آذرِ بُرزین‌مهر

اغلب درباره‌ی این می‌نویسند که میکله آنجلو (در فارسی مشهور به میکل آنژ) در مجسمه‌ی داود خود مویرگ شماره‌ی فلان و دیسک و سیاتیک (!) سوژه‌ی خود را نشان داده است.
این نقد هنری مبتذل است که نسبت هنر را بر اساس تقلید از واقعیت می‌سنجد و اغلب برای عوام جالب است، آن هم عوام دوره‌ی جدید که با بعضی پیشفرض‌های رسانه‌ای مسموم شده‌اند، ورنه مادرِ مادربزرگ شما در روستای فلان زیبایی نقوش گلیم را بر اساس شباهتشان به حیوانات و گیاهان واقعی نمی‌سنجید.
اما آنچه درباره‌ی این مجسمه جالب است این است که بریده‌های آن هم معنی‌دار است. مثلاً این تصویر که صرفاً یکی از دست‌های مجسمه را نشان می‌دهد، حتی اگر کل اثر را ندیده بودیم، باز هم آن حالت مصمم کسی که به جنگ می‌رود را القا می‌کرد.

#قلعه‌_ذات‌الصور

این چنین مسکین که منم، کیست که مرا رهایی بخشد؟
کانتات برای گروه همخوانان کلیسا، اثر یوهان/یوحان زباستین باخ

Bach, Johann Sebastian - Ich elender Mensch, wer wird mich erlösen BWV 48
Choro con Choral

#در_حضرت_امر_حسی

بازاندیشی مفاهیم فرهنگی

تعصب مذهبی

گروهی من که من آنها را آتئیست‌های فارغ‌التحصیل مدرسه‌ی شهید میرزاقاسمی می‌نامم و اکنون به صدایی پرقدرت در جامعه‌ی ایران بدل شده‌اند، چنین می‌نمایند گویی تعصب مذهبی ریشه‌ی مشکلات جامعه است. اینها جماعتی هستند که در خانواده‌های مذهبی یا مذهب‌زده‌ی دهه‌ی پنجاه و شصت و حتی هفتاد بزرگ شده‌اند. سرکوب مذهبی شدیدی را تجربه کرده‌اند و از این رو، در حالی که تا سنین نوجوانی خودشان حافظ قرآن بوده‌اند، قرآن را برای آنچه خودشان «جوانی کردن» و عشق و حال زندگی می‌دانند مزاحم یافتند و لذا کنارش گذاشتند و آتئیست شدند. موضع آنان در واقع چیزی نیست جز شکلی مبتذل و هزار بار رقیق شده از بعضی پیشفرض‌های عصر روشنگری که عصری ضددین بود.

بنابر پیشفرض‌های آنان، ارباب دین، مردم را با فریب به تعصب بر سر چیزهای بی‌اهمیت وامی‌دارند. تعصب باعث تنش و درگیری در جامعه می‌شود و می‌تواند تا مرز آدمکشی برود. حال آنکه اگر ما آتئیست شویم، یعنی همه‌ی ادیان را به یکسان غلط بدانیم (البته این اطفال هوچی‌گر که نهایت سوادشان درباره‌ی دین هم از کتاب تعلیمات دینی همان مدرسه‌ی میرزاقاسمی می‌آید، خبر ندارند دین بودا یا کنفوسیوس خدا ندارد) تعصب مذهبی که یک عامل شقاق و تنش و خشونت در جامعه است از میان برداشته می‌شود.

انقلابیون فرانسه که می‌خواستند برای رساندن بشر به سعادت نهایی آخرین شاه را با روده‌ی آخرین کشیش دار بزنند همچو فرضیاتی داشتند و اینها عملاً جز پیروان بی‌مقدار همان‌ها نیستند. ظاهر مضحک بعضی اختلافات مذهبی به آنان برای تحکیم و اثبات "عقلانیت" مدعیاتشان کمک می‌کند. مثلاً در آنچه به شقاق بزرگ مشهور است، دو مذهب کاتولیک و ارتدکس در مسیحیت پدید آمد. یکی از علل این شقاق بحث بر سر تثلیث بود. اعتقادنامه‌ی نیقیه برای تبیین اصول دین مسیحی می‌گوید: خدا پدر است و از پدر پسر و روح‌القدس ناشی شده‌اند. دعوا بر سر این در گرفت که روح‌القدس هم از پدر ناشی شده یا از پسر.

آتئیست کذا که به خدا اعتقاد ندارد و فکر پسر داشتن خدا را تمسخر می‌کند، طبعاً دعوا بر سر این مسائل را نیز ابلهانه می‌داند. به همین ترتیب جنگ‌‌های صلیبی برای آزادسازی اورشلیم مقدس (محل زندگی و تصلیب عیسی) نیز از نظرش جنایاتی بی‌موجب است. دعواهای شیعه و سنی و چه و چه نیز همینطور.

آتئیست که نوعاً موجودی است با ذهنی ساده و به همین دلیل خودش قبلاً دچار تعصب مذهبی بوده و الان دچار تعصب ضدمذهبی طبعاً نمی‌تواند ببیند که چیزهایی به عظمت شقاق بزرگ در کلیسا که اروپا را به دو قسمت تقسیم کرد یا جنگ صلیبی یا نظایرش نمی‌تواند به صرف تعصب و جاهلیت مردمی که هنوز با ارزش‌های روشنگری آشنا نشده‌اند رخ داده باشد. در واقع مسیحیت بر ساختار و چهارچوب امپراتوری روم سوار شد. همان علل مختلف فرهنگی، سیاسی، جغرافیایی و... که باعث شد امپراتوری روم به دو قسمت تقسیم شود، کلیسای مسیحی را هم که بر ساختار آن امپراتوری سوار شده بود ناچار تقسیم کرد. طرف شرق یونانی‌زبان بود، طرف غرب لاتین‌زبان. فاصله‌ی جغرافیایی اینها از هم زیاد و ارتباط میانشان دشوار بود. طرف شرق هنوز امپراتوری بود (بیزانس) حال آنکه در طرف غرب امپراتوری با حمله‌های اقوام وحشی ژرمن و ... سقوط کرده بود و ساختار سیاسی متزلزلی جانشین آن شده بود. با این همه تفاوت طبیعی بود که شقاقی میان دو طرف پیش بیاید. این شقاق باید پیش می‌آمد. لازم بود بهانه‌اش را بیابند، که یافتند. این شقاق از آن رو رخ نداد که تعصب مذهبی چشم افراد را کور کرده بود.

جنگ جهانی اول هم اسماً با شلیک یک گلوله و ترور ولیعهد اتریش-مجارستان شروع شد. ولی در واقع پیمان‌های متعدد توافق و اتحاد میان دولت‌های اروپایی در دوران موسوم به صلح مسلح از مدت‌ها پیش شرایط آمادگی جنگ را پدید آورده بود. جنگ را یک گلوله یا یک ترور آغاز نمی‌کند. این تنها می‌تواند بهانه باشد.

اهمیت این قضیه برای فرهنگ ایران در لحظه‌ی کنونی آن است که ما را به این توجه دهد که اگر با چشم کم‌بینای آتئیسم نگاه کنیم، ممکن است به نظرمان برسد در دو سه قرن پیش و پس از سقوط شاهنشاهی ساسانی و حمله‌ی اسلام، ایران دستخوش تعصب مذهبی بوده. حال آنکه آنچه تعصب مذهبی می‌نامند، در دوران ساسانیان گاهی هم حافظ کشور از انواع و اقسام اعتقادات ویرانگر است (از جمله همان مسیحیت که امپراتوری روم را نیز نابود کرد) و پس از سقوط ساسانیان بهانه‌هایی برای احیای هویت ایرانی در برابر خلفای اشغالگر.

#بازاندیشی_مفاهیم_فرهنگی
سپاس ریوندی

ریوخین دچار حالت افسردگی شده بود. سعی کرد بفهمد چه چیزی اذیتش می‌کند؟ چه بود؟ اهانت! بله همین بود! همان کلمات موهنی که بِزدُمنی نثارش کرده بود. اگرچه منشاء اصلی عذاب روحی او نه موهنی بودن آن حرف‌ها که حقیقت داشتنشان بود.

میخائیل بولگاکف
مرشد و مارگریتا


پی‌نوشت: اغلب افراد تفاوت میان حقیقت تلخ و توهین را نمی‌فهمند. به هر حال اگر آدمی رذل است، رذل نامیدن او توهینی در حقش نیست. نیز دیگران موظف نیستند که در بهترین افکار ما درباره‌ی خودمان شریک باشند. من ممکن است به هزار دلیل رفتارها و کردار خودم را درست یا نهایتاً قابل اغماض بدانم. قرار نیست دیگران نیز همینطور فکر کنند و قرار نیست اگر نظر متفاوتی داشتند، به من توهین شود.

پی‌نوشت دوم: کاش لزومی به گفتن این بدیهیات نمی‌بود.

#کتاب_شن

امروز دیگر نمی‌توان به کسی گفت: «تو به راه راست نمی‌روی! زندگیت را اصلاح کن!» این حرف را نه به خودمان می‌توانیم بزنیم، نه به دیگران. امروز می‌گویند اگر زندگیت تلخ است، علت آن خرابی اعصاب است و از این قبیل حرف‌ها!

لیِف تالستوی
سونات کرویتسر

اخطاری به غایت مهم از جانب یک محافظه‌کار: مفاهیم درست و غلط از زندگی ما به نحوی فزاینده ناپدید می‌شوند (از همان قرن نوزدهم که تالستوی با تیزبینی خود تشخیص داده بود) و جنبه‌ی اخلاقی خود را از دست می‌دهند. درستْ دیگر چیزی است که با آن خوش بگذرد. طبیعی است که وقتی این چنین طرز فکری در جهان رایج است، جهان ما نتواند هیچ گونه شکوه و رفعت و زیبایی بیافریند.

#کتاب_شن

مایکل اوکشات با یک‌عمر تلاش برای فهم ماهیتِ آنچه خودش «اجتماع مدنی» می‌نامید، متفکر سیاسی نامداری شد که می‌شناسیم. منظور اوکشات از اجتماع مدنی نوعی اجتماع است که خواسته‌ها و آرزوهای سیاسی ما در آن به تعادل می‌رسد و برآورده می‌شود. او در در کردار بشر، نظریۀ نظم سیاسی‌اش را بر تقابلی میان اجتماع مدنی و اجتماع هدف‌محور بنا می‌کند. مردم در اجتماع هدف‌محور برای مقصود و هدف خاصی گرد هم می‌آیند، و مشارکتشان مبتنی است بر نیاز به همکاری برای رسیدن آن مقصود. اجتماع‌های هدف‌محور بر چندین نوع است: مثلاً، ارتش را داریم، که در آن دستورات از بالا به پایین، از طریق سلسله‌مراتب یکان‌های تابعه یا زیردست منتقل می‌شوند، و همیشه به هدف واحد شکست‌دادن دشمن معطوفند؛ مثال دیگر کسب‌و‌کار است، که در آن چه‌بسا اهداف روز‌به‌روز دائماً تغییر کنند، هرچند در آن، لزوم رسیدن به سود در بلندمدت حرف اول را می‌زند؛ انواع گوناگونی از آموزش هست که آدم‌ها برای مشاغل و حرف آماده می‌کند.

اوکشات معتقد بود که با فشار الیت‌های سیاسی، مدیران، احزاب، و ایدئولوژی‌ها، اجتماع هدف‌محور بیش از پیش جای اجتماع مدنی را گرفته است. فقط سوسیالیست‌ها نیستند که با اهداف برابری و عدالت اجتماعی‌شان موجب این جابجایی شده‌اند. تلاش لیبرال‌ها برای عملی‌کردن طرح‌هایشان از مفهومی انتزاعی و جهانشمول از عدالت و حقوق بشر؛ تلاش جناح مثلاً محافظه‌کار برای دستیابی به رشد اقتصادی به عنوان ریشۀ نظم اجتماعی و هدف حکومت—اینها هم گرایشی دارند به جایگزین‌کردن اجتماع مدنی با نوع جدیدی از شیوۀ کار یا روال سیاسی، که در آن نهادهای جامعه به سمت هدفی منحرف می‌شوند که شاید با پویایی درونی‌شان ناسازگار باشد.

