاصل
اولین بازی کن حرفه ای فوتبال در ایران
(از حسین صدقیانی تا تیم تراکتورسازی)
دکتر توحید ملک زاده    https://t.me/melikzadeh

برای اولين بار فوتبال را يک سلماسی الاصل متولد تبریز از عثمانی به ایران ارمغان آورد. حسين صدقيانی معروف به حسین افندی (۱۰ دی ۱۲۸۱ در تبریز - ۱۰ آذر ۱۳۶۱ تهران) فرزند تاجر آزاديخواه  سلماسی ساکن تبريز يعنی حاج رسول صدقيانی از رهبران انجمن غيبی تبریز، مغز سیاسی انقلاب مشروطیت آذربایجان،  می باشد.
حاجی رسول با خانواده  به دنبال اشغال آذربایجان توسط روسها در سالهای بعد 1290 شمسی در استانبول ساکن  شد. حسین صدقیانی موقعيکه در عثمانی ساکن بود بازی فوتبال را از کلوپ فنر باغچا استانبول اخذ و به تبريز آورد . گفتنی است اين کلوپ در سال 1907 توسط نوری زاده ضياء ( son Gulen) در خانه نجيب بی در منطقه moda در استانبول تاسيس شد . فنر باغچا در سال 1908 به ثبت رسمی در آمد در سال 1909 رنگهای زرد و لاجورد را انتخاب و به ليگ فوتبال استانبول وارد شد در سال 12 – 1911 بدون باخت به قهرمانی عثمانی نائل شد و در سال 1923 با شکست دادن تيم فوتبال نيروهای متفقين، مردم شهر اشغال شده استانبول را شادمان کرد.
حسین صدقیانی تا ۱۸ سالگی در استانبول بود و ۳ فصل در فنرباغچه ترکیه بازی کرد.  او در سال ۱۲۹۹ شمسی و در ۲۶ سالگی برای تحصیلات به دانشگاه تراویل چارلری اتریش وارد شد. در آن زمان او به باشگاه مارچین مونسئو بلژیک پیوست. در سال ۱۳۰۴ به ایران آمد، برای ادامه زندگی مشهد را انتخاب کرد و عضو کلوب فردوسی شد که یکی از قدیمی‌ترین باشگاه‌های ورزشی کشور بود. آوازه مردی که فوتبال را با کفش ورزشی انجام می‌داد در ایران پیچید. تا آن زمان بازیکن فوتبال‌های ایرانی با گیوه بازی می‌کردند، صدقیانی به تیم منتخب تهران دعوت شد. همان تیمی که با سرپرستی میرمهدی خان ورزنده در سال ۱۳۰۵ به باکو پایتخت جمهوری آذربایجان رفت. تیم ایران  با تحمل شکست از باکو برگشت و صدقیانی ۲۴ ساله بار دیگر عزم سفر کرد و این بار به بلژیک رفت. او در بلژیک عضویت باشگاه شارل¬روا را پذیرفت. ده سال بازی در بلژیک، زندگی و نگرش افندی را به فوتبال عوض کرد.  در سال ۱۹۳۲ عنوان آقاي گلي مسابقات بلژیک را به خود اختصاص داد . وي در حضور آلبرت اول پادشاه بلژيک و ۶۰ هزار تماشاگر در بازي فينال، سه گل به تيم بروکسل زد و تيم رويال – شارل روآ اسپورتنيگ کلوب را به قهرماني باشگاههاي بلژيک رساند. در سال ۱۳۱۵ شمسي در سن ۳۳ سالگي تماشاگر بازي المپيک ۱۹۳۶ برلين با حضور هيتلر و جسي اوونس بود .  سپس به ایران برگشت هنوز با همان لهجه ترکی صحبت می‌کرد و نشان می‌داد که سال‌ها زندگی در اتریش و بلژیک تأثیری بر فرهنگ آذربایجانیش نگذاشته است.
او در ایران عضو تیم توفان و همبازی اکبر حیدری معروف شد. یک سال بازی کرد و در سال ۱۳۱۶، به انجمن تازه تأسیس تربیت بدنی و پیشاهنگی رفت. او در این انجمن مسوولیت اداره تیم‌های فوتبال را برعهده گرفت. وقتی تیم ملی در شهریور ۱۳۲۰ به کابل رفت و با تیم ملی افغانستان بازی کرد، حسین صدقیانی را به عنوان سرمربی در کنارش داشت. تا سال ۱۳۲۹ همواره مرد اول و تصمیم گیرنده امور فوتبال بود. سال ۱۳۵۱، با آمدن کامبیز آتابای به فوتبال ایران، زمینه بازگشت دوباره حسین صدقیانی به تیم ملی فراهم آمد و حسین صدقیانی ۷۰ ساله با عنوان سرپرست به جایی بازگشت که ۴۶ سال قبل برایش بازی کرده بود. آخرین میدان حضورش جام جهانی ۱۹۷۸ آرژانتین در سال ۱۳۵۷ بود. پنج سال بعد در ۸۰ سالگی و در ۱۰ آذرماه سال ۱۳۶۱ درگذشت.
۳ آذر ۱۴۰۳

https://t.me/melikzadeh

ابتکار ناصرالدینشاه برای لغو امتیاز توتون  و تنباکو(رژی)
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
روایتهای تاریخی پس از انتشار اسناد جدی از جمله خاطرات، صورت دیگر بخود میگیرد و عمدتا علت امر کلا زیر و رو می شود.
تاریخ نگاری ایران متاسفانه بیشتر بعد ایدئولوژیک دارد و هدف کوبیدن این و آن و یا حتی یک مکتب و اندیشه می باشد. حال اینکه تاریخ نگاری علمی بیان علت حوادث بدون حب و بغض می باشد.
همگی یک روایت رسمی درباره واقعه رژی داریم که ناصرالدینشاه جهت دریافت مبالغی انحصار تولید و فروش توتون را به انگلیس واگذار کرد. علما چون اینرا شنیدند استعمال تنباکو را حرام و در حکم مبارزه با امام زمان دانستند و دولت چون مخالفت عموم مردم را دید امتیاز را باطل کرد.  این روایت رسمی در کتابهاست ولی نوه ناصرالدینشاه به نام دوستعلی خان در کتاب « یادداشتهایی از زندگانی خصوصی ناصرالدین شاه » روایت متفاوتی از این شورش را می دهد. دوستعلی خان چنین روایت می کند چون امتیاز توتون به انگلیس داده شد دولت روس هم امتیاز دیگری خواست. شاه سفیر را چند وقتی معطل کرد و چون دید روس بر گرفتن امتیاز اصرار دارد و این مساله کشدار خواهد بود تصمیم به کار بزرگی گرفت.
یکی از درباریان بنام علاءالدوله  را به نزدش خواند و گفت فردا به دربار آمده و اصرار به رفتن به عتبات می کنی. من مانع خواهم شد و تو مصر بر کار. تا اینکه من با کمال بی میلی اذن کار را خواهم داد. تو به عتبات نزد میرزای شیرازی رفته و جریان را به وی تفهیم خواهی کرد که تنها راه رهایی ما از این دو کشور اعلام تحریم تنباکو می باشد...علاءالدوله قبول کرده و طبق نقشه عمل کرده و عازم عتبات شد.
باقی قضایا همان است که همگی می دانید... ناصرالدینشاه با پرداخت سه و نیم میلیون تومان خسارت مساله را فیصله داد.
۲۶ آبان ۱۴۰۲
https://t.me/melikzadeh

تکرار تاریخ در غرب آذربایجان
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
تلگرام ناصرالدینشاه در ۱۷ مهر ۱۲۵۹ شمسی به تیمورپاشاخان سردار ماکو و فرمانده قشون دفع تجاوزات اکراد شیخ عبیدالله : « تلگراف مفصل تو را خواندم. حقیقت این است همه شما گویا دیوانه شده اید، مثل سفاهت شیخ عبیدالله. شیخ یا دیگری کیست که این طور جسارتها بکند. چهار تا کرد چرا شماها را این قدر دست و پاچه و کم دل کرده است که این طورها عرایض و تلگرافها عرض می کنید؟ همان ماکو و خوی و سلماس و ارومی باید جواب هزار نوع این امور را بدهد چه رسد به آذربایجان. نمی دانم چه خبر شده است که این قدر بی غیرت شده اید؟ یعنی چه؟ ....». 
فتنه شیخ عبیدالله،( گزارش وقایع حمله اکراد به صفحات آذربایجان در دوره قاجار)، انتشارات مجلس، 1390، ص: 148.
۲۳ آبان ۱۴۰۳

https://t.me/melikzadeh

هنر و معماری  در دوران خان نشین افشاراورمی                                                                                                                                                                            دکتر توحید ملک زاده               https://t.me/melikzadeh                                                                                                          بیگلربیگی های افشار در حکومت چند صدساله در اورمیه بانی خیر بسیاری از عمارات، کاخها و مشوق اهل ادب و هنر و فرهنگ بودند. یکی از معروف‌ترین آثار خاندان افشار در اورمیه، عمارت باشکوه چهاربرج بود. این عمارت را رضاقلی‌خان بیگلربیگی در دوران حکومتش احداث کرد و چون بمانند قلعه‌ای در چهارگوشه دارای چهار برج بود، به این نام معروف گشت. عمارت چهاربرج، مشتمل بر چند بیرونی و اندرونی، تالارهای متعدد و حمام مخصوص بود. تالارهای ساختمان را نقاشی‌های آبرنگ یکی از معروف‌ترین نقاشان عصر خانات آذربایجان ، الهوئردی نقاش جد ابوالحسن نقاشباشی تزئین کرد. شاهانی چون کریم خان زند و فتحعلی شاه قاجار در این عمارت مهمان خوانین افشار ‌شدند. فتحعلی شاه در چهار برج با مریم‌خانم دختر امام‌قلی‌خان بیگلربیگی ازدواج کرد و سید علی‌محمد باب در دوران محمدشفیع‌خان بیگلربیگی چندی در این عمارت تحت نظر بود.
در سال ۱۱۸۷ قمری امام‌قلی‌خان بیگلربیگی باغ و عمارتی در منطقه «سیرداغی» احداث کرد. محل باغ بربالای چشمه «خان‌بولاغی» انتخاب شده بود که چشم‌اندازی منحصر به فرد داشت. در سال ۱۲۵۸ قمری، ملک‌قاسم میرزا، این باغ را که متروک افتاده و عمارتش روبه ویرانی بود، تعمیر کرد.
امام‌قلی‌خان در ۱۱۸۸ قمری، باغ دیگری در نزدیکی شهر ارومیه ساخت که به «باغ دلگشا» موسوم شد. پس از امام‌قلی‌خان باغ به چهارمین پسرش، لطفعلی‌خان افشار به میراث رسید. اقبال‌الدوله، پسر لطفعلی‌خان و مالک بعدی باغ، در حدود ۱۲۸۰ قمری عمارت‌هایی در آن پی‌ریزی کرد که پس از او به دست برادرش، یوسف‌خان شجاع‌الدوله، به اتمام رسید.
در حمله شیخ عبیدالله کرد به آذربایجان و اورمیه، پیروان وی دیوارهای باغ را تخریب و عمارت‌ها را به گلوله بستند. این آسیب‌ها در دوران حکمرانان بعدی ارومیه ترمیم شد. پس از جنگ جهانی اول، خاندان افشار این باغ را برای احداث سربازخانه به ارتش اهدا کردند ( محل فعلی لشگر 64 اورمیه) و از آن پس ساختمان‌های دولتی، یکی پس از دیگری در این محل احداث شدند، تا جایی که نشانی از باغ و عمارت‌های قدیمی آن برجای نماند.
در سال ۱۲۱۲ قمری، حسینقلی‌خان بیگلربیگی، پسر ارشد امام‌قلی‌خان، دو باغ در اطراف ارومیه بنا کرد که به «باغ سیاوش» و «باغ خان» مشهور شدند و هر دو دارای عمارت و حوض و استخر بودند. باغ سیاوش تا چندی قبل پابرجا بود تا اینکه چند دهه قبل عده ای؟ این باغ را نابود کردند تا نشانی از قدمت تاریخی اورمیه پابرجا نماند.
یوسف‌خان شجاع‌الدوله در قریه «بدل‌بو»  باغ و عمارت بزرگی ساخت تا پس از کناره‌گیری از مشاغل دولتی، در آن‌جا روزگار گذراند. در حمله شیخ عبیدالله کرد به غرب آذربایجان، یکی از سخت‌ترین نبردها در نزدیکی این باغ اتفاق افتاد. پس از عقب‌نشینی قوای اقبال‌الدوله، باغ به دست کردها غارت شد و از آن پس متروک افتاد. ابوالحسن نقاش¬باشی از معروفترین نقاشان عصر ناصرالدینشاه بود که آثارش موزه های بزرگ جهان را تزئین کرده است. کتاب مشهور « تاریخ افشار » نیز در زمان خوانین افشار اورمیه تدوین شده است..
در این اوضاع مساعد برای رشد و تعالی فرهنگ، نقاشها، معمارها، ادبا، شعرا، علما و فرهیختگان اورموی همگام با سایر نقاط آذربایجان پا به عرصه نهادند.   ۲۳ آبان ۱۴۰۳                                     https://t.me/melikzadeh

