ژنانی پێشەنگ

تۆڵە


تا شەقام و سەنگەری تۆ، تێکەڵی ژانێک دەبم
بەردەنووسی سەد دروشمی شیوەنی نانێک دەبم

من لەگەڵ بانگی خودای ئەودا بەسەر سێدارەوە
خاڵی دوا ڕستەی برین و کۆستی ئینسانێک دەبم

چیی بەیانی شک دەبەم سێدارە پشکووتن بەڵام
دێم و ڕستەی پڕ ورەی ئازار و نیشانێک دەبم

سەد شەقامی خوێن لەبەر دیدەم بەخوڕ دەڕوا هەتا
خاوەنی ئاڵایەک و مۆرێک و پەیمانێک دەبم

نابمەوە دێڕی دروشمی لێڵی سەر دیوارەکان
هەڵدەچم قۆناغ بە قۆناغ دێم و تۆفانێک دەبم

دوا هەناسەی ئەو شەهیدانەم تەواو هەڵگرتووە
ڕۆژی تۆڵە چۆپیکێشی سووری مەیدانێک دەبم

خەنجەری تۆڵەم هەتاکوو خوێن کەلاکی جاش دەبا
هەر لە گەڕدایە و دەبێ تا دەنگی کۆڵانێک دەبم
#ڕەسووڵ_سووڵتانی

@jnanipesheng

پۆلێنی کاتەکانی شەو و ڕۆژ  لە زمانی کوردیدا.

چەند حەفتە لەمەوبەر وێنە و نووسراوەیەک لە تۆڕەکۆمەڵایەتێکان بڵاو کراوە کە دواتر ڕوون بۆوە بەشێک لە کاتبەندێکان دروست نین و بە هەڵە نووسراون، بە حەول و تێکۆشانی "مامۆستا ئەنوەر ئیسماعیل‌پووری" ئەستێرەناسی مەهابادی، ئەو کاتانە بەشێوەیەکی زانستی و بە وێنە و بەڵگە، خرایە بەردەستی بینەران و خوێنەرانی هێژا.

بڵاوکردنەوەی ئەم پۆستە، ئەرکێکی نیشتمانییە.

@jnanipesheng

#درێژەی_بابەت

ناوچەگەرێتی:
ئەمەش بەھەمان شێوەی خاڵەکانی تر یەکێکی ترە لە مەترسسییەکان. دیارە دروستکردنی ھەستی ناوچەگەری و جیاکردنەوەی ئەندامەکانی کۆمەڵگا لەسەر بنەمای ناوچەیی بەبێ ڕەچاوکردنی باری توانایی و ژیری و بارودۆخی ھەر یەکێک لەو ناوچانە مەترسی سەرھەڵدانی دیاردەی خراپ و ناجۆری بۆ دروست دەکات. چونکە لە کۆمەڵی مەدەنیدا ھەموو ئەندامان ھەوڵی خزمەتکردنی ھەموو ناوچەکان دەدەن بەبێ جیاوازی.

چینایەتی:
جیاکردنەوەی کۆمەڵگا لە سەر بنەمای ئابووری و کۆمەڵایەتی و لە لایەک و فەرزکردنی توێژی خاوەن موڵک یان گەورە پیاوانی سەربازی و ئایینی بەسەر توێژ و ئەندامەکانی تردا بە پێچەوانەی خواست و بنەماکانی ئەم کۆمەڵگایەن. بۆیە نابێت باری دارایی و کۆمەڵایەتی ببێتە پێوەری ئەو پۆلینکردنەی کۆمەڵگا. چونکە لەوانەیە کەسێکی ھەژار باشتر لە کەسێکی خاوەن موڵک و سامان خزمەتی کۆمەڵگاکەی بکات.

میکانزمەکانی گۆڕان لە کۆمەڵگای داخراو بۆ کۆمەڵگای مەدەنی

پرۆسەی گۆڕان لە کۆمەڵگایەکی داخراو بۆ کۆمەڵگایەکی مەدەنی کراوەی پێشکەوتووخواز پێویستی بەگۆڕانکاری و ھەوڵی جددی ھەیە لە چەندین بواردا و ئەمانەی خوارەوە:

بونی ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگای مەدەنی:
بۆ ئەم مەبەستە دەبێ چەندین ڕێکخراوی جۆراو جۆر لە کاری بەردەوام و جددی دا بن بۆ دەست کردن بە پرۆسەی گۆڕانی گۆمەڵگا؛ و کاری ئەم ڕێکخراوانەش بریتی دەبێت لە ھۆشیار کردنەوەی ھاووڵاتیان لە سەر ئەو بابەتانەی کە پێویستی بە گۆڕان ھەیە وەک گۆڕان لە بەشە کۆن و چەق بەستووەکانی داب و نەریتی کۆمەڵگا؛ و دەبێ ئەم ڕێکخراوانە کارێک بکەن کە لە ڕووی ھزری یەوە تا ڕادەیەک نەوەکانی پێشو ئامادە بکەن بۆ گۆڕینێکی مەبەستدار بۆ ئەوەی کاتی دەست کردن بە پرۆسەی گۆڕان گرفتی چاوەڕوان نەکراو نەیەتە پێش پرۆسەکە.
بواری سیستەمی سیاسی:
‌لە بواری سیستەمی سیاسیدا دەبێ وڵات لە سیستەمێکی دیکتاتۆری بەرژەوەندی خوازەوە بگۆڕێت بۆ دەسەڵاتێکی دیموکراتی ھەڵبژێردراو کە بەرژەوەندی وڵات لە سەروی ھەموو جۆرە بەرژەوەندییەک دابنێت و گۆڕان لە ڕادەست کردنی دەسەڵاتەکان بەشێوەیەکی دیموکراتی بێت و دوور لە ھەر کارێکی توندو تیژی.

بەرقەرار کردنی ئاشتی و ئاسایش و دادپەروەری کۆمەڵایەتی:
بۆ بەدیھێنانی دادپەروەری و ئاشتی و ئازادی کۆمەڵایەتی کاری سیستەمی سیاسی و سەربازی لە سەرکوتکردن و پەراوێزخستنی دەنگە ئازادیخوازەکان دەگۆڕێت بۆ دابینکردنی ئازادی و دادپەروەری و سەربەخۆیی دادگاکان و پاراستنی وڵات لە دەستدرێژی دەرەکی، واتە ھیزی سەربازی تەنیا بۆ بەرپەرچدانەوەی دەستدرێژی دەرەکی بەکار دێت نەک لە دژی ھاووڵاتیانی ناوخۆ و ھێز لە ژێردەستی یاسادایە و ملکەچی بۆ ھیچ لایەنێکی سیاسی نییە.

بواری ئابوری و پیشەسازی: دەبێ سیستەمی سیاسی گەشە بە ئابوری وڵات بدات و گرنگی بە بازرگانی بدات و ھەوڵی دروستکردنی بازرگانی دەرەکی بدات و تەنھا بازرگانی ناوخۆیی بوونی نەبێت. و ھەروەھا دەبێ لایەنی پیشەسازی بەرەو پێشەوە بەرێت و گرنگی تەواوی پێ بدات. و ھەرەھا دابینکردنی بازاڕی ئازاد بەشێوەیەک کە چاودێری تەواو بکرێت لەسەر ئەم بازاڕە.

گۆڕان لە ڕۆڵی ئاییندا:
ئایین وەک ئەوەی سەرچاوەی سەرەکی دانانی یاسا و ڕێساکان و نەخشەی سیاسی وڵات بێت و ئەو بەرژەوەندییەکانی وڵات دیاری بکات دەگۆڕێ بۆ سیستەمێکی خواپەرستی و دوور دەکەوێتەوە لە گەمەی سیاسەت و سیاسەت مەداران. کەواتە لە کۆمەڵگای مەدەنیدا ئایین ڕۆڵێکی ئەوتۆی نییە ئەگەر بەراورد بکرێ بە کۆمەڵگایەکی داخراو.

گۆڕان لە بیرکردنەوەو ئەرکی تاکەکانی کۆمەڵگە:
تاک لە تاکێکی کۆنەپەرستی کلتوری باوەڕدار بە ئەفسانە و بیرە کۆنەکانەوە دەگۆڕێت بۆ کەسێی نوێخوازی لێهاتووی ئەوتۆ کە بتوانێت لەگەڵ گۆڕانکارییەکانی سەردەمەکەی خۆی بگونجێ بۆ ئەوەی تووشی دابڕان نەبێت لە ڕەورەوەی سەردەمەکەی. و تاک لە کەسێکی پشت بەستوو بە قەزاو قەدەرەوە دەگۆڕێت بۆ کەسێک کە پلانی ھەبێت بۆ داھاتووی خۆی و ئەرک و مافەکانی خۆشی دەزانێت.

گۆڕان لە سیستەمی کۆمەڵایەتی دا:
لە کۆمەڵگای داخراودا ھەستی ناوچەگەرێتی و خزمایەتی زۆر بەھێزترە لە ھەستی نەتەوەیی و نیشتمانی. بۆیە دەبێ ئەم ھەستە بگۆڕێت بۆ دلسۆزی و خۆشەویستی بۆ نیشتمان و مرۆڤایەتی و دەبێ کار بکرێ بۆ کەمکردنەوە یان نەھێشتنی دەمارگیری ئایینی و چینایەتی و کۆمەڵایەتی و سیاسی.

@jnanipesheng

#درێژەی_بابەت

٢_لە ڕووی ئابورییەوە:
لەبەر ئەوەی دامەزراندنی کۆمەڵگاکە لەسەر زەمینەی بازاڕی ئازاد دادەمەزرێ بۆیە بەردەوام ململانێ ی ئابوری لە جۆرو ژمارەی بەرھەمەکان دا بوونی ھەیە. ھەر کۆمپانیاو کارگەو بازاڕێک لە پێناو زوتر دابینکردنی خواستی ئەندامانی کۆمەڵگا ململانێ لەگەڵ بەرامبەری دەکات ھەولیش لە بەرھەمھێنان و دابینکردنی ئەو خواستانەدا لە نزیکترین کات و بە جوانترین شێواز و ھەرزان ترین نرخ ئەو پێویستییانە دابین بکات. بەمەش خەونە ئابوری یە کان دەبنە ڕاستی بەوەی ھەوڵی بۆ بەدەیھێنانی ئەو حەزانەی مرۆڤ دەدرێت، کە خەونی پێوە دەبینێت. چونکە سیستەمی بازاڕی ئازاد لە پێناو مانەوەو سەرکەوتن و ململانێکان دا ھەوڵ دەدات ھەموو خەون و حەزەکانی مرۆڤ بکاتە واقیع و بەرجەستەیان بکات. بە پێچەوانەی سیستەمی سۆشیالیستی کە دەوڵەت دەست دەگرێت بەسەر بازاڕ و کۆمپانیاکان و کارگەکان دا و بەرھەمەکان لەگەڵ سیستەمی ئایدۆلۆجیای سیاسی خۆی دا دەیگونجێنێت.
لەم بوارەش دا ھەریەک لە ئەندامەکانی کۆمەڵی مەدەنی بەپێی بواری پسپۆڕی و شارەزایی و لێھاتوییان خزمەتی کۆمەڵ و یانە و ڕێکخراو و پارتەکەیان دەکەن. ھەریەکەشیان ھەوڵ دەدەن بە باشترین شێوە گەشەی پێبکەن و کار بۆ سەرخستنی بەرنامەو ھەوڵەکانی بکەن. سەرباری ئەوەش لەم ھەستە ئایینی و ھۆزایەتی و ناوچەیییەکان بۆ ھەستی کۆمەڵ و ڕێکخرا
ھەڕەشەو مەترسییەکانی سەر کۆمەڵی مەدەنی. ھەر وەک چۆن ژیانی ھەر تاک و خێزانێک بێ ھەڕشە نی یە ئاواش بنیات نان و باری ژیانی ھەر کۆمەڵگایەک بێ ھەڕشە و مەترسی و بێ کێشە نییە. چونکە بەو پێیەی مرۆڤ لە بیرکردنەوەو تێڕوانینەکاندا جیاوازە بە ھەمان شێوە لە سەیرکردن و تێڕوانینیان بۆ کۆمەڵگاکان جیاوازییان ھەیە. بۆیە کومەڵی مەدەنی و لە چەندین لاوە تووشی ھەڕەشە بووەتەوە کە بریتین لەمانەی خوارەوە بە کورتی:
توندڕەوی ئایینی:
بەو پێیەی لە کۆمەڵگا ئایینییکان دا ھەستە نەتەوەیی و ناوچەیی و ھۆزایەتییەکان دەگۆڕێت بۆ ھەستی ئایینیبون، بوونی چەندین چینی جیاواز لەناو زۆربەی ئایینەکان دا ئاسایییە کە لەگەڵ کۆمەڵی مەدەنی یەک ناگرێتەوە؛ و کەسایەتی یە ئایینییەکانیش زۆربەی جار کێشە بۆ ڕەوتەکانی دروستبوونی کۆمەڵی مەدەنی دروست دەکەن چونکە لەبەرژەوەندی یە کەسییەکانی خۆیان دەدات بڵاو بوونەوەی ئەم جۆرە ئایدۆلۆجیایانە و وادەکات پیرۆزییان لێ دابماڵرێت و ببنەوە کەسێکی ئاسایی و سادە و یەکسان لە ئەرک و مافدا لە کۆمەڵێکی مەدەنیدا. بۆیە بە ھەموو شێوەیەک ھەڵی دژایەتی کردنی دەدەن.
کۆمەڵگای نەتەوایەتی:
لە کۆمەڵگای نەتەوایەتی دا ھەموو ھەستەکان دەگۆڕێت بۆ ھەستی ھاونتەوەیی بوون و پیرۆز کردنی نەتەوەیەکی دیاری کراو بەسەر نەتەوەکانی تردا و گرتنەدەستی دەسەڵات لەلایەن نەتەوەیەکی دیاری کراو لە ھەموو بوارەکانی ژیان دا لە کۆمەڵگا. بەڕادەیەک پلەو پۆست بە نەتەوە ژێردەستەکان ڕەوا نابینرێت. بە پێچەوانەی کۆمەڵی مەدەنی کە بە یەک چاو سەیری ھەموو نەتەوە و ئایینێک دەکات و ھەمووی بە ئەندامی خۆی دەزانێت.
ھۆزایەتی: واتە پابەند بوونی زۆربەی ئەندامەکانی ھەر ھۆزو تیرەو بنەماڵەیەک بە خۆیانەوە. یان بە واتایەکی تر سەپاندنی ھەر ئەندامێکی ئەو ھۆزە بەسەر ھۆزو تیرەو تایەفەکانی تردا بە بێ جیاوازی ژیری و لێھاتوویی و تواناکانی. ئەمەش پێچەوانەی تەواوی بنەمایەکی گرنگی کۆمەڵی مەدەنی یە ئەویش یەکسانی. بۆیە پابەند بوون بەو سیستەمە و داکۆکیکردن لێی ھەڕشە و مەترسی گەورە بۆ دامەزراندن دەرکەوتنی کۆمەڵی مەدەنی دروست دەکات.
#درێژەی_هەیە

@jnanipesheng

#درێژەی_بابەت

شۆڕشی فەرەنسی:
بەپا بوونی شۆڕشی فەرەنسی لە (١ ی تەممووزی ساڵی ١٧٨٩) و بڵاوکردنەوەی بەیاننامەی ڕاگەیاندنی (مافی مرۆڤ و ئازادی ھاووڵاتی بوون) لە ١٦ ی ئابی ١٧٨٩ز داتر بە سەرکەوتن گەیشتنی لە ساڵی ١٧٩٤ سەرەتاکانی کۆمەڵی مەدەنی فەڕنسی ڕەگی داکوتا و ئەم ئەنجامانەی ھەبوو شۆرش:
ئـ. ڕووخاندنی سیستەمی پاشایەتی لە وڵاتدا و دانانی دەستووری فەرەنسە لە ساڵی ١٧٩١
ب. چەسپاندنی یاسای مەدەنی لە فەرەنسەدا.
پ. چەسپاندنی سیستەمی خوێندنی بە زۆر بۆ ھەموو چینەکان.
ت. ئازادی دامەزراندن و بەگەڕ خستنی پارت و ڕێکخراوەکان لە وڵاتدا.
ج. چەسپاندنی مافەکانی مرۆڤ و مافی چارەی خۆنووسین بۆ گەلی فەرەنسە

بیرمەندو فەیلەسوفەکانی بواری کۆمەڵی مەدەنی:‌
سەبارەت بەو ھۆکارانەی کە ڕۆڵیان ھەبووە لە دەرکەوتنی کۆمەڵگای مەدەنیدا بیرو ڕای جیاواز ھەیە. ھەر زانا و بیرمەند و فەیلەسوفێک بۆ ھۆکارێکی دەگێڕێتەوە کە بە ھۆیانەوە زەمینەی کۆمەڵی مەدەنی ڕەخساندووە.

بۆچوونی ھەندێک بیرمەند سەبارەت بە کۆمەڵی مەدەنی
دەستکاری
تۆماس ھۆبز (١٥٨٨–١٦٧٩): ئەم فەیلەسوفە بەریتانییە پێی وابوو کە سەرەتا مرۆڤ گیانی شەڕانگێزی تیادا بووە تاک لە دژی تاک و کۆمەڵ لە دژی کۆمەڵ شەڕی کردووە دواجار گەیشتووەتە ئەوەی پەنا ببات بۆ پەیمانی کۆمەڵایەتی بۆ تیکەڵ بوون و ڕا گۆڕینەوە پاشان بیرۆکەی کۆمەڵی مەدەنی سەری ھەڵداوە؛ و پێی وایە بۆ گەیشتن بەم قۆناغە کۆمەڵگا ھەنگاو بە ھەنگاو دەبێ پێش بکەوێت؛ و ئەم بیرو بۆچوونانەی لە کتێبی (لیڤیاتان) بە درێژی باس کردووە لە ساڵی ١٦٥٠ز.

جۆن لۆک (١٦٣٢–١٧٠٤ز): فەیلەسوفێکی تری بەریتانی بوو. کە لای وابوو (ھەموو تاکەکانی کۆمەڵ پاش ئەوەی سامان و باری داراییان بەرز دەبێتەوە بەرەو سیستەمی بازاڕی ئازاد دەڕۆن، تا بەھۆی ململانێ ی ئابورییەوە بە دەستکەوتی زیاتر بدەن دواجار دەست بەسەر بازاڕەکان دا بگرن و دەسەڵاتی ئابوری لە دەوڵەت وەربگرنەوە و بناغەی کۆمەڵی مەدەنی دابڕیژن). جۆن لۆک ئەم بابەتانەی لە کتێی (لێبوردەیی) دا بەدرێژی باس کردووە و بنەمای ئابوری ئازادی بە بنەمای کۆمەڵی مەدەنی داناوە و بەو پێ یەی کە کار لە سیستەمی سیاسی دەکات.

شارل مۆنتسیکیۆ (١٦٨٩–١٧٥٥):
زاناو بیرمەندێکی فەرەنسی بوو. تیۆری کۆمەڵگای مەدەنی لە کتێبی (ڕۆحی یاساکان) داڕشت. بە بڕوای ئەم (لە ھەر کۆمەڵگایەک دا ھەر کاتێک دەسەڵاتی چەسپاو بوو و کۆمەڵگا لە دەوڵەت جیا بوو و تەرازوی ھێزی لە نێوان ھەردوکیان ڕاگرت بەو کۆمەڵگایانە دەوترێ کۆمەڵی مەدەنی) و کەش و ھەوای بە ھۆکارێکی گرنگ داناوە بۆ وەرگرتن یان ڕەت کردنەوەی بنەماکانی کۆمەڵی مەدەنی لەلایەن کۆمەڵگاکانەوە؛ و پێی وایە دانیشتووانی کۆمەڵگا فێنکەکان زیاتر ئارەزووی چەسپاندی یاسا و کۆمەڵی مەدەنی دەکەن.

جان جاک ڕۆسۆ(١٧١٢–١٧٧٨):
زاناو فەیلەسوفێکی سویسری بوو. لە کتێبەکەیدا بە ناوی پەیمانی کۆمەڵایەتی دەڵی (تا ئەندامەکانی کۆمەڵ پەیمان لەگەڵ خۆیان دا نەبەستن بۆ بنیات نانی ئەو کۆمەڵگایەو ڕچەی داب و نەریت و کلتور و بنەما کۆمەڵایەتییەکان نەشکێنن، کۆمەڵی مەدەنی بوونی نابیت و دەرکوتنیشی مەحاڵە).

ئادەم سمیس (١٧٢٣–١٧٩٢): ئابووریناسێکی بەریتانی بوو. لە کتێبی سامانی نەتەوەکاندا باسی کۆمەڵی مەدەنی کردووە. دەڵێ (بنەمای کۆمەڵی مەدەنی بریتییە لە دابەشکردنی کاتەکانی کار دوای ئەوە بازاڕی ئازاد دروست دەبێت و دەرکەتنی بازاڕی ئازادیش بنەماکانی کۆمەڵی مەدەنی دادەمەزرێنێت.

کارل مارکس:
فەیلەسوفێکی ئەڵمانییە. لە کتێبەکەیدا سەرمایە باس لە دابەش بوونی کۆمەڵگا دەکات بۆ دوو چینی جیاواز (پرۆلیتار و سەرمایەدار). بە بڕوای مارکس تا توێژی پرۆلیتار دەسەڵات لە دەست سەرمایەدارەکان وەرنەگرن کۆمەڵی مەدەنی بوونی نابێت. چونکە ئەو کۆمەڵگا یەی لەژێر دەستی سیستەمی سەرمایەداریدا بێت ناتوانێ بگاتە کۆمەڵی مەدەنی.

چەند بنەمایەک بۆ دروستکردنی کۆمەڵی مەدەنی:
١_لە ڕووی سیاسی یەوە:
بنیات نانی ئەو کۆمەڵگایە شێوازیکی نوێ لە دەوڵەت دێنێتە بوون، جۆرێک لە سیستەمی سیاسی دادەمەزرێنێ کە دورە لە سیستەمی پادشایی ڕەھاو بنەماڵەیی و پشتاو پشت و دیکتاتۆرییەتی بیَ سنوور و سوڵتان نشینی و خەلافەت. لە بەرامبەردا دەسەڵاتێکی عیلمانی پایە بەند بە دیموکراسییەت و بەھا مەدەنییەکان دەردەکەوێت. لەم بوارەدا ئایدۆلۆجیای دەوڵەت سەربەستە لە کارەکانی و دورە لە دەست تێوەردانی ئایینی و پیاوانی ئایینی دروستکردنی کێشەی ئایدۆلۆجی بۆی. ھەروەھا لە بەرامبەردا دەوڵەت بۆ دەستەبەر کردنی ماف و ئازادییەکانی ئەندامان و ھاووڵاتییانی خۆی ھەموو ھەولێکی دەخاتە گەڕ.
لە پێناو دابینکردنی ئاسایشی ژیان و بەرەو پێش بردنی ئاستی بوارەکانی خوێندن و پەروەردەی دروست و زانست و زانیاری و ھونەرو وەرزشدا؛ کارێک ناکات کە ئەندامانی بۆ بەرژەوەندییەکی تایبەت و کاتی تووشی پاشا گەردانی و سەر لێشێوان ببن.
#درێژەی_هەیە

@jnanipesheng

#درێژەی_بابەت

قبوڵکردنی یەکتری ھەموو ئەندامانی کومەڵ:
مەبەست لەوەیە کە ھیچ کۆمەڵگایەک نابیتە مەدەنی تا ھە ڕێکخراوە ئەوەی بەرامبەری قبوڵ نەکات و ھاوکاری نەکات و ڕێزی لێ نەگرێ. دیارە ئەگەر ھەموو ئەندامانی ھەر ڕێکخراوە و کۆمەڵێک یەکتریان قبوڵ کرد و ھاوکاری یەکتریان کرد. پاشان کاری ئەندامانی ئەم ڕێکخراوە بۆ یارمەتیدان و ھاوکاریکردن و پێشکەوتنی ڕێکخراوەکانی تر بوو، ئەوا بناغەی بەدی ھاتنی کۆمەڵی مەدەنی بەھێزو پتەو و ئاییندەیەکی گەش و درێژ خایەنی دەبیت. بە کورتی کۆمەڵی مەدەنی لە ئەنجامی چەندین کادری کارای جۆراو جۆر لە توانا و بەرنامە و بیرکردنەوەی ھاوچەرخ و ڕەگەز جیاواز دادەمەزریت. ئەوەش دوای ئەوەی ھەستی خێزان و تایەفە گەری و ھۆزایەتی و ناوچەیی و ئایینی بۆ ھەستی خزمەتکردن و بنیات نانی کۆمەڵگەیەکی فرەیی دەگۆڕێت. باشتریشە ھەوڵەکانی ئەندامانی ئەو کۆمەڵە ڕێکخراوانە بە قەناعتە و باوەڕی خۆیان بێت. نەوەک لە بەرامبەر ماددە و خزمایەتی و تێرکردنی ئارەزووەکانی خودی و ئەندامەکان بێت یان لاسایی و چاولیکەری کۆمەڵگاکانی دەوروبەر و جیھان بێت.

مێژووی دەرکەوتنی کۆمەڵی مەدەنی
ئەگەر بە وردی بە ڕووداوەکانی مێژوودا ڕۆبچین و ئاوڕێک لە مێژووی سۆمەری و ئەکەدی و ئاشوری و میسرییە کۆنەکان و گریک و ڕۆمانەکان بدەینەوە بۆمان دەردەکەوێت کە ھەر لە سەرەتاکانی دەرکەوتنی شار و سیستەمی سیاسی دەوڵەتە شاردا سەرەتاکانی گۆمەڵگای شارنشینی و مەدەنییەت دەرکەوتووە. لەم ڕووە و پێدەچیت شارە کۆنەکانی وەک (ئور و لەگش و ئەربائیلۆ و ئاشور و نەینەوا و دلھی و ڕۆما و… ھتد) چەندین نموونەی جیھانی کۆن بن. بەڕادەیەک ئەو یاسایانەی لە ھەزارەکانی سێیەم تا یەکەمی زایین بەسەر ئەو شارانە و دانیشتووانەکەی دا چەسپان، سەرەتایەک بوون بۆ ئەو دەستەواژەیەی دواتر زاراوەی کۆمەڵگای مەدەنی بەسەردا سەپێنرا. دەرکەوتنی شێوازی (کۆمەڵگای مەدەنی نوێ)ش لە کۆمەڵگادا کە زۆربەی ھەرە زۆری بنماکانی کۆمەڵی مەدەنی لە خۆ گرتبیت بۆ نێوان سەدەکانی شازدەیەم و حەڤدھەمی زایینی لە ئەورووپا دەگەڕێتەوە لەم ڕووەشەوە دەکریت دەرکەوتنی کۆمەڵگای مەدەنی بۆ سێ قۆناغ دابەش بکەین:

١- شۆڕشی دەستووری لە بریتانیا: دوڕگەی بریتانیا لەوپەڕی باکووری خۆراوای کیشوەری ئەورووپا لە ھەزارەی یەکەمی پێش زایین وەک دەوڵەتێکی پاشانشینی ڕەھا دەرکەوتبوو. بە واتای ئەوەی پاشاو بنەماڵەکەی دەسەڵاتێکی بێ سنووریان ھەبوو لە بە ڕێوەبردنی وڵات تا دەرکەوتنی شۆڕشی پیشەسازی کە کۆمەڵێ گۆڕانکاری بە دوای خۆی دا ھێنا لەوانە لە ساڵی ١٦٨٨ شۆڕشگێڕان توانیان بنەماڵەی ستیوارت لە تەختی پاشایەتی بھێننە خوارەوە و ولیەمی سێ یەم بکەن بە پاشا لەم ڕووداوەش چەندین لێکەوتی ھەبوو لەوانە:
ئـ. دەسەڵاتی پاشا سنووردار کرا. واتە سیستەمی وڵات لە سیستەمی پاشایەتی ڕھا گۆڕا بۆ سیستەمی پاشایەتی سنووردار.
ب. ئازادی بە سەرجەم پارت و ڕێکخراو و یانە (کۆمەڵایەتی و ئابوری و سیاسی… تاد) درا.
پ. کارو دەسەڵاتی ئەنجومەنی لۆرد دیاری کرا.
ت. لێھاتویی گرنگی زیاتری پێ درا لە جیاتی خزمایەتی و ناوچەگەری.
ج. سیستەمی سیاسی وڵات لە ئایینی ڕەھا گۆڕا بۆ سیستەمە عیلمانی.

٢- شۆڕشی ئازادی خوازی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا: دەرکەوتنی ولایەتە یەکگرتووەکانی دوای دەرکەوتنی شۆڕشی ئازادی خوازی ئەمریکییەکان بەسەر بەسەر دەوڵەتی بەریتانیای داگیرکەر لە ساڵی ١٧٧٦ سەرەتایەکی نوێ بوو بۆ دەرکەوتنی کۆمەڵگایەکی نوێ بە ناوی کۆمەڵگای ئەمریکی. سەرکەوتنی ئەو شۆڕشە ئەو بەیاننامەیەی بە دوادا ھات کە (تۆماس جیفریۆن) لە ٤ تەممووزی ساڵی ١٧٧٦ ز لە (کۆنگرەی کیشوەری ئەمریکا) خستییە ڕوو کە گرنگترین بەندەکانی بوون:
ئـ. ھەموو مرۆڤێک مافی ژیانی ئازادو بەختەوەری ھەیە لە ئەمریکادا.
ب. ‌گەل دەسەڵاتی ئەوەی ھەیە کە داوای گۆڕینی ئەنجومەن و حکوومەت و سەرۆکی وڵات بکات.
پ. ھەموو توێژو ڕەگەزەکانی کۆمەڵگای ئەمریکا مافی دامەزراندن و خستنە گەڕی پارت و ڕێکخراو و کۆمەڵە یانەی تایبەت بە خۆیان ھەیە.
#درێژەی_هەیە

@jnanipesheng

کۆمەڵگای مەدەنی

کۆمەڵگەی مەدەنی مەبەست لەو کۆمەڵگایەیە کە ھەریەک لە کۆمەڵ و ڕێکخراوە خۆبەخشە ئازادەکان واتا ئەوانەی لەلایەن سیستەمی سیاسی ھەر دەسەڵاتێکەوە ھان نادرێن تا دەست بخەنە ناو کارو باری ھاووڵاتیانەوە و ھەوڵ پێش خستنی سەرجەم بوارەکانی ژیانی خەڵک و کۆمەڵگەکەیان دەدەن. بەمەبەستی کۆمەڵگایەکی پێش کەوتووی ھاوچەرخ، کە ڕێز لە سەرجەم تاکەکان و توێژەکانی کۆمەڵ بگرێت، ئەرکە کانیان بۆ دیاری بکات و مافەکانیان بپارێزێت. بە واتایەکی تر سەرجەم ئەو کۆمەڵ ھەرەوەزی و پیشەیی سیاسی و ڕێکخراوەیی و زانستی و وێژەیی و یانە وەرزشی و کۆمەڵایەتی ڕۆشنبیریانەی لە ھەر یەکێک لە کۆمەڵگەکان دا بوونی ھەیە و ئاگادارو شارەزای ئەرک و ماف و توانا و کارو ئامانجەکانیانن. ھەروەھا لە شوێن خۆیانەوە ھەوڵی چەسپاندنی یاساو بەدی ھێنانی ئامانجەکانیان دەدەن. ئەو بۆشایییەش پڕ دەکەنەوە کە لە نێوان خێزان و دەوڵەت دا دروست بووە، بەڵام ئەمانە جیاواز تر لە ئەندامەکانی ھەر خێزانێک، کەوابەستەی داب و نەریت و کلتورو ڕێسای خۆیانن و ڕابردویانن، یان سیستەمی سیاسی دەوڵەت یان وابەستەی کۆمەڵێک بەرنامەو یاسای تایبەت بە خۆیەتی و خۆی لێ لانادات، کار و ھەوڵەکانیان دەخەنە گەڕ بەڕادەیەک لە پێناو بەختیاری ھەموو توێژەکانی کۆمەڵ دا، ئامادەن زۆر سنوور ببەزێنن و تازەگەری بھیننە ئاراوە. بەمەش کۆمەڵگایەک دادەمەزرێت کە ئازادی و بەختەوەری و ڕێزگرتن لە یەکتری و دابینکردنی ماف بۆ ھەمووانی تێدا بەرجەستە دەبێت.

بنەماکانی کۆمەڵی مەدەنی
دەستکاری
ئەم کۆمەڵگایە لەسەر سێ بنەمای سەرەکی دامەزراوە، کە دەکرێت لێرەدا بە کورتی ئاماژەیان پێ بکەین:

ئیرادەی تاکەکانی کۆمەڵ:‌ مەبەست لەو ئیرادەیە کە ھەر یەک لە لە تاکەکانی کۆمەڵ بەرەو پێش چوونی ڕەوتی کۆمەڵگاکە بڕیاری لەسەر دەدەن و کاری بۆ دەکەن. ئەم ئیرادەیە لای ھەر تاکێکی کۆمەڵ جیاوازە لە خزمەتی و کەسایەتی و ھۆزایەتی لە لایەک و ڕەگەزنامەی خۆیی لە لایەکی تر، چونکە ھەر تاکێک لە کۆمەڵ بەھۆی لەدایکبوونی لە خێزانێک دا بووەتە ئەندامی ئەو خێزانە و بنەماڵە و ھۆزەکەی. لە کاتێکیش دا بووەتە ئەو ئەندامە نە پرسی پێکراوە و نە توانای بووە خۆی لێ لابدات. ھەروەھا وەک خەڵکی ناوچە یان وڵاتێک ئەندامییەتی بەسەردا بڕاوە بە ویستی خۆی نەبووە، بەڵکو بەپێی لەدایکبوون و پەروەردە بوون و گەورەبونی لەو وڵاتەدا ئەو ڕەگەزنامەیە ی پێدراوە و وەک خەڵکی ئەو ناوچەیە یان ئەو ھەرێمە ناسراوە یان ئەو وڵاتە ناسراوە. بۆ نموونە لەوانەیە زۆربەمان بە ویستی خۆمان نەبووبین بە عێراقی و حەزمان پێ نەکردبێ، بەڵام بارودوخی پەروەردە بوون و ژیانی ئێمە لە عێراق ئەو بڕیارەی بەسەر دابین. لە کاتێک دا خۆمان کورد بوین بەڵام وەک عێراقی ناسراوین.

ڕێکخستن و کاری ھاوبەش:‌
مەبەست لە کاری ڕێکخستنی ڕێک و پێک و شیاوی ھەر کۆمەڵەو یانەو ڕێکخراوو پارتێکە، کە لەلایەن ئەندامەکانییەوە بە گیانی لێپرسنەوە و دڵسۆزی بۆ بەھێز بوون و گەشەکردنی ڕێکخراوەکەیان ھاوکاری یارمەتی یەکتر بدەن. دوای ئەوەش گیانی ھاوکاری لەگەڵ ڕێکخراو و کۆمەڵ و یانە و پارتەکانی تردا دەگۆڕنەوە و بە ھەمووبان بە گیانێکی ھاوبەش خەبات دەکەن، کە بنیات نانی کۆمەڵگەی مەدەنییە، چونکە ھەر یەکێک لە ئەندامانی ھەر ڕێکخراوێک بە ویستی خۆیان بوونە ئەندام و بڕیاری ئەوەیان داوە ھەموو تواناکانیان بۆ گەشەکردن و خزمەتی ڕێکخراوەکەیان بخەنە کار. بۆیە چاوەڕوانی گەشەو پێشکەوتنی لەو جۆرەیان لێدەکرێت. ھەروەھا لە ھەر کۆمەڵگایەکدا چەندە ڕێکخراو و یانەو پارت و کۆمەڵەکان زیاتر و چوست و چالاک بن ئەوەندە کۆمەڵ مەدەنی بەھێزو کاریگەرە.
#درێژەی_هەیە

@jnanipesheng

دژ بە سێدارە وەستان، هێمای مرۆڤایەتی و بیری قووڵی ئینسانی مرۆڤی کوردە

هاووڵاتییانی خۆشەویست
هەروەک ئاگادارن ئەمڕۆ ٣ی ڕێبەندان بازاڕی شارەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بە هۆی دەربڕینی ناڕەزایەتی بە حوکمی لە سێدارەدانی کچەکانمان "پەخشان عەزیزی و وریشە مورادی" لە مانگرتنی گشتیدا بوو.
بەداخەوە لە شاری سەقز، شاری ژینا و ڕاپەڕین، هەر لە سەرەتای بەیانیییەوە هێزە سەرکوتکەرە ئەمنییەکانی سپا و ئیتلاعات و ئەماکن دژ به‌و كاره‌ مه‌ده‌نییه‌، هەڵیانکوتايە سەر بازاڕ و درگای پاساژەکانیان پلۆمپ کرد و زۆربەی دەڕابەی دووکانەکانی نێوان مەیدانی ئازادی و هەڵۆیان بە نووسینی "اخطار پلمپ" ناشیرین کرد.
بۆیە ئێمە بازاڕیانی بەشەکانی دیکەی شاری سەقز، وێڕای‌ پشتیوانیی‌ ته‌واوی‌ خۆمان له‌و دووكاندارانه‌، قین و ڕقی خۆمان لە هەمبەر ئەم کردەوە قیزەونە و زەبوونانەی دەسەڵات دەردەبڕین و ئاگاداریان ده‌كه‌ینه‌وه‌ لە ئەگەری بەردەواميی پلۆمپی ئەم شوێنانە، داخستن و مانگرتنێکی گشتیتر لە داهاتوویەکی نزیکدا ڕادەگەیێنین.

بازاڕیان و کاسبکارانی شاری سەقز
٣ی ڕێبەندانی ١٤٠٣ی‌ هه‌تاوی‌




@jnanipesheng

(کینە ئەم)*

ئێمە لە نێو تەمی خەمی نیشتمان و
گێژاوی شەوانی بەستەڵەکدا،
لە دۆزەخی بەرد و لە هەناوی ئاگردا،
لە ژێر سێبەری ڕەشی قەمچی و برینێکی ئەبەدیدا،
لەدایک دەبین.
ئێمە لە نێو بێشکەی خۆری میترا و دەسرازەی هەوریدا گەورە دەبین.
دار بەڕووین و ڕەگمان لە دڵی زریاندا داکوتاوە.
ئێمە سوێندمان
بە زەردەخەنەی گزینگی بەیانیی ئازادی خواردووە و داناچڵەکین
بە دەنگی زاڵی شەو و دێوەزمەی تاریکی.
ئێمە چیرۆکی خۆشەویستی وڵات و هیوای ڕزگاری و بەرخۆدانی گەلێکی نەسرەوتووی نێو تۆفانین.
#خەبات_ڕەسووڵی

* ئەم ناوە لە شێعری بە ناوبانگی مامۆستا جگەرخوێن وەرگیراوە.

@jnanipesheng

#درێژەی_بابەت

ڕۆژی 25ی گەلاوێژی ساڵی 1945 و دوای تێپپەڕینی سێ ساڵ لە تەمەنی کۆمەڵەی ژێکاف، ئەندامانی ئەو کۆمەڵەیە بڕیاری دامەزراندنی "حیزبی دێموکڕاتی کوردستان”یان دا و بە فۆرم و شێوازێکی سەردەمیانە دەستیان کرد بە ڕێکخستن و بە خێراییەکی چاوەڕواننەکراو جەماوەرێکی زۆر لە دەوری ئەو حزبە کۆ بوونەوە.

قازی محەممەد
لەو سەردەمەدا قازی محەممەد دادوەری شاری مهاباد بوو و لە ناوچەی موکریان وەک کاریزمایەکی فەرهەنگی و کۆمەڵایەتی لەلایەن خەڵکەوە ڕێزی زۆر لێ دەگیرا، دوای پێوەستبوونی بە ڕێکخستنە نهێنییەکانی کۆمەڵەی ژێکاف و دواتر وەک سەرۆکی ئەو کۆمەڵەیە بڕیاری گۆڕینی کۆمەڵەی ژێکافی بۆ حیزبی دێموکڕاتی کوردستان دەرکرد.
پێشەوا دانوستانەکانی بۆ دروستکردنی کیانێکی سەربەخۆ لەگەڵ سۆڤیەت دەست پێ کرد.

ئاشکرابوونی خەباتی حیزبی دێموکڕات و بوونی کەسایەتی قازی محەممەد لەناو ئەو بزووتنەوەیەدا بووە هۆی ئەوەی زۆر بە خێرایی ئەو حیزبە لە ناوچە ئازادکراوەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان پەل بهاوێت و دانوستانەکان لەگەڵ سۆڤیەت بۆ دامەزراندنی کیانێک بۆ کورد دەستی پێ کرد.

سۆڤیەت کە هاوکات لە شاری تەورێز پشتیوانی لە دامەزراندنی دەوڵەتێکی بۆ نەتەوەی ئازەری دەکرد، دەیویست کوردستانیش بکاتە بەشێک لە دەوڵەتی ئازەربایجان، بەڵام بە هەوڵ و پێداگرییەکانی قازی محەممەد کە ناسناوی پێشەوای کوردی پێ بەخشرابوو، سۆڤیەت لەو بڕیارەی پاشگەز بووەوە و ناچار بوو دان بە دەسەڵاتی کورددا بنێت.

کۆماری کوردستان
دوای چوار ساڵ و شەش مانگ ڕێکخستن، رۆژی دووی رێبەندان "22ی کانوونی دووەم"ی ساڵی 1946 بە ئامادەبوونی نوێنەری سەرجەم پارچەکانی کوردستان، پێشەوا قازی محەممەد لە مهاباد، کۆماری کوردستانی ڕاگەیاند و یەکەم کابینەی دەوڵەت لە 14 وەزیر پێک هات و سوپای کۆماری کردستان دامەزرا.

کۆماری کوردستان بە پێچەوانەی کۆماری ئازەربایجان کە بە پاڵپشتی سەربازی سۆڤیەت ڕاگەیەنرا، پشتی بە هێزی سەربازی خۆیی بەست و سوپای کۆمار کە بەشێکی پێکهاتبوون لە هێزی بارزانییەکان بە سەرکردایەتی مەلا مستەفا بارزانی، دامەزرا و محەممەد حوسێن سەیفی قازی وەک وەزیری جەنگ دەستنیشان کرا و پلەی جەنەڕاڵ بەخشرایە مەلا مستەفا بارزانی.
ئەو سوپایە سەرجەم تایبەتمەندییەکانی سوپاییەکی نیشتمانی تێدا بوو و بە شێوەیەکی سەردەمیانە ڕێکخراو، بۆ پارێزگاری لە سنوورەکانی کۆماری کوردستان. 
ئامانجی کۆمار فراوانکردنی قەڵەمڕەوی سەربازی نەبوو.

سوپا لە ماوەی تەمەنی کۆماردا چەندان جار بەرپەرچی هێرشی تارانی لە ناوچەکانی مامەش و قاراوە و هێڵی سەقز– بانە دایەوە و هێرشەکانی تێک شکاند.

