زەوی سه‌خت و ئاسمان دوور

🔷
#ورد

لە کاتی خوێندنەوەی دەقێکی مێژویی چ کەلام، چ زانستی فیقه‌و، چ تەفسیر و...  دەبێ بگەڕێینەوە بۆ ڕوانگەی ئیلاهیاتی و چەمکە باوەکانی زمانی ئەو کاتە. بلێین ئەوان چۆن بۆ زمان ڕوانیویانە؟ ئەو ئاوەزە، چۆن بیری لە بەلاغەی زمان، کردۆتەوە؟ مەجاز چ مانایەکی بۆ سازاندوون؟ چۆن بۆ مەجاز لە زمانی دینی دەڕوانن؟ مجاز وەک حەقیقەتی ڕەها دەبینن،  یان وەک مەجاز و خەیاڵ و ئستوورە؟

یان ئەوان سیستەمی بیرکردنەوەیان نوێ بووە یان ئەی سدەی نێوەڕاستی زایینی بووە؟ چۆن بۆ ڕابوردوو ڕوانیویەتی؟  لەوەوپێش و مێژوو چۆن تێدەگات؟   زانستەکانی ئەو کاتە لە چ ئاستێکدا بوون؟

لە ئاوا فەزایەکدا دەکرێ باسێکی مەعریفی بێتە بوون، جا دەسەڵاتی مەعریفی ئەوکات خۆی دەر دەخات و دەزانین چ بەربەستێکی زانستی زاڵ بووە کە ناوێرێ لێی لادات و داهێنان بکات و ڕاڤەی جیاواز بخولقێنێ.

کاتێک دەڵێین مێژویی هزری ئیسلامی، هەم ئاوەز و عەقلمان لە بەرچاوە، هەمیش خەیاڵ و هەمیش توانای حافیزەویاداوەری و زەینی تاکی هزروان. فیکر شتێکی تەرا و جیا نییە و ئاوێتەی کات و شوێن و زاستەکانی کاتی خۆیەتی.

کاتێک دەسەڵاتێک، یان کەسانێک دێن و دژی خواستی خوا بۆ درووستکراوەکان، ئیرادەی ئازادیان لێ زەوت دەکەن یا لە ڕێگای دەقە دیینییەکان یان ئاوەزی خۆیان ڕێگا بە فیکر دەگرن و ڕای خۆیان دەسەپێنن، لە کاتێکا بە هیچ
مرۆڤێک ئەم دەسەڵاتە نەدراوە.خوا بەندەی ئازاد درووست کردووە تا خۆی لێی وەپرسێ و بەندەێ هیچ کەس و هیچ شتێک نەبێت. بەڵام ڕەوتە ئایدۆلۆژیەکان و گروپە سوودمەندەکان   بە جۆرێک دەقە پیرۆزەکان ڕاڤە دەکەن تا بتوانن لە سەر تاکەکان دەسەلاتی خۆیان دامەزرێنن.و زیندانێکی فیکریان بۆ سازکەن .

دەبێ بزانین ئەو ڕاڤە و تەفسیرەی، خۆی دەسەپێنێ دەقی قورئانی نین و تەفسیرێکن وەک هەزاران تەفسیری تر ، کە دەستەیەک بۆ بە دەستهێنانی زەڕ و زۆر و دەسەلات   دایهێناون .و پیرۆزیان نییە.

جا ئەو گروپ و تاقمانەی کە تەنیا لە  دەلاقەی ئایدۆلۆژیا و بەرژەوەندی خۆیانەوە بۆ ئایین دەڕوانن ، کەسانێکن کە بە ئیرادەی هەژموونی خواز و بێ رکابەر ، دەیانەوێ مانا بۆ دەق بکەن و غەیری خۆیان بۆ قەبووڵ ناکرێ .وا دەزانن خوا ئەوانی وەک پارێزەری مانای حەقیقی   دەق ناردووە و غەیری خۆیان لەو ئاوەزە بێ بەشە .

جا دەبوو بزانن ، ئەوەی تا ئیستا لە  مێژووی دیاردەی قورئان دیارە   هیچ کات قورئان بۆ هەموو گرفتەکان بە شێوەی رۆشن و  بڕاوە چارە سەری نەداوە  ،، شێوەی قورئان شێوەیەکی مەجازی و ئوستوورەییە   لە زمانی مەجاز بۆ گەیاندنی مانا کەڵکی وەرگرتووە.، ئەوە زمانێکە کە زۆرێک خۆی لێ نادەن و لە مانا و ڕاڤەی کۆڵن ، ئەوەش کردویانە لە ژێر شەڕو بەربەرێ کانێ هاتوونە بوون ، بۆ ئەو کاتانە  سازدراون .کە نە دەکرێ   نکۆڵیان لێ بکرێ و نە بە  هات و هاوار و تۆقاندن و تەکفیر  دەشاردرێنەوە.