افتخارات تاریخ آذربایجان (۴)
سه موسیقیدان بزرگ جهان اسلام ترک بودند
فارابی، صفی الدین اورموی، عبدالقادر مراغه ای
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
زندگی ترکان عموما و آذربایجان خصوصا با موسیقی و رقص تکی و یا دسته جمعی به حدی عجین است که از موسیقی آذربایجان برای ارتباط با انسانهای خارج از منظومه شمسی استفاده شده است. اگر از آثار موسیقی هزاره های قبل از میلاد عبور کرده و وارد اعصار نزدیک تاریخ شویم به نامهای محمدبن طرخان فارابی، ابن سینا، صفی الدین اورموی و عبدالقادر مراغی( مراغه ای) برمی خوریم که نقش ارزنده ای در رشد علم موسیقی در دنیای بزرگ اسلام داشته اند.
می دانیم در تقسیم بندی علوم، موسیقی زیرمجموعه حکمت، فلسفه و خصوصا ریاضیات قرار می گرفت بنابراین حکمای دنیای اسلام من جمله ابن سینا نیز در علم موسیقی و اکوستیک دستی داشتند.
فارابی ملقب به معلم ثانی با استفاده و تاسی از آثار دانشمندان یونانی با تحریر کتاب « موسیقی کبیر» گام اساسی در تثبیت علم موسیقی در دنیای اسلام برداشت. کتب دیگر وی « احصاء العلوم» و دیگری « الایقاع» با استفاده از هندسه فیثاغورثی گامی جدی بر شناخت و تعریف علم موسیقی می باشد. دانشمندان موسیقی شناس برجسته ای چون فارمر وی را موسیقی دانی کامل خوانده و مهارت علمی و عملی فارابی را ستوده است. پس از فارابی و ابن سینا یعنی قرون سوم و چهارم ه.ق تا قرن هفتم هجری اثر مهمی در زمینه موسیقی به چشم نمی خورد تا اینکه فرزند هنرمند آذربایجان به نام صفی الدین اورموی از اورمیه ظهور میکند. وی با مطالعه آثار قدما در موسیقی به تحریر کتب « الادوار » و « رساله شرفیه» می پردازد.وی در این کتابها به شرح نغمه ها و مقامات، اصول پرده بندی، فواصل موسیقی، ادوار (گامها)، تاثیر عمل موسیقی و نتهای آن زمان می پردازد. وی نتهای نزدیک به هم را یکی کرده گام تعدیل شده وی در تمام سرزمینهای اسلامی پذیرفته شد. این اندیشه منطقی صفی الدین یکی از رویدادهای علمی و هنری تاریخ موسیقی شرق بوده که مورد ستایش تمام شرقشناسان و موسیقی شناسان قرار گرفته است.
عبدالقادر بن غیبی الحافظ مراغی ( وفات ۸۳۸ ق) از هنرمندان دربار سلطان حسین جلایر ، امیر تیمور و پسرش میرانشاه بوده است.
عبدالقادر مراغه ای را آخرین موسیقیدان بزرگ و وارث موسیقی کلاسیک شرق می دانند. وی با تحریر کتاب « مقاصد الالحان » نام آهنگها و تصنیف های خود را قید می کند و برای آگاهی بیشتر خواننده را به کتاب دیگرش « کنزالالحان» ارجاع می دهد که متاسفانه این کتاب تا امروز مفقود است. وی این کتاب را به سلطان عثمانی سلطان مراد دوم تقدیم نمود.
کتاب « جامع الالحان» را عبدالقادر به شاهرخ دیگر پسر امیرتیمور که پادشاهی ادب دوست و هنرمند بود تقدیم نمود.
فارمر براین باور است که بعضی از آهنگهای عبدالقادر به نام کیار/قیار هنوز هم در میان ترکها متداول است.
عبدالقادر مراغه ای همچون صفی الدین اردبیلی خطاط بود. اشعار ترکی و فارسی وی در کتابهای مقاصدالالحان، جامع الالحان و بعضی از کتابها ذکر گردیده است.
عبدالقادر مراغه ای در دو رشته موسیقی ۱. موسیقی دنیوی ۲. موسیقی الهی کار می کرد. او برای سی شب ماه رمضان سی موسیقی الهی بدون تکرار تصنیف کرد که مورد شگفتی قرار گرفت. این سی آهنگ در کنزالالحان نوشته شده است.
وی آخرین موسیقیدان بزرگ دنیای اسلام می باشد که اختصاصا در علم موسیقی کار می کرد. این افتخار آذربایجان حافظ قرآن هم بود.
۱۹ آبان ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

افتخارات تاریخ آذربایجان (۳)
دکتر توحید ملک زاده

اسطوره قیل قمیش، گوی تپه اورمیه                                                                                                                                          https://t.me/melikzadeh                          
گوی تپه یکی از مشهورترین تپه های باستانی اورمیه با آثاری غنی و نمایشگر تاریخ پر افتخار آذربایجان می باشد. قبل از حفاری های سال ۱۹۴۸ م انگلیسیها در این منطقه باستانی، در سال ۱۳۱۳ شمسی تصویر قیل قمیش منقش بر روی یک لوح به دست آمده بود. استوانه هایی که نقوشی از خدایان قدیم را داشتند نیز در این منطقه به دست آمده است. کشف ابزارآلات فلزی در گوی  تپه از چهارهزار سال قبل در منطقه شناخته شده بود. کشف کتیبة قیل قمیش در گوی تپة اورمیه شاهد بارزی است بر استقرار فرهنگی سومریان ترک تباردر منطقه اورمیه و آذربایجان.
قیل قمیش از اساطیر سومری که نقش بسیاری در داستان های مختلف ملل جهان دارد، اولین داستان بلند مردمان می باشد. قیل قمیش پادشاه شهر اور است که به دنبال زندگی جاوید از کوه میشو و صاحب جنگلهای سدر آن به نام خوم بابا گذشته تا راز زندگی جاوید را از پیرمرد عاقلی به نام اوتناپیشتیم بپرسد. اوتناپیشتیم پیرمردی عاقل است که طوفانی همراه با سیل کشتی وی را به جزیره ای دوردست رسانده است. وی راز زندگی جاوید را خوردن گیاهی در کنار چشمه ای در دوردست می داند. قیل قمیش رهسپار آنجا شده و در کنار چشمه آن گیاه را می بیند ولی قبل از خوردن آن گیاه، ماری این گیاه را می خورد و به زعم انسانهای ماقبل تاریخ زندگی جاوید می یابد( پوست اندازی مار را مصداق زندگی جاوید وی می دانند.)
در کتیبه های مختلف سومری از سرزمین آراتتا واقع در غرب آذربایجان به کرات صحبت شده و از مکاتبات و ارتباط فرهنگی- نظامی در دولت پروتو ترک آراتتا- سومر صحبت شده است. در این مکاتبات و سنگ نوشته ها و لوحه ها از سرزمین آراتتا به عنوان سرزمین کوهستانی با جنگل های پر دخت با منابع فلزی- معدنی و سنگی فراوان صحبت شده است. تمام محققین عالم بر این عقیده اند که غرب آذربایجان همان سرزمین آراتتاها می باشد. گفتنی است آراتتا به معنی دامنه کوهستان می باشد. در داستان قیل قمیش کلمات اور، میشو دیده می شود که امروزه نیز در آذربایجان دیده می شود.
داستان قیل قمیش بعنوان قدیمی ترین داستان ثبت شده جهان بدین ترتیب با آذربایجان پیوند دارد...
۱۶ آبان ۱۴۰۳                                                                     https://t.me/melikzadeh            

چرا انتخاب استاندار آذربایجانغربی پیچیده شده است؟
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
امرا و بزرگان ترک در طول تاریخ نقش اساسی در امر اداره کشور و مناطق بحرانی چه از منظر نظامی و چه سیاسی داشتند. از فرستادن کلبعلی خان افشار مشهور به ایپ قیران از فاتحان بغداد به اورمیه برای تادیب عشایر کرد تا فرستادن عسگرخان به پاریس برای دیدار و مذاکره با ناپلئون امپراطور فرانسه، حکام و رجال اورموی جزو طبقه ائلیت صفویه تا قاجاریه بودند.
هریک از سرکردگان طوایف اورمیه با درجات سرتیپ و سرهنگ و همچون عسگرخان با درجه عالی سیاسی ژنرالی (عسگرخان جنرال قونسول ) بسان یک رجل کارآزموده می توانست امورات ممالک محروسه ایران دوره قاجاری را اداره نماید.
در دوران صفوی تا اواخر قاجاریه، سرکوب شرارتهای عشایر کرد که از کوهستانهای غرب اورمیه گاه و بیگاه به شهر و روستاهای دشت اورمیه شبیخون می زدند یکی از امتیازات امرای ایالت غربی آذربایجان و در راس آن ولایت اورمی بود.
در آن سالها حملات ممتد سرخیلان شیکاک، هرکی با درایت قشون مجهز و آماده به جنگ افشار همیشه دفع می شد. حمله سنگین شیخ عبیدالله شمزینی با پایمردی مردم شجاع اورمیه و با فرماندهی اقبال الدوله رفع شد. تاریخ نشان داد هر وقت دولت ضعیف می شد اقبال اشرار درخشان می شد و با اقتدار دولت، چراغ بخت آنان خاموش می شد. این روند ادامه داشت تا اینکه از ده سال اخیر، ایرانشهری هایی که برای ویرانی مملکت و خصوصا آذربایجان از هیچ کاری ابا ندارند همسوی آنان شدند و به مرحمت نظام بوروکراسی و دموکراسی دروغین زمام امور را بدست گرفتند و ادعای اکثریت و بومی بودن آذربایجان را پیش راندند. اینان با هوچی گری تمام هم در انتخابات شرکت کمرنگ می کنند و هم خود را مظلوم جلوه داده از حق خورده شده خود صحبت می کنند. این اقلیت، با مشارکت کم صاحبان اصلی آذربایجان و شهرهای اورمیه، ماکو، سولدوز و ... امروزه صاحب کرسی وکالت شده و مانع انتخاب استانداری می شوند که از دل مردم آذربایجان برخاسته است. با اوضاع وخیم اخیر مردم کم کم متوجه می شوند که « صداقت در مقابل سیاست، حماقت است» ولی چه فایده....
به یقین انتخاب استاندار ترک برای آذربایجان غربی تضمین دور دوم ریاست جمهوری پزشکیان خواهد بود و صدالبته برعکس آن نیز صادق خواهد بود.
۱۴ آبان ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

نقده/نقدای، سولدوز ، تپه حسنلو و ترکان قره‌پاپاق
دکتر توحید ملک‌زاده
https://t.me/melikzadeh
منطقه تاریخی محال سولدوز که امروزه شهرستان نقده نامیده می شود مامن طوایف باستانی پرافتخاری بود که تجلیات حضور پرشکوه فرهنگیشان در جام هنرمندانه طلایی حسنلو دوران ماننایی نقش بسته است.
این منطقه پر آب و علف، پس از اینکه غازان خان در سال ۷۰۳ق این منطقه مستعد پرآب و علف را به امیرچوپان سولدوز داد به محال سولدوز مشهور شد که در دوره صفویه به قول کتاب شرفنامه( ص: ۳۰۶) از توابع  مراغه گردید.
امیرچوپان از امرای قدرقدرت و معتمد ایلخانی بود که بعدها حاکم مکه و مدینه گردید. وی بعدها به سبب قدرت گرفتن فراوان مورد رشک سلطان ابوسعید قرار گرفت و کشته شد. امیرچوپان در مکه دفن گردید.
نه در این هنگام و نه تا دوران یکصد سال اخیر در این محال شهری وجود نداشت. هر آنچه بود مرتع و زمین حاصلخیز.
قریه ناقادئی/ نه غه دئی که در رسم الخط قدیم ن‍قدای/ نقدی ( حرب الحسن، ص: ۵۰۴) نوشته شده از قراء معتبر دشت سولدوز بود که برای اولین بار نامش به تاریخ رمضان ۱۲۴۵ق/زمستان ۱۸۳۰ م در فرمان فتحعلیشاه قاجار به نقی خان بزجلو مبنی بر حاکمیت ترکان قره پاپاق در محال سولدوز دیده شده است. در متن فرمان جمله « قریه نوچه ده مشهور نقدای » دیده می شود.
ترکان بوزجلو که بعدها به قره‌پاپاق مشهور شدند قبلا در اراضی قازاق و بورچالی آذربایجان شمال ارس زندگی می کردند. با حملات روسها به آذربایجان  و تصرف مناطق شمالی آن، ترکان قره‌پاپاق با هماهنگی دولت قاجار عقب نشسته و دو سال در دشت سلماس ماندند تا اینکه رای دولت قاجار بر این شد که ترکان قره‌پاپاق در محال سولدوز اسکان یابند. فرمان شاهانه انتقال در سال ۱۲۴۶ق صادر گردید. مالکیت روستاهای این محال قبلا از آن خوانین مقدم مراغه و افشار اورمی بود. بدین ترتیب قره پاپاقها پس از حداقل سی سال دربدری در روستاهای محال سولدوز مستقر شدند‌
امروزه در شهرستان نقده، تیره های ترکان قره‌پاپاق ( ترکاون tərkavon،چاخیرلو( در تواریخ صفویه جاکیرلو نوشته شده)، عربلو، سارال، جان احمدلو، اولاشلو ، شمس الدینلو و قازاق) همراه با سایر ترکان از طوایف مختلف اوغوز با شکوه و پویایی تمام در حال نقش آفرینی سازنده در نقده قلب تپنده آذربایجان هستند.
۱۱ آبان ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