کۆماری کوردستان وەک دەوڵەتێکی سەربەخۆ لە ماوەی تەمەنیدا کە ئەوکات دۆخی ئێران بە تەواوەتی شێوابوو و لە ڕاپۆرتی حکوومەتی تاراندا ئاماژە بە سەرهەڵدانی برسێتی و دزی و تاڵانی لە سەرجەم شارەکانی ئێران دەکرا، هیچ تاوانێکی تێدا تۆمار نەکرا و سەلماندی کە کورد ئەگەر دەسەڵاتی سیاسیی هەبێت، دەتوانێ ببێتە نموونەیەکی ئارام و شارستانییانە بۆ ناوچەکە.
پێشەوا دەیویست بناغەیەک بۆ بیری ناسیۆنالیزمی کورد دابنێت.
گەشەی ئابووری و فەرهەنگی لە ماوەی تەمەنی کۆماری کوردستان ڕووی لە هەڵکشان کرد و گۆڤار و ڕۆژنامە و بڵاوکراوەکان پەرەیانسەند و چاپخانە دامەزرا و ژنان هاتنە ناو چالاکییە سیاسییەکانەوە و بڕیاری خوێندنی زۆرەملێ لەلایەن حکوومەتەوە دەرچوو و زمان و ئەدەبیاتی کوردی بووژانەوەیەکی یەکجار زۆری بەخۆیەوە بینی.

لەڕووی کۆمەڵایەتییەوە یەک لەو خاڵانەی حکوومەتی کوردستان وەک ئامانجە ستراتیجییەکانی کردی بە بەرنامەی کار، بە مەدەنیکردنی کۆمەڵگەی عەشیرەتیی بوو کە پێشەوا، نەخوێندەواری بە هۆی سەرەکیی ئەو دیاردەیە دەزانی، بۆیە خوێندن لە هەموو ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی کۆمار بە زۆرەملێ کرا و کۆمەڵێک خوێندکار ڕەوانەی دەرەوە کران بۆ ئەوەی خوێندنی باڵا تەواو بکەن.

کۆماری کوردستان مانیفێستی سەرجەم شۆڕشەکانی کورد بوو و پێشەوا بە ئەزموون وەرگرتن لە شۆڕشەکانی شێخ سەعیدی پیران و سمایل ئاغای سمکۆ گەیشتبووە ئەو باوەڕەی کە نابێ پشت بە هێزی عەشیرەتی ببەستێت بۆ دامەزراندنی دەوڵەت و لە شۆڕشی شێخ مەحموودی حەفیدەوە بەو ئەنجامە گەیشتبوو کە پشتبەستن بە هێزی دەرەکی ناتوانێت بە ئامانجە نەتەوەییەکەی بگەیەنێت، بۆیە هەموو هەوڵی ئەوەبوو لەسەر بنەمایەکی مەدەنی و ئاشتیانە تاکەکان بە ڕۆحی کوردبوون و مافە نەتەوایەتییەکانی ئاشنا بکات.

پێشەوا بەر لە دامەزراندنی کۆماری کوردستان چەندان جار لەگەڵ نوێنەرانی سۆڤیەت کۆ بووەوە و کاتێک یەکێتی سۆڤیەت کە یەک لە دوو جەمسەرەکانی هێزی دنیا بوو پشتیوانی بۆ کۆمار راگەیاند، داوای لە پێشەوا کرد چی داواکارییان هەیە بۆ دامەزراندنی کۆمار بیخاتە ڕوو، بۆ ئەوەی هاوکاری بکەن، پێشەوا دوو داواکاری هەبوو لە سۆڤیەت کە ئەوانیش بریتی بوون لە چاپخانە و رادیۆ.
#درێژەی_هەیە

@jnanipesheng

#درێژەی_بابەت

دامەزرێنەرانی کۆمار دەیانزانی ئەو هەلە بەهۆی بارودۆخی نالەباری سیاسیی و هێرشی وڵاتانەوە هاتووەتە پێش و تەنیا دەسەڵاتیان بەسەر کەمتر لە 30٪ی خاکی ڕۆژهەڵاتدا هەیە، بەڵام بە پشتبەستن بە بڵاوکراوە و زمانحاڵەکانی کۆمار دەردەکەوێت ئامانجیان فراوانکردنی قەڵەمڕەوی دەسەڵاتی سەربازی نەبووە، بەڵکو ویستوویانە بناغەیەک بۆ بیری ناسیۆنالیزمی کوردی دابڕێژن کە بنەماکانی لەسەر سێ کوچکەی خاک و زمان و دەوڵەت بنیات نراوە.

گەرچی دەسەڵاتی سیاسیی کۆماری کوردستان نەیتوانی لە سنووری موکریان تێپەڕێت، بەڵام بیر و ئەندێشەی ئەو کۆمارە توانی لە سەڵماسەوە تا ئیلام بتەنێت و سنوورەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان ببڕێت و باشوور و ڕۆژاوا و باکووری کوردستانیش بخاتە ژێر هەژموونی ئەو مۆدێلە ناسیۆنالیزمە و دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆ بکاتە کەڵکەڵەی تاک بە تاکی نەتەوەکەی.


@jnanipesheng

کۆماری کوردستان کەی و چۆن دامەزرا؟
‌
یەکی سێپتەمبەری ساڵی 1939 لەگەڵ هەڵگیرسانی شەڕی دووەمی جیهانی، ئێران بێ لایەنی خۆی لەو شەڕە راگەیاند، ئەڵمانیای نازی لە هەموو بەرەکانی ڕۆژاوا و ڕۆژهەڵاتی ئورووپا و ڕۆژهەڵاتی ئاسیا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەستی بە پێشڕەوی کردبوو و لە هەموو بەرەکاندا سەرکەوتنی مەزنی بەدەست هێنابوو، بەڵام سوپای سۆڤیەت توانی لە ستالینگراد هاوکێشەکە پێچەوانە بکاتەوە و لە کۆی 783 هێزی ئەڵمانی 607 هێزی تێکشکاند. سوپای سوور بەرەو ڕۆژهەڵاتی ئورووپا پێشڕەوی کرد و سوپای ئەڵمانیای لەو ناوچانە ڕاماڵی، لەگەڵ هاتنە ناوەوەی ئەمەریکا بۆ شەڕی ئورووپا، لە هاوینی ساڵی 1943 خۆری ئەڵمانیا بەرەو ئاوابوون ڕۆیشت و هاوپەیمانان بەرەو ڕۆژهەڵاتی ناوەراست داگەڕان.
یەکێتی سۆڤیەت و بەریتانیا لە دوو قۆڵی باشوور و باکووری ئێرانەوە هێرشیان کرد.

باڵوێزی سۆڤیەت و بەریتانیا لە ئێران چەندان جار نامەی فەرمیان بۆ مەحموود جەم، سەرۆک وەزیرانی ئێران نارد بۆ ئەوەی ڕێ بە سوپاکەیان بدات بە شێوەیەکی ئاشتیانە بە خاکی ئێراندا تێپەڕن، بەڵام بەردەوام ڕەزا شا ئەو داوایەی ڕەت دەکردەوە، سەرئەنجام لە 25ی ئابی 1941 سوپای سوور هێرشی کردە سەر ئێران و لە سێ قۆڵی جوڵفا و ئاستارا و خوراسانەوە چووە ناو خاکی ئێران و سوپای بەریتانیاش لە دوو قۆڵی خانەقین و خوزستانەوە هێرشی کردە سەر ئەو وڵاتە و لە ماوەی شەش ڕۆژدا لە قەزوێنی نزیک پایتەختی ئێران یەکیان گرتەوە.

لەگەڵ بە یەکگەیشتنی ئەو دوو سوپایە، حکوومەتی ئێران هیچ دەسەڵاتێکی سیاسیی و سەربازی نەما و ڕەزا شا ناچار بوو مل بۆ مەرجەکانیان بدات، تا ئەو ئاستەی هاوپەیمانان بە تاوانی پشتیوانی لە ئەڵمانیای نازی، دەسەڵاتیان لێ سەندەوە و محەممەد ڕەزای کوڕی بوو بە شای ئێران و هێزەکانی بەریتانیا ڕەزا شایان بەرەو ئەفریقای باشوور ڕاگواست و تا کۆتایی تەمەنی نەیانهێشت بگەڕێتەوە ئێران. 
 
کۆمەڵەی ژێکاف
چەمکی ناسیۆنالیزم و خەباتی نەتەوایەتی کە لە دوای شۆڕشی مۆدێرن لە ساڵی 1789 لە فڕەنسا سەری هەڵدا، دوای زیاتر لە سەدەیەک تازە گەیشتبووە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، پرۆفیسۆر عەباسی وەلی بیرمەندی کورد، دەڵێ: "بیر و فەلسەفەی ناسیۆنالیزم لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە ناوەڕاستی سەدەی نۆزدە بەملاوە دەست پێ دەكات. شۆڕشی فڕەنسا لە ساڵی 1789 ئەو كاریگەرییە خێرا و بنەڕەتییەی هەم لەڕووی فكری و هەم لەڕووی سیاسییەوە لەسەر ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دانەنا، فكری ناسیۆنالیزم لەگەل فكری ڕیفۆڕم و چاكسازی لە سەردەمی كۆتایی ئیمپراتۆرییەتی عوسمانیدا بە شێوەیەكی تیۆریزە نەكراو لە نووسراوەكانی عوسمانییە گەنجەكاندا سەری هەڵدا. واتە ئەگەر بمانەوێ‌ بەشێوەیەكی دیاریكراو باسی بكەین، لە ساڵی 1875 بەملاوە بنەماكانی ئەم فكرە سەر هەڵدەدات".
25ی گەلاوێژی 1942 کۆمەڵەیەکی ناسیۆنالیستی بەناوی کۆمەڵەی ژێکاف دامەزرا.

ڕەزا شا کە بە کودەتایەکی سەربازی توانی دەسەڵات بگرێتە دەست، لە ساڵی 1923 لەژێر کاریگەری مۆدێلی ناسیۆنالیزمی تورکی هەوڵی سڕینەوەی سەرجەم ئەو بزووتنەوانەی دەست پێ کرد کە نەتەوەکانی ناو ئێران هەڵیانگیرساندبوو و هەر لە سەرەتاوە شۆڕشی نەتەوەیی سمایل ئاغای سمکۆ و جافر سوڵتان و حەمەڕەشید خانی بانەی سەرکوت کرد و هەوڵی دا لە ڕێگەی هێز و بە تواندنەوەی سەرجەم نەتەوەکانی ئێران لەناو نەتەوەی فارسدا، ناسیۆنالیزمێک بە ناوی ناسیۆنالیزمی ئێرانی-فارسی دروست بکات.
دوای نزیکەی 20 ساڵ لە زەبروزەنگ و سەرکوتی کورد و نەتەوەکانی تری ئێران، ڕەزا شا بە فەرمانی بەریتانیا لە دەسەڵات لادرا و لەگەڵ دوورخستنەوەی تا ئاستێک فەزای سیاسیی لە ئێران کرانەوەی بەخۆیەوە بینی و لە مەهاباد کە بەهۆی هێرشی سوپای سۆڤیەتەوە بۆشایی دەسەڵات دروست بووبوو، 11 گەنجی خوێندەوار کە زۆربەیان زانکۆیان تەواو کردبوو، لە 25ی گەلاوێژی 1942 کۆمەڵەیەکی ناسیۆنالیستییان بەناوی کۆمەڵەی ژیانەوەی کورد "ژێکاف" پێک هێنا.

ئامانجی ئەو کۆمەڵەیە ڕزگاری نەتەوەی کورد بوو لە ژێردەستەیی و سەرەتا بەشێوەی نهێنی دەستیان بە چالاکی کرد و لە ساڵی 1943 یەکەم کۆنگرەیان بە ئامادەبوونی زیاتر لە 100 ئەندام بەست و بڕیاری دەرکردنی گۆڤارێک بۆ بڵاوکردنەوەی بیری نەتەوایەتی و ئامانجەکانی ئەو کۆمەڵەیەیان دا و "گۆڤاری نیشتمان” بوو بە زمانحاڵی کۆمەڵەی ژێکاف.

لەو سەروبەندەدا ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە بەردەم گۆڕانکارییەکی نوێدا بوو و ئاڵوگۆڕەکان بە ڕادەیەک خێرا بوون کە ئیتر کۆمەڵەی ژێکاف دەربەست نەدەهات لەو فۆرمە کۆن و باوەدا ڕێکخستنەکانی درێژە پێ بدات و پێویستی بە ڕێکخراوێکی مۆدێرن بوو بۆ ئەوەی بتوانێت وەڵامدەرەوەی ئەو خواستە نەتەوەییە بێت کە لە ڕێی بڵاوکراوە و ڕێکخستنەکانیدا لەناو جەماوەر خوڵقاندبوویان.
#درێژەی_هەیە


@jnanipesheng

کۆماری کوردستان کەی و چۆن دامەزرا؟

@jnanipesheng

‌ هاونیشتمانیانی خۆشەویست
‌‎کوردستانیانی هێژا !

لەم رۆژانەدا وەک پیشەی هەمیشەیی کۆماری ئیسلامی ئێران، سێبەری ڕەشی لەسێدارەدان باڵی بە سەر رۆژهەڵاتی کوردستاندا کێشاوە، بەشێوەیەک کە نیگەرانییەکان لە پەیوەندی لە گەڵ لەسێدارەدانی پەخشان عەزیزی و وریشە موردای لەوپەڕی خۆیدایە.

بەداخەوە هەرکات کۆماری ئیسلامی لە بارودۆخی دژواردا بێت، ئەوە کوردە کە زۆرترین باجی داوە. وەک هەمیشە خەڵکی نیشتمانپەروەری کوردستان لە رێگەی مانگرتی گشتییەوە وەڵامی سیاسەتە دژە مرۆییەکانی کۆماری ئیسلامیان داوەتەوە، بەڵام ئەمە لە کاتێکدا بوە کە رۆڵەکانمان زۆر لەناکاو تەنانەت بێ ئاگادارکردنەوەی دوا دیداری بنەماڵەکانیان، لەسێدارە دەدران!.

‌‎هەربۆیە ئێمە چەند چالاکوانێکی ژن ڕوو لە خەڵکی کوردستان و مرۆڤە ئازادیخوازەکان دەکەین، پێش ئەوەی دەسەڵاتدارانی تاران رۆڵەکانمان لە سێدارە بدەن، پێویستە ناڕەزایەتی خۆمان نیشان بدەین تاکوو پێش بەو کارەساتە بگرین.

‌‎بۆیە داوا لە خەڵکی کوردستان دەکەین کە لە مانگرتنی داواکراوی حیزب و لایەنە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵات دا کە رۆژی چوارشەممە ٣ی رێبەندان دیاریکراوە، ناڕەزایەتی خۆیان بەرانبەر بە حوکمی لەسێدارەدان لە کوردستان و لەم کاتەدا بەتایبەت بۆ پشتیوانی لە پەخشان عەزیزی و وریشە موردای، نیشان بدەن. ئەم مانگرتنە پێش ئەنجامدانی ئەو حوکمە ناڕەوایە، نیشاندانی بەهێزیی، خۆڕاگری و ئیرادەیەکی یەکگرتووانەیە بەرانبەر بە کۆماری ئیسلامی ئێران. چونکە ئەوان بە لەسێدارەدانی رۆڵەکانمان دەیانهەوێ کە هێز و ئیرادەمان لاواز بکەن و ژینگەیەکی پڕ لە ترس و بێ باوەڕیی لە دڵی کوردستانیان دا بچێنن.

بۆیە لێرەوە ئێمە وەک کۆمەڵێک لە چالاکڤانانی ژن پشتیوانیی خۆمان لە حیزبە سیاسییەکانی رۆژهەڵات دەردەبڕین کە با هەموومان پێکەوە داوا لە خەڵکی کوردستان بکەین بە مانگرتنێکی سەرتاسەری لە رۆژی چوارشەممەدا بە داخستنی بازار و دووکانەکانیان پەیوەستی مانگرتنە گشتییەکە بن و ناڕەزایەتی خۆیان نێشان بدەنەوە!.

کۆماری ئیسلامی ئێران ژینا ئەمینی و پاشان لە شۆرشی ژن،ژیان،ئازادی دا دەیان لاوی لێ ئەستاندین،‏ لە ئێستایشدا گیانی پەخشان عەزیزی و وریشە مورادی رووبەرووی پەتی سێدارەیە. بۆیە ئێمە نابێ جارێکی دیکە ئیزن بدەین کۆماری ئیسلامی گیانی رۆڵەکانی کورد کە بەشێکی دانەبڕاوی بزوتنەوەی ڕزگاریخوازانەی کوردستانن، بستێنێ.

‌‎پێکەوە بەرەو مانگرتنی سێی رێبەندانی ساڵی ١٤٠٣ی هەتاوی
کۆمەڵێک لە چالاکڤانانی ژنی رۆژهەڵاتی کوردستان

#نا_بۆ_سێدارە
#پەخشان_عەزیزی
#وریشە_مرادی ‎

@jnanipesheng

هه‌ڵکردنی ئاڵا له‌ سه‌ر خانووی هه‌یئه‌ت ڕه‌ئیسه‌ی میللی26ی سه‌رماوه‌زی 1324 [17ی دیسامبری 1946]، مەهاباد

گۆڤاری کوردستان بڵاوکه‌ره‌وه‌ی بیری حیزبی دێموکڕاتی کوردستان له‌ ژماره‌ی سێیه‌می خۆیدا، مانگی خاکه‌لێوه‌ی 1325 [مارسی 1946] له‌ ژێر سه‌ردێڕی "هه‌ڵکردنی ئاڵای پیرۆزی کوردوستان له‌ مهاباد" ده‌نووسێ:
"ڕۆژی 26ی سه‌رماوه‌زی 1324ی هه‌تاوی بەرامبەر بە 17ی دیسامبری 1945، ته‌واوی نوێنه‌ره‌کانی خەڵکی کوردستان له‌ شاری مەهاباد کۆبوونه‌وه‌.‌ سه‌عات 10ی به‌یانی له‌ کانگای حیزب، ئاڵای پیرۆزی کورد به‌ بەشداری ده‌هه‌زار نه‌فه‌ر هه‌ڵگیرا و له‌ کاتێکدا ده‌سته‌ی موزیک مارشی میللی لێ ده‌دا و له‌ سه‌رتاسه‌ری شه‌قامی وه‌فاییدا سه‌فی نیزام که‌ لووله‌ی تفه‌نگ و موسه‌لسه‌ل و سه‌رنەیزه‌یان ده‌دره‌وشاوە، ده‌سته‌ی لاوان و قوتابیانی مه‌کته‌ب، کچ و کور، له‌ لای ڕاستی ئاڵا له‌ حه‌ره‌که‌تدا بوون گه‌وره‌ و چووکی مەهاباد هه‌یئه‌ت و نوێنه‌رانی حیزبی دێموکڕات له‌ پشت سه‌ری ئاڵا سه‌ری کڕنۆشیان بۆ دانه‌واندبوو و بۆ ئیحتیرام چه‌پله‌یان لێ ده‌دا و هوورڕایان ده‌کیشا و پێشه‌وای مەزنی کوردستان جه‌نابی قازی محەممەد وتارێکی به‌تینی له‌ بابه‌ت ئاڵای ‌پیرۆزی کوردستان ئیراد فه‌رموو. ئه‌وجار له‌ پاش نوتق و خیتابه‌ و تیر هاویشتنیکی زۆر و به‌جێهێنانی مه‌ڕاسم و دامەزراندنی ئاڵا له‌ سه‌ر عه‌ماره‌تی هه‌یئه‌تی ڕه‌ئیسه‌ی میللی، جیژنه‌ دوایی هات."

وێنه‌هه‌ڵگر: سه‌یادیان یان سمایل خانی فه‌ڕوخی

@jnanipesheng

ڕۆزا پارکس هەڵسوڕاوی بزووتنەوەی مافە مەدەنییەکان لە ئەمەریکا. (١٩١٣ - ٢٠٠٥)

@jnanipesheng

ڕۆزا پارکس هەڵسوڕاوی بزووتنەوەی مافە مەدەنییەکان لە ئەمەریکا. (١٩١٣ - ٢٠٠٥)

تێرامان لە چیرۆکی ژیان و خەباتی سیاسی و مەدەنیی (ڕۆزا پارکس)، ئەو ژنە ڕەش‌پێستەی کە هەموو ژیانی تەرخان کرد لەپێناو مافەمەدەنییەکانی خەڵکی ڕەش‌پێستی ستەم‌لێکراو لە ئەمەریکا، لە پێناو گەیشتن بە ئازادی و دادپەروەری کۆمەڵایەتی، جێگای سەرنج و بایەخە. یانزە ساڵ بەر لە داننان بە مافەکانی مرۆڤی ڕەش‌پێست لە شاری مۆنتگۆمۆری ئەمەریکا، واتە ڕێک لە ساڵی ١٩٤٤دا، ڕۆزا لویس مەککاوڵی پارکس وەک نوێنەری(کۆمەڵەی نیشتمانی بۆ پێشخستنی ڕەنگی پێست، لێکۆڵینەوەی لە کەیسی ژنێک دەکرد بە ناوی ڕیسی تایلەر. ژنێک کە لەلایەن شەش پیاوی سپی‌پێستەوە دووچاری دەستدرێژی سێکسی ببووەوە. بە هۆی یاسا جیاکاری ئەمەریکا، بۆ ڕۆزا ئاسان نەبوو کە دادگای ویلایەتی ئالاباما ڕازی بکات بەوەی کە تەنانەت یەک پیاوی سپی‌پێستیش تاوانبار بکات. بەڵام ڕۆزا بەردەوام بوو و داوای لە دادگا کرد کە بەرگری لە دۆسییەکەی ڕیسی تایلەر بکات. بۆ ئەمەش میدیاکانی پڕ کرد لە گەواهی و بەڵگە و لە بەشی باشووری ئالاباماش خەڵکی دنە دەدا بۆ ناڕەزایەتی دەربڕین دژ بەو سیاسەتە دژە ئینسانییە. دادگای ئالاباماش هیچ کام لە پیاوە دەستدرێژکەرەکانی ئەو دۆسییەی وەک تاوانبار نەناسی. ڕۆزا پارکس بە درێژایی ژیانی دژ بە توندوتیژی وەستاوەتەوە و هەوڵیداوە بۆ بەرقەرابوونی دادپەروەی کۆمەڵایەتی، گەرچی بە تەواوبوونی ژیانی خۆشی بێت. ڕۆزا پارکس لە چواری شوباتی ساڵی ١٩١٣ لە خێزانێکی جووتیاری ئالاباما لە دایک بووە و لەگەڵ دایک و نەنک و باپیرەی ژیاوە. بۆ ڕۆزای ژن و ڕەشپێست؛ دەرەوەی ماڵ واتە لەناو کۆمەڵگەی لێوڕێژ لە تووندوتیژی و ترسی دەستدرێژی کە سێبەری خستۆبووە سەر ژیانی ئەو و تەواوی ژنانی ڕەشپێست. ڕۆزا لە تەمەنی نۆزدە ساڵی هاوسەرگیری لەگەڵ ڕەیمن پارکس کرد کە پیشەی سەرتاش بوو. ڕەیمن یەکەم کاری ئەوە بوو ڕۆزا وەکو هەڵسوڕاوێک بپارێزێت. ساڵی ١٩٤٣ ڕۆزاش بە خەباتی کۆمەڵەی نیشتمانی بۆ پێشخستنی ڕەنگی پێست، پەیوەست بوو کە تا ئەو کات تەنها یەک ژنی تیا بوو ئەویش جانی ڕێبێککا بوو. دواتر ڕۆزا بوو بە سکرتێری ئەو ڕێکخراوە. ڕۆزا بەڕۆژ خەریکی کاری دوورمان بوو تا یارمەتی دایک و هاوژینەکەی بدات و بەشەویش خەریکی لێکۆڵینەوە لە دۆکیومێنت و دۆسییەی ژمارەیەک لە مافە مەدەنییەکان بوو، هەر لە ڕووداوە سادەکانی ڕۆژانەوە تا دەگاتە بەرزترین کردەی کوشتن و تاوانی ڕقلێبوونەوە. ڕۆزا کاری ڕێکخراوەکەی بەڕێکوپێکی ئەنجام دەدا و یارمەتی گەنجانی دەدا تا سیستەمی دژە ئینسانی هەلاواردن یان جیاکاری نێوان سپی و ڕەشپێست ببینین. ڕۆزا لەو ڕێکخراوەدا گەلێ بواری تێکۆشانی فراوانتر کردەوە و کەوتە وتاردان لەسەر تووندوتیژی و کوشتن بەتایبەتیش کوشتنی ئیمەت تیڵ. هەرچەندە ڕۆزا پارکس هەرگیز ئەندامی حیزبی کۆمۆنیستی ئەمریکا نەبووە، بەڵام لەگەڵ هاوژینەکەیدا بەشداری کۆبوونەوەکانی ئەو حیزبەی دەکرد. دۆسیەی بەناوبانگی گەنجانی سکۆتسبۆرۆ لەلایەن پارتی کۆمۆنیستی ئەمریکاوە خرایە بەردەم تێکۆشەرانی مافە مەدەنییەکانی ئەمەریکا. ساڵی ١٩٥٥ لەشاری مۆنتگۆمێری ڕۆزا پارکس ڕەتی کردوەوە ئەو کورسییەی کە لەناو پاسی هاتووچۆ تەرخانکرابوو بۆ سپیپێستەکان و لەسەری دانیشتبوو، چۆڵ بکات. بەم هۆیەوە دەیگرن و ئازاری دەەن و دەیخەنە زیندانەوە. لە زیندان هەڵسوڕاوان و پارێزەرانی مافی مرۆڤ وەکو مارتین لوسەر کینگ و ئێدگار نیکسن سەردانیان دەکرد و نەخشەی ئەوەیان دانا کە پاسەکانی هاتووچۆ بۆ ماوەی ٢٤ سەعات مان بگرن. ئەوە بوو مانیان گرت و ئیتر داوایان کرد مانگرتنەکە درێژە بکێشێت و ئەوەبوو ٣٨١ ڕۆژ درێژەی کێشا. ڕۆزا و هەڵسوڕاوانی تر بڕیاریاندا ئەم مانگرتنە بکەنە جووڵانەوەیەکی سەرتاسەری ئەمەریکا. سەرەنجام ئەم مانگرتنە بووە هۆی ئەوەی دادگای فیدراڵی ئەمریکا لە ساڵی ١٩٥٦ بڕیار لەسەر ئەوە بدات کە چیتر جیاکاری لە شوێنی دانیشت بەپێی ڕەنگی پێست نەکرێت و یاسای هەڵاواردنی ڕەنگی پێست لەناو پاسی هاتووچۆ و شوێنەگشتییەکاندا نەمێنێت. ئەم سەرکەوتنە بووە هۆی ئەوەی کە ڕۆزا پارکس دەیانجار هەڕەشەی کوشتنی لێبکرێت و ئیتر لەبەر ناوناوبانگی سیاسی خۆی هیچ ئیشێکیان لە ئالاباما نەدایێ و ناچار لە ساڵی ١٩٥٧ڕووی کردە شاری دیترۆید لە ویلایەتی میشیگن تا وەکو کرێکاری دوورمان ئیش بکات. لەوێش بێکار بوو تا لەلایەن ئەندام پەرلەمان جان کۆنیەرس ئیشێکی پێدرا. ڕۆزا لە چل ساڵی کۆتایی تەمەنیدا دژی نابەرابەری و توندوتیژی و نا دادپەروەری جەنگا و هەروەها ژمارەیەک کتێبی نووسی و کەوتە گەڕان بەسەراسەری وڵاتی ئەمەریکا وتاری دەدا و پشتیوانی چالاکوانانی تری دەکرد و چەندین دەزگای ڕۆشنبیری دامەزراند بۆ گەنجان.

#درێژەی_هەیە

@jnanipesheng

#درێژەی_بابەت

ئەمڕۆ ڕۆزا پارکس وەکوو ڕوخسارێکی ڕادیکاڵ کە دژ سیستەمێک و دژ بە یاساگەلێکی تەژی لە هەڵاواردن جەنگاوە، دەمێنێتەوە. ساڵی ٢٠٠٤ ڕۆزا پارکس تووشی نەخۆشی بیرچوونەوە بوو، ئەو نەخۆشییەی کە لانیکەم لە ساڵی ٢٠٠٢ەوە نیشانەکانی لێ‌دەرکەوتبوو. دواجار ڕۆزا پارکس لە ٢٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٥، لە تەمەنی ٩٢ ساڵیدا لە شوقەکەی خۆی لە شاری دیترۆیت گیان لە دەست دەدات و بۆ هەمیشە چاو لێک دەنێت. بۆ مردنی ڕۆزا پارکس چەندین ڕێوڕەسمی یادکردنەوە بەڕێوەچوو، لە نێویاندا، دانانی تەرمی ئەم ژنە خەباتگێڕە لە پایتەختی ئەمەریکا لە واشەنگتۆن، کە نزیک بە پەنجا هەزار کەس هاتبوون بۆ ماڵاوایی‌کردن لەو ژنە هەڵسوڕاوە لەخۆبووردەیەی کە مێژووی ئەمەریکا لەئاست ناو و چالاکییەکانی دەست لە سەر سینگ ڕاوەستاوە و ڕادەوەستێت.


@jnanipesheng

سەحنە و هەرسین
بەردەوامی چالاکی نە بە سێدارەی هاوڕێیانی ژیانەوەی کوردستان لە هەرسین و سەحنەی سەر بە ناوچەی کرماشان

لاوانی خەباتکاری ناوچەی هەرسین و سەحنە بە بڵاو کردنەوەی #نە_بە_سێدارە
دژایەتی خۆیان بەرانبەر بە حۆکمی ناڕەوای سێدارەی #پەخشان_عەزیزی و #وریشە_مرادی دربڕی.

@jnanipesheng

کچی قازی محەمەد ، مونیرە:
• دیداری مەسعوود بارزانی و مەزڵوم کۆبانی بەدیهاتنی خەونی سەدەیەکی کوردستان دەبێت.
• ئاڕەزۆی باوکم ئەمڕۆ لە رۆژئاوای کوردستان دەهاتە دی.

دختر قاضی محمد، منیره:
• دیدار مسعود بارزانی و مظلوم کوبانی تحقق رویای یک قرن کردستان خواهد بود.
• آرزوی پدرم امروز در غرب کوردستان محقق می شد.


@jnanipesheng

وێڕای سڵاو

ئێمە وەک بنەماڵەی #پەخشان_عەزیزی رێز و پێزانینمان هەیە بۆ ئەو بەڕێزانەی ئەو کەمپەینەیان وەگەڕخستووە بۆ دەربڕینی ناڕەزایەتی لە بەرامبەر سزای نامرۆڤانەی سێدارە بۆ پەخشان و هەموو ئەو کەسانەی لەو وڵاتەدا ئەو سزایەیان بەسەر دا دەسەپێندرێ.
بەڕێوەبەرانی کەمپەینەکە دەیانهەوێ دەنگمان بخەینە پاڵ دەنگی یەکتر و بەیەکەوە هاوار بکەین و بڵێین #نا_بۆ_سێدارە و #بەڵێ_بۆ_ژیان .

بەو هیوایە کە کاربەدەستانی ئێرانیش گوێبیسی دەنگ و هاواری خەڵک بن و سزای سێدارەی پەخشان هەڵوەشێتەوە و ئەو کارە ببێتە دەسپێکێک بۆ ئەوەیکە بە گشتی یاسای سێدارە لەو وڵاتە نەمێنێ و هەموومان بە بێ خەمی هەر ڕۆژەی مردن، بژین.

سپاس و پێزانینی دووبارە بۆ بەڕێوەبەرانی بەڕێزی کەمپەینەکە و هەموو بەشداربووانی ئازیز و خۆشەویستی خەڵک و نیشتمان و ئەو  مرۆڤدۆستانەی بە بێ لەبەرچاوگرتنی ئایین، زمان، وڵات و شار دژایەتی خۆیان بۆ ئیعدام بە بێ جیاوازی دەربڕیوە.
هیوادارین زەحمەت و ماندووبوونی لە ڕادەبەدەری ئێوە و هەموو لایەک بە ئاکام بگا و سزای سێدارەی پەخشان و پەخشانەکان هەڵوەشێتەوە و ئێمە و ئێوە پێکەوە فرمێسکی شادی و خۆشی، نەک ژان و دەرد، بسڕین.

لەگەڵ ڕێز و سپاس بێ هاوتا
برای پەخشان و هەمووتان
ئازاد عەزیزی لە مەهاباد

------------------------------

با سلام

ما خانواده #پخشان_عزیزی قدردان و سپاسگزار عزیزانی هستیم که این کمپین را برای اعلام مخالفت با مجازات غیرانسانی اعدام برای پخشان و تمامی کسانی که در این سرزمین به این مجازات محکوم می شوند ، راه اندازی نموده اند.
ادمین های کمپین خواهان آنند که صدایمان در هم تنیده شود و با هم فریاد رسای #نه_به_اعدام و #بله_به_زندگی را سر دهیم.

به امید اینکه مسئولین حکومتی در ایران صداها و فریاد مردم را شنیده و حکم اعدام پخشان لغو گردد و این امر نقطه عطف و شروعی برای لغو کلی حکم قانونی اعدام در این سرزمین باشد و همه ما بدون غم و ترس هر روزۀ مردن ، زندگی کنیم.

قدردانی و تشکر دوباره از ادمین های محترم این کمپین و کلیه شرکت کنندگان عزیز و گرامیِ مردم و میهن و آن بشردوستانی که بدون در نظر گرفتن دین و زبان ، سرزمین و یا شهر و دیار مخالفت قطعی خود را اعلام نموده و می نمایند.

امیدواریم تلاشها و زحمات فراوان ما ، شما و دیگران از هر طرف به نتیجه رسیده و حکم اعدام پخشان و پخشانها لغو گردد و همه با هم اشک خوشحالی و شوق ، نه درد و حسرت را از دیدگانمان پاک کنیم.
با احترام و سپاس بی پایان

آزاد عزیزی از مهاباد
برادر پخشان و شما

لینک گروه امضا کنندگان نە بە اعدام
@RojhilatforPakhshan

@jnanipesheng

‍ «جان پخشان » جان آزادی و کرامت انسانی است

پخشان عزیزی بنا بە شواهد و مستندات مختلف از جمله سخنان پدرش، تاییدیه موسسات غیر دولتی مانند هلال احمر سوریه، سازمان توانبخشی و توسعه شمس، گزارش سازمان عفو بین الملل و وکلایش و باتوجه بە تحصیلاتش در زمینە مددکاری اجتماعی، بە صورت داوطلبانه سالها در شرایط نامناسب و صرفا در راستای اندیشەی انسان دوستانەاش در کمک رسانی و مددکاری بە آوارگان دست داعش در سوریه و عراق فعال بوده است.

بسیار روشن است که فعالیت های مدنی، مددکاری و بشر دوستانه‌ی پخشان عزیزی در حوزه بحران معیشت مردمی، تبعات ناشی از جنگ های ایدئولوژیک و آوارگی های اجباری بوده است. از همین رو فعالیت های وی، نه تنها فاقد منع قانونی است بلکه مشروع، مدنی و ضروری برای جوامع انسانی است. صدور حکم اعدام برای #پخشان_عزیزی و سایر زندانیان در خطر اعدام از جملە #وریشه_مرادی مغایر با اصول حقوقی و دادرسی های منصفانه است، چرا که  مطابق قانون جرائم سیاسی مصوب ۱۳۹۵/۲/۲۰ اتهامات وارده به وی می بایست با حضور هیئت منصفه و وکلای مستقل رسیدگی می شد و طبق اصول ۳۵، ۳۷، ۱۶۵، ۱۶۸ قانون اساسی و ماده ۳۰۵ قانون آیین دادرسی کیفری این اقدامات مصداق جرایم سیاسی است که در اینصورت صدور هر گونه رأی از جمله اعدام بدون حضور هیئت منصفه، خلاف قانون اساسی و مغایر با موازین و قواعد حقوق بشری است.


ما امضاکنندگان ذیل، از اقشار و اصناف مختلف کوردستان، مصرانه تاکید داریم کە حکم اعدام یک انسان مددکار اجتماعی، حکمی نامتناسب  و غیر منصفانه با فعالیت های وی بوده و تایید آن از سوی دیوان عالی و عدم توجە بە مستندات مختلف در خصوص تایید فعالیتهای مدنی پەخشان عزیزی، بە نقل از وکلای ایشان، مایە نگرانی عمومی است. از همین رو ما خواهان لغو حکم اعدام خانم پخشان عزیزی می باشیم و امیدوارم کە گوش شنوایی برای شنیدن  موج گسترده مخالفت های مردمی، تشکلهای صنفی، مدنی و اجتماعی کە همگی چنین خواستەای را در روزهای اخیر مطرح نمودەاند، وجود داشته باشد و شاهد اعلام برائت و آزادی پخشان عزیزی باشیم.

مردم کوردستان ۱۴۰۳/۱۰/۲۴

امضا کنندگان :
@RojhilatforPakhshan


@jnanipesheng

بیانیه فعالین مدنی در حمایت از پخشان عزیزی

ما امروز در این مکان گرد آمده‌ایم تا در برابر بی‌عدالتی آشکار و حکمی ناعادلانه که بر یکی از انسان‌های خدمتگزار و فداکار، پخشان عزیزی، صادر شده، اعتراض خود را به گوش مسئولین برسانیم. پخشان عزیزی، مددکار اجتماعی‌ای که بیش از یک دهه از زندگی خود را به یاری و حمایت از انسان‌ها در شرایط بحرانی اختصاص داد، در کمپ‌های آوارگان ایستاد و به هزاران زن و کودک آسیب‌دیده امید و زندگی بخشید.

@jnanipesheng

دوکتور هێرش قادری توێژه‌ری ناسراوی کورد له‌ وڵاتی ئاڵمان کۆچی دوایی کرد

دوکتور هێرش (زەکەریا) قادری ناسراو خه‌ڵکی شاری پاوه‌ و له‌ توێژه‌ره‌ ناوبه‌ده‌ر و ناسراوه‌کانی کوردستان له‌ وڵاتی ئاڵمان، به‌هۆی ڕووداوی هاتوچۆ له‌ ته‌مه‌نی ٤٢ ساڵیدا کۆچی دوایی کرد.

دوکتور هێرش قادری کوڕی شێخ عومه‌ر قادری له‌ ڕێکه‌وتی ٣١ی ڕه‌زبه‌ری ١٣٦١ له‌نێو بنه‌ماڵه‌ی ناوداری شێخانی ته‌رێقه‌تی قادرییه‌ی نه‌جاڕ‌ له‌ دایک بوو.

دوکتور هێرش بڕوانامه‌ی کارناسیی باڵای له‌ زانکۆی عه‌لامه‌ی ته‌باته‌بایی تاران و هه‌روه‌ها بڕوانامه‌ی دوکتۆرای له‌ بواری زانسته‌ سیاسییه‌کان له‌ زانکۆی "علووم ته‌حقیقاتـ"ـی تاران وه‌رگرتووه‌ دواتر وه‌کوو مامۆستا له‌ زانکۆی ئازادی کرماشان وانه‌ی وتووه‌ته‌وه‌.

ناوبراو له‌ زانکۆی ئازادی کرماشاندا به‌هۆی دژایه‌تیکردن له‌گه‌ڵ تۆمارکردنی ناوی له‌ نێو ئه‌ساتیدی به‌سیجدا و دژایه‌تیی عه‌قڵیه‌تیی ئێرانی و سیسته‌می ڕێژیمی ئیسلامیی ئێران، له‌ مامۆستایه‌تی دوور ده‌خرێته‌وه‌ و له‌و زانکۆیه‌ ده‌رده‌کرێت.

دواتر له‌سه‌ر نووسینی وتاری داعشیزم و ناسیۆنالیزمی قوڕه‌یشی له‌ گۆڤاری "زرێبار" ده‌که‌وێته‌ ژێر گوشاری ناوه‌نده ئه‌منییه‌تییه‌کانی ڕێژیمه‌وه‌ و به‌و هۆیه‌وه‌ به‌ ناچاری په‌ڕیوه‌ی باشووری کوردستان ده‌بێت و دواتر ڕوو له‌ وڵاتی ئاڵمان ده‌کات.

دوکتور هێرش دوو کتێبی به‌ ناوه‌کانی "عقل سیاسی ایرانی و هویت خواهی کوردها" و "صورت معقول و شورشیان نامعقول" نووسیوه‌.

هه‌ر له‌و پێوه‌ندییه‌دا چه‌ندین وتاری به‌ ناوه‌کانی "از رشید یاسمی گورانی تا گردآورندگان شاهنامه‌ گورانی"، "اپوزسیون و ذات نخبگان و روشنفکران"، "تمامیت ارضی"، "الهیات سیاسی زرتشت و تقابل‌های دوگانه‌ آن"، "پیوند اسلام و عصبیت و (ناسیونالیسم) عربی"، "قلعه‌ی کوردستان"، و "سه‌ آفت عقل معاصر کوردی" و ... نووسیوه‌.

ناوبراو له‌ ڕێکه‌وتی ٢٥ی به‌فرانباری ١٤٠٣ی هه‌تاوی له‌ وڵاتی ئاڵمان به‌هۆی ڕووداوی هاتوچۆ کۆچی دوایی کرد.

@jnanipesheng

ئایا زمانی کوردی لاوازە؟

«وەرگیراو کە گۆڤاری دێڤا، ژمارە ٣»

@jnanipesheng

وێنەکێشانی ژنێکی کوردی خەڵکی ئامەد
گەشتیار و جوگرافیناسی ئەڵمانی هاینریچ کیپەرت
لە ساڵی ١٨٣٢ سەردانی کوردستانی کردووە
ماوەیەک لە ئامەد دیاربەکر نیشتەجێ بووە
دەشڵێت ژنی کورد بە پایەی ماڵ پێناسە دەکرێت. چەک بەکاردەهێنێت و سواری ئەسپ دەبێت.
پەیوەندی خێزانی و دڵسۆزی بۆ مێرد و شەرەف لای کورد زۆر پیرۆزە.لە ڕۆژهەڵاتدا ژنێک هێندەی ژنی کورد ئازاد نییە.

هێرنیش کیپەرت
ساڵی ١٨٣٢
وێنەکێشان لە ئەرشیفی: نیگارکێش فرانک ئینساتی ژمارە 10. 24


@jnanipesheng

لێرە هەر چرکەیەک دەتوانێ کات ڕاوەستێ. بەڵێ لێرە هەر چرکەیەک، دەتوانێ بانگی بەیانی  بێ...


