حضرت ابوالمعانی "بیدل دهلوی"

📌 در پیوند به اطلاق واژه‌های «فارسی» و «دری» بر زبان ما:

آیا می‌دانید که در حقیقت، زبانی به نام «دری» وجود نداشته و ندارد. بلکه نام زبان رسمی کشور ما در طول تاریخ، «فارسی» بوده است که «دری» صفت آن بوده است.

همین زبانی که در جغرافیای خراسان دیروز و افغانستان امروز، فارس دیروز و ایران امروز و کشور تاجکستان امروز رواج دارد و نیز در شبه قارۀ هند چندین قرن زبان رسمی بوده، زبان فارسی بوده است؛ نه زبان دری!

اطلاق واژۀ «دری» بر زبان فارسی در شعر شاعران و متون قدیم که گاهی صورت گرفته، به گونۀ مجازی بوده است؛ یعنی که صفت را به جای موصوف به کار برده‌اند؛ نه اینکه نام زبان، «دری» بوده باشد. این اطلاق کلمۀ «دری» به گونۀ مجازی بر این زبان، در شعر شاعران فارس قدیم و ایران امروز نیز به کار رفته است.

بنابراین احمقانه است که این زبان را در افغانستان، «دری» بگویند، در ایران فارسی بگویند و در تاجکستان «تاجیکی» بگویند. بلکه نام اصلی این زبان در همه قلمرو این زبان، همان «فارسی» است و کلمۀ «دری» صفت زبان «فارسی» است؛ نه نام زبان. چه این زبان در طول تاریخ قبل از اسلام و در تمام دوران اسلامی تا امروز، به حیث زبان دربار شاهان و امیران مطرح بوده است. بدین اساس، «فارسی دری» گفته شده است.

بنابراین خوب است که در کشور ما زبان «فارسی دری» اطلاق شود؛ یعنی زبان فارسیی که در دربارها رواج داشته و نسبت به سایر لهجه‌ها سره‌تر و سوچه‌تر است؛ چه جایگاه اصلی پیدایش این زبان، همانا خراسان و ماوراء النهر بوده و دربارهایی که این زبان در طول تاریخ در آن رسمیت داشته، بیشتر در خراسان اسلامی بوده‌اند که بیشتر کشور ما را احتوا می‌کند.

نوشتۀ فضل الرحمن فقیهی استاد دانشگاه هرات


@Aayenayidil
.

.
چون شخص سایه بیدل! صدر بساط عجزیم
تعظیم برنخیزد از روی مسند ما

#بیدل_دهلوی


@bidele_dehlawy

.
در دیر بوالفضولیم، درکعبه ناقبولیم
یارب! شکست دل کن محراب معبد ما

#بیدل_دهلوی

@bidele_dehlawy
.

.

دل آشفتهٔ ما را سر مویی دریاب
ای سرموی تو سرکوب ختن‌ها تنها

#بیدل_دهلوی


@bidele_dehlawy
.

.
عشق نبود به عمارتگری عقل شریک
سیل ازکف ندهد صنعت ویرانی را

#بیدل_دهلوی


@bidele_dehlawy
.

.
رنگ‌ها دارد بهارِ عالمِ بی‌رنگِ عشق
حسن اگر خواهد دویی، آیینه هم داریم ما


#بیدل_دهلوی

@bidele_dehlawy

.
گر به خود سازد کسی سیر و سفر در کار نیست
این‌که هرسو می‌رویم از خویش رم داریم ما


#بیدل_دهلوی

@bidele_dehlawy

.
التفات عشق آتش ریخت در بنیاد دل
سیل شد تردستی معمار، این ویرانه را


#بیدل_دهلوی

@bidele_dehlawy

اشکی‌ست بر سر مژه بنیاد فرصتت
مغرور آرمیدنی اما گذشته‌ای

#بیدل_دهلوی


@bidele_dehlawy

یک تار مو گر از سر دنیا گذشته‌ای
صد کهکشان ز اوج ثریا گذشته‌ای

بار دل‌ست این‌که به خاکت نشانده است
گر بی‌نفس شوی ز مسیحا گذشته‌ای


#بيدل_دهلوى

@bidele_dehlawy

.
نفع زین بازار نتوان برد بی جنسِ فریب
ای که سوداندیشه‌ای، سرمایه کن تزویر را

#بیدل_دهلوی


@bidele_dehlawy
.

.
ساده‌دل از کبر دانش، ترش‌رویی می‌کشد
جوهر این‌جا چین ابرو می‌شود شمشیر را

#بیدل_دهلوی


@bidele_dehlawy
.

.
تا به کی باشد کسی سودایی سود و زیان
تخته می‌گردد به یک خشت لحد دکان حرص
عالمی اسباب بر هم چید و زین دریا گذشت
تا نفس داری تو هم پل بند از سامان حرص

#بیدل_دهلوی

@bidele_dehlawy

.
خواه برگنج قناعت، خواه در قصر غنا
روزکی چند است بیدل هرکسی مهمان حرص

#بیدل_دهلوی


@bidele_dehlawy

ز غصه، چاره ندارد دلی که آگاه است
فروغِ گوهرِ بینش چو شمع، جان‌کاه است


#بیدل_دهلوی ☘

@bidele_dehlawy

.
جز فنا گویند رنج زندگی را چاره نیست
از چه یارب! تشنهٔ این درد بی‌درمان شدیم


#بیدل_دهلوی

@bidele_dehlawy