افتخارات تاریخ آذربایجان (۲)
دکتر توحید ملک زاده

https://t.me/melikzadeh
کارگاه تولیدات سلاح سنگی در سلماس نه هزار سال قبل
در شمال شهر کنونی سلماس در اراضی اهروان/ اهرنجان تپه ای باستانی وجود دارد که مردم به آن کول تپه می گویند. خاک این تپه به علت دارا بودن کول/ خاکستر به مرور زمان صرف حاصلخیزی مزارع روستاهای مغانجوق و سایر روستاها شده و امروزه محوطه کوچکی از آن باقی مانده است.
براساس کاوشهای باستانشناسی، این روستا که قدیمی ترین روستا و محل اسکان بشری در آذربایجان و قسمتی از آسیای غربی بوده در حقیقت کارگاهی بوده برای اسلحه سازی. بدین ترتیب که انسانهای باستان از معادن سنگهای اوبسیدینی که امروزه در اراضی ترکیه قرار دارد سنگهای خام را وارد کرده و با تبحر خاصی که به مرور بدست آورده بودند آنها را به سلاح تبدیل می کردند. اکتشافات باستانشاسان در سالهای ۷۰ الی ۷۱ بقایای این سلاح‌های سنگی اعم از سرنیزه، چاقو، ابزار برشی را از گمانه هایی به عمق دو متری زیرزمین آشکار نمود.
اکتشافات باستانشناسی یکجانشینی و کشاورز بودن اهالی این منطقه را نیز اثبات نمود.
بدین ترتیب کول تپه سلماس جزو قدیمی ترین کارگاههای تولید ابزارآلات سنگی در هزاره های خیلی قبل بشر محسوب می گردد.
دانشمندان معتقدند ابزارآلات و سلاحهای سنگی تولیدی این مجموعه جهت استفاده دیگر انسانها به کولونی های دیگر نیز صادر می شد. در قبال این صادرات چه چیزی اخذ می شد، سوالیست که فعلا جوابی برای آن نداریم...
۱۱ آبان ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

اعلان جمهوریت در ترکیه به رهبری  مصطفی کمال آتاتورک در اسناد قاجاری ایران:
به مناسبت یکصد و یکمین سالگرد اعلان جمهوری ترکیه       
                                                                    دکتر توحید ملک  زاده                                                         https://t.me/melikzadeh                                               تغییر سیستم حکومتی خلافتی-سلطنتی به جمهوریت تحولی شگرف در دنیای اسلام بود بطوریکه چشم تمام ملل همجوار به ترکیه بود.اسناد قاجاری ایران نیز نشان از توجه دولت به این امر بود.
نامه سفیر کبیر عثماني در تهران به وزارت خارجه ایران در باره اعلان جمهوری ترکیه :
آقای وزیر خارجه با کمال احترام خاطر دوستی مظاهر آن جناب مستطاب عالی را مستحضر می دارد که به موجب تلگراف واصله از آنقوره در شب بیست و نهم تشرین اول 1339شکل دولت از طرف مجلس کبیر ملی ترکیه به اتفاق آرا به جمهوریت مبدل گردیده است. این دولت جدید اسلام و لسان رسمی آن ترکی است. رئیس جمهور که رئیس دولت می باشد از طرف مجلس از بین اعضا خود به مدت یک دوره انتخابیه چهار سال انتخاب می شود. با این سمت باش وکیل(رئیس الوزرا) از طرف رئیس جمهور از بین اعضای حاضره مجلس انتخاب می شود و وکلای دیگر (وزرا) باش وکیل از بین اعضای مجلس انتخاب می نماید. از طرف رئیس جمهور هیئت وکیله که به ترتیب فوق تشکیل یافته ، با هیئت عمومیه اش برای تصویب به مجلس عرضه و معرفی می شود. در همان شب غازی مشیر مصطفی کمال پاشا به اتفاق آرا به ریاست جمهوری انتخاب شدند .به وسیله ابلاغ مراتب فوق احترامات فاقیه را تجدید می نماید (سفیر کبیر)
سفارت ایران در استانبول 8 روزبعد به وزارت خارجه ایران چنین نوشت:
12عقرب1342/1302
اعلان 29 اکتبر حکومت ترکیه را جمهوری به مذهب رسمی اسلام و به زبان رسمی ترکی و مصطفی کمال پاشا به ریاست انتخاب شد .
سه روز بعد سفارت ایران گزارش داد:
نامه سفارت کبری ایران در استامبول به وزارتخانه
« غازی مصطفی کمال به سمت ریاست جمهوری انتخاب و هم ریاست مجلس کبیر و ریاست کابینه. اکثریت مردم به این پیشامد غیر موافق و چند روز قبل که روزنامه ها شروع به بعضی تنقیدات راجع به وضع فعلی حکومت کردند فورا حکومت قانونی وضع و تنقید را ممنوع و از سه ماه الی سه سال حبس، خلیفه هم مجبور به ارسال تبریک شده است. »  ۸ آبان ۱۴۰۳                                                             https://t.me/melikzadeh

مهندسی معکوس در موضوع کوروش برای رسیدن به اهداف خاص، شوونیسم
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
تاریخ را علم می نامند چرا که مطالعه¬اش براساس اصول علمیست. داده¬برداری، تنظیم سیستم و تطبیق آن با مستندات و نتیجه گیری از شاخصه های اصلی هر بررسی علمیست. وجه در ایران نیز نمی تواند از این سیستم و نگاه علمی به کنار باشد چرا که این سیستم جغرافیایی با پیشینه فرهنگی اجتماعی قوی چه ماقبل تاریخ و چه در قرون وسطی و معاصر همواره تاریخ ساز بوده و توانسته به نحو موثری سرنوشت انسانها را رقم زند.
نگاه غیر علمی به تاریخ پژوهی و تحقیقات تاریخی صدمه جبران¬ناپذیری به تحقیقات به اصطلاح آکادمیکی و دانشگاهی در ایران زده است. حتی با کما تاسف می توان گفت نگاه سیاسی و بعضا شوونیسمی حاکم بر تاریخ ایران سد راه پیشرفتهای علمی در تاریخ نگاری مدرن آذربایجان شده است. یکی از این نگاههای مغرضانه « سیستم باستان گرایانه تاریخ ایران» می باشد.
در تاریخ نگاری رسمی حاکم بر ایران که ملهم از « سیستم باستان گرایانه تاریخ » می باشد، تاریخ اقوام، ملتها و دولتهای حاکم بر فلات جغرافیایی ایران امروزین به غیر عده ای سفارشی خاص توسط یهود و اروپایی ها نظیر هخامنشی ها با فیلتر نگاه شوونیسمی که همانا حذف تاریخ اقوام غیر هنداروپایی است، حذف شده و به رسمیت شناخته نمی شود. تاریخ نگاری ایران حتی نمی خواهد یا بلکه نمی تواند توضیحی برای اسناد و مدارک بسیار موجود در ایران امروزین و خصوصا « آذربایجان باستان » مربوط به غیر هخامنشی و کوروش را ارائه دهد. با اینحال با تئوری هایی نظیر ایرانشهری و غیره سعی در ایجاد فضایی امن برای نابودی فرهنگهای بومی ولی غیر حاکم در ایران باشد. بنابراین این شیوه نمی تواند سیستم بررسی خوبی برای تاریخ نگاری ایران و خصوصا آذربایجان باشد.
داده های تاریخی از کوروش و به اصطلاح تاریخ هخامنشی به قدری اندک ، مغشوش و ناصحیح می باشد که در سالیان اخیر صدای محققین علمی و نه شوومن ها را درآورده و همگی خواستار ارائه یک تاریخ مستندی برای این دوره تاریخ ایران می باشند. برای رسیدن به نیاتشان از مهندسی معکوس استفاده می کنند یعنی از نتیجه به داده هایی می رسند که در علم تاریخ گفتیم بسیار مغشوش و غیرقابل استناد می باشد
در این مهندسی معکوس برای نشان دادن عدالت پارسی، خدمت به یهود و به تبع آن خشنودی اسرائیل، سلطنت طلبی آریامهری، عظمت و شکوه ایران قبل از اسلام، مخالفت با اسلام و آموزه های آن، برتری پارسی بر دیگر ملل از شخصی به نام کوروش استفاده کرده و با مهندسی معکوس و برای رسیدن به آمال و افکارشان سعی در قلب واقعیات هستند. برای کوروش تاریخی جعل می کنند که فقط در فیلمهای قرن ۲۱ هالیوودی قابل مشاهده است. احداث کاخها، شاهراهها، دادگاههای مستقل عادی، منشور کوروش، ورود باشکوه به بابل و آزاد کردن اسرای یهودی( صحنه ووردو باشکوه سزار به رم را تداعی می کند)، تسامح کوروش در امور دینی، ادعای اینکه بسیاری از رهبران جهان از آمریکا گرفته تا کشورهای بزرگ دیگر از وی الهام گرفته اند، بنیان گذاشتن حقوق بشر، پایه‌گذاری نخستین امپراتوری چندملیتی و بزرگ جهان، آزاد کردن برده‌ها و بندیان، همه و همه برای رسیدن به نتیجه هایی است که در بالا اشاره گردید که اهم آن مبارزه با اسلام و خدمت به اسرائیل می باشد. تبلیغات باستانگرایان بحدی شدید بوده که شوربختانه که عده ای ذوالقرنین را با کوروش یکی دانسته و سعی نموده اند برای دو پدیده متضاد مخرج مشترکی پیدا کنند. جعل تاریخ ۷ آبان به نام روز کوروش که در حقیقت به سفارش اسرائیل روز آزادی  یهود می باشد، تجمع، طواف و سجده در قرن ۲۱ به مقبره ای موهوم که تا اوایل قرن بیستم مقبره مادر سلیمان نامیده می شد و مستشرق انگلیسی کرپورتر آنرا مقبره کوروش نامید، همه و همه دستمایه ایست برای آنچه برای آنچه که براندازی نرم نامیده می شود..
۷ آبان ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

افتخارات تاریخ آذربایجان (۱)
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
اراضی تاریخی و بهم پیوسته آذربایجان از دمیرقاپی دربند تا همدان و کرمانشاه از هزاره های قبل از میلاد تا امروز از حیث علم و فرهنگ و ادب و هنر یادگارهایی به بشریت کرده که در این سلسله یادداشتها به تعدادی از آنها اشاره می شود....
۱. آذربایجانیان ابداع کننده آبیاری بوسیله کانالهای مصنوعی و قنات
سه هزار سال قبل آن هنگام که تعداد جمعیت اراضی مختلف جهان از جمله آذربایجان بیشتر می شد نیاز به استفاده از آب برای کشت و زرع بیشتر جهت کشاورزی و بدست آوردن موادغذایی از جمله غلات افزایش یافت. منابع آبی آن موقع نیز محدود بود خصوصا اینکه با توجه به اختلاف ارتفاع رود با اراضی حاشیه ای، تنها اراضی حاشیه رودخانه ها قابلیت آبیاری مستقیم داشتند.
هورری های آذربایجان و اخلاف بلاواسطه آنها دولت اورارتو سه هزار سال قبل برای حل این مشکل چاره ای اندیشیده و با حفر کانالهایی عمدتا سنگی هم از زیر زمین و هم از رودخانه ها و دریاچه ها آب را به اراضی حاصلخیز دوردست رسانده و به کشاورزی پرداختند. تولید غذا ثروت اهالی دولت اورارتو در آذربایجان را دو چندان نمود و این ثروت بصورت هنر اورارتویی عرض اندام نمود.
هنر اورارتویی در ساخت خانه ها و کاخ های سنگی، دیوار سنگی شهرها، فلزکاری و تهیه کلاهخود فلزی و آلات جنگی متجلی شد.
بسیاری از دانشمندان جهان پدران آذربایجانی های امروز در دوران اورارتو را بانی حفر قنات و استفاده از آن می دانند. به تدریج تکنیک و چگونگی استفاده از آب زیرزمینی بصورت کهریز به اطراف آذربایجان از جمله اراضی نیمه خشک فلات ایران نیز رسید...
این تکنیک آبیاری امروزه نیز در سراسر جهان کاربرد دارد
۶ آبان ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

" نام زبان ما ترکی است یا آذری": چرا عده ای برای انکار زبان ترکی در آذربایجان از کلمه آذری استفاده می کنند؟