تمایز میان اجتماع مدنی و هدف‌محور تمایز سفت‌و‌سخت و بی‌انعطافی نیست: بسیاری از ساحت‌های سیاسی ما از هر دو ترتیب بهره‌ای دارند. با این‌وصف، دشوار بتوان انکار کرد که اجتماع هدف‌محور در قیاس با ‌شکل‌های معمول اجتماع، به جهت متفاوتی میل دارد. در اجتماع هدف‌محور، دستورات از بالا صادر می‌شوند؛ رقابت‌هایی در آن هست و نافرمانی‌هایی؛ هم شکست خانمان‌برانداز وجود دارد و هم موفقیت موقت. همه‌چیز به یک انرژی پیش‌رونده بستگی دارد که اگر بخواهیم شیرازۀ امور از هم نپاشد و متلاشی نشود باید پیوسنه آن را به قوت خود نگاه‌ داشت. به همین دلیل است اینقدر به «ترقی» و «رشد» متوسل می‌شوند و پیوسته دم از «پیشرفت» به سوی هدفی می‌زنند که، به‌هرحال، باید همواره جایی در آینده باقی بماند، مبادا دیگر نتواند روحیۀ فداکاری و جانفشانی شهروندان را تجدید کند.

اشتفان تسوایگ در دنیای دیروز، علت زوال و سقوط نظم مدنی در اروپا را افسانۀ ترقی می‌داند. تسوایگ در همۀ ایدئولوژی‌های روز—کمونیسم، سوسیالیسم، نازیسم، فاشیسم— تلاش مخرب واحدی را می‌بیند برای بازنوشتن اصول نظم اجتماعی بر اساس پیشرفتی خطی از گذشته به آینده. کیش پیشوا‌پرستی، کیش «حزب پیشگام»، کیش «آوانگارد»—همگی فرضشان این بود که جامعه سمت‌و‌سو و راستایی دارد، به همان‌سان که کسب‌وکارها و ارتش‌ها هدفی دارند. و همگی حکم به سربازگیری روزافزون از شهروندان دادند، و راه را برای استحالۀ کارکردهای جامعه در تشکیلات دولت باز کردند.

راجر #اسکروتن
@out_of_step

بازاندیشی مفاهیم فرهنگی

شاعر - سه (تقابل با جنگآور)

ویدئوی مشهوری هست که در آن محمدرضا شاه پهلوی همسر خود را سرزنش می‌کند و می‌گوید: «در زمانی که کشور ایران اشغال می‌شد، با کدام ساز و آواز می‌خواستند بروند به جنگ اشغالگر؟»

سیاق این گفته در آن بریده ویدئوی مشهور روشن نیست. ولی احتمالاً این تعارض میان جناح راست و چپ دربار است. جناح راست آن عظمت عینی ایران را می‌خواهد که بر اقتدار نظامی-اقتصادی-سیاسی مبتنی است. جناح چپ آن بیشتر دغدغه‌ی معنویت و تعالی فرهنگی را دارد که طبعاً بر هنر و ادب اتکا دارد. نتیجتاً ژنرال‌های جناح راست، ارتشتاران و کارآفرینان و سیاستمردان هستند و ژنرال‌های جناح چپ شعرا و هنرمندان. باعث تعجب نیست که جماعت توده‌ای، یعنی جناح چپ سپهر سیاسی (نه فقط دربار) هم ترجیح بدهند به جای کار شاق نفوذ در دستگاه نظامی و امنیتی، به کار سهل نفوذ در نهادهای فرهنگی رو بیاورند. اتفاقی که در اروپا و آمریکا هم افتاده بود و در دهه‌ی پنجاه و خاصه شصت قرن بیست بالا گرفت و امروز دیگر به حد نهایی خود رسیده است. هم امروز هم جناح چپ اپوزیسیون از قدرت شعر حرف می‌زند و جناح راست از ضرورت اقدامات خشن احیاناً نظامی.

این جهت‌گیری واگرا (راست به نظامی‌گری چپ به شاعرانگی) ممکن است در بادی امر خیلی معقول به نظر برسد. یکی مردانه می‌نماید، یکی زنانه. یکی خشن و قاطع است، یکی ظریف و شکننده. ایرانی نیز موقع افتخار به تاریخ ایران، ناخودآگاه و ندانسته این تمایز را رعایت می‌کند. در ایران باستان به عظمت و اقتدار نظامی و اقتصادی و سیاسی می‌نازد، در ایران پس از اسلام به غزل عرفانی و کاشیکاری و قالیبافی. ملتی که از عرش رفعت نظامی خود به فرش آمده، شاهنشاهیش را از دست داده، اول پایمال عرب است و سپس باربار پایمال حملات پایان‌ناپذیر اقوام ترک و مغول آسیای میانه، طبیعی است که دیگر قائد و ارتشتار نداشته باشد و در عوض شاعر و کاشیکار تولید کند.

اگر به شخصیت‌ اصلی شعر فارسی دقت کنید، عاشق ناکامی که چون ولگردان در خرابات می‌گردد و غم گدازان هجران را در جام باده می‌فرونشاند، می‌بینید از چنین شخصیتی هر چه برآید جنگ برنمی‌آید. به معنای سنتی -یا خوش دارید جنسیت‌زده‌ی- کلمه، او اصلاً "مرد" نیست.

اکنون این دو گرایش را به جای اینکه در تخالف با هم در عرصه‌ی سیاست ببینیم، روی بردار تحولات تمدن ببینیم. آنجا به نظر می‌رسد که ملت‌ها با فضایل مردانه به عظمت می‌رسند و با فضایل زنانه به معنویت. ابتدا فقیرند، اما جنگآور و مصمم. سپس در اثر قاطعیت عمل و جنگآوری بر دیگران چیره می‌شوند، قدرت ثروت همراه خود می‌آورد. سپس ثروت به شکل رفاه درمی‌آید. رفاه تنبلی می‌آورد و تنبلی انحطاط.
اعصار به اصطلاح طلایی تمدن‌ها زمانی می‌رسد که دستآوردهای نظامی-اقتصادی-سیاسی دارند کم‌کم به دستآوردهای فرهنگی بدل می‌شوند. روس‌ها در جنگ 1812 فاتح اروپا (ناپلئون) را شکست می‌دهند. در این زمان جوانکی به نام آلکساندر پوشکین سودای تعالی شعر روس را دارد. یونانیان در جنگ با شاهان هخامنشی پیروزمند می‌نمایند و یکی از سربازان همین جنگ‌ها، آیسخولوس، تراژدی آتنی و نخستین نمایشنامه‌های باقیمانده‌ در تاریخ بشر را می‌آفریند. ناوگان پیروزمند اسپانیا آمریکا را اشغال می‌کند و سپس عصر زرین ادبیات اسپانیا (سروانتس، کالدرون، لوپه دبگا و...) فرا می‌رسد. ناوگان پیروزمندتر رقیب او، در بریتانیا پیدا می‌شود و مقارن آن شکسپیر. پس آیا واقعاً شاعرانگی و جنگآوری با هم در تعارضند؟

به این منظور بد نیست به ادبیات کهن ملتی بنگریم که دوردستی سرزمین سکونتش و علل دیگر باعث عقب‌ماندگی او شده. همانطور که انسان‌شناسان قدیم، قبایل بدوی را به این علت بررسی می‌کردند که آنان را در وضعیت "کودکی" انسان می‌دیدند و می‌خواستند بدانند اصل انسان قبل از تمدن چگونه بوده، به یک ملت عقب‌مانده در تاریخ از این جهت نگاه کنیم و ببینیم که موضع او در قبال این فضایل چیست؟ منظورم ملت ایسلند است و پاسخ آنان به این سوال جالب است.

بزرگ‌ترین قهرمانان تاریخ ایسلند که ساگاهای ایسلندی کارنامه‌ی کارهای نمایان آنان است، اشخاصی نظیر اِگیل اسکالاگریمسن یا گرتیر آسموندارسن، قهرمانان جنگی هستند و همزمان شاعر! دو تا از تکان‌دهنده‌ترین روایات مربوط به اُدین، مِهین‌خدای اساطیر شمال اروپا، او را در حالی نشان می‌دهد که یک: برای جنگ بزرگ آخرالزمان خود را آماده می‌کند و دو برای به دست آوردن نوشابه‌ی شاعری خود را از درختی آویخته است. در واقع او همزمان ایزد موکل بر دو گروه است: جنگآوران و خنیاگران و اینها تقریباً یک چیز قلمداد می‌شوند.

اکنون به سنت خود بازگردیم. آیا بزرگ‌ترین شعر تمام اعصار و قرون، بزرگ‌ترین دستآورد ادبی ملت ایران از آغاز حیاتش تاکنون، شاهنامه‌ی فردوسی، درباره‌ی مردان جنگی نیست؟

#بازاندیشی_مفاهیم_فرهنگی
#نقد_ادبی_به‌مثابه_زندگی
#شاه‌_نامه‌ها

مطلب یک و دو

و [کلمه] صورت جسم گرفت.
بخشی از مس سی مینور، اثر یوهان/یوحان زباستین باخ
با اجرای جان الیوت گاردینر

برگرفته از عبارت آغازین انجیل یوحنا: در آغاز کلمه بود و کلمه صورت جسم گرفته میان ما حاضر شد.
مطابق انجیل یوحنا، کلمة الله، جوهر الهی یا چیزی از این قبیل، متجسد گردیده، به صورت و شکل انسانی در قالب عیسی روی زمین ظاهر میگردد.

#در_حضرت_امر_حسی

داستان اردشیر بابکان و گلنار یکی از جاذب‌ترین و در عین حال مهجورترین داستان‌های شاهنامه است.
بنا به یکی از رسوم رایج در عهد باستان، شاهان از حکام پرقدرت محلی یا مجاور، از هر کسی که احتمال می‌رفت بتواند تهدیدی برای قدرت سیاسی-نظامی آنها باشد، گروگانی می‌ستاندند. بابک از دودمان ساسان فرماندر استخر/فارس است و پسر او اردشیر (بعدها مشهور به اردشیر پاپکان) در دربار اردوان پنجم، آخرین شاه اشکانی ساکن است.
آنجا گلنار که سوگلی اردوان شاه است، روزی او را می‌بیند و عاشقش می‌شود و شبی بیگاه به بالین مرد جوان می‌آید. آن دو رابطه‌ی عاشقانه‌ی پنهانی را می‌آغازند. نقطه‌ی اوج داستان جایی است که اردشیر متهور که با سوگلی شاه همخوابه شده، به گلنار می‌تازد که چرا هر روز پیش اردوان شاهی و پیش من نه.
سپس از طرح بزرگ خود پرده برمی‌دارد: از دربار فرار کردن، به استخر/فارس رفتن، از آنجا بر شاه شوریدن و خود به مقام شاهی رسیدن. گلنار که کنیزکی بیش نیست، مقابل یک دوراهی قرار می‌گیرد: سوگلی شاه امروز ماندن یا از همه چیز دست شستن و قمار کردن روی بخت و طلعت و حمیت مرد جوانی که می‌خواهد شاهنشاه بعدی ایران‌زمین باشد...

در جلسه‌ی دوم کلاس روایت‌شناسی که به موضوع منشاء روایت می‌پرداخت، این یکی از داستان‌هایی بود که بررسیدیم. گذشته از جاذبه‌های خود داستان، یک علت انتخاب آن این بود که این داستان در رده‌های "داستان‌های تاسیس" قرار می‌گرفت. داستان‌های تاسیس شکلی از روایت هستند که پیدایش یک پدیده‌ی تاریخی و یک وضع موجود سیاسی را عرضه می‌کنند. کارآفرینی که کارخانه‌ای بنیان می‌گذارد، شاهی که سلسله‌ای را بنیان می‌گذارد، پیامبری که دینی را بنیان می‌گذارد و نظایر این همه در این رده قرار می‌گیرند. این روایت‌ها پاسخی هستند به این سوالی که می‌پرسد: چه شد که...
دیگر روایت مورد بررسی در این رده داستان تاسیس دین یهود مطابق روایت کتاب مقدس/قرآن بود که قهرمان آن در هر دو کتاب طبعاً موسی است. این داستان در جلسه‌ی بعد موضوع بررسی بیشتر قرار خواهد گرفت.

پی‌نوشت: دو عنصر از داستان رستم با تهمینه و ویس با رامین در داستان اردشیر و گلنار هست. می‌توانید تشخیص بدهید کدام؟

#آذربرزین‌مهر
خانه‌ی فرهنگ ایران
برای پرورش هوش طبیعی

#شاه‌_نامه‌ها

ماکس ریشتر
ترانه‌ی عاشقانه

#در_حضرت_امر_حسی

آگهی

بعد از مدت‌ها کلنجار بالاخره تصمیم گرفتم برای اولین بار یک دوره‌ی آموزشی با موضوع روایت‌شناسی برگزار کنم. رئوس مطلب، انگیزه‌های خودم و غایات و اهداف درس را اینجا عرض می‌کنم. ممنون می‌شوم اگر این مطلب را مفید یافتید، آن را برای دیگران بفرستید.