#نا_بۆ_سێدارە
#بەندکراوانی_بێتاوان
#نەمان_بۆ_دیکتاتۆر



@jnanipesheng

سیمۆن دو بۆڤوار، نووسەر و بیرمەندێکی فەرەنسییە و 9ی حوزەیرانی 1908 لە شاری پاریس لە دایک بووە. ئەم خانمە لە ژیانیدا بە وێستگەی جیاوازدا تێپەڕیوە و لەو سەردەمەی خۆیدا یەکێک بووە لە ناودارترین ئەو کەسانەی کە لەڕێگەی نووسینی چەندین کتێبی زانستی و ڕۆمان و بابەت و وتاری جۆراوجۆرەوە، رۆڵی گرنگی هەبووە. بۆڤوار لە زۆربەی تێز و کتێبەکانیدا بەوە ناسراوە کە خاوەن ئایدیا و تێڕوانینی فێمێنیزمی بووە و قسەی زۆری سەبارەت بە ڕۆڵ و پێگەی ژن کردووە و تا ڕادەیەکیش توانیی لەڕێگەی کتێبەکانییەوە تێڕوانینی کۆمەڵگە سەبارەت بە ژنان بگۆڕێت.

سیمۆن دی بۆڤوار دبێژێ: کاتێک مناڵێک لەدایک دەبێ، لەڕاستیدا وەک ژن یان پیاو لەدایک نابێ، ڕەگەزەکەی ڕاستە سروشت دیاری کردووە، بەڵام ڕۆڵەکەی لەناو کۆمەڵگەدا سروشت دیاری نەکردووە، بەڵکو لەناو کۆمەڵگەدا کاتێ گەورە دەبێ لەناو کولتوری کۆمەڵایەتی ئەوکاتە ڕۆڵەکەی بۆدیاری دەکرێت ژنانە ڕەفتار دەکات یان پیاوانە.

@jnanipesheng

کاروان! کاروان!
کێ نوستووە؟ کێ بێدارە؟
ئه‌م ڕێگایه‌ی پێدا دەچن،
هه‌ر ڕێگا کۆنه‌که‌ی پارە
دەور و به‌رتان گورگه لوورە
چه‌قڵ کاسه‌ی سه‌ر و گۆشتی دڵتان ئه‌خوا
ئه‌وەندە تاریکی چڕە،
جندۆکه کۆرپه‌تان دەدزێ،
پێ نازانن
چاوتان له ناو تاریکیدا،
تا ئه‌م خوارە هه‌ته‌ر ناکات
بیرتان ئاسمانێکی ته‌سکه
هێندە به‌رچاوتان تاریکه،
نازانن ڕۆژ له ئاسۆی کام پێدەشته‌وە سه‌ر هه‌ڵدێنێ
هه‌ر به ته‌شیەکۆنه‌که‌تان دەیڕێسن و له بیری نوێ
سڵ و سرک
هه‌ر ئه‌ڕۆن و هه‌ر به ناقی قووڵی زوڵمه‌تا ڕۆ دەچن
چراکانیش کز ئه‌سووتێن
هێندێ چرایش چاوی گورگن
کاروان کاروان!
هۆ کاروانی سه‌ر لێ شێواو
له شه‌وگاری ئه‌نگوسته چاو
گۆچانی شک دەلاقه‌یه‌ک ناکاته‌وە
مه‌شغه‌ڵ مه‌شغه‌ڵ
مه‌شغه‌ڵی بیر، چرای ئه‌ندیشه‌تان هه‌ڵ‌که‌ن
ڕێگا و ڕەوتێ هه‌نگاوەکانتان بگۆڕن
ئه‌م ڕێگایه‌ی پێدا دەڕۆن
زۆر کاروانی پێدا ڕۆی و نه‌هاته‌وە
کاروان کاروان!
بۆ کوێ دەڕۆن؟
ئه‌م هه‌ورازەی مێرووله
پێدا ڕێکچه‌تان به‌ستووە،
دەتانباته هه‌ڵدێرەکه‌ی ساڵی پێشوو
ئه‌و بنارەش
وا به ئێسک و کاسه‌ی سه‌رتان داپۆشراوە
دەگاته‌وە به‌فرەچاڵی کلیله‌ی ڕندوو
کاروان کاروان!
ڕێگای تازە بدۆزنه‌وە!
#مەلەکشا

@jnanipesheng

مرۆڤ لە سەرەتاوە تاکوو ئێستا

وانەبێژ: دوکتۆر سامان حەیدەری گووران

قوتابخانەی هاوینەی لێکۆڵینەوەی کوردی

هەندێک كات پێویستە ئەو كەسانەی كە ڕۆڵی سەرەكی لە ژیانماندا دەبینن، بورووژێنین!
تووڕەیان بكەین، دڵیان بێشێنین، لە خۆمان دووریان بكەینەوە و هەستیان ببزوێنین بۆ ئەوەی كە بزانین چەند ئەمەگناسن و چەند هۆگری ئێمەن.
وەكوو ئاوخۆرییەک كە ئاو و وردە زیخی تێدا بێت، جاڕێک تێكەڵی بدەین بزانین چی تیایە.
ناخی ئەو كەسە وەک ئەو ئاوخۆرییە وایە، زیخ بێت زیخ دێتە سەر و شەكر بێت بەس تامێكی شیرینمان پێشكەش دەكات.

بیان ئارووژێنن بزانن چیتان دەدەنێ و ئێوە لە كوێی ژیانی ئەواندان!
ئەگەر كۆڵەكەی ژیان بین پێداگری ئیمە دەبن و ئەگەریش بێنرخ بین، فەرامۆش دەكرێین وەكوو ئەوی هەگیز نەبووبین.
نیشەی كەسێک كە زۆر بیر دەكاتەوە.
#سروە_زاهیدی
نیشە: یادداشت

@jnanipesheng

تارماییەکانی داهاتووی ئێران
#وریا_ڕەحمانی


@jnanipesheng

تارماییەکانی داهاتووی ئێران


#بەشی_یەکەم
ڕەنگە ئەو بارودۆخەی ئێستای ئێران بێ وێکچوون لەگەڵ دوایین ساڵەکان یا تەنانەت دوایین مانگەکانی پێش شۆڕشی ١٣٥٧ لە سەردەمی حەمەڕەزاشادا نەبێ. هەر بۆیەش دەکرێ بڵێین ئێرانی ئێستا بە یەکێک لە هەستیارترین سەردەمە پڕ لە هەوراز و نشێوەکانی خۆیدا تێپەڕ دەبێ.
بە سەرنجدان بە چارەنووسی وڵاتان گرینگیی ئەو ساتەوەختە مێژووییانەمان زیاتر بۆ دەردەکەوێ کە چ کاریگەرییەکی قووڵ لەسەر داهاتووی میللەتان بۆ چەند یا تەنانەت چەندین نەوەی داهاتوو دادەنێ.
مێژوو بۆ دووپاتکردنەوە نییە بەڵکوو بۆ لێفێربوونە. ئینجا خەڵکێک کە لە مێژوو دەرس وەرنەگرن، مەحکووم بە دووپاتبوونەوەی بەردەوام و ئەزموونکردنەوەی سەرلەنوێی ئازار و شکستەکانیانن. هەروەک چۆن کاتی خۆی خومەینی و دارودەستەکەی بە کەلکئاوەژوو لە ئێحساسات و بێ‌ئەزموونیی خەڵک سواری شەپۆلی شۆڕش بوون و ڕاپەڕینەکەیان بە قازانجی خۆیان لە خەڵک دزی و دەستیان بەسەردا گرت، پاشایەتیخوازانی ئەمرۆش ڕێک بەمجۆرە دەجوڵێنەوە و بەتەمان خواست و ئیڕادەی ڕاستەقینەی خەڵک بە لاڕێدا بەرن و هەموو شتێک بە ناوی خۆیانەوە تەواو بکەن. ڕەوتی سەڵتەنەتخواز کە شازادە ڕەزا پەهلەوی پێشەنگایەتیی دەکات بەمەبەستی گەیشتن بە مەبەستە پاوانخوازانەکەی هەوڵ دەدات باڵ بەسەر شۆڕشی ژینادا بکێشێ. ئەوە لە حاڵێک‌دایە کە ئامانجی کۆتایی ئەم شۆڕشە ڕێک بەپێچەوانەیە.
سەڵتەنەت خوازان دەیانەوێ لە ڕێی پرۆپاگاندای بەرینی ڕاگەیاندن وەک ئەوەی لە تەلەڤیزیۆنەکانی "ایران اینترناشناڵ"، "من و تۆ" و ... و هەروەها بە کەڵکوەرگرتن لە کۆمەڵێک سلێبریتیی دنیای مەجازی، ئاراستەی حەقیقیی ڕاپەڕینەکە بگۆڕن و بەرەو ئاقارێکی لێڵی نادیاری بەرن. بەو مەبەستەش هەندێ سلێبریتییی وەک عەلی کەریمی و گوڵشیفتە فەراهانی بۆ پێکهێنانی هەندێ سنووربەندیی مەبەستدار ڕادەسپێرن کە بڵێن باسکردن لە سیستمی حکوومەتی داهاتوو خیانەتە! کەچی حەقیقەتی باسەکە ڕێک بەپێچەوانەیە. قەزائەن باس‌نەکردن لە سیستمی داهاتووی وڵات نەتەنیا خیانەت بەڵکوو ئەوپەڕی ناتێگەیشتووییە. چون ئەوە ڕێک هەمان مێتۆدی نیزامی ئاخوندییە کە دوای ڕوخانی ڕێژیمی پاشایەتی تەنیا یەک بژاردەی لەبەر دەمی خەڵک دانا. ئەمانەش ڕێک بە تەمای هەمان شتن کە لە دواڕۆژی ڕووخانی کۆماری ئیسلامیدا بژاردەیەکی لەپێشدا داڕێژراوی دڵخوازی خۆیان لە بەرانبەر خەڵکدا دابنێن و لە فەزایەکی هەستەکیدا دەنگی متمانەی بۆ وەرگرن. بەدڵنیاییەوە دەرەنجامی وەها ڕوویکەردێک دیکتاتۆڕییە. ئەوەش یانی گوزار لە دێکتاتۆڕییەکەوە بەرەو دیکتاتۆڕییەکی دی. کەچی ئامانجی سەرەکیی ئەم شۆڕشە جەماوەرییە وەلانانی دیکتاتۆری لە هەر شکڵ و فۆرمێک‌دایە نەک تەنیا وەلانانی دیکتاتۆرێک. خەڵک ڕاپەڕینیان نەکردووە کە تەنیا شێوەی دیکتاتۆر بگۆڕدرێ بەڵکوو دەیانەوێ بارگە و بنەی دیکتاتۆری بە هەموو جۆرەکانیەوە بۆ هەمیشە تێکەوە بپێچن و کۆتایی پێ بێنن. ئەگینا جیاوازییەکی ئەوتۆ لە نێوان هەر دوو بیرۆکەی دواکەوتووانەی مەزهەبی و پاشایەتیدا نییە. هەردووکیان سەردەمیان بەسەر چووە. لەڕاستیدا کۆمەڵگەی ئێران بە دەرەنجامێک گەیشتووە کە لەدژی هەر چەشنە سیستمێکی دیکتاتۆریدا دەوەستێتەوە و خوازیاری نیزامێکی دێموکراتیک و سێکۆلار بەدوور لە هەر چەشنە ئیدیۆلۆژییەکی مەزهەبی و دیکەیە. هەروەها ئەو سەڵتەنەت‌خوازانەی کە باس لە مێژوو و شارستانییەتی ٢٥٠٠ ساڵە دەکەن هیچی لێ فێر نەبوون بەڵکوو لە گێژاوی ئەو مێژوویەدا گیریان خواردووە و توانای دەرچوونیشیان نییە.
بۆ کەس شاراوە نییە کە بودجەی تەلەڤیزیۆنەکانی لایەنگری سەڵتەنەت لە وڵاتە عەڕەبییەکانی کەنداوەوە دابین دەبێ. ئەو وڵاتانە بە هیچ شێوەیەک خوازیاری هاتنەسەرکاری سیستمێکی سێکۆلار و دێموکرات بۆ ئێران نین. لەبەر ئەوەی مەشرووعییەتی خۆیان لە ناوچەکەدا دەچێتە ژێر پرسیار و ئەگەری ئەوە هەیە کە دێموکراسی لە ئێراندا کاریگەریی بەسەر ئەو کۆمەڵگەیانەشدا هەبێ. هەر بۆیەش ئەوان هەمەجۆرە لایەنگری نیزامێکی دیکتاتۆڕیی وەک خۆیانن. ئەوە لە حاڵێک‌دایە کە ئێران دەتوانێ دەروازەی دێموکراسی بۆ هەموو ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست بێ. کەچی دەزگا تەبلیغاتییەکانی لایەنگری سەڵتەنەت بە بەرئاوەژوو نیشاندانی ڕاستەقینەکانی کۆمەڵگەی ئێران لە هەوڵی ئاراستەبەخشینی بیروڕای گشتی لە ڕاستای گوزار لە کۆماری ئیسلامی بەرەو نیزامی خوازیاری خۆیانن. بەڵام لەڕاستیدا سەڵتەنەت لە ئێراندا لایەنگرێکی ئەوتۆی نییە و ئەوەش لە پرۆسەی جەریانی وەکالەتدان بە ڕەزا پەهلەویدا بەڕوونی دەرکەوت کە سەرەڕای ئەو هەموو پرۆپاگاندا بەرینەی بۆیان کرد، کەچی نەیتوانی لە حدوودی سێسەد هەزار دەنگ زیاتر بۆ خۆی کۆ کاتەوە!
#درێژەی_هەیە

@jnanipesheng

بەشی_دووهەم

گەرچی هەموو هەوڵی ئەو کاناڵە تەلەڤیزیۆنیانە ئەوەیە کە بڵێن شازادەی پەهلەوی تەنیا ئەڵترناتیڤی مەوجوود و جێی متمانە بۆ تێپەڕین لە کۆماری ئیسلامییە، کەچی ئەو لە بواری سیاسییەوە تەنانەت ئەوەندە متمانەیەشی بە خۆی نییە کە بۆچوونە سیاسییەکانی لە چوارچيوەیەکی ڕێکخراوی حیزبیدا ڕوون بکاتەوە و لەگەڵ چەلێنجە جیاوازەکاندا بەرەوڕوو بێتەوە. سەرەڕای ئەوەش خۆی بە فەراحیزبی دەزانێ و خولیای سەرۆکایەتییەکی نادەروەستی هەمیشەیی لەسەردایە. لە ڕاستیدا لە وردبوونەوە لە ڕەفتار و هەڵسوکەوتەکانی ڕەزا پەهلەویدا نیشانەکانی دیکتاتۆڕی و بەدیکتاتۆڕ بوون بەڕوونی دەر دەکەوێ و خۆی دەر دەخات.
پڕ دیارە کە سەردەمی پاشایەتی لە ئێراندا کۆتایی پێ هاتوە و ناشێ خەڵک لەسەرڕاوە سیستمێک هەڵبژێرنەوە کە کە کەمتر لە نیو سەدە پێش کۆتایین بە مێژووەکەی هێنا. هەڵبەت ئەوە بەو مانایە نییە ئاغای پەهلەوی بۆی نەبێ وەک هەڵسووڕێکی سیاسی لە ئێستا و داهاتووی ئێراندا دەوری خۆی هەبێ. بەڵام ئەو بابەتە خۆی دوو مەرجی سەرەکیی هەیە:
١- ئەگەر بەڕێزی دەیەوێ لە داهاتووی سیاسیی ئێراندا دەورێکی هەبێ، پێویستە لە پێگەیەکی هاوشاندا لەگەڵ دیگەران، نەک سەرتر، بەرنامەی سیاسیی خۆی بەدوور لە گشت وێژی، وەک تاکێکی ئێرانی، نەک ڕێبەر، پێشکەش بکا و لە پێگەیەکی بەرابەردا لەگەڵ مابەقیی ئۆپۆزسیۆن هاوکاری بکات.
٢- ئەگەر حەزی لە حیزبایەتی نییە و خوازیارە دەوری ڕێبەریی خەبات و بزووتنەوەکە لەدژی کۆماری ئیسلامی بگێڕێ، پێویستە هەر لە ئێستاوە لە میساقێکی نووسراو و نەتەوەییدا ڕوونی بکاتەوە کە لە داهاتووی سیاسیی وڵاتدا هیچ دەورێکی نابێ و دەستێوەردان ناکات.
هەڵبەت ئاغای پەهلەوی لەبری پێڕەوی سیاسی و وتووێژ و هاوکاری لەگەڵ ئەحزاب و ڕێکخراوەکانی دی، زیاتر حەز دەکات کە کۆمەڵێک سێلێبریتی لە دەوری خۆی کۆ کاتەوە و لە ناوبانگ و خۆشەویستیی ئەوان لە پێناوی مەشرووعییەتدان بە خۆی کەڵک وەرگرێ. کەچی زۆربەی ئەو کەسانە خاوەنی ئەزموون و پێشینەیەکی سیاسیی جێی بڕوا نین.
عەلی کەریمی، گوڵشیفتە فەراهانی و نازەنین بونیادی فوتباڵیست و هونەرمەندانێکی باشن، بەڵام تێگەیشتنێکی ئەوتۆیان لە سیاسەت نییە. هەڵبەت ئەوە بەو مانایە نییە کە فوتباڵیست یا هونەرمەند ناتوانێ ئەکتی سیاسیی هەبێ. بەڵام ناشێ کەلکی خراپ لە کۆپۆنی سلێبریتی بوونەکەیان وەرگرن. بەڵکوو بۆ بەسیاسەتمەدار بوون دەبێ سیاسەت‌وەرزی بکەن. ئەوەش تەنیا بە دروشم و ژێستی ئەرێنی و نەتەوەیی گرتن پێک‌نایە، بەڵکوو پێویستە لە چەلێنجە جۆراوجۆرە سیاسییەکاندا بەشداریی کارایان هەبێ و لە چوارچێوەی حیزبێکی دیاریکراودا لە دەوری پێڕەو و پرۆگڕامێکی ڕوونی سیاسیدا کۆ ببنەوە.
جیاوازیی ئەو کەسانە لەگەڵ ئەو خەڵکەی دی کە لەدژی کۆماری ئیسلامی خەباتیان کردووە، تەنیا لە ئەژماری فالۆوێر و سلێبریتی بوونەکەیان‌دایە. کەواتە بەتەنیا فاکتۆڕی بەرهەڵستکاری لەدژی نیزامی حاکم، وەک خۆی، مەشرووعییەتی سیاسی  بە واتا کردارییەکەی بە هیچ کەس نابەخشێ. بەڵکوو هەر کەس و لایەنێک کە ئیدعای ئەکتی سیاسی و هەڵسووڕان لە بەستێنی سیاسیی ئێراندا دەکات دەبێ یا بەرنامەی سیاسیی خۆی پێشکەش بکات یا ڕێبازە سیاسییەکەی دیاری بکات.
ئەوەی ئاغای پەهلەوی و هاوڕێیانی بۆ داهاتووی ئێران دەیڵێن بوخچەیەکی نەکراوەیە کە بۆ هیچ کەس ئاشکرا نییە. ئەوەش نیشانەیەکی باش نییە.
مەبەست لە خەبات و شۆرش بەتەنیا نەویستنی شتێک نییە بەڵکوو لە هەمان کاتدا دیاریکردنی ئەو شتەشە کە دەخوازرێ. قسەکانی کەریمی و فەراهانی لە کۆنفرانسی «جۆرج تاون» لە خۆشبینانەترین حاڵەتی مومکیندا نیشانەی کاڵبوونی سیاسی و خوێندنەوەی نادروستیان بۆ ئێستا و داهاتووی ئێران بوو. هەڵبەت جەنابی پەهلەوی باش لەوە تێ‌دەگا و دەشزانێ کە لەگەڵ ئەو جۆرە کەسانە نە بەرنامەی سیاسی دادەڕێژرێ و نە وڵاتیش بەڕێوە دەچێ؛ بەڵام ئێستا لە ناو و پێگەی ئەوان و کەسانی دیکەش کەڵک وەردەگرێ و تەبلیغاتیان پێوە دەکات، تا دوایی…
#وریا_ڕەحمانی


@jnanipesheng

ماڵ لە ساحێبماڵ حەرامە!

لە نێو کۆخ و کەلاوەی قەراخی شار، پیاوێکی ماسیگر، خۆی و خێزانی بە زریکەی منداڵی نێو بێشکەیان، وەخەبەر هاتن. منداڵی بەستەزمان دووپشک پێوەی دابوو. بە شڵەژاوی، منداڵ لە باوەش، پەنایان بردە بەر دەرکەی ماڵی تەنیا دکتۆری شار. دکتۆر لە خزمەتکارەکەی پرسی بەم سەڵای ساڵەحانە کێ بەردەرگای پێ گرتووین؟ وتی قوربان ژن و مێردێکی ڕەشووڕووت هاتوون و دەڵێن منداڵەکەیان هیلاکە. دکتۆر وتی: شا ئەو نێوچاوانە، هاوشان و هاوماڵی من گەیشتنە پاریس، کەچی من لێرەدا جەماعەتی لەبرسامردوو، هەتا نەمکەن بە بەیتاڵ و دکتۆری ئاژەڵ وازم لێ ناهێنن. بڕۆ پێیان بڵێ دکتور لە ماڵ نییە.

بەدەم شیوەن و بە دڵشکاوی گەڕانەوە بۆ ماڵ. پیرەژنانی گەڕەک شیری گامێشیان دەرخواردی منداڵ دەدا و هەتوان و مەڵهەمیان لە سەر شوێنی چزەی دووپشک دادەنا. کابراش بە هەناسەساردی، بۆ بژیوی ژیان لەگەڵ هاوڕیان ڕووی کردە دەریا. دەمەونیوەڕۆ بەختی کابرا وای هێنا کە گوێچکەماسییەکی(صدف) گەورە، کەوتە تۆڕیەوە. کاتێ سەدەفیان کردەوە مرواریەکی زۆر گەورەی تێدا بوو.
پێش گەیشتنەوەی بۆ ماڵ، هەواڵی ئەو مروارییە دەم بە دەم کەوتبوە نێو شار.

زەردەپەڕی ئێوارە، مەترانی مەزن(اسقف اعظم) هات بۆ ماڵیان. بەڕێزیان باسی ڕەحم و بەزەیی پەروەردگاری دەکرد کە دەبێ لە شوکرانەی ئەو شتە بەنرخەدا حەتمەن زەکاتی بدرێتە دەستی دۆستانی خودا. کابرا لە دڵەوە وتی: خودایا؛ خۆت لە دەستی ئەم دۆستانەت بمانپارێزی. هەر ئەو شەوە دکتۆر هات بۆ سەردانی منداڵەکەو وتی هەر لە بەیانییەوە لەماڵی چەند نەخۆشی بێکەس بووم و ئێستا بێ هەدادان خۆم گەیاندە ئێوە. کابرا بیری لەوە دەکردەوە کە بە دەگمەن کوڕە دەوڵەمەندێک لە ڕێی زانستی پزشکیدا، سی ساڵی هەوەڵی تەمەنی خۆی بەخت دەکات. زۆربەیان کوڕە هەژارن. کەچی کاتێ دەبن بە دکتۆر، دەیانەوێ حەقی ئەو سی ساڵە لە هەژاران بستیننەوە.

شەو کاتی خەوتن، خێزانی وتی: پیاوەکە وا دیارە ئەم مروارییە هێ خۆمان نییە! نابینی لە ئێوارەوە خاوەنەکانی دێن و داوای دەکەن؟ کابرا وتی نەخێر، هی ئێمەیە و دەبێ داهاتووی ئەو منداڵەی پێ دابین بکەین. نابێ برسیەتی مێشکی ئەو منداڵە، وەکوو ئێمەمانان لە ناو بەرێت. ژنە وتی ئێمەی بەشمەینەت، بەم هاسانیە ناتوانین تێکەڵ بە چینی دەوڵەمەند ببین. سکتێرانی بێعار نایەڵن چینی هەژار، وچان بدات و ببێتە خاوەنی دەستڕەنجی خۆی. هەزار فێڵ و ناپیاوی دەزانن و ئەتۆش هیچ سەنگەرێکت لەبەرانبەریاندا نیە. کابرا وتی بەیانی دەچمە بازاری جەواهێرفرۆشان. دەزانم لەسەری دەبێت بە هەرا، ئاخر ئەو مروارییە بەقەدەر هێلکەکۆترێک دەبێت.

کابرا نەیدەزانی کۆتریش مافیای خۆی هەیە تا چ بگاتە مرواری. مافیای بازار ڕایانگەیاندبوو کەس لە فڵانە قیمەت زۆرتر لێی نەکڕێت. یەکیان دەیگوت ئەم مروارییە زلی بێهونەرە، تەنیا بۆ موزەخانە باشە. ئەویتر دەیگوت زۆر شتی وایان بۆ هێناوم و نەمکڕیوە..... کابرا زانی خەریکن فێڵی لێدەکەن، وتی هەزار خۆزگەم بە چەتە. چۆن دەبێ، گا بیکات و کەر بیخوات؟ ئێستا کە وای لێهات دەیبەمە شاری پێتەخەت و لەوێ دەیفرۆشم.

شەو زەلامێکی نەناسیاو لە دیواری ماڵیان هاتە نێو حەسار.دەیەویست بە زۆرەملێ مروارییەکەیان لێ بستێنێ. لە شەڕێکی دەستەویەخە کابرا خەنجەرەکەی کوتایە بن هەنگەڵی زەلامەکەو لاری کردەوە. بۆیە بە ناچاری دەستی ژن و منداڵی گرت و هەر بەو شەوە بەڕەو‌ پایەتەخت بەڕێکەوتن. بۆ بەیانی لە یاڵ و ملەی کێوان تازە ئاوا ببوون، کەچی چاویان لێ بوو، سێ پیاوی چەکدار کەوتوونەتە شوێنیانەوە. ئەو ڕۆژە تا تاریکان هەر چەندە ڕێگایان گۆڕی؛ بەڵام ئەوان شارەزای کاری خۆیان بوون و هەر لەدوایان هاتن. بە ناچاری لە ئەشکەوتێک خۆیان حەشاردا.
لەو تاریکایەدا کابرا وتی: سبەینێ لە دەست ئەمانە ڕزگاربوونمان نیە. ئەمشەو دوو کەسیان دەخەون و یەکیان دەبێ بە قەرەوڵ. ئەگەر بتوانم ئەوەیان بکوژم و چەکەکەی دەستخەم، تێدابردنی ئەو دوو کەسەی دیکە هاسانە.‌ بۆیە بە خنجەری ڕووتەوە بەبێ چرکە، لیان نزیک کەوتەوە. تەنیا چەند هەنگاوی مابوو کە بگاتە کابرا، کەچی منداڵەکە لە نێو ئەشکەوت وەخەبەر هات و دەستی کرد بە گریان. کابرای قەرەوڵ چەند گولـلەی بەرەو شوێنی دەنگەکە تەقاند. تەقەکردن و ئای و مەرگی بە خەنجەری کابرا بوو بە یەکێک. کابرا چەکەکەی هەڵگرت و ئەو دوو کەسەی دیکەشی سارد کردەوە. بەڵام یەکێک لە گولـلەکان لە منداڵی بەستەزمان کەوتبوو!!

ڕۆژی دوایی کابرا و ژنەکەی لە پێش چاوی خەڵکی شار مروارییەکەیان فڕێدایەوە نێو دەریا.

جان ئێستەین بێک ۱۹۴۰

ئەو ژنە باش زانیبووی دەرچوون لە نایەکسانی و چینایەتی کۆمەڵایەتی بۆ چینی هەژار، بەم هاسانیە نییە و هەژاران خاوەنی دەستڕەنجی خۆیان نین.
#عیسا_ئەحمەدی


@jnanipesheng

لە خیابانەکانی ئەم شارەدا
ماتیک دەدوێ!
سوور سوور پێکەنینت بەشێتمان دەزانێ خانم
کاتێ دڵت پرسەخانەیە!!
بارگەی خەمت هەڵگرتووە و
شارەکەت چاوەڕێت نییە خانم
گەرچی ئێستاش
لێوەکانت بە سوور دەدوێن و
زامەکانت لە خوێن یاخین.

شەقام جەرگی کون‌کونە لە ژێر پێڵاوە پانێ بزمارییەکانت و
سەرت لە شۆڕشێکدا جێ ما
کە سەر بە هیچ خەیابانێک نەبوو
و درووشمێکێ خەسیو لە قۆرگتدا
کە فێمینستی لە سێدارە دەدا..!

ئەرێ خانم
شەو  لە شاڵی سەرتدا دەژی
چاوەکانت لە ڕۆژهەڵاتی ئۆقرەیه
بێدەنگیت کراسێکی گوڵ زەردی خەزان لێدراوە و
جانتایەکت لە وردە تیشکی سەغیر بە شانەوەیە
کە چی
لە چوارڕێیانی تەنیاییدا ون بووی…
تەزوویەکی بێوەخت دەتدۆزیتەوە
گوێ ڕاگرە
ئەوە شەماڵە گازت دەکا و دەڵێ:
هۆۆۆۆ پەلکەزێڕینە
وەره دەرێ لە قۆزاخەی ئەو کاولە دڵە بێدێنەت
چیتر ئاواتەکانت بە تاتەشۆری بریا مەسپێرە
تۆ گوڵە مەشهورەکەی گشت عالم بووی
و ئێستا یادت کوا بەخێرە؟؟؟
دڵت پرسەخانەیە و سەرت!
سەرت هێلانەی سەدان پاساری لانەوازە خانم،
بڕۆ
بڕۆ با دارە بێ‌هێلانەکان چیتر ئێرەییت پێ نەبن…
بڕۆ با ماتیک سەربووردەی خۆڕاگریت بۆ ئاوێنە بگێڕێتەوە
کاتێ لێوەکانت دەستەوداوێنی بوون.
بارگەی خەمت هەڵگرە

زەروویەک بدۆزەوە هێندە پیاو بێ دەم بنێتە قۆرگی ئاواتەکانتەوە
و ژاری ئەو یاخیبوونەت هەڵمژێ و تفی بکاتەوە  نێوچاوانی ئازادی
کە تۆ بە مردووییش هەر یاخی...

لە سووچە قووڵەکەی قەبریشدا یاخیتری و هاوار دەکەی:
کچێ دایە کەم ئەو ورتکە بەردە لە تەوێڵی کێلەکەم دە
من هەر هەمووکات کەڕ بووم و لەبەر قاپی خوداش هەر کەڕ دەبم و لەو کەلاکە بۆگەنەشدا گوێم بە بانگی کەس نازرینگێتەوە. سوێند بە شانە شکاوەکەی شەمدۆ
بەختیار عەلییەکم دەوێ نەفرەتی هەموو نەوبەهارانی منیش بنووسێتەوە..

کە ئارامیم لە تۆڵەدایە،، دایە… دایە.... دااااا
ئەرێ خانم
بە ماتیکێکی مەیلەو سوور
بەر لە هاتنەوەت چیرۆکێکی نوێ لە سەر توێژی ناسکی لێوت بنووسەوە کە هاودەنگی پێکەنین بێ و کەنین دزەی بکاتە ڕەشترین هێڵی خەمۆکیت...
تا هەستانەوەت لەو گۆڕستانەدا
تانە لە قەقنەس بدا
و سەردێڕی هەموو ڕۆژنامەکان بنووسن:

(کچێک هەموو داهاتووی خۆری داگیر کرد)
ئەرێ خانم
لە دوا دێڕی ئەو شۆڕشەدا
ڕۆژئاوابوون شەکەتیت
داماڵە
بارگەی خەمت هەڵڕێژە
بنواڕە دوورترین گونبەزی شارەکەت و
ژنانەترین بانگت بە گوێی خودا دادە...

#نەرمین_ئیبڕاهیم_ئازەر_تەوار

@jnanipesheng

نوسین و ئامادەکردنی: مانوو بەرزنجی و جوان عومەر ئەحمەد

شێواندنی ناوی فاته‌ڕه‌ش لەلایەن تورکەکانەوە بە فاته‌ڕه‌شی تورکی
زۆرن ئه‌وانه‌ى كه‌ هەوڵی شێواندنی فاته‌ڕه‌شی کوردانیان داوە، بەتایبەت لە سەردەمی مستەفا کەمال ئەتاتورکدا ژنێکیان دروست کرد بە هەمان ناوه‌وه‌ وەک سەرکردە و قارەمانی جەنگ نیشانیان دەدا. ڕۆژنامە و گۆڤارەکان زۆریان لەسەر دەنووسی و وێنەکانیان لە کوچە و کۆڵانەکاندا بڵاو دەکردەوە، ئەم کارەش هەر بۆ ئەوە بوو تا فاته‌ڕه‌شی کوردان لێڵ و بزر بکەن و ناوی لە بيری خەڵکیدا نه‌هێڵن، چونکە لە دوای مەرگی فاته‌ڕه‌ش بە دەیان ساڵیش لەناو تورکەکاندا باس هەر باسی قارەمانێتی فاته‌ڕه‌شی کوردان بووە، هەر بۆ ئەوەش قەرەفاتمیان هێنایە مەیدانەوە و تا ئاستی پێویست نەک لەلای تورکەکان بگرە لەلای کوردەکانیش فاته‌ڕه‌شیان شیواند. محەمەد بایراک لە کتێبەکەیدا بە ناوی (ژنی کورد) بە ڕوونی ئاماژە بە بوێری و ئازایەتی و جیاوازی کاره‌کتەری ژنی کورد و فاته‌ڕه‌ش بە نموونەی جەربەزەیی و ئازایی و سەربەخۆی دەهێنێتەوە و دەڵێت: تورکەکان هەوڵی شاردنەوەی ئەم توانای ژنە کوردەیان داوە و ویستویانە لەنێو کەلتوری خۆیاندا بزری بکەن، هەروەها دەڵێت: بەدرێژایی مێژووی ئیمپراتۆی عوسمانی ژنێک نەبووە بەشداری لە جەنگدا کردبێت جگە لە فاته‌ڕه‌ش.
لەدوای ئەو ناو و ناوبانگەی بەخشرایە فاته‌ڕه‌شی کوردان هەر لە شازادەی کوردستان و ئامازۆنی نوێی کورد و ورنلیۆ ژنێک لە زێر و...هد، جگە لە خەڵاتی ئازایەتی لەلایەن سوڵتانەوە و سەدان وتار و دیدار لە سەردەمی خۆیدا لەگەڵ فاتەڕەش و جیاوازی جێندەری و مافی ژنان و لە نێوان تورک و کوردا سەدان بەڵگەنامە بەتەواوەتی لە مێژووی ئیمپراتۆری عوسمانی و مێژووی جیهاندا چەسپا کە ژنە کوردێک پاڵەوانی جەنگی کرایم بووە نەک ژنە تورکێک. ئەمە بۆ تورکە فاشیستەکان جێگەی قبوڵ نەبووە، بۆیە زوو کەوتنە خۆیان و لە سەردەمی ئەتاتورک (مستەفا کەمال) فاته‌ڕه‌شێکی درۆینەیان دروست کرد و ناو و وێنەیان بەتەواوی تورکیادا بڵاوکردووە و داستانی درۆینەی زۆریان بۆ چنیيەوە تا لە هزر و بیرەوەری تاک بە تاکی تورکیادا فاته‌ڕه‌شی کوردان لەبیر بەرنەوە و بەشێوەیەک ناوی فاته‌ڕه‌شیان شێواند کەجێگەی داخە بە دەگەمن کوردەکان خۆشیان بۆیان جیا دەکرێتەوە و کێ پاڵەوانی ڕاسته‌قینەیە! هەر بۆ نموونە مۆزەخانەی کوردی لە وڵاتی سوید (Kurdish Exile Museum) هەروەها ماڵپەری مێژووی کورد (saradistribution) کە ماڵپەرێکی مێژووی کوردییە لە تۆمارێكيدا وێنەی قەرەفاتمی تورکییان داناوە بە کورد ناساندویانە بەشێوەیەک تێکەڵيان کردووە و وێنەی فۆتۆگرافی قەرەفاتمی تورکان و نیگارەکانی فاته‌ڕه‌شی کوردانیان پێکەوە داناوە! لەکاتێکدا سەردەمی فاته‌ڕه‌شی کوردان و قەرەفاتمی تورکان ٦٥ ساڵ زیاترە ئەوکات بۆ دەردەکەویت پیلانەکانی تورک بۆ سڕینەوە مێژووى نەتەوەیەکی وەک کورد چۆن سەرکەوتوو بووە.
فاته‌ڕه‌شی تورکەکان ناوی تەواوی فاتیمە سەحەر ئیردەن (Fatma Seher Erden) لە ساڵی ١٨٨٨ لە شاری داگیرکراوی باکووری کوردستان لە ئێرزڕووم لەدایک بووە. لە دوای ڕووخانی عوسمانلی و لە سەرەتای جەنگی جیهانی لە ساڵی ١٩١٩ دەچێتە سیڤاس ئەو شوێنەی کە مستەفا کەمال گۆنگرەی تێدا دەبەستێت و لەگەڵ مستەفا کەمال پەیوەندی دەگرێت و دەبێتە دۆستی لەپاش ئەوە مستەفا گەماڵ گروپێکی ٤٥ ژنی بۆ ڕێک دەخات و فاتمە سەحەر دەکاتە سەرۆکی گروپەکە ئیتر لەدوای گەورەکردن و ڕێکلامی جۆراوجۆر بەخواستی ئەوەی لە مێژووی تورکدا ژنێک هەبێت هاوشیێوەی فاته‌ڕه‌شی کوردان، چونکە ئەوان باش ئەوە دەزانن تەواوی ڕۆژنامە ئەوروپی و ئەمریکييه‌کان فاته‌ڕه‌شیان بە کورد ناساندووە زیدی یەکەمی فاته‌ڕه‌شیان بە کوردستان و چیاکانی کوردستان ناوبردووە لە ڕۆژنامەیەک نیيە لەو ڕۆژنامانە نەڵێن: فاتەڕەش شازادەکەی کوردستان هەر بۆیە بە بەرنامە فاتمە سەحەری تورکیيان گەورە کرد و لە هەندێک شوێندا دەڵێن: بەشداری جەنگی گریکەکانی (یۆنان)ى کردووە سەرکردایەتی ٧٠٠ چەکداری پیاوی کردووە هەتا توانیان فاتمەسەحەر بکەنە ژنە پاڵەوانێکی درۆینەی تورک، هەرچەندە لە ماڵپەڕی بەتلیسی ئەویش بە کوردی ئەرزەڕووم دەناسێنن، بەڵام وەک خۆم هیچی شتێکی ئەوتۆم بەرچاو نەکەوتەوە جگە لەوەی لە شارێکی کوردی وەک شاری ئەرزەڕوومی باکووری کوردستان لە دایک بووە.

@jnanipesheng

#فاتەڕەش؛

🔻کاتی هێرشی #ڕووسەکان بۆ سەر #کوردستان وەک فەرماندەیەکی ئازا لە بەرەی گەڵواخی ناوچەی #دیواندەرە هاتە مەیدان و ڕووسەکانی بە تەنگ هێنا و دەیان داستانی سەرکەوتنی تۆمار کرد.

🔻ئەگێڕنەوە دوای شەهیدبوونی #سەنجەرخان، هیوای خەڵک بۆ وەدەرنانی ڕووسەکان کز دەبێ و ئەیانەوێ لەو پڕژ و بڵاوییەی هێزەکانیان یارمەتی هێزی #ڕەزا_شا (ڕەزا لات) بدەن بۆ وەدەرنانی هێزە داگیرکەرەکەی ڕووس. بەڵام لەو سەروبەندەدا شێرە ژنێک بەناو #فاتەخان دێتە مەیدان و دەبێتە فەرماندەیەکی ئازا و هێزە بڵاوەکان کۆ دەکاتەوە و هێرش دەکاتە سەر هێزەکانی ڕووس بەڵام خۆی کە لە سەنگەری پێشەوە بریندار دەبێت.

🔻دوای دوو ڕۆژ لە برینداربوونی، دەبیستێت هێزەکانی ڕووس لە ناوچە داگیرکراوەکان خەریکی کوشتن و تاڵانی کوردەکانن؛ بە لەشی پڕ لە زامەوە دیسان چەکی پارێزگاری لە #نیشتمان دەکاتە شانی و ئەڵێت:

"مەرگێک لە بەرانبەر دوژمن و لە سەنگەری بەرگری لە نیشتمان بێت باشترە لەوەیکە لەناو جێگا ڕادەستی مەرگ بم".