دکتر توحید ملک زاده    https://t.me/melikzadeh
از آنجایی که دو کلمه آذری و ترکی مابین عوام و کسانی که حساسیت لازمه را ندارند غالبا تحت یک معنا استعمال می شود لازم دانستیم درباره ی اختلاف این دو کلمه هم از نظر مفهومی و هم از نظر زبان شناسی توضیحاتی داده شود.
کلمه آذری غالبا در دو معنای مختلف توسط دو قشر فرهنگی جدا از هم استعمال می شود.
مریدان ایرانشهری ,آذری را ریشه ای هند اروپایی –  ایرانی  قلمداد کرده و در عوض در ترکی برای بیان زبان معاصر آذربایجان که در زیر گروه، زبانهای ترکی قرار دارد استعمال می شود.
به عقیده گروهی که آذری را با منشا هنداروپایی می دانند (که صحبت خواهیم کرد اشتباه محض است چون رایج در آذربایجان منشا اورال آلتاییک دارد و التصاقی است) آذری صفت نسبی برای آذربایجان بوده و هر چیزی که شامل آذربایجان باشد آذری است.لباس آذری، موسیقی آذری، رقص آذری، فرهنگ آذری و بالاخره زبان آذری.
  حال ببینیم آذری مورد نظر ایرانشهری ها چه می باشد؟
به دنبال روی کار آمدن رژیم پهلوی و ظهور استبداد نوین سیاسی فرهنگی رضا خان از طرفی و رشد و بالندگی نازیسم و نژاد پرستی بر پایه نژاد برتر و سفید آریایی از طرف دیگر،زمینه مناسبی برای رشد و بالندگی شوونیسم  که همانا هدفش سرکوب دیگر طوایف و ملل مختلف ایران و تعمیم زبان فارسی بر کل ایران و توسعه شعار "یک شاه ، یک مملکت ، یک زبان" ( شعاری که امروز هم می توان بقایای آنرا شنید ) بیش از پیش بوجود آمد.
از پرچم دارن این شوونیسم افراطی "سید احمد کسروی تبریزی" بود که اعتقاد داشت تمام زبانها و نیم زبانهای رایج در ایران از بین برود و زبان فارسی دری زبان تمام مردم ساکن ایران شود.واین خواسته را با تحقیق پیرامون تاریخ و ادبیات مناطقی که زبانشان غیر از فارسی بود شروع کرد و بالطبع آذربایجان –  محل تولد وی نیز -  یکی از این مناطق بود.بدین ترتیب آذربایجان که در طول تاریخ پرچم دار نهضتهای منطقه بود و به اصطلاح یک سر و گردن از دیگر مناطق کشور بالاتر بود به دست یکی از فرزندان نا خلف خود هدف این تؤطئه شوم قرار گرفت.
حاصل تلاشهای کسروی در باب اینکه زبان مردم آذربایجان فارسی بوده و بعدا ترکان و به ادعای بعضی ها مغولان زبان خود را به آذربایجانی ها تحمیل کرده اند در کتاب " آذری یا زبان باستان آذربایگان " در سال 1304 شمسی منتشر شد و از آنجایی که زبان اساسی ترین مشخصه یک فرهنگ است و ارزنده ترین ثروتی است که از میراث چندین هزار ساله یک خلق پاسداری می کند حدف زبان ترکی در حقیقت حذف فرهنگ غالب خواهد بود مورد پسند قشر حاکم پان فارسیست و شکست خوردگان نهضت مشروطیت آذربایجان و طرفدران نژاد آریایی آن زمان  ( چون آن زمان کوروش به این شکل و شمایل اختراع نشده بود طبیعتا کوروش پرستی همچون امروز نبود تا از این تز حمایت کند ) قرار گرفت و به سرعت مورد تمجید و استقبال قرار گرفت. وی بدون توجه به زبانهای بومی مردم باستان آذربایجان نظیر سومریان،گوتیان،لولوبیها،هوریها،اورارتوها،مانناها، ساکاها،با مطالعه چند کتاب جغرافی ارمنی، و با استعانت از جو آریایی پرستی حاکم بر اروپا و مستشرقین، زبان باستان مردم آذربایجان را از نوع فارسی با ریشه مادی تحت عنوان آذری اعلام کرد.
بهر حال کسروی زبان " الآذریه " را با وجود ادعایش مبنی بر انشعاب از زبان فارسی که حتی فارسها از فهم آن عاجز بودند زبان باستان سراسر آذربایجان اعلام کرد و با این کشف به ظاهر علمی و زبانشناسی توانست به ظاهر راه هدم و نابودی زبان و فرهنگ چندین هزار ساله مردم آذربایجان را برای شوونیستهای دربار رضا خان پهلوی باز کند. با این حال وی تا آخر عمر نتوانست تفاوتهای عمیق دستوری-تلفظی زبان باستان مکشوفه خود یعنی " الآذریه " که بر مبنای ادعایش در تمام آذربایجان مورد تکلم قرار می گرفت توجیه علمی کند و با این عدم توجیه زمینه برای عدم پذیرفتن منشأ یگانه ای برای به اصطلاح زبانهای رایج " آذری " تبار در شهرهای آذربایجان آماده شد و ارزش علمی این تحقیقات روز به روز به زیر سؤال رفت.
۴ آبان ۱۴۰۳


https://t.me/melikzadeh

نگاهی به تاریخ زبان ترکی (۳)
کتاب دَدَه‌قورقود:
دایره المعارفی از نظم و نثر و فرهنگ ترکان باستان و میانه
دکتر توحید ملک زاده    https://t.me/melikzadeh
دَدَه‌قورقود (به ترکي آذربايجاني:Dədə Qorqud به ترکي استانبولي:Dede Korkut  ترکمني:Gorkut-ata) نام يکي از قديمي‌ترين داستانهاي اسطوره‌اي ترک‌هاي اوغوز است که عليرغم دارا بودن محتواي بسيار قديمي از اعصار شامانیزم و توتمیزم، در حدود قرن شانزده ميلادي يعني دوران حکومت آق‎قويونلوها به صورت مکتوب در آمده‌است. بر پايه نظر محمد فواد کؤپرولو، مجموعه داستانهاي دده قورقود ريشه‌اي پيش از اسلامي دارند و نشانه‌هايي از اين ريشه‌هاي پيش از اسلام درآن ديده مي‌شود. اين داستانها قرنها بصورت شفاهي سينه به سينه نقل شده‌اند و سرانجام بصورت مکتوب درآمده‌اند. کؤپرولو باور دارد کتاب دده قورقود در واقع از مجموعه مناقب اغوزان يا اوغوزنامه‌ها جدا شده است. وي براي اثبات سخن خود قسمتي از نقل قول ابوبکر عبدالله دواداري در کتاب دررالتيجان را مي‌آورد. دواداري در اين کتاب که به سال ۷۰۹ قمري تاليف شده است در ذکر رويدادهاي سال۶۲۸ قمري، به دو کتاب به نامهاي اولوخان آتا بيتیکچي و ديگري اوغوزنامه اشاره مي‌کند. او مي‌نويسد خود اصل کتاب اوغوزنامه را ديده است. اين کتاب به روايت دواداري ابتدا از ترکي به فارسي و سپس به وسيله جبرائيل بن بختيشوع طبيب و مترجم معروف زمان هارون الرشيد به عربي ترجمه شده است و اصل آن جزو خزانه ابومسلم خراساني بوده است. طبق اطلاعاتي که اين شخص مي‌دهد محتواي اين کتاب عبارت بوده از اولوغ قراطاغ، آلتون خان، اولو آي آتاجي، اولو آي آناجي، ترکلر يميني، منقبه چوجوق ارسلان و ... سپس احوال شخصي به نام دبا کوز که همان تپه گؤز باشد را روايت مي‌کند. او مي‌نويسد تپه گوز نخستين مملکت ترکان را ويران کرد.... در بالاي سرش يک چشم داشته است. مادر او از پريان درياي بزرگ بوده و بر او شمشير و نيزه کارگر نبود... و سرانجام باساط پسر اوروز او را کشت. نقل دواداري از آنجا که شباهت بسيار به داستان تپه گؤز دارد، کؤپرولو را به اين نتيجه رساند که اين کتاب قسمتي از اغوزنامه باستاني بوده است که بعدها از آن مجموعه جداشده است. افسانه سيکلوپ در اوديسه بسيار شبيه داستان تپه گؤز مي باشد . بسياري از دانشمندان معتقدند با توجه به ذکر جزئيات تولد، زندگي و جزئيات زندگي تپه گؤز بنظر مي‌رسد سيکلوپهای یونان از داستان تپه گؤز گرفته شده است و داستان تپه گؤز اورژينالتر است.
اين مجموعه از ۱۲ داستان به نثر و نظم تشکيل شده و مجموعه پر ارزشي است که زندگي، ارزشهاي اجتماعي و باورهاي مردمان ترک را نشان مي‌دهد. قدمت داستانها مربوط به قرن‌هاي چهاردهم و پانزدهم ميلادي مي‌باشد. کتاب دده قورقود به زبانهاي مختلف ترجمه شده‌است. نخستين ترجمه دده‌قورقود به زبان آلماني در سال ۱۸۱۵ از روي نسخه کتابخانه درسدن در آلمان بود. دست‌نويس ديگر اين کتاب در واتيکان است. متن کامل کتاب هم که با رسم الخط اصلي آن بر اساس نسخه کتابخانه برلين در سال۱۹۱۶ از سوي کيليسلي رفعت محقق کشور ترکيه که تلاش پيگيري در نشر متون زبان ترکي داشته در شهر استانبول به چاپ رسيد. او واژه ها و عباراتي که نامفهوم و مغلوب بوده تصحيح کرده‌است با اين وجود برخي واژها و مفاهيم نامکشوف مانده که در برابر آنها عبارت مفهوم نشد درج گرديده‌است. اورهان شاييق گؤک ياي کتاب دده قورقود را در سال 1932 در استانبول با حروف عربي چاپ کرد. در سال 1939 آکادميک حميد آراسلي کتاب را در جمهوري آذربايجان چاپ نمود ولي متاسفانه چاپ اين کتاب در سال 1951 در شوروي سابق و (جمهوري آذربايجان و ترکمنستان) با ادعاي پان تورک بودن ممنوع شد. ولي در سال 1957 در آذربايجان و 1980 در ترکمنستان از اين کتاب رفع ممنوعيت شد.
غير از ترجمه‌هاي آلماني، روسي، ايتاليايي چندين ترجمه ديگر نيز به ساير زبان‌هاي اروپايي و آسيايي صورت گرفته از جمله آنها دو ترجمه به زبان انگليسي را مي‌توان نام برد که اولي در انگلستان و و دومي در امريکا انجام يافته‌است. از ترجمه کنندگان مي‌توان به ترجمه ديگر از يواخيم هاين به زبان آلماني که درسال ۱۹۵۸ در شهر زوريخ و چاپ به زبان روسي در سال۱۹۶۲ به وسيله بارتولد و انتشار توسط ويکتور ژيرمونسکي در مسکو اشاره کرد.
۳ آبان ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

تاریخ مختصر زبان ترکی ( قسمت دوم) 
https://t.me/melikzadeh
با تاسیس امپراطوری صفوی در تبریز زمینه برای رشته فرهنگ و ادبیات ترکی آذربایجانی آماده شد. شاه اسماعیل زبان ترکی را زبان رسمی دولت ایران قرار داد و در اشعار ترکیش تخلص "خطایی" برگزید. استاد غزل محمد فضولی سرآمد شعرای دوران یکی از بزرگترین مرثیه سرایان ترک زبان می¬باشد. مرثیه آل عبای وی در کتاب حدیقه السعدا متجلی است. نثر ترکی آذربایجانی وی نیز در کتاب¬های شکایت¬نامه، نامه به نشانجی پاشا متجلی است. در دوران صفویه ادبیات شفاهی آذربایجانی نیز هم پای ادبیات کلاسیک پیش رفت و عاشیق¬های آذربایجانی اشعار عاشقانه با اوزان هجایی قوشما (دوبیتی 11 هجایی)، گرایلی(دو بیتی 8 هجایی) بایاتی (دوبیتی 7 هجایی) ساختند. عاشق قربانی از جمله قدیمی ترین عاشیق¬های آذربایجان در دوره صفویه می¬باشد. داستانهای کوراوغلو، اصلی کرم، عاشیق غریب و شاه اسماعیل در این دوران خلق شدند. در اواخر دوره صفویه شعرای معروفی چون صائب تبریزی، قوسی تبریزی، امانی، شاه عباس ثانی (با تخلص ثانی)، طرزی افشار ادبیات آذربایجانی را رهبری نمودند.
در دوره قاجاریه علاقمندی به زبان تورکی ادامه داشت و توجه به اشعار امیر علیشیر نوایی شاعر بزرگ جغتایی هم هنوز ادامه داشت. لهذا برای فهم آسان آثار او کتابهای لغت ترکی به فارسی نوشته شد که از آن جمله می¬توان به:
1-  بهجت اللغلات الترکیه، اثر فتحعلی قاجار قزوینی
2-  خلاصه عباسی، اثر محمد خویی
3-  الطمغای ناصری، اثر محمد صالح اصفهانی
بیشتر شعرای قرن 19 آذربایجان غزل سرا و مرثیه¬گو بودند. مهمترین شعرای ادبیات رثائی دخیل مراغه¬ای، راجی، دلسوز، صراف، پرغم بودند. شاعرانی مانند عندلیب قرجه داغی، حیران خانم، نباتی، ذکری شکوهی، هیدجی، محمد باقر خلخالی، لعلی از جمله شعرای مشهور این دوره بودند که در اشعار خود از زندگی و معیشت مردم و نیازهای آنها سخن می¬گفتند.
از دیگر نویسندگان مهمی که در بیداری آذربایجانیان نقش بسزایی داشتند می¬توان به میرزا حسن رشدیه (متول 1268/ 1851 در تبریز) اشاره کرد که کتاب وطن دیلی را برای تدریس در مدارس آذربایجان تالیف کرد.
در دوره انقلاب مشروطیت توجه به زبان تورکی بیش از پیش نمود پیدا کرده و در روزنامه¬ها و نشریاتی به زبان تورکی و یا دوزبانه منتشر می¬شد مانند فریاد در اورمیه و فروردین، انجمن و سایر.
دوره پهلوی دوره شور بختی و ممنوعیت زبات تورکی آذربایجانی بود. در این دوره شاعران و نویسندگان آذربایجانی به ناچار به فارسی می¬نوشتند گرچه در اوایل دوره پهلوی میرزاعلی معجز شبستری با زبان طنز ترکی به نقد اجتماع می¬پرداخت. در دوره پهلوی، تئاتر آذربایجان که با سابقه¬ترین و پیشرفته¬ترین تئاتر شرق و ملل مسلمان بود به بهانه فارسی نبودن تعطیل شد. بعد از اشغال ایران توسط روسها و انگلیسی ها در شهریور 1320، خفقان از بین رفت و در این مدت روزنامه¬های آذربایجان ، وطن یولوندا و مشفق و جودت به ترکی منتشر گردید. در تبریز شاعیرلر مجلسی با حضور شاعران بزرگی مانند محزون، بالاش آذراوغلو، مدینه گلگون، سهند، یحی شیدا و ... تشکیل شد.
بعد از کودتای 28 مرداد 1332 تا 1357 ممنوعیت دوباره زبان ترکی شروع شد. با این حال علیرغم این خفقان، شهریار حیدر بابیه سلام را سروده و منشر مود. سهند نیز داستانهای دده قورقود را به شعر درآورد و دو جلسه آنرا به نام سازیمین سؤزو منتشر نمود.
بعد از انقلاب اسلامی ممنوعیت زبان ترکی برداشته شد و صدها مجله، روزنامه، کتاب با خط مشی و سبک و سیاق متفاوت منتشر شد. علاوه بر شعر در مجله وارلیق نیز رشته مقالاتی درباره تاریخ زبان ترکی، گرامر و ادبیات ترکان به رشته تحریر درآمد. ۲۹ مهر ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