طی سالیان سال متوجه این مطلب شده بودم که ادبیات، آن تاثیر شفابخشی که بر من دارد حتی برای جماعت کتابخوان هم اغلب ندارد. ادبیات چیزی بود که کمک می‌کرد با زندگی بهتر مواجه شوم. آن را پیشاپیش به من می‌شناساند. فهم موقعیت‌ها را ممکن می‌کرد. لذت می‌بخشید، دلداری می‌داد و از اضطراب و زشتی می‌رهاند.

در جستجوی جواب این سوال به این نتیجه رسیدم که برای تشدید این تاثیر شفابخش و مثبت نیاز به دو عامل مهم هست که ارتباط متقابلی دارند. لذت و درگیری. لذت باعث می‌شود بتوانیم رابطه‌ی خود را با چیزی حفظ کنیم و برایش انگیزه داشته باشیم. به این معنی برای ادبیات رقبای زیادی هست، ولو از جنس نازل‌تر.

آنچه مهم‌تر است درگیری است. درگیری با هر موضوع علمی باعث پرورش ذهن ما می‌شود. از ما آدم‌های پخته‌تری می‌سازد. ما را در برابر خطاها مصون می‌دارد و ... اما غیر از آن، خودش یکی از بزرگ‌ترین منشاءهای لذت است. افراد در هر حوزه‌ای دانش بیشتری داشته باشند، از دستآوردهای آن حوزه لذت بیشتری می‌برند.

پس هر چه شناخت بهتری از ادبیات داشته باشم، از مطالعه لذت بیشتری می‌برم. اما این شناخت بهتر که ناشی از درگیری است چطور به دست می‌آید؟ آیا باید همه‌ی افرادی که تخصص‌هایشان چیزی غیر از ادبیات است را اول وادار به مطالعه‌ی مفصل کرد تا کم‌کم با ورود به موضوع درگیر شوند و لذت ببرند؟

خوشبختانه نه. روایت‌شناسی، شاخه‌ی علمی نسبتاً جدیدی که در همین چند دهه‌ی گذشته از فلسفه، زیباشناسی و نقد ادبی منشعب شد، الفبا و مقدماتی دارد. با آموختن این مقدمات، ولو در حد ده پانزده ساعت، می‌توان از حاصل تتبعات قرن‌ها کار نوابغ استفاده کرد و به سرعت به درکی بسیار عمیق‌تر از مقوله‌ی روایت رسید.

بنیاد علم روایت‌شناسی بر این فرض است که روایت اختصاصی به ادبیات ندارد. ما در تئاتر و سینما نیز با روایت روبرو هستیم. کتاب‌های مقدس ادیان بر اساس روایت می‌کوشند ما را متقاعد کنند، همینطور تبلیغات و کتاب‌های زندگی افراد موفق. از غیبت دوستانه گرفته تا شاهکارهای هنر روایت همه جا هست.

ضمناً در دورانی که اصطلاحاً آن را دوران «جنگ روایت‌ها» می‌نامند، آشنایی با اسلوب‌ها و فوت و فن و کلک‌های روایت می‌تواند درک ما از مسائل تاریخی و سیاسی را نیز زیر و رو کند. اگر قصدمان تبلیغ چیزی باشد یا گول نخوردن در مقابل تبلیغات، در هر دو حالت شناخت روایت است که به کار می‌آید.

در این دوره خواهم کوشید با استفاده از این روش‌ها الفبای روایت‌شناسی را آموزش بدهم. مثال‌ها را از ادبیات انتخاب کرده‌ام، چون حوزه‌ی تسلط من آنجاست. ولی این دوره ممکن است به کار هر کسی که به تئاتر، سینما، تاریخ، سیاست، جامعه‌شناسی یا روان‌شناسی علاقمند است نیز بیاید.

برای شرکت در آن هیچ پیش‌نیاز یا آشنایی با هیچ کتاب خاص یا عادت به رمان‌خوانی لازم نیست. مدت آن ده جلسه یک ساعت و نیمه، شهریه سه میلیون تومان، و زمان برگزاری یکشنبه‌ها ساعت نه تا ده و نیم شب در گوگل‌میت است. در صورت تمایل به این شناسه پیام بدهید.
@Lilacsoftheblind

برای اینکه بتوانید بهتر و راحت‌تر تصمیم بگیرید، مشروح این بحث‌ها که جلسه‌ی اول را شامل می‌شود، دیروز ضبط شده و از از اینجا قابل شنیدن است. لطفاً تصمیم خود برای ثبت نام را تا روز نهم دی ماه (یکشنبه آینده) اعلام کنید.

پی‌نوشت: اگر شما را شخصاً می‌شناسم و احیاناً مساله‌ی مالی مانع شماست، به خودم پیام بدهید تا ببینیم چه می‌شود کرد.

#آذربرزین‌مهر

روایت‌شناسی
سپاس ریوندی
جلسه‌ی اول (معرفی)
۲ دی

کجا شدند، آوخ، آن سال‌ها که پیکر نازک تو میان او و امواج توفنده‌ی آشوب حائل می‌شد؟

بسا چیزها که تو از او پنهان می‌داشتی:
شبهه‌های تاریک اتاق شبانگاهی را تو برایش می‌زدودی
قلب تو پناهگاهی بود که فضای شب او را با فضایی انسانی‌تر می‌آمیخت.
نه در تاریکی، نه، بل در حضور حاضر نزدیک خودت چراغ شبانگاهی را می‌نهادی که گفتی از روشنای دوستداری می‌درخشید.
هیچ غژغژی نبود که آن را تو به لبخند برایش معنا نمی‌کردی
چنانکه گفتی پیشاپیش می‌دانستی کف اتاق چه زمان به ناله خواهد آمد.
او گوش می‌سپرد و آرام می‌گرفت.

راینر ماریا ریلکه
بریده‌ای از سومین سوگسروده‌‌ی دوئینو
خطاب به مادر
ترجمه: سپاس ریوندی

یوزف رت یکی از بهترین نمونه‌ها در بحث درازدامن مسئولیت سیاسی هنرمند است. با بررسی آثار او، گرایشش به جناح چپ افراطی، سرخوردگیش از انقلاب، و توانش در روایت غیرسیاسی می‌توان تصور بهتری از این مساله پیدا کرد که هنرمند تا چه حد باید سیاسی باشد و چرا.

او یکی از چند راوی مهم یکی از لحظه‌های مهم تاریخ اروپاست. زمانی که جنگ جهانی اول و انقلاب این قاره را درمی‌‌نوردد و امپراتوری‌های قدیمی و ابرقدرت‌های سنتی مثل اطریش-مجارستان، عثمانی و روسیه‌ی تزاری به طرق گوناگون نابود می‌شوند.

جغرافیای داستان‌های او گذشته از اطریش-مجارستان، بالکان و روسیه و آلمان را نیز دربرمی‌گیرد و داستان‌هایش هم شامل آثاری به شدت غیرسیاسی و کاوش‌ در احساسات عمومی بشری از قبیل عشق و حسادت (وزنه‌ی ناهمسنگ) است و هم شامل شبه-بیانیه‌های سیاسی (عصیان)

گرایش سیاسی خود او نیز از چپ افراطی بسیار خشن و زهرآلود و هجوآلود می‌آغازد و به مرور با مشاهده‌ی وقایع معاصر و فجایع ناشی از کمونیسم به نوعی سرخوردگی و نومیدی می‌رسد که هجو و نیش آن دیگر متوجه جناح خاصی نیست و وضعیت عمومی انسان را تقبیح می‌کند.

روز جمعه من در موسسه‌ی فرهنگی خانه‌ی هنر مد درباره‌ی رمان کوچک فرار بی‌فرجام سخنرانی خواهم داشت که انعکاسی است از همین سرخوردگی و سرگشتگی سیاسی.

طبق معمول بعد از سخنرانی پرسش و پاسخ هم خواهیم داشت و حضور شما بیش از آنکه فکر می‌کنید مایه‌ی دلگرمی است.

.
🔸نشر مَد بنا دارد در سلسله نشست‌هایی به بررسی برخی از آثار برجسته‌ی ادبیات جهان بپردازد، خاصه آن‌ها که کم‌تر محل توجه بوده‌اند. کوشش براین است که این جلسات هم برای کسانی که پیش‌تر این آثار را خوانده‌اند سودمند باشد و هم انگیزه‌ای شود برای کسانی که هنوز فرصت خواندن آن‌ها را نیافته‌اند. چهارمین جلسه‌ی مدنظر به رمان «فرار بی‌فرجام» نوشته‌ی یوزف روت اختصاص دارد و سپاس ریوندی درباره‌ی این اثر صحبت خواهد کرد.

ورود برای عموم آزاد و رایگان است.

زمان: جمعه بیست و سوم آذرماه ساعت ۱۸

مکان: کریمخان زند، خردمند جنوبی، کوچه وفایی ورمزآبادی، پلاک۱، نشر مَد.

«فرار بی‌فرجام» را می‌توانید از طریق سایت و یا بصورت حضوری در روز نشست با تخفیف سفارش دهید.

یکی از دوستان تازگی از من پرسید این ساگاهای ایسلندی واقعاً چیز جالبی دارد که تو می‌خوانی؟

سوالش بیراه نبود. ساگاهای ایسلندی در نظر اول چیز پرتی به نظر می‌رسد. روایات منثور گاه پرهیجان، گاه ملال‌آور، حول محور شخصیت‌های اغلب قلچماق در بین وایکینگ‌ها. آدم‌هایی با شخصیت‌های کلیشه‌ای، صاف و ساده، بدخواه، طمعکار، زورمند، مغرور که هیچ روانشناسی خاصی ندارند. عشق و این نوع عواطف را تقریباً تجربه نمی‌کنند. با زنان روابط خاصی ندارند. در شهر زندگی نمی‌کنند و لذا مناسبات اجتماعی-سیاسی هم ندارند. خلاصه از آن چیزهایی که محتوای رمان را می‌سازد تقریباً هیچ در آنها نیست.

برایش این مثال را زدم:

گرِتیر نیرومند، مردی است با قدرت بدنی بی‌نظیر. بسیار تنبل است و تن به کار نمی‌دهد. در درگیری‌های قومی قبیله‌ای کسانی را کشته و از این رو مهدورالدم است (یعنی طبق قانون هر کس هر جا ببیندش اجازه دارد بکشدش) عطای طبیعت به او خانواده‌ی ثروتمند و زور زیاد بوده، اما بعد از کشتن یک هیولای نامرده نفرین می‌شود که از تاریکی و تنهایی بترسد.
در جایی دور از دیگران برای خود کلبه‌ای درست کرده. دشمنانش آدم اجیر می‌کنند که او را بکشند. این اجیرشده‌ها به سراغ او می‌روند. گرتیر به خاطر ترسش از تاریکی و تنهایی آنها را می‌پذیرد. سپس با دیدن اینکه قصد جانش را دارند، آنها را می‌کشد. گرتیر بین این دو گیر افتاده، ترس از تاریکی و تنهایی و ترس از آنهایی که با دوستی نزدیک می‌شوند و دشمنند...

به اینجا که رسیدم گفت: کافی‌ست. معلوم شد چه چیز جالبی دارد که می‌خوانی. کاش من هم بخوانم...

تصویر: اُنوندِ درخت‌پا، یکی از اجداد گرتیر که قصه‌اش در ساگای او آمده.

#نقد_ادبی_به‌مثابه_زندگی

بازاندیشی مفاهیم فرهنگی

میانمایگان بسیارادا

ادایی احتمالاً معادلی است ناخودآگاه برای اسنوب ساخته. شخصی است با جایگاه و ذهنیتی برزخی. از سویی می‌کوشد هرطور شده خود را از آنان که پایین‌ترند متمایز کند، از سوی دیگر می‌کوشد هرطور شده با آنان که بالاترند تداعی شود و جزوشان قرار بگیرد. اما نکته‌ی بسیار مهم این است که ادایی برای متمایز شدن از پایینی‌ها و رفتن در جمع بالایی‌ها تلاش واقعی نمی‌کند، بلکه ادا درمی‌آورد.

در مسائل مادی افشای این اشخاص کار ساده‌ای است. فرض کنید شخصی بخواهد وارد مهمانیی شود که فقط صاحبان مرسدس به آن راه دارند. او ممکن است مرسدسی قرض یا اجاره کند و به آن مهمانی برود. در آنجا با زن جذابی هم آشنا بشود و او را برساند. برای قرار دوم با آن زن چه خواهد کرد؟

از این رو، ادایی‌ انگلی است که در حوزه‌ی فرهنگ رشد می‌کند. چون افشا در آنجا کار سختی است. اگر در همان مهمانی ادایی خودش را نقاش یا شاعر آوانگاردی جا بزند که هنرش توسط دولت سانسور و توسط توده‌ی نادان تخطئه می‌شود، همین ژست مهمل را می‌تواند در قرار دوم و دهم و صدم هم حفظ کند.

اگر شخصی واقعاً بکوشد از راه شرافتمندانه پول درآورد و مرسدس بخرد (یا حتی ارث ببرد، به شرط اینکه پدرش قاچاقچی و رانتی نباشد) او ادایی نیست. اگر کسی واقعاً جان بکند که در حوزه‌ای از علم یا هنر به تعالی برسد، حتی اگر از طبقه‌ی پست آمده باشد، او ادایی نیست، کوشا و قهرمان است.

ادایی آنی است که وقت خود را به جای خواندن درس در شب امتحان و گرفتن نمره‌ی پانزده به نوشتن تقلب برای گرفتن نمره‌ی بیست می‌گذراند. لذا در حالی که به عالی بودن وانمود می‌کند، از متوسط هم پایین‌تر است. آدم متوسط ممکن است میلی برنینگزید. ولی ادایی به واسطه‌ی ریا و تناقض وجودی خود نفرت‌انگیز است.

از این رو ادایی به علت ذات برزخی خود نسبت آشکاری با طبقه‌ی متوسط (فرهنگی) دارد، یعنی جماعتی که من آنها را قبلاً "میانمایگان بسیارادا" نامیده‌ام: حالا که پولی به دست آمده، می‌خواهند به نسبت پول خود فرهنگی هم بنمایند. ولی چون فرهنگ حاصل تربیت کودکی و سال‌ها زحمت است، نمی‌شود.

در ایران بعد اقتصادی و فرهنگی مساله به نحو خیلی جالبی به هم گره می‌خورند. طبقه‌ی اشراف سنتی با انقلاب نابود شده. طبقه‌ی متوسط زیر فشار بحران چند دهه‌ای اقتصادی له شده. اغلب ترقی‌های اقتصادی از روش‌های یک‌شبه است. آنی که از راه یک‌‌شبه می‌خواهد پول دراورد، در فرهنگ هم دنبال راه یک‌شبه است.

نمی‌تواند نباشد، چون ذهنش اصلاً او را به سمت راه‌های دررو و دغلی سوق می‌دهد. وقتی دید که می‌شود یک‌شبه یا در مدت کوتاه و بدون کار سخت و با زد و بند خانه و ماشین و غیره را عوض کرد، به خود می‌گوید چرا همین کار را با فرهنگ نکنم؟ پس می‌خواهد یک‌شبه بشود مخاطب موسیقی و سینمای کلاسیک.

این وسط در جامعه‌ی ما گروه سلبریتی رانتی هم هستند که کارشان تولید محتوا برای همین افراد است. محتوای ژرف‌نما، چیزی که بتوانند با آن خود را از دیگران که پایین‌ترند متمایز جلوه بدهند، ولی لازم نباشد برای فهمش زحمتی هم بکشند. کسی که ساعت رلکس تقلبی ببندد گیر می‌افتد، ولی اینها نه.

آنی که می‌خواهد بگوید من شهرام شب‌پره گوش نمی‌دهم، ولی دوتار حاج قربان سلیمانی را هم نمی‌تواند بشوند چه می‌کند؟ آنی که می‌خواهد بگوید من بتمن و اسپایدرمن نمی‌بنیم، ولی سینمای دریر یا برگمان هم حوصله‌اش را سر می‌برد چه می‌کند؟ سلبریتی رانتی مشغول تولید محتوا برای این جماعت است.

چرا گیر نمی‌افتند؟ چرا این لجن تا بی‌نهایت جاری می‌شود؟ چون تمدن اروپا در حال زوال و انحطاط خود چیزهایی از قبیل آوانگاردیسم و پست‌مدرنیسم را به وجود آورده. معیارهای تشخیص هنر خوب و بد و زشتی و زیبایی را از بین برده. همه چیز را نسبی و سلیقه‌ای و سلیقه‌ی همه‌ی اراذل را لازم الاحترام کرده.

لیبرالیسم بیمار به اینها یاد داده به عنوان فرد رای دارند. (در سیاست ایران که البته رای ندارند) لذا رای خود را در جاهای دیگری که از آن سردرنمی‌آورند برجسته می‌کنند. سواران شاسی‌بلندهای چینی در مقابل صاحبان ماشین آلمانی و ایتالیایی و ژاپنی سرشان پایین است. اینها سرشان همیشه بالاست.

در وضع بیمار کنونی ایران بهانه‌ی دیگری هم دارند. همین‌که بگویی فلان فیلمساز یا خواننده یا شاعر یا آب‌حوض‌کش مورد علاقه‌ی آنها دوزاری است، پرخاش می‌کنند، هار می‌شوند و می‌گویند «آره، ریشه‌ی همین را هم بزنید تا هیچی نماند. تمام مملکت بیفتد دست روضه‌خوان‌ها و....»

این رتوریک کیست؟ رتوریک صنف برزخی اصلاحات: اگر به همین انتخابات ناقص نچسبید جمهوریت از دست می‌رود. اگر به موسیقی و سینمای همین خر و آن سگ نچسبید، هنر از دست می‌رود... بله، اما آیا واقعاً ترجیح با این نیست که هنر در ایران از دست برود و نابود شود؟ اگر بمیرد لااقل انگل دیگر در آن رشد نمی‌کند!

#بازاندیشی_مفاهیم_فرهنگی
سپاس ریوندی

‍ ⁠⁣هفتم آبان روز گرامی‌داشت کوروش بزرگ

کیخسرو و کوروش

افسانۀ زاد کیخسرو و کوروش، چنان‌که پیش از این دیگران شناخته و نوشته‌اند، به یکدیگر شباهت دارند:
بنا بر روایت شاهنامه، چند ماه پس از کشته شدن سیاوش در توران به فرمان افراسیاب فریگیس، زن سیاوش و دختر افراسیاب، فرزندی می‌زاید به نام کیخسرو. افراسیاب به علت پیشگویی‌هایی که دربارۀ کیخسرو کرده‌اند، از او بیمناک است، ولی سرانجام از کشتن کودک چشم می‌پوشد، بدین شرط که پیران او را به شبانان سپارد تا در میان آنان بزرگ شود تا مگر از نژاد خود چیزی نداند. چون کودک به هفت‌سالگی می‌رسد، پیران او را به نزد افراسیاب می‌آورد و کیخسرو به سفارش پیران خود را در حضور افراسیاب به دیوانگی می‌زند و بدین ترتیب از مرگ می‌رهد. سپس‌تر گیو به توران می‌رود و کیخسرو و مادرش را به ایران می‌آورد. پس از آنکه کیخسرو در ایران به پادشاهی می‌رسد، به توران لشکر می‌کشد و پس از جنگ‌های دراز، سرانجام بر افراسیاب دست یافته و او را به کین پدر خود می‌کشد.
بنا بر گزارش هردوت پادشاه ماد، آستیاگ شبی در خواب می‌بیند که از شکم دخترش، ماندانه، چندان آب روان شد که نه‌ تنها پایتخت او، بلکه سراسر آسیا را گرفت. چون تعبیر خواب را از مغان می‌پرسد، از پاسخ آنان به هراس می‌افتد و از این رو دختر خود را نه به یکی از نژادگان مادی، بلکه به یک نژادۀ گمنام پارسی به نام کامبیز می‌دهد تا از سوی داماد خطری کشورش را تهدید نکند. ولی پس از آن، باز آستیاگ شبی در خواب می‌بیند که از دامان دخترش تاکی روییده که بر سراسر آسیا سایه افکنده است و چون این بار تعبیر خواب را از مغان می‌پرسد و باز همان پاسخ پیشین را می‌شنود، دختر خود را از پارس پیش خود می‌خواند و او را در آنجا تا هنگام زادن کودکی که در شکم دارد نگه می‌دارد. پس از آنکه در ماد کودک ماندانه به نام کورش به جهان می‌آید، آستیاگ به‌ یکی از نزدیکان خود به نام هارپاگ که در کشور ماد مردی صاحب قدرت است، فرمان می‌دهد که کودک را با خود برده سربه‌نیست کند. هارپاگ خود بدین کار دست نمی‌زند و این وظیفه را به یکی از سرشبانان پادشاه به نام میتراداد واگذار می‌کند. اما چون میتراداد کودک را به چراگاه خود می‌برد، زن سرشبان او را از کشتن کودک بازمی‌دارد و کودک را به جای کودک خود که تازگی مرده به جهان آمده بود می‌پذیرد. سپس‌تر کوروش به ده‌سالگی می‌رسد، روزی هنگام بازی با کودکان کوی، در اثر رفتار کوروش بر راز نژاد او پی می‌برند. از پس آن، آستیاگ هاپاگ را که فرمان او را کار نبسته بود به وضع وحشیانه‌ای سیاست می‌کند، ولی کوروش را بدین بهانه که چون هنگام بازی در کوچه خود را پادشاه نامیده بود و با این کار به نظر مغان خواب آستیاگ تعبیر شده و دیگر خطری از سوی کوروش پادشاهی او را تهدید نمی‌کند، به پیش پدر و مادرش به پارس می‌فرستد. دیری نمی‌گذرد که کوروش از پارس به ماد لشکر می‌کشد و پادشاهی نیای خود آستیاگ را برمی‌اندازد.

[سخن‌های دیرینه: سی گفتار در مورد فردوسی و شاهنامه، دکتر جلال خالقی مطلق، به کوشش علی دهباشی، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، ۱۳۹۷، ص ۲۵۷-۲۵۸]

بازاندیشی مفاهیم فرهنگی

آفات و امراض روشنفکری - سه

اختلال مرجعیت (مورد بررسی: شاملو)

اگر شاملو امروز می‌مرد، لابد همراه مبالغ قابل توجهی نفرین به خاکش می‌سپردند و آنها که ژست انصاف داشتند می‌گفتند شاعر خوبی است، ولی مواضع سیاسی بدی داشت و...
گرچه با معیارهایی که من در نقد ادبی می‌شناسم هرگز نمی‌توان گفت شاملو شاعر خوبی بوده، مشکل من شعر او هم نیست، چه رسد به مواضع سیاسیش. مشکلم مشخصاً نقشی است که در جامعه‌ی ما بازی می‌کرد.

اهمیت شاملو برای جامعه‌ی ایرانی (نه در سیاست یا حتی ادبیات) در این است که او سلبریتی روشنفکری بود. آخوند که بدنام است، لااقل در مسائل حوزوی تخصص دارد. سلبریتی روشنفکری معمولاً در هیچ چیزی تخصص ندارد و ممکن است حتی با تحصیلات ابتدایی و از طریق خودآموزی به این مرتبه برسد، دقیقاً همانطور که شاملو رسید. (شکل فرنگی این پدیده هم به نسبت بهتر نیست.)

مردم می‌فهمند که نظر خواننده‌ی پاپ در سیاست خیلی مهم نیست، ولی نمی‌فهمند که نظر روشنفکر هم ممکن است همانقدر مهم نباشد، لذا سلبریتی روشنفکری کسی است که حرفش به دلیل سلبریتی بودن شنیده می‌شود، نه به دلیل تخصصش، ولی چون ژست روشنفکر دارد، به نظر می‌رسد از همه چیز سردرمی‌آورد و لذا در همه چیز نظر می‌دهد. البته درباره‌ی سیاست همه نظری دارند. وقتی می‌گویم سلبریتی روشنفکری در همه چیز نظر می‌دهد، منظورم مسائل خیلی جزئی‌تر است.
مثلاً شاملو نباید درباره‌ی رسم الخط زبان فارسی نظر می‌داد، چون تخصص این رشته را نداشت و متخصصان هم نتوانسته‌اند پاره‌ای از مشکلات را در این زمینه حل کنند، چه رسد به امثال او. با این حال می‌بینیم که او زندگی را به شکل "زنده‌گی" می‌نویسد، بی آنکه حتی در اثر خودآموزی یا مشورت با یک مرجع متخصص بداند که آن گ در زندگی جزو خود کلمه است، زیرا در پهلوی زنده را زیندَگ می‌گفتند و لذا آن ی باید به زندگی بچسبد و جای برای آن ه اضافه نیست. یا مثلاً رهبان را به شکل ره‌بان می‌نویسد بی آنکه در همین حد ابتدایی هم سواد داشته باشد و بداند که رهبان از ریشه‌ی رهب به معنی ترسیدن (از خدا) است که اسم فاعلش می‌شود راهب (فعل- فاعل/رهب - راهب) و چیزی از قبیل نگهبان و پاسبان فارسی نیست که بان را از آن جدا بنویسی.

همین رویکردی که از شاملو در قبال رسم‌الخط می‌بینیم او در قبال همه چیز دیگر هم دارد. از این رو، درباره‌ی تاریخ و اساطیر ایران، فردوسی و شاهنامه، دستور زبان، فلسفه‌ی سیاسی، موسیقی سنتی و خلاصه هر چه دم تیرش بیاید حرف می‌زند، بی آنکه از هیچ کدام چیزی بداند. با این حال حرفش شنیده می‌شود و اثر می‌گذارد، چون سلبریتی است.

اما بیایید در موضوع دقیق‌تر شویم. چرا شاملو و امثالش این کار را می‌کنند؟ البته می‌توان گفت بین ایرانی جماعت مفهوم تخصص چندان وزنی ندارد و لذا تقوای لازم (!) برای سکوت درباره‌ی چیزی که از آن سردرنمی‌آوری ندرتاً یافتنی است. می‌توان گفت به هر کس اگر منبر مجانی بدهی و نقدش نکنی، مرتکب این روضه‌ها می‌شود. ولی ایرانی معمولی، ولو بی‌تخصص و تودهنی‌نخورده، خواب‌نما نمی‌شود که یک روز چیزی را که در کلاس دوم دبستان یادش داده‌اند تغییر دهد و مثلاً از فردا کرم شبتاب را شبت‌آب بنویسد. چرا شاملوها نیاز دارند از این کارها بکنند؟

به نظر من مشکل شاملو مشخصاً در چیزی است که من را "اختلال مرجعیت" نامیده‌ام و می‌توان گفت مبتلای آن در هر سن و جایگاهی شبیه نوجوانان است، بدون هیچ‌یک از عذرها و قابلیت‌هایی که نوجوان برای اصلاح دارد. دو تا از علائم مشخصه‌ی این نوع ذهنیت دهن‌کجی به مرجعیت‌های تثبیت‌شده و رفتار متظاهرانه ناشی از میل بیمار به دیده شدن است. به هر حال وقتی زندگی را بنویسی زنده‌گی هم به علامه دهخدا و تاریخ چند هزار ساله‌ی زبان فارسی دهن‌کجی کرده‌ای، هم توی چشم می‌زنی. وقتی بگویی موسیقی ایرانی عرعر است و در شاهنامه چهار تا بیت خوب نیست هم همینطور. اگر از بد حادثه اینها را در کشوری آسیب‌دیده از عقب‌ماندگی بگویی که تمنا بلکه عقده‌ی مدرنیته هم دارد، در ایجاد توهمی سهم داری که امروز ایران را به ورطه‌ی نابودی کشانده: اینکه تجدد (مدرنیته) به معنی دور ریختن سنت است. فکری همانقدر ابلهانه که فروختن عتیقه‌های دست‌ساز قیمتی (چون کهنه‌اند) و خرید محصول کارخانه‌ای از بازار، چون نو است.

از این گذشته، اختلال مرجعیت اینها فقط از این طریق آسیب نمی‌زند. روزی که آن سلبریتی از مد و تشت رسوایی وی از بام افتاد باز یک اختلال مرجعیت دیگر در پیروان ایجاد می‌کند که فکر می‌کنند چون شاملو فلان عیب را داشت، روشنفکری ذاتاً چیز بدی است. با دلی که از کینه و فریب‌خوردگی و خیانت‌دیدگی می‌سوزد و ذهنی که نه آن روز از خرد بهره‌ای داشت نه امروز، بت‌پرستان دیروز، این بار با شعار بت نسازیم، معبد واقعی فرهنگ و مرجعیت آن را ویران می‌کنند.

#بازاندیشی_مفاهیم_فرهنگی

سپاس ریوندی

بازاندیشی مفاهیم فرهنگی

بحران بازنمایی - چهار

گوستاو هرلینگ گروجینسکی، نویسنده‌ی لهستانی، خبرنگاران را به تحقیر «شکارچیان واقعیت عریان» نامیده بود. در یک و نیم قرن اخیر، تمدن غربی [که خودش را به جهان تحمیل کرده] به نحوی فزاینده از این واقعیت عریان سوءاستفاده کرده و اکنون چه بسا این روند به پایان ناخوش خود نزدیک می‌شود.

تمایز مهملی که اذهان خشک جماعتی اغلب کم‌هوش بین خیال و واقعیت برقرار کرده بود باعث آن شد که عکاسی به سمت ثبت "واقعیت" برود و نقاشی به سمت انواع و اقسام اداهای جنون‌آمیز از قبیل رنگ پاشیدن. می‌گفتند حالا که دوربین عکاسی هست، کشیدن تک‌چهره‌ی کسی دیگر موضوعیتی ندارد.

این سخن البته مهمل است. هیچ دوربین عکاسی با هیچ کیفیتی هرگز نمی‌تواند آن حقیقتی را ثبت کند که نقاشان چهره‌پرداز پیشین می‌کردند. وقتی رامبراند یا رپین یا نظایر اینها تک‌چهره‌ی کسی را می‌کشند واقعیت وجودی و باطن او را می‌نمایند، نه خط و چین و چروک صورت را که ثبتش کار دوربین است.

این مرض دامن ادبیات را هم گرفت. یکی از منتقدان انگلیسی، به تحقیر گفته بود: ادبیات روسی با ظهور شوروی دچار زوال شد و عملاً هرگز نتوانست وحشت و نکبت بی‌نظیری که آن رژیم به ارمغان آورد را تصویر کند. کل چیزی که ادبیات روسی درباره‌ی شوروی نوشته، مشتی گزارش روزنامه‌ای است.

مستندنگاری در واقع نوعی اقرار به ضعف بود. چون نمی‌توانستند آن حقیقت عمیق حاکم بر روح یک دوران را از خلال داستان و شخصیت‌های زنده ترسیم کنند، گزارش نوشتند و با آن مخاطب نادانی را که شهوت "گزارش‌های واقعی" داشت گول زدند. ولی این گزارش‌ها در حد عکس است، نه در حد نقاشی رامبراند.

از این بدتر، سیل رمان‌ها و فیلم‌هایی بود که «بر اساس یک داستان واقعی» عرضه می‌شدند. کلک زبونانه‌ای برای آنکه مانع از آن شوند مخاطب با گفتن اینکه «خب این داستان بود» از کنار اثر بگذرد و با فکر اینکه "واقعاً" همچو اتفاقی افتاده، دو قطره اشک بریزد. حال آنکه ادبیات حقیقی هرگز این نبود.

ما بر مرگ هولناک سهراب یا سیاوش در شاهنامه از این جهت اشک نمی‌ریزیم که فکر می‌کنیم آنها شخصیت‌های "واقعی" بوده‌اند و آنچه فردوسی نوشته «بر اساس یک داستان واقعی» است! آنچه آنا کارنینا یا مادام بواری را به ما نزدیک می‌کند، حقیقت عمیق انسانیی است که بین ما و آنها مشترک است.

شهوت القای ثبت واقعیت اول میل به دستکاری در عکس را به وجود آورد. [فتوشاپ] سپس میل به دستکاری در فیلم را [هوش مصنوعی] و سرانجام عکس‌ها و فیلم‌های ما را هم به شکل صحنه‌سازی‌های مهوعی درآورد برای آنکه "همین الان یهویی" به نظر برسد. نتیجه‌ی این وضع انسانی جعلی است.

به همین دلیل نیز هست که نقاشی به کنار، حتی عکس‌های قرن نوزدهم که با صحنه‌سازی و آمادگی قبلی و تمهیدات بسیار گرفته می‌شدند بسیار اصیلند و ما را با حقیقتی در وجود آن آدم‌ها پیوند می‌دهند، حال آنکه عکس‌های "یهویی" و بی تمهید و صحنه‌سازی ما جعلی و قلابی و مبتذلند.

تصویر: یکی از عکس‌های کمتر شناخته‌ی فلیکس نادار، عکاس قرن نوزدهمی که او را پدر عکاسی تک‌چهره نامیده‌اند.

#بازاندیشی_مفاهیم_فرهنگی

سپاس ریوندی

گاهی وقتی متنی می‌خوانم، موسیقی درون آن را می‌شنوم.

موسیقی این ابیات شاهنامه به نظرم این است.

ابیات درباره‌ی کابوس ضحاک است که در آن او فریدون جوان را می‌بیند: فریدون، نماد پادشاهی نیکو او را به اسارت می‌گیرد و در دماوند کوه به بند می‌کشد.
موسیقی با وجود صحنه‌های پر تب و تابی که وصف می‌شود، چندان پرسروصدا نیست، چون این صحنه‌ها فعلاً کابوس ضحاک و رویای مردم ایران است...

پی‌نوشت: این موسیقی در اصل از اثری است که سرگی پراکفیف، آهنگساز روس، ساخته. از خود بپرسید چه شده که برای شخصیت کمابیش بی‌اهمیت آلکساندر نیفسکی از قرون وسطای روسیه چنین موسیقی‌هایی ساخته‌اند و برای شاهنامه نه...
چرا موسیقی ایرانی نتوانسته چیزی تولید کند که برازنده‌ی ژرفا و قدرت دراماتیک شاهنامه باشد؟

#پژواک‌های_آینه
سپاس ریوندی

آگهی

(اگر به انتشار این آگهی کمک کنید، موجب امتنان خواهد بود.)

روز جمعه، سیزدهم مهر، ساعت شش، من در خانه‌ی فرهنگ و هنر مد (وابسته به نشر مد) در معرفی کلنل شابر، اثر بالزاک، که به تازگی منتشر شده سخنرانی خواهم داشت.

در این اثر که به رغم ایجاز و کوچکی از استادی شگفت‌آور بالزاک فروغی تابنده دارد، تقریباً می‌توان تمام عناصر اصلی آثار او را هم در صورت (فرم) و هم در محتوا دید. بالزاک، منتقد بی‌رحم و وقاد جامعه‌ی انقلاب‌زده‌ی فرانسه بود. موشکافی‌های جامعه‌شناختی، درک عمیقش از روانشناسی و و سازوکارهای شرارت، خصوصاً آزمندی و ریا و دقت بی‌نظیر و بی‌طرفی تصویری که از فرانسه‌ی عصر خویش ارائه می‌کرد، حتی مخالفان سیاسی او (چپ‌های تندرو نظیر مارکس و انگلس) را نیز به تحسین واداشت.

اگر تباهی ارزش‌ها و فضایل انسانی، نابودی معصومیت و امیدهای بی‌غرض و نیکخواهی و شدت حیرت‌انگیز و غافلگیرکننده‌ی شیوع رذالت و ریا و دورویی برای شما جالب است، همیشه در آثار بالزاک درس‌های بسیار خواهید گرفت. اگر مساله‌ی در هم ریختن طبقات، معتبر شدن گدایان و بر صدر نشستن فرومایگان و سقوط افراد شریف و نجیب برایتان جالب است، اگر بی‌رحمی فضای رقابتی، آزمندی، پشت‌هم‌اندازی، فقدان اصول اخلاقی و فساد شرکت‌های خصوصی و ناتوانی دولت در برقراری عدالت مساله‌ی ذهنی شماست، تحلیل‌گری بهتر از بالزاک نخواهد یافت.

این همه در کنار قلمی سحار، تشبیهات شاعرانه و توصیفات دقیق تمام آثار اصلی بالزاک را به شاهکارهایی بصیرت‌افزا و دگرگون‌کننده بدل کرده‌اند که در آنها همواره همگان در افسون چیزی که بالزاک آن را منشاء تمام خیر و شرّ و خدای عصر جدید می‌دانست در تکاپو هستند: پول.

به رغم شهرتی که دارد، می‌توان گفت بالزاک برای مخاطب ایرانی تقریباً ناشناخته است. من در سخنرانی در دو راستا خواهم کوشید:
با تاکید بر فنون داستان‌نویسی او نشان خواهم داد که او چگونه موفق به خلق شاهکارهایش شده است. بحث مختصری نیز درباره‌ی علت علاقه‌ی داستایفسکی به بالزاک خواهم داشت.
سپس نشان خواهم داد که این فنون در خدمت تبیین چه مواضعی است و چرا سلطنت‌طلب مفرط و پرشوری مثل بالزاک شیفتگان بسیاری در جناح جمهوری‌خواه دارد و تفسیر او از انحطاط و تباهی جامعه‌ی فرانسه پس از انقلاب چیست.

پس از سخنرانی مهلت پرسش و پاسخ نیز هست و کتاب را نیز با تخفیف می‌توانید بخرید.

