AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮 @afandishaharar Channel on Telegram

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

28 Jan, 18:23

"አል-ሪሳላ" ፊልም፣ የፊልሙ ዳይሬክተር እና አክተሮቹ
------
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
------
እነሆ ዛሬም ስለፊልም ማውራት አሰኝቶኛል። በዚህች የጁምዓ ምሽት ደግሞ የኢስላማዊ ፊልሞች ፋና ወጊ የሆነውንና ዘመን ተሻጋሪውን "አል-ሪሳላ"ን ብንቃኘው የተሻለ ይመስለኛል ("የጁምዓ ምሽት" ያልኩትን ልብ በሉልኝ። ወሎዬዋ አቲቃ ቢንት አሕመድ "ኸሚስ አመሻሹ ላይ" እያለች ብታወጋንም እኛ የተወለድንበት የሀረርጌ ህዝብ የዐረቢያውን ደንብ በመከተል "የጁምዓ ምሽት" ብሎ ነው የሚጠራት። የሀረሪ ህዝብም "ጁምዓ ኦርቲ" ነው የሚለው)።
-----
በዚህ ዘመን በሁሉም የዓለም ሀገራት ከሚኖሩት ሙስሊሞች መካከል ከተሜ የሆኑት በአብዛኛው የነቢዩ ሙሐመድ (ሰዐወ) እና የባልደረቦቻቸውን አነሳስ የሚያሳየውን "አል-ሪሳላ" የተሰኘ ፊልም ቢያንስ አንድ አንድ ጊዜ እንዳዩት ይታመናል (በገጠር እና በበረሃ አካባቢዎች የሚኖሩት ሙስሊሞች ግን ፊልሙን አይተውታል ለማለት ያስቸግራል። ምክንያቱ ግልጽ ስለሆነ ማብራራት አያስፈልግም)። ከሙስሊሞች ባሻገር ሌሎች እምነቶችን የሚከተሉ ብዙ ሰዎችም ፊልሙን አይተውታል። በዚህም የተነሳ "አል-ሪሳላ" በርካታ ተመልካቾች ካዩዋቸው ፊልሞች አንዱ ሆኖ ተመዝግቧል።
------
"አል-ሪሳላ" በእንግሊዝኛ እና በዐረብኛ ቋንቋዎች ነበር የተሰራው። በሁለት Version ለተሰራው ፊልም ወጪ የተደረገው ገንዘብ በድምሩ 10 ሚሊዮን ዶላር ያህል ነው። ከዚህ መካከል አብዛኛውን የሸፈኑት የቀድሞው የሊቢያ መሪ ሙአመር አል-ቀዛፊ ናቸው (በጅምሩ ላይ የሞሮኮ፣ የሶሪያ፣ የሊባኖስና የኩዌት መንግሥታት በፕሬጀክቱ ውስጥ የነበሩ ቢሆንም ያዋጡት ፋይናንስ ብዙም አይደለም)።

ይህ ፊልም የተሰራው እንደ ፈረንጆች አቆጣጠር በ1976 ነው። በዚያው ዓመት የተሰራውና የኦስካር ተሸላሚ ለመሆን የበቃው Rocky የተሰኘው የሲልቨስተር ስታሎን ፊልም 960,000 ብር ብቻ ነው የወጣበት። በመሆኑም "አል-ሪሳላ"ን ለመስራት የወጣው ወጪ በዚያ ዘመን ተመን በጣም ከፍተኛ የሚባል ነው። ነገር ግን "አል-ሪሳላ" ኢስላማዊ መልእክቱን በትክክል ከግብ እንዲያርስ ይፈለግ ስለነበር በጊዜው ለፊልሞች መስሪያ ያስፈልግ ከነበረው ፋይናንስ የላቀ በጀት መመደቡ አስፈላጊ እንደነበር በፊልሙ ፕሮጀክት ውስጥ የነበሩት ባለሙያዎች ይናገራሉ።
-----
"አል-ሪሳላ" የተሰራው በሞሮኮ እና በሊቢያ በረሃዎች ውስጥ ነው። በሁለት version የተዘጋጀው ፊልም ቀረጻ የተከናወነው በተመሳሳይ ወቅት ነው። ይሁንና በእንግሊዝኛው ፊልም እና በዐረብኛው ፊልም ላይ የተሳተፉት አክተሮቹ የተለያዩ ናቸው።

የፊልሙን ስክሪፕት የጻፉት ፊልሙ በተሰራበት ዘመን በሙስሊሙ ዓለም ከፍተኛ ስምና ዝና የነበራቸው ደራሲዎች ሲሆኑ ከእነርሱም መካከል አንዱ ታዋቂው ግብጻዊ ደራሲ፣ ገጣሚ እና ጸሐፊ-ተውኔት "ተውፊቅ አል-ሐኪም" ነው። ታዲያ እነዚህ ደራሲዎች በፊልሙ ታሪክ ላይ የሰናፍጭ ያህል እንኳ ልብ-ወለዳዊ ትረካ አላስገቡበትም። ደራሲዎቹ ነቢዩ (ሰዐወ) እና ሰሐባዎቻቸው (ረዐ) የሰሯቸውን ድርጊቶች ለሲኒማ ጥበብ በሚያመች መልኩ አሳምረው ከመጻፍ ውጪ በነበረው ታሪክ ላይ አዲስ ነገር አልጨመሩም።
------
"አል-ሪሳላ" በእንግሊዝኛ ርእሱ "The Message" ይባላል። ይህ ባለሁለት Version ፊልም የነቢዩን (ሰዐወ) ሙሉ የሕይወት ታሪክ አያሳይም። ነቢዩ ሙሐመድ (ሰዐወ) የተላኩበትን ኢስላማዊ መልዕክት ለሰው ልጆች ማስተማር ከጀመሩበት ጊዜ አንስቶ ከሀገር ያስወጧቸውን ጣኦት አምላኪዎች ድል አድርገው የመካ ከተማን እስከተቆጣጠሩበት ዘመን ድረስ የነበረውን ታሪክ ብቻ ነው በፊልሙ የምናየው። ቢሆንም ፊልሙ በተሰራበት accuracy፣ በቋንቋ አጠቃቀም፣ በአክተሮቹ የትወና ብቃት እና የጥንቱን ድባብ ለማሳየት በመቻሉ በጣም ይደነቃል። በፊልሙ ውስጥ የተዛነፈ እና የተጣረሰ የታሪክ ህጸጽ የሌለ መሆኑን ያዩት ሁሉ መስክረዋል።
-------
የአል-ሪሳላ ፊልም ዳይሬክተር ሶሪያዊው "ሙስጠፋ አቃድ" ነበር (ሙስጠፋ እ.ኤ.አ በ2005 አርፏል፣ አላህ ይርሓምሁ)። በሁለቱም ቋንቋዎች የተሰራውን ፊልም ዳይሬክት ያደረገው ሙስጠፋ ነው። ሙስጠፋ ወደ ፕሮጀክቱ የገባው ብዙ ዑለማዎችን ካማከረ እና ከታዋቂው አል-አዝሃር ዩኒቨርሲቲ ፈቃድ ከተሰጠው በኋላ ነው። ፊልሙን ሰርቶ ሲያጠናቅቅም ለተመልካቾች ከመልቀቁ በፊት የአል-አዝሃር ዩኒቨርሲቲ ላዕላይ ምክር ቤት እንዲመለከተው አድርጓል።