تاریخ مختصر زبان ترکی (قسمت اول )
دکتر توحید ملک زاده دیلمقانی   https://t.me/melikzadeh
براساس یافته های اخیر باستانشناسان ، زبانشناسان و محققین تاریخ موطن اصلی ترکان در سرزمینهای واقع در حوضه دریای خزر، دریاچه اورمیه ، وان و دریای سیاه بوده که به دلیل مهاجرتهای فراوان این اقوام به اطراف، لهجه های مختلف زبان ترکی بوجود آمده است. در سنه های گذشته موج حرکت و پخش ترکان از شرق به غرب نیز دیده می شود که عمدتا در دوران اوایل میلاد دیده می شود.
مراحل تاریخی زبان ترکی بدین شرح می باشد:
1-  دوران آلتایی
2-  دوران پروتوتورک
3-  دوران ترکی اولیه
4-  دوران ترکی قدیم
5-  دوران ترکی میانه
6-  دوران ترکی جدید

در دوران آلتای  کلیه زبانهای التصاقی یکی بودند.
دوران پروتو تورک
سومریان اولین قوم مشخص پروتوتورک می باشند که پنج هزار سال قبل پایه های مدنیت نوین جهانی را پایه ریزی کردند. افسانه مشهور قیل قمیش و یا به تعبیری دیگر بیل قامیش چکیده ادبیات سومری و نخستین حماسه ضبط شده جهان می باشد. بیش از 300 کلمه سومری موجود می باشد که در ترکی معاصر ما کاربرد دارد.اقوام پروتو تورک ائلام، گوتی، لولوبی، هورری، اورارتو، ماننا، ساکا هر کدام توانسته اند در طی اعصار گذشته بر غنای زبان ترکی باستان بیفزایند.
دوران ترکی اولیه شامل زبانهای هون، ترکی بلغار، پئچه نک و خزر نیز هست که از قبل از میلاد تا تاسیس دولت گؤک تورک ادامه داشته است.
دوران تورکی قدیم، دوران گوگ تورک و ترکان اویغور را شامل میشود و از قرن ششم میلادی تا دهم میلادی را در بر میگیرد. از این دوران سنگ نوشته های بسیاری برجای مانده که مهمترینش کتیبه بیلگه خاقان و کتیبه تونیوقوق میباشد که مشهور به "اورخون آبیده لری" میباشد. الفبای مخصوص این کتیبه ها به الفبای گؤک تورک مشهور است.
ترکی اویغوری دنباله ترکی گوگ تورک میباشد که به مرور زمان تغییراتی در آن پیدا شده و آنرا از ترکی قبلی متمایز می¬سازد. الفبای مشهور اویغوری به مدت چندین قرن در آسیا رایج بوده و با قبول و اشاعه اسلام در میان ترکان، الفبای اویغوری کم کم اهمیت خود را دست داد و به تدریج جای خود را به خط عربی داد.
ترکی میانه
ترکی میانه (اورتا تورکجه) در حقیقت ادامه ترکی قدیم است با مختصر تغییراتی که زبان رسمی دولت قره خانلی لار بوده است. تورکی میانه را ترکی خاقانی یا ترکی کاشغری هم می¬گویند. در همین اوقات در غزنه خراسان جکومت ترکان غزنوی تاسیس شد که که دربارش مرکز شعرای فارسی زبان مانند منوچهری، فرخی،اسدی طوسی، فردوسی و غیره بود. دیوان لغات الترک محمود کاشغری مهمترین اثر این دوره می-باشد. دیگر اثر مشهور این دوره "قوتادقوبیلیگ" میباشد که از طرف یوسف اولوع خاص حاجب به رشته نظم درآمده و به سلطان قراخانی بوغراخان تقدیم شده است. عتبته الحقایق، دیوان حکم احمد یسوی و قصص الانبیاء رابغوزی از دیگر آثار این دوره زبان تورکی می¬باشند.
در دوره تورکی جدید به تدریج هر یک از زبانهای ترکی وارد شکل مستقل خود شده و ترکی آذربایجانی از ترکی اوغوزی شکل گرفت. اشعار ترکی مولوی، شیاد حمزه، سلطان ولد، یونس امره، دهانی و حسن اوغلو و کتاب ارزشمند  دده قورقود در زمره ادبیات نخستین ترکی آذربایجانی محسوب می¬گردد.
در قرن 13 میلادی نمونه نثر ترکی آذربایجانی کتاب "صحاح العجم" هندوشاه نخجوانی میباشد این کتاب لغتی است چهارزبانه برای تعلیم زبان فارسی به ترکان آذربایجان.
در قرن 14 میلادی نکامل محسوسی در زبان ادبی از نوع نظم و نثر دیده می¬شود. شعرای بزرگی مانند نسیمی و قاضی برهان الدین و ضریر آثار ارزشمندی خلق نموده اند. نسیمی را میتوان بنیانگذار شعر آذربایجانی دانست. قصه یوسف که به شکل دو بیتی شبیه قوشما در سال 609 قمری/ 1230 میلادی توسط شاعری به نام علی سروده شده از جمله اشعار ترکی آذربایجانی محسوب میشود.
در این دوران کتابهای لغت زیر نوشته شده است مانند تحفه حسام، حلیه الانسان و حلبه اللسان. در قرن  پانزدهم با حکومت ترکان آق-قویونلو و قره قویونلو ادبیات آذربایجانی وارد مرحله دیگری گردید.
جهانشاه قره قویونلو به دوزبان فارسی و ترکی شعر می¬گفت و در اشعارش "حقیقی" تخلص میکرد. شیخ قاسم انوار از اهالی سراب از شعرای معروف این دوره بود. حبیبی، کشوری دیلمقانی و خلیلی از شاعران برجسته این دوران بودند.
نثر ترکی قرن 15 دارای سبک علمی بوده است. کتاب "اختیارات قواعد کلیه یا دایره جهان نما" از این قبیل کتابها می¬باشد. کتاب کوامل التعبیر بوازیچی نمونه دیگری از کتب قرن پانزده میباشد که درباره تعبیر خواب نوشته شده است. ۲۵ مهر ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

موقعیت ممتاز زبان ترکی در جهان از نگاه یک سیاح انگلیسی
دکتر توحید ملک زاده    https://t.me/melikzadeh
یک سیاح انگلیسی به نام ادوارد برجیس در تاریخ 15 ژوئن 1841 (دوران محمدشاه قاجار و اوایل حکومت ناصرالدینشاه ) با بیان جزئیاتی از کاربرد زبانهای شرقی، زبان ترکی را از حیث نفوس متکلم و ضریب نفوس در رتبه اول، فارسی را به عنوان زبان مکتوب در رتبه دوم و عربی به لحاظ وسعت کاربرد در مرتبه سوم قرار داده از شهر تبریز چنین می نویسد: « ... امیدوارم دانش زبانهای فارسی و ترکی به من کمک کند تا در این کشورها بتوانم خرج خود را دربیاورم!. بسیاری از انگلیسیها فارسی می دانند زیرا زبان مکتوب نواحی وسیعی از هند است و آنها ناگزیر به فراگیری آن هستند. فارسی تنها زبان مکتوب ایران، افغانستان و بخشهایی از تاتارستان و هند است هرچند به زبانهای بسیار دیگری تکلم می شود.
( انگلیسی¬ها) به ندرت ترکی می دانند و من انگلیسی هایی دیده¬ام که بین بیست یا سی سال از عمر خود را در عثمانی گذرانده¬اند اما زبان آنرا یاد نگرفته اند. این زبان ( ترکی) شاید بیش از هر زبان دیگری در کره زمین رایج است. از مرزهای مجارستان گرفته تا استانهای شمالی چین به زبان ترکی در لهجه های مختلف سخن می¬گویند اما همه این لهجه-ها شبیه هم است و هر کسی که یک لهجه را خوب بداند همه را می فهمد. فکر می¬کنم عربی به لحاظ وسعت کاربرد در مرتبه سوم قرار دارد.»
منبع: نامه هایی از ایران(1828-1855) چارلز ادوارد برجیس، ترجمه معصومه جمشیدی، حسین اصغرنژاد، تهران نشر و پژوهش فرزان روز، 1384، ص: 58
https://t.me/melikzadeh
۲۴ مهر ۱۴۰۳

از دارالفنون استانبول تا دارالفنون تهران و تبریز:
تبریز، دومین شهر ایران دوره قاجاری از نظر علمی امروزه چندمین شهر ایران است؟

دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
آذربایجان تا اواسط قرن بیستم دروازه ورود مدنیت نوین به داخل ممالک محروسه ایران قاجاری بود و این نقش را تا زمان تشکیل ایران نو با محوریت یک شاه، یک ملت و یک زبان، با سلطنت رضاشاه، داشت.
آذربایجان در دوره قاجار خصوصا از دوران حکومت عباس میرزا کانون نوگرایی و تجدد بود. همسایگی با دو دولت عثمانی و روس، داشتن قشر مترقی تاجر، وجود عناصر دانا و روشن بین در صنف دیوانیان دربار ولیعهدهای قاجار در تبریز از علل این مهم بودند.
نخستین چاپخانه ایران در سال ۱۸۱۷، نخستین چاپ کتاب و دهها اولین دیگران حاصل این فرایند نوپروری ترکان آذربایجان بود.
دارالفنون نیز پدیده ای بود که برای اولین بار  در سال ۱۸۴۶ در استانبول بنیانگذاری شد تا علوم جدیده و فنون مورد نیاز عصر جدید به داوطلبان آموزش داده شود.این مراکز عالی مورد توجه دولت قاجاریه قرار گرفت و در سال ۱۸۵۱ در دوران زمامداری ناصرالدینشاه اولین دارالفنون کشور با اقتباس از متد عثمانی در تهران افتتاح شد.چند سال بعد یعنی در سال  ۱۲۷۵ ق/۱۸۵۸ دارالفنون تبریز با اقتباس از تجربیات استانبول و تهران شروع بکار کرد.
پس از دوره ناصری و عزیمت ولیعهد به تهران، متاسفانه دارالفنون تبریز رونقش را از دست داد و در اواخر سال ۱۳۱۴/۱۸۹۷ ق تعطیل شد.
دومین شهر ایران دوره قاجاری از نظر علمی امروزه چندمین شهر ایران است؟
۲۳ مهر ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

درباره کلمه آذربایجان
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
آذربایجان کلمه ایست باستانی که اولین شکل تثبیت شده و مکنوب آن مربوط است به تلفظ یونانی آذربایجان به شکل آتروپات که در روایات هرودوت و سایر تواریخ یونان قدیم شاه ماد کوچک یا آذربایجان قدیم بوده در زمان حمله اسکندر به شرق. آتروپات بانی سلسله آتروپاتیان  بود در سرزمین آذربایجان.این سلسله توانست سرزمین آذربایجان را از هلنیسم و اشغال یونانیان بدور کند در حالیکه کل ممالک بین یونان امروزین تا مرو و هند به اشغال یونانیان درآمد. با توجه به حضور پروتوتورکها در آذربایجان، میرعلی سیدوف کلمه آذربایجان را مرکب از ترکیب کلمات آس/آذ + ار+ بای+ جان/قان دانسته که آس ها نام طایفه ای از ترکانند که نامشان در آسیا، آستارا، آستاراخان، سیواس، سلماس، میناس و روستاهایی مانند آستامال و غیره به یادگار مانده، نام آس بودون در کتیبه های ترکی کول تیگین و اورخون به یادگار مانده است.
ار به ترکی به معنای بزرگ و مجازا به معنای شوهر در ترکی آذربایجانی است. بای/بی در ترکی قدیم معنی ثروتمند می داد جان/قان هم به معنی آتا/پدر می باشد و در حالت کلی آذربایجان به نوشته میرعلی سیدوف به معنی  وارلی آز کیشی نین آتاسی / پدر مرد آز ثروتمند می باشد. اینکه بعضی ها آذربایجان را از آتش می دانند درست نیست چونکه آذربایجان با قدمت سه هزار سال قبل بایستی با تلفظ آن زمان بیان شود چرا که در زبانهای ایرانی در آن زمان، آتش به شکل آتر( با یک هجا تلفظ می شود) نه با آتر دو هجایی...
از سوی دیگر در برهان قاطع، آذربایجان را به اوغوز نسبت می دهند و ...
بنابراین با توجه به استمرار تاریخی حضور تاریخی و فرهنگی عنصر غالب ترک در این منطقه، بررسی اتیمولوژیکی آذربایجان با توجه به اتیمولوزی ترکی صائب می باشد. ۲۰ مهر ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

🌺 شماره ۱۹ مجله آیدین گله جک منتشر شد

⚡️آیدین گله جک ۱۹ - جی ساییسی یایینلاندی

💥 مجله را می توانید از دکه های روزنامه فروشی و کتاب فروشیها تهیه نمایید.
💥 فایل الکترونیکی نشریه را می توانید از فیدیبو تهیه نمایید.
💥 آبونه شدن راحت ترین راه دسترسی به نشریه است.