✍ #سەید_عەزیز_حەسەنی


@kiwmars

نیشتمانی پیر

وا تێدەگەم گەر ئەم نیشتمانە چۆڵ کەم، ئیدی لەتێک زەوی نیە پێی لەسەر دانێم
کانیلەیەک نیە قومێ ئاوی لێ بخۆمەوە
سێبەری درەختێ نیە عەرەقی نیوچاوانم بسڕێتەوە
بنە مێوێک نیە هێشوە ترێیەکی لێ بکەمەوە
کەڵەشێرێ نیە سپیدان بانگ بدات
نە ئاسمان دەمێنێ
نە قازوقورینگ دەچنە سەفەر

مێر و
خاڵخاڵۆکە و
بۆق و
کیسەڵ و
کارمامز و
سەگ و
ئەسپ و
بەرخۆڵەی ئەم نیشتمانەم خۆش دەوێ

وادەزانم کە لەم خاکە ترازام
ئیدی نە موزیک دەمێنێ
نە ڕەنگ
نە سەما
نە عەتر
نە گۆزەی شەراب
نە ژنی ئەڤین پۆش

هەموو شتێکی ئەم نیشتمانەم خۆشدەوێ
پێکەنینی گیا
گریانی شەونم
ترپەی دڵی ئاو
ڕێکپۆشی بەفر
ڕووتی باران

هەریەکە و
گردێک،
شاخێک،
ڕووبارێک،
دارستانێکمان بە کۆڵەوەیە
تا داگیرکەران لێمانی نەدزن

ماندووین..
عیشقی ئەم نیشتمانە پیرە،
سەری هەموومانی خستۆتە گۆڕی بابمان!
-----------





قوباد جەلیزادە
@Ghobad_jalizadeh

📸 وێنە‌مێژوو


✍ ساڵی ١٣٥٣ ــ شارەدێ سرێش‌ئاوای لای قۆروە ــ پۆلی وانە‌وتنەوەی "باباشێخ حسەینی"، نووسەری کۆچکردووی سەوڵئاوایی

@Dengikurdistan

🔺لە کۆنفرانسی پاریسەوە بۆ ئیمرالی
📌مێژوو دووبارە دەبێتەوە

✍ عێرفان کەرەمی

🖊لە ساڵی ١٩١٩، شەریف پاشا، لە کۆنفرانسی ئاشتیی جیهانیی، له پاریس، خۆی وەک نوێنەری کورد و کوردستان ناساند. ئەو بۆ کارتێکەری لە کۆنفرانسەکە بۆ بەرژەوەندیی کورد، دەستی‌کرد بە زەنجیرە دانوستانگەلێک و لە وتاربێژییەکانیدا هاوشێوەی نەتەوەگەلی دیکەی جیهان داوای ناساندنی مافی ئازادی و سەربەخۆییی بۆ کورد کرد. ئەو لەگەڵ ئەرمەنیگەلێک کە «ئیتیحاد و تەرەقی» ئەوانەیان لە دوای کۆمەڵکوژییەکان لە دژی کوردەکان دانابوو یەکگرتووییی ڕێکخست و لەگەڵیاندا بۆ دامەزراندنی دەوڵەتگەلی کوردستان و ئەرمەنستان تێدەکۆشا. شەریف پاشا لەگەڵ نوێنەری ئەرمەنستان، بۆغۆس نوبار پاشا گەیشتە ڕێککەوتن و لە دانوستانەکانیدا لەگەڵ وڵاتانی دیکە جەختی لەوە کردەوە کە هیچ کێشەیەک لە نێوان هەردوو نەتەوەدا نیە، بەمەش ڕێگری لە پێکهێنانی بەرەی دژە کورد کرا.