ከላይ እንደገለጽኩት አል-ሪሳላ ነቢዩ ሙሐመድ (ሰዐወ) ኢስላማዊ መልእክታቸውን ማስተማር የጀመሩበትን ሁናቴ እና ያጋጠሟቸውን ፈተናዎች ነው የሚተርከው። ታዲያ ሙስጠፋ ፊልሙን የመሥራት ሐሳብ ሲያመነጭ ብዙ ዑለማ እና የአል-አዝሃር ዩኒቨርሲቲ ምሁራን አንድ መሠረታዊ ነገር ነግረውት ነበር። ይህም በኢስላማዊው ደንብ መሠረት ነቢዩን (ሰዐወ)፣ አራቱን ኸሊፋዎች፣ የነቢዩን ባለቤቶች፣ መልኣክትን፣ በቅዱስ ቁርኣን ስማቸው የተጠቀሰ ነቢያትንና በቁርኣን የተወሱ ሳሊሕ ሰዎችን በምስል ማሳየት የማይቻል ስለመሆኑ ነው።

ዳይሬክተሩ ሙስጠፋ አቃድ ይህንን መሠረታዊ ደንብ አክብሮ ነው ፊልሙን የሰራው። በመሆኑም በፊልሙ ውስጥ የነቢዩን ታሪክ የምንረዳው ከተከታዮቻቸው ንግግር እና በድርጊቶች አፈጻጸም ነው። እንዲህም ሆኖ ፊልሙ በጣም የተዋጣለት ሆኗል።

ነቢዩ ሙሐመድ (ሰዐወ) እና አራቱ ኸሊፋዎች በፊልሙ ውስጥ በገጸ-ባሕሪ ተወክለው የማይታዩ መሆናቸው በአክተር የመወከል እቀባው ገቢራዊ የማይሆንባቸው ሌሎች የነቢዩ (ሰዐወ) የቅርብ ባልደረቦች በፊልሙ ውስጥ ገናና ገጸ-ባሕሪዎች ሆነው እንዲታዩ አድርጎአቸዋል። በዚህ ረገድ በእንግሊዝኛው The Message እና በዐረብኛው "አል-ሪሳላ" ውስጥ በጣም ጎልተው የሚታዩት ሐምዛ ቢን ዐብዱልሙጠሊብን (ረ.ዐ)፣ ዘይድ ቢን ሐሪሣን (ረ.ዐ) እና ቢላል ኢብን ረባህን (ረ.ዐ) የወከሉ ገጸ-ባሕሪዎች ናቸው። ከቁረይሽ ባላባቶች መካከል ደግሞ "ሂንድ ቢንት ዑትባ" ጎላ ብላ ትታያለች።
---------
አፈንዲ ሙተቂ
ጥር 19/2014
------
©Afendi Muteki, January 2022
------
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።

You may join my telegram channel here.

https://t.me/afandishaHarar

553

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

27 Jan, 19:19

የአርባ ጉጉ ተራሮች ሩቅ ሆነው ሲታዩ
Distant view of the Arba Gugu Mountains
-------
የአርባ-ጉጉ ተራሮች በግራ በኩል ራቅ ብለው የሚታዩት ናቸው። በመሃል ላይ ዝነኛው የሉጮ ተራራ አለ። በጣም ቀረብ ብሎ የቆመውና ዛፍ አልባ የሆነው የ"ጋራ-ዲማ" (Gaara Diimaa) ኮረብታ ነው። አምና ልክ የዛሬዋ ቀን (ጥር 19/2016) ወደ ደረኩ ቀበሌ ስጓዝ ነው ይህንን ፎቶ ያነሳሁት።
-----
የአርባ-ጉጉ ተራሮች አብዛኛው ክፍል በአርሲ ዞን ውስጥ ነው የሚገኙት። "Gaara Luuccoo (ሎጮ ተራራ) ግን በሀረርጌ ውስጥ ነው ያለው።

የአርባ ጉጉ ተራሮች በፎቶው ላይ በቅርበት ያሉ ቢመስሉም እኔ ከቆምኩበት የካራ-ጭፍራ ኮረብታ በትንሹ 85 ኪሎ-ሜትር ያህል ይርቃሉ። Jawar Mohammed የተወለደባት የዱሙጋ ከተማ በእነዚህ ሰንሰለታማ ተራሮች ደቡባዊ ጠርዝ ነው የምትገኘው። ከተማዋ ለሀረርጌዋ "ሚጨታ" ከተማ ትቀርባለች። ከሚጨታ ወዲህ (በጋራ ሉጮ በስተምሥራቅ) በንግድ ማዕከልነቷ የታወቀችው የመቻራ ከተማ ትገኛለች።

በነገራችን ላይ እኛ ተራሮቹን ስንጠራ "Gaara Guuguu" (ጉጉ ተራራ) ነው የምንለው። በጂኦግራፊ ካርታዎችና በሚዲያ ግን "Arba Gugu" በሚለው ስም ነው የሚታወቁት። የተራሮቹ አብዛኛው ክፍል ያለበት የአርሲ አውራጃም "አርባ ጉጉ" እየተባለ ይጠራ ነበር። እኔ Gaara Guuguu (ጉጉ ተራራ) ማለትን ትቼ "አርባ ጉጉ" ብዬ የጻፍኩት ስለሌላ ተራራ የጻፍኩ እንዳይመስላችሁ ብዬ ነው።
-------
Photo taken on: Saturday January 27/2024
Afendi Muteki

1,532

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

27 Jan, 17:47

ከ200 በላይ ሰዎችን የገደለው ዶክተር
------
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
------
ሃሮልድ ሺፕማን ይባላል። በ1946 በማንቸስተር ከተማ የተወለደ እንግሊዛዊ ነው። እስከ 1960ዎቹ መጀመሪያ ድረስ ከእናቱ ጋር ይኖር ነበር። እናቱ የሳንባ ካንሰር በሽተኛ የነበረች ስትሆን ህመሟን ለማስታገስ የሞርፊን መርፌ ትወጋ ነበር። ይሁንና በአንደኛው ቀን ለማስታገሻ የተወጋችው መርፌ overdose ሆኖባት ለሞት ዳርጎአታል።