✳️ شامل مقالات مختلف در زمینه تاریخ, جامعه, ادبیات و هنر

@aydingalacak

🌲 مجله فرهنگی - اجتماعی "آیدین گله جک"

💥 در شماره ۱۹ نشریه می خوانید

🌺🌺 آیدین گله جک ۱۹ - جی ساییسیندا اوخویورسونوز



شماره ۱۹ فصلنامه "آیدین گله جک" منتشر شد

@aydingalacak

🌲 مجله فرهنگی - اجتماعی "آیدین گله جک"

چهارمین شماره مجله بین المللی الکترونیکی « مطالعات تاریخ آذربایجان و ترک» منتشر شد.
www.azerturkhistory.ir
صاحب امتیاز و سردبیر: دکتر توحید ملک زاده
@tohidmelikzade
محل انتشار: اورمیه
مقالات این شماره:
1- تاریخ نگاری ادبیات آذربایجانی و مشکلات مربوط به آن ( جنبش های ادبی آذربایجان در دوره ی شوروی): اکبر سعادت قلی پور آذر
2- جامعۀ شکننده و شکنندگی پیوندها: آسیمیلاسیون و گروه‌های منفصلِ اجتماعی در آذربایجان: دکتر شهرام پناهی خیاوی
3- صحاح العجم اولین لغتنامه ترکی آذربایجانی، در مقابل لغات فارسی و پهلوی: مهندس اسماعیل جعفرزاده( جفرلی)
4- بررسی نام و جایگاه بابک در کتیبه های ایلامی باروی تخت جمشید: محمد قره زاده شربیانی
5- بیجار، قروه ، تغییر بافت جمعیتی و تغییر هویت: خلیل مختاری نیا
6- تحلیلی بر وجه تسمیه و مرزهای آذربایجان باستانی: دکتر رضا زرگری
7- خط ترکی باستان برآمده از هزاره های فلات ایران و آذربایجان: مهندس مهدی حسنی اردبیلی
8- مشروح مذاکرات علیمردان خان توپچوباشوف، نماینده جمهوری خلق آذربایجان ( 1918-1920م) با مقامات ایران در استانبول: دکتر توحید ملک زاده
9- نگاهی بر کتاب «کرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او» نوشتۀ غلامرضا رشید‌یاسمی: علی بابازاده ایگدیر
10- ﺑﺮﮔﯽ ﭘﻨﻬﺎن از ﺗﺎرﯾﺦ اﺧﯿﺮ "ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻗﺸﻘﺎﯾﯽ ﻫﺎ و امور در هم آمیخته" : روزبه پیری
11- Aşıq Nəsibin yaradıcılığında işlək şeir janrları : نائله عسکر
مقالات فوق را می توانید از وبسایت
www.azerturkhistory.ir
دانلود کرده و مطالعه فرمایید.

مجله منتظر مقالات علمی شما می باشد. لطفا قبل از ارسال مقاله با سردبیر مشورت نمایید.

https://t.me/melikzadeh

کاظم خان قوشچو یکی از نمادهای اسطوروی مدافع آذربایجان در جنگ جهانی اول
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
جنگ اول جهانی یک فاجعه به تمام معنا برای آذربایجان مخصوصا غرب آذربایجان بود. کریدور زنگزور و در امتداد آن خط جلفا-خوی-سلماس و اورمیه در اشغال روسیه و ارامنه بود. تنها منطقه انزل در حاشیه دریاچه اورمیه، مابین اورمیه و سلماس در حال مقاومت مسلحانه بود. فردی عامی فقط و فقط با درک موقعیت و حساسیت اوضاع با اهالی منطقه وارد سنگی شد که بعدها کاظم داشی نامیده شد. مقاومت چندین ساله وی در این سنگ که روزی آلپ ارتونقای ترک ( افراسیاب ) در آنجا بود، قوت قلب اهالی اورمیه بود و بسیاری از کسانی که تهدید جانی دریافت کرده بودند از طریق محال انزل و قایق های کاظم خان به مناطق امن شرفخانه و تبریز و مراغه می رفتند.
۲۵ شهریور ۱۴۰۳ به همت شورای محترم شهر قوشچی و شهردار محترم آن شهر آرزوی چندین ده ساله وطندوستان آذربایجانی به حقیقت پیوست و مجسمه وی در میدان اصلی شهر قوشچی در میان تشویقات پرشور مردم پرده برداری شد.
لازم است
خیابانی به نام کاظم خان نامگذاری شود
تاریخ مبارزات وی به صورت کتاب مستند و علمی تدوین شود.
مجسمه وی به عنوان اسطوره مقاومت در پارک مشاهیر اورمیه نصب شود.
کنگره های برای بزرگداشت وی برگزار شود.
۲۵ شهریور ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

رابطه جغرافیا با سیاست و تاریخ
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
کمتر از چند دهه، در مدارس، درسی داشتیم بنام تاریخ جغرافیا. این دو درس با هم تدریس می شد و مکمل هم بودند. با ترکیب جغرافیا و سیاست هم علمی به نام ژئوپولوتیک یا جغرافیای سیاسی بوجود آمد که امروزه بسیاری از رفتارهای سیاسی جهان به صورت کاملا طبیعی و حتی جبری ناشی از جبر جغرافیا می باشد.
سفر دکتر پزشکیان به شمال عراق که با سوء تدبیر دول همسایه عراق و خصوصا ترکیه و با حمایتهای اسرائیل و آمریکا امروزه صاحب دولتی عشیرتی بارزانی-طالبانی شده سوای مسائلی دیگر، ناشی از ژئوپولوتیک متصل به آذربایجان و به تبع آن ایران می باشد. بدین خاطر این منطقه شمال عراق هم تاریخا و هم از بعد جغرافیا الی الابد زیرمجموعه ایران و خصوصا عنصر اصلی و همسایه آن آذربایجان بوده و خواهد بود.
منطقه شمال عراق از هزاران سال خصوصا بعد از اسلام تحت نفوذ و حاکمیت ترکان و خصوصا ترکان آذربایجان بوده اند. وجود هزاران اسم خاص جغرافیایی ( توپونیم) در این مناطق حتی شمال و مرکز زاگرس گواهی است محکم بر این موضوع.
امیدوارم دولت و وزرای دکتر پزشکیان وارث تسامح و تساهل تاریخی امپراطوی های پهناور ترکان سلجوقی، ایلخانی، صفوی، افشار، عثمانی و قاجار در مورد زبانها و فرهنگهای مختلف باشند. همچنین امیدوارم استارت این بزرگ منشی تاریخی ترکان، در عراق و در دیدار با نمایندگان فرهنگهای مختلف زده شده است. ۲۴ شهریور ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

قورولتای: مجلس مشورتی ترکان باستان و میانه
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
سیستم دموکراسی مبتنی بر خردجمعی و وفاق مردمی ترکان از هزاره های قبل از میلاد به نحو زیبایی در تشکیلات اداری- بروکراسی آنان در قالب مجلس نخبگان و طبقه ائلیت ترکان به نام قورولتای متجلی گردیده است. اگر اولین ردپای قورولتای در میان سومریان که خودشان را کنگر/قانقا ار می نامیدند دیده شده قورولتای انتخاب نادر به عنوان شاه در دشت مغان هم شاید جزو آخرین قورولتای های باشکوه سیستم مدیریتی ترکی قرار گیرد.
در این اجتماع صدهزار نفری، بزرگان طوایف، اعیان و اشراف، نمایندگان صنوف، روحانیون مسلمان و مسیحی و حتی سفرای دول خارجی از جمله عثمانی هم شرکت داشتند. اجتماع این افراد با دعوت سرتاسری نادر از کل مملکت از اواخر دی شروع و تا اواسط اسفند ادامه یافت. در این قورولتای شیعه به نام مذهب جعفری شناخته شد، صفویه خلع و آخرین شاه کودک آن تبعید شد. سب و توهین به سه خلیفه اول راشدین که از زمان شاه اسماعیل رسمی شده بود برچیده شد و کلاه ۱۲ ترک قیزیلباشی به ۴ ترک ( به مفهوم ۴ خلیفه راشدین) باب شد. نادرشاه طی نامه ای به سلطان عثمانی با توجه له همتبار بودنشان و داشتن اصالت ترکی، خواستار تایید رفورمهایش شد
دولت عثمانی نیز تعدادی از این خواسته ها از جمله رسمیت نادرشاه را قبول نمود.
مطالعه خواستگاه فرهنگی رفتارهای سیاسی رجال تاریخ ساز مانند این نمونه از رفتارسیاسی نادر در استفاده از سنت هزار ساله هم اندیشی ترکان می تواند ما را به تاریخ نگاری واقعی مردمان کنونی ایران سوق دهد.
۱۹ شهریور ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

تحلیل زلزله پنجشنبه، 15 شهريور 1403 دشت مغان ( بیله سوار جمهوری آذربایجان)
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
مرکز زلزله روز پنجشنبه، 15 شهريور 1403 در ساعت 10:15:37 به بزرگی 4/4 ریشتر در دشت مغان اراضی جمهوری آذربایجان بود که شهرها و روستاهای آذربایجان ایران را نیز متاثر نمود.
این زلزله مربوط به گسل سرتاسری آستارا می باشد. گسل آستارا يكي از گسلهاي فعال آذربايجان در قسمت شرقي كوههاي طالش بوده و در حقيقت مرز بخش بالا آمده با حوضه فرو رفته خزر مي‎باشد. راستاي آن تقريباً شمال – جنوب مي باشد و از فرو رفتگي كورا شروع و پس از عبور از نزديكي آستارا در رسوبات انزلي پنهان مي‎شود. ليكن ادامه آن به سمت جنوب را بخش ژئوفيزيك سازمان زمين شناسي كشور در نقشه هاي مغناطيسي هواي تاييد كرده است . ادامه گسل وارد اراضی جمهوری آذربایجان و دشت مغان شده احتمالا با گسل سراسری نئوور که در امتداد گسل آستارا در سمت غربی کوههای طالش می باشد به هم می پیوندد.
طول گسل آستارا حدود 400 كيلومتر و از نوع معكوس (Reverse ) فعال بوده و با توجه به رژيم معكوس اين گسل، رژيم زمين ساختي منطقه يك رژيم فشاري است.
مي توان زلزله هاي زير را مربوط به اين گسل دانست:
زلزله 22ژانويه 1840
زلزله 16 آوريل 1913 با بزرگي 2/5= M
زلزله 4 دسامبر 1978 با بزرگي 6=M
زلزله 9ژوئيه 1998 با بزرگي 7= M
حداکثر انرژی تولیدی این گسل، با در نظر گرفتن شکستن حداقل يك سوم طول آن ميتوان زلزله اي با بزرگی ۷/۵=M مي توان انتظار داشت. با توجه به فعالیت هر از چندگاه این گسل، لزوم استحکام بخشی اماکن مسکونی و دولتی لازم می باشد.
15 شهریور 1403
https://t.me/melikzadeh