@jnanipesheng

                                   بەداخەوە پۆستێکی بێ ناو و نیشان لەبابەت دەستەواژە و ئیدیۆمەکانی زمانی کوردی کە پەیوەندی بە کات و ساتەکانی شەو و ڕۆژەوە هەیە و پڕە لە هەڵەی زۆر زەق و سەیر و سەمەرە، لە فەزای مەجازی‌دا ئەودەستەودەستێ دەکات.
ئەو دەستەواژە و ئیدیۆمانەی کە لە کۆنەوە لە زمانی کوردیدا بۆ کات و ساتەکانی ڕۆژ و شەو دیاری کراون هیچ پەیوەندی بە ئەژماری کاتژمێرەوە نییە،(شمارش ساعت).
وەکی هەموومان دەزانین ڕۆژهەڵاتن و ڕۆژئاوابوون لە هەر ناوچەیەک لەسەر گۆی زەوی، بە پێی هەڵکەوتەی جوگڕافیا کە لە کامە (مدار نصف‌لنهار)دا و لە کوێی(خط استوا) هەڵکەوتووە و هەر وەها لە کامە وەرزی ساڵ‌دایە، جیاوازە و ئەژماری کاتژمێر لەو بارودۆخانەدا بۆ ئەو کاتانە دەگۆڕدرێ.
بۆ وێنە لە نێوەڕاستی بەهار‌دا کاتژمێر 5,30ی بەیانی ڕۆژ  دەبێتەوە و کاتژمێر 19,30ی ئێوارێ ڕۆژ ئاوا دەبێت. کەچی لە نێوەڕاستی پاییز‌دا کاتژمێر 7ی بەیانی ڕۆژ دەبێتەوە و کاتژمێر 17,30ی ئێوارێ ڕۆژ ئاوا دەبێت.
کەوابێ بەهیچ لەونێک ناکرێ کاتژمێرێکی (ثابت) بۆ ڕۆژهەڵاتن و ئاوابوون، تەنانەت بۆ نیوەڕۆ و نیوەشەو دیاریی بکرێ، واتە ناتوانیی بڵێن کاتژمێر 12 کاتی نیوەڕەۆیە. لەهەر کاژمێرێک‌دا خۆر بێتە نێوەڕاستی ئاسمانێ و  سێبەر سفر ببێتەوە ئەوە نیوڕۆیە.
هەڵەکان:

❌ کاتژمێر دووی شەو = ڕاکشان
✅ ڕاکشان نییە و (ڕاشکان)ـە، بە شەودرەنگانێک دەڵێن کە زۆری نەماوە ڕۆژ بێتەوە.
(کاتژمێر: بە پێی ڕۆژ و مانگ و وەرزی ساڵ)

"شەو ڕاشکا،
ئەژنۆم شل بوو،
مانگ بە تاقی ئاسمانەوە هەڵپرووکا... (پەشێو)"

❌ کاتژمێر 3ی شەو= کازیوە
✅ کازیوە: ڕوونایی نێوان شەو و ڕۆژان کە زەردەی تاوێ پەیدا دەبێ.
(کاتژمێر: بە پێی ڕۆژ و مانگ و وەرزی ساڵ)

❌ کاتژمێر 11 = گزینگ
✅ گزینگ، گزنگ: کاتێ تێسووی تیشکی خۆر لە ئاسۆی بەیانی سەر وەدەر دەنێ.
(کاتژمێر: بە پێی ڕۆژ و مانگ و وەرزی ساڵ)

❌ کاتژمێر 9 = سپێدە
✅ سپێدە: هەمان گزینگە.
(کاتژمێر: بە پێی ڕۆژ و مانگ و وەرزی ساڵ)

❌ کاتژمێر 5ی شەو= بوومەڵێڵ
✅ بوومەلێڵ، بوولێڵ: بەری بەیانی نێوان شەو و ڕۆژان کە هێشتا گزنگی نەداوە و دنیا لێڵە.
(کاتژمێر: بە پێی ڕۆژ و مانگ و وەرزی ساڵ)

❌ کاتژمێر 6ی بەیان = ڕۆژهەڵات
✅ ڕۆژهەڵات: کاتێ خۆر خویان دەبێت و وڵات ڕووناک دەبێ.
(کاتژمێر: بە پێی ڕۆژ و مانگ و وەرزی ساڵ)
 
❌ کاتژمێر 7 = بەرەبەیان
✅ بەرەبەیان: کاتێکە کە هەر شەوە و هێشتا ڕۆژ نەبووەتەوە بەڵام لە ڕۆژبوونەوە نزیکە.
(کاتژمێر: بە پێی ڕۆژ و مانگ و وەرزی ساڵ)

❌ کاتژمێر 8 = بەیانی
✅ بەیانی: کاتێک کە ڕۆژ تەواو لە کەل هاتووەتە دەرێ و لە ئاسۆ بڵند بووە.
(کاتژمێر: بە پێی ڕۆژ و مانگ و وەرزی ساڵ)

❌ کاتژمێر 10 = چێشتەنگاو
✅ چێشتەنگاو، چێشتان، قاوڵتوون: نێوەڕاستی دانی بەیانی، واتە دوای ڕۆژهەڵات و پێش نیوەڕۆ.
(کاتژمێر: بە پێی ڕۆژ و مانگ و وەرزی ساڵ)

❌ کاتژمێر 12 =نیوەڕۆ
✅ نیوەڕۆ: کاتێ ڕۆژ دەگاتە نێوەڕاستی ئاسمانێ.
(کاتژمێر: بە پێی ڕۆژ و مانگ و وەرزی ساڵ)

❌ کاتژمێر 13 =پڕشنگ
✅ پڕشنگ: کاتی ڕۆژهەڵات کە  تیشکی ڕۆژ بە پۆل خویان دەبێت.
(کاتژمێر بە پێی ڕۆژ و مانگ و وەرزی ساڵ)

❌ کاتژمێر 14 =دوانیوەڕۆ
✅ دوانیوەڕۆ: لە نیوەڕۆوە هەتا پاڵێنان دوانیوەڕۆیە.(پاڵێنان: دەمەو ئێوارە)
(کاتژمێر بە پێی ڕۆژ و مانگ و وەرزی ساڵ)

❌ کاتژمێر 16= زەردەپەڕ
✅ زەردەپەڕ: هەرکات زەردەی هەتاوێ لە ئاسۆ ئاوا بوو.
(کاتژمێر بە پێی ڕۆژ و مانگ و وەرزی ساڵ)

❌ کاتژمێر 17= ئێوارە
✅ ئێوارە: مەودای پاڵێنان هەتا زەردەپەڕ.
(کاتژمێر بە پێی ڕۆژ و مانگ و وەرزی ساڵ)

❌ کاتژمێر 18= ڕۆژئاوا
✅ ڕۆژئاوا: هەرکات ڕۆژ لە ئاسۆ ئاوا بوو.
(کاتژمێر بە پێی ڕۆژ و مانگ و وەرزی ساڵ)

❌ کاتژمێر 19= هەنگۆر
✅ هەنگۆرە، ئەنگۆرە: ئێوارەیەکی درەنگ، نزیک بە ڕژئاوابوون.
(کاتژمێر بە پێی ڕۆژ و مانگ و وەرزی ساڵ)

❌ کاتژمێر 20= شێوان
✅ شێوان: بوومەلێڵەی ئێوارێ، نێوان ڕۆژ و شەو.
(کاتژمێر بە پێی ڕۆژ و مانگ و وەرزی ساڵ)

❌ کاتژمێر 23= شەوەزەنگ
✅ شەوەزەنگ: کات و قۆناغێکی دیاریکراو نییە لە هیچ شەوێک‌دا. بە درێژایی ساڵ هەموو ئەو شەوانەی کە مانگەشەو نییە یان مانگ بە تەواوی ئاوا دەبێت و شەو دەکەوێتە ئەوپەڕی تاریکی‌، بەو شەوانە دەڵێن شەوەزەنگ.

❌ کاتژمێر 24= نیوەشەو
✅ نیوەشەو: نێوان ڕۆژئاوابوون و ڕۆژهەڵات، جا بکەوێتە هەر کاتژمێرێک.
(کاتژمێر بە پێی ڕۆژ و مانگ و وەرزی ساڵ)

کاتژمێر 1ی شەو = تارم
کاتژمێر 4ی شەو = کۆچاری
کاتژمێر 15= قڕچنگ
کاتژمێر 21= قوڵلان
کاتژمێر 22= شەوڕۆ
(ئەوانەم نەبیستووە، ڕەنگە کۆژی ناوچەیی بن)

✍️ع. ئازیز. (lasar)


@jnanipesheng

#بەشی_دووهەمی_پۆستی_سەرەوە


چارەسەرکردنی کێشەی سەربەخۆیی ئابووری ژنان، پەیوەستە بە کرانەوەی ئەقڵ بەڕووی ئەو واقیعە زیندووەی تێیدا دەژین. ئێمە کە ئێستە لەسەردەمی بە ئامێربووندا دەژین. دەبێت ئەم دیاردەیە لە بونیادنان و تێهەڵکێشکردنی تواناکاندا لەبەرچاو بگرین. پیویستمان بە بزوتنەوەیەکی پڕکار و بەردەوامییەکی گەشەکردوو هەیە، دەبێت تێگەیشتنمان بگۆڕێت؛ کە چۆن ئامێر خەریکە تواناکانی مرۆڤ تێدەپەڕێنێت، هەموو پیشەسازییەکان بە ئامێر دەکرێن، هاوکات ئەمە مانای ئەوە نییە خەیاڵی گەردونی مرۆڤ و کارگە و ئامێرەکان، وامان لێبکات بەکەم لە تواناکانی مرۆڤ بەتایبەتی توانای پڕ وزەی ژن بڕوانیین.
ئەگەری زۆرە توانای بەدیجیتالکردنی نوێ و تواناکانی مرۆڤ پێکەوە، یەک هێڵی کارکردن و یەک نمونەیی وەک پێشەنگ تێپەڕێنن. دەبێت ژن لە کار و پراکتیکدا، ئەوە بسەلمینێت، کە کۆتایی باوەڕەکان جێگیر نین. ژنان نابێت بکەونە ژێر جێبەجێکردن و  بەئەنجام گەیاندنی ئەو بیروباوەڕانەی نکۆڵی لە توانا و کارکردنی ژنان دەکات. دەبێت دژ بە داگیرکردنی هێز و توانای کارکردنی ژن بووەستینەوە.

#شیرین_تاهیر

@jnanipesheng

#شیرین_تاهیر

بەهێزکردنی کایەی ئابووری لە گرنگترین ئەو بوارانەیە کە لەوێوە دەتوانین باس لە ماف و یەکسانی نێوان هەر دوو ڕەگەزی ژن و پیاو بکەین. لەبەر ئەوەی بەهێزکردن و گرنگیدان بە کارکردنی ژنان و  باشترکردنی دۆخی ئابوورییان، بنچینەی یەکسانییە و ژنان لەم بارەدا بەتەواوی ڕەنگە سوود لە مافەکانیان وەربگرن.
سەبارەت بە مافەکانی ژنان لە ماوەی ڕابردودا؛ نەوەدەکانی سەدەی نوزدە؛ ماوەیەکی پڕ مشتومڕ و دیالەکتیکی سیاسی بوو لەبارەی بەدەستهێنانی مافی دەنگدان و ڕیفۆرم لە مافە کۆمەڵایەتی و سیاسیەکانی تر، ژمارەیەکی زۆری ژنان لەو کاتەدا چوونە ناو بازاڕی کار و بەدوای هەلی نوێی کارکردندا دەگەڕان؛ ئەمەش لە پێناوی بەدیهێنان و دروستکردنی پێناسەیەکی نوێتر بو بۆ خۆیان.  
هەر ئەو دۆخە لەمڕۆدا لەگەڵ دیاردەی بەجیهانیبوندا بەردەوامە. دۆخی ژنان بەهۆی خراپی ئاستی ئابوورییانەوە دۆخێکی باش نییە و بەردەوام ژنان لە مەترسی هەژاری و ڕووبەڕووبونەوەی بێکارییدان، لە هەر دوو حاڵەتی ئاسایی و جەنگ و ململانێکانیشدا. بۆ نمونە: ژنانی عێراق و هەموو ئەو ناوچانەش کە بەردەوام لە مەترسی شەڕ و ململانێی ناوخۆییدان، هەموو کاتێک باجی گەورەی جەنگ و ململانێ سیاسی و ئایینی و کۆمەڵایەتیەکانیش دەدەن. 
ئەگەرچی وەک جەستە و قوربانیدان، زیاتر پیاوان دەچنە بەرەکانی جەنگ و بە زیندوویی ناگەڕێنەوە، بەڵام ژنانیش ژنان باجی قورسی جەنگ و ئەو بەرپرسیارێتیە دەدەن. لەبەر ئەوەی زۆرجار ژنان وەک شۆڕشڤان یان جەنگاوەر بەشداری لە جەنگ و ململانێکانی وەک ژنانی کورد لە ڕۆژئاوا) دەکات، لەلایەکی ترەوە شوێنەوار و لێکەوتەی ناکۆکی سیاسی و جەنگەکان بۆ ژنان جێ‌دەمێنێت، لەبەر ئەوەی ژنان بەرپرسیارێتی و ئەرکی بارگرانی نەبوونی و بەخێوکردنی خێزان و منداڵ و خۆشیان دەکەوێتە ئەستۆ؛ بۆیە دەبێت ژنان هەمیشە لە هەوڵی کارکردن و دابینکردنی بژێویاندا بن. جگە لە کاتی جەنگ؛ لە حاڵەتی ئاسایشدا ژنان پێویستیان بە کارکردن و خۆدۆزینەوەیە لە کاری هەمە جۆردا، سەربەخۆیی ئابووری و بە تایبەتکردنی پیشەی ژنان لە پێناو چاککردنی هاوسەرگیری و دایکایەتی و پیشەسازی خۆماڵی و ڕیفۆرمی کارکردنی یەکسانی جێندەری لە کارە بنەڕەتییەکانە. بۆ بەهێزکردنی ژنان و بەشداریکردنیان لە کایەی ئابورییدا، دەبێت بە هەمان ئەندازەی پیاوان دەرفەتیان پێ بدرێت، لە هەر وڵاتێکی پێشکەوتووی کارکرد بە بنەماکانی دیمۆکراسی، دۆزی بەهێزکردنی ئابووری ژنان لە پێشینەی پلانی نیشتیمانییە. جێی نیگەرانییە لە هەرێمی کوردستان و عێراقیش؛ مەسەلەی کێشەی ئابووری بە نیسبەت ژنانی ئاستی خوارەوە (کە پێیان دەگوترێت ژنانی خۆڵەمێشی) هەروەها ژنانی ئاستی سەروو ئەمانیش کە مووچە خۆرن یان کارێکی سەربەخۆییان هەیە؛ گرنگی پێ نادرێ و کێشەیەکە لە پەراوێزدایە. 
لەڕاستیدا ژنان بەشدارییەکی کاریگەرییان هەیە، بەتایبەتی زۆربەی کات وەک کرێکار لە کارگە زەبەلاحەکاندا کاردەکەن، بەڵام هێشتا جیاوازی یەکسانی جێندەری لە کرێی یەکسان و سەربەخۆبوون ژناندا دەکرێت. زۆرجار سەربەخۆیی ژنان دەگاتە ئاستی دەستدرێژی سێکسی و گێچەڵپێکردن بۆ سەر جەستە و دەروونیان لە لایەن خاوەن کارەکانیانەوە. ئەم کێشانەی ژنان دوور و نزیک ناتوانین لەو بڕوایە دامان ببڕێت کە ئابووری سەربەخۆ، ڕێگایەکە بۆ ڕزگاربوونی ژنان.
رەوتە مێنیستە سۆسیالیستەکان، بەتایبەت"سۆسیال لیبراڵ و سۆسیال دیموکراتەکان" وەک ئامانج و پرانسیپ، گرنگییانداوە بەکارکردنی ژنان و سەربەخۆیی ئابووری و کرێی یەکسان و دەرفەتی هەلی کاری زیاتر بۆ ژنان. تاکوو ئێستا کێشەی "ئابووری سەربەخۆی ژنان" یەکێکە لە هەرە کێشە ئاڵۆز و قەتیسکراوەکان لە چوارچێوەی کێشەی یەکسانی جێندەرییدا. بۆیە دەبێت ژنان لە هەڵمەتی وشیارکردنەوە و خەباتی مەدەنییاندا، وەک چۆن لە دروشمەکانیاندا گرنگی بە ئازادی و هاوسەنگی جێندەری کۆمەڵایەتی و سیاسی دەدەن، هەر بەوشێوەیەش پێویستە گرنگی بە هاوسەنگی جێندەری ئابووری بدەن و بیر لەسەرچاوەی تواناکانیان بکەنەوە. لەبەرئەوەی هەوڵە ڕەخنەییەکانی ئێمە وەک پارێزەرانی "شوناسنامەی ژن" و "ئازادی ژن" دژ بە نایەکسانی پرارکتیزەکراو لەلایەن هەڵگرانی ئایدیۆلۆژیاکانی تر بەس نییە.
ئێمە ئیمڕۆ لەناو بەجیهانیبوندا دەژین، کۆمەڵێک گۆڕانکاری مێژویی بەهۆی کاریگەرییەکانی بەجیهانیبونەوە ڕوویان داوە، بە تایبەتی پرسی نیۆلیبرالیزم و کێشەی ئابووری جیهانی و قۆرخکردنی سەرمایە. ئەم گۆڕانکارییانە بۆ ئێمەش پێویستی بە کارکردنی جیاوازترە. لە هەڵهێنجانی تواناکانی ژنەوە؛ پێویستە چارەسەرە کردارییەکان بخەینە ڕوو، بۆ ئەوەی لە ڕێی تەکنیکی نوێی چارەسەرکردنی دۆخی ئابووری ژنانەوە، جیهانێکی نوێتر بخوڵقێنین، زۆرێک لە کێشەی ئابووری کۆمەڵگەکانی جیهانی سێیەم کێشەیەکی بەردەوام و نەبڕاوەیە، بە نیسبەت ژنانیشەوە کێشەکان قوڵترە، لە کاتی ئاسایی و لە کاتی جەنگەکانیشدا هەمان شتە. 
#درێژەی_بابەت_لە_پۆستی_خوارەوە

@jnanipesheng

#دەوڵەمەندی_زمانی_کوردی

چۆنێتی دابەشین و ناونانی کاتەکانی شەو و ڕۆژ لە زمانی کوردیدا

کاتژمێر 1ی شەو = تارم
کاتژمێر دووی شەو = ڕاکشان
کاتژمێر 3ی شەو= کازیوە
کاتژمێر 4ی شەو = کۆچاری
کاتژمێر 5ی شەو= بوومەڵێڵ
کاتژمێر 6ی بەیان = ڕۆژهەڵات
کاتژمێر 7 = بەرەبەیان
کاتژمێر 8 = بەیانی
کاتژمێر 9 = سپێدە
کاتژمێر 10 = چێشتەنگاو
کاتژمێر 11 = گزینگ
کاتژمێر 12 =نیوەڕۆ
کاتژمێر 13 =پڕشنگ
کاتژمێر 14 =دوانیوەڕۆ
کاتژمێر 15= قڕچنگ
کاتژمێر 16= زەردەپەڕ
کاتژمێر 17= ئێوارە
کاتژمێر 18= ڕۆژئاوا
کاتژمێر 19= هەنگۆر
کاتژمێر 20= شێوان
کاتژمێر 21= قوڵلان
کاتژمێر 22= شەوڕۆ
کاتژمێر 23= شەوەزەنگ
کاتژمێر 24= نیوەشەو

@jnanipesheng

گەر دەتهەوێت لە سیاسەت و سیستمی جیهانی تێ بگەیت، گوێ لەم گۆرانییە بگرن.

@jnanipesheng

ڕۆژهەڵاتی کوردستان، سەرچاوەکانی هێز و گەمەی سیاسی


#بەشەی_یەکەم
مێژووی کەونار وەلانێن، جوغرافیای ڕۆژهەڵاتی کوردستان تا ڕادەیەکی زۆر لە چاوی بزاڤ و بەتایبەتیش بەشداریی سیاسی و شۆڕشگێڕانەی ناوچەکان، لە خەباتی ڕزگاریخوازی کورددا دیاریکراوە. یان تەنانەت ئەگەر ناوچەیەکی دەرەوەی بەشداربوو وەک کوردستان ئاماژەی پێ درابێ، ئەو قوورسایی و گرنگییەی دەبوو پێی بدرێ بۆ گەڕانەوە بۆ باوەشی کوردستان و تێکەڵکردنی بە خەبات پێی نەدراوە. بەلام ئیدی ڕیساڵەتی خەباتی کورد و زیندوویەتی کۆمەڵگەی کوردی و بەتایبەتیش ئەو فەلسەفەیەی کۆمەڵگە و بزاڤ بە پێوەندیی دوولایەنە بردیانە پێش و، لە بزوووتنەوەی ژینادا بوو بە وێژەمانی زاڵ بەسەر ئیراندا و تەنانەت پەڕییەوە دەرەوەی سنوورەکانی ئێرانیش، شۆڕشێکی فەرهەنگی بەدوای خۆیدا هێنا کە وەک دیاریکردنی نافەرمی سنوورەکانی ڕۆژهەڵات کوردستان دەکرێ سەیری بکرێ.
هەر شۆڕشیک وزەیەکی یەکجار زۆر ئازاد دەکا، کە دەبێ کانالیزە و بەڕێکخستن بکرێ، ئەگینا وەک فیشەکە شێتێک دەکرێ هەڵگەڕێتەوە، جا ئەم هەڵگەڕانەوەیە مەرج نییە یەکجێ بپێکێ، بەڵام پێکانێکی بەرەبەریی دەبێ. کارنەڤاڵی نەورۆزیی ساڵی پار کانالیزەی ئەم وزە بەهێزە بوو. ئەم وزەیە پەنگخواردوویە لە کارناڤالەکەدا سەرەڕای ئەو خەسارە گیانی و زەبروزەنگەی لە کاتی شۆڕشدا دیبووی، لایەنی دەرەهەستی کۆمەڵگەی هێندە بووژاندەوە کە، شان بە شانی ئەکت و ڕەفتارە سیاسییەکانی خۆی لە گەرمەی شۆڕشەکەدا سنوورە فەرهەنگییەکانی ڕۆژهەڵاتی بەرفراوان کردەوە. ئەوەش پێمان دەڵێ ئەگەرچی شۆڕشی ژینا دەرهاویشتەیەکی وەک یەکەی سیاسی بۆ ڕۆژهەڵات لێ‌نەکەوتەوە، بەڵام ڕوخساری ڕۆژهەڵاتی لە زۆر ڕەهەندەوە یەک لەوان جوغرافیای کوردستان گۆڕی.
بەم پێشەکییە و بە سەرنجدان بە دوورەدیمەنی ئاڵوگۆڕەکان، دەمەوێ بگەڕێمەوە شۆڕشی ژینا و چۆنیەتیی ڕەفتار و کرداری سیاسی بزاڤ لە پێوەندی دەگەڵ ئۆپۆزیسیۆنی سەرانسەری کە دەکرێ لە ئێرانی پاش کۆماری ئیسلامی بە گرنگیدان بە سەرچاوەکانی هێز تیشکی زیاتری بخرێتەسەر.
تالکۆت پارسێنس (١٩٦٣) هێز بە توانای گشتی بۆ دابینکردنی ئاسایش و ئەمنیەتی ئەو بەرپرسیارەتییانە دەزانێ کە لە سیستەمێکی دیاریکراودا لە ڕوانگەی گشتییەوە ڕەواییان پێ‌دراوە. پارسێنس دراو بە یەکێک لە سەرەکیترین ئامرازەکانی هێز دەزانێ، کە لە ئەنجامدا ئازادی و سەربەستیش دەگەل خۆی دەهێنێ. ناوبراو لە ڕوانگەیەکی کلاسیکەوە دیارە بە گرنگیدان بە بنەماکانی دیموکراسی کە خۆی لە لیجیتیمەیسیدا دەبینێتەوە دەڕوانێتە هێز. ئەو پێی‌وایە بەبێ ئابوورییەکی دەوڵەمەند بنەما و کۆڵەکەکانی هێز لەقن و ئەم باسە دەمانباتە سەر سەرچاوە سەرزەوی و ژێرزەویینییەکانی وڵات. کە ئەگەر ئەم سەرچاوانە لە ڕێگەی ڕەوایی‌پێدراو (لێجیتیمەیسی)یەوە بەکار بهێندرێن، دەبێ بە دەوڵەمەندی ئابووری و ئابوورییش واتە دراو، کە لە گۆڕەپانی سیاسی و کۆمەڵایەتی ئەمڕۆی جیهاندا ئازادییشی پێ‌دەکردرێ. بە چاوخشاندنێک بە سەرچاوە ئابوورییەکانی ڕۆژهەڵات لەم بوارەدا دەکرێ باشتر لەم فاکتەرەی هێزی کورد لە دانوستانەکانی داهاتوو بڕوانێ.
  لە لایەکی دیکەوە میشل شیهان (١٩٩٦) سەرچاوەکانی هێز لە زانیاری و تەکنۆلۆژیدا دەبینێ. دیارە شیهان تێگەیشتنی کلاسیک لە هێز ڕەت ناکاتەوە، بەڵکوو پێی‌وایە پێوەرەکانی سەرچاوەی هێز گۆڕانکارییان بەسەردا هاتوە. لەم ڕوانگەیەوە کۆنترۆڵ بایەخی زیاتر دەبێ لە هەموو پێوەرەکانی دیکە، چونکی زانیاری ئەو دەرەفەتە بە ئەکتەری سیاسی دەدا، بەربێژی ئەکتی بەرانبەر بکا و چارەسەر یان پێشگیری تایبەتی بۆ بگرێتە بەر. تەکنۆلۆژییش ئامرازی جێبەجێکردنی دژکردەوە و هەمیش ڕیکخستن و کۆکردنەوەی زیاتر و ڕاستتری زانیارییە. بۆیە بۆ هەر ئەکتەرێکی دەوڵەتی و نادەوڵەتی زۆر زۆر گرنگە بتوانێ ئەم توخمانە دەستەبەر بکا هەتا مانەوەی خۆی و بەدیهێنانی ئامانج و بەرنامەکانی مسۆگەر بکا. دیارە هەر ئەکتەرێک ئەم دەرەفەتانەی لە بەردەست بوو و نەیتوانی کەڵکیان لێ وەربگرێ یان توانای تێگەیشتنی لێیان نەبوو، پووکانەوەی مسۆگەرە. لەم بوارەدا ڕەنگە بزاڤی ڕۆژهەڵات توانای دابین و دەسڕاگەیشتنی بە تەکنۆلۆژی بەهۆی توانای داراییەوە کە سنووردارە نەبێ، بەڵام بەدڵنیاییەوە بەهۆی ئەو هێزە مرۆییەی هەیەتی و خۆبەخشانە خەریکی خزمەت بە بزاڤە، دەکرێ زانیاری لەسەر کوردستان بە هەموو ڕەهەندەکانیەوە سەرچاوەیەکی هێز بێ، کە لە داهاتوودا بخرێتە خزمەت پاراستن و بەهێزکردنی یەکەی سیاسی ڕۆژهەڵات. دەگەڵ ئەوەشدا نابێ لەبیرمان بچێ کە پێوەرەکانی هێز تەنیا ئەم چەند خاڵە نین، بەڵکوو ڕەنگە ئامانە گرنگترینیان بن.
#درێژەی_هەیە

@jnanipesheng

#بەشی_دووهەم

لەم ڕوانگەیە ئایا ڕۆژهەڵات خاوەن سەرچاوەکانی هێزە؟ ئایا فاکتەرە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵات توانیویانە ئەم دەرفەت و پێوەرانە بقۆزنەوە کە دەبێتە مایەی هێز بۆ ئێستایان و هەروەها داڕشتنی یەکەیەکی بەهێزی خاوەن سەروەری کوردی لە جوغرافیای کوردستاندا جا چ بە ئۆتۆنۆمی، فیدراڵی یان سەربەخۆیی کۆتایی بێ؟ بۆ وڵامی ئەم پرسیارانە دەبێ بزانین ڕووبەری کوردستان کوێیە. یان باشتر بڵێم ئەکتەری سیاسیی ڕۆژهەڵات، بەگویرەی دوایین ڕووداوی سیاسی کۆمەڵایەتی لە ڕۆژهەڵات کوێ بە کوردستان دەزانێ و وێنای لە کوێ دەخوڵێتەوە؟
ساموئێل هانتینگتۆن (١٩٩٦) لە تیۆریی "بەریەککەوتنی شارستانییەتەکاندا، کە لەڕاستیدا دژکردەوەیەک بوو بە "کۆتایی مێژووی" فۆکۆیاما، پێی‌وایە قۆناخی دوای شەڕی سارد قۆناخی خۆناساندنی کۆمەڵگە جیاوازەکان لەسەر شارستانییەت، فەرهەنگ و ناسنامەیە. بۆ وێنە ناوبراو ئاماژە بەو قۆناخە بەسەرچووە دەکا کە یۆگۆسڵاڤی، چێکۆسڵاڤی و سۆڤییەتی لەسەر دروست بووە و، ئێژێ قۆناخی یەکگرتن و پێکهاتنی پێکهاتەی سیاسی لەسەر ئایدیۆلۆژی کۆتایی پێ هاتوە و، ئەم فاکتەرانەی دەبنە هۆی ئەوەی پێکهاتەیەکی سیاسی بمەیێ، فاکتەری شارستانییەتی و فەرهەنگین. جا لەو قۆناخەوەی ساموئێل ئەم باسە دێنێتە گۆڕ، هەتا ئێستا بەردەوامە و، بەگوێرەی پێگەیشتنی وشیاری کۆمەڵایەتی و سیاسی لە کۆمەڵگەی جیاوازەکاندا دەرکەوتەکەی دەبیندرێ. بۆ وێنە ئەم باسە دەمانباتەوە سەر دروستبوون یان تەنانەت خۆڕاگرتنی ئەم پێکهاتەیەی ئێستا ناوی ئێرانە. هەموو دەزانین، ئەم وڵاتە پاشماوەی ئیمپراتۆرییە جۆراوجۆرەکانی وەک سەفەوی، قەجەرە، کە لە قۆناخی جۆراوجۆردا لەت لەتی لێ بۆتەوە، بەڵام لە سەردەمی پێش کۆتایی‌هاتنی زەمەنی ئیمپراتۆرییەکاندا، ئایدیای ئایینی و ناسیۆنالیستی داتاشراو بەتایبەتیش ئایینییەکە بەمجۆرە دەیهێڵێتەوە، کە پاش شەڕی یەکەمی جیهانی بە هۆی جاڵەبوونەوەی چەمک و ئایدیا سیاسی و کۆمەڵایەتییە مودێرنە ئورووپییەکان ڕەنگێکی دی دەگۆڕێ. مەبەستم ئەوەیە بڵێم ئەو سەردەمی هانتینگتۆن باسی دەکا کە بەسەر چووە، درەنگتر لەو وڵاتە بەسەر چوو. بۆ وێنە لە شۆڕشی ١٣٥٧دا تەنانەت ئەم یەکگرتنە (مەبەست هەمووی کۆمەڵگە نییە) ئابدەیتتریش دەبێتەوە، بەڵام ئیدی دەسەڵاتی سەقەتتری کۆماری ئیسلامی، ئەم دۆخەی هانتینگتۆن باسی دەکا پێ‌دەگەیەنێ.
شۆڕشی ژینا بۆ کورد لووتکەی پێگەیشتنی ئەم قۆناخەیە. لە کاتێکدا بزاڤی ڕزگاریخوازی کورد لە ڕۆژهەڵات لە سەردەمی پاڵەویدا و تەنانەت دەیەکانی ڕابردووی تەمەنی کۆماری ئیسلامی ڕووبەرێکی فراوانی ڕۆژهەڵاتی تێ‌نەپەڕاندبوو، شۆڕشی ژینا و پاشهاتەکانی شۆڕش، خۆپێناسەکردنەوەی کورد بوو بەگوێرەی ناسنامە. دیارە ئەمە چ لە لایەنە کۆمەڵایەتی و سیاسییەکی ئەم شۆڕشە کەم ناکاتەوە، بەڵکو بە زیادەکردنی ئەم ڕەهەندەوە، گوڕوتینێکی زیاتر و کاریگەرتر بەو شۆڕشە دەبەخشێ. بۆ وێنە لایەنە ناسنامەییەکەی شۆڕشەکە سنووری وێنایی و نۆستالۆژیکی تاکی کورد تێ‌دەپەڕێنێ و، پاڵ وە پێتەختی کەوناری مێدییەکان، هەمەدان(١) دەدا کە بە باب و باپیرانی کورد لانیکەم لە بواری زمانییەوە (نەک DNA) دادەنرێن. ئەم شۆڕشە ڕووبەری کوردستان هێند فراوان دەکاتەوە کە پلانەکانی یەکەکی سیاسی کوردی بەگوێرەی ئەو توخمانەی هێز دەبەخشن، وێنا بکەین کە هیچ کەموکوڕییەکی نەبێ. بەڵام ئایا ئەکتەرە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵات توانیویانە بەو گۆڕانە بزانن، یان شۆک بوون بە باری ئەرێنی و نەرێنیدا؟ بەرفراوانبوونەوەی سنووری فەرهەنگیی کورد بە واتای گەورەتربوونەوەی کوردستان و، دەگەڵ ئەویش زیادبوونی حەشیمەتی کوردستان، واتە بەرزبوونەوەی پۆتانسییەلی مرۆیی و ئابووری، کۆمەڵایەتی، و کاریگەریی و هتد. ئەگەر وای دانێین، حیزبەکان بە هۆکاری ئەمنییەتی ئەم باسە یان تواناییەکانیان سەبارەت بە تێگەییشتن لەو گۆڕانە یان کانالیزەکردنی پۆناسییەلەکە دەرناخەن، بەڵام ئایا لە کاتی گەرمەی شۆڕشی ژینادا یان، دوایە لە کۆڕ و کۆبوونەوە دەگەڵ حیزبە بەناو سەرانسەری، بەڵام ئینتێرنێتی و بەیاننامەییەکاندا توانیان لەئاست سەرچاوەکانی ئەو هێزەی سیاسەتی لەسەر و لەپێناو دەکەن، خۆ دەرخەن. ڕەفتار و کرداری ئەم حیزبانە لە ماوەی شۆڕشی ژیناوە هەتا ئێستا وڵامی هەموو پرسیارەکانمان دەدەنەوە.
هەروەک دەزانین پێوەندی نێوان ئەکتەری سیاسی و کۆمەڵگە پێوەندییەکی دوو لایەنە. تەنانەت تیۆریی کۆنستراکتیڤیزم (جان بالیس و هاوکارنی، ٢٠٢٣) لە پێوەندی لەگەڵ پیوەندیە نێونەتەوەییەکاندا بەم جۆرە پیناسەی ئەکتەری سیاسی و کۆمەڵگە دەکا، کە دەوڵەت (ئەکتەری سیاسی) و کۆمەڵگە دوو دیاردەی لێک جیا نین و ڕیشەکانی ڕەفتاری ئەکتەری سیاسی لە نۆرم و فەرهەنگ کۆمەڵگەدا دەبینن. بنەماکانی ئەم تێڕوانینە بۆ پێوەندی نێودەوڵەتی تەنانەت پێوەندیی دوولایەنەی کۆمەڵگە و ئەکتەری سیاسی لێرە بۆ ئێمە دەردەخا.
#درێژەی_هەیە


@jnanipesheng

#بەشی_سێهەم

ئەکتەرێک کە هاوشان نەبێ دەگەڵ کۆمەڵگەکەی، واتە وێژەمانی دەگەڵ وێژەمانی کۆمەڵگەی لێک دوور بێ، پۆتانسییەل و تواناییەکانی کۆمەڵگەکەی نەخوێنێتەوە، لە گۆڕانکارییەکە کۆمەڵایەتی و سیاسییەکانی بەستێنی پێکهاتنی خۆی نەگا، بەدڵنیاییەوە ناتوانێ توخمە هێزبەخشەکانی کۆمەڵگەی بپشکوێنێ. دەرکەوتنی نوێنەرانی کورد لەو دانوستانە بەراییانەدا نەک لە ئاست سەرچاوەی هێزی کۆمەڵگە و جوغرافیای دیاریکراوی ڕۆژهەڵاتی پاش شۆڕشی ژینادا نەبوون، بەڵکوو لە ئاست بازنەی هێزی حیزب و گرووپی خۆشیاندا، خۆیان نیشان دا و تەنانەت لە هەڵبژاردنی پارتنێری سیاسیشدا ناکارامەییەکی سیاسییان پێوە دیار بوو. چونکی پێناسەی هاوپەیمانیی سیاسی بە ئێمە دەڵێ (دەیڤید سێبودوبدو و هاوکارانی ٢٠١٦) هاوپەیمانی میکانیزمێکە فرەبەرژەوەندی کە ئەکتەر و سەنتەری جیاواز پێکەوە دەبەستێتەوە و پێکەوەژیانی گرووپەکان جیاوازەکان وێکڕا گرەنتی دەکا. ئەو شتەی بەهیچ جۆرێک ئێمە لە دانیشتنەکانی گرووپە جیاوازەکاندا بەدیمان نەکرد، بەڵکوو بەرایی هاوپەیمانییەکان هەروەک لە "مەنشووری مەهسا"دا بینیمان دووپاتبوونەوەی سەروەریی نەتەوەیەکی جیاواز بوو بە گەرەنتیی پێکەوەژیانی گرووپە جیاوازەکان. ئەو لایەنە کوردییانەش توورەکەیان بۆ هەڵدووریبوون و خەریک بوون هاوپەیمانییان دەگەڵ پێک بێنن، هیچ خاڵێکی هاوبەشیان وێکرا نەبوو، تەنانەت لە ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامیشدا کە وای دانێین خاڵە هاوبەشەکە بوو، جیاواز بوون و چەشنی ڕووخاندنەکەیان لێک نەدەچوو. ئەم سەرلێشیواوییە ئاکامی تێنەگەیشتن لە جەوهەری شۆڕشی ژینا بوو کە ئەکتەرە سیاسییە ڕۆژهەڵاتییەکان شۆڕشەکەیان بەسەردا ڕووخا.
بەگشتی شۆڕشی ژینا بەلای بزاڤەوە تەنیا ئەو دڵخۆشییە بوو، هێشتا ڕۆژهەلات زیندووە، هێشتاش سەنگەری ئازادی و دیموکراسییە و، بەبانگەوازەوە هاتنی شەقام دوای ڕاگەیەنراوەکانیش جۆرێکی متمانەبەخۆیی بەخشییەوە ئەم بزاڤە کە لەڕاستیدا دوای هاوپەیمانییە لەرزۆک و بێ کاریگەرییەکەی "مەنشووری مەهسا" و سڕبوونی ناوەندی هاوکاری دیتمان ئەو متمانەیەش لە کورتی دا.   
#تەها_ڕەحیمی

@jnanipesheng

ڕۆژهەڵاتی کوردستان، سەرچاوەی هێز و گەمەی سیاسی


#تەها_ڕەحیمی

@jnanipesheng

مڕاسیمی بەخاک سپاردنی نووسەر و ڕۆماننوسی مەزنی کورد مامۆستا فەتاح ٸەمیری و لێدوانی کەسایەتی و شاعیران و نووسەرانی شاری بۆکان

@jnanipesheng

پەیامی هونەرمەند "تریفە ئەمیری" لەکاتی ئەسپەردەکردنی نەمر فەتاح ئەمیری‌دا
#بۆکان

@jnanipesheng

بەداخ و کەسەرێکی زۆرەوە ڕۆژی شەممە ۱ی بەفرانباری ٢٧٢٤، نووسەری شوێندانەر و بەرچاوی گەلی کورد "فەتاح ئەمیری"، لە  شاری بۆکان، کۆچی دوایی کرد.

فەتاح خانی ئەمیری
خوڵقێنەری (هاوارەبەرە، میرزا، زیندەخەو، گێژەڵووکە، خەموخەیاڵ)ـە، کە هەرکام لەوان، خۆیان فەرهەنگێکی کەم وێنەن لە وشە، پەند و نەریتە ڕەسەنەکانی گەلی کورد.
لە لایان بەڕێوەبەران و ئەندامانی کاناڵی ژنانی پێشەنگ، پرسە و سەرەخۆشی خۆمان ئاراستەی هەموو گەلی کورد، خەڵکی موکریان و شاری بۆکان، نووسەران و ئەدیبان، بنەماڵە و خزم و کەسانی کۆچکردوو دەکەین و لە خودای دلۆڤان دەپاڕێینەوە ڕوحی مامۆستا بە بەهەشتی بەرین شاد بکات و هێمنی ببەخشێتە دڵ و گیانی ئەویندارانی.
#فەتاح_ئەمیری


@jnanipesheng

مامۆستا ماجید مەردوخ، كۆ بەرهەمی مامۆستا هەژاری چاپ و بڵاو كردەوە.