ሃሮልድ የእናቱን አሟሟት ካየ በኋላ ህክምናን ለማጥናት ወሰነ። ትምህርቱንም ጨርሶ በ1970 ከታወቀው የሊድስ ዩኒቨርሲቲ በህክምና ሳይንስ በዶክትሬት ዲግሪ ተመረቀ። በስራው ዓለም ተሰማርቶም በላንክሻየር ግዛት ባሉ ሆስፒታሎች አገለገለ። በ1975 "opiate pethedine" የሚባለውን የሰመመን (Anastasia) መድኃኒት እየደጋገመ prescribe ማድረጉ ሲታወቅ ግን ተጠርጥሮ ተያዘ። ምርመራ ሲካሄድበት የመድኃኒቱ ሱሰኛ ተጠቃሚ (addicted) መሆኑ ታውቆ የድረግ ተጠቃሚዎች ወደሚታከሙበት ማዕከል ተላከ (በነገራችን ላይ pethedine የሚባለው የሰመመን መስጫ እንደ drug ከተጠቀሙት ለሱስ ይዳርጋል)።

ዶክተር ሃሮልድ ሺፕማን ከሁለት ዓመት በኋላ ወደ ህክምና ሙያው ተመለሰ። በመጀመሪያው ሰሞን ስራውን በትጋት የሚሰራ የተመሰገነ ሐኪም መሆኑ ታወቀ። የግል ሆስፒታል ከፍቶም ታዋቂነትን አተረፈ። በኋላ ላይ ሃይዲ በምትባል አነስተኛ ከተማ በሚገኝ ሆስፒታል ተቀጠረ። እዚያ እያለ አንዳንድ አጠራጣሪ ነገሮች ይታዩበት ጀመር። ሆኖም ማስረጃ ስለሌለ ለፖሊስ ለማመልከት አልተቻለም።

በ1998 ግን ዶክተር ሃሮልድን ቀለበት ውስጥ ያስገቡ ሶስት ፍንጮች ተገኙ። አንደኛው ፍንጭ ሃሮልድ ሺፕማን ያከማት አንዲት የ81 ዓመት ባልቴት እርሱ ካያት ከሰዓታት በኋላ መሞቷ ነው። ባልቴቷ የያዛት በሽታ ለክፉ አሳልፎ የሚሰጣት አልነበረም። ነገር ግን ሃሮልድ ካያት ከጥቂት ሰዓት በኋላ ሞታለች። ጥርጣሬውን ያጎላው ደግሞ ሴትዮዋ "ኑዛዜዬ ነው" በማለት ጽፋ ባስቀመጠችው ደብዳቤ ውስጥ "ገጠር ያለው ቤቴ ለዶክተር ሃሮልድ ሺፕማን ይሰጥ" የሚል ዐረፍተ ነገር መገኘቱ ነው።

ሁለተኛው ፍንጭ ደግሞ ዶክተሩ በ1998 ይሰራበት የነበረ ሆስፒታል ማኔጀር የነበረችው ሊንዳ ሬይኖልድስ "ይህ ሰውዬ ካከማቸው ህሙማን መካከል ብዙዎቹ ከሆስፒታል ሳይወጡ ሞተዋል። ሃሮልድ ሰዎቹ ሲሞቱ "በተፈጥሮ መንገድ ሞተዋል" እያለ የሞት ሰርቲፊኬት ይጽፋል። በሌሎች ሃኪሞች ከሚታከሙት መካከል ከመቶ 95 የሚሆኑት ድነው ነው የሚወጡት። በእርሱ ከሚታከሙት ሰዎች ብዙዎቹ የሚሞቱበት ምክንያት ምንድነው?" በማለት ለፖሊስ ያቀረበችው ጥያቄ ነው።

ፖሊስ መጀመሪያ ላይ የሊንዳን ጥርጥሬ እንደ ተራ ነገር ነበር ያየው። ሆኖም በዚያው ዓመት ሌላ ጥቆማ ካልተጠበቀ አቅጣጫ መጣ። ይህንን ጥቆማ ያመጣው ደግሞ "ጆን ሾው" የተባለ የታክሲ ሾፌር ነው። ሾው "በታክሲዬ እያሳፈርኩ ወደዚህ ሆስፒታል ያመጣኋቸው ሰዎች በዶክተር ሺፕማን የሚታከሙ ከሆነ የመሞት ዕድላቸው በጣም ከፍተኛ ነው። ይህ ነገር በደንብ መርመር አለበት" በማለት ነው ለፖሊስ ያስታወቀው።

ሶስቱ ጥቆማዎች እንደ መነሻ ሆነው በዶክተር ሺፕማን ላይ ክትትል ይደረግ ጀመር። ዶክተር ሺፕማን June 24/1998 ካትሊን ግረንዲ የተባለች የሀይዲ ከተማ የቀድሞ ከንቲባን እያከመ ነበር። ሴትዮዋ መለስተኛ ህመም ለመታከም ነበር የገባችው። ሆኖም ዶክተር ሺፕማን "ልትድን አልቻለችም። ሞታለች። በተፈጥሮ መንገድ ነው የሞተችው" የሚል የሞት ማረጋገጫ certificate ለቤተሰቦቿ ሰጠ። ነገሩን ይከታተል የነበረው ፖሊስ "ሬሳዋ ሳይመረመር አይቀበርም" በማለት ምርመራውን ጀመረ። በምርመራው ውጤት መሠረት ሚስ ካትሊን ግረንዲ እጅግ ከፍተኛ መጠን ያለው "Diamorphine" በመርፌ በመወጋቷ ሳቢያ መሞቷን አረጋገጠ።