پی‌نوشت شخصی: اگر دوستی/انی هستند که در این مدت در فضای مجازی مسائلی مطرح کرده‌اند که من فرصت نکرده‌ام جواب آنها را بدهم، خوشحال خواهم شد که در این جلسه از نزدیک ببینم و پاسخگو باشم.

اطلاعات بیشتر و تماس: اینجا


...

بازاندیشی مفاهیم فرهنگی

خدمات ایران به اسلام - دو

قدیمی‌ترین زندگینامه‌ی پیامبر اسلام را که طبعاً یکی از منابع اصلی تاریخ صدر اسلام است، فردی به نام رفیع‌الدین اسحاق همدانی در قرن هفتم هجری به فارسی ترجمه کرده است. یکی از غلط‌های این ترجمه ذهن مرا سخت به خود مشغول کرده، از این رو که فکر می‌کنم درباره‌ی تاریخ فرهنگ ایران، هویت ایرانی و مسائل امروزین، چیزی به ما می‌گوید.

رفیع‌الدین اسحاق در مصر به دنیا آمد و در مصر مرد. اما در این میان مدتی ساکن ایران بود و کتاب زندگینامه‌ی پیامبر اسلام، موسوم به سیرة‌النبی، را در همان مدت به خواست حاکم شیراز ترجمه کرد. ترجمه‌ی وی یکی از زیباترین و سلیس‌ترین نثرهای فارسی است که من به عمرم خوانده‌ام. با این حال، با معیارهای امروز آن را باید بیشتر نوعی اقتباس یا بازنویسی دانست تا ترجمه. خود او به این اشاره کرده که مثلاً اغلب اشعار را از کتاب حذف کرده، چون به نظرش [نظر غلطی که هنوز هم رایج است] ترجمه‌پذیر نبوده‌اند. اما بعضی اختلافات میان ترجمه‌ی او با متن اصلی عربی مشکوکند. از جمله این مورد:

بنا به روایت سیرة‌النبی پادشاه یمن در برخورد با یهودیان یثرب (مدینه‌ی فعلی) تحت تاثیر علم و پیشگویی‌های آنها قرار می‌گیرد و به دین آنها می‌گرود. در متن عربی آمده: «پادشاه و گروه بت‌پرست بودند.» اما در ترجمه‌ی فارسی به شکلی گیج‌کننده گفته می‌شود پادشاه یمن و قومش «آتش‌پرست» بوده‌اند. البته می‌دانیم که مسلمانان قدیم امت کفر را امت واحده می‌انگاشته‌اند. یعنی یهودی و مسیحی و پیرو زردشت و بودا و هر چیز دیگر از نظرشان کافر بود و اینها را با هم خلط می‌کردند. همانطور که ایرانی امروز چینی و کره‌ای و ژاپنی را با هم خلط می‌کند، اگرچه این سه خود را بسیار متمایز بدانند و با هم سر جنگ داشته باشند. با وجود این چرا باید مترجمی با دانش و استعداد رفیع‌الدین اسحاق عبارتی که به وضوح به معنی بت‌پرستی است را آتش‌پرستی ترجمه کند؟

یک احتمال این است که او چیزی را با چیزی خلط نکرده. اشتباه هم نکرده و غلط ترجمه‌اش عمدی است. خود وی در مقدمه‌اش می‌‌گوید متوجه شده زندگینامه‌ی پیامبر اسلام که در مصر و سوریه کنار دست قرآن است، در ایران اصلاً بیگانه است و کسی اسمش را هم نشنیده، چه رسد که خوانده باشد، چه رسد که ترجمه کرده باشد. او که اصل و نسبش به ایران می‌رسد، ولی هویتش چیزی جز اسلام نیست، شاید با استعداد و شمّ خود در خاک ایران چیزی "کفرآمیز" را استشمام می‌کند. شاید احساس می‌کند این جماعت هنوز مجوسند که متوجه اهمیت کتابی مثل سیرة‌النبی نیستند. شاید احساس می‌کند در عربستان دعوا بین اسلام و بت‌پرستی بود و در ایران دعوا بین اسلام و آتش‌پرستی [یعنی همان دین مجوسی/زردشتی‌] است. شاید به همین علت است که به عنوان یک مسلمان معتقد با انگیزه‌‌های دینی لازم می‌داند داستان را جوری تحریف/تعریف کند که در آن آدم‌های بد که آخر معلوم می‌شود بر خطا هستند به جای بت‌پرستی، آتش‌پرست باشند تا ایرانی مجوس آتش‌پرست درس عبرت بگیرد.

آیا بخشی از تاریخ فرهنگ ایران و وظیفه‌ی ما برای بازساختن کشور اندیشیدن به چنین افرادی و اعمال آنها نیست؟

پی‌نوشت: وقتی پادشاه از بت‌پرستی برمی‌گردد، قوم او می‌گویند تو دین پدران را کنار گذاشتی. ولی او می‌گوید من به دین حق گرویده‌ام. آزمایشی ترتیب می‌دهند. قوم بت‌ها و پادشاه و علمای یهود کتاب تورات را جلوی آتش می‌گذارند. اولی می‌سوزد و دومی سالم می‌ماند. ممکن است تصور برود که همین امر باعث شده ابن اسحاق بت‌پرست را به آتش‌پرست ترجمه کند. اما این نوع آزمایش‌ها که وَر نامیده می‌شود، اختصاصی به ایران ندارد، چه رسد به دین زردشت و بی شباهتی به همان مباهله‌ی مشهور مسلمانان نیست. ایلیای نبی، پیامبر قوم یهود، در کتاب مقدس یهودی به همین روش میان خود و پیروان بت بعل آزمایشی برگزار می‌کند و در خود منابع اسلامی هم این آمده که در دعوای بین هابیل و قابیل آتش خدا از آسمان فرود می‌آید و نذر هابیل را به نشانه‌ی قبول برمی‌دارد.

#بازاندیشی_مفاهیم_فرهنگی

سپاس ریوندی

خلاصه در اینستاگرام

مجوس خراسانی، ادیب قرن هشتم میلادی، جمله‌ا‌ی دارد که من آن را آویزه‌ی گوش خود کرده‌ام:
در خانه همواره چنان باش گویی چیزیت هست که از باختن آن می‌ترسی.
در بازار همواره چنان باش که گویی چیزیت نیست که از باختنش می‌ترسی.

به زبان امروز ما این یعنی با خانواده، دوستان و نظایر این جوری رفتار کن که یعنی چیزی برای از دست دادن هست. اینطور به آدم‌ها این حس را می‌دهی که ارزشمند هستند. برعکس در مناسبات کاری و اجتماعی و خصوصاً هر جا پای پول در میان است، جوری رفتار کن که یعنی بقدر کفایت یا نهایت داری و نگران از دست دادن نیستی. اینطور به نظر خواهد رسید که نمی‌توانند تو را با تهدید و تطمیع بخرند و به فساد وادارند.

اگر به زندگی فردی و اجتماعی خود نگاه کنیم می‌بینیم که ما دقیقاً مشغول انجام برعکس این هستیم. نزدیکان را تحقیر می‌کنیم و متقابلاً از سوی آنها تحقیر می‌شویم. مدام این حس را می‌گیریم و می‌دهیم که بود و نبود تو یکسان است. به والدین، دوستان و معشوقِ چه بسا جایگزین‌ناپذیر خود می‌گوییم مثل تو زیاد است. به کارفرما، مدیر، مشتری و فلان قالتاق دیگر این حس را می‌دهیم که هر چه بخواهد می‌تواند با ما بکند، چون جایگزینی برایش نداریم.

این دقیقاً مصداق عمل بر عکس ارزش‌هاست، چیزی که در اندیشه‌ی سنتی ایرانی دیو و اهریمن را به آن می‌شناسند. (هر چه بگویی عکسش را می‌کند) بخشی از این خوی اهریمنی حاکم بر جامعه‌ی ما ناشی از مشکلات اقتصادی است، ولی فقط بخشی. ما عادت کرده‌ایم با انداختن همه چیز گردن اقتصاد دست خود را پاک بشوییم. ولی اگر آدم‌ها برای ما هیچ چیز و پول همه چیز نمی‌بود، مسلماً اینطور نمی‌کردیم و مسلماً اینقدر همه در عمق وجود خود تنها نمی‌بودیم که اتفاقاً در یکی از ضرب‌المثل‌های قدیم فارسی هم آمده که «دیو یار مردم تنهاست.» که باز هم یعنی تنهایی ما اهریمنی است.

افسوس که دیگر همه فقط می‌خواهند آدم موفق‌تری باشند (آن هم با معیارهایی منحط) و نه آدم بهتری. ورنه این پند آن ادیب گمنام چه چراغی می‌بود راهنمای ظلماتی که در آن می‌رویم.

سپاس ریوندی

نقاشی: بازگشت پسر نافرمان، اثر رامبراند- بازنمایی صحنه‌ای از کتاب مقدس که پدر پسر نافرمان خود که مالش را نابود کرده و بازگشته به آغوش می‌پذیرد.

#مجوس_خراسانی

شوبرت، شاهکار بی‌نظیر خود، شاهدیو، را در سن هجده سالگی برای آواز و پیانو نوشت. الهام‌بخش آن شعری است از گوته که خود بازسرایی یک افسانه‌ی کهن است. در میان شب و باد، پدری فرزند بیمار و تبناک خود را در آغوش گرفته و بر اسب نشسته و می‌تازد. کودک شاهدیو -نماد مرگ عن‌قریب- را می‌بیند که به او وعده‌های شیرین می‌دهد. او هر بار از وحشت پدر را صدا می‌زند (ماین فاتر) و پدر که اینها را هذیانات کودک می‌شمارد، او را تسلی می‌دهد. در پایان وقتی پدر به منزل می‌رسد و از اسب پیاده می‌شود، کودک در آغوشش جان سپرده است.
در این اثر یک خواننده به تنهایی نقش راوی، کودک هذیان‌زده‌ی ترسیده، پدر تسلی‌بخش و شاهدیو پرفریب را بازی می‌کند.
صدای تاخت سم اسب، شیرینی وعده‌های دیو و وحشت پسر همه به بهترین وجه در اینجا بازتاب یافته.
شاهدیو را ماکس رِگِر برای ارکستر تنظیم کرد. اینجا اجرای حیرت‌انگیز توماس کوآستهُف، خواننده‌ی معلول اما استاد در آواز را می‌شنوید با همراهی ارکستری که کریستف فُن دُهنانی طبق معمول عمیق‌ترین اصوات را از آن برکشیده است.

متن اصلی شعر و ترجمه به انگلیسی: اینجا

#در_حضرت_امر_حسی

گوستاو یانوش جوانی بود که بواسطه‌ی پدرش توانست مدتی در اواخر عمر کافکا معاشر او باشد و کتابی حاوی گزارشی از گفتگوهای آن روزها نوشته است.

یک بار کافکا به او می‌گوید: «حرف‌های جدی من ممکن است بر شما اثر زهر داشته باشد. زیرا شما جوانید.»
یانوش رنجیده پاسخ می‌دهد: جوانی که نقص نیست. پس باید بتوانم تفکر و تأمل کنم.»
کافکا می‌گوید: «واقعاً حرف یکدیگر را نمی‌فهمیم. ولی چه بهتر. این سوءتفاهم حافظ شماست در برابر بدبینی شوم من... که گناه است.»

کتابفروش‌ها و هر کسی که در کار تجارت و تبلیغات است باید از دل کتاب‌ها جملات قصار استخراج کنند تا در چشم مخاطب برق بزند. وقتی سلیقه‌ی مخاطب احساساتی‌گری مهمل باشد، طبعاً تاجر و تبلیغاتچی هم برای تحریک آن نوع سلیقه در کتاب دنبال جملات احساساتی می‌گردد. دو سه تا از اینها در کتاب هیاهوی زمان هم هست: «طریق درست عشق ورزیدن همین بود، بی‌هراس، بی‌حدومرز، بی‌اندیشه‌ی فردا - و سپس، بی‌پشیمانی.»
البته جولین بارنز یک مقدار از آنچه در این جمله می‌بینید نویسنده‌ی جدی‌تری است. در واقع از فرط جدیت کمی شوخ‌طبع شده! یکی از موضوعاتی که مادام‌العمر برای او جالب بود چیزی بود که در انگلیسی آن را Irony می‌نامند و من در فارسی تهکم (بله با ه!) ترجمه می‌کنم. آیرونی به معنی کنایه و کار برعکس هم می‌دهد. برای جولین بارنز جنبه‌ی دوپهلویی معنا در آیرونی مهم است. مثلاً در این رمان، دمیتری شستاکویچ است که جمله‌ی احساساتی بالا را در مورد عشق می‌گوید. اما مصداقی که از این نوع عشق‌ورزی مد نظر دارد در یک داستان موپاسان آمده که خلاصه‌اش در کتاب نقل شده (عکس بالا) و آنجا می‌بینیم که بی‌هراس و بی‌حدومرز و بی‌اندیشه‌ی فردا و بی‌پشیمانی در واقع دلالت به جنون افسری دارد برای خوابیدن با زنی متاهل!
نیز در این رمان-زندگینامه می‌بینیم که شستاکویچ هرگز خود در زندگی از این "طریق درست عشق ورزیدن" نمی‌رود.
گفتن این همه بهانه‌ای است برای تذکر مجدد تفاوت رسانه‌ی ادبیات و رسانه‌هایی نظیر فضای مجازی. در فضای مجازی بطور پیشینی هر چه می‌بینید و می‌خوانید تقطیع و تحریف و تقلیل یافته است. یکی از هزار علتش اینکه در اینجا به هر مطلبی حدود سه ثانیه وقت می‌دهید. ادبیات رسانه‌ی زمانه‌ای است که هنوز این بیماری عدم تمرکز فعلی رایج نبود. ادبیات کند است و صبورانه می‌کاود و پیچیدگی‌ها را بازمی‌نمایاند.
کتاب خواندن کسی را آدم نمی‌کند. ولی ادبیات همواره این فرصت را به ما می‌دهد که چیزی را بهتر درک کنیم که در زندگی هر لحظه با آن روبروییم و به دلیل تنبلی مغز دوست داریم هر لحظه انکارش کنیم: پیچیدگی.

پی‌نوشت: آن والس مشهوری که از شستاکویچ شنیده‌اید هم یکی از همین تقلیل‌هاست. شخصیت آهنگسازی او این نیست. اینجا می‌توانید یکی دیگر از آثار او را بشنوید که بواسطه‌ی سادگی مخاطب عام هم می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند، ولی شهرت آن والس را ندارد.

هیاهوی زمان
جولین بارنز
ترجمه‌ی سپاس ریوندی ص۴۶

Shostakovich, Dmitri - Piano Concerto No.2 om F Op. 102 - II

تو که هنوز کمابیش کودکی
کامل کن برای یک دم حرکتی را
که رقص را به شکل صورت فلکی تامّ و تمامی درمی‌آورد
رقصی که در آن ما یک دم از نظم بی‌روح طبیعت فراتر می‌رویم...

راینر ماریا ریلکه
سروده‌هایی برای ارفئوس

بازاندیشی مفاهیم فرهنگی

میراث فرهنگی - دو (مشاطه‌گری/ rebranding)

سی‌ساله‌های امروز کارتون ویکی را به یاد دارند که از تلویزیون حکومتی پخش می‌شد. این کارتون اصلاً آلمانی است. با وجود اینکه آلمانی‌ها وایکینگ نبوده‌اند به دلیل وجود بعضی اشتراکات نژادی، قومی، اسطوره‌ای زبانی و تاریخی خود را در میراث فرهنگی (یا بی‌فرهنگی!) وایکینگی تا حدی شریک می‌دانند. به دلیل وجود همین اشتراکات، آلمانی‌ها خصوصاً از ابتدای قرن نوزدهم که جوانه‌های ناسیونالیسم آلمانی پیدا می‌شود توان فرهنگی خود را در خدمت معرفی، بازآفرینی و بزک چهره‌ی فرهنگ کهن شمال اروپا قرار داده‌اند.

در ایران پیش از انقلاب، در مجموعه‌ی گردونه‌ی تاریخ (برای نوجوانان) کتابی با عنوان وایکینگ‌ها منتشر شده بود، ولی کتاب و آن هم همچو کتاب‌هایی، جزو چیزهایی نیست که در خانه‌ی ایرانی یافت شود. حتی الان هم که منابع بی‌پایانی از طریق اینترنت وجود دارد وضع فرق خاصی نکرده. چون شما اول باید دغدغه‌ی چیزی را داشته باشید تا دنبالش بگردید. باری، به این دلایل، عموم بچه‌های ایران در آن سال‌ها احتمالاً هیچ مسیر آشنایی دیگری با فرهنگ وایکینگ‌ها و مردم شمال اروپا نداشتند، جز همین کارتون که اینجا قصد دارم یک جنبه از آن را به دلیل اهمیتش بررسی کنم.

وایکینگ‌ها در این کارتون کلاه شاخداری به سر می‌گذارند که عموماً در بازنمایی وایکینگ دیده می‌شود. با وجود این می‌دانیم که کلاه شاخدار برای جنگ نامناسب است، چون شاخ آن مثل یک دسته راه دست حریف قرار می‌گیرد و برداشته می‌شود و سر را بی حفاظ می‌گذارد. تنها نمونه‌ای که باستان‌شناسان تاکنون از کلاه شاخدار در شمال اروپا پیدا کرده‌اند متعلق به عصر مفرغ است که در آن زمان از وایکینگ‌ها و کشتی‌هایشان هنوز خبری نبود. ظن غالب این است که کلاه شاخدار در موارد استثنا برای شخصی در بالاترین مرتبه‌ی سیاسی به عنوان نماد به کار می‌رفته.

پس وایکینگ‌های کلاه‌شاخی کذب تاریخی‌اند. این البته تنها کذب تاریخی عمدی آن کارتون نیست. وایکینگ در زبان شمال اروپا یعنی یغما. Fara i viking تقریباً یعنی به یغما بردن. همانطور که نام قبلیه‌ی ترک یغما در زبان فارسی به اسم عام برای چپاول و غارت تبدیل شده، مطابق یک نظریه این جماعت دزدان دریایی شمال اروپا به نام عملی که می‌کرده‌اند مشهور شده‌اند. این کار مثل آن است که ما ترکمن‌ها را به خاطر کاری که می‌کردند ایلغار و اعراب بدوی را غزوه بنامیم. (هر دو لغت معنی یورش و شبیخون و غارت دارند. غزو بعداً به جنگ‌های پیامبر اسلام و پس از آن به جنگ‌هایی برای گسترش اسلام اطلاق شد.) با وجود این ما ویکی و پدر و سایر افراد دهکده‌شان را هرگز در حال یغما نمی‌بینیم!

از روی ساگاها، مهم‌ترین منبع متنی درباره‌ی تاریخ شمال اروپا، می‌دانیم که بخشی از تربیت پسران جوان در شمال اروپا در عصر وایکینگی این است که برای ماجراجویی به کشتی بنشیند. ماجراجویی می‌تواند تا کشف آمریکا نیز برود (آنها نخستین کاشفان شناخته‌شده‌ی آمریکا هستند) و تقریباً همیشه شامل دریازنی و آوردن غنایم به خانه است که علامت شجاعت بود. وایکینگ البته ممکن است کشاورزی و دامداری هم بکند و اغلب می‌کردند. ولی این به این معنی نیست که با راهزنی در دریا میانه‌ای ندارد.

در کارتون کذا، هرگز ویکی و مردان نیرومند (عنوان آلمانی) در حال دزدی دیده نمی‌شوند. البته درست هم نیست در کارتون همچو چیزهایی برای کودکان نشان داده شود. لذا دزدان دریایی در این کارتون هستند، ولی به شکل "دیگری" غریبه و دشمن؛ چیزی مثل دزدان دریایی در کارائیب. کل ماجراها حالتی دارد که گویی وایکنیگ‌های اصلی که ویکی و افرادش باشند با دریازنی میانه ندارند و فضیلت اصلی میان آنها هوش است، نه زور بازو. دروغی چنان بزرگ که اگر وایکنیگ‌های واقعی می‌شنیدند، حتماً این بار به آلمان حمله می‌کردند!

با این اوصاف این کارتون یک دستآورد چندجانبه است. سرگرمی برای کودکان، ایجاد علاقه به تاریخ و فرهنگ و هویت، کالایی مطلوب در صنعت فرهنگ و از همه مهم‌تر بزک‌کننده‌ی تصویر تاریخی مردم شمال اروپا.

بر ایرانی است که با دیدن آن به کلاه شاخدار رستم بیندیشد. به اینکه هزار سال پیش، وقتی وایکینگ‌های واقعی به یغما مشغول بودند، روایت رستم در ایران به دست فردوسی نوشته می‌شد و چه بسا همان‌وقت هزار سال عمر داشت. رستم به رغم عناصر خشنی که از یک میراث کهن جنگآوری آورده، یک قهرمان نه تنها ملی که اخلاقی است. پرورنده‌ی سیاوش، مردی در یک قدمی کمال مطلق و سپس کین‌خواه همو، برای به جا آوردن داد و بازگرداندن کار و بار جهان به جای درست خویش. ما موفق نشده‌ایم این قهرمان را حتی به بچه‌های امروزمان بشناسانیم. چه رسد به آنکه کلاه شاخدار او را به نمادی بین‌المللی بدل کنیم. ما خائن به میراثی هستیم که به ما رسید.

مطلب شماره یک: اینجا

خلاصه در اینستاگرام

#بازاندیشی_مفاهیم_فرهنگی

سپاس ریوندی

اولین نشست مد نظر

بررسی نمایشنامه‌

سالومه - تراژدی در یک پرده
نویسنده: اسکار وایلد
مترجم: عبدالله کوثری

سخنران: سپاس ریوندی

#گفتگوی_خاموش_نفس
#مد_نظر
.

بازاندیشی مفاهیم فرهنگی

قیمت کتاب - بخش دوم

برای ایرانی پول دادن پای آموزش تعریف نشده بود، چون از دبستان تا دکترا رایگان بود. (به نحوی تهکم‌آمیز، خصوصی‌سازی و درآمدزایی آموزش در ایران پس از تغییر رژیم و انقلاب به نام مستضعفان اتفاق افتاد، با مدارسی که نام تهکم‌آمیز و بامزه‌ی غیرانتفاعی را نیز داشتند.) پول دادن پای برق و گاز برای ایرانی هنوز هم تعریف نشده. چون اینها از اول به او رایگان داده شده و کسی هنوز جرات نکرده آن را با خصوصی‌سازی "درآمدزا" کند. به همین نمط، اولین و آخرین باری که ایرانی با نهادهای فرهنگی عالی و جدید روبرو شده آن را رایگان یافته، چون این نهادها در حکومت پهلوی تاسیس شدند که رویکردش حمایت از فرهنگ عالی بود. برای همین ایرانی تصوری از این ندارد که این حالت طبیعی نیست و اصلاً به ذهنش خطور نمی‌کند که بپرسد مخارج اینها از کجا تأمین می‌شود. در ایران پیش از انقلاب، کنسرت خواننده‌ی کاباره‌ای دوزاری (ستاره‌های موسیقی پاپ ایران!) گران بود، چون متعلق به بخش خصوصی بود و قیمتش را بازار و عرضه و تقاضا تعیین می‌کرد، ولی بازدید از تخت‌جمشید ارزان بود، چون دولت پهلوی در ایران به این چیزها یارانه می‌داد. الگوی این دولت رفتار مشابهی بود که خصوصاً در آن زمان در اروپای غربی هم دولت‌ها در قبال فرهنگ عالی داشتند و به انگیزه‌ی ترویج فرهنگ عالی یارانه‌ی قابل توجهی به موزه‌ها و بعضی سینماها و سالن‌های کنسرت و نظایر این می‌دادند. در قبال این یارانه از این نهادهای فرهنگی خواسته می‌شد که خدمات خود را چند برابر زیر قیمت به شهروند بومی عرضه کنند.

این امر در قبال فرهنگ عالی هنوز هم تا حدی در جهان رایج است و می‌توان گفت بدون آن این نوع از فرهنگ در منطق خشن "بازار" که غایتش نه فرهنگ و ارزش‌ها که پول است، نابود خواهد شد. اما این سیاست‌ها مشخصاً در فرانسه چندان موفق از آب درنیامد و چند دهه پیش این دولت به یک جامعه‌شناس فرانسوی پروژه‌ای برای تحلیل و حل این مشکل محول کرد. صورت مساله این بود که چرا اگرچه قیمت بازدید از موزه‌ی لوور برای شهروند فرانسوی یا بعضی اقشار تحت حمایت آن پایین است، باز هم استقبالی از آن نمی‌شود؟ چرا کارگر فرانسوی ترجیح می‌دهد برای خود و زن بچه‌اش بستنی بخرد و توی پارک دور بزند، ولی یک بار دست آنها را نمی‌گیرد که به موزه‌ای ببرد که مخاطب بین‌المللی برای رسیدن به آن سر و دست می‌شکند؟

اگر انحراف به چپ و مزخرفات فرانسوی را از جواب آن جامعه‌شناس بزداییم، نکته‌ی بسیار مهمی در آن هست: بلیت موزه‌ی لوور ارزان، ولی درک ارزش و اهمیت آن گران است. برای اینکه فرد در سن سی و چهل بفهمد که بهتر است پول را به بلیت موزه‌ی لوور بدهد تا به بستنی پارک لازم است او چیزی از اهمیت تاریخ، تمدن، هنر، فرهنگ و نظایر این بداند و این خود چیز گران‌قیمتی است. گذشته از افراد معدودی که به خاطر استعداد خود از سن کودکی به این نوع مسائل راغب می‌شوند و پی آنها را می‌گیرند، دیگران نیاز دارند که جایی، کسی، نهادی، آنها را در معرض هنر و فرهنگ عالی قرار دهد و با آن آشنا کند. اگر نکند، اگر رسانه مبتذل و منحط یا فاسد و ایدئولوژی‌زده باشد، اگر مدرسه و دانشگاه فقط نیرو برای بازار کار تولید کنند و خانواده به فقر فرهنگی دچار باشد، بچه کجا قرار است با این چیزها آشنا شود که در بزرگسالی برایش مساله بماند؟

اینجا ما به هسته‌ی اصلی مساله‌ی قیمت کتاب در ایران می‌رسیم. طبقه‌ی اشراف سنتی در ایران (که نحیف هم بود) با انقلاب منهدم شد. طبقه‌ی متوسطی که در سال‌های منتهی به انقلاب شکل گرفت خودش پر از انواع ناخالصی‌ها بود و به دلیل رشد سریع اقتصادی پر از رذایل تازه‌به‌دوران‌رسیدگی. به مرور در طی چند دهه همان هم از بالای متوسط به پایین متوسط رفت و شدیداً تضعیف شد. آنان که در شرایط جدید رشد کردند هم که محصول نوسان بازار ارز و دلالی و بساز بندازی و غیره بودند و حتی صفت تازه‌به‌دوران‌رسیده از سرشان زیاد است و واقعاً باید شغال به خم رنگ افتاده نامیدشان. اکنون چه کسی قرار است مخاطب کتاب خوب باشد جز همان اقلیتی که به استعداد خودش پیگیر است؟

از این روست که آرایشگاه‌های زنانه (و حتی مردانه) سالن‌های زیبایی، کافه‌رستوران‌ها، ویلاهای اجاره‌ای کجا و کجا و "پت‌شاپ"‌ها و غیره همه مشتری دارد و بسیار سودآور است، ولی کتابی که هم‌قیمت یک همبرگر است، فروشی ندارد.

روضه خواندن درباره‌ی بی‌فرهنگی مردم ما یاوه‌گویی و کلی‌گویی است. مشکل مشخصا طبقه‌ی جدید منحطی است که در خانواده‌ای به غایت بی‌فرهنگ بزرگ شده و از قبل فساد بالا آمده. به تعبیری که یک بار به کار بردم، او به درجه‌ای پرت است که حتی به اهلیت فرهنگ نمی‌تواند تظاهر کند. حتی به ذهنش نمی‌رسد که شاید کتاب خواندن چیز باکلاسی باشد، چه رسد به آنکه بخواهد ذهناً درگیر آن شود.

کتاب گران نیست، آنها ارزانند.

#بازاندیشی_مفاهیم_فرهنگی

سپاس ریوندی

بازاندیشی مفاهیم فرهنگی

قیمت کتاب - بخش اول

این پرسش را هم می‌توان به جهت رسیدن به تحلیل واقعی تدقیق کرد: در نسبت با چه و برای که کتاب گران/ارزان است؟

وقتی بپرسیم «در نسبت با چه» با مراحل فنی تولید و عرضه و فروش روبرو می‌شویم.

کتاب از آن چیزهایی است که فقط وقتی مرغوب است به درد می‌خورد و در سایر موارد نبودش از بودش بهتر است. برای تولید یک کتاب مرغوب تألیفی شرایطی نیاز است که ایران در پانصد سال گذشته فقط یک بار به آن نزدیک شده و الان از آن بسیار دور است. برای تولید کتاب مرغوب ترجمه‌شده هم کار به آن آسانی که می‌پندارند نیست. مترجم صاحب شمّ و تشخیص که بداند چه ترجمه کند کیمیاست، مترجمی که وقتی کتاب را پیدا کرد، درست ترجمه کند، اکسیر اعظم. وضع فعلی استعاراً به آن می‌ماند که معادن طلا ته کشیده باشد، جواهرساز کاربلد هم نداشته باشیم. نتیجه؟ تمام بازار پر از زلم‌زیمبو و مزخرفات و بدلیجات است؛ صد مرتبه بدتر از وضعی که امروز در بازار خودرو با آشغال‌های چینی (چند برابر قیمت) می‌بینیم. کتاب مرغوب به نسبت تقریباً هر کالایی سخت تولید می‌شود و از آن بدتر سخت فروش می‌رود. صنعت عجیبی است که تولید آشغال در آن سودآورتر است، چون با هزینه‌ی کمتر تولید می‌شود و بیشتر و بهتر می‌فروشد. اکنون باید پرسید این کالای سخت‌ساز سخت‌فروش و ماندگار (خرید یک بار برای همیشه) در قیاس با چه گران است؟ چیپس؟ ماست؟ جوجه؟ عرق؟ ورق؟ اجاره‌ی ویلا؟

تدقیق بعدی پرسیدن «برای که» است که بسیار مهم‌تر است و دو جنبه دارد.

جنبه‌ی اول این است: بسیاری از کسان خواهند گفت کتاب به نسبت سایر کالاها گران نیست. به نسبت درآمد آنها گران است و درست هم می‌گویند. به هر حال ما کشوری ساخته‌ایم که در آن هزینه‌ها به دلار است و درآمدها به ریال و نسبت این دو در تحقیرآمیزترین وضع ممکن. نتیجتاً عجیب نیست اگر بسیاری کسان بگویند در مجموع شرایط اگر بخواهند کتاب بخرند در مخارج اولیه‌ی اجباری از قبیل کرایه‌ی خانه درمی‌مانند و نخرند. اینجا کاربرد غلط الفاظ است که مساله‌ساز می‌شود. کتاب گران نیست، درآمد اشخاص کم است. اصرارم بر کاربرد لفظ درست برای اثبات ارزانی کتاب نیست. برای توجه دادن به خطای ذهنی دردناکی است که مرتکب می‌شویم. وقتی می‌‌گوییم کتاب گران است آن را در ردیف تجملات درمی‌آوریم و به افراد این حس را می‌دهیم که آنها بازنده‌های بازی بازارند و دستشان به تجملات نمی‌رسد. وقتی بگوییم درآمد کم است، به سرعت متوجه محل واقعی مشکل می‌شویم. کم بودن درآمد بیشتر ناشی از وضع بیمار فعلی است تا بی‌لیاقتی فرد. بسا که فرد مقصر نیست. در اقتصاد بیمار ماست که اتفاقی افتاده و متوسط درآمد چنان کم شده که کتاب (این کالای بالنسبه ارزان) گران می‌نماید. با گفتن «کتاب گران است» ما متهم اصلی را گم می‌کنیم و به به افراد شریف القا می‌کنیم بی‌عرضه‌اند. و آنقدر بر این خطا اصرار می‌کنیم، آنقدر هر فاسد را به دلیل اینکه در بازی فساد برنده شده و حالا پول دارد تحسین می‌کنیم که هر شرافتمندی تحریک می‌شود شرف را کنار بگذارد.

جنبه‌ی دوم «برای که» مهم‌ترین بخش این بحث است. کتاب گران می‌نماید، به چند دلیل.

یکی اینکه عمده مخاطب آن از اقشار کم‌درآمد است. اما چرا چنین اتفاقی افتاده؟ پاسخ تر و چسبانش این است که در وضع فعلی اگر بخواهید دنبال مشاغل پردرآمد بروید، با فضا، مناسبات، افراد و به قول فلاسفه‌ی آلمانی با زیست‌جهانی روبرو می‌شوید که در آن نه وقت کتابخوانی هست، نه کتابخوانی ارزش است، نه آدم کتابخوان از نیش تمسخر مصون است (احترام بماند.) بین تجار و کسبه، قدیم، وقتی شریف و مکاسب‌خوانده و باعقبه بودند، این چیزها شأنی نداشت. الان بین دلال و رانت‌خور و کلاه‌‌بردار و پروژه‌بگیر و کیف‌کش و کت‌کش و وارداتچی و دورزننده‌ی تحریم که پول‌های اصلی را در کشور توزیع می‌کنند که بماند. پس پول در محیطی دور می‌زند که کتاب در آن هیچ جایی ندارد.

پاسخ بعدی به روانشناسی اقتصاد برمی‌گردد. معنی گران و ارزان غیر از قیمت بازار و نسبت‌های عددی آن به آنچه اصطلاحاً قیمت عاطفی می‌نامند (برای تفصیل آن بنگرید به اینجا) و ذهنیت افراد مربوط است. فرد پیش از آنکه پول خود را خرج چیزی کند، باید برایش تعریف شده باشد که این کار را بکند. این ربطی به کتاب ندارد. هزار آدمی می‌بینید که می‌تواند خوشپوش باشد، ولی نیست، چون (جدا از اینکه طبعاً سلیقه ندارد که با چیز ارزان شکیل به نظر برسد، ثانیاً) برایش تعریف نشده پول پای لباس خوب بدهد. می‌تواند فرش دستی بخرد و در خانه پهن کند، ولی نمی‌کند، چون برایش تعریف نشده که این زیبایی قیمتی دارد و هزار مثال دیگر از این قبیل.

از اقشار کم‌درآمد که بگذریم، کتاب گران نیست، پول بالای کتاب دادن گران است. این موضوع قسمت دوم این مطلب خواهد بود.

#بازاندیشی_‌مفاهیم_فرهنگی

سپاس ریوندی

آگهی

روز جمعه (۲ شهریور) من در موسسه‌ی فرهنگی مد درباه‌ی سالومه‌ی اسکار وایلد سخنرانی مختصری خواهم داشت.
نمایشنامه‌ی عجیب وایلد درباره‌ی قدرت بی مهار شهوت زن، با الهام از این نقاشی عجیب‌تر گوستاو مورو خلق شده است.
اگرچه سالومه به اندازه‌ی تصویر دریان گری پیچیده و مفصل نیست، مانند آن چند آبشخور تاریخی دارد که موضوع بحث من است:
روایت انجیل درباره‌ی این زن
اساطیر بین‌النهرینی و نزول الهه‌ی شهوت به قلمرو مردگان
و طبعا تراژدی یونانی

سالومه که از سبک عجیب و شخصی و شیوه‌ی منحصربفرد گوستاو موروی نقاش در بازآفرینی مضامین اساطیری ملهم است، خود به آثار جالب توجهی الهام بخشیده: تصویرگری‌های رشک‌برانگیز بیردزلی و اپرای مهیب ریشارد اشتراوس، به همین نام.
درباره‌ی اینها نیز مختصرا مطالبی عرض خواهم کرد.
غیر از سخنرانی مجالی هم برای گفتگو و پرسش و پاسخ هست، اگر نمایشنامه را خوانده باشید.
اگر نخوانده باشید هم امیدوارم عرایض من شما را به آن تحریض کند.
خودش بسیار کوتاه و ترجمه‌ی فارسیش (از آقای کوثری) بسیار خوب است.
نظر به ظرفیت، اگر حضور خود را پیشاپیش به موسسه اعلام کنید لطف کرده‌اید.

اطلاعات بیشتر و تماس

در این قطعه نیز مثل چند مورد پیشین مندلسن مضامین کتاب مقدس یهودی را در قوالب و سبک موسیقی مذهبی آلمانی-پروتستانی ریخته است. اینجا مزمور شماره‌ی 42 از مزامیر داود.
اگر به یاد بیاوریم که مطابق روایت سنتی یهودی داود ضمن گفتن این اشعار آنان را به موسیقی می‌خوانده است و تعبیر «صوت داودی» در زبان فارسی دلالت به زیبایی محیر‌العقول آواز او دارد، لطف این اثر مندلسن را بهتر درک خواهیم کرد. گویی واقعاً موفق شده چیزی مطابق مدعای روایت سنتی بیافریند. داودِ مندلسن حقاً آوازی مدهوش‌کننده می‌خواند:
اشک‌هایم روز و شب نان من می‌بود، چون تمامی روز مرا می‌گفتند: «خدای تو کجاست؟»
چون این بیاد می‌آورم، جان خود را بر خود می‌ریزم.
چگونه با جماعت می‌رفتم و ایشان را به خانه‌ی خدا پیشروی می‌کردم، به آواز ترنم و تسبیح در گروه عیدکنندگان.

#در_حضرت_امر_حسی