@jnanipesheng

شۆڕشی کۆمەڵایەتی چییە؟


ئەوە لەئێران ئەنجام دەدرێت بەرپاکردنی شۆڕشی کۆمەڵایەتیە،شۆڕشێک کەهیچ دەستێکی دەرەکی لەپشتیەوە نیە،بەڵکو ئەوەی هاندەری سەرەکیە لەو نێوەدا، ئاستی قورسی بژێوی ئەو چینەکۆمەڵایەتیە زۆرینەیە کەڕۆژانە لەمەیدانی بەرهەمهێناندایەو کەچی کۆی ڕەنج و ماندوبونەکەی بۆ خاوەن کارو خودی سەرانی دەوڵەتەو خۆیشی موحتاجی پاروەنانێکە.
شۆڕشی ئەم جارە،ئیتر شکاندنی ئەو دیوارە بەرزەیە لەترس کەسەرانی ڕژێمی ئیسلامی سیاسی ماوەی سی وهەشت ساڵە کاری لەسەر دەکەن.ئاستی هۆشیاری گەلی ئێران کۆی سنورەکانی ناسیۆنالیزم و گەڕانەوە بۆ جۆرێکیتری ئیسلامی سیاسی تێپەڕاندەو لەگەڵ ڕوخانی ئەم ڕژێمە سەرکوت گەرەدا جارێکیتر جۆرە دەسەڵات و ڕژێمێکی وا جێگەی نابێتەوە لەوڵاتی ئێراندا.
تەنها بەرپاکردنی شۆڕشی کۆمەڵایەتیە بەخاوەن ئاسۆیەکی سیاسی ڕۆشنەوە دەتوانێت کۆی پایەکانی سیستەمی سەرمایەداری بهێنێتە لەرزەو ڕاچەڵەکینی توش بون بەجەڵتە بگەیەنێتە نێومێشکی سیستەمە سەرمایەداریەکەوە. بەپێچەوانەوە کۆی ڕاپەڕین و هاتنەمەیدانەکانی تری جەماوەری کەخاوەن ئاسۆیەکی ڕۆشن و خاوەن ئەڵتەرناتیڤێکی ڕون نەبن لەوەی دوای ڕوخانی دەسەڵاتێک،دەتوانن کام دەسەڵاتی سیاسی دەخەنە جێگەی دەسەڵاتە کۆنەکە،وەک ئەوەی دوای ڕوخانی ڕژێمی سەدام ڕویدا لەعێراقدا.لەکاتێکدا خواستی زۆرینەی گەلی عێراق گەڕانەوە نەبو بۆ جێخستنی شۆفێنیزمی مەزهەبی و قەومی،هێندەی ئەوەی داخوازی و ئامانجیان بەدەستهێنانی ژیانێکی شایستە لەڕوی ئابوری و ئازادیەوە بو بۆ گشت لایەک،کاتێک ئەو ئاسۆ ڕونەو ئەڵتەرناتیڤی واقعی بۆکۆتایهێنان بەسیستەمی سەرمایەداری بونی نەبێت یان بەرچاو ڕونی تەواو نەبێت بۆسیستەمێکی سۆسیالیستی،هەروەک ئەوەی لەبەهاری بەناو عەرەبیدا ڕویدا،دەبینین کۆی ئامانج و خەباتی ئەو زۆرینەیە دەکەوێتە دەستی کۆمەڵە ئەحزاب و گروپێکیتر کەهیچیان سەربەخواست و ئامانج وداخوازیەکانی ئەو زۆرینەیە نین و بەپێچەوانەوە لەبەرژەوەندی کۆی چینی سەرمایەدارەکان تەواو دەبێت.
هەلومەرجی ئێستای جیهان و ناوچەکەیش دەرهاویشتەی خودی قەیرانی گشتگیری ساڵی 2008 و تادێت کۆی سیستەمی سەرمایەداری ئاستی قەیرانەکانی زیاتر دەبن و کەڵەکە دەبن لەسەر یەکترو ڕۆژبەڕۆژیش باجەکەی دەبێت چینی کرێکارو خەڵکی زەحمەتکێش بیدات لەگشت جیهاندا. ئەو ڕابەرایەتیەی کەخودی نیولیبراڵیزمی سەرمایەداری دەیکات لەجیهاندا هەر لەدەیەی حەفتاکانی سەدەی بیستەوە تائێستا،ڕۆژبەڕۆژ دڕندایەتی و وەحشیەتی هەیمەنەی بازاڕی ئازادو کەرتی تایبەت زیاتر دەکات بەسەر ژیان و گوزەرانی کۆی چینەکرێ وەرگرەکانەوەو بەبەردەوامیش ئاستی شکستی نیولیبراڵیزمی سەرمایەداری زیاتر دەبێت لەگشت جیهاندا. جەنگ و قەیران و بێکاری و هەژاری لەڕادەبەدەر لەگەڵ دەوڵەمەندبونی لەڕادەبەدەری چینێکی کەمایەتی،بوەتە سیمای تەواوی نیولیبراڵیزمی سەرمایەداری لەگشت جیهاندا. هەر لەوڵاتانی ئەمریکای لاتینی سەردەمی حەفتاکانی سەدەی بیستەوە تادەگاتە وڵاتانی ئەفریکاو وڵاتانی ئاسیاو وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ئەم قۆناخە،دەبینین چۆن وەک لاشەیەک بخرێتە بەردەم گورگە برسیەکانەوە ئاوای لێ کراوە. دزینی سامانی کۆمەڵگەکان و جێخستنی دیکتاتۆرەکان و بەگەڕ خستنی هەیمەنەتی شەڕی ئابوری و دانانی وەکیلەکانی سەرمایەداران لەناوچەکانداو جێبەجێ کردنی خواست و ئامانجی شەریکاتە زەبەلاحەکانی چەک بەرهەمهێنەرو دەرمان و پێداویستیە سەربازیەکان تادەگات بەوەگەڕ خستنی سەرمایەگوزاری لەکەرتە جۆراوجۆرەکاندا بۆ چینینەوەی سەرمایەو قازانج،ئیتر لەم نێوەیشدا وەک ئیشارەم پێدا،دەبێت چینی ژێردەستەو بەرهەمهێنەرە ئەسڵیەکان باجە زۆرەکەی بدەن.
هاتنەمەیدانی ئەم جارەی چینی کرێکارو چینوتوێژە زەحمەتکێشەکان لەئێران بۆخۆی بەرپاکردنی شۆڕشی کۆمەڵایەتیە بەهەمولێکدانەوەیەک. کۆتای هێنان بەڕژێمی ئیسلامی سیاسی لەئێران کاریگەری تەواوی دەبێت لەسەر کۆی بەناو هەیبەتێک کەئیسلامی سیاسی خواستویەتی بیسەپێنێت لەناوچەکەدا بۆ ئیدارەدانی کۆمەڵگەکان. یانی ڕوخانی ڕژێمی ئاخوندەکان،بۆجارێکیترو بۆهەتایە،مانای سەرنگوم کردنی ئیسلامی سیاسی دەگەیەنێت لەئێراندا.
#درێژەی_هەیە

@jnanipesheng

#درێژەی_بابەت

تاچ ئەندازەیەک هۆشیاری سیاسی چینایەتی بچێتە پێشەوە بەو ئەندازەیەیش خودی ئەو هۆشیاریە سیاسیە چینایەتیە دەبێتە هۆکارێک بۆخۆڕێکخستنی چینایەتی و کارکردن لەسەر دروست کردنی پارتی پێشڕەو بەخودی ئەوچینەو دەست بردن بۆ گرتنەدەستی دەسەڵاتی سیاسی. ئاوا ئەڵتەرناتیڤێک بۆ چینی کرێکارو گەلانی ئێران،دەتوانێت دوریان بخاتەوە لەدەمی برسی کۆی هێزە کۆنەپەرستەکانی دیکەو خودی خواست و ئامانجێک کەسەرمایەداری جیهانی دەیەوێت ئەنجامی بدات لەدوای ڕوخانی ڕژێمدا،یان لانی کەم لەم وەزعیەتەی ئێستادا بیانەوێت ساتوسەودا لەگەڵ ڕژێمی ئاخوندەکان بکەن و لەگەیشتن بەجێبەجێ کردنی خواستی چینی سەرمایەدارانی بازاڕی ئازادا،بتوانن هاوکاری ڕژێم بکەن بۆ سەرکوتی شۆڕشە کۆمەڵایەتیەکە.
شۆڕشی ئەم جارە وەک هاوڕێیەکم لەکۆمێنتێکدا نووسیبوی بۆ وەڵام بەکەسێکیتر،ئەم شۆڕشەی ئێستا لەمەیداندایە،وەک بومەلەرزەکەی دەربەندیخان وایە چۆن داروپەردوی خانوەکانی شەق وشڕ کردوەو بەکەڵکی ئەوە نەماوە ژیانی تێدا بکرێت،ئەم شۆڕشەیش لەئێراندا هەیە،پایەکانی ڕژێمی ئاخوندەکانی تەواو لەرزاندوەو بەئاسانی ناتوانرێت جارێکیتر نۆژەن بکرێتەوە. بەهیوای سەرکەوتنی شۆڕشی کۆمەڵایەتی لەئێران و هەڵوەشاندنەوەی کۆی سیستەمی ئابوری سەرمایەداری لەو وڵاتەو جێخستنی ئابوری هەرەوەزی سۆسیالیستی لەجێیدا.کەدەتوانێت ببێتە زانستیانەترین ئەڵتەرناتیڤ بۆکۆی گەلانی ئێران و کاریگەری پۆزەتیفی گەورەیشی دەبێت لەسەر گشت ناوچەکەو جیهانیش،گەرچی سەرکەوتن و مانەوەی توانای لەسەرپێ وەستانی ئەو شۆڕشەکۆمەڵایەتیەیش لەئێستای و لەسبەی ڕۆژی سەرکەوتنیدا پێویستی بەهاوپشتی نێونەتەوەیی بزوتنەوەی کرێکاری و خودی چینی کرێکار هەیە. چونکە بەبێ پشتوپەنایەکی نێونەتەوەیی ئەوا پێدەچێت ڕوی دەمی کەڵپەکانی چینی برسی و چڵێسی سەرمایەداران بتوانن زەفەری پێ ببەن و خامۆشی بکەنەوە.
دیسان دەبێت بڵێین:خودی سیستەمی ئاخوندەکان هەڵگری هەمان بنەماو پایەن کەسیستەمی سەرمایەداری لەوڵاتانی دیکەدا هەیانە،بەڵام هەریەکەو بەشێوازو جۆرێکی تایبەتەوە. خاڵی هاوبەشی تەواوی دەوڵەتان وسیستەمە چەوسێنەرەکانیان مانەوەی چەوساندنەوەی چینایەتی و کەڵەکە کردنی سەرمایە لەژێر دەستی چینەکەمایەتیەکەدایە. لەهەر کۆمەڵگەیەکیش ئاست و شێوازی چەوساندنەوەکان چۆنن،ئەوە وەستاوەتە سەر خودی گەشەی پیشەسازی و ئاستی خودی هۆشیاری سیاسی چینایەتی و بونی بزوتنەوە کرێکاریەکان لەو وڵاتانەدا.
سیستەمی سەرمایەداری بەڵایەکی گەورەیە بەسەر چینی کرێکارو زۆرینەی کۆمەڵگەکانەوە،بۆیە تائەم سیستەمەیش بمێنێت،ئەو زۆرینەیە ڕزگاری نابێت لەسترێس و سەرئێشەو جەنجاڵی ژیانی ڕۆژانەی.
#تاهیر_حاجی_حه‌سه‌ن

@jnanipesheng

‍ #شەوچلە
کورد مانگەکانی بە سێ مانگ دابەش کردووە کە لە کۆتاییەکانی مانگی سێهەمی پاییزەوە دەست پێدەکات، بەفرانبار، ڕێبەندان، ڕەشەمە. وەک لە نێوەکانی ڕا دیارە دەبێ مانگی یەکەم بەفربارین دەست پێبکات و بەڵام لە مانگی دوایی دا واتە ڕێبەندان دەبێ سەرما و سەخڵەتی و بەفری زۆر گرفت بۆ خەلک بنێتەوە بۆیە ناویان ناوە ڕێبەندان.
کورد زستانیشی بە تایبەتی دوومانگی ئەوەلی بە دوو چلە دابەش کردووە، چلەی گەروە و چلەی چکۆلە. چلەی گەورەی بە ٤٠ ڕۆژ قەبلاندووە و چلەی چکۆلەی بە ٢٠ ڕۆژ. چلەی چکۆلە زیاتر بەفرو کڕیوە بووە وبەڵام چلەی چکۆلە سەرما و سەخڵەتی زیاتر بەبەرەوە بووە.
یەکەم شەوی زستان بە شەوی چلە ناودێر کراوە و شەوچلە واتە یەکەم شەوی چلەی گەورە. لەو شەوە دا بنەماڵەکان یان خزم و دۆست وئاشنا لەدەوری یەک کۆدەبوونەوە و لاقیان لەبن کورسی دەخزاند و مێوژ وگوێز و خورما لەسەر کورسی دادەندرا، یان کورەی داریان نێل دەدا و بە هەمان شێوە خورما و مێوژ وگوێزیان لەو شەودا دەگەڵ میوە وخواردنی دیکە دادەنا. بەم شێوەیە بە پیر زستانەوە دەچوون من خۆم زۆر چاکم ئەو شەوانە لەبیرە و هەر بۆ ئاگاداری ئەو دۆستانەی کە ئێستا شووتی بە چەلە یان چڵەی شەوی چلە دەزانن وەبیرم نایە یەکجاریش ئێمە شووتیمان بۆ ئەو شەو وەک خواردن یان چڵەی ئەو شەوە دانابێ. بەو خواردنەش کە لەو شەوەدا داندراوە کوتراوە "شەوچەلە، شەو چڵە "
دەڵێن چلەی گەورە کە تەواو دەبێ چلەی بچووک بە چلەی گەورە دەڵی ، جا کاکە گیان چاوت لە برا چووکەی خۆت بێ تۆ بە ٤٠ شەوان چت پێنەکرا بزانە برا بچووکی خۆت چ دەکا ، بزانە ژن ومێردان لە باڵ یەکدا دەبەستم یان نا، بزانە منداڵی سەر پشتی لانکێ دەلانکێ دە لەسەرمان ڕەق هەڵدێنم یان نا!
هەر لە کۆتاییەکانی چلەی بچووک دا دەڵێن کە چلەی بچووک داوای لە ئاڵەکۆک کردووە تا مێردی پێ بکا، ئاڵەکۆکیش دەڵێ من ئاوا چۆن مێردی دەکەم ڕاوەستە با هەوایەکم لێدابێ و یاڵ وبژم بێنەوە جا ئەو دەم مێردت پێدەکەم.
دەڵێنن کۆتایی چلەی بچووک کە جار جارە شەماڵێک هەڵدەکا و بەفر دەتوێتەوە چلەی بچووک خەبەر دەنێڕێ بۆ ئاڵەکۆک و دەڵێ:
ئاڵەکۆکەی پرچنە
چۆچۆرەم کەوتە بنە
بەو وەزع وحاڵەی هەمە
چ بکەم لەو ماڵ و ژنە.
لەو نێوەدا کورد هەندێ ڕۆژی لەو زستانەدا تەرخان کردووە و بۆ هەندێ ناو کە هەر یەکە و خۆی داستانێکی هەیە بەو شێوەی خوارەوە ئاماژەیان پێدەکەم.
خاتوو زمهەریر
خاتوو زمهەریر ئەو بەفرەیە کە بۆ ماوەی چەند ڕۆژ دەبارێ لە کۆتایی ڕەشەمەدا ( دەڵێن دوو یان سێ ڕۆژ) هەر دەبارێ و لێێ دەکاتەوە و گۆیا بەیادی چلەی گەورە و بچووک شینی برایان دەگێڕێ کە عومریان تەواو بووە و ناگەڕێنەوە.
سەرمای پیرێژنێ یان وشتری پێرژنێ
ئەو سەرمایەش هەر لە دوای ڕەشەمە واتە کۆتایی زستاندایە و گۆیا پیرێژنێک وشترێکی دەبێ و دووعا دەکا کە بەفر و سەرما دابێتەوە و بۆ ئەوەی وشترەکەی فاڵ بگرێ، ئیتر سەرماکە دەگەڕێتەوە و بەفرێک دەبارێ بەو سەرمایەو بەو بەفرەی ڕەشەمە وشتری پیرێژن فاڵ دەگرێ و ناوەی ئەو چەند ڕۆژەیان ناوە بەفری پێرێژنێ.
دەشەوەی شوقاقی: ئەو سەرمایە دوای تەواو بوونی زستان دەست پێدەکا، واتە پەندێکە بۆ ئەو مەڕدار و هەوارچیانەی پەلەیانە بچنە هەواری، بەو مانایە دەشەو دوای تەواو بوونی زستان سەرمایەک دەست پێدەکا و مەڕدار مەڕ وماڵاتیان قڕ دەبن، گۆیا لە باکوور یان لە ناو تورکان بەو ڕۆژەوە وبەو سەرمایە دەڵێن گامێشقڕان.
شوقاق گۆیا عەشیرەتێک بوون لە شاماتی مەهاباد و ئەوان ڕاست ئەو بەڵایەیان بەسەر هاتووە و بۆیە ئەو داستانە بە دەشەوەی شوقای ناوبانگی دەرکردووە.
دەشەوەی شوقاقێ ئەو داستانەی هەیە کە مەڕدار دەچنە هەواری و گیسکێک دەست دەکا بە هەڵبەز دابەزی و دەڵێ :
گیسکی بەلەمسم
دەجستانێ تسم
کیسکەو خاوەنەکەی بەو تەمایە کە زستان تەواو بووە لەوپەڕی شادومانی دابوون بەڵام لەپڕ سەرما دووبارە دێتەوە و کابنرای مەڕدار و تووشی زرەری زۆر دەبێ و مەڕ وماڵاتی و یەک لەوان گیسکی بەلەمسیش قڕ دەبێ.

#نووسەر_سلێمان_پیرۆتی
#نێردراو_لە_لایەن_ئەندامی_کاناڵ

@jnanipesheng

@jnanipesheng

دەتکەمە میوانی ئەمشەو

دەتکێمە یادەکانمەوە
کەپرێک دەکەم لە کولووی بەفر
هەڵاشی لە تریفەی مانگ بێ
ئەستۆندەکی لە باڵای کچان و
كوێنی لە باسکی پێشمەرگە
سەرینێک بۆ بن باڵت
بە چیغی چیاوە دادەنیم
دەشتی نیشتمانت بۆ ڕادەخەم
دڵم کۆچکە ئاور و ئاگردان
ڕوحم نوقڵانەی یەڵدایە
تا ئەستێرە بجریوێنێ
داستانی ڕاسانم لایە
هەی لایە گەورەم لای لایە

@jnanipesheng

شەو چەلە


@jnanipesheng

شەوچلە چییە؟!
ئەم جەژنە کوردییە یان هی فارسانە؟
شەوچلە درێژترین شەوی ساڵە کە لە ڕۆژئاوای دواییترین ڕۆژی پاییز تا ڕۆژهەڵاتی یەکەم ڕۆژی زستان دەناسرێت و پتر لە دوو هەزار ساڵ پێش زایین واتا چوار هەزار ساڵ پێشتر لە وڵاتی کوردەواریدا هەبووە، پێشینیان بڕوایان وابوو کە لەم شەوەدا خودای ڕووناکی واتا میترا لە دایک دەبێت. هەر بۆیەش گرینگترین میوەی ئەو شەوی هەنارە چونکە باوەڕیان وابووە تاجی هەنار شێوەی تیشکی خۆری هەیە و سووریی هەنار ئاماژە بە گەرمی خۆری هەیە و دەنکەکانی هەنار شێوەی دەنکی بەفریان هەیە.
واتا هێمایەک لەوەیە کە لەساردی زستان و بەفریشدا هێشتا خۆر بەرزتر لە سەخڵەتە و سەرمایە.
لەم شەوچلەیدا خەڵک بە هەڵکردنی ئاگر و کۆبوونەوە لە دەوری یەک دەیانەویست ڕایبگەیێنن کە گەرما و هێزی لەدەوری یک کۆبوونەوە و هەڵکردنی ئاگر دەتوانێت ئەوان بەسەر زستان و ساردی و سەخڵەت و زریانا زاڵ بکات.
لە رێوڕەسمی تایبەتی ئەو شەوەدا ئەوەیە کە گەورەکان بە گێڕانەوەی چیڕۆکی کۆنەکان و بەسەرهاتی خۆیان هەم چکۆلەکانیان پەند دەدەن و هەم ئەوان بۆ نیشان دانی رێوشوێنی ژیان یارمەتی دەدەن.
بەڵام لە کولتووری کوردەواریدا زستان بە چەند دەستە بەش دەکرێت
شەوچلە
چلەی گەورە
چلەی چکۆلە
خاتوو زەم هەری
چلەی گەورە لە یەکەم ڕۆژی زستان هەتاکوو ۱۰ رێبەندان کە پێشینییانی ئێمە بڕوایان وابوو سەختی زستان ئەم چل شەوەیە کە تێپەڕ بێت، پاشان ئاسانی دێت لەم چل شەوەدا زریان بەسەر وڵاتدا زاڵ دەبێت
چلەی چکۆلە کە لە دەی ڕێبەندان تاکوو بیستی ڕەشەمەیە کە لە ئەفسانەکانی مێژووییدا دەڵێن چلەی چکۆلە لەگەڵ برا گەورەکەی واتا چلەی گەورە پەیمان دەبەستێت کە لەوی ساردتر و بەهێزتر بێت.
خاڵێکی سەرنجڕاکێش ئەوەیە کە کە لە نێوان چلەی چکۆلەدا واتا لە ڕۆژی سیی ڕێبەندان تاکوو سیی ڕەشەمە شەڕی نێوان بای شەماڵ و بای زریانە کە لە کۆتاییدا بای شەماڵ سەردەکەوێت .
لە زمانی کوردیدا بۆیە بەم مانگە دەڵێن ڕەشەمە چونکە بڕوایان وابوو لەو مانگەدا بە هۆی ئاسەواری سەرمای زستان و شەڕی نێوان بای شەماڵ و زریان ، دمچاوی خەڵک ڕەشتر دەبێت هەر بۆیەش ئەم مانگە بە ڕەشەمە ناو لێندراوە.
خاتوو زەم هەری
کە بە خوشکی چلەی گەورە و چکۆلە ناسێندراوە لە شەوی هەوەڵی ڕەشەمە تاکوو شەوی سێهەم دەگری بۆ براکانی ، لە شەوی چوارەم تا شەشەم ڕەشپۆشە و لە شەوی حەوت تا نۆی لەگەڵ کوڕی بەهار زەماوەندێ دەکات.



@jnanipesheng

‌ خەباتی ژنانی کورد دژی داگیرکاری و تاریکپەرستی بەردەوامە

✍️ پەریناز ساڵحنژاد، چالاکی سیاسی

ژنانی کورد بە درێژاییی مێژووی کورد و کوردستان، وێڕای هەموو کۆسپەکانی بەردەمیان، هاوشانی پیاوان بۆ خاک و نەتەوەکەیان خەباتیان کردووە و لە سیاسەتیشدا ڕۆڵیان گێڕاوە کە ئەمڕۆکە زیاتر لە هەمیشە شاهیدی ڕۆڵ و بەشداریی بەرچاویانین. بەتایبەتی لە شۆڕشی ژینا لە ڕۆژهەڵاتی کوردستاندا بینیمان کە ژنان ڕێبەرایەتیی بزووتنەوەکەیان وەئەستۆ بوو.

پرسی بەشداریی ژنان لە خەبات و سیاسەتدا یەکێکە لە پرسە گرنگەکانی هەنووکەی کوردستان و بەردەوام لە ڕوانگەی جیاوازەوە باسی لێوە دەکرێت و بەرز دەنرخێنرێ. ژنان لە کوردستان بەگشتی و لە ڕۆژهەڵات بەتایبەتی، هەمیشە ڕۆڵێکی ئەکتیڤ و گرنگیان لە خەباتی دژ بە داگیرکەران و گەیشتن بە ئازادیدا هەبووە.

هەر لە دەستپێکی قۆناغی خەباتی چەکداری دژ بە ڕێژیمی کۆماری ئیسلامیی ئێران، ژنان لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان جلوبەرگی پێشمەرگانەیان لەبەر کرد و شانبەشانی پیاوان وەک پێشمەرگە بەرگرییان لە ناسنامە و خاک و نەتەوەی خۆیان کرد؛ ئەم ڕۆڵە چارەنووسسازەی ژنان لە بەرەنگاربوونەوەی تاریکی و ستەمکاریدا لە هەموو ساڵانی خەباتی چەکداری لە دژی داگیرکەر بە ڕوونی لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان دەبینرێت و لەم ڕێگە پیرۆزەدا هەتا ئێستا بە دەیان و سەدان ژنی قارەمان و پێشمەرگە بریندار یان شەهید بوون و وانەی گیانفیدایی و خۆڕاگرییان فێری کۆمەڵگە کرد.

ئێستاش کە دیسان خەباتی گەلی کورد لە ڕۆژاوای کوردستان ڕۆژەڤە، دەبینین کە ژنانی کورد لە ڕیزی پێشەوەی بەرگری لە خاکی کوردستانن. ئەوان خاوەنی شانازیی بەرخۆدانی مێژووییی کۆبانێن لە دژی ڕەشبیرانی داعش و هەموو ژنانی جیهان بە چاوی ئۆلگوو و هێمای ئازادی چاویان لێ دەکەن. هەروەها بەپێی ئەو ئاڵوگۆڕانەی کە بڕیارە لە ناوچەکە و هەموو کوردستان بێتە ئاراوە، بەدڵنیایییەوە زیاتر لە هەمیشە ڕۆڵی ژنانی کورد دەبینین.


@jnanipesheng

ژیـن و ژیانت باش ئەی نیشتمان


@jnanipesheng

#درێژەی_بابەت

میرنشینی بۆتان و میرنشینی سۆران دووان له‌ میرنشینه‌ به‌هێز و ناسراوه‌كانی مێژووی كوردستانن كه‌ شوێنه‌گه‌ی دیرۆكی و جوگرافیان كه‌وتۆته‌ ناو ئینسكلۆپیدیا و ئه‌تله‌سه‌ كۆنه‌كانی جیهانه‌وه‌.
میرنشینی سۆران بوو كه‌ پایته‌خته‌كه‌ی ڕه‌واندز بوو، له ‌سه‌رده‌می پاشای گه‌وره‌ خاوه‌ن ئاڵایه‌كی تایبه‌ت به‌ خۆی بووه‌ كه‌ له‌ دوو ڕه‌نگی ڕه‌ش و سپی پێكهاتبوو. ڕه‌نگی ڕه‌ش له‌ به‌شی سه‌ره‌وه‌ و ڕه‌نگی سپی له‌ خواره‌وه‌ی ئاڵاكه‌ی هه‌ڵكه‌وتبوو.

كێ ئاڵای كوردستانی دروست كرد؟

ئاڵای كوردستان له‌لایه‌ن سه‌یدزاده‌ فاتمه‌ حوسێنی ژنه‌ تێكۆشه‌ری خه‌ڵكی مه‌هاباد كه‌ یه‌كه‌م كه‌س بووه‌ به‌ده‌ستی خۆی ئاڵای كوردستانی دووریوه‌.

كه‌ی ئاڵای كوردستان هه‌ڵكرا ؟

ئاڵای كوردستان هێمای شۆڕشه‌ ڕزگاریخوازه‌ یه‌ک به ‌دوای یه‌كه‌كانی كورد بووه‌، تاكوو ۷۹ساڵ لەمەوبەر له‌ڕۆژی 2645/11/2ی کوردی بەرامبەر بە 22\1\1946ی زایینی و له ‌ڕێوڕه‌سمی ڕاگه‌یاندنی كۆماری كوردستان له‌ گۆڕه‌پانی 
چوارچرای شاری مه‌هاباد (سابڵاغ) بۆ یه‌كه‌مجار بە ڕەسمی هه‌ڵدراوه‌ و بوو به‌ ڕه‌مزی كۆماری كوردستان.

داگرتنی ئاڵای كوردستان
دوای كه‌متر له‌ 11 مانگ و به ‌پیلانێكی دوژمنانی كورد، كۆماری كوردستان شكستی هێنا و له‌رۆژی 1946/12/17 به ‌مه‌به‌ستی پاراستنی ئاڵاكه‌ له‌ دوژمنان كه‌ سووكایه‌تی پێ نه‌كه‌ن، ئاڵایه‌كه‌یان داگرتووه.‌

شێوه‌ی ئاڵای كوردستان
ئاڵای كوردستان له‌ لاكێشه‌ی ئاسۆیی پێكھاتوه‌، لاكێشه‌ی سه‌ره‌وه‌ ره‌نگی سووره‌ كه ‌وه‌ک ئاماژه‌یه‌ک بۆ خوێنی شه‌هیدان دانراوه‌. ئه‌وه‌ی ناوه‌ند ڕه‌نگی سپییه‌ كه‌ ئاماژه‌ به‌ ئاشتی و ئارامییه‌. لاكێشه‌ی خواره‌وه‌ ڕه‌نگی سه‌وزه‌ كه‌ هێمای سه‌وزی كوردستان و وه‌رزی به‌هاره‌. به‌رینی ئاڵا دوو له‌سه‌ر سێ درێژییه‌كه‌یه‌تی.
دروشمی نه‌ته‌وه‌یی ئاڵای كوردستان خۆری زێڕینه‌، ئه‌م خۆره‌ 21 په‌ڕ (تیشک)ی یه‌كسان و ھاوشێوه‌ی ھه‌یه‌، به‌ له‌به‌رچاوگرتنی دوو له‌سه‌ر سێ یه‌تی قه‌باره‌ی ئاڵا، خۆری زێڕین به‌ په‌ڕه‌كانییه‌وه‌ یه‌ک پێوه‌ره‌ و به‌بێ په‌ڕه‌كان نیو پێوه‌ر، ئه‌م په‌ڕانه‌ شێوه‌یان ڕاسته‌ و له‌ ده‌ره‌وه‌ خاڵێكی تیژ دروست ده‌كه‌ن.
خۆره‌كه‌ ده‌بێ ڕێک له‌ چه‌ق (ناوه‌ندی) ئاڵای كورستان جێگیر بێت، خۆر به‌شێوه‌یه‌ک جێگیر كراوه‌ كه‌ ستوونی ناوه‌ندی ئاڵا به‌ ناو خاڵی تیژی به‌رزترین په‌ڕ(تیشک) تێده‌په‌ڕێت ئه‌م 21په‌ڕه‌ش ئاماژه‌یه‌ بۆ 21 ی 3ی هه‌موو ساڵێک كه‌سه‌ره‌تای ساڵی كوردییه‌.


رۆژی ئاڵای كوردستان كه‌ی له‌باشوری كوردستان كرایه‌ ڕه‌سمی
له‌ساڵی ٢٠٠٩دا په‌رله‌مانی كوردستان بڕیاری دا ڕۆژی ١٧ی كانوونی یه‌كه‌می هه‌موو ساڵێک وه‌كوو ڕۆژی ئاڵا دیاری بكرێت له‌و ڕۆژه‌دا سه‌رجه‌م ئاڵاكانی سه‌ر داموده‌زگاكانی هه‌رێمی كوردستان بگۆڕدرێن و نوێ بكرێنه‌وه‌، هاوكات په‌رله‌مانی كوردستان له‌ ساڵی 1999 به‌ بڕیارێک ئاڵای فه‌رمی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانی ناساندبوو.

ئاڵای كوردستان و سروودی نشتیمانی
سروودی ئه‌ی ره‌قیب له‌لایه‌ن شاعیری كورد "یونس ڕه‌ئووف ناسراو به‌ "دڵدار" له‌ساڵی 1940 دانراوه‌، بووه‌ته‌ به‌شێک له‌ كەلتوور و فه‌رهه‌نگی میلله‌تی كورد و جێگه‌یه‌كی پیرۆزی له‌ بزاڤی زگاریخوازی كوردستان و دڵی جه‌ماوه‌ره‌كه‌یدا هه‌یه‌ و سیمبۆلی خه‌بات و به‌رخۆدانی گه‌لی كورد و له‌گه‌ڵ هه‌ڵكرتنی ئه‌م ئاڵایه‌دا ئه‌م سرووده‌ ده‌گوترێت.

مانای چوار ڕه‌نگه‌كه‌ی ئاڵای كوردستان
سوور: هێمای شۆڕشگێڕی و خوێنی شه‌هیدانی میلله‌تی كورده‌ له‌پێناو مافه‌كانیاندا.
سپی: هێمای ئاشتیی و ئاساییشه‌ كه‌ میلله‌تی كورد به‌رده‌وام ئاشتیخواز بووه‌.
سه‌وز: له‌ سرووشتی كوردستانه‌وه‌ هاتووه‌ و هێمای ژیانه‌وه‌یه‌.
زه‌رد: مه‌به‌ست له‌ ڕۆژه‌ بیست و یه‌ک تیشكییه‌كه‌یه‌ كه‌ هێمای دوا ڕۆژی میلله‌تی كورد و هاوكات وه‌ک هێمای٢١ی ٣یه‌ كه‌ ده‌بێته‌ نه‌ورۆز ڕۆژی نه‌ته‌وه‌یی كوردستان.

‌
@jnanipesheng

پێنج_وانە_لە_دەروونشیکاریدا_سیگمۆن_فرۆید

@jnanipeheng

بڵاوبوونەوە کتێبی ڕێزمانی کوردی.....
ئەم کتێبە لە ١٧٨٧ لە ڕۆم لە لایەن  "مائۆریزیو گارزونی، کشیشی‌ کوردولۆژیست" بڵاو کرایەوە. دوای دوو  سەدە ئێستاش  دۆعایەکی کوردی کە ئەم کشیشە لە سەر دیواری ئورشەلیم  نووسیوێتی، ماوەتەوە.



@jnanpesheng

ژنانی پێشەنگ pinned «🔲له درێژه‌ی چالاکییەکانی   کاناڵی تلێگرامی " ژنانی پێشەنگ" بەبۆنەی ڕۆژی"  ٢٥ی نۆڤامبر، ڕۆژی جیهانیی "بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ژنان "  سێمینارێک لە ژێر ناوی جۆرەکانی توندوتیژی و بەرەنگارییەکانی دژ بە تونوندوتیژییەکان  پێک دێنین. ✅#تەوەر: توندوتیژییەکانی…»

🔲له درێژه‌ی چالاکییەکانی   کاناڵی تلێگرامی " ژنانی پێشەنگ" بەبۆنەی ڕۆژی"  ٢٥ی نۆڤامبر، ڕۆژی جیهانیی "بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ژنان "  سێمینارێک لە ژێر ناوی جۆرەکانی توندوتیژی و بەرەنگارییەکانی دژ بە تونوندوتیژییەکان 
پێک دێنین.

✅#تەوەر:

توندوتیژییەکانی دژی ژنان و ڕێکار و ڕێگاچارەکان


#میوانی _بەڕێز:

#بەڕێز_دکتۆر_بەیان_عەزیزی
#چالاکی_مەدەنی_چالاکی_بواری_ژنان

📆▪️ڕێکەوتی دیمانه:         
#دووشەممه             ٢٧٢٤/٠٩/٠٥

🕥🔸کاتژمێر 10:00 ی شەو بەکاتی ڕۆژهەڵاتی کوردستان

🕖🔸  ٧:٣٠بەکاتی  ئەوروپا



ئەندامان و بینەرانی کاناڵ دەتوانن پرسیارەکانیان  بۆ ئایدییەکانی خوارەوە بنێرن.

@BayanAzizii
@jinanipesheng_rojhelat

نیشانی  پەیجی ئینستاگرامی "ژنانی پێشەنگ"
https://www.instagram.com/tv/B_J8_zFB7pB/?igshid=or4r6rhegmq


هاوڕێمان بن له کاناڵی تلێگرامی " ژنانی پێشەنگ"👇🏽👇🏽👇🏽👇🏽

@jnanipesheng

مناڵان نابێ بەر لە تەمەنی ١٤ساڵ لەمۆبایل کەلک وەر بگرن.


@jnanipesheng

⚫️ هونەرمەند #ئیبڕاهیم_قادری کۆچی دوایی کرد.

سەر لە ئێوارەی ئەمڕۆ، ۲۹ی خەزەڵوەری ۲۷۲٤ هونەرمەند "ئیبڕاهیم قادری" لە شاری مەهاباد کۆچی دوایی کرد.

بەو بۆنەیەوە لە لایەن بەڕێوبەرایەتی "ژنانی پێشەنگ"ەوە، پرسە و سەرخۆشی خۆمان ئاراستەی بنەماڵەی بەڕێزی مامۆستا ئیبراهیم قادری و خەڵکی کوردستان دەکەین، خۆمان بە هاوبەشی خەمیان دەزانین.

#ڕوحی شاد، یادی هەرمان...


@jnanipesheng

مەترسییەکانی کەم خەوی

کەم خەوی چارەسەر نەکرێت دەبێتە هۆی:
– قەڵەوی، جەڵتەی دڵ و دەماخ، بەرزبوونەوەی پەستانی خوێن.
بەم شێوەیە چارەسەری کەم خەوی، یا خەوزڕاندن بکە:
– ڕۆژانە وەرزش بکە.
– ئەو خواردنەوانە کەم بخۆ کە مادەی کافئینی تێدایە، بە تایبەت چا و قاوە.
– هەوڵ بدە پێش خەوتن باری دەروونیت جێگیر بکەیت و زۆر بیر لە کێشەکان نەکەیتەوە.
– دووربکەوەرەوە لە خواردنی دەرمان، یا هەر چارەسەرێک کە بۆ خەوتن بەکاردەهێندرێت.
ئەگەر بەم شێوەیە نەتتوانی چارەسەری خەوزڕاندنەکەت بکەیت، دەبێ سەردانی پزیشکی تایبەتی بکەیت.

@jnanipesheng

وادە و بەڵێنەکانی دیکەی پزشکیانیش لە بوارەکانی پێشگرتن بە دەرکردنی خوێندکاران و مامۆستایانی زانکۆ و نەهیشتنی گوشارەکانی گرتن و سنووردارکردنی خوێندکارانی چالاک و ڕەخنەگر، چارەسەری قەیرانەکانی ژینگە و ئاو، دابینکردنی ئینتێرنێتی ئازاد، کۆتایی‌هێنان بە پەروەندەسازیی ناوەندە ئەمنییەتییەکان دژی مێدیا و ڕۆژنامەنووسان و زۆر وادە و بەڵێنیی دیکە نەک هەر وەدی نەهاتوون، بەڵکوو لە هەموو ئەو بوارانەشدا دۆخەکە بەرەو قەیرانی زیاتر چووە.
بۆیە کاتێک سەرکۆماری وڵات بۆ چارەسەری قەیرانی وزە تەنیا ئەوە شک دەبات بە خەڵک بڵێ لە ماڵەوە جلی زیاتر و گەرمتر لەبەر بکەن و لە هەمبەر قەیرانەکانی دیکەشدا دۆشداماوە، ئەوە نەک هەر نیشانەی دەستەوەستانی و بێ‌کیفایەتیی ئەو، بەڵکوو دەبێ بە نیشانەی داڕمانی تەواوەتیی کۆماری ئیسلامی مانا لێک بدرێتەوە.

@jnanipesheng

گۆشت مەخۆن و خۆتان گەرم داپۆشن!
 
عەلی بداغی
لە کاتێکدا هەڵبڕینی بڕق بۆ خەڵکی ئێران بووەتە دەردی سەرباری دەردان و ژیانی خەڵکی ئاسایی بەتایبەت ئەوانەی نەخۆشیان هەیە، خەڵکی بازاڕی، سنعەتکار و کرێکارانی یەکە بەرهەمهێنەرەکانی بەرەوڕووی ئاستەنگ و قەیرانی زۆر کردوە و لە کاتێکدا دەوڵەت بەڕەسمی ڕایگەیاندوە خەڵک دەبێ لە وەرزی ساردوسەرمای زستاندا خۆیان بۆ قەیرانەکانی کەمیی وزە و سووتەمەنی ئامادە بکەن، سەرکۆماری ئێران چارەسەرکردنی ئەو قەیرانەی لەوەدا دیتۆتەوە کە خەڵک دەتوانن وەکوو ئەو لە ماڵەوەدا جلی گەرم و ئەستوور لەبەر بکەن و ئیدی کێشەیان نامێنێ.
دیتنەوەی ئەم جۆرە چارەسەرییە لەلایەن پزشکیان بۆ قەیرانی وزە و قەیرانە بێ‌ژمارەکانی دیکەی کۆمەڵگە شتێکی نوێ نییە، وەک چۆن ئایەتوڵڵا مەکارمی شیرازی کاتێک گۆشتی مریشک گران ببوو چارەسەرە پێشنیارییەکەی ئەمە بوو، "جا چییە با خەڵک مریشک نەکڕن و ئەگەر گۆشتی مریشک نەخۆن چ دەبێ؟" یان کاتێک چەند ساڵ لەوەپێش پەریناز بەنیسی، کارناسی دەنگ‌وڕەنگی کۆماری ئیسلامی لە کاتێکدا هاواری خەڵکی هەژار لە گرانی و شەرمەزاریی دایک و باوکان بۆ دابینکردنی سەرەتاییترین پێداویستییەکانی خواردەمەنیی ڕۆژانە بۆ منداڵەکانیان بەرز ببۆوە، لە بەرنامەی تەلەڤیزیۆنیدا چارەسەر لای ئەو نەک ڕەخنەگرتن لە دەسەڵات و زوڵم و بێدادییەکەی، بەڵکوو هاندانی خەڵک بۆ ئەوە بوو گۆشت و میوە و ئاجیل لە بەرنامەکانی خواردنیان بنێنە لاوە و ئیدی کێشەیان نامێنێ و ئاو بێنە و دەستان بشۆ! لێرەدا فەرمایشتەکانی مەسعوود پزشکیان لە کۆبوونەوەی بەڕێوەبەرانی وەزارەتی نەوت و وزە دەکەینە بیانوویەک بۆ وەبیرهێنانەوەی وادە و بەڵێنەکانی پێش هەڵبژاردنی بە سەرۆک‌کۆمار، ئەویش لە کۆتایی چوارەمین مانگی دەوڵەتەکەیدا.
مەسعوودی پزشکیان کە لە مانگەکانی پێش هەڵبژاردندا بە وادە و بەڵێنی وەک کرانەوەی سیاسی و باشتر کردنی دۆخی ئابووری، کۆتایی‌هێنان بە گەشتی ئیڕشاد و نەهێشتنی فیلتیرینگ، و ئاساییکردنەوەی پێوەندیی دیپلۆماسییەکانی لەگەڵ کۆمەڵگەی جیهانی و لەو سۆنگەیەوە کەمکردنەوە لە گوشاری گەمارۆکان؛ کەسایەتییەکی گۆڕانخوازی لە خۆی دروست کردبوو و ترووسکەیەکی هیوای خستبووە دڵی لانیکەم کەمە لایەنگرەکانی؛ بەڵام لە مەیدانی کردەوەدا دەریخست لە دووڕوویی و بێ‌کیفایەتیدا ڕووی ئەوانی پێش خۆیشی سپی کردووەتەوە.
ئەزموونی چوار مانگی یەکەمی حوکمڕانیی پزشکیان لە هەموو بوارەکانی ئابووری، کۆمەڵایەتی و سیاسەتی دەرەوەدا پێمان دەڵێن دۆخی ژیانی خەڵکی ئێران تەنانەت زۆر خراپتر لە سەردەمی حوکمڕانیی ئیبراهیم ڕەئیسیی جەللادە. لە هاوکێشە ناوچەیی و جیهانییەکانیشدا پێوەندییەکانی کۆماری ئیسلامی لەگەڵ ئەمریکا، وڵاتانی عەرەبی و ئورووپا پڕقەیرانتر لە هەموو تەمەنی کۆماری ئیسلامییە. بۆ نموونە ئاڵمان هەموو کۆنسولخانەکانی کۆماری ئیسلامیی داخستوە و داوا دەکا یەکیەتیی ئورووپا سپای پاسداران بە ڕێکخراوێکی تێرۆریستی بناسێت. بریتانیا دەستێوەردانی نیزامیی ئێران لە شەڕی ئۆکراین لە بەرژەوەندیی ڕووسییەی بە کردەوەی دوژمنکارانە ناو بردوە و گەمارۆ ئابوورییە یەکلایەنەکانی دژ بە ئێرانی لە سەردەمی سەرکۆماریی پزشکیاندا زیاتر کردوە. ٢٧ وڵاتی یەکیەتیی ئورووپاش گەمارۆیان خستووەتەسەر  "ئیران ئایر"، "ماهان" و "ساها"، سێ کۆمپانیای سەرەکیی فڕۆکەوانیی کۆماری ئیسلامی و ئێستا هەموو فڕین و گەشتەکانی کۆماری ئیسلامی بۆ ئورووپا و بریتانیا ڕاگیراوە. وڵاتانی عەرەبییش ڕۆژ لەگەڵ ڕۆژ هەڵوێستیان لە وڵاتانی ڕۆژئاوایی نیزیکتر دەبێتەوە و تەنانەت لە کاتی سەردانەکەی پزشکیان بۆ عێڕاق، مەرجەعە باڵاکانی شیعە لە نەجەف ئامادە نەبوون چاویان پێی بکەوێ و هەتا ئێستا تاقە گرێبەستێکی هاوکاریی ستراتیژی لە بواری ئابووریدا لەنێوان ئێران و عێڕاق وەک نیزیکترین وڵاتی نیزیک لە کۆماری ئیسلامی ئیمزا نەکراوە.
با بێینەوە سەر دۆخی خەڵک لە نێوخۆی وڵات. پزشکیان بەڵێنی ئەوەی دابوو نەهێڵی چیدی کەرامەتی ژن لەو وڵاتەدا وردوخاش بکرێت، بەڵام دوای چوار مانگ هیچ گۆڕانکارییەک لە بەرژەوەندیی ژنان و مافەکانیان  لەو ماوەیەدا بەرچاو ناکەوێ هیچ، بەڵکوو ژنان زیاتر و بەربڵاوتر لە پێشوو لەلایەن نیزامی سیاسیی دژەژنەوە سەرکوت دەکرێن.
تیمی ئابووریی پزشکیان نەک نەیانتوانیوە سەقامگیرییەک لە دۆخی ئابووریی وڵاتدا دروست بکەن، دەبینین بایەخی تمەن لە بەرانبەر دراوە بیانییەکاندا ڕۆژ لەگەڵ ڕۆژ زیاتر داڕماوە، زێڕ بەردەوام گرانتر بووە، ئاوسانی ئابووری پتر و پتر بووە و گرانبوونی کاڵا سەرەکییەکانی ژیان سفرەی خەڵکی بچووک و بچووکتتر کردووەتەوە. هاوکات داڕمانی بۆرس، ئەگەری گرانکردنی پتری بێنزین و کورتی‌هێنانی ٨٥٠ هەزار میلیارد تمەنیی بودجە و زیادکردنی سەتا ٤٠ی ماڵیاتەکان لەسەر خەڵک، داهاتوویەکی ناڕوون و کارەساتبارتری خستووەتە بەرچاو.

@jnanipesheng

ئەو خۆراکانەی دەبنە هۆی مەترسی جگەر

توێژینه‌وه‌یه‌كى زانستی ده‌ریخستووه‌، ژماره‌یه‌ک خۆراک مه‌ترسی ڕاسته‌وخۆ  بۆ سه‌ر جگه‌رى مرۆڤ درووست ده‌كه‌ن، كه‌ 
یه‌كێكە له‌ گرینگترین 
پێكهاته‌ى ناوەوەی مرۆڤ.