በዚህም መንገድ ዶክተር ሃሮልድ ሺፕማን "ሆን ብሎ ሰዎችን በመድኃኒት ይገድላል" በሚል ታሰረ። ዶክተሩም በቁጥጥር ስር ዋለ። የእንግሊዝ ፖሊስ በ2000 G.C. "አስራ አምስት ሰዎችን በመድኃኒት ገድሏል" በማለት ክስ ከፈተበት።
------
የዶክተር ሃሮልድ ሺፕማን ወንጀል እንግሊዛዊያን በጣም አነጋገረ። ብዙዎች "ዶክተሩ ከዚህ የበለጠ ወንጀል ሳይሰራ አይቀርም። ስለዚህ በደንብ ይመርመር" በማለት የቶኒ ብሌርን መንግሥት ጠየቁ። የእንግሊዝ መንግሥት በታዋቂ የወንጀል መርማሪዎችና የህክምና ባለሙያዎች የተዋቀረ ሀገር አቀፍ ኮሚቴ አዋቀረ። ዶክተሩ የጻፋቸው የመድኃኒት ትዕዛዝ ወረቀቶች (Prescriptions) እና የሞት ማረጋገጫ ሰርቲፊኬቶች (Death Certificates) ከያሉበት ተሰብስበው ተመረመሩ። ከዶክተሩ ጋር ቀረቤታ የነበራቸው ሰዎችም የቃል መረጃ እንዲሰጡ ተደረገ። ኮሚቴው ምርመራውን ለሁለት አመት ካከናወነ በኋላ ዶክተር ሃሮልድ ሺፕማን ከ1977 እስከ 1998 ባለው ጊዜ ከ215 ለሚበልጡ ሰዎች የተለያዩ ገዳይ መድኃኒቶችን በመርፌ እየሰጠ መግደሉን አስታወቀ። በዚህም ዶክተር ሃሮልድ ሺፕማን "ከናዚው ዶክተር ጆሴፍ ሜንጌሌ በቀር በጭካኔው ተወዳዳሪ የሌለው ሃኪም" ተብሎ ተመዘገበ።

ዶክተር ሃሮልድ እነዚህን ሁሉ ሰዎች ገድሎ የዕድሜ ልክ ፍርድ ነው የተፈረደበት። በአውሮጳ ምድር የሞት ፍርድ ስለሌለ ሁለት መቶ ሰው የገደለ ወንጀለኛ እንኳ በሞት አይቀጣም። ይሁንና ሃሮልድ ከታሰረ ከአራት ዓመት በኋላ (በ2004) በጠባብ ክፍሉ ውስጥ ህይወቱን አጥፍቷል።
-------
የዶክተር ሃሮልድ ሺፕማንን ጉዳይ የመረመረው ኮሚቴ እና ሌሎች ኤክስፐርቶች ያልመለሱት አንድ ጥያቄ አለ። ይህም "ዶክተር ሺፕማን ታካሚዎቹን ለምንድነው የገደላቸው?" የሚል ነው። ለዚህ የሚሆን አጥጋቢ መልስ አልተገኘም። አንዳንዶች "እናቱ በሞርፊን overdose ስለሞተች እርሱን ለመበቀል ነው" ይላሉ። አንዳንዶች ደግሞ "ዶክቱሩ መግደልና ማኖር የሚችል መሆኑን ለማሳየት ነው ወንጀሉን የፈጸመው" ይላሉ። የሆነው ለገንዘብና ለጥቅም ብሎ ሰዎችን የሚገድል አለመሆኑ ታምኖበታል። ሃሮልድ ከላይ የተጠቀሰችውን የ81 ዓመት ሴት ብቻ ነው ለጥቅም ብሎ የገደላት።

የዚህ ዶክተር አጀንዳ ዛሬም አልተዘጋም። ኢንተርኔቱን ብትከፍቱ ስለእርሱ ብዙ ነገሮች ተጽፈው ታገኛላችሁ። ከሁሉም ምንጮች ግን "Encyclopaedia Britanicca" ተአማኒነቱ የጎላ ነው።
--------
አፈንዲ ሙተቂ
ሰኔ 4/2015 ተጻፈ።

1,592

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

25 Jan, 18:42

አክተሩ እና አሳዛኝ አሟሟቱ
-----
አፈንዲ ሙተቂ
-----
Rambo-3 የሚባለውን ዝነኛ ፊልም አይታችሁታል አይደለምን? አዎን! የ1980ዎቹ ዓመታት የአክሽን ፊልም ንጉሥ የነበረው ሲልቪስተር ስታሎን "John Rambo" የሚባልን አሜሪካዊ ወታደር ገጸ-ባሕሪ ወክሎ የሰራበት ሶስተኛው ፊልም ነው። የዚያ ፊልም መቸት አፍጋኒስታን ናት። የፊልሙ ትኩረት ደግሞ የሶቪየት-አፍጋኒስታን ጦርነት ነው።

ፊልሙ ጦርነቱን መሠረት አድርጎ የተሰራ ቢሆን ታሪኩ ልብወለድ ነው። ቢሆንም ያ አሰቃቂ ጦርነት የተካሄደበትን ድባብ እና የአፍጋኒስታን ህዝብ በጦርነቱ ሳቢያ የደረሰበትን አስከፊ ስቃይ በፊልሙ ውስጥ ማየት ይቻላል። በአፍጋኒስታን ጦርነት ላይ ከተሰሩት ፊልሞች መካከልም የእርሱን ያህል የታወቀ የለም።
-----
በዚያ ፊልም ላይ የተወኑት አክተሮች አሜሪካዊያን ብቻ አልነበሩም። ከአሜሪካዊያኑ በተጨማሪ የፓኪስታን፣ የአፍጋኒስታን፣ የግብጽ፣ የዮርዳኖስ፣ የግሪክ፣ የእስራኤል፣ የፈረንሳይ፣ የታይላንድ እና የሌሎች ሀገሮች ዜጎችም ተሳትፈውበታል። ፊልሙም እስከዚያ ጊዜ ድረስ ከተሰሩት ፊልሞች ሁሉ ከፍተኛ ወጪ የወጣበት ነው።

ታዲያ የሲኒማ አዋቂዎችና ሐያሲዎች "የፊልሙ ቅመም ሆኖ ድርጊቶችና ታሪኩ ማራኪ እንዲሆኑ ሚናውን በሚገባ የተወጣ" በማለት ያወደሱት ሲልቪስተር ስታሎንን ሳይሆን በፎቶው ላይ የምትመለከቱትን አክተር ነው። በትክክለኛ ስሙ ማርክ ዴ ጆንጌ ይባላል። የፈረንሳይ ተወላጅ ነው። በ1980ዎቹ እና በ1990ዎቹ በሀገረ ፈረንሳይ በታዩ ታዋቂ ቴአትሮችና በዚያው ሀገር በተሰሩ ብዙ ፊልሞች በመሳተፍ ዝናን አትርፏል። በፈረንሳይ በተሰሩ ፊልሞች ላይ የነበረው ግርማ ሞገስና የትወና ብቃት አስደማሚ ሆኖ በመገኘቱ ነው በዝነኛው Rambo III ላይ እንዲሳተፍ የተመረጠው።

ዴ ጆንጌ በፊልሙ ላይ "ኮሎኔል አሌክሲ ዛይሲን" የሚባለውን ጨካኝ የሶቪየት መኮንን ሆኖ ነው የተወነው። በፊልሙ ላይ የሚያሳየው ጭካኔ አይጣል ነው። በጣም የሚያስደንቀው ግን የእንግሊዝኛ አነጋገሩ ነው። በእንግሊዝኛ ቋንቋ ሲደነፋ፣ ሲያነጅብ እና ሲቆጣ የሚናገርበት accent ትክክለኛ የሩሲያ ተወላጅ ነው ያስመሰለው። ፊልሞን ደጋግሜ ያየሁበት አንዱ ምክንያትም የእርሱ ትወና እና አነጋገር የሚማርክ መሆኑ ነው (ይህ ፎቶም ከዚያው ከRambo III ፊልም የተወሰደ ነው)።
------
ይህ አክተር የሞተበትን ሁኔታ አውቃችኋልን? ካለወቃችሁ እሱንም እንንገራችሁ።