دو حمله بزرگ روسها به ایران:
جنگ یکروزه ارتش رضاخانی ، مقاومت دوازده ساله قشون قاجاری( به مناسبت هشتاد و سومین اشغال ایران توسط روس و انگلیس در سال ۱۳۲۰ش)
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
یکی از شگردهای تاریخی دستگاههای تبلیغاتی پهلوی ها علیه دولت قاجاریه، تبلیغات شکست فتحعلیشاه و فرزندش عباس میرزا در برابر قشون روس می باشد که البته اصل مطلب درست است ولی علل آن و چگونگی مقاومت اهالی آذربایجان همراه با قشون قاجاریه که عمدتا باز هم  ترکان آذربایجان بودند به عمد مغفول مانده است.
واقعیت این است که دولت روسیه برای رسیدن به آبهای گرم به مناطق مابین دریای خزر و دریای سیاه لشکرکشی کرده که متاسفانه ارامنه و گرجی های تبعه دولت قاجاریه با این قوای متجاوز همراهی کرده که منجر به جنگهای گسترده بین ایران دوره قاجاریه و روسیه تزاری گردید. در این جنگها سپاه عباس میرزا در جنگهای اچمیادزین و ایروان پیروز شد ولی متاسفانه در جنگ اصلاندوز شکست خورد. در جنگهای ده ساله ای که بین طرفین رخ داد اگرچه قشون قاجاریه شجاعت بسیاری نشان داد ولی النهایه با عقد پیمان گلستان جنگهای ده ساله طرفین پایان یافت.
سیزده سال بعد با تصرف سرزمینهای دیگری از آذربایجان بدست روسها،  با برپایی قورولتای عظیم سلطانیه  که مجمع مشورتی برای جنگ با روسها بود، دومین جنگ بزرگ مابین قشون قاجاریه و روسها برای بازپس گیری اراضی اشغالی توسط روسها ، شروع شد که این دوره از جنگها دو سال طول کشید. در این جنگها متاسفانه بنا به علل مختلفی ، روسها با تصرف تبریز، اردبیل، مرند، اورمیه، خوی، سلماس تا اطراف میانه رسیدند و شاه و اهالی آذربایجان با پرداخت هزاران کرور جریمه با انعقاد معاهده تورکمنچای توانستند روسها را به شمال رود ارس برگردانند. از آن زمان مرز بین دو دولت، رود ارس منظور شد. نتیجه جنگهای بین دولت مدرن روسیه با دارا بودن قوای منظم و پیشرفته با دولت سنتی و بدون قشون منظم قاجاریه در دستگاههای تبلیغاتی پهلوی بی عرضه گی قاجاریه و زن بارگی فتحلیشاه تلقی گردید گو اینکه در آن زمان دنیای مشرق زمین از نظر سازو برگ نظامی در وضعیت خوبی بود و فقط قاجارها مخالف پیشرفت بودند.
در سوم شهریور 1320 دولت شوروی از دو محور جلفا و آستارا به طرف آذربایجان سرازیر شدند. قبل از همه امرای ارتش به تهران فرار کردند.بجز مقاومت تا سرحد شهادت تعداد شمار مرزبان، ارتش رضاخانی که به اصطلاح بانی ایران مدرن و ارتشی مدرن تلقی می شود نتوانست حتی یک هفته در مقابل ارتش روس مقاومت کند و شالوده ارتش ایران در عرض چند روز اولیه کاملا نابود شد. علیرغم این شکست، هیچ شخص حقیقی و حقوقی در ایران این قضایا را شکست نمی داند و هیچ کتاب تاریخ معاصر ایران به علل این شکستها در دوره رضاخانی نپرداخته است. و حتی همچون جنگ چالدران کسی مراسمی، یادبودی برای این شکست و شهدای آن برپا ننموده است.
حال بایستی پرسید مقاومت 12 ساله دوره قاجاریه در برابر روسها شرافتمندانه بود یا شکست یکروزه ارتش رضاخانی در برابر روسها!!  ۲ شهریور ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

مشروطه خواهی یک تحول جهانی بود.
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
امروزه جمعی از جوانان ترک گرای آذربایجانی مخالف جدی مشروطه و مشروطه خواهان شده اند.چرا؟ چون بعد از این تحولات و البته با سعی و تلاش مشروطه خواهان، دولت قاجاریه ( به زعم آنان ترک) ساقط و دولت شوونیست پهلوی تاسیس شد.
شاید در نگاه اول این نگاه، درست به نظر آید ولی صد البته تحلیل بسیار سطحی است.
در یک نظر فلسفه تاریخ، تمدن بشری نیز مانند رشد و بزرگ‌ شدن انسان رشد و نمو می کند.
کشورهای ایران قاجاری، روسیه تزاری و عثمانی نیز همگام با تحولات جهانی اواخر قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم وارد فاز تحولی در نگرش دولت-ملت شدند.
مشروطه خواهی در آذربایجان متأثر از تحرکات مدنی و بدون سلاح ژون تورکهای عثمانی و سوسیال دموکراتهای خشن و مسلح روسیه بود. دستجات مسلح مجاهدین سعی در پیشبرد امور اصلاحی مورد نظرشان بودند. ژون تورکها برعکس سوسیال دموکراتها نفوذ چندانی در تحرکات خشن آذربایجان نداشتند و داشناقهای ارمنی نیز با نفوذ در بطن مجاهدین آذربایجان به چریک بازی مشروطه خواهان دامن می زدند. هدف اصلی آنان نیز ساقط کردن محمدعلیشاهی بود که به تازگی به تخت سلطنت نشسته بود و حرف شنوی از مجلس را دون شان خود می دانست که با توجه به سنت شاهی کاملا طبیعی بود. آزار و اذیت حتی ترور محمدعلیشاه چاره ای جز برخورد با جنجال مشروطه خواهان نداشت.
تقابل روسیه و انگلیس در ایران نیز در آن زمان جالب بود. گارانتور سلطنت قاجاریه براساس معاهده تورکمانچای با روسیه بود و این کشور متعهد بود تا اولاد عباس میرزا در تخت سلطنت بنشیند. انگلیس نیز برای حفظ موقعیتش لاجرم از مشروطه خواهان مخالف محمدعلیشاه حمایت می کرد. تقابلات و کشمکشهای دو کشور بالاخره منجر به تقسیم نفوذ ایران به سه قسمت مناطق تحت نفوذ انگلیسدر جنوب ایران، روسیه در شمال ایران از جمله آذربایجان و منطقه بیطرف همان منطقه کویر گردید. براساس این عهدنامه بود که در سال۱۹۰۹ م، روسیه آذربایجان را اشغال کرده و تفکرات مشروطه خواهی آذربایجانی نتوانست در بحث تشکیل دولت ایران نو مشارکت جدی کند. به سبب کمی رجل مشروطه خواه در بروکراسی ایران، تمام رجال قبل مشروطه دوباره اختیار را بدست آوردند.(بسیار شبیه پزشکیان و ناامیدی قشری از ترکها از تحرکات انتصاباتی وی).
از دیگر سو ولیعهد براساس یک سنت نانوشته تاریخی، حکمران آذربایجان می شد ولی در این اوضاع و احوال کدام ولیعهدی تمایل به حکمرانی ایالت تحت اشغال داشت که محمدحسن میرزا دومین باشد؟
تمام این عوامل باعث شد تار و پود بروکراسی ایران قاجاری مضمحل شود. جنگ جهانی اول هم مزید بر علت شد و نظام کهنه عثمانی به ترکیه، نظام کهنه روسیه تزاری به نظام شوروی و نظام ممالک محروسه ایران به ایران نوی تبدیل شود که منحصرا بر پایه ملت ایران با زبان فارسی استوار بود. تلاش برای ساختن این سیستم ایرانی با خشونت فرهنگی همراه بود که بحث آن مجال دیگر می طلبد. ولی سوال اساسی این است که با فرض اینکه دولت قاجاری ترک بود چرا دولت ایران قاجاری به دولت ایران فارسی تبدیل شد و چرا دولت عثمانی به کشور ترکیه با زبان ترکی جدید؟
۱۶ مرداد ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

بررسی علل کم شدن رجال سیاسی آذربایجانی در سیاست ایران
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
تمام مورخین دوره های میانی و معاصر تاریخ در جهان به نقش بی بدیل آذربایجان و ترکان آذربایجان در اداره امور دولتها و امپراطوری های مشرق زمین متفق القولند. تاریخ نگاران معاصر ایران نیز گرچه سعی فراوان در سانسور نقش عنصر ترک در تاریخ مشرق زمین خصوصا ایران دارند و با انجام هزاران ترفند و بازی با الفاظ از بکار بردن کلمه ترک بجز اگر به قتل و غارتی منسوب شوند و مفهوم منفی داشته باشند دوری می کنند ولی نمی توانند خواستگاه دولتمداری دولت کنونی ایران که همانا عنصر ترک و سرزمین آذربایجان هست کتمان کنند.
از دوران قرون وسطی خصوصا تشکیل دولت صفوی، آذربایجان هم از نظر وجود بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی و آرامگاه اجداد صفویان و هم از نظر خواستگاه اقتصادی-نظامی سردسته ایالات این دولت معظم بود. عنصر ترک و تاجیک (که در تاریخنگاری ایرانی جدید، ایرانی نامیده می شود) بعنوان دو عنصر موثر سیاسی در کتب معتبر کلاسیک آن دوران موجود می باشد.
ولیعهدنشین شدن تبریز و جمع شدن رجال آذربایجانی( با اکثریت رجال ترکان و معدود رجل کرد) در اطراف ولیعهد، ارتقا این رجال آذربایجانی را در تهران مهیا می کرد. سیر طبیعی انتقال رجال آذربایجانی به دارالخلافه تهران و پخش آنها به عنوان والیان دولت قاجاری، امری بسیار طبیعی محسوب می شد که متاسفانه با بروز حوادث ناگوار مشروطیت و سپس وقوع جنگ جهانی اول، این سیستم به هم خورد و ولیعهدی نبود تا در آذربایجان ولیعهدنشین حکومت کند. تسلط پهلوی و تاسیس ایران نو با ساختاری متمرکز اوضاع را بدتر نمود بطوریکه تا دهه سی تقریبا رجال آذربایجانی اعم از صدراعظم ها، نخست وزیران، وزرا و روستای مجلس و سنای موجود در سیاست کلان ایران به اتمام رسید.با وقوع انقلاب اسلامی و تمایل غالب مردم آذربایجان به مرجعیت فرد دیگری غیر از رهبر انقلاب، حذف رجال آذربایجانی از سیاست انقلاب نیز شروع شد. با این حال در دوران نه چندان دوری هم رئیس جمهور، هم نخست وزیر و هم رئیس دیوان عالی کشور و در نهایت مجلس خبرگان در اختیار ترکان آذربایجانی بود.
با رئیس جمهور شدن افرادی از استانهای یزد، کرمان و سمنان اوضاع به ضرر رجال آذربایجانی بود ولی با رئیس جمهور شدن فردی غیرترک که قبلا فرماندار ماکو و استاندار استان اردبیل شده بود جمعی موسوم به حلقه اورمیه صاحب اختیار ایران شدند.
این روند نیز در ده سال اخیر تضعیف شد و انتظار می رود با کاهش رجال آذربایجانی در سطح ملی( ساکن در تهران) تعداد کمی وزیر و وکیل در هیئت دولت ایران دیده شود مگر اینکه سیستم ولیعهد نشین بودن تبریز قاجاری با طرح قالیباف مبنی بر اعلام تبریز به عنوان پایتخت دوم ایران اجرا گردد.
۷ مرداد ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

پزشکیان: بقول ما ترکها «سو آیدینلیق دیر»

نگاهی به تقدس آب در میان ترکان
دکتر توحید ملک زاده
[email protected]
ترکان باستان چند هزار سال قبل، همچون پاره ای از مردمان باستان به سیستم اعتقادی «آنیمیسم» معتقد بودند. آنیمیسم یعنی دادن روح زنده به اجزائ طبیعت همچون کوه، رود، دریا، درخت و سنگ. به اعتقاد ترکان باستان طبیعت نیز همچون موجودات زنده روح داشت و قابل تقدیس. با پیشرفت انسانها، در پاره ای از جوامع انسانی از جمله ترکان، به تدریج آنیمیزم جای خود را به شامانیزم داد ولی بقایای این اعتقاد هنوز بعد از چندین هزار سال در میان ترکان مانده است. تقدس کوه (سلطان ساوالان اردبیل و مشگین- کوه شهیدان اورمیه ) ، تقدس درخت( بستن نذر و حاجت به درختان کوهها و اسامی چون یالقیزآغاج) و تقدس آب و جنبه روشنایی آن (آیدینلیق) از این جمله هست. ابن فضلان سیاح عرب که قبل از اسلام آوردن ترکان اوغوز ( از اجداد ترکان آذربایجان، ترکیه و تورکمن) از محل سکونت آنها دیداری کرده از تقدس آب در میان ترکهای غیرمسلم صحبت به میان آورده است. این سفرنامه که تز دکترای زکی ولیدی طوغان رئیس جمهور باشقوردیستان قبل از استیلای بلشویکها و لنین بود و پس از حملات آنان از مملکت خود گریخته به استانبول آمده بود، بسیاری از آداب و رسوم ترکان هزار سال قبل را توضیح داده است.
بسیاری از این عادات قدیم از تیغ اعتقادات اسلامی رد شده و حذف شده و پاره ای از آنان نیز اسلامیزه شده اند. شاخه ای از علم تورکولوژی که در جستجوی ردپای اعتقادات ترکان باستان در قرن ۲۱ است توانسته این مراسمات را تحت عنوان اساطیر ترکان توضیح دهد. بهاالدین اؤگل، فضولی بیات و روح الله صاحب قلم تبریزی از جمله این دانشمندان هستند که سعی می کنند از لابلای اسناد و مدارک تاریخی طرز نگرش ترکان باستان را مطالعه کرده و جای آنها را در اندیشه انسان ترک آذربایجانی و ترک ایرانی و ترک ترکیه بیابند.
اصطلاح « سو آیدینلیق دیر»، رفتن به رودخانه ها در چهارشنبه آخر سال ( مراسم ناو سلماس/ نوو اورمیه )آغاز سال جدید با دست زدن به آب و جاری نمودن آب به دنبال مسافر به امید و آرزوی اینکه سفرش مثل آب جاری روان و بی حادثه باشد و دهها مورد دیگر که خوانندگان متذکر خواهند شد یادگاری اسطوروی از این چنین نگرش اجدادمان می باشد.
رئیس جمهور پزشکیان نیز که ذات حقیقی ترکی خود را علیرغم اکثر بروکراتهای ترک بلندپایه ایرانی به زبان می آورد نیز همچون تمام ترکان آذربایجان در ضمیر ناخودآگاه خود این جمله «سو آیدینلیق دیر » را رساتر از همیشه می گوید تا خواب ایرانشهری ها را که کاری جز تخریب ملل ساکن ایران، نفرت پراکنی ملی با همسایگان و دوستان و عقب نگه داشتن مملکت از پیشرفت و رفاه بلد نیستند را چندین سال آشفته تر نماید.
۳ مرداد ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

ریاست جمهوری پزشکیان، فرصتی مناسب برای ورود ایران به اتحادیه ترک و اتحادیه عرب و اولین قدم برای ورود به نگاه ملی
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
ایران امروز، حاصل تلاشهای سه فرهنگ بزرگ عربی، ترکی و دری(تاجیکی یا فارسی) است.اسلام با ورود اعراب مسلمان به ایران امروزین تا اقصی نقاط آن خراسان و ماورالنهر یکپارچگی فرهنگ اسلامی را برای این منطقه به ارمغان آوردند. در سده های بعدی با اسلام آوردن ترکان شرقی و خصوصا ترکان اوغوز پیشرفت ترکان پر خلافت اسلامی سریعتر شد و مصر و بغداد پذیرای حضور ترکان شدند. این بار خلفای عباسی و فاطمی برای به تخت نشستن با امرای ترک بیعت می کردند. زبان دری به همراه زبان ترکی نیز به مدد سلاطین ترک، زبان ادبیات و شعر قسمت شرق دنیای اسلام گردید. از عجایب روزگار هم یکی این است که چرا ترکان مروج شعر و ادب دری/فارسی بودند که در آینده بدان خواهیم پرداخت. تشکیل دولت صفویه نقطه عطفی در تاریخ دنیای اسلام گردید و مذهب تشیع به صورت رسمی در قلب دنیای اسلام صاحب دولت رسمی شد.از همان هنگام دولت قیزیلباش صفوی صاحب اختیار شیعیان و دولت عثمانی صاحب اختیار سنیان چه ترک چه عرب و چه عشایر کرد گردید. ورود میسیونرهای خارجی مسیحیان منطقه را هم وارد معادلات کرد و دولتهای این میسیونرها اعم از روسیه، فرانسه، انگلیس و آمریکا هر کدام جداگانه صاحب اختیار ارامنه و آشوریان دنیای شرق شدند.
تا آغاز قرن بیستم اوضاع بدین منوال بود و دولت ایران قاجاری مسئول شیعیان، عثمانی مسئول سنیان و دول خارجی مسئول مسیحیان بودند. مثلا در مسئله تنها مسجد ترکان سنی مذهب اورمیه، عثمانی دخالت می کرد و در امور شیعیان استانبول، سفیر ایران. یا سلطان عثمانی از عشایر کرد آذربایجان سپاه حمیدیه درست می کرد و مریدان شاه اسماعیل در آناطولی فوج فوج به اردبیل آمده و رحل اقامت می گزیدند.
آغاز قرن بیستم تشکیل دول ملی بود. قبلا اکثریت اعراب در ذیل حاکمیت عثمانی بودند و عشایر خوزستان در دولتمداری قاجاریه که بعدا دولت ایران نامیده شد نقش محلی داشتند. پس از خلع ترکان قاجاریه از حکومت ، نقش ترکان در ایران نیز به حاشیه رفت و ایران نو کشوری با زبان فارسی مهندسی شد. زبانهای دیگر از جمله ترکی و عربی به زور به حاشیه رفت و برای رد ترکی تئوری پردازی ها شروع شد. زبان آذری با شدت تمام تبلیغ و هر گونه فعالیت زبانی برای ترکی ممنوع اعلام شد.
سیاست خارجی ایران مطابق افسانه های شاهنامه با ضدیت با ترکان و اعراب ترسیم شد و در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکمی که ما هستیم این سیاست دوام یافت.
ایران علیرغم داشتن پایه اسلامی عربی، ترکی با نگاه سلبی به ترکان خود از پیمانهای منطقه ای اوراسیا استفاده ای نکرد و با نادیده گرفتن خیل عظیم علاقمندان به فرهنگ عربی از اتحادیه عرب دوری گزید. طرفه اینکه نه تاجیکستان تاجیکی زبان و نه افغانستان دری زبان این سیاست انحصارطلبانه ایران را قبول نکرده هر دو طرف از طرف مقابل دوری گزیدند.
با توجه به اینکه سیستم دولت ایران از اساس یک سیستم ترکی و اسلامی بود که با کودتای رضاخان و دسیسه انگلیس از ترکان گرفته شد و اینکه، نگاه عمومی دولتمداری ترکان در شعر « دولت ترکان که بلندی گرفت مملکت از داد پسندی گرفت » متجلی است، لزوم عضویت ایران در اتحادیه ترکان و اتحادیه عرب برای افزایش رفاه عمومی ایرانیان در سایه تجارت و ارتباطات فرهنگی کاملا حس می گردد. بی شک این مهم ، گامی نخست و ضروری برای دوری نمودن از هر گونه قومگرایی است که جناب ظریف اعلان نموده اند. « چونکه تو بیدادگری پروری ترک نه‌ای هندوی غارتگری »
۳۰ تیر ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

سمبوليسم عدد نه در ميان تركان
به مناسبت نهمین رئیس جمهور ایران، مسعود پزشکیان
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
در طول تاريخ، اعداد به انحاى مختلف انسان ها را به خود مشغول داشته و در اين باره انسان ها نيز به تخيل و سمبوليزه کردن آنها پرداختنداند. اعدادى مانند 2 ، 3 ، 4، 7، 9 ، 12 ، 13 ، 40 از جمله اين اعداد هستند. در اين ميان عدد 9 در ميان تركان باستان و تركان معاصر از اهميت فراوان برخوردار بوده و اصولاً زندگى تركان بر مدار نه بوده است. دقيقاً علت تقدس عدد نه در ميان تركان مشخص نيست شايد زاده شدن انسان پس از نه ماه و نه روز پس از انعقاد نطقه علت اين امر باشد.با مطالعه ى تاريخ تمدن تركان از تركان باستان تا همين اواخر در مى يابيم اهميت عدد 9 همچنان در طول تاريخ پابرجا بوده است.
اولين تمدن شناخته شده جهان از آن سومريان پروتورك مى باشد. طبيعى است عدد مقدس 9 نيز در ميان تركان سومرى رايج باشد. مثلاً در ميان سومرى ها در هر برج دروازه ايشتر (الهه ى عشق از مصدر ايسته مك ) 9 رديف حيوان نقش گرديده بود. شامل گاوهاى زرد طلايى با يال ها و منگوله هاى آبى و شاخهاى سبز ، شيرهاى زرد رنگ با خال هاى سفيد كه همه در زمينه اى آبى نقاشى شده بودند. مى دانيم شاخ از مظاهر قدرت آسمانى تركان و رنگ آبى رنگ تقدس در ميان جوامع ترك محسوب مى شود.
۱ _ در ميان قبايل ترك ساكن تركستان به قبیله دوققوز اوغوز نيز برمى خوريم. قبايل اوغوز مركب از ۲۴ قبیله از دوققوز اوغوز ها منشعب شده اند. در كتيبه هاى اورخون در ميان دوققوز اوغوزان از مراسم يوغ (عزادارى) به مناسبت مرگ آلپ ارتونقا كه در شاهنامه افراسياب خوانده شده ياد شده است.
۳ _ در كتاب وزين دده قورقود شاهكار ادبى تركان نيز عدد ۹ به نحو بارزى ديده مى شود.
۴ _ در اعتقاد شامانيسمى تركان باستان « باى اولگن » بر بلند ترين نقطه ى آسمان نهم بر قله كوه قرار گرفته است.
۵ _ در كتاب وزين ديوان لغات الترك نوشته محمود كاشغرى اولين توركولوژ جهان در ماده ى توققوز توغلوق خان چنين آمده است: « خاقان و ملك داراى توققوز توغ يعنى داراى نه درفش و بر نه درفش چيزى نمى افزايند و هر چند كه ولايت و مقام بيشتر شود به همان نه فال نيك گيرند و شگون دارند. و اين علم ها و درفش هاى نه گانه را از ديبا يا حرير نارنجى رنگ سازند نيكو فالى را».
۶ _ امير تيمور كه به حق وارث امپراطورى فرهنگى _ سياسى تركان بود نيز به رسم اجدادش عدد نه را مقدس مى شمرد. وى پس از فتح دمشق از مردم تحف و هدايايى جمع كرد و اين تحف را « دو قوزات » يعنى نه تا از هر جنس مى ناميد.
۷_ امپراطورى ايلخانى نيز كه تمام آسيا را تحت تسلط خود گرفته بود نيز عدد نه را عددى مقدس مى شمرد مثلاً قوبيلاى تمام هدايا را با مضربى از عدد ۹ دريافت مى كرد. ماركوپولو سياح ونيزى كه به اين مساله اشاره كرده است همچنين مى نويسد: « سارق در ميان تركان اگر مستحق مرگ نباشد جزايش چوپ و فلك مى باشد مى تواند مجازات خود را بازخريد كند. در اين صورت بايد نه برابر قيمت شى مسروقه را بپردازد.».
۸ _ در ميان تركان تركمن نيز همين رسم ديده مى شود مثلاً مهريه دختران تركان بر مدار نه بود « دو نه طلا، سه نه طلاو...» دخترخان و طورها و ساير اعيان تا نود دوقوز طلا بر قرار مى شد.
۹_ در كتاب نفيس « سنگلاخ » كه در عهد نامه نادر شاه نوشته شده داريم: « بعضى از مورخين هم عدد اولاد يافت را نيز كه ابوالترك است نه شمرده اند. هديه و پيشكش را از هر جنس كه باشد نه نه ترتيب مى دهند لهذا هديه و پيشكش را نيز بالمجاز «توقوز» نامند. و موافق شرع نبوى نيز مزيت عدد نه عدد ديگر وضوح دارد زيرا كه عدد اسماء حسنى الهى نود و نه است» در همانجا ذيل لغت توقوز اتابك داريم:« كنايه است از آبا علوى كه عبارت از نه فلك باشد».
۱۰_ طرخان از جمله القاب مهم در سيستم اجتماعى تركان بوده كه دارنده اين لقب از «نه» امتياز برخوردار بود. نام پدر معلم ثانى افتخار فلسفه ترك حكيم ابونصر فارابى ، محمد طرخان بوده است.
۱۱_ در پرچم رسمى تركان چچن نيز گرگى با نه ستاره در اطرافش ديده مى شود.
۱۲ _ در ميان درياچه اورميه جزيره اى به نام « دوققوزلار » ديده مى شود و در خود شهر اورميه يخ خانه اى به نام دوققوز پله وجود دارد.
۱۳ _ در ميان تركان قاجار نيز عدد ۹از اهميت برخوردار بود بطوريكه به مناسبت ورود مظفرالدينشاه از اروپا به سرحد نه طاق نصرت به افتخار وى برپا داشتند.۱۶تیر ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh

بی تفاوتهای سیاسی امروز آذربایجان
آیا الان موقع قهر است؟
دکتر توحید ملک زاده
https://t.me/melikzadeh
مطالعه تاریخ آذربایجان نشان می دهد این منطقه تاریخی که نام آن قدمتی حداقل دو هزار ساله دارد، بیشتر از ظرفیتش برای ارتقا سطح رفاه ایران گام برداشته است. تاسیس دولتهای مختلفی چون صفوی و افشاریه برای دفع حملات دیگران، تلاش برای بهبود و ارتقا سطح شهروندی با انقلاب مشروطیت، آوردن اولینهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی برای کل مردمان ایرانی که درک درستی از مدرنیته نداشته اند، همه و همه آذربایجان و کل ترکان ایران را خسته کرده است. مصاف در هرات و گنجه و مرو و بندرعباس و بغداد همه برعهده ترکها بوده و در ایام صلح کار اداره این مملکت وسیع و ترمیم و آبادانی شهرها و روستاها...
رضاخان و نسل اول اکیب تفکر ایرانشهری بلایی بر سر مردمان ایران آورد که صدها سال هم از تبعاتش نخواهیم آسود و آن تبعات چیزی نبود جز دیکتاتوری، تعطیلی مشروطه و مجلس، تمرکزگرایی و شوونیسم زبانی زیر پوشش وحدت ملی ایران...
در این دوران، آذربایجان بزور به حاشیه رفت و از نقش یک منطقه دولت ساز به دو سه استان معمولی تنزل داده شد. قیام خیابانی و پیشه وری با کلی تلفات نتوانست داغ این تحقیر را رفع کند که نوبت به قیام ۲۹ بهمن تبریز رسید. آذربایجانی مجالی برای تنفس پیدا کرد و نقش تاریخ ساز خود را ایفا نمود........
و اما امروز.... پس از بیش از یکصد سال، ریاست جمهور ایران، فردی آذربایجانی می شود که به دفعات بر هویت ترکی خود تاکید کرده است. همچون سایر سرکردگان ترک، تاکید بر هویت ترکی خود نه انکار هویت دیگران بلکه سنت تاریخی ترکان که حمایت از زبانها و دیگر فرهنگهاست را فریاد می زند. همچون دیگر آذربایجانی ها بر مدرنیته، علم, اقتصاد آزاد و پویا، همزیستی با دیگر همسایگان تاکید می کند و جوانان دختر و پسر امروزین را در می یابد.
با این تفاصیل و فرصت بدست آمده برای دیگر ملل، آیا الان موقع قهر است؟
۱۲ تیر ۱۴۰۳
https://t.me/melikzadeh