ماڵپەڕی (doctopiter.ru) پاڵپشت به‌ ئه‌نجامی توێژینه‌وه‌یه‌ک، بڵاوی كرده‌وه‌، پسپۆڕان ئامۆژگارى مرۆڤ ده‌كه‌ن، هه‌ر خواردنێک(شه‌كر)ی تێدا بێت، مه‌ترسی ڕاسته‌وخۆ بۆ سه‌ر جگه‌ر درووست ده‌كات، وه‌ک خواردنه‌وه‌ گازییه‌كان، كه‌ ڕێژه‌یه‌كى زۆرى پێكهاته‌ی كیمیایی تێدایه‌، جیا له‌وه‌ش ئه‌و پسپۆڕانه‌ ئاماژه‌ بۆ مەترسی به‌كارهێنانى بۆنی عه‌تریش ده‌كه‌ن، ڕاسته‌وخۆ کاریگەری بۆ سەر جگه‌ری مرۆڤ درووست ده‌كات.
پسپۆڕان هۆشدار دەدەن، له‌ پێناو پاراستنی ته‌ندرووستی جگه‌ر، به‌رده‌وام میوه‌ نه‌خۆن، چونكه‌ ڕێژه‌یه‌كى زۆر شه‌كری تێدایه‌، وێڕاى ئه‌وه‌ى جگه‌ر به ‌ده‌ستی خوێیش ده‌ناڵێنێ، هاوکات خواردنه‌وه‌ كهولییه‌كانیش‌ ڕاسته‌وخۆ زیان بە جگه‌ر دەگەیه‌نن.

ئه‌و ماڵپه‌ڕه‌ ڕاشیگه‌یاند، زیاد به‌كارهێنانى بسكویت، ڕاسته‌وخۆ كاریگه‌رى خراپ بۆ سه‌ر جگه‌ر درووست ده‌كات، كه‌ پڕه‌ له‌ مادده‌ى كاربۆهیدرات، هه‌روه‌ها ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ش كراوه‌، پێویسته‌ مرۆڤ 
گۆشتی مریشک و كه‌ڵه‌شێر کەمتر بەکار بهێنرێت.

@jnanipesheng

مامەڵەی دۆڕاو       
                         
پاش ئەوەی سەنجەرخان، شێرەپیاوەکەی کوردستان لەشکری ڕووسیای تزاریی لە کوردەواری شەق و شڕ کرد و ڕەزاشا بە سووک و ڕسوایی لەبەری هەڵات، بەکرێگیراوان و نەیارانی گەل(بە سەرۆکایەتی شریف الدولە)، پیلانێکی سەیریان گێڕا. خەلیل خانی برای سەنجەرخان کە نیشتەجێی ئاوایی نەڕان، سەر بە شاری سنە بوو، هەڵیانفریواند کە ئەگەر کارێکی وا بکەی کە سەنجەرخان بانگهێشت بکەیتە ماڵی خۆت، دوو ئاوایی "قەسڵان" و "دڵبەران"ت ئەکەین بە خەڵات. بە داخەوە پیلان سەری گرت و سەنجەرخان ڕۆییە ماڵی براکەی. لە کاتی نوێژکردن دەسڕێژیان لێ کرد و بەم سووک و هاسانیە کوردستان دیسان بوو بە ماتەمباری ڕۆڵەیەکی ئازاو قارەمان. کاتێ هەواڵی شەهیدبوونی سەنجەرخان گەیشتە شاری سنە، قەباڵە (تاپۆ)ی هەردوو دێهاتەکەیان دایە دەستی سەرۆکی ئەمنیەی ئەو کاتە بە ناوی "نایب عەلیخان" کە خۆی کوردی کرماشان بوو. بەڵام بەو مەرجە تا تەرمی سەنجەرخان بە چاوی خۆی نەبینێ، قەباڵەکان تەسلیم نەکا. کاتێ  سەرۆکی ئەمنیە و هێزەکانی گەیشتنە ناو دێ، گوتیان خەڵک هاتوون و تەرمی شەهیدیان بردووە بۆ مزگەوت، نایب عەلیخان ئەودەمەی کە تەرمی ئەو شەهیدەی لە خوێندا شەڵاڵی چاو پێ کەوت، ڕوویکردە خەلیل خان و هەر بەو زاراوە کەلهوڕیە وتی: "خان، ئەجەب مامڵەی گەنێ کردیدە، هەرکەس برای وەی جورە داشتوو وەگەرد دوو کیشوەر ئەوەزی نیەکاد، تۆ ئەڕا دایدەسە دوو گلە کوورە دێ؟"(واتە: خەلیل خان مامەڵەیکی سەیرت کردووە. هەر کەس برای وای هەبێ بە دوو دەوڵەتان نایگۆڕێتەوە. تۆ چۆن بە دوو کوێرەدێ دۆڕاندت؟).
ئەمجار قەباڵەکانی نایە سەر سینگی سەنجەرخانی شەهید و گەڕایەوە. پاش سێ ساڵ خەلیل خان بە دەستی ژنەکەی دەرمانخوارد کرا و دێهاتەکانیش بوونەوە موڵکی دەوڵەت (لە قەباڵەکانا نوسرابوو هەتا خۆی ماوە خاون موڵکە و پاشان ئەبێ بە موڵکی ڕەزاشا). بە ناشوکری نەبێ مامەڵەی دۆڕاوی زۆرمان هەبووە؛ جا نازانم کەیخوای ئاوایی دێواڵانی سەردەشت مەلا ئاوارەی بە چی گۆڕییەوە و دایە دەستی شا و ساواک؟ وەزیرە چرچە تەنیا بۆ باریقەڵای شاکانی قاجار بە هەزار سوێند و قورئان، بە ناپیاوی حەمزەئاغای مەنگوڕی شەهید کرد. حەسەن خەیری هەموو ڕۆژێ بە جلی کوردی دەچووە پارڵمانی تورکیا و بە هەواڵنێرانی جیهانی ڕایئەگەیاند کە تورک و کورد پێکەوە بران و لەژێر سێبەری ئاتاتورک ئەحەسێنەوە. کاتێ کە پەیمانی سیڤەر هەڵوەشایەوە پەیمانی لۆزانیان چەسپان و ئەو هەموو هەوڵەی شەریف پاشا بێ ئاکام مایەوە و ئاتاتورکیش ئیتر کاری پێ نەما، حەسەن خەیرییان بە تاوانی لەبەرکردنی جلی کوردی لە نێو پارڵمان تورکیا، لە  سێدارە دا.... و دەیان خوێڕیی تر و مامەڵەی ئابڕووبەری تر. هەرچەندە ئەو گەورەپیاوانە وەکوو سەنجەرخان و حەمزەئاغا و مەلا ئاوارە و ...بە مردوویش ئەبێ هەزاران زیندووی وەکوو منیان بە قوربان کرێ، بەڵام ئەبێ لەسەر دڵپاکیی ئەو گەورەپیاوانەش کارناسانە باس بکرێ، کە  بۆچی ئەوەندە بە هاسانی بە خەیانەت تیا چوون و کوردستان لە بەشەکانی مێژودا تۆشی  خەساری  گەورە بوو؟ خۆزگا کوردیش لە مێژوو دەرسی وەرئەگرت و بە وتەی نایب عەلیخان دەستی لە مامڵەی گەن هەڵئەگرت.
 #عیسا_ئەحمەدی

 
@jnanipesheng

‏" جەژن خاونکار" لە گشت هاووڵاتییەیل باوەڕمەند وە ئایین یاری لە ڕووژهەڵات کوردستان پیرووز بوو، ک گشت ساڵییگ وە شێوازییگ تایبەت وەرەو پیری ئی جەژنە چن.


جەژنی #خاونکار لە گشت خوشک و برایانی یارسانی پیرۆز بێ، هیوامان شادی وخۆشیتان.
بە ئاواتی سەرکەوتنی ئاشتی بەسەر زوڵم و زۆریدا و جەژنگرتن لە وڵاتی ئازاددا....

#جەژنی_خاونکار_پیرۆز

@jnanipesheng

سازکردنی سەرتەندیسی نووسەری کورد «عەتا نەهایی» لە لایەن هونەرمەند «مێهدی زیائەددینی».

@jnanipesheng

کردنەوەی کلینیکی تایبەت بۆ بەرەنگاربوونەوە لەگەڵ ڕەچاونەکردنی حیجاب


‌ بەشی ژنان و بنەماڵەی ستادی ئەمر بە مەعرووفی تاران رایگەیاندووە کە لە هەوڵدایە تاکوو کلینیکێکی تایبەت بە مەبەستی "چارەسەرکردنی زانستی و دەروونناسانەی بێ حیجابی" بکاتەوە.
بە وتەی مێهری تالبی دارستانی، بەرپرسی ئەم بەشە، ئەم کلینیکە وەکوو بنکەکانی وازهێنان لە خووگری ئامادە کراوە و لە ڕاستیدا کلینیکێکە بۆ وازهێنان لە پرسی بەناو بەدحیجابی.
ڕۆژنامەی ئێعتماد لە زاری ئەم بەرپرسەی ڕێژیمەوە نووسیویەتی کە بە سەرنجدان بە گوشارەکانی دەوروبەر و هۆکارەکانی دیکە کە ژنان بۆ هەڵبژاردنی پۆششێک لە دەرەوەی حیجابی شەرعی هان دەدەن و پاش لێکدانەوە و کۆبوونەوەی پسپۆڕانە، بڕیار درا یەکەمین کلینیکی ڕاوێژکاری و پشتیوانی لە گەڕانەوە بۆ حیجاب لەژێر ناوی "کلینیکی وازهێنان لە بێ حیجابی" لە تاران بکرێتەوە.
ئەم کلینیکە بڕیارە بە لاساییکردنەوەی کلاسەکانی خەبات بۆ پێشگرتن لە خەسارە کۆمەڵایەتییەکان، چالاکیگەلێکی وەک ڕاوێژکاری تاکەکەسی، کۆبوونەوەی گشتی و وۆرکشۆپی فێرکاری لە بواری خۆناسین و مودیریەتی گوشارە کۆمەڵایەتییەکان بەڕێوە ببات.
ڕێژیم بە دابینکردنی بوودجەی زۆر بۆ ستادی "ئەمر بە معروف  و نهی از منکر" لە ساڵانی ڕابردوودا لە ڕێگەی گەڵاڵەی جۆراوجۆری فەرهەنگی و فێرکاری و گوشاری سیاسی و کۆمەڵایەتی هەوڵی داوە ژنانی دژبەری حیجاب وەکوو کەسانی ناتەبا لەگەڵ نۆرمی کۆمەڵگە پێناسە بکات.
هاوکات لەگەڵ ئەم هەوڵە ئیدئۆلۆژیکەی ڕێژیم، نافەرمانیی مەدەنی لە بەرانبەر پرسی حیجاب و پیشێلکردنی مافەکانی ژنان لەلایەن توێژی ژنانەوە بەردەوامە.
کردنەوەی ئەم کلینیکە دوابەدوای شەپۆلی ناڕەزایەتییەکانی خەڵک بە هەڵسوکەوتی ڕێژیم بە مەبەستی سازکردنی کێشەی دەروونی بۆ کچە خوێندکارەکەی زانکۆی علووم تەحقیقات هاتە ئاراوە.
لە ڕۆژی ١٢ی خەزەڵوەری ئەمساڵدا، ئاهوو دەریایی کچە خوێندکاری زانکۆی علووم تەحقیقاتی تاران، دوابەدوای گوشاری بەرپرسانی حەراسەتی زانکۆ و دڕاندنی جلەکانی، لە نافەرمانییەکی مەدەنیدا جلەکانی لەبەر خۆی داکەند.
هێزەکانی ڕێژیم پاش دەسبەسەرکردنی ئەم کچە ڕایانگەیاند کە ناوبراو کێشەی دەروونیی هەیە و لە ناوەندەکانی تایبەت بە نەخۆشییە دەوونییەکاندا خستیانە ژێر چاوەدێرییەوە.

@jnanipesheng

ژمارەیەک لە ژنانی بەندکراوای سیاسی لە زیندانی ئێڤین، لە ناڕەزایەتیی بە حوکمی لەسێدارەدانی وریشە مورادی، دروشمیان دژی ڕێژیمی کۆماری ئیسلامی وتەوە و خوازیاری ئازادکردنی ئەم زیندانییە سیاسییە کوردە بوون.
دەرکردنی حوکمی لەسێدارەدان دژی وریشە مورادی، کاردانەوەی زۆری لەنێو زیندانییانی سیاسیدا لێ کەوتووەتەوە و لەو پێوەندییەدا، ئێوارەی ڕۆژی یەکشەممە ٢٠ی خەزەڵوەر، ژمارەیەک لە ژنانی بەندکراوی سیاسی لە زیندانی ئێڤین لە حەوشەی بەندی ژنان دروشمیان دژی دەسەڵات وتەوە.
بەنکراوانی سیاسی ژن لەو ناڕەزایەتییەدا دروشمگەلێکی وەک: ''وریشە دەبێ ئازاد بکرێت، پەخشان عەزیزی دەبێ ئازاد بکرێت، نەمان بۆ دیکتاتۆر، ڕێژیمی ئێعدامی نابێ بمێنێت، کوردستان گۆڕستانی فاشیستان، ئازادی مافی ئیمەیە'' وتەوە.
جێگەی ئاماژەیە کە وریشە مورادی زیندانیی سیاسیی کوردی خەڵکی سنە، لەلایەن لقی ١٥ی دادگای ئینقلابی ڕێژیمەوە لە تاران بە تۆمەتی "بەغی" لە بەهۆی ئەندامەتی لە یەکێک لە حیزبە کوردستانییەکانی دژبەری ڕێژیمی ئێران، حوکمی لەسێدارەدانی بەسەردا سەپاوە.



@jnanipesheng

ئەی ڕەقیب، ٧٦مین ساڵیادی کۆچی دوایی #دڵداری_شاعیر
یوونس ڕەئووف ناسراو بە دڵدار (١٩١٨ لە کۆیە، باشووری کوردستان – ٢٠ی تشرینی یەکەمی ١٩٤٨ لە ھەولێر) هەڵبەستوان، پارێزەر و چالاکوانێکی سیاسیی کورد بوو، بەناوبانگترین شیعری دڵدار، ئەی ڕەقیبە کە لە تەمەنی ٢٨ ساڵیدا و ٢ ساڵ پێش مردنی، کرا بە سروودی نیشتمانیی کۆماری مەھاباد و تا ئێستاش ھەر لەلایەن زۆربەی کوردەکانەوە وەک سروودی نیشتمانی دەناسرێتەوە،
نامرن ئەوانەی وا لە دڵی میللەتا ئەژین
یادی به‌رز و پیرۆز بێت


@jnanipesheng

ئەوی شاعیر بە وردی ئاگاداری باری جەستەی خۆیەتی و دەزانێ چواردیوارەكەی جەستەی لەرزۆك بووە و وەك خەییام دەڵێ:
"گیانم دەرئەچوو وتم وچانێك فەرمووی
دیواری لەشت شكستە چۆن بار ناكەم؟"
هێمنیش لەوە دەترسێت رێبواری گیانی، چیتر لە دیواری شكستی جەستەیدا رانەوەستێ و بەو دیدارە نەگات...
ئەم حەسرەتە لە زۆر دێڕە شێعری دیكەدا بەرچاوە:
"دەستی لەرزۆكم هەتا تێیدایە هێزی بەی گوشین
لێم گەڕێ تاوێ لە باخی سینە میوان ببمەوە..."
بەڵام ئەو هەست بە پیرێتی¬یە زۆربەی جاران لە بەرامبەر رەگەزی بەرامبەردا بەرۆكی هێمن دەگرێت و لەناخەوە ئاخی پێ هەڵدەكێشێت:
"بەڵام ئەی فریشتەی جوانی
رەنگە ئەم نوكتە نەزانی
پەریی شێعر وەك كچی جوان
بۆ پیاوی پیر نایەتە ژوان"

لەگەڵ ئەوەشدا  لە شێعری "بارگەی یاران"ـدا كوڵ و حەسرەتی شاعیر ئەگەر لە لایەكەوە دووركەوتنەوەیە لەو تەمەنەی كە رێبواری شەو و نیوەشەوی جێژوانان بوو، لەو تەمەنی كە، بە سیلەی چاوێك مامزێكی سڵ و رەوەكی راو دەكرد، ئیتر خەمی ئەوەش دایگرتووە كە رێبوارانی رێگەی خەبات باروبنەیان بۆ مەیدانێ پێچاوەتەوە بەڵام ئەو بە هەنگاوی شلەوە ناتوانێ رەگەڵیان بكەوێت و بە خەم و پەژارەی پیری¬یەوە بە تەنێ جێ دەمێنێت:
"دێت و رادەبڕێ وەكوو سەروی رەوان من چ بكەم
كە بەقوربانی نەكەم رۆح و رەوان من چ بكەم
قەدی ئەو شۆخە وەكوو دۆخ و خەدەنگە و ئەفسوس
پشتەكەم كۆمە وەكوو ماڵی كەوان من چ بكەم؟
...
...
ژوانی خۆشی هەڕەتی لاوەتی دێتە خەونم
كاتی ئاویلكە دەگەڵ زیندەخەوان من چ بكەم
...
...
بارگەیان تێكەوە پێچا و بەڕێ بوون یاران
لە دنێ وا بە تەنێ پاش ئەوان من چ بكەم؟
...
...
ئاو نەبوو ئەودەمی هێمن مەلەوانی كورد بوو
ئاو شوكر زۆرە وەرن زوو مەلەوان من چ بكەم؟

#رەسووڵ_سوڵتانی


@jnanopesheng

ژیانی مامۆستا (هێمن) لە ئاوێنەی چەند دێڕە هۆنراوەی¬دا

ئەو پەنجەی وا لە بێ هێزی دەلەرزێ
گوشیوێتی مەمكۆڵەی باڵا بەرزێ
ئەو ددانەی ئێستێ نەماوە تاقی
گەستوویەتی زۆرجار چەناگەی ساقی
ئەو باهۆیەی زەمانە لێی بڕی هێز
كام كیژ جوانە گرتوویەتە نێو ئامێز..."

ئەگەر بە شێوەیەكی زۆر زۆر گوشراو و كورتكراوە تاریفێك لە ریالیزم، بكەین، دەكرێ بڵێین، بریتییە لەو قوتابخانە هونەری و بەتایبەتی ئەدەبی¬یەی، كە لە نیوەی یەكەمی سەدەی نۆزدەیەم¬دا، لە فەرەنسا، سەری هەڵ دا، و دژكردەوەیەك بوو لە بەرامبەر قوتابخانەی پارناس (هونەر بۆ هونەر)دا. ئەوان خوازیاری ئەوە بوون كە ژیان و واقیع دەقاودەق دەبێ لە نێو هونەر و بەرهەمە ئەدەبی و هونەرییەكاندا رەنگدانەوەی هەبێت.
ریالیزم خۆی بەسەر چەند جۆردا، دابەش كراوە وەك: ریالیزمی ماركسیستی، ریالیزمی رەخنەگرانە و ریالیزمی جادوویی...
بەشێكی هەرە زۆری شێعرەكانی مامۆستا هێمن دەچنە خانەی ریالیزمی رەخنەگرانەوە. لێرەدا مەجالی لێكدانەوەی هەمە لایەنەی ئەو بابەتە نییە، هەر بۆیە تەنیا چەند دێڕە شێعرێك لە هۆنراوەكانی هێمن كە تەعبیرێكی بێ پێچ و پەنا و بێ سانسۆرن لە ژیانی خۆی وەك نموونە دێنینەوە.
لە سەرەتاكانی سەدەی بیستەمەوە رەخنەگرانی بواری ئەدەب و هونەر، بە تایبەتی پاش گووران و پێگەیشتنی فۆرمالیستەكان، هاتنە سەرە ئەوەی ئیتر دەقە ئەدەبی¬یەكان نەك بە پێی ژیاننامە و بواری كۆمەڵایەتی و سەردەمی لەدایكبوون و....ی شاعیر و نووسەران لێك بدەنەوە و تەفسیریان بكەن بەڵكوو بۆ لێكدانەوەی بابەتە ئەدەبییەكان، پشت بە خودی دەقەكان ببەستن بە بێ لەبەرچاوگرتنی نووسەر و شاعیر. چونكە ئەوان پێیان وابوو، دەقی ئەدەبی خۆی جیهانێكی سەربەخۆی زمانییە و خوێنەر و رەخنەگر دەبێ بە شیتەڵكردنەوەی پەیوەندییەكانی نێوان پێكهاتە و بنەمای دەقەكە مەتەڵی ماناكەی هەڵێنن. ئەو بوارەش هەتا ئێستاشی لەگەڵدا بێت، هەر قسە هەڵدەگرێت و قسەی لەسەر دەكەنەوە.
شێعری هێمن بە هەموو بوارێكدا لێكدانەوە هەڵدەگرێت. هەم دەكرێت بە پێی پێوەرە هێرمنۆتیكی و فۆرمالیستی¬یەكان بخوێندرێتەوە و هەمیش دەكرێت بە ئاوڕدانەوە لە رووداوەكانی سەردەمی خۆی باسیان بكرێت و هەمیش دەكرێت لە رێگەی شێعرەكانی¬یەوە بزانیت ئەو مرۆڤە كێ بووە و چۆن ژیاوە....
یەكێك لە تایبەتمەندییەكانی هێمن، كە دەقاودەق لە هۆنراوەكانیدا بەدی دەكرێت، راستگۆیی هێمنە لەگەڵ ناخ و دەروونی خۆی. هێمن كەسێك نەبوووە تەنیا لە چركەساتەكانی نووسینی شیعردا شاعیر بووبێت، بەڵكوو شیعر هەموو ژیانی ئەو بووە و لە هەموو هەناسە و پشوودانێكیدا شاعیرانە ژیاوە. بۆیە ئاگاداربوونیشمان لەسەردەمی هێمن و كارەسات و رووداوەكانی ئەو كات زۆر بەرچاوڕوونیمان دەدەنێ بۆ ناسینی هێمن و تەنانەت لێكدانەوەی بەرهەمەكانیشی.
بۆ نموونە هەر كەس ئاگاداری بارودۆخی دامەزرانی رێكخراوی (ژ،ك) نەبێت و نەزانێت لەوێ یەكێك لە سوێندەكان ئەوە بووە كە دەبێ هەموو ئافرەتێكی نیشتیمانەكەت وەك دایك و خۆشكی خۆت سەیر بكەیت، پێی وا دەبێت هێمن كەسێك بووە لەگەڵ دەروون و ناخ و ویستەكانی خۆی راستگۆ نەبووەو بەڵكوو درۆشی لەگەڵ خۆی كردووە، ئەگینا چۆن هێمنێك، كە لە تەمەنی پیری¬دا دەڵێت:
"بە ڕیشی بۆزەوە سوژدە دەبەم من بۆ جەماڵی تۆ
ئەدی بۆچی دەیانگوت دار كە پیر بوو تازە دانایە؟"
چۆنە لە هەڕەتی لاوەتی¬دا دەڵێت:
"ئاشقی چاوی كەژاڵ و گەردنی پڕ خاڵ نیم..."
بەڵام دڵنیاشم ئەگەر خوێنەرێك هیچ ئاگاداری ژیانی لێوڕێژ لە مەینەتی و دەرد و ئازاری هێمن نەبێت، بەڵام بەمەرجێك خوێنەرێكی بیر ورد بێت و ئەو دێڕە شێعرە بخوێنێتەوە:
ئێستێ بۆ چاری خەمم گۆشەیی مەیخانەیە جێم
من كە رۆژێك دەمەویست میللەتەكەم بێ خەم كەم...
تێ دەگات كە هۆنەری ئەودێڕە شێعرە، شۆڕشگێڕێكی رێگەی خەبات و ئازادیخوازێكی ماندووە و رۆژگارێكی دوورودرێژە لەو رێگەیەدا بەڵام بەهۆی ئەوەیكە شۆڕشەكەی هیچی لێ شین نەبۆتەوە و تووشی نوشوستی بووە، ئێستا ئەوی بێ هیوا لە گۆشەیەكی مەیخانە كەلەلا كەوتووە و بۆ بەباداكردنی خەمەكانی پەنای بۆ مەی بردووە.
لایەنێكی بەرچاوی ژیانی هێمن كە لە شێعرەكانیدا بە تۆخی رەنگی داوەتەوە، تەمەنی هێمن¬ـە. ئەویش زیاتر لەوەی تەمەنی لاوەتی و گەنجێتیی هێمن بێت، تەمەنی پیری و بەساڵاچوویی شاعیرە. تەمەنێك كە ئاخی حەسرەت و خەفەتی رۆژانی رابردوو لەنێو دێڕ بە دێڕیاندا وەك رەشەبایەكی دڕ گڤەی دێت:
"گوتی سەبرت هەبێ دووبارە دێمەوە دیتنت ئەمما
لەكورتیی¬دا تەمەن وا دیارە بەو دیدارە راناگا
هەتا كۆمتر دەبێ پشتم پتر هەڵدەكشێ مینی ژۆپ
ئیتر دەستم بە داوێنی كچی ئەو شارە راناگا"

لە بەیتی یەكەم¬دا ترس لە مەرگ و نەگەیشتن بەو مزگێنی و بەڵێنەی پێی دەدرێت روون و دیارە. بەڵام لە بەیتی دواتردا دەردەكەوێ ئەو ترسە لە مردن تەنیا ترس لە مەرگێكی لەنەكاو و دەستی قەزا و قەدەر نییە بەڵكوو، ترس لە تەمەنە. ترس لە پیری¬یە.


#درێژەی_بابەت👇👇👇


@jnanipesheng

#وریشە_مورادی بەندکراوی سیاسی کورد، سزای  سێدارەی بەسەردا سەپا.

بەندکراوی سیاسی کورد، #وریشە_مورادی کە ١٠ی مانگی گەلاوێژ لەلایەن هێزە ئەمنییەکانەوە دەسبەسەر کراوە، لە ماوەی ئەم چەند مانگەدا، تەنیا چەند جارێک لێپرسینەوەی لێکراوە و ئەوەی زۆر بووە گووشارەکانی ڕۆحی و ڕەوانی، بێبەری لە مافەڕەواکان بەسەر ئەم بەندکراوە و بەندکراوانی‌‌ تر، بووە.

وریشە دوای گوشارەکانی کۆماری سێدارە بۆ سەر زیندانیان و تایبەت ژنان دەستی دایە مانگرتن کە لەسەر داوای هەر ئەو زیندانیانە، چالاکانی مافی مرۆڤ و خەڵک وازی لە مانگرتنی ٢٠ ڕۆژەی خۆی هێنا.

کۆماری تێرۆریستی وەک هەمیشە کە لە پیلان و کردەوە تێرۆریستانەی خۆی بەرەورووی شکست بۆتەوە، بۆ تۆڵە ڕوو دەکاتەوە ماڵی کورد.

ئەمجارەیان دوای سەپاندی سزای سێدارە بەسەر پەخشان عەزیزی، ئەم حوکمە ناڕەوایە بۆ وریشە مورادی دەبڕێتەوە و سزای لەسێدارەدانی بەسەرداسەپاند.


@jnanipesheng

#دیمانە

بیرەوەری ئامینە غەفوور هاوژینی کەریم زەند، لە مامۆستا قانع.
کۆی ئەم چاوپێکەوتنە لە یووتیووبی ڕووداو (Rudaw Stream) ببینن.

@jnanipesheng

درێژەی پۆستی سەرەوە


ناڕەزایەتیی لەمێژینەی کرێکاران: کرێکارانی ئێران لەمێژینەترین و بەردەوامترین ناڕەزایەتییەکانیان بەدژی دەسەلاتی کۆماری ئیسلامی بەڕێوە بردووە، بەتایبەت کرێکارانی حەوت‌تەپپە، کرێکارانی هێپکۆی ئەراک، کرێکارانی پاڵاوگەکانی پارسی جنووبی و... کە زۆربەی ویستەکانیان زیادکردنی مووچە و ئەمنیەتی کاری و ئیمەنیی کار و بیمە و...
دەتوانین چەندین چین و توێژی تری وەک: نانەوا، وەرزێران، ئاژەڵداران، شۆفیران، کەمەندامان و تەنانەت مردووشۆران و... کە ڕۆژانە لەگەڵ هەواڵی کۆبوونەوە ناڕەزایەتییەکانیان بەرەوڕوو دەبینەوە لەم لیستە زیاد کەین کە هەرکام لەوانەش بە هۆکاری ئابووری جارناجار و بەجیاجیا ناڕەزایەتییان دەربڕیوە، هەروەها مانگرتنی بەتایبەت کوردستان لەسەر داوای حیزب و ڕێکخراوە سیاسی و مەدەنییەکان لە یادی دووساڵەی کوژرانی ژینا ئەمینی و چەندین بایکۆتی سەرکەوتووانەی نمایشی هەڵبژاردن و کۆبوونەوە و سەردانی دایکانی شەهید و هەق‌خواز دەتوانن سەرتۆپی ناڕەزایەتییە بەردەوامەکانی ئەم ماوەیە بن.
بۆمان دەردەکەوێ ئەوان کە هێزی وەجووڵەخستنی ناڕەزایەتییەکانن بە شێوەیەکی ڕێکخراو و پێداگر و هەروەها بە باوەڕبەخۆیییەوە وەدووی ویست و داخوازەکانیان دەکەون و هیچ دۆخێکی شەڕ و پەیامی هیچ دەسەڵاتدار و هەڵبژاردنی هیچ وڵاتێکی زلهێز، ئەوان نە تووشی مەندی دەکات و نە تووشی وەهم و هیواهەڵچنینی بێ‌جێ؛ لەبەر ئەوەی لەسەر پێی خۆیان ڕاوەستاون و لەگەڵ واقعیات و ڕاستییەکان بەرەوڕوون. لە کۆتایی‌دا دوای زیاتر لە تێپەڕینی ١٠٠ ڕۆژ بەسەر هاتنە سەرکاری دەوڵەتی چواردەیەم‌دا، دەبینین هەموو ئەو بەڵێنە بەتایبەت ئابوورییانەی کۆماری ئیسلامی کە لە زمانی ئیسلاح‌تەڵەبەکانەوە بە خەڵک دران، چەندە لە ڕاستییەوە نزیکن.   
#هەردی_سەلیمی


@jnanipesheng

بەردەوامیی ناڕەزایەتییەکان سەرەڕای مەترسیی شەڕ


#هەردی_سەلیمی
پاش زیاتر لە دوو ساڵ لە دەسپێکی بزووتنەوەی شۆڕشگێڕانەی ژینا و پاش زیاتر لە ساڵێک لە سێبەری شەڕ کە قورساییی خۆی بەسەر وڵاتی ئێران‌دا سەپاندووە، ناڕەزایەتیی خەڵکی وڵات بە بۆنەی جیاوازەوە و لەلایەن چین و توێژە جۆراوجۆرەکانەوە بەردەوام بەڕێوە دەچێت. شەڕ یاخود دۆخی شەڕاوی دەتوانێ لەمپەرێک بێ لەبەردەم گەشەی بزووتنەوەی کۆمەڵایەتیی نێوخۆی هەر وڵاتێک‌دا، چون دۆخێکی تایبەت و ئەمنیی ئەوتۆ پێک دێنێ کە هەموو ویست و خواستە ورد و درشتەکانی دیکە دەخاتە پەڕاوێزەوە و گرنگی بە ویستێکی ئۆرژانسیتر دەدرێ، کە هەمان شەڕە، بۆیە دەوڵەتانی شەڕخواز بەو پاساوەوە گوێی خۆیان لە بیستنی هەر هاوارێکی ناڕەزایەتی‌دەربڕانە دەئاخنن. حاڵەتێکی دیکەش هەیە کە ئێستای ئێران دەگرێتەوە، ئەویش بریتییە لە بوونی دەسەڵاتێکی تاسەرئێسک تۆتالیتێر کە دوژمنی خەڵکە و هیچ ویست و بەرژەوەندییەکی هاوبەشی لەگەڵ خەڵکەکەی‌دا نییە، لەم حاڵەتەدا گەر دەسەڵات لەلایەن دەوڵەتانی دوژمنیەوە هەڕەشەی لەسەر بێ و لەلایەن بەشێک لەو خەڵکەوە وەک ڕزگارییدەر سەیر بکرێن، دیسان مەترسیی زاڵ‌بوونی کەشی مەند بەسەر بزووتنەوە کۆمەڵایەتییەکان‌دا و مانەوەیان لە چاوەڕوانی و هیواهەڵچنین‌دا هەیە. بە واتایەکی تر دەبێ بڵێین لەم حاڵەتەدا مەترسیی ئەوە هەیە فاکتەری ئیرادە جێی خۆی بە چاوەڕوانی بدات.
بەڵام لێرەدا هەوڵ دەدەین نیشان بدەین لەو ماوە زەمەنییەدا کە لە سەرەوە ئاماژەی پێ کرا و سەرەڕای هەڕەشەی گرتن و زیندان و ئێعدام و دەنگۆی لێدان و لێنەدان و دەبێتە شەڕ و نابێتە شەڕ و دەڕووخێ یان ناڕووخێ، باس لە ژمارەیەکی بەرچاو لەو کۆبوونەوە و بزووتنەوە ناڕەزایەتییانەی نێوخۆی ئێران لەم ماوەیەدا دەکەین، کە بەدەر لەو هەل‌ومەرجەی وا باس کرا، لەسەرپێ و باوەڕبەخۆیانە و بە ئیرادەوە بەردەوام بوون.
 
-ناڕەزایەتیی بەردەوامی خانەنشینان: لە ساڵانی ڕابردووەوە تا ئێستا خانەنشینانی بەشە جیاوازەکان خوازیاری یەکدەست‌کردن و بردنەسەری مووچەکانیان، بیمەی دەرمانی و چاکسازیی دۆخی نەگونجاوی بژیویانن. ئەم چینە بەساڵاچووە لە ماوەی چەند ساڵی ڕابردوو و بەتایبەت لە پار و پێراردا، هەروەها لە زۆربەی شارەکانی ئێران بەردەوام لەسەر شەقام بوون و ناڕەزایەتیی خۆیان دەربڕیوە و ڕووی گازندەکانیان لە بەڕێوەبەرانی سەرەکیی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی بووە.
-ناڕەزایەتیی بەردەوامی مامۆستایان: ئەم ناڕەزایەتییانەش بە شێوەیەکی موکوڕ و پێداگرانە و ڕێکخراوانە لە زۆربەی شارەکانی ئێران و بەتایبەتی لە شارەکانی کوردستان بەڕێوە دەچێت و ویستەکانیان جار لەگەڵ جار ڕادیکاڵانەتر و هەمەلایەنەتر دەبێ. ویستە سەرەکییەکانی مامۆستایانیش بریتییە لە: پلەبەندیی مووچە، نوێژەن‌کردنەوەی قوتابخانەکان، گۆڕینی نێوەرۆکە دەرسییەکان، خوێندن و پەروەردە بە زمانی دایک، خۆڕایی‌بوونی خوێندن و...
-ناڕەزایەتیی بێ‌وێنەی پەرستاران: ناڕەزایەتیی پەرستاران لە چەند ساڵی ڕابردوودا بێ‌وێنە بووە، بە جۆرێک کە بەربڵاویی ئەم ناڕەزایەتییانە هەڕەشەیەکی جددیی بووە لەسەر سیستمی تەندروستیی ئێران. سەرەکیترین ناڕەزایەتیی ئەم چینەش کە زۆربەی شارەکانی ئێرانی گرتووەتەوە بە کەم‌بوونی مووچە و زۆریی کاتی کارە.
-ناڕەزایەتیی ڕۆژانەی ژنان لەدژی حیجابی ئیجباری: ژنان بە شێوەی ڕۆژانە و بەردەوام لەگەڵ یاسای پڕلە هەڵاواردنی حیجابی ئیجباری‌دا لە بەربەرەکانی‌دان، بە جۆرێک کە ڕۆژ نییە لە گۆشەیەک لەو وڵاتە ناڕەزایەتیی جددی بەرامبەر بەم یاسایە کە پێشێلکەری سەرەکیترین مافەکانە، بە شێوەی تاکییش بووبێ بەڕێوە نەچێت. هەر لە دوایین نموونەدا ژنێک بەناوی "ئاهوو دەریایی" لە زانکۆی ئازادی تاران، بە ئەکتێکی شۆڕشگێڕانە گشتییەتی سیستمی یاساییی کۆماری ئیسلامی لە پێوەندی لەگەڵ حیجابی ئیجباری‌دا نەتەنیا بردە ژێر پرسیار، بەڵکوو وردوپردی کرد.
-ناڕەزایەتیی خوێندکاران: چینی خوێندکار لەو چینانەیە کە ستارتی ناڕەزایەتی‌دەربڕین بەدژی سیاسەتەکانی کۆماری ئیسلامی پاش ماوەیەکی زۆر لە کپی و بێ‌دەنگیی کۆمەڵگەی ئێرانی لێ دا، لە ساڵی ٧٨ بەم‌لاوە ئەم چینە مۆرکی بەژێر زۆربەی ڕووداوە سیاسی و ناڕەزایی‌دەربڕینەکانەوە بووە و بە جۆرێک متۆڕی جووڵاندن بووە،هەروەها لە پێوەندی لەگەڵ زۆربەی پرسە سیاسی، کۆمەڵایەتی و فەرهەنگییەکان‌دا خاوەنی ڕا و خوێندنەوەی تایبەت بە خۆیان بوون؛ ئەم‌جارە و لە دوایین نموونەدا ناڕەزایەتییان بەرامبەر بە سێ‌قات بوونی تێچووی ناونووسین بۆ دەسپێکی ئەمساڵی خوێندن دەربڕیوە.


درێژەی بابەت لە پۆستی خوارەوەدا

@jnanipesheng

هیوا هەوەڵ میوانی جانتاکەی ژینا....


ژینا مودەڕڕیس گورجی، چالاکوان و ڕۆژنامەوانی کورد، لە دەسبەسەرکراوانی "شۆڕشی ژینا" ئەمڕۆ ١٢ی گەڵاڕێزان بۆ تێپەڕکردنی سزای داسەپاو و ناڕەوا بەسەریدا بەرەو بەندیخانە ژنانی سنە چوو.
ژینا لە پۆستێکی ئینستاگرامیدا بڵاوی کردەوە کە من هەوەڵ شت هیوام لە جانتاکەم هاویشتووە.
ژنانی هەردەم پێشەنگ لە شاری سنە، بۆ بەڕێکردنی ژینای‌کوردان بەرەو بەندیخانە هاودەنگ، هاوهەنگاو شەقامیان بڕی و نیشانیان ئێمە هیچ کات لە بندیخانە نەترساوین و سەربڵیندانە پشتی ڕۆڵەکانی ئازادیخوازی کورد دەگرین.
#ژیناکان، قەت لە کوردستان تەنیا نین ....

#ژن_ژیان_ئازادی
#ژنانی_ئازا_ژنانی_پێشەنگ
#ژنانی_شۆڕش_ژنان_ی_پێشەنگ
#ژنانی_ئازا_ژنانی_پێشەنگ_ژینا_مودەڕڕیس


@jnaniipesheng

بۆ پێشوازی لە میوانانی ڤیستیڤاڵی هەنار و پایزی #هەڵەبجە، ژنان بەدەست و پەنجەكانیان خواردنی كوردەواریی ئامادە دەكەن.

@jnanipesheng

‍ #ڕۆڵی_ژن_له_سینەمای_كوردیدا
#ئارەزوو_سیراجەدین

@jnanipesheng

🎶#ئاخ_کوبانی
🎙#شه‌هید_نه‌رگز_ئورامار

@jnanipesheng

ڕۆژی کۆبانی، ڕۆژی سەرکەوتنی گەل بەسەر هێزی تاریکیدا پیرۆزە لە هەموان...

#ڕۆژی_کۆبانی


@jnanipesheng

#چوارەمین ساڵیادی کۆچی دوایی مامۆستای هەمیشە زیندوو، مامۆستا جەلال مەلەکشا

#یادت هەرمان


@jnanipesheng

#ئامەد

بەڕێوەچوونی فستیواڵی شانۆی ژنان لە باکووری کوردستان

فستیواڵی شانۆی ژنان لە ئامەد بەڕێوە دەچێت. ئەم فستیواڵە  بەدروشمی "بەرەو ڕۆژ" میوانداری پتر لە دەیان ئەکتەری ژنە. جێگای ئاماژەیە لەم فستیواڵەدا تیشک دەخرێتە  سەر جیاکاری و پێشلکارییەکان، تەواو کێشە و ئەزموونەکانی ژیانی ژنانە.

ئەم فستیواڵە بە هاوکاری  شانۆی شاری ئامەد، هونەر و وێژەی ژنان(کاسەد) ئامادەکاری بۆ دەکرێ و  لە کاتی دیاریکراودا،بەڕێوە دەچێت.

#_ژنانی_پێشەنگ
#_ژنانی_پێشەنگ_هونەر
#ژنانی_پێشەنگ_هونەر_ی_شانۆ
#ژن_ژیان_ئازادی


@jnanipesheng

ژنە چالاکوانی کورد، کۆتایی بەمانگرتن هێنا....

وریشە مورادی ژنە چالاکوانی کورد دوای تێپەڕبوونی ٢٠ڕۆژ، وازی لە مانگرتن هێنا.
وریشە مورادی، هۆکاری کۆتایی هێنان بەم مانگرتنە، ڕێز بۆ داوای هاوبەندێکانی لە بەندیخانەی ئەوین ، هەروەها لە دوای بەیاننامە و داخوازی چاڵاکان و مافخوازانی مافی مرۆڤ لە دەرەوی بەندیخانە ڕاگەیاندووە...

بە ئاواتی ڕزگاری تەواوی زیندانیانی بەناحەق بەندکراو ...


@jnanipesheng

#نەفرەت بێ لەو وڵاتەی، کچ ناتوانێ بە هەڵپەڕین ئاماژە بکات بە ڕاپەڕین...



کۆڕی پێدانی بڕوانامە بە فێرخوازانی ڕێنووسی زمانی کوردیی ڕێکخراوەی #نۆژین لە شاری سنە....



#زمانی_کوردی
#پێشەنگایەتی_ڕۆژهەڵات
#ژنانی_ئازا_ژنانی_پێشەنگ
#ژنانی_پێشەنگ



@jnanipesheng

پزشکیان در حکمی زهرا سادات مشیر استخاره [همسر محمدباقر قالیباف] را به عنوان عضو ستاد ملی زن و خانواده منصوب کرد.