ዴ ጆንጌ የፓሪስ ከተማ ነዋሪ ነበር። በMarch 10/1996 ቤቱን ዘግቶ ከወጣ በኋላ የቤቱን ዋና በር መክፈቻ ቁልፍ በሶስተኛ ፎቅ ላይ ባለው መኝታ ቤቱ ውስጥ መርሳቱን አስታወሰ። ይሁን እንጂ የቤቱን በር ሰብሮ መግባት አልፈለገም። በፊልሞች ውስጥ በሚጠቀምበት የማርሻል አርት ጥበብ በቤቱ ግድግዳ ላይ እየተንፏፏቀ ወደ ሶስተኛው ፎቅ መውጣት ጀመረ።

ነገር ግን ዴ ጆንጌ ከግቡ ላይ አልደረሰም። ሁለተኛውን ፎቅ ጨርሶ ሶስተኛው ፎቅ ላይ ሲደርስ እግሩን አዳለጠው። ወዲያውኑ በሙሉ ሰውነቱ ከህንጻው ላይ ተመዘግዝጎ መሬት ላይ ተፈጠፈጠ። በዚህ አሳዛኝ መንገድም ከምድራዊው ሕይወት ተሰናበተ።
-------
አፈንዲ ሙተቂ
ጥር 17/2014

2,086

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

24 Jan, 20:27

የህንድ ፊልም ትዝታ (ክፍል አንድ)
-------
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
-------
ይህንን ጽሑፍ ከዚህ በፊት አቅርቤዋለሁ። ነገር ግን በብዙ ወዳጆቼ ጥያቄ መሠረት በድጋሚ ላቀርበው ወስኛለሁ።
-----
የህንድ ፊልም ማየት የጀመርኩት በ1978 ይመስለኛል፡፡ በዘመኑ "ቶማስ" የሚባል የህንድ ክልስ ነበር፡፡ ይህ ሰው ፊልሞቹን ከድሬ ዳዋ ያስመጣና በተለያዩ የሀረርጌ ከተሞች እያዞረ በፕሮጀክተር ያሳያል፡፡ እኔ የተወለድኩባት ገለምሶ በዘመኑ የሀብሮ አውራጃ መናገሻ ስለነበረች ፊልሙ በቅድሚያ ከሚታይባቸው ከተሞች አንዷ ነበረች።

በዚያ ዘመን “የአሜሪካ ፊልም ታሪኩ የውሸት ነው፤ የህንድ ፊልም በእውነተኛ ታሪክ ላይ የተመሠረተ ነው” የሚል አስተሳሰብ ስለነበረ የሰዎች ምርጫ በአብዛኛው የህንድ ፊልም ነበር፡፡ በመሆኑም ቶማስ ከሚያሳያቸው ፈልሞች መካከል ከመቶ ዘጠና የሚሆኑት የህንድ ፊልሞች ነበሩ፡፡ ቶማስ ፊልሙን የሚያሳየው በብር ከሀምሳ (ለሁለተኛ ማዕረግ) እና በሁለት ብር (ለአንደኛ ማዕረግ) ነው፡፡

በዚህም መሰረት ለመጀመሪያ ጊዜ ያየሁት የህንድ ፊልም "Qaidi" የሚል ርዕስ የነበረው ሲሆን አክተሩም “ጄተንድራ” ነው፡፡ በቶማስ ሲኒማ ስር ካየኋቸው ሌሎች የህንድ ፊልሞች መካከል "Disco Dancer", "Mein Aur Mera Haathi" (በአማርኛ "እኔ እና ዝሆኔ" ይባል ነበር) እና "Mard" የተሰኙት ይታወሱኛል፡፡

በ1980 የአውራጃችን አኢወማ መዝናኛ ማዕከል ቪዲዮ ሲያስመጣ ግን የቶማስ ሲኒማ “በጣም ውድ ነው” በሚል ተረሳ (በእርግጥም ውድ ነበር። በዚያ ዘመን ሁለት ብር ዶሮ ይገዛ ነበር)፡፡ ቶማስም ወደኛ መምጣቱን ተወ፡፡ በዚህም መሰረት "Mister India", "Ashanti", "Shaan", "Kasam Paeda Karne Waleki", "Love Story", "Watan ke Rakhwale" የሚባሉትንና ሌሎችንም በስም የማላስታውሳቸውን ፊልሞች በሀብሮ አውራጃ አኢወማ መዝናኛ ማዕከል አየን፡፡

ከጥቂት ጊዜ በኋላ ደግሞ “ፎቶ ማወርዲ” የሚባለው ታዋቂ ፎቶ ቤት ሌላ ቪዲዮ ማሳያ ቤት ከፈተና ከአኢወማ ጋር ፉክክር ውስጥ ገቡ፡፡ ሁለቱም በርካታ ፊልሞችን አስኮመኮሙን፡፡ በፎቶ ማወርዲ ካየኋቸው ፊልሞች መካከል “Maa Kasam”, “Numberi Aadmi”, “Khoj”, “Ram Lakan”, “The Adventures of Tarzan”, “Coolie”, "Dil", "Baaghi: A Rebel for Love", "Mein Tera Dushman", "Dav Pech", "Geraftaar", " Chalbaaz" የሚባሉትን ከስሞቻቸውና ከአክተሮቹ ጋር አስታውሳቸዋለሁ፡፡ የብዙዎቹን ስም ግን አላስታውስም፡፡

