کتیبه

یادگار مردم خجند از تبریز

🔸کمال خجندی شاعر بزرگ تاجیک (۸ق) در بازگشت از حج تصمیم گرفت در تبریز بماند و در همین شهر نیز آرمید.

🔸وی در وصف تبریز میگوید:

تبریز مرا راحت جان خواهد بود،
پیوسته مرا ورد زبان خواهد بود/
تا در نکشم آب چرنداب و گجِل،
سرخاب ز دیده ام روان خواهد بود/

🔸نام کمال به درخواست مشترک ایران، تاجیکستان و قرقیزستان در سال ۲۰۲۰م در فهرست پاسداشت مشاهیر یونسکو قرار گرفت.

🔸با همت انجمن دوستی ایران و تاجیکستان در سال ۱۳۹۳ش، تنی چند از سُغدیان، مشتی خاک را به یادگار از آرامگاه کمال در تبریز به شهر خجند کنار رود سیحون یا سیردریا بردند و در حیاط خانهٔ کمال آرامگاهی نمادین ساختند و کتیبه‌ای به خط نیاکان نصب کردند.

🔸در بازدید از موزه کمال، حاکم خجند و خانم فرزانه خجندی شاعر بلندآوازه تاجیک نیز حضور یافتند.

🔸اگر کمال را معروفترین شاعر سبک کهن خجند بدانیم فرزانه نیز معروفترین شاعر سبک نوین است.
فرزانه به فروغ (فرخزاد) تاجیکستان معروف است.

🔸تصاویر بیشتر از موزه، آرامگاهِ دو کمال(کمال خجندی و کمال‌الدین بهزاد) در تبریز و خانم فرزانه، در کانال تلگرامی کتیبه.


مرتضی رضوانفر
پژوهشگاه میراث فرهنگی

مسجد و حمام شاه‌عباس، شهر گنجه.

🔸مسجد و حمام شاه‌عباس در مرکز شهر گنجه قرار دارد و در سال ۱۰۱۵ق (۱۶۰۶م) به دستور شاه‌عباس و طراحی شیخ بهایی ساخته شده‌ است.

🔸این دو بنای تاریخی، علی‌رغم بیش از ۱۰بار زلزلۀ قوی، همچنان پابرجا هستند.

🔸در کنار مسجد و حمام، مقبره و بنای یادبود جوادخان گنجه‌ای قاجار، آخرین حاکم شهر (پیش از سقوط و کشتار هولناک مردمِ گنجه توسط روسیه) قرار دارد.
جوادخان و فرزندش قهرمانانه جنگیدند و برای مردم گنجه اسطوره‌ای از مقاومت شدند.

🔸بر اساس منابع تاریخی، مسجد و بناهای اطراف، دارای کتیبه‌های فارسیِ با ارزشی بوده که به مرور حذف شده‌اند.

🔸اکنون تنها دو کتیبۀ فارسی از فرامین حاکمین محلی، یکی مبنی بر پرهیز از رفتارهای غیر اخلاقی و دیگری پرهیز از غصب املاک، بر سردر شبستان مسجد، برجای مانده است.

🔸تصاویر بیشتر از مسجد، حمام و مزار جوادخان، در کانال کتیبه.
https://t.me/katibefarsi

مرتضی رضوانفر
عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی

شاعر حروف و اعداد در جمهوری نخجوان.

🔸نعیمی استرآبادی شاعر و عارف ایرانی و بنیانگذار فرقه حروفیه در ۷۴۰ق در استرآباد (گرگان) متولد و از ۱۸ سالگی به اصفهان، مکه، خوارزم، مشهد، تبریز، باکو، شروان... سفر نمود نهایتا در ۷۹۶ق به دلیل اعتقادات التقاطی به دستور تیمور گورکانی و توسط فرزندش شیرانشاه در نخجوان اعدام و جسدش پس از ۸ سال مجددا سوزانده شد.

🔸آرامگاه وی که اخیرا بازسازی شده است با عنوان شیخ خراسان در منطقه الینجه نخجوان قرار دارد.

🔸نعیمی که به علم حروف، جّفر و اعداد علاقمند بود به قدرتِ حروف در تفسیر قرآن کریم و جهان هستی اعتقاد داشت و فرقه حروفیه را تاسیس و پیروانش آنرا در ایران، افغانستان، عثمانی، سوریه، مصر... گسترش دادند.

🔸جنبش حروفیه به قدری جریان‌ساز شد که پژوهشگران زیادی در جهان به آن پرداختند.

🔸سیدعمادالدین نسیمی شاعر و عارف ایرانی که دو دیوان شعر به ترکی و فارسی دارد داماد و یکی از جانشینان نعیمی است. وی نیز در تبلیغ افکار حروفیه در شهر حلب سوریه به سختی شکنجه، اعدام و همانجا مدفون گردید.

تصاویر بیشتر در کانال تلگرامی کتیبه:
https://t.me/katibefarsi

مرتضی رضوانفر
پژوهشگاه میراث فرهنگی

مرتضی رضوانفر 1