زارا موشیر ئیستخارە، خێزانی محەممەدباقر قالیباف، شارەداری ڕابردوو و ڕەییس مەجلیسی شووڕایی ئیسلامی ئێستای ئێرانە.
زارا موشیر ئیستخارە لە کاتێک کە مێردەکەی شارەداری تاران بوو (١٣٩٣) شەست میلیارد وام، ٤هەزار میتر زەوی، بۆ سازکردنی شوێنێک بەنێوی(بنیاد خیریە امام رضا) وەردەگرێت؛ بەڵام ئەم پڕۆژەیە هیچکات بە سەرەنجام نەگەیشت و هەم پووڵ و هەم زەوێکان ئێستاش هەر لە دەستی موشیر ئیستخارەدایە.
ئەوە تەنیا بەشێکی بچووکە لە دزی و گەندەڵی ئەو بنەماڵەیە.
ئەمە یەکەمجار نییە و کۆتا جاریش نابێت پۆستێکی دەوڵەتی دەدرێت بە دزەکان. پزشکیان بە هەڵبژاردنی دزێک لە دزەکانی بەنێوبانگی بنەماڵەی خامەنەیی، دیسان سەلماندی ئەم ڕەژیمە، بە گەندەڵی دەستی پێکردووە و هەر بە گەندەڵیش درێژە بە کارەکەی دەدات.

@jnanipesheng

‌ ‌ ‌ هاوپەیمانێتی بۆ دژی تێرۆریسم، درۆیەکی لەمێژینە

‌ ‌ دێب فیشر سێناتۆری کۆماریخواز لە پەرلمانی سەنای ئەمریکا لە ڕێگەی شەبەکەی ئیکسەوە ڕایگەیاند کە هێرش بۆ سەر ناوەندە هەڵبژێردراوەکان لە ئێران لەلایەن ئیسڕائیلەوە دژ بە تێرۆریسمە و تەواو مافی خۆیەتی. هەروەها جەختی لەسەر ئەوەش کردەوە کە بە هەموو شێوەیەک حازرین هەتا کۆتا چرکە پشتی ئیسڕائیل دژی دەوڵەتە داگیرکەر و فاشیستەکان بەرنەدەین .

دوای ئەو هەموو پەیامی چاوترسێنەر و بەیاننامانە دژی ئێران و حەماس، ... لە لایەن دەوڵەتان و ناوەندە مافەمرۆییەکان، تایبەت زلهێزانێک وەک ئەمریکا و هەردەم دیتنی  بێدەنگی لەهەمبەر گەلی کورد و دۆخی کوردستان، هەموو کات ئەم پرسیارانە بۆ ئێمەی گەلی کورد ساز دەبێ.

هۆی بێدەنگی دەوڵەتە زلهێزەکان لەهەمبەر قەتڵوعام و ژینوسایدەکانی وڵاتانی داگیرکەر لە دژی کوردستان و گەلی‌کورد دەیکەن، چییە؟

کام خاڵانە، ئامانج لەم بێ دەنگییانە دەپێکێنن؟

بۆ هیچ جۆرە هاوپەیمانییەک یاخود بەیاننامەیەکی چاوترسێنەر و هەڕەشە  لە دژی کردەوە تێرۆریستییەکانی داگیرکەران لە دژی گەلی کورد نایەتە ئاراوە؟

ئەوەی ڕوون و ئاشکرایە، لە هەوەڵەوە زیاترین سرنج و تێکۆشانی وڵاتانی زلهێر، دەرکردنی پەیماننامە و بەیاننامەکـانیان لەهەمبەر کوردەوە بۆ پارچە پارچەکرن و ماڵوێرانی کورد بووە.
هەموو کات بۆ بەرژەوەندییە تایبەت و هاوبەشەکان لەخاکی کوردستان لەبەرچاوگیراوە نەک چارەنووس یاخود مافی ڕەوای کورد.
وڵاتانی زلهێز ئەگەرچی دژی یەک و دوژمنی یەک بن، لە یەک خاڵدا هاوبەشن، ئەویش هاوکاسەبوون و هاودەستییان بۆ داگیرکەری خاکی کوردستان  لەناوبردنی گەلی کورد.

ئەوەی دەبێ کورد لەبیری نەکات و دەبێ لەسەری کۆک بێ، یەکدەنگی و هاوپەیمانێتی تەواوی ئۆپۆزسیۆنەکان، خەڵکی کوردستان لە هەر چوار پارچەیە، دژ بە داگیرکەران و خۆخۆرەکانی کوردستانە.

ئێمە هەموومان یەکین، ڕۆژاوا تەنیا نییه...

#تەوار_بەکر

@jnanipesheng

#ژینۆسایدی_نەتەوەی_کورد
#مارف_گولی
#وەرگێڕان_ی_بێهزاد_خۆشحاڵی

@jnanipesheng

شێعر چییە؟

#بەشی_یەکەم
ئێمە ناتوانین بەپێی پێناسەیەکی گشتیی، چەمکێکی فرەلایەن و ئاڵۆزی وەک "شێعر"، کە بە یەکێک لە ژانرە سەرەکییەکانی ئەدەبیات دەژمێردرێ، ڕام و دەستەمۆ بکەین و هەر ئاوەها سووک و سانا بڵێین: "شێعر ئەوەیە!" ئەگەر وابێ، ڕەنگە زۆربەی هەرە زۆری کۆمەڵگە ببن بە شاعیر، لەبەر ئەوەی کە ئیدی بۆ هەموو کەس خوویا دەبێت، کە شێعریش وەک فیزیک، شیمی، بیرکاری، زانستی پزشکی و هێڵە گشتییەکانی فەلسەفە، تاریفێکی دیار و ڕوونی لێ‌کراوە و لەو تاریفەشدا، فۆرمۆلەکانی، بۆ هەموو کەس دەنووسرێنەوە. وەک چۆن هیچ شاعیرێک هەتا ئێستا نەیتوانیوە بە پێی ویست و خواستی خۆی، ئەوەی کە لە خەیاڵ و خولیایدا بووە، لە چوارچێوەی شێعر، بە تەواوی دایڕێژابێ، هەر ئاوەهاش، نە شاعیر و نە شێعر ناسەکانیش، بە تەواوی لە شیکار و شرۆڤەی شێعر، نەگەیشتوونەتە ئەو سنوورەی کە بە سنووری کامڵبوونی "پێناسەی شێعر"ی پێدەناسرێتەوە!
هەر وشەیەک لەلای هۆنیار، وێنەیەکی تایبەتیی هەیە. ڕاست وەک وێنەی ڕەنگ و ڕوومەتی ڕەگەزەکانی خودی مرۆڤ! ڕوخسارێک هەیە کە ویشک و برینگە، یەکی دی هەیە دڵگیر و دڵنشینە. یەکێک هەیە نەرمونیان و دڵئاوێزە، یەکی کەش هەیە ڕەق و ویشک و قێزێونە!
لێرەدا وشەکان، سکە و پووڵی ڕەقی بێ سۆز و هەست و مەیل نین، بەڵکوو گیانیان تێدایە و ڕق و بەزەیی بە یەکتر دەفرۆشن! کۆمەڵێک لەم وشانە لەگەڵ هەڤدو نەرمونیان و ئارامن، وەک ئارامیی زەریا، بەشێکی دیکەشیان، پڕاوپڕن لە ڕقی شەپۆل و شەڕ و شۆڕ و یاخی و سەرهەڵدان!
دیارە ئەوە بەو واتایە نییە، کە هیچ پەسن و تاریفێکی گشتیی بۆ شێعر نییە، با، شتێکی لەو چەشنە هەیە، بەڵام ئەوە لە هەنگاوی یەکەمدا، تەنیا تاریفێکی گشتیی، ڕووکەشانەی سوواو و دووپاتەیە، کە ڕەنگە، هۆگرانی سەرەتایی دنیای فرەڕەهەندی شێعر، بۆ دەستپێک، ئەزبەری کەن و پانۆڕامایەکی تا حەدێک لێڵ و ناڕوون، بە دیواری زەینیانەوە بچەسپێنن، کە بۆ هەنگاوی سەرەتا، شتێکی خراپ نییە. بەڵام کێشەی ئاڵۆزی چەمکێك بە ناوی "هۆنراوە، هەڵبەست" یان هەر هەمان شێعر، بەربڵاویی خەیاڵی شاعیرانەیە. بەربڵاویی خەیاڵێک کە هەموو هەستیار یان هۆنیارێک، ناکارن وەک یەک، لەگەڵ ڕاستیی پێچەڵ پێچی زمان، زەنگینی لە وشە و پەیڤ و دەربڕین، قووڵیی لە بیرکردنەوە و ڕۆچوون بە نێو دنیای هزرین، "شێعر" ڕام و کەوی بکەن!
لە دنیای کۆلکەزێڕینەی شێعردا، خەیاڵ دەبێتە پێشەنگی زمان و ئەوە خەیاڵە، کە زمان دێنێتە گۆ. زۆر جارانیش پێچەوانەکەی هەر ڕاستە. واتا، ئەوە زمانە کە گەرای بیرکردنەوەی مرۆڤ و تێڕوانینی لە دیاردە و شتە هێشتا نەدۆزراوەکانی دەوروبەرمان، دەخەمڵێنێ و ڕێگا بۆ بیرکردنەوە دەڕەخسێنێ. پێشەنگی هەموو بیرکردنەوەیەکیش، لە ئاکامدا، هەر دەگەڕێتەوە بۆ خودی شێوەی دەربڕین لە زماندا.
شاعیر، ڕۆماننووس و چیرۆکنووس، لە ڕێگای خەیاڵەوە دەچنە ڕاوی چەمکێک بە ناوی "حەقیقەت." خۆ دیارە زۆرایەتی چینی کۆمەڵگە، نە شاعیرن، نە ڕۆماننووس و نە چیرۆکنووس. کەوایە، ئەوەی لە ماڵۆچکەی زماندا ڕوودەدا، هەموو کەسێک ناگرێتەوە جگە لەوانەی، کە بە خەیاڵ، بە دوای حەقیقەتدا وێڵ و شەیدان. وەک ئاماژەم پێدا، ئێمە لە ڕێگای زمانەوە دەچینە ڕاوی حەقیقەت، بەڵام لە ڕێگای حەقیقەتەوە، خەیاڵمان پێ ڕاوناکرێت!
لێرەدا، ڕۆڵی شاعیر لە شێواندنی چوارچێوەی دیاریکراوی زمانێک بۆ ئەودیوی دەقێکی چڕ و قووڵتر، کە لەودا، "خوازە و ئاماژە" ڕۆڵی سەرەکییان لە خەمڵاندنی دەقێکدا هەیە، ڕۆڵێکی ئانارشیستانەیە. ئانارشیستانە بەو واتایە، کە شاعیر پابەند بە یاسا و ڕێسای زمانێکی زبر و تەق و ڕەق نابێ. لە نووسینی دەقێکی قووڵی شێعرییدا، زۆر جاران، شاعیرەکە تاوانبار نییە، بەڵکوو ئەوە سووچی ئەو بەردەنگەیە، کە ئاستی وشیاریی ڕۆشنبیریی لە تێگەیشتنی ئەو دەقەدا، هەژار و دۆشداماوە! مادام یەکێک لە ئەرکەکانی شێعر، شکاندنی دەقە چەقبەستووەکانی زمانە، ئەوە هەر بەو ڕادەش، ئەرکی شاعیرە، کە وا لە خوێنەر و بەردەنگ بکات، بە دوای خۆڕۆشنبیرکردن بکەون، نەک پێچەوانەکەی. جیاوازی شاعیرێکی سەرکەوتوو، لەگەڵ کۆمەڵگەدا ئەوەیە، کە ئەو بەردەوام سەرقاڵی خوێندنەوە و بیرکردنەوەیە بۆ پەیبردن و کەشفی ئەو دنیایەی، کە هەموو کەسێک ڕێی تێ‌ناکەوێ!
ئەگەر شیعر، لە قۆناغی گڕوگاڵی شاعیردا، سەرکەوتووانە، بازی دایە نێو بازنەیەکی دیکە لە هزرین، ئەوە بەو مانایەیە، کە هۆنیار، بە خۆڕسک، خودان هونەری هۆنینەوەی هۆنراوەیە و وەک عاشقێک، بە دووی دڵدارەکەیدا، ئامادەیە، دژواریی هەموو کەند و کۆسپێکی ژیان بکڕێ و ببێت بە بەندەی خەیاڵێکی تاریف‌نەکراو، بە ناوی شێعر.
شێعر چییە؟
#ئاکۆ_ئەلیاسی

@jnanioesheng

#بەشی_دووهەم
بۆیە، ئەو بەناو هۆنیارانەی کە بە زۆر، خۆیان بەسەر هونەری شێعر نووسیندا، دادەسەپێنن، لە ڕاستیدا، هەژارترین چینەکانی نێو کۆمەڵگەن! چوونکە ئەوان تەنیا خاوەنی بستێک بیرکردنەوە زیاتر نین، هۆکارەکەش، یەکەم ئەوەیە کە ئەو دەستە لەو بە ناو هۆنیارانە، خۆڕسکانە، هونەرمەند نین و خاوەنی چ هونەرێکی سروشتیی نین، هەر بۆیە ئەرکی ئەوان، بۆ ڕازیکردنی ویژدانیان، تەنیا کاوێژکردنەوە و دووپات کردنەوەی هێندێک وشە، پەیڤ و دەربڕین و ڕستەی کرچ و کاڵ و بێ واتان، کە دەبنە هۆکاری ڕشانەوەی خوێنەری زیرەک و ڕووناکبیر. دیارە تا شاعیری بێ دەسەڵات و شێعری کرچ و کاڵیش نەبن، نە شاعیرە باشەکان دەناسرێن و نە شێعرە ڕەنگینەکانیش، دەبنە ھۆی تام و چێژ بەخشین بە خوێنەر!
بەڵام، هۆنیاری بە خۆڕسک و خاوەن هونەر، بەردەوام لەگەڵ زمان، خەیاڵ، تێڕوانین، تێڕامان و ڕۆچوون بە ناخی ئاوەز، بۆ دۆزینەوەی تێکنیکێک دەژی، کە لە دەربڕینی خواست و مەیل، حەز و ئاوات، خەون و مەراق، خولیا و خەیاڵ و زۆر جاریش، بیری قووڵی فەلسەفیانە، مامەڵەیەکی هۆسایانە بکات!
لەم قۆناغەدا، نە شاعیر ئەو شاعیرە ڕاڕاییە بێدەسەڵاتەی سەرەتای شاعیرێتیەتی و نە شێعرەکانیشی، وشە کرچ و کاڵەکانی دەسپێکی خەونی بە شاعیر بوونیەتی. بەڵکوو، قۆناغی بیرکردنەوە لە شێعر دەست پێ دەکات، بیرکردنەوەیەک، کە دواجار، خوێنەری زیرەک دووچاری هەژانی سۆز و هاوکات ڕامان و ڕۆچوون بە ناخی دیاردەکاندا دەکات و بەربینگی پێ دەگرێت کە بچێتە نێو جەغزی دنیایەکی دەست‌لێنەدراو و بە دوای تای تاڵی بەنی ئەو خەیاڵە شاعیرانە وردبینانە، کە تەژی لە ڕەنگ و واتا و بەهان، بگەڕێت و قیمەتی جوانییەکانی ژیان، لە خەیاڵێکی ڕاستەقینەی شاعیرانە دا بۆ دنیایەکی حەقیقی، بدۆزێتەوە.
بۆیە، لێرەدا، شێعر دەچێتە قۆناغی بیرکردنەوە لە بوون و نەبوونی ژیان. واتا نزیکبوونەوە لە هزرینی فەلسەفی. هەنگاونان بۆ دەستڕاگەیشتن بە ئامانجە پیرۆزەکانی مرۆڤ.
ڕەنگە، شێعرێک، بە پێی کات و قۆناغی چاخێک، ببێتە شاکار، شاعیرەکەش بگاتە لووتکە، بەڵام نابێ ئەوەمان لەبیر بچێت، کە مادام چاخ و قۆناغەکەی سنووردارە، زەمان لە بازنەیەکدا قەتیس نابێ، ئەو شاعیرە و ئەو شاکارە، بە گشتیی تەنیا هی ئەو قۆناغ و چاخەن، ئیدی بۆ داهاتوو نە لووتکەیەک هەیە و نە شاکارێکیش، بۆ تا هەتایە، هەر شاکارە! چوونکە دا‌هێنان ئۆقیانووسێکی قووڵ و بێبڕانەوەی وەک خودی ژیانە!
شاعیر بوونەوەرێکی هونەرمەندی جادووگەری بێ سنوورە لە زمان، خەیاڵ، لە ئافراندنی وێنە و ڕاکێشانی مەنگایی بیرکردنەوە و شێعریش ئەو ئامرازە دەستەمۆ نەکراوەیە، کە خۆی بە موڵکی جیهان دەزانێ!
لەمەڕ شێعر و لە ئارشیو، لە ڕاپۆرتی نهێنیی ئەرشیڤکراوی پۆلیس دا کە وێنەیەکی بۆتە گوارەی گوێچکەی مێژووی دەسەڵات و سیاسەت، نەنووسراوە کە مزڵ و شوێنی کوێیە، دینی چییە، خاوەن چ بیروباوەڕێکە و سەربەکام وڵاتە، تا ئێستا زانیارییەکی بڤە و نەبووە."
تۆ بڵێی شێعر هاونیشتمانییەکی ئاسیایی بێ یان ئافریقایی؟ ئەورووپاییە، یان ئەمریکی؟ گەلۆ ڕەنگی پێستی سپییە، چاوەکانی شینن؟ یان پێست ڕەشە و قژ بژبژین و تێکئاڵۆزا و لوولە؟ یان پێست زرد و چاوەکانی نیشانەی دوو پرسیارن؟
تۆ بڵێی لە دانیشتووانی هیندە یان سێند، ئیسکیمۆ، یان هی دورگەی عەرەب بێ؟ زەردەشتی و ئاگرپەرەستە، بوودایی؟ یان مەسیحی و مووساییە، یا خود موسڵمان و سێکۆلارە؟  ڕاست‌ئاژۆیە، یان مارکسیست؟ ئانارشیستە، یان نێهیلیست؟ لایەنگری بۆرژوازییە، یان پڕۆلتاریا، پێشکەوتنخوازە یان کۆنەپەرەست؟ پاشاخوازە، یان کۆماریخواز، بە ژنە، یان بێ ژن، بێتاوانە، یان کەتنی کردووە و حوکمی دراوە. هەموو ئەو وێنانە، لە ئەرشیڤی پۆلیس دان، بیچم و تەرحیان، تا ڕادەیەک وەکوو یەکن و لێک نزیکن و بە پێنووسی ڕەش کێشراونەتەوە. هەموو ئەم پەسنانە، هی مرۆڤێکی  ڕووگرژی قژ فڕفڕی و ئاڵۆزن کە سیگار زۆر دەکێشێ، ڕۆژانە کوپەیەک قاوە دەخواتەوە، پێنج نۆبەش بیرەی خۆ وڵاتی لە ڕۆژێکدا، بەسەرەوە دەنێ. بە ڕۆژدا جاکەتێکی چەرموو لە بەردەکا و بە شەویش، خەونەکانی بە خۆیدا دەدا!
***
سەرچاوەی سەرەکیی ئەم بابەتە، نامیلکەیەکە بە ناوی "شێعر چییە" لە نووسینی شاعیری گەورەی عەرەب "نزار قەبانی".
#ئاکۆ_ئەلیاسی


@jnanipesheng

‌ کەمتەرخەمیی بەرپرسانی وەرزشی پارێزگای کرماشان و نەبوونی شوێنی تایبەت بۆ بەردەوامبوونی یاریزانەکان لە ڕاهێنان، وەرزشی ژنانی ئەم پارێزگایەی تووشی کێشەی جیددی کردووە.
بە وتەی ڕاهێنەری تیمی فووتباڵی ژنانی "کوهستان تکنیکی کرماشان" نەبوونی شوێنی تایبەت بۆ ڕاهێنان، یاریزانانی ئەم تیمەی تووشی سەرلێشیوان کردووە کە ئەمە ئەتوانێ کاریگەریی نەرێنیی لەسەر یارییەکان هەبێ.
فاتمە مورادی بە هەواڵدەریی ئیسنای ڕێژیمی ڕاگەیاندووە کە تیمەکەی کرماشان لە گرووپی دووهەمی  خولی دەستە یەکی فووتباڵی ژناندا بڕیارە یاری بکات کە بە گشتی خولەکە بە بەشداریی ١٢ تیم بەڕێوە دەچێت.
بە وتەی ناوبراو، ئەم تیمە هیچ سپۆنسەرێکی نییە و تاکوو ئێستا بەڵێنەکانی بەرپرسان لەمبارەوە بە جێگایەک نەگەیشتووە.
یاریزانەکانی ئەم تیمە بۆ بەردەوامبوون لە ڕاهێنان هەرجارەو دەبێ لە شوێنێک بن و ئەمەش کاریگەریی لەسەر ڕاهێنان و ئاکامی یارییەکانیشیان دەبێت.
مورادی ڕایگەیاندووە کە یەکێک لە کێشە جیدییەکانی ئەم تیمە نەبوونی شوێنی تایبەت واتە زەوینی داپۆشراو بە چیمەنە و ئەم تیمە بە مەبەستی کەڵکوەرگرتن لە کۆمەڵەی وەرزشیی کەوسەریش کە تایبەت بە ژنانە، بۆ هەر جار دەبێ ٤٠٠ هەزار تمەن پارە بدات.
کەمتەرخەمیی بەرپرسانی ڕێژیم سەبارەت بە داواکاریی وەرزشوانان وای کردووە کە زۆربەی وەرزشوانان بە مەبەستی گەشە لە بوارەکە خۆیاندا وڵات بەجێ بهێڵن و لە زۆر حاڵەتیشدا، ژمارەیەکیان ناچار دەبن حەز و خولیاکانی خۆیان بە هۆی کێشەی ماددی و دابیننەکردنی پێداویستییەکانیان لەلایەن ناوەندە پێوەندیدارەکانەوە وەلا بنێن.



@jnanipesheng

#STOP The Turkish Army's Attch on Rojava!


@jnanipesheng

#ئاگابوون
#پابلۆ_ئامارگۆ




@jnanipesheng

مامۆستا هەژار موکریانی لە چەند شوێنێکی چێشتی مجێوردا باسی جۆیس بلۆ دەکات. بۆ نموونە:

«جۆیس بلۆ» ژنێکی جوولەکەی فەڕانسی بوو کە بە منداڵی لە میسر ژیابوو. عەڕەبیی میسرییانەی وەک بولبول دەزانی. کاری لەسەر ئەدەبیاتی کورد دەکرد. دەرسێکی باسی کوردی، لە «سۆربۆن» دەگوتەوە. دەگەڵ دکتۆر کامەران عالی بەدرخان و خانمەکەیدا - هاتبوونە ناوپردان لە شۆڕش - ببووینە ئاشنا. هاتبووە بەغداش و دەعوەتم بۆ کردبوو. لە کۆڕی زانیاریشدا چەند ڕۆژێک پێکەوە بووین و دەگەڵ دکتۆر کەماڵ و مندا زۆر نێوانی خۆش بوو. وا بزانم هەر ئەویش سپاردبووی کە لە کۆڕی زانیاری، کەماڵ و من بانگ کەن.

سادق ماڵێکی گرتبوو لە تەبەقەی هەمکەفی خانوویێکی حەوت تەبەقەدا لە نزیک «سۆربۆن». قەرار درا من میوانی ئەو بم. جۆیس خانوویێکی بەتاڵی پێ سپێرابوو کە خاوەنەکانی بە سەفەر چووبوون. ئەویش درا بە کەماڵ کە لێی بنوێ و پارەی هۆتێل نەدەین. خوشکێکی جۆیس لە نۆروێژەوە بە ماشێنی خۆیەوە هاتبوو. ئیتر ماشێنی جۆیس و خوشکەکەی - کە ئەویش عەڕەبیی لەهجەی میسری باش دەزانی - هەمیشە دەبەر دەستماندا بوون.


@jnanipesheng

د. جۆیس بلەو، نووسەر، زمانناس و شارەزای زمان و ئەدەبی کوردی لە تەمەنی 92 ساڵیدا کۆچی دوایی کرد.

جۆیس لە ساڵی 1932 لە قاهیرەی پێیتەختی میسر لەدایک بووە و لە زانکۆی سۆربۆن بڕوانامەی دوکتۆرای لە زمانی‌کوردی بەدەست هێناوە. هەروەها بەڕێوەبەری ئەنستیتیۆی کوردی بوو لە پاریس.

لە ساڵانی 50کاندا چووەتە فەڕەنسا و دەستی بە فێربوونی زمانی‌کوردی، عەرەبی و فارسی کردووە.

هەروەها سەرنووسەری گۆڤاری (Kurdish Studies) بووە لە پەیمانگەی نەتەوەیی زمان و شارستانیی ڕۆژهەڵات (INALCO) و یەکێک بووە لە دامەزرێنەرانی ئینستیتیۆی کوردی.

جۆیس خاوەنی چەندین بەرهەمی ئەدەبییە، کە دیارترینیان فەرهەنگی زمانی کوردی-فەڕەنسی-ئینگلیزییە.

بەشێک لە بەرهەمەکانی جۆیس بلەو ئەمانەن:

- پرسی کورد، لێکۆڵینەوەیەکی کۆمەڵایەتی و مێژوویی، ساڵی 1963

- کوردانی ئامادە و چیای شنگال – شیکاری زمانەوانی و دەقە فۆلکلۆرییەکان (1975)

- جووەکانی کوردستان (1985)

- کەلەپووری کوردی (2012)



@jnanipesheng

یان هەر ئێستا هەستە و ژیان لە نوێ دەست پێبکەوە،
یان دانیشە و تا کۆتایی بە ترس و خەمۆکێ ژیان تێپەڕ بکە.

@jnanipesheng

کام مانا بۆ پێشکەوتن؟

#مەریوان_قانع

@jnanipesheng

#کام_مانا_بۆ_پێشکەوتن
 
چەمکی «پێشکەوتن» چەمکێکی سەرەکیی ناو پێناسەکردنی کۆمەڵگاکانی ناو جیهانی هاوچەرخە، بەدەر لە کێشەی بیرکردنەوەی ئەوروپاسەنتەریی کە هەندێک لە ماناکانی چەمکەکە دەستنیشان و ئاراستە دەکات. ئەم چەمکە هێما بۆ دۆخێکی کۆمەلاَیەتیی و ئابوریی و تەکنۆلۆژیی و فەرهەنگیی تایبەت دەکات، کە تیایاندا کۆمەڵگا گەشەیەکی بەرچاوی کردوە و ئاستێکی شارستانی بەرزی بەدەستهێناوە.  بەڵام چەمکی پێشکەوتن چەمکێکی ئاڵۆز و ڕێژەییشە. بۆ نموونە، دەشێت کۆمەڵگایەکمان هەبێت لە هەندێک بوار و ئاستی تایبەتدا پێشکەوتوو بێت، بەڵام لە بوار و ئاستی تردا پێشکەوتوو نەبێت. بۆ نموونە، لە ڕووی تەکنۆلۆژیی و ئابورییەوە پێشکەوتوو بێت بەڵام لە ڕووی سیاسییەوە دواکەتوو، وەک چین. تەنانەت دەشێت یاسا بە باشی کاربکات و دەزگاکانی بەشێوەیەکی یاسایی مامەڵەی کۆمەڵگا بکەن و سیستمە سیاسییەکەی دێموکراسی بێت، بەڵام لە ڕووی ئابوریی و کۆمەڵایەتیی و فەرهەنگیی بەشێکی بەرچاوی کۆمەڵگاکە نەخوێندەوار و دواکەوتوو بێت، وەک هیند. 
لە هەموو دۆخێکدا کە باس لە« پێشکەوتن» دەکەین پێویستە بەردەوام دوو کۆڵەکەی سەرەکیی بوونیان هەبێت کە هێما بۆ ئەو پێشکەوتنە، بکەن. یەکەمیان کۆڵەکەی عەقڵانیەتە. دووهەمیان کۆڵەکەی سەلماندنی جیاوازیی و دانانە بە تاکبوونی مرۆڤەکانی ناویدا. بەم مانایە کۆمەڵگای پێشکەوتوو تەنھا کۆمەڵگایەکی عەقڵانیی نییە، بەڵکوو کۆمەڵگایەکیشە جیاوازییەکانی ناو هەناویی خۆی و تاکبوونی هەریەکێک لە مرۆڤەکانیشی، دەسەلمێنێت. 

لە ئاستی یەکەمدا کاتێک باس لە چەمکی پێشکەوتن دەکەین، باس لە کۆمەڵگایەک دەکەین عەقڵانیەتێکی گشتیی ئاراستەی دەکات و پرۆسێس و هەڵسوکەوت و بڕیارەکانی ناوی بەڕێوەدەبات. ڕۆڵی عەقڵ و بیرکردنەوەی عەقڵانیی، کە زۆرجار بیرکردنەوەیەکی ڕەخنەییە، لە هەڵسەنگاندن و بڕیاردانی کۆمەڵایتیی و سیاسیی و لە چۆنیەتی ڕێکخستنی پەیوەندییەکان و شێوازی بەڕێوەبردندا، ئامادەیە. ئەم جۆرە کۆمەڵگایە تیایدا مەعریفە و زانینی مۆدێرن ڕۆڵ لە چۆنیەتی بیرکردنەوە و ئەنجامدانی کار و هەڵسووکەوتە کۆمەڵایەتییەکاندا، دەبینێت. کۆمەڵگا ئامادەیە ڕاستیی و دروستیی بەها و نۆرم و باوەڕەکانی خۆی بخاتە ژێر پرسیارەوە و هەوڵی گۆڕان و تازەکردنەوەیان بدات بە مەبەستی گونجاندنیان لەگەڵ ئەو ساتەوەختە مێژووییەدا کە لەناویدا ئامادەن. هاوکات کۆمەڵگایەکە، وەک فیلسۆفی ئەمریکی جۆن ڕاوڵز، دەڵێت «سەرەتایەکی یەکسان» دەخاتە بەردەم هەموو ئەندامەکانی، سەرەتایەک تیایدا هەمووان یەکسانن و جیاوازییەکان لەدوای بوونی ئەو سەرەتا یەکسانەوە دەست پێ دەکەن. بۆ نموونە هەموو مندالانی ئەو کۆمەڵگایە لەناو یەک سیستمی خوێندن و فێربوونی هاوبەشدا دەخوێنن و سیستمەکە حیساب بۆ پاشخانی چینایەتیی و ناوچەیی و ئایدیۆلۆژیی منداڵەکان ناکات و یەک ئەگەری پێشکەوتنی هاوبەش دەخاتە بەردەمی هەمووان. ئەوەی کە قوتابییەک باشتر پێشدەکەوێت و باشتر دەچێتەپێشەوە پەیوەندیی بە توانا و زیرەکی و هەوڵی تاکەکەسیی ئەوەوە هەیە نەک بەوەی منداڵى کێیە و لە چ ناوەندێکی کۆمەڵایەتیی و دینیی و فەرهەنگییەوە هاتووە.  
هەموو ئەم جۆرە شتانە، کە بیرکردنەوەی عەقلانی ئاراستەیان دەکات، وادەکەن توانای دروستکردنی کۆمەڵگایەک بێتەکایەوە کە بکرێت متمانەی پێبکرێت. کۆمەڵگایەک بتوانێت لەگەڵ خۆی و لەگەڵ ئەو سەردەم و ڕۆژگارەدا کە لەناویدا ئامادەیە، ڕاستگۆبێت. دان بە باشە و خراپەی خۆیدا بنێت، کێشە و گرفت و توانا تێکدەرەکانی ناو هەناوی خۆی ئینکار ناکات و بوێریی ئەوەی هەبێت لە ڕەهەند و دەرکەوت و هێزە ناشیرینەکانی ناوخۆی بڕوانێت و ڕەخنەیان بکات و ڕێگاچارەی عەقڵانیی بۆ دەسکاریکردن و باشترکردنی  ئەو ناشیرینیی و خراپەکارییانە بدۆزێتەوە. هەموو ئەمانەش لەناو ژیانێکی گشتیی ئازاددا کە بکرێت کەسەکان و هێزەکان لەناویدا ئازادانە و سەربەخۆیانە ڕا و بۆچوون و دیدی خۆیان بخەنەڕوو. 
وەک وتم بوون و ئامادەگیی «عەقڵانیەتێکی گشتیی» بەس نییە بۆئەوەی قسە لە بوونی کۆمەڵگایەکی پێشکەوتوو بکەین، هاوشان بەمە ئەوەی پێویستە بریتییە لە پێداگرتن لەسەر فەردانیەتی کەسەکان و دانانن بە جیاوازییەکان و دۆزینەوەی چوارچێوەی هاوبەش بۆ بوون و ئامادەگیی ئاشتی ئامێز و دەوڵەمەندکەرانەی تاکەکەس و جیاوازییەکان بەیەکەوە. فرەیی مرۆڤەکان و پلورالیزمی ئینسانیی پێدراوی سەرەکیی ناو ژیانی مرۆڤەکانە بەیەکەوە و لەگەڵیەکدا. دانان بەم ڕاستییەدا هەم لە ئاستی دەستەجەمعیی و هەم لە ئاستی تاکەکەسیدا کۆڵەکەیەکی هێجگار گرنگیی هەر کۆمەڵگایەکە بیەوێت خۆی وەک کۆمەڵگایەکی پێشکەوتوو ببینێت، کۆمەڵگایەک و خاڵیی لە مرۆڤی زیاد و حیساب بۆ نەکراو. وەک هانا ئارێنت دەڵێت «فرەیی یاسای زەوییە».
#مەریوان_قانع
#درێژەی_هەیە

@jnanipesheng

#درێژەی_بابەت

بینینی ئەم فرەییە و دانپیانان و ڕێزگرتنی هەنگاوێکی هێجگار سەرەکییە بۆ تێپەڕاندنی کۆی ئەو ڕوانین و دیدگایانە کە مرۆڤەکان وەک کەسانی نایەکسان و کەسانی زیاتر یان کەمتر لەیەکتری دەبینن. ئەو دیدگایانە کە هەوێنی دروستبوونی دەیەها کێشەی گەورەن، لە پێش هەمووانەوە کێشەی نائارامیی و لەدەستدانی متمانە تا بە پێکدادان و جەنگ دەگات. 
دەکرێت بڵێین لە پشتی هەردوو کۆڵەکە سەرەکییەکەوە وێنەیەک بۆ مرۆڤ وەک بوونەوەرێکی سەربەخۆ و عەقڵانیی و پەیوەندیخواز ئامادەیە. هەم دەچێتە مونافەسە و کێبەرکێی عەقڵانییەوە لەگەڵ مرۆڤەکانی تردا بە مەبەستی بەخشینی مانایەک بە ژیانی تاکەکەسیی خۆی، هەم ئامادەیە بۆ ھاوکاریی و بەدەمەوەچوونی ئینسانیی کۆمەڵایەتیی یەکتریی بە مەبەستی دروستکردنی ژینگەیەکی متمانەپێکراو. 
لەم دیدگایەدا مرۆڤ وەک بوونەوەرێکی عەقڵانیی وێنادەکرێت کە دەتوانێت ململانێ و کێبڕکێیەکی بەردەوامی لەگەڵ دەوربەرەکەیدا، هەبیت؛ بەڵام ھاوکات ئامادەشە بۆ ھاریکاری و ھاودەمیی و هاوسێیەتیی کۆمەڵایەتیی و ئینسانیی. مرۆڤ لەم وێناکردنەدا چەند بوونەوەرێکی ئابوورییە، ئەوەندەش بوونەوەرێکی ئەخلاقییە. چەند بوونەوەرێکی ڕکابەرخوازە، هێندەش بوونەوەرێکی هاریکارخوازە. 
ئەم خاڵەی کۆتایی بەرەو چەمکێکی گرنگیی ناو ژیانی ئینسانیی و کۆمەڵایەتیمان دەبات کە چەمکی بەڵێندانە. بەڵێندانی مرۆڤەکان بەیەکتری بەوەی کە هەڵسوکەوت و کار و کردەوەکانیان لە نیازێکی پاکەوە دەستپێدەکات و نیازێکی پاک ئاراستەی دەکات. لە ڕێگای بەڵێنەوە دەکرێت کردە زۆر و هەمەلایەنەکانی مرۆڤەکان لەگەڵ یەکتریدا چاودێریی و کۆنترڵبکرێن. هەڵسوکەوتی مرۆڤەکان ڕزگاربکرێن لەوەی کە نەزانرێت چ جۆرە دەرەنجامێک  دەخەنەوە. بەڵێندان وادەکات مرۆڤەکان زیاتر و زیاتر لە دەوری یەکتر کۆببنەوە و کۆمەڵگا لە ناوەوە بەهێزبکات و بیپارێزێت لە دوژمنایەتیی و دووبەرەکیی ناوەکیی. چەمکی «بەڵێندان» جارێکی دیکە دەمانباتەوە ناو چەمکی «پەیمانی کۆمەڵایەتیی» کە تیایدا کۆمەڵگایەک بڕیار ئەدات بە هێمنیی و بێکێشەی گەورە لەگەلیەکدا بژین و ژیانێکی گشتی هاوبەش دروستبکەن. 
ئێستا ئەگەر بێینە سەر ڕامانێکی سەرەتایی لە کۆمەڵگای خۆمان، بە ئاسانی بۆمان دەردەکەوێت کە قەیرانی هێجگار گەورە لە هەموو ئەو ئاستانەدا هەیە کە باسمانکردن. سەرەتا بوونی قەیرانێکی گەورە بە هۆی غیابی «عەقلانیەتێکی گشتیی» کە وابکات لانیکەم بوێریی ئەوەمان هەبێت کێشە سەرەکیی و تەحەدا گەورەکانی کۆمەڵگاکە ببینین و چارەسەری عەقلانیان بۆ بدۆزینەوە. قەیرانی دووهەم قەیرانی داننەنانە بە جیاوازیی و بە کەسەکاندا وەک تاکەکەسی سەربەخۆ وئازاد و هەوڵدان بۆ لە قاڵبدان و سەرکوتکردنی بەردەوامی شوناسە جیاوازەکانیان و سەپاندنی شوناسێکی یەکگرتوو و کۆپیکراو بەسەریاندا، بۆ نموونە سەپاندنی شوناسێکی دینیی تایبەت بەسەر هەموواندا. ئینجا غیابی ئەو بەڵێنانەی کە وادەکات مرۆڤ متمانەی بەو کۆمەڵگایە هەبێت کە لەناویدا دەژیی. هەموو ئەمانە وادەکەن دونیای ئێمە دونیایەک بێت پڕ لە ترس و هەڕەشە و درۆ و هەڵاتن لە ڕاستیی، دونیایەک بەردەوام لەسەر ڕۆخی پێکدادان وەستاوە. 
#مەریوان_قانع


@jnanipesheng

باسی #براکوژی ڕووبارێک خوێنی لە پشتە...

@jnanipesheng

مناڵەکەت فێری زمانی‌دایکی بکە.....


@jnanipesheng

ئاکامی دووبەرەکی

شەو، باڵی ڕەشی خۆی بە سەر شاردا کێشابوو. جاربەجار مانگ لە پشتی هەوران، دەرفەتی دەهێنا و بە تریفەی خۆی بۆ چەند چرکە ساتێک شاری ڕووناک دەکردەوە.

تەنیا دەنگی تەقە و شریخەی تفەنگ، بێدەنگی شاری دەشکاند. هەردوو لایەنی شەڕ هەوڵی ڕاونانی ئەوی دیکەی دەدا. خەڵکیش وەکوو بەرخی بێ دایک کە سەر بە ژێر سکی گەماڵیشدا دەکات، هەر جارە ڕوویان لە لایەنێک دەکرد...

لە سەربان بەبێ چرپە ڕاکشابوو. تفەنگەکەی و دووربێنێک لەپاڵ دەستیدا بوون. هەروا کە ورتکەنانی لە زاری نێزیک دەکردەوە، بە ملەتاتکێ چاویشی لە شەقام بوو. لە بەیانی هەتا ئێستا هیچی بۆ نەخورابوو. لەم شەڕە هەوسار پچڕاوەدا نانیش دەبێت بە ژار. تەنیا دڵخۆشی ئەوە بوو کە فەرماندەکان بەڵێنیان دابوو، بە تێکچوونی دەستەی لادەر، نیشتمان کێشەی نامێنێت و بە یەکجاری ڕزگار دەبین.

بۆ چەن خولەکێک بیری لە ماڵی خۆیان کردەوە. شێوە و ڕوخساری دایکی هاتە پێش چاوی. بۆخۆی نەوبەرەو و کوڕەگەورەی ماڵ بوو. لەگەڵ دایکی و تەنیابراکەی بە سێ کەسی لە دێهات پێکەوە دەژیان. پاش تێکەڵبوونی بە شۆڕش، لێیان دابڕا. کە شەڕی ناوخۆیی بڵێسەی سەند بە تەواوی لێیان بێخەبەرما.

پێی سەیر بوو کە چۆن تینی ئاگری شەڕ دەتوانێ بە کرژی و بە گشتی ڕواڵەتی ژیان بگۆڕی. پێش لەو شەڕە، سەردەمی ژیانی لادێ، لە ئاوەها شەوانێکدا دەچووە سەربان. بۆ خۆی گۆرانی دەگوت:
"جارجار هەوریەکەت بیده بە لاوە، وەک مانگ لە گۆشەی هەوری سیاوە... ". یان لە لای خوارووی ئاوایی لەگەڵ کوڕانی ناودێ دادەنیشت و بەرەو لای ماڵی یار دەیچریکاند: "زەنجیری زوڵفت سەرەوخوار مەکە، هەژارێ چۆن من گرفتار مەکە...".
کەچی ئێستا لەبەرەی شەڕ لە هەموو ئەمانە دابڕاوە. ئەو شتانە وەکوو خەیاڵێکی دوور دەهاتنە پێش چاوی. لێرە تەنیا لوورەی بێ وچانی مەرگەو و لاشەی سارد وسڕ.
هەر باشە کە لە ماڵەوە برایەکی هەیە. جا ئەگەر ئەمیش بکوژرێ، ئەو برایە هەیە کە فرمێسکی دایکە لەخۆشی بێبەشەکەی بسڕێتەوە.