ታዲያ በዚያ ዘመን ፊልሙን ከማየት በላይ የሚጥመን ምን መሰላችሁ? ከአዳራሹ ወጥተን "አሚታብ በዱላ ከረባበታቸው"፣ "ጂሚ በካራቴ ገደል ከተታቸው"፣ "ጄተንድራ በቦክስ አተረማመሳቸው" እያልንና በአክሽን እያጀብን የምናደርገው ትንተና እና ክርክር ነው የሚናፍቀን። ፊልሙ ከመጀመሩ በፊትም በአዳራሹ (ቪዲዮ ቤቱ) ፊት ለፊት ተሰብስበን ገና ባላየነው ፊልም ይዘት ላይ ሰፊ የሆነ መላምታዊ ውይይት እናደርጋለን። የአክተሩ አለባበስ፣ የጸጉር አበጣጠር፣ አረማመድ፣ የመነጽር እና የባርኔጣ ምርጫ፣ የሚኖርበት ቤት ግርማ ሞገስ፣ የነዳው መኪና ውበት የሚቀረን ነገር የለም።
-----
በዚያ ዘመን የከተማችን ፊልም አፍቃሪ በከፍተኛ ጉጉት የጠበቃቸው ሁለት ፊልሞች ዛሬም ድረስ ይታወሱኛል። የመጀመሪያው "Disco Dancer" የተሰኘው የጂሚ (ሚቱን ቻክራቦርቲ) ፊልም ሲሆን ሌላኛው ደግሞ "Dil" የሚባለው (አሚር ኻን እና ማድሁሪ የተወኑበት) ፊልም ነው። ህዝቡ ፊልሞቹን እንዲናፍቅ ያደረጉ መነሾዎች ነበሩ። ከዚህ በፊት እንደገለጽኩት Disco Dancer እኛ ዘንድ ከመምጣቱ በፊት በፊልሙ ውስጥ የተካተቱት ዘፈኖች የተሰበሰቡበት ካሴት በከተማችን ያለማቋረጥ ይሰማ ነበር። ስለፊልሙም ብዙ አስደናቂ ወሬ ይወራ ነበር። በዚህም የተነሳ ፊልሙ ከመታየቱ በፊት ተናፋቂ ለመሆን በቅቷል።

"Dil" የሚባለው ፊልም ሊናፈቅ የቻለው ከዚህ በተለየ መንገድ ነው። በቅድሚያ ከ1983 አጋማሽ ጀምሮ በህንድ ሀገር እየተመረቱ በኮንትሮባንድ ይገቡ በነበሩት ምርቶች ላይ "DiL" የሚለው ርእስና የአክተሮቹ (አሚር እና ማድሁሪ) ምስል በብዛት ይወጣ ስለነበረ ቀልባችን ስለ እነርሱ ለማወቅ ጓጓና መራመራመር ጀመረ። በተለይም በዚያን ጊዜ "Dil" የሚባል ነድ (ሰንደል)፣ "Dil" የሚባል ሽርጥ፣ "Dil" የተባለ የሽቶ ዓይነት ወዘተ በሰፊው ተቸብችበዋል። ከአጭር ጊዜ በኋላ "Dil" የሚባል ፖስት ካርድ ሲመጣ በዚያ ስም የተሰራ ዝነኛ ፊልም መውጣቱን አወቅንና ፊልሙን በናፍቆት መጠበቅ ተጀመረ። "Dil" የሚባል ሰንደል የተሸጠለት ብልጭልጭ መጠቅለያ እያሳደድንና የአክተሮቹን ምስል እየቀደድን በደብተሮቻችን ሽፋን ላይ መለጠፍ ጀመርን።

በ1984 መጀመሪያ ላይ ፊልሙ ወደ ከተማችን ሲደርስ እርሱን ለመታደም የነበረው ሰልፍ ዐጀብ የሚያሰኝ ነበር። ፊልሙን ስናይ ደግሞ እኛ ከለመድነው action-comedy የተለየ ቢሆንብንም እጅግ በጣም እየጣፈጠን አጣጣምነው። በእርሱ አማካኝነትም Romantic-Drama ከሚባለው የፊልም ዘውግ (genre) ጋር ተዋወቅን። ፊልሙ ውስጥ የሰማነውን "Na jaane kahaan DiL kho gayaa" የተሰኘ ዘፈን እየሰባበርን አንድ ዓመት ሙሉ ዘፈንን።

በነገራችን ላይ Disco Dancer እና DiL እጅግ ከተዋጣላቸውና የምንጊዜም ምርጥ ከሚባሉ የህንድ ፊልሞች መካከል የሚመደቡ መሆናቸው በቦሊውድ ኤክስፐርቶች ጭምር እንደተመሰከረላቸው ካደግኩ በኋላ ባደረግኩት አሰሳ ለማወቅ ችያለሁ።
-----
አፈንዲ ሙተቂ
መጅመሪያ የካቲት 17/2006 ተጻፈ።
እንደገና ተሻሽሎ ጥቅምት 5/2015 ተጻፈ።
----
የቴሌግራም አድራሻዬ የሚከተለው ነው።
You may join my telegram channel here.

https://t.me/afandishaHarar
------

2,019

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

23 Jan, 19:31

ዶክተር ጌታቸው ቦሎዲያ
------
አፈንዲ ሙተቂ
-----
አዎን!
ድሬ ዳዋ ያፈራችው ዝነኛው ባዮኬሚስት ዶክተር ጌታቸው ቦሎዲያ ይህ ነው። ዶክተር ጌታቸው ቦሎዲያ በጣም ጎበዝ መምህር እና ጂነየስ ተመራማሪ ነበር። ነገር ግን በፕሮፌሽኑ ከሠራው ሥራ በላይ በሚወረውራቸው ሽሙጦችና በድፍረት በሚወስዳቸው እርምጃዎቹ በሕዝባችን ዘንድ legend ሆኖ ቀርቷል።
------
"ኡመተ ፈናን ኡመተ ቀሽቲ ድሬ ዳዋ" የተሰኘውን መጽሐፌን በምጽፈበት ወቅት የሕይወት ታሪኩንና ሥራዎቹን አጠር አድርጌ ከሁለት እስከ ሶስት ገጾች ድረስ ለመጻፍ ሞክሬ ነበር። ነገር ግን ሊሳካልኝ አልቻለም። ያነጋገርኩት ሰው በሙሉ ስለ ለጣፊነቱና ቀልደኝነቱ እንጂ ስለሕይወቱና ስራው ሊነግረኝ አልቻለም። ከሙያው ጎላ ብሎ የሚታወቀው ጎበዝ ባዮ-ኬሚስት በመሆኑ በUNESCO ተቀጥሮ በኢትዮጵያ፣ ኬኒያ፣ ታንዛኒያ እና ኡጋንዳ ዩኒቨርሲቲዎች እየተዟዟረ ያስተማረ መሆኑ ብቻ ነው።
-----
ቀልድ ጥሩ ነው። ጨዋታ ዕድሜ ቀጣይ ነው። ይሁንና ከሚገባው በላይ መሄድ የለበትም። ጌታቸው ቦሎዲያ ቀልደኛ ብቻ አልነበረም። እንደዚያ ባለመሆኑም ነው UNESCO በብዙ ሀገሮች እንዲያስተምር የቀጠረው። ስለዚህ ስለ ዶክተር ጌታቸው ቦሎዲያ ስታወሩ እና ስትጽፉ ቀልዱን ብቻ ሳይሆን እውነተኛ ሕይወቱንና ስራውንም ጨምሩበት። ከቀልዱ በላይ ትውልድን የሚያስተምረው የሕይወት ተሞክሮው ነውና።
-------
አፈንዲ ሙተቂ
ነሐሴ 30/2015

