Радикализм инсоният учун улкан хавфдир. Унинг ҳар қандай кўриниши, миллий, диний ёки сиёсий бўлсин, атрофдагиларнинг ҳаётига ёмон таъсир қилади, издан чиқаради, баъзида минглаб қурбонлар ҳам беради.
Радикализм:
- шахс ёки гуруҳ ўз дунёқарашига, фикрларига, ҳаёт тарзига, принципларига тўғри келмайдиган ҳар қандай тушунчани рад этиши,
- ўз йўлини энг тўғри йўл деб билиб, қолганларни адашганлар деб билиш;
- ўзгача фикрлайдиганларга нисбатан нафрат;
- керак бўлса уларни мажбурлабда ўз йўлидан юргизишни хоҳлаш.
Радикализм демократия ва толерантлик ғояларининг бутунлай қарама-қаршисидир чунки асосий муаммо улар бошқаларнинг эркини кескин чеклаши ёки шунга ҳаракат қилишидадир.
Бизда сўнгги йилларда радикализм сўзи асосан диндорларга нисбатан қўлланилди. Лекин, аслида радикализмнинг турлари кўп ва унинг ҳар қандай шакли жамият учун хавфли. Радикал диндорлар хавфли бўлгандек, радикал атеистлар, радикал феминистлар, радикал миллатпарастлар, радикал коммунистлар ва бошқа радикаллар ҳам бирдек хавфли.
Ривожланган мамлакатлар матбуотида радикал гуруҳлар ҳақида кўпроқ ёритилгани учун бу муаммо кўпроқ уларга хосдек кўринади. Лекин, радикализм кўпроқ учинчи дунё мамлакатларига хос хусусиятдир. Масалан, дунёда энг миллатпарастлик ёки миллий радикализм ривожланган мамлакат Ҳиндистон ҳисобланади.
Бизда асосий миллий ғояга айлантирилган "маънавият ғояси" атрофида ҳам маълум радикал шахслар шаклланиб улгурди. Уларнинг бир қисми собиқ радикал коммунистлар бўлса, сўнгги йилларда маънавият ғоясига боши билан шўнғиган янги унданда радикал ёш маънавиятчилар етишиб чиқди. Энди биз улар билан яшашга, ҳаётимизда уларнинг таъсирини сезиб туришга мажбурмиз. Аввалроқ, калтапайпоқ масаласи ҳам мана шу "радикал маънавиятизм"нинг кўринишидир. Радикал маънавиятчилар сизнинг қанақа яшашингиз, фикрлашингиз, кийинишингиз, сўзлашингиз, ҳатто тўшакда қанақа алоқа қилишингиз устидан ҳукм ўқишга ўзини ҳақли деб билади.
Одатда радикал шахслар тоқатсиз бўлганлиги учун уларни ўзгартириш, муаммони ечиш йиллар, баъзида асрлар талаб қилади. Улар билан баҳслашиб дунёқарашини ўзгартириш, уларни эркин фикрлашга мажбурлаш имкони деярли йўқ. Чунки соғлом фикр айтилган ҳолатда уларнинг психологик қуроли сизнинг оилангиз, турмуш ўртоғингиз, фарзандларингиз ёки шахсиятингизга ҳужум билан бошланади ва одатда энг қабиҳ психологик қуролларни қўллашади. Уларда скептик дунёқараш йўқлиги сабабли умумлаштиришни жуда яхши кўришади. Ҳар бир калтапайпоқ кийган одам гомосексуал, соқол қўйган одам террорист, тиззадан баландроқ кийим кийган аёл фохиша, қайсидир диний дунёқарашни савол остига қўйган одам дин душмани каби умумлаштиришлар радикалларнинг аксарига хос хусусиятдир. Улар билан қанчалик баҳс қилиб, уларга қанчалик қаршилик кўрсатсангиз, улар шунчалик радикаллашиб боришади чунки улар ҳаётни ўз догмаси ўлчовлари билангина кўроладилар.
Кўпинча радикаллар ўзига ишонган, бахтли одамлардек кўринади. Аслида улар ўзгаларга нисбатан нафрат билан яшайдиган, руҳий томондан жуда кучсиз одамлар бўлишади. Радикалларга хос хусусиятлардан бири скептик ёки таҳлилий онгнинг мавжуд эмаслиги, ўз догмасига тўғри келадиган ҳар қандай маълумотни ҳеч қандай таҳлилсиз, саволларсиз мутлақо ҳақиқат сифатида қабул қилишдир. Шу учун ҳам радикал инсонларни манипуляция қилиш, ўзидан чиқариш, улардан ўз мақсадлари йўлида фойдаланиш жуда осон.
Толерантлик, очиқ фикрлилик бу зиёли, билимли, кенг дунёқарашга эга қатламга тегишли хусусиятлар бўлиб, радикаллардаги ички ожизлик, шахс сифатида шаклланишидаги муаммолар бу хусусиятларни ўзларида шакллантириш имконини бермайди.
Хуллас, радикализмнинг ҳар қандай кўриниш жамият учун хавфлидир. Маълум бир радикал гуруҳларнинг жамиятда таъсири ошиб кетиши бошқа қатламларнинг ҳуқуқи ва эрки чекланишига олиб келади.
Биз радикаллар билан ривожланган мамлакат қуролмаймиз. Бизга очиқ фикрли, ўзини, билимларини савол остига қўя оладиган, сўнгги ҳақиқатга даво қилмайдиган, изланишдан тўхтамайдиган, ўз устида ишлайдиган, ҳақиқатни айтишдан қўрқмайдиган интеллектуал элита керак.
Каналга уланиш
@centerasiastudy