لەم خەیاڵانەدا بوو کە چاوی بە ماشێنێکی سەربازی کەوت. زانی سەر بە ئەمان نییە. هاوکات ژنێکیش هاتە سەر کۆڵانێک و ڕاوەستا. دیار بوو ژنە سەر بە دەستەی لادەرە و هەر خەڵکی ئەو گەڕەکەیە، ماشێنەکەش ڕاوەستا. زەلامێک سەری لە ماشێن دەرێنا و  ڕووی لە ژنە کرد. دیار بوو کە ژنە ڕاپۆرتی ئەو دەوروبەرانەی پێدەدا. لەو سەربانەوە توانی هەر بە یەکەم گولـلە مێشکی زەلامەکە بڕژێنێتە سەر شەقامەکە. ژنە قیژاندی و هەڵات. گولـلەی دووەمیش بوو بە بەشی ژنە و لەناو جۆگەی قەراخی ڕێ سەرەوخوار بوو.
لەپڕ دەنگی تەقەیەک بەرزەوە بوو. چەکەکەی لە دەستی بەربوو. لە سەربانی ماڵی بەرانبەری، سەربازێکی دوژمن خۆی حەشار دابوو. کاتێ ئەم تەقەی لە زەلام و ژنە کردبوو، ئەویش لەو دەرفەتەدا ئەمی ئەنگاوت. باڵی چەپی خەڵتانی خوێن بوو. خۆی دایە پەنای دیوار. هەر چۆنێک بوو، بە ددان و ئەو دەستی دیکەی، باڵی بە دەسرەکە بەست. بەڵام ئێش، ئامان و ئارامی لێ هەڵگرتبوو. خۆ ناشکرێ تا بەیانی لەو بانە ڕاوەستێ. دنیا ڕوون ببێتەوە، هەر پەلێکی دەکەوێتە دەستی عیزراییلێک. دەشیزانی کابرا لەو بەرەوە باشتر لە جاری پێشوو چاوەڕوانە. لەو کاتەدا نەخشەیەکی داڕشت. لە پێش خۆیەوە وتی، هەر ئێستا چارەنووست دەنووسمەوە.
کڵاوەکەی خۆی لەسەر لوولەی تفەنگەکەی دانا و وردەوردە بەرەو لێوارەی بانەکەی برد. لە پڕدا گولـلەیەک ناوەڕاستی کڵاوەکەی کون کرد. ئەمیش وەکوو کەسێک کە پێکرا بێت، دەستی لەگەڵ تفەنگەکە بەرەو خوار شۆڕ کردەوە و پاش چەندین چرکە تفەنگەکەشی بەڕداوە خوارێ. تفەنگ بە دەنگێکی بەرز کەوتە سەر شەقام. کابرای بەرانبەری وایزانی کە کار تەواو بوو. لە سەربانەکە هەستایە سەر پێ و سەیری خوارێی دەکرد. پشتی لەمانگ بوو، زۆر ئاشکرا لە بەرچاو بوو. لەو کاتەدا ئەم کە پێشتر دەمانچەکەی بەو دەستی تری حازر کردبوو، تەقەی لێ کرد. کابرا هەتا کەوتە سەر عەرز، بە حەواوە چەند جار خولی خوارد.

دەبوو بە زووترین کات ئەو شوێنە جێ بێڵێت و هەواڵی ئەو شەوە بباتەوە دەرەوەی شار، لای فەرماندەکانی شۆڕش. خۆی گەیاندە سەر شەقام. لەپڕ ڕەهێڵەی گولـلە بوو کە دادەباری. بە دوو باز خۆی فڕێدایە ئەو بەری شەقام و لەسەر عەرزی خەوت. زانی لە دوورەوە تەقە دەکەن. کاتێ ویستی بڕوات، تازە زانی کە لەپاڵی سەربازە کوژراوەکەدا، خۆی بە عەرزدا داوە. خوێن جۆگەی بەستبوو. سەیری ناوچاوانی کرد، بە تەواوی تاسا؛ براکەی خۆی بوو.

لیام فلاهێرتی/ئیرلەند١٩٢٢/سمیە آمارلویی

خوێنەری خاوەنبیر!
لێرەدا نامەوێ گۆماوی مێژووی پڕ لە شوورەیی براکوژی کورد هەڵشڵەقێنم. کە ئەوە خاڵی هاوبەشی کوردانە.
ئێمە دەبێ بەو باوەڕ و قەناعەتە بگەین کە بە ڕاونان و تیابردنی بەرانبەرەکەمان کە وەکوو ئێمە بیر ناکاتەوە، سەرکەوتوو و بەختەوەر نابین. میللەتێک برایەتی نەزانێت، هەتا قیامەت تاریکەشەوی نابێتە مانگەشەو.

#عیسائەحمەدی

#براکوژی
#براکوژی_دژە_نەتەوەیی



@jnanipesheng

🎵#دیسان_بارانە
🎤#ناسر_ڕەزازی

گەڕانێکی فەلسەفی بە بێبایەخی ژیاندا

#بەشی_دووهەم
لەبری ئەوەی ئەم دۆزینەوە زانستییە پێشکەوتووانە لە باوەش بگیرێن، کەنیسە گالیلەی ئیدانە کرد و ناچاری کرد پاشگەز بێتەوە لە دۆزینەوەکانی.
‌ ئەم بەرەنگاربوونەوەیە بەرامبەر گۆڕان، تێگەیشتنی مرۆڤایەتی لە جیهاندا دوا خست، هەموو ئەمانەش لەبەر ئەوەی دەسەڵاتدار ترسیان لە لەدەستدانی دەسەڵاتی عەقیدەی خۆیان هەبوو.
لە سەردەمی مۆدێرنیشدا، نموونەی تر دەدۆزینەوە کە چۆن ڕژێم و ئایدۆلۆژییە ستەمکارەکان پێشکەوتنی فیکرییان خنکاندووە. لە سەردەمی سەرهەڵدانی تۆتالیتاریزم لە سەدەی بیستەمدا، بیرمەندانی وەک هانا ئارێنت هۆشدارییان دا لە مەترسییەکانی ئەو کۆمەڵگایانەی کە بیری ئازادی سەرکوت دەکەن. لە ئەڵمانیای نازی و ڕووسیای سۆڤیەتدا، بیرمەندانی عەقڵانی و هونەرمەند و زاناکان بێدەنگ دەکران یان لەناو دەبران. ئەگەر بیرۆکەکانیان دژایەتی ئایدۆلۆژیای سیاسی باڵادەست بووبێت. گۆشەگیریی ڕۆشنبیرانی جوولەکە لە سەردەمی هیتلێر و پاکتاوکردنی بیرمەندانی ناڕازی لە سەردەمی ستالیندا، بیرهێنانەوەی توند و تیژن کە چۆن ترس و دەسەڵات دەتوانن پیلانگێڕی بکەن بۆ هەڵوەشاندنەوەی پێشکەوتن و لەقاڵبدانی.
سەرەڕای هەموو ئەم هێزانە، هێشتا مرۆڤ وا مامەڵە دەکات کە ژیان هەمیشەیی بێت. ئێمە هەوڵ دەدەین و سامان کۆدەکەینەوە و خەبات دەکەین بۆ ئەو میراتانەی کە هیوادارین لە ئێمە زیاتر بمێننەوە، بە جۆرێک ئەمە شێوازی یاخیبوونمانە لە بێبایەخیبوون. ئێمە بە ژیانەوە دەلکێین، نەک لەبەر ئەوەی بۆ هەمیشە دەژین، بەڵکو لەبەر ئەوەی هیوادارین جێپەنجەیەک بەجێبهێڵین کە بمێنێتەوە. بەڵام مێژوو پێمان دەڵێت کە تەنانەت گەورەترین ئیمپراتۆریەتەکانیش دەڕووخێن و بەهێزترین سەرکردەکان لەبیر دەکرێن و بەرزترین ئایدیاڵەکان کاڵ دەبنەوە.
ئیمپراتۆریەتی ڕۆمانی کە سەردەمانێک کۆی دەسەڵات و شارستانیەت بوو، لە ژێر قورسایی تەماحی خۆیدا ڕووخا. هەرەمەکانی میسر هەرچەندە زۆر بەنرخن، بەڵام ئێستا وەک هێمای سروشتی ڕاگوزەری دەستکەوتی مرۆڤ دەبینرێن. تەنانەت لە فەلسەفەشدا بیرۆکەی هەندێک لە گەورەترین عەقڵەکان- ئەفلاتون، ئەرستوو، کۆنفۆسیووس- لێکدراونەتەوە، دووبارە لێکدراونەتەوە و هەندێکجاریش فڕێدراون، ئەمەش ئاشکرای دەکات کە ئەو هەمیشەییانەی ئێمە بەدوایدا دەگەڕێین، وەک خودی ژیان، ڕاگوزەرە.
لە زانین و ناسینی بێ بایەخی ژیاندا، دەبێت ئێمە دەرگای ئازادی قووڵیش بکەینەوە. ئەگەر ژیان کورت و مەرجدار و بێ مانا بێت، ئەوا ئێمە ئازادین کە بە شێوەیەکی ڕەسەنانە بژین و ساتەوەختی ئێستا لە باوەش بگرین. وەک نیچە باسی دەکات، دەتوانین هەوڵبدەین ببینە “übermenschen”- تاکێک کە بەهاکانی خۆیان دروست دەکەن، دوور لە سنووردارکردنی ئەخلاق یان نەریتی سەپێنراو.
بێ بایەخی ژیان لە جوانییەکەی کەم ناکاتەوە. بەڵکو داوامان لێدەکات بە تەواوی بژین، تەحەدای ئەو هێزانە بکەین کە مەرجمان بۆ دادەنێن و کراوە بین بۆ گۆڕانکاری و لێکۆڵینەوەی عەقڵانی. بەم کارە پاڵ بەو کەسانە دەنێین کە هەوڵی بێدەنگکردنی بیرکردنەوە و چەوساندنەوەی داهێنان و پاراستنی دۆخی ئێستا لەسەر حیسابی پێشکەوتن دەکەن. هەموو دەزانین کە ئێمە بۆ هەمیشە ناژین، بەڵام دەتوانین هەوڵ بدەین بۆ ئەوەی بە شێوەیەکی مانادار بژین، لە بەرانبەر بێبایەخی ژیاندا، گۆڕانێک بخوڵقێنین.
#دوکتور_بەهمەن_جەباری


@jnanipesheng

گەڕانێکی فەلسەفی بە بێبایەخی ژیاندا

#بەشی_یەکەم
بە درێژایی مێژوو “ژیان” فەیلەسوف و بیرمەندانی سەرقاڵکردووە و بووەتە هۆی توێژینەوەی زۆر لە ئامانج و ماناکەی. زۆرێک لە بیرمەندان دەڵێن، لە پلانە گەورەکەدا، ژیان شتێکی بێبایەخە. بەڵام بە شێوەیەکی پارادۆکسیکال مرۆڤەکان بە گەرمییەکی زۆرەوە پێیەوەی لکاون، وەک ئەوەی نەمر بن و هەرگیز کۆتایی نەیەت.
فەیلەسوفەکانی وەک ئارتوور شۆپێنهاوێر و بوونگەراییەکانی وەک ژان پۆڵ سارتەر پێیانوایە کە ژیان، خۆی لە خۆیدا، مانایەکی نییە. لای شۆپێنهاوێر ژیان پڕە لە ئازار و مرۆڤەکان کە بە ئیرادەیەکی تێرنەکراوەوە دەجوڵێن، مەحکومن بە سووڕێکی بێکۆتایی ئارەزوو. زۆرجار ساتەوەختە زوو تێپەڕەکانی بەختەوەری لە ژێر سێبەری خەبات بۆ مانەوەدان، ئەمەش وا دەکات ژیان بە شتێکی بێ بایەخ و بێ ئاکام دەربکەوێت. سارتەر لە چوارچێوەی بوونگەرایی خۆیدا پێشنیاری ئەوە دەکات کە مرۆڤەکان دەبێ مانای ژیان لەشوێنێکدا دروست بکەن کە هیچیان پێشکەش نەکات. بەبێ ئەم مانا خۆسەپێنراوە، ژیان چەندە بێمانا دەردەکەوێت، ئەوەندەش ڕاگوزەرە.
بەڵام سەرەڕای ئەم بۆچوونە، زۆربەی مرۆڤەکان وەک ئەوەی هەرگیز نەمرن دەژین. ئێمە وەک ئەوە مامەڵە دەکەین کە داهاتوو گەرەنتی کراوە، پلانی درێژخایەن دادەڕێژین، میرات دروست دەکەین و دەست بە پەیوەندییە ماددی و سۆزدارییەکانەوە دەگرین وەک ئەوەی هەمیشەیی بن. لە بەرامبەر حەتمییەتی مردندا، وابەستەیی ژیان دەمێنێتەوە، ئەمەش ڕەنگە وەک میکانیزمی ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو نادڵنیایی و ترسەی کە کۆتایی بەدوای خۆیدا دەهێنێت بمێنێتەوە.
هەرچەندە مرۆڤ زۆر هەوڵ دەدات بە ژیانەوە بلکێت، بەڵام لەلایەن زۆرێک لە هێزی دەرەکییەوە لە قاڵب دەدرێت و مەرجدار دەکرێت. تاکەکان هەر لە لەدایکبوونەوە تووشی کاریگەرییە کۆمەڵایەتی و کولتووری و سیاسیی و تەنانەت ژینگەییەکانیش دەبن کە ئەمانەش هەڵبژاردن و بیروباوەڕ و بەهاکانیان مەرجدار دەکەن. ئەرستۆ پێی وایە کە دەوڵەت (پۆلیس) ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە داڕشتنی کارەکتەری تاکەکان و وا دەکات ژیان بە قووڵی ببەسترێتەوە بە چوارچێوەی کۆمەڵایەتی فراوانترەوە.
فەیلەسوفی فەرەنسەوی میشێل فۆکۆ ئەم بیرۆکەیەی فراوانتر کرد و ئەوەی دەرخست کە داینامیکی دەسەڵات هەموو لایەنەکانی ژیان مەرجدار دەکات. بە بڕوای فۆکۆ کۆمەڵگا بە سیستەمی مەعریفە و دەسەڵات بەڕێوەدەبرێت و تێیدا تاکەکان بیرکردنەوە و هەڵسوکەوت و تەنانەت شوناسی خۆیان لەم ڕێیەوە دیاریدەکەن. ئەمەش واتە، ئەو پێکهاتە کۆمەڵایەتیانەی کە ئێمە تێیدا نیشتەجێین، ژیانمان بەو ڕادەیە مەرجدار دەکەن کە زۆرێک لە هەڵبژاردنە “ئازادەکانمان” بە هیچ شێوەیەک ئازاد نین. ئەوان بە دەستی نەبینراوی مێژوو و نەریت و دەسەڵات لە قاڵب دەدرێن.
فریدریک نیچە زیاتر لەم بیرۆکەیە دەکۆڵێتەوە و ڕەخنە لەو مەرجە دەگرێت کە ئایین بەسەر ژیاندا دەیسەپێنێت. نیچە دەڵێت ئایینی مەسیحی بە بەڵێنی ژیانی دوای مردن ژیانی لەسەر زەوی لە چاوی شوێنکەوتووانیدا شتێکی بێ بایەخ کردووە. مرۆڤەکان لەبری ئەوەی سەرنجیان لەسەر ساتەوەختی ئێستا و ئەگەرەکانی دەستکەوتی مرۆڤانە بێت، لە ترسی حوکمی ئیلاهیدا دەژین. لەوەی کە دەڵێت “خودا مردووە،” نیچە هەوڵیدا تاکەکان لەم ئەخلاقە سەپێنراوە ڕزگار بکات، هانیان بدا کە ژیان بە تەواوی لە ئێرە و ئێستادا لە باوەش بگرن.
مێژوو پڕە لە نموونەی تاک یان سیستەم کە دەبنە بەربەست لەبەردەم گۆڕانکاریدا. زۆرجار مرۆڤەکان بەرەنگاری گۆڕانکاری دەبنەوە، چونکە هەڕەشە لە دەسەڵات یان هەستی سەقامگیرییان دەکات. ئەوانەی ترسیان لە لەدەستدانی پێگە یان ئاسوودەیی خۆیان هەیە، هەوڵی لەناوبردنی یان بێدەنگکردنی دەنگەکانی گۆڕانکاری دەدەن، زۆرجاریش ئەو بیرمەندە عەقڵانییانە دەکەنە ئامانج کە تەحەدای نەزمی دامەزراو دەکەن.
یەکێک لە نموونە بەناوبانگەکان لە یۆنانی کۆنەوە دەتوانین بزانین. سوقڕات بیرمەندی گەورەی عەقڵانی بە تاوانی گەندەڵکردنی گەنجان و لێپرسینەوە لە خوداوەندەکانی ئەسینای پایتەخت سزای لە سێدارەدانی بەسەردا سەپێندرا. شێوازی لێکۆڵینەوەی دیالێکتیکی کە هانی خەڵک دەدا بۆ پرسیارکردن لە گریمانەکان، وای لێکرد ببێتە هەڕەشەیەک بۆ سەر نوخبە سیاسییەکانی سەردەمی خۆی. دەوڵەتی ئەسینا لە کوشتنی سوقڕاتدا بە شێوەیەکی کاریگەر نیشانی دا، کە چۆن کۆمەڵگاکان زۆرجار ئاسوودەیی لە نەریتدا و لە سروشتی نائارامکەری بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانەیان پێ باشترە.
بە هەمان شێوە گالیلە باوکی زانستی مۆدێرن، لە لایەن کەنیسەی کاتۆلیکییەوە گۆشەگیر کرا بەهۆی پەرەپێدانی هێلیۆسێنتریزم- ئەو بیرۆکەیەی کە زەوی بە دەوری خۆردا دەسوڕێتەوە. ئەمەش تەحەدای دیدگای جیۆسەنتریکی کەنیسەی کرد کە گرنگییەکی ئایینی و سیاسی هەبوو.
#دوکتور_بەهەمن_جەباری


درێژەی بابەت لە پۆستی خوارەوەدا ببینن.

@jnanipesheng

#ئایا_تا_ئێستا_گوندێکی_ژنانەت_لە_کوردستان_بینیوە؟

@jnanipesheng

#بێ_شرۆڤە....



@jnaipesheng

ئەو کاناڵە کوردیانەی لە بواری خۆیان باشترینن, بە پێی حەزی خۆت بەشداری کاناڵەکان ببە😉💚

تۆ دەڵێی چی؟؟؟؟


@jnanipesheng

#پەیکەرەی دایکی مامۆستا قانع

یای خورشید، ژنە نووسەر و شاعیری‌کورد کە شاعیری مەزن"مامۆستا قانع"ی لەباوەشی خۆیدا بە مێشک و بیرێکی ئاوەڵا و نەتەوەییانە پەروەردە کرد.
خاتوو خورشید بە سێ زمانی کوردی، فارسی و عەڕەبی شارەزا بووە. دیوانێکی شێعر و کتێبێکیشی لەسەر پەروەردەی مناڵ هەیە. نووسراوەکانیتریشی وەک دەکوترێ بەداخەوە فەوتاون.

دایکانی ژیر و وریای ئەم نیشتمانە هەموو کات مەزنترین پیاو و ژنیان بۆ نەتەوەکەیان پەروەردە کردووە.

ئەم پەیکەرە لەلایەن مامۆستا#هادی_زیائەددینی دەنەخشێدرێ و مەریوان ڕازاوەتر دەکات.
یاد و ناوی ئەم ژنە بوێر و وریایانە وەک ملوانکەیەکی نەخشێندراو لەسەر ملی مێژووی کوردەواری دەبریسکێتەوە.



#ژنانی_ئازا_ژنانی_پێشەنگ
#ژنانی_پێشەنگ_ژنانی_نووسەر
#ژنانی_پێشەنگ_ژنانی_نووسەر_خاتوو_خورشید

@jnanipesheng

@jnanipesheng

سەرمایەداری، ژیانی كۆمەڵایەتی دەگۆڕێت بە ژیانی تاكەكەسی و دەزگای شارستانیەتی سەرمایەداری گرنگی بە تاكبوون دەدات. تاكێك كە نیسبەت بە بوون و كاركردی خۆی ئازادە، لە سیستەمی سەرمایەداری، كاروباری نەریتی، مەعنەوی و پیرۆز لەنێو دەچێت و یاسا نەریتییەكان دەڕوخێنێت، چونكە دەزگای سەرمایەداری پێویستی بە سیستەمی پیرۆزی بیروباوەڕەكان نییە، پانتاییەكی دیكەی بۆ مرۆڤی مۆدێرن دروستكردووە و سنوری نوێی بۆ ئەو دروستكردووە .

        #ژیل_دۆڵۆز



@jnanipesheng

ڕەنگ و کاریگەری ڕەنگ لەسەر ژیانی مرۆڤەکان


‌ گرینگ ترین شت لەژیانی مرۆڤدا بریتییە لە ڕەنگەکان؛ پێویستە هەرتاکێک لە ئێمە لەو مانا گرنگە بگات کە ڕەنگەکان پێمان دەبەخشن. لێرەدا باس لە سوودی ڕەنگەکان دەکەم بە هیوای سوودبینین بۆ هەمووان
هەر ڕەنگە و کۆمەڵێک تایبەتمەندیى خۆى هەیە، لە تۆخى و کاڵى و تۆنەکانیەوە بۆ شێوازى بەکارهێنانى، بە پێى ئەو ڕەنگانەى کەسێک حەزى پێدەکات دەتوانیت زۆر لایەنى کەسایەتیی بدۆزیتەوە. هەروەها ڕەنگەکان کاریگەرییان هەیە لەسەر بارى دەروونى خەڵکى بە گشتی.

سوور:
هەستەکانت دەورووژێنێت، ئارەزووى خواردن زیاد دەکات بۆیە زۆرێک لەڕێستورانتەکان بەکاری دەهێنن، سۆز و هەستت زیاد دەکات، هەربۆیە گوڵى سوور هێمایە بۆ خۆشەویستی، کار دەکاتە سەر ئاستت لە تاقیکردنەوەکاندا و ئاستی زیرەکیت دادەبەزێنێت، چونکە ڕەنگى سوور نیشانەیە بۆ مەترسی و وەستاندن و سنووردانان.

زەرد:
هێمن و ئارامە، باشترینە بۆ پشوودانى چاوەکان.

سەوز:
هێماى ژینگە و تەندروستییە، ئەو کەسانەى حەزیان بە سروشتییە و باشە بۆ ئەو کەسانەى ئازارى گەدەیان هەیە.

شین:
جوانترین ڕەنگە لاى پیاوان، نیشانەى هێمنی و سازگارییە، پەیوەستە بە ئاو و ئاشتییەوە.

مۆر:
ڕەنگێکى خانەدانە، هێمایە بۆ دەسەڵات و سەروەت و سامان، کار دەکاتە سەر سەرکەوتن و داناى و زیرەکترت دەکات.

پەمەى:
هێمایە بۆ ناسکى و نازدارى، زۆر هێمنکەرەوەیە و خۆشەویستی و هەستت دەردەخات.

پرتەقاڵى:
هەستەکانت دەوروژێنێت، جۆش و خرۆش زیاد دەکات بۆ ئەنجامدانى کارەکان.

قاوەیى:
ئەو کەسانەى حەز بە ڕەنگى قاوەیی دەکەن زووتر بێزار دەبن، هێمایە بۆ خاک و زەوى.

سپی:
سازگارى و پاکى، ڕەنگێکى ئاشتیخوازە و تواناى داهێنان زیاد دەکات.

ڕەش:
ڕەشبینی و نێگەتیڤ (نەرینی)، ئەم ڕەنگە کار دەکاتە سەر دەروونى مرۆڤ و شەڕانگێزترى دەکات. هەروەها گرینگترین سوود لە ڕەنگەکاندا دەتوانن هەستەکانمان کۆنتڕۆڵ بکەن و وامان لێبکەن بەشێوەیەکی دیاریکراو بیر بکەینەوە و ڕۆڵی گرنگ دەبینێت لەژیانماندا و وامان لێدەکەن دڵخۆش، دڵتەنگ، توڕە یان ڕەشبین بین.
#شاگوڵ_مەولوودی


@jnanipesheng

کۆماری ئیسلامی فرچکی بە شەڕ و ئاژاوە گرتوە


دەبێ لە قسەکانی "محەممەد مەهدی میرباقری"دا توخمی باوەڕەکانی کۆماری ئیسلامی ببینینەوە. میرباقری نوێنەری مەجلیسی بەناو خوبرەگانی ڕێبەریی کۆماری ئیسلامیی ئێران، لە حەوتووی ڕابردوو و لە بەرنامەیەکی تەلەڤیزیۆنیی کەناڵی یەکی دەنگ‌وڕەنگی کۆماری ئیسلامیدا دەرکەوت. لەم وتووێژەدا ئاماژەی بە چەند خاڵێکی گرینگ کرد، کە بەڕواڵەت لەگەڵ کەشی فەرمیی سیاسەتەکانی ڕێژیمدا ناتەبان. میرباقری ئاماژەی بە وتەی ئەو "گەڵاڵەی مەزنی خوا" کرد، کە هەمان شەڕی نێوان "باوەڕداران" و "بێ‌باوەڕان"ـە کە ئەو پێی‌وایە ئەم شەڕە حەتمەن ڕوو دەدات و لە ئاکامیشدا باوەڕمەندان سەرکەوتوو دەبن. ئەو دەڵێ مەبەستی ئەم شەڕە نزی‌بوونەوە لە خوایە، جا بۆ گەیشتن بەو مەبەستە "پیرۆز"ە گەر نیوەی خەڵکی جیهانیش تێدا بچن، هێشتا هەر بایەخی هەیە و کوژرانی ٤٢ هەزار فەلەستینی لەم پێناوەدا گرنگییەکی نییە.
ئەم ڕوانگەیە لەنێو ڕێبەرانی تری کۆماری ئیسلامییشدا بەهێزە، بەڕاستی ئەوانیش پێیان‌وایە دەبێ دنیا کاول بێ بۆ ئەوەی بوار بڕەخسێ بۆ سەرهەڵدانی ئیمامی نادیار و غایبیان. لەم ڕووەوە بڕوانینە کردارەکانی کۆماری ئیسلامی، ڕەنگە بڕێک بۆمان ڕوون بێتەوە کە مەبەست و نییەتی ئەم دەسەڵاتە لەو ئاژاوەگێڕییانەی وا بەردەوام دەیکات، چییە؟ هەرچەند وەزیری دەرەوەی دەوڵەتی پزشکیان بووەتە یەکێک لە هەڵسووڕترین وەزیرە دەرەوەکان و بەردەوام لە دەرگای وڵاتان دەکوتێ، بەڵام کاربەدەستانی ئەم ڕێژیمە ئۆلیگارشییە لە ناخیاندا باوەڕیان وایە ئەو شەڕە بەوتەی ئەوان نیهایییە بەڕێوەیە و ئەمانیش دەبێ بەشداریی تێدا بکەن.
ئەوان وا بیر دەکەنەوە دەبێ دژایەتیی سیستمی ئاراییی جیهان کە دەوڵەت-میللەتی مۆدێرنە، لە ڕێگەی سیستمی ئۆممەت-ئیمامەتەوە بکرێ و هەموو وڵاتانی ئیسلامی بە ڕێبەریی کۆماری ئیسلامی لە بەرامبەر ئامریکادا – وەک جەمسەری سەرەکیی ئەو سیستمە - ڕابوەستن. ئەمە ئەو ویستە بوو کە لە وتارە هەینییەکەی خامنەیییشدا دەرکەوت و داوای لە وڵاتانی ئیسلامیی هاوسنووری ئیسرائیل کرد، کە هێرش و جیهاد بکەن. بەدوای کوژرانی "یەحیا سینوار"، ڕێبەری ڕێکخراوی "حەماس" زۆربەی وڵاتانی ڕۆژاوایی ئومێدەوار بوون بەوەی ئاگربەسێک بێتە ئاراوە، بەڵام ڕێبەرانی کۆماری ئیسلامی باسیان لە بەردەوامیی بەهێزتری بەوتەی ئەوان "موقاومەت" کرد؛ لێرەدایە بۆمان دەردەکەوێ هەتا زیاتر ناوچەکە ئاڵۆزتر و شەڕەنگێزتر بکەن، بە مەبەستەکەیان نزیکتر دەبنەوە.
لێرەدا مەبەست ئەوەیە نیشان بدرێ کەوا ژیان و گیانی مرۆڤەکان و تەنانەت موسوڵمانان و غەززە و قودسیش بۆ کۆماری ئیسلامی گرینگ نییە و بە لەنێوچوونیان خەمبار نابێت کە هیچ، تەنانەت بە پێوسیتییەکیشی دەزانێ. جیاوازیی ئێستای خامنەیی لەگەڵ خومەینیدا لەوەدایە کە خومەینی پێی‌وابوو شەڕ بۆ ئەوان نێعمەت بوو، بەڵام خامنەیی پێی‌وایە شەڕێک کە لەوان دوور بێ نێعمەتە بۆیان، دەنا لەوەدا کە شەڕەکە ببێ جیاوازییەکیان نییە. ڕێژیمی کۆماری ئیسلامی لە شەڕێکدا بزانێ دەتوانێ لە ڕووی نیزامییەوە دەستی باڵای تێدا هەبێ بێ‌ئیستخارەکردن دەیکات، ئەم هەوڵانەی وەزیری دەرەوەیان بۆ ئەوەیە ترسی لەنێوچوونیان ڕێ نیشتووە.
ئێستا کە ڕووداوەکانی ناوچە دەبینین، شایەدی بێبەزەییی لەڕادەبەدەر لەم شەڕانەداین، سەیری کاول‌کاری و وێرانیی بێ‌سنووری ئەم شەڕانە دەکەین، دەبێ لای خۆمان بەراوردێکی مێژوویی بکەین. حیزبی دێموکرات کە باوەڕێکی قووڵی بە چارەسەری ئاشتیخوازانەی پرسی کورد لە ئێران هەبووە و هەیە، لە یەکەم ڕۆژەکانەوە و بە لەبەرچاوگرتنی ئوسوول و ئامانجەکانی، نەیویست خەڵکی کوردستان لەگەڵ ڕێژیمێک کە لە شەڕ دەگەڕا تووشی شەڕ بکات، ڕێژیمێک کە ئێستاش لە زاری بەرپرسانیەوە بۆمان دەردەکەوێ ئەوەی لای ئەوان بایەخی نەبێ ژیان و گیانی خەڵکە، ئەوەی بۆیان گرنگ نەبێ ئاوەدانی و ئازادی و خۆشبژیویی تەنانەت ئەو خەڵکەیە وا بەڕواڵەت پاڵپشتییان لێ‌دەکەن، ڕێژیمێک کەوا بەردەوام لە تەپڵی ئاژاوە و ناسەقامگیری دەکوتێ، ڕێژیمێکی خوێنڕێژ کە گەر دەرفەتی وەچنگ کەوێ و خۆی بە باڵادەست بزانێ لە ڕشتنی هیچ خوێنێک درێغی ناکات، وەک لە کوردستان کردوویەتی و دەیکات، وەک لەسەر شەقامەکانی ئێران کرد، وەک ئێعدامە بەکۆمەڵەکانی وا کردی، وەک ئەو خوێنانەی لە سووریە و ئێراق و لوبنان ڕشتی؛ کۆماری ئیسلامی خووی بە خوێنڕشتنەوە گرتوە و هەوڵە دیپلۆماسییەکانیشی لە ترسە، نەک لە دژی‌شەڕبوونی.
#هەردی_سەلیمی
         

@jnanipesheng

@jnanipesheng

"هێزی نەرمی جەماوەر، ڕێکخستنی سیاسی و مەدەنی، هێزی پێشمەرگە و ئەزموونی کوردستان، گەورەترین سەرمایەی ڕۆژهەڵاتە"


یەک: پێویستە سەرەتا لێمان ڕوون ببێتەوە کە ئایاکوو ئیسرائیڵ وڵامدانەوەی دژ بە ئێران دەبێت یان نا. ئەگەرەکان بە زۆرینە، وڵامی "بەڵێ" دەدەنەوە بەم پرسیارە.

دوو: چڕی و جۆر و قووڵیی وەڵامدانەوەکە چەندە؟ بەهێز، مامناوەند، یان لاواز؟ هەریەک لەم حاڵەتگەلە، لێکدانەوە و بژاردەی تایبەت بە خۆی هەیە.

سێ: لە ئەگەری پێکانی چڕی دامەزراوەکانی هێزی ڕەق لە کوردستان، پێویستە بیری جیددی لە ڕاپەڕینی جەماوەریی ڕۆژهەڵات بە مەبەستی کۆنترۆڵی خاک بکرێتەوە.

چوار: بۆ ئەگەرەکانی مامناوەند و لاواز، "چاوەڕوانیی چالاکانە" پێویستترە.

پێنج: ڕێبەریی سیاسیی ڕۆژهەڵات، لە ئەگەری یاریکردن لە بازنەی ئێرانیدا، پێویستە لە کوردستانەوە بڕوانێ بۆ تاران نەک لە تارانەوە بۆ کوردستان.

شەش: هێزی نەرمی جەماوەر، ڕێکخستنی سیاسی و مەدەنی، هێزی پێشمەرگە و ئەزموونی کوردستان، گەورەترین سەرمایەی ڕۆژهەڵاتە بە بەراوردکردن لەگەڵ نەتەوەکانی دیکە.

حەوت: خاکێکی کۆنتروڵکراوی کوردستانی، گەورەترین ئامێری سیاسەتی کوردستانییە بۆ سەپاندنی ویست و خواستەکانی ڕۆژهەڵات.

هەشت: تێپەڕین لە کۆماری ئیسلامی، لە جیاتی ڕووخانی کۆماری ئیسلامی، خۆدەربازکردنە لە کۆت و بەندێکی خۆسەپێندراوە (قید خودنهادە). ئەزموونی باشوور و ڕۆژاوا پیشانی داوە کە مەرج نییە حەتمەن تاران، لە کورتماوەدا بڕووخێت. بە بوونی حکوومەتیشەوە، ڕۆژهەڵات دەتوانێت ئازاد بێت.

نۆ: بڕیاری یەکلاکەرەوە و بێ دوودڵی و دڵەڕاوکی لە ساتەوەختی ژیانی، گرینگترینە.

دە: پێویستە ستراتژیی هەمیشەیی سەربەخۆیی بێت و دەسکەوتەکانی دیکە، تەنیا وەکوو تاکتیک ببینرێت. ئەمە ڕەمزی فەزیلەتی گەورەیە.

✍#بێهزاد_خۆشحاڵی


@jnanipesheng

"ئاگرپا" چاپ و بڵاو کرایەوە.....



کۆمەڵە چیرۆکی "ئاگرپا" بە شێوەزارەكانی زمانی‌کوردی بە پێنووسی نووسەرانی‌کوردی نیشتەجێی تاران چاپ و بڵاو کرایەوە.

نووسەرانی ئەم کۆمەڵەچیرۆکە لە گرتە فیلمێکدا چاپ و بڵاو بوونەوەی ئەم بەرهەمەیان ڕادەگەیاند.



@jnanipesheng

@jnanipesheng

مۆسیقای کوردی و پێوەرەکانی.....


@jnanipeheng

کورد بەهۆی نەبوونی دەوڵەتی نەتەوەیی لەلایەن داگیرکەرانەوە بە دواکەوتوو و وەحشی نیشان دراوە



زۆرجار دەبینین کەسگەلێک بە ڕهایی دەڵێن "کورد لە ڕابردوودا خەڵکێکی داخراوی دواکەوتوو بوون"؛ وەک بڵێی ئەگەر دواکەوتووییەک هەبووبێت، تەنیا بە بەری کورد دوورابێت، لە کاتێکدا داخراوی و دواکەوتوویی کورد لە ڕابردوودا ئەگەر کەمتر لە گەلانی دیکە نەبووبێت، زیاتر نەبووە. جارێ داخراوی و دوگمبوون لە ڕابردوودا لە کورد بەو شێوەیە ناوەشێتەوە وەک لە گەلانی دیکە دەوەشێتەوە، بە ئێستاشەوە.

کورد لە سەت ساڵی دواییدا بەهۆی نەبوونی دەوڵەتی نەتەوەیی لەلایەک لەلایەن داگیرکەرانەوە بە دواکەوتوو و وەحشی نیشان دراوە، لەلایەک پێشی پێ گیراوە کە لەگەڵ پێشکەوتوویی دنیای مۆدێڕن بکەوێت. ئەوەی وا وەحشی نیشان دراوە و پێشی پێ گیراوە لەگەڵ دنیای پێشکەوتوو بکەوێت، بە مانای ئەوە نایە هەر لە بنەڕەتدا دواکەوتوو و داخراو بووە.

بۆیە کاتێک کەڵک لەو دەربڕینانە وەردەگرین دەبێ وریا بین، نەوەک نەوەی دواڕۆژی کورد بە بیستنی ئەو توڕەهاتانە متەمانە بەخۆی بێتە خوارێ.

✍️#ناسرای_خاتووزین_نووسەر


@jnanipesheng

‌ چاوەدێری مافی مرۆڤ لە نوێترین ڕاپۆرتی خۆیدا باسی لە وردەکارییەکانی یاسای "حیجاب و عیفاف" کردووە کە بڕیارە بەم زووانە بچێتە قۆناغی جێبەجێکردنەوە.
بەپێی ڕاپۆرتی چاوەدێری مافی مرۆڤ، هاوکات لەگەڵ جێبەجێکرانی ئەم یاسایە، ژنان دەبێ سەبارەت بە ڕەچاونەکردنی حیجابی زۆرەملێ چاوەڕێی سزاکانی وەک پێبژاردنی نەختیی زۆر گران، بەندکرانی درێژماوە و بێبەریکران لە سەفەر بن کە ئەمە دەتوانێ پارەیەکی زۆر بخاتە گیرفانی جێبەجێکارانی ئەم سزایانەوە.
گەڵاڵە یاسای "پشتیوانی لە بنەماڵە بە سەرنجدان بە پەرەدان بە فەرهەنگی عیفاف و حیجاب" و ناسراو بە "حیجاب و عیفاف" لە ٢٧ی خەرمانانی ئەمساڵدا و لە بەرەبەری دووهەمین ساڵوەگەڕی شەهیدکرانی ژینا ئەمینی و دەسپێکی بزووتنەوەی ژینا، لەلایەن شۆرای نیگەهبانەوە پەسەند کرا و بڕیار وا بوو لە دەوڵەتی پزشکیاندا جێبەجێ بکرێت.
ئەم یاسایە ژمارەیەک سزای بۆ جێبەجێکردنی حیجابی زۆرەملێ هێناوەتە گۆڕێ کە بە دیاریکراوی لە ڕووی ڕەگەزییەوە دیاری کراون و بەم پێیە کۆمەڵێک سزا دیاری کراون کە پێبژاردنی نەختی و بەندکرانی درێژماوە، سنووردارکردنی سەفەر و هاتوچۆ و دەرفەتی کار و پەروەردەش لەخۆ دەگرێ.
بە وتەی ئەم ڕێکخراوە، ئەم سنووردانانە لەلایەن ڕێژیمەوە نە تەنیا بە مەبەستی کۆنتڕۆڵکردنی زیاتری جەستەی ژنان بەڵکوو ئەتوانێ قازانجێکی مادیی زۆریش بخاتە گیرفانی کاربەدەستانی ڕێژیمەوە.
لەم ڕاپۆرتەدا ئاماژە بەوە کراوە کە ئەم گەڵاڵەیە لە ٧١ بڕگە پێکهاتووە و دەستی وەزارەتی ئیتلاعات، سپای پاسداران، پۆلیس و هێزی بەناو دادوەری بۆ بەدواداچوونی ژنان ئاوەڵا دەکات.
بەپێی ئەم یاسایە ئەو کاروبار و ناوەندانەش کە سەرپێچی لە جێبەجێکردنی ئەم یاسایانە بکەن، هەڕەشەیان لێ دەکرێ یان دادەخرێن.
ئەم یاسایە دەبێتە هۆی ئەوەی کە جیا لە بەهێزکردنەوەی گەشتی ئێرشاد، حیجاببانەکان و گەڵاڵەی نوور، گوشارەکان لەلایەن پیاوان و کۆمەڵگەی پیاوساڵارەوە پەرە پێ دەدەن.
لەم چوارچێوەیەدا هەر کەس لە شوێنە گشتییەکاندا بە بێ پۆششی ئیسلامی ببینرێت، لە ٢ هەتا ٥٠ میلیۆن تمەن سزای نەختی دەدرێت و ئەگەر تاوانی بە ناو بەدحیجابی دووپات بکڕیتەوە سزایەکی هەتا ١٥٠ میلیۆن تمەن، قەدەغەی چوونەدەرەوە هەتا دوو ساڵ، بێبەریکران لە چالاکیی ئۆنلاین هەتا دوو ساڵ و پێنج ساڵ بەندکران بەسەر کەسەکەدا دەسەپێت.


@jnanipesheng

ژنم من سەرچاوەیی ژین کەچی ژینم هەموو ژان...

#ڕۆژی_جیهانیی_ژنانی_لادێ

ناکرێت باسی بابەتێکی ئینسانی یان فەرهەنگی یان کۆمەڵایەتی بکەیت بەڵام ڕۆڵی گرینگی ژنان لە بەرچاو نەگریت. لە کوردستانی ئێمە بگرە زۆرتر لە هەر شوێنێکی جیهان،ژنان بەتایبەت ژنانی لادێ
وێڕای کار و ئەرکی قورسی ماڵ و بنەماڵە،هاوکات پێ‌بەپێ و شان‌بەشانی پیاوەکانیان، بگرە زۆرتر و زیاتر لە پیاوانیش،لە کار و ئەرکی دەرەوەی ماڵ وەکوو نان‌دەرهاوردن و ئاژەڵداری و کۆکەن و کشت‌وکاڵ، کاریان کردووە و زەحمەتیان کێشاوە و ڕۆڵی گەورە و بەرچاویان بووە ،کەچی بەداخەوە هیچکات بەپێی پێویست ڕێز لە ئەرک و کار و زەحمەتەکانیان نەگیراوە و هیچکات گرینگی و بایەخ نەدراوە بە جێگە و پێگەی بەرزی ژنانەیان.بێگومان باوکان و باپیرانی ئێمە زۆر زۆر بەختەوەر بوون و بەختەوەرن کە ئاوا هاوسەرانێکی سەختکۆش و زەحمەتکێش و پاک و شەریف و سخاوەتمەندیان بووە کە بوێرانە و فیداکارانە هەمووی هێز و هەست و توانای خۆیان پێشکەشی هاوسەر و ماڵ و منداڵ کردووە و هیچکاتیش هیچ چاوەڕوانییەکیان نەبووە.
بژین و بمێنن شێرەژنانی وڵاتم
#ڕۆژیار_حەسەنی

@jnanipesheng

@jnanipesheng

سەر لە نوێ بمنووسەوە
لە ئەزەلێڪی نوێ
ڪە دەستی هیچ داهێنەرێ
نەگەیشتوێ پێی
هیچ یاسایەڪ لەوێدا
سنوورەڪانی بانگ نەڪردبێت و
هیچ شەرمێڪ بە شەرمەوە
خۆی واژۆ نەڪردبێت

سەر لە نوێ بمنووسەوە
من تەماشاگەرێڪی بێ سەرەنجامم
لەم شانۆیەدا
ڪە نە تۆ گەیشتی بە ڪۆتایی و
نە من!
نە تۆ دەستت بەردا له بێدەنگیم و
نە من پیتەڪانی تۆم
      ڪۆ ڪردەوە
لە نێو نادیارێڪی کۆنەوە
ڪە ئایەتێ بوون
                بۆ خۆشەویستیم...!



#پ_ڕ_سایدا

#نێردراو_لە_لایەن_ئەندامانەوە

@jnanipesheng