2,325

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

22 Jan, 19:40

With Teacher Solomon Urgre
---
ጋሽ ሰሎሞን ኡርጌ የዘጠነኛ እና የአስረኛ ክፍል የእርሻ መምህራችን ነበር። እርሻን ሲያስተምር እንደ ሳይንስ ይራቀቅበታል። ደግሞም "ብለን ስናስቀምጥ" የምትል አባባል ነበረችው (ለምሳሌ በአንድ ፔሬድ የሚያስተምርበት ርእስ "የጋማ ከብቶች" የሚል ከሆነ ጋሽ ሰለሞን "የጋማ ከብቶች ብለን ስናስቀምጥ" እያለ ነው የሚያስረዳው።
----
ጋሽ ሰሎሞን የተወለደው በኢሉባቦር ነው ። የኮሌጅ ትምህርቱን የተማረው ደግሞ በጂማ እርሻ ኮሌጅ ነው። በ1977 የሃይስኩል አስተማሪ ሆኖ ወደ ገለምሶ ከመጣ ጀምሮ የዚሁ ከተማ ነዋሪ ሆኗል። ሚስት አግብቶ ልጆችም የወለደው እዚሁ ነው።

ጋሽ ሰለሞን አሁን ጡረታ ወጥቶ ከቤተሰቦቹ ጋር በሰላም እየኖረ ነው። መልካም የጡረታ ዘመን ይሁንለት።

2,351

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

22 Jan, 18:43

ፍቅር እስከ መቃብር
-----
አፈንዲ ሙተቂ
-----
ፍቅር እስከ መቃብር”ን የማያውቅ አለን?? ይኖር ይሆናል። ለእነዚህ ዜጎቻችን የአማርኛ ልብ-ወለድ ድርሰቶች ጉልላት ተደርጎ የሚታየው እርሱ መሆኑን ብንነግራቸው መልካም ነው፡፡
----
በዚህ መጽሐፍ የተወሱት እነ በዛብህ፣ እነ ሰብለ ወንጌል፣ እነ ጉዱ ካሳ፣ እነ ፊታውራሪ መሸሻ በአካል የምናውቃቸው ሰዎች እስኪመስሉን ድረስ በብዙዎቻችን ልብ ኖረዋል፡፡ የወጣት አንባቢዎችን ልብ ሰቅሎ የሚወዘውዘው የመጽሐፉ አጸቅ በበዛብህና በሰብለ-ወንጌል መካከል የነበረው ጥልቅ ፍቅር መሆኑ ይታወቃል፡፡ ቴዲ አፍሮ በለቀቀው የቅርብ ጊዜ አልበሙ ውስጥ በጥንዶቹ መካከል የነበረውን ፍቅር እጅግ ልብ በሚነካ ግጥምና በተዋበ ዜማ ዘክሮታል፡፡

የመጽሐፉን ይዘት በተጻፈበት ዘመን ከነበረው የተዘበራረቀ የማኅበረሰብ አወቃቀር እና የደራሲው ተራማጅ አስተሳሰብ ጋር በማነጻጸር የገመገሙ ምሁራን ግን ከሰብለ እና በዛብህ ፍቅር በላይ አጽንኦት የሚሰጡት ጉዳይ አለ። እነዚህ ምሁራን “መጽሐፉ የተጻፈበት ዋነኛ ዓላማ በኢትዮጵያ ሕዝብ ላይ ተጭኖ የነበረውን የፊውዳሊዝም ስልተ-ምርት አስከፊነት በተዋዛ ቋንቋ ማስተማርና የስርዓት ለውጥ እንዲደረግ በስልታዊ ዘዴ መጎትጎት ነው” ይላሉ፡፡

በርግጥም ደራሲው ለህዝብ የነበረውን ተቆርቋሪነት ያስተዋለ ሰው ከምሁራኑ አባባል ጋር ይስማማል፡፡ ለምሳሌ በደራሲው ብዕር የተቀረጸው ካሳ ዳምጤ (ጉዱ ካሳ) የተሰኘ ገጸ-ባሕሪ የፊውዳሉን ሥርዓት በመረሩ ቃላት ሲሸረድደው ከመጽሐፉ እናነባለን፡፡ ይህ ገጸ-ባሕሪ “በአጥር ካብ ከስር ሆኖ ከላዩ ሌላ ግዑዝ የተጫነው ድንጋይ ለዘልዓለም እንዲሁ አይኖርም፣ ካቡ ሲያረጅ ከላይ ያለው ድንጋይ ተንዶ መንከባለሉ የማይቀር ነው” እያለም የሥርዓቱን መውደቅ ሲተነብይ እናያለን (ዐረፍተ-ነገሩ ቃል በቃል አልተጻፈም)፡፡

በሌላ በኩል በዘመኑ ቱባ የመንግሥት ባለስልጣን የነበሩት የመጽሐፉ ደራሲ እና እንደርሳቸው ተራማጅ የነበሩት አስር የአፄ ኃይለ ሥላሴ መንግሥት ከፍተኛ ሹማምንት በቢሾፍቱ ሐይቅ ዳር ተሰባስበው ከተነጋገሩ በኋላ በቃለ-ጉባኤ መልክ የጻፉት ደብዳቤ ከአስር ዓመት በፊት በሪፖርተር ጋዜጣ ላይ ታትሞ አንብበነው ነበር፡፡ ያ ደብዳቤ ንጉሠ ነገሥቱ በሀገሪቱ ዘርፈ ብዙ ለውጦችን በማካሄድ ለኢትዮጵያ ህዝብ የተሻለ ነፃነት እንዲሰጡ ይጠይቃል፡፡ ንጉሠ ነገሥቱ ግን ጥያቄአቸውን በጄ አላሉትም፡፡ ሁሉንም ሹማምንት ጥርግርግ አድርገው ከስልጣን በማንሳት አምባሳደር እና የአውራጃ ገዥ በማድረግ ከዋና ከተማዋ አርቀዋቸዋል።
------
ያንን ታላቅ እና ዘመን ተሻጋሪ (classic) ድርሰት የጻፉት አርበኛ፣ የጣሊያን እስረኛ፣ ሀገረ-ገዥ፣ ሚኒስትር፣ እና አምባሳደር ሆነው ሀገራቸውን ያገለገሉት ክቡር አቶ ሐዲስ ዓለማየሁ ናቸው። የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ለአማርኛ ስነ-ጽሑፍ እድገት ላበረከቱት አስተዋጽኦ በ1991 የክብር ዶክትሬት ዲግሪ ሰጥቶአቸዋል (አቶ ሐዲስ ከዩኒቨርሲቲው የክብር ዶክትሬት ያገኙ ሁለተኛ ሰው ናቸው። የመጀመሪያው ተሸላሚ አቶ ከበደ ሚካኤል ናቸው)።
------
አፈንዲ ሙተቂ
ጥቅምት 17/2015
-----
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።
You may join my telegram channel here.