ئەم پێشهاتانە تورکەکانی نیگەران کرد، ئەوانیش بێ دواکەوتن، بڕیاریان ‌دا دانوستان لەگەڵ کورد بکەن.  ئەوان بانگهێشتنامەیان بۆ ئەندامانی «جەمعیەتی تەعالیی کورد» نارد و کۆنفرانسێکیان لەسەر پرسی کورد بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشەیە لەناو دەوڵەتی عوسمانی‌دا سازکرد. ئەو لیژنەیەی بۆ ئەو مەبەستە پێک‌هێنرا، لەلایەن ئیبراهیم ئەفەندی حەیدەری، شێخ ئەلئیسلام و وەزیری پێشووەوە سەرۆکایەتی دەکرا و ئەندامانێک وەک ئەبوک پاشا (وەزیری ژێرخان)، عۆنی پاشا (وەزیری هێزی دەریایی)، سەید عەبدولقادر، ئەمین عەلی و میر موراد بەدرخانـی لەخۆگرتبوو.

دوای تاوتوێکردن، لیژنەکە ئەم بڕیارانەی دا:

۱. پێدانی ئۆتۆنۆمییەکی بەرفراوان بە کورد
۲. جێبەجێکردنی دەستبەجێی یاساکان بۆ زامنکردنی مافی کورد
۳. درێژەدان بە وەفاداریی کوردەکان بە ئەمپراتۆریی عوسمانی و خەلیفە-سوڵتان.

هاوکات پڕوپاگەندەی «ئیتیحاد و تەرەقی» لە ناو کوردەکاندا کاریگەر بوو و شەریف پاشا، بە خیانەتکردن بە کورد و نەتەوەی ئیسلامی تۆمەتبار کرا. هاوپەیمانییەکەی لەگەڵ ئەرمەنییەکان لەلایەن کۆمەڵێک کوردەوە لە ئەستەنبوڵ بە سەرۆکایەتیی مەلا سەعید کوردی (نەورسی) دژایەتی کرا و دووبەرەکییەکی قووڵ، لەنێوان ڕۆشنبیرانی ناسیۆنالیستی کورددا سەریهەڵدا. تەنانەت ژمارەیەکی بەرچاو لە سەرکردەکانی کورد، لە ڕێگەی تلێگرافەوە بۆ کۆنفرانسی پاریس ڕایانگەیاند کە شەریف پاشایان لە نوێنەرایەتیکردنی کورد  دوورخستوەتەوە.

دواجار شەریف پاشا بەهۆی ئەو نائارامیانە، ناچار بوو دەست لەکار بکێشێتەوە و لە کۆنفرانسەکە کشایەوە.

بەم شێوەیە کورد بە هەنگاوێکی سادەی تورکەکان، لە کۆنفرانسی ئاشتیی پاریس‌دا هەموو دەستکەوتەکانی لەدەست دا و لە نوێنەرایەتی دوورخرایەوە.

عوسمانییەکان کە تا کۆتاییی کۆنفرانسەکە کوردیان بە بەڵێنەکانیانەوە سەرقاڵ کردبوو، دواجار لە ژووری ئۆنی پاشا کۆبوونەوەیەکیان بەڕێوەبرد. کاتێک کوردەکان پرسیاریان لە چارەنووسی ئۆتۆنۆمیی ڕێککەوتوو کرد، وەزیرەکان بە تووڕەییەوە وەڵامیان دایەوە کە دەوڵەتی عوسمانی لە هەموو کاتێک دەسەڵاتدارترە و هیچ نیازێکی نیە لە هیچ بەشێکی سەرزەوینەکانی پاشەکشە بکات.

ناڕەزایەتی کوردەکان ڕووبەڕووی تووڕەییی لایەنی بەرانبەر بووەوە. دەگوترێت سەرەتا ئەبوک پاشا مشتێک بە سەر مێزەکەیدا دا و پاشان لە نوێنەری کورد، ڕەفعەت بەیگی داوە و کوتەکەی دڕاندووە.

مێژوو گیاندارێکە کە خۆی دووبارە دەکاتەوە.

پێویستە بیر لەم چیرۆکە بکەینەوە کە بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش هاوشێوەیە لەگەڵ ئەوەی کورد ئەمڕۆ ئەزموونی دەکات. ئەمڕۆ نەخشەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەکێشرێنەوە، بەڵام کورد چی دەکات؟ کورد لەسەر سفرەی تورکیا بەدوای چیدا دەگەڕێت؟ ئەمە لە کاتێکدایە کە بەتەواوی هەمان شت کە سەد ساڵ لەمەوبەر، بەسەریا هاتووە، ئەمڕۆش خەریکە ڕوودەداتەوە.

@Dengikurdistan