Бу соғлом одамлардан онкологлар энг кўп эшитадиган савол. Шу муносабат билан сизларга учта янгилик айтаман.
Ёмон янгилик: глобал нуқтаи назардан қараганда, ўсма ўсиши — бу аҳмоқона, содда ва шу боис қўрқинчли «омадсизлик». Агар ўсманинг аниқ бир мутация билан боғлиқлигини билсак ҳам, бу мутациянинг мерос бўлиши айнан шу «омадсизлик» ҳисобланади.
Нейтрал янгилик: юрак-қон томир касалликларидан вафот этиш хавфингиз бир неча баробар юқори. Шундай экан, менинг блогимни ўқиётганингизда, ЭКГ қилишни, қон босимингиз ва холестерин миқдорини кузатиб боришни унутманг.
Яхши янгилик: агар эркак киши бўлсангиз, зарарли ўсмалар туфайли вафот этишнинг ярмининг олдини олиш мумкин; агар аёл бўлсангиз, учдан биридан кўпроқ ҳолатнинг.
Бу ҳақда The Lancet нашри бир йил аввал эълон қилган тадқиқот натижалари гувоҳлик беради.
Унга кўра, 10 йил давомида, 2010 йилдан 2019 йилгача содир бўлган 4,45 миллион ўлим таҳлил қилинган.
Эркаклар ўртасида онкологик касалликдан вафот этишнинг асосий сабаблари сигарет чекиш (33,9%), алкогол истеъмоли (7,4%) ва нотўғри овқатланиш (5,9%) билан боғлиқ бўлган.
Аёллар ўртасида ҳам сигарет биринчи ўринда (10,7%), иккинчи ўринда эса ҳимояланмаган жинсий алоқа (8,2%) бўлган. Яна 13,4%ни нотўғри овқатланиш ва метаболик ўзгаришлар билан боғлиқ бўлган учта омил бўлишиб олган.
Энди келинг, бизнинг яна қанақа умр кечиришимиз мумкинлиги ҳақида гаплашайлик.
1. Чекиш. Ҳа, бу ерда танлов йўқ: ташлаш керак. Ва буни қачон қилишингиздан қатъи назар ҳеч қачон кеч эмас. Пўпук раки скрининги ҳақидаги постимда айтиб ўтганимдек, 15 йил ўтгач, сиздаги хавф умумий популяциядаги каби бўлади.
2. Жисмоний фаоллик. Сизни яхши тушунаман: мен ҳам спортни ёқтирмайман. Лекин бу ерда ўзингиз учун қайси юкламалар мос ва ёқимли бўлиши ҳақида ўйлашингиз керак. Бу албатта тер оқадиган кросс-фит бўлиши шарт эмас. Оддий сайр ҳам етарли бўлади. Агар вақт сарфлашни ёқтирмасангиз, мана сизга тадқиқот: кунига 4 (!) дақиқа юқори жисмоний фаоллик (бу ерга ҳатто уйни жадаллик билан тозалаш ҳам киради) хавфларни камайтириш учун етарли.
3. Алкогол. Биз уни алоҳида муҳокама қилгандик. Ҳаммаси дозада. Идеал ҳолда — умуман ичмаслик.
4. Овқатланиш. Энг қийини. Буни кока-кола, шоколаддан қаттиқ боғланган одам сифатида айтяпман. Бу ерда ҳам алкогол каби, ўзингизга қоида киритинг ва унга амал қилинг. Ёки ўзингиз учун қоида ўйлаб топинг: масалан, ўзингизни мақтаб бирор нарса қилишингизда ман этиладиганни ейиш. Тўлиқ воз кечиш кучли иродага эга одамлар учун яхши, лекин ҳамма ҳам бундай эмаслиги аниқ. Қолаверса, қачон бир марта бундай қоидаларни бузсангиз, ўзингизни айблаб, бундай носоғлом овқатларни камайтиришдан ҳам воз кечасиз. Ва албатта, сабзавотлар ҳақида унутманг. Ҳозир мавсум, шунинг учун бугун салат тугараётганингизда помидор сизни ёруғ келажакка етаклаётгани ҳақида ўйланг. Овқатланиш катта мавзудир, бу ҳақда алоҳида пост ёзаман.
5. Ва албатта, ҳимояланинг ва ўзингиз ёки фарзандларингиз учун ВПЧдан эмлаш ҳақида ўйланг!
Ҳа, юқоридаги барча тавсияларга риоя қилган ҳолда ҳам ўзингизни 100% ҳимоя қила олмайсиз. Бирор нарсадан бошланг. Ва мувозанатни унутманг: ракдан қочаман деб, ҳаётнинг барча лаззатларидан дарҳол воз кечманг, акс ҳолда унда ҳаётнинг нима кераги бор?
Ўзингизни асранг!
https://t.me/OncosurgeonTashkent