https://t.me/afandishaHarar
-----
Thank you.
እናመሰግናለን።
Galatoomaa

2,161

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

22 Jan, 16:50

“ከቢር” እና “አርዳ ዊጅ" በሀረር ከተማ
-----
አፈንዲ ሙተቂ
------
“ለዕድለኛ ሰው የህይወት ጥሪ ይደርሰዋል” ይባላል፡፡ እኔ ድሮ በዚህ አላምንም ነበር፡፡ ተኣምረኛዋ ከተማ ግን ተስፈንጣሪ አቋሜን ትቼ ከብዙሀኑ እምነት ጋር እንድታረቅ አስገድዳኛለች፡፡1 “እንዴት?” የምትሉኝ ከሆነ ነገሩን በጥቂቱ ላጫውታችሁ፡፡

የዚህችን ከተማ ስመ-ገናናነት ቀድሞውንም ቢሆን እመሰክራለሁ። በኢትዮጵያም ሆነ በአፍሪቃ በጥንታዊነታቸው ከሚጠቀሱ ጥቂት ማዕከላት መካከል እንደምትመደብም ተጠራጥሬ አላውቅም፡፡ እርሷን በአካል ካወቅኳት በኋላ ግን በመጠነ ሰፊ ተአምራት የተሞላች ባለትንግርት (mystique) መዲና መሆኗ አነቃቃኝና በትንግርቶቿ ላይ አሰሳ ማድረግ ጀመርኩ፡፡

በዚሁ መሰረት በንባብ (reading)፣ በምልከታ (observation)፣ በመጠይቅ (interrogation)፣ በፍተሻ (survey) እና በውይይት (discussion/ dialogue) የማገኘውን ሁሉ ከማስታወሻ ደብተሬ ላይ ማስፈሩን ተያያዝኩት፡፡ አንዳንድ መረጃዎችን ደግሞ እንደኔው ለከተማዋ አዲስ ለሆኑ ወገኖች ማስተላለፍ ጀመርኩ። ይህንን ሁሉ ሳደርግ ታዲያ “ራሴን ላረጋጋበት” 2 ከማለት ያለፈ ሐሳብ መጥቶብኝ አያውቅም፡፡

ጥቂት እንደሰነባበትኩ ግን ከአስገራሚ እውነታዎች ጋር መናበብ ግድ ሆነብኝ፡፡ ለምሳሌም ከተማዋ “የምስራቅ አፍሪቃ ቲምቡክቱ” 3 የተሰኘችበትን ወርቃማ ዘመን ማሳለፏ፣ ከ1750ዎቹ መጨረሻ እስከ 1850ዎቹ መጀመሪያ በዘለቀው ዘመን እርሷን ለማየት ከፍተኛ ጉጉት የነበራቸው የአውሮጳ ምሁራን ከተማዋ ያለበችን ቦታ ማወቅ ተስኗቸው መላውን የአፍሪቃ ምድር ሲያስሱት መክረማቸው ወዘተ... ድሮ የማላውቃቸው እውነታዎች ናቸው፡፡

በዚህን ጊዜም ነበር “እኔ ተራ ሚኒባስ እየጋለብኩ የገባሁባት ከተማ ዓለምን እንዲህ ጉድ አሰኝታ ነበርን? እንደዚያ ከሆነ ምክንያቱ ምንድነው?” የሚል ሙግት በአዕምሮዬ የተከሰተው፡፡ የዚህን ጥያቄ ምላሸ ሳፈላልግም ዕድለኛ መሆኔ ታወቀኝና “ራሴን ላረጋጋ” ማለቱን ከነአካቴው ትቼ ይህንን ድርሳን ለመቀመር “ኒያ” (ልባዊ ውሳኔ) አደረግኩኝ፡፡
* * ***
አዎን! ከታላቋ ከተማ ጋር የተዋወቅኩበት አጋጣሚ የህይወት ጥሪ ከደረሳቸው እድለኞች ጎራ አሰልፎኛል። በዕድለኛነቴም ስለርሷ ላወጋችሁ ነው:: ስለ ትንግርተኛዋ የጥበብ መንደር!
ሀረር! የዕውቀት ሰፈር!.......

ሀረር የተወለድኩባትን ከተማ ገለምሶን ትመስላለች፤ አዲስ አበባን ትመስላለች፤ ድሬ ዳዋን ትመስላለች፡፡ ጅማንና ደሴንም ትመስላለች፡፡ በስነ-ጽሁፍ ብቻ የማውቃቸውን ቃሂራን (ካይሮን)፣ ዲመሽቅን (ደማስቆን)፣ ሎንዶንን፣ሮማን፣ አቴናን፣ ፓሪስን፣ ኒውዮርክን ወዘተ…ትመስላለች። ከአሰላም ሆነ ከነቀምቴ፣ ከጎንደርም ሆነ ከመቀሌ የተገኘ ሰው በሀረር ላይ ሲከትም ተመችቶት የሚኖረው ከተማዋ እንዲህ ሁሉንም መምሰል የምትችልበት በመሆኑ ነው።

መምሰልና መሆን ግን ለየቅል ናቸው። ሀረር ሌሎችን ብትመስልም ራሷን ብቻ ነች፡፡ በሌሎች አካባቢዎች የምታውቋቸውን ነገሮች በሙሉ በሀረርም ለማየት አይቸግራችሁም፡፡ በሀረር የሚገጥማችሁን ተአምር ግን ወዴትም ብትሄዱ ላታገኙት ትችላላችሁ፡፡ በዚህም ምክንያት ነው ሀረርን የረገጠ ሰው ሁለመናው ወደ አዲስ ሰውነት የሚቀየረው፡፡
* * ***
“ሁሉንም እየመሰሉ ራሳቸውን ብቻ ሆነው መገኘት የሚችሉ ከተሞችን ጥሩ!” ብትባሉ በቶሎ የሚታወሷችሁ እነማን ናቸው? የናንተን ምላሽ አላውቅም፡፡ እኔ ግን ሁለት ከተሞችን ልጠራላችሁ እችላለሁ፡፡ አንደኛዋ በጽሁፍ ብቻ የማውቃት በጝዳድ ናት፡፡ ሌላኛዋ ከተማ አሁን የምኖርባት ሀረር ናት፡፡ የሁለቱ መመሳሰል ደግሞ በእጅጉ ይደንቃል፡፡

አዎን! በጝዳድና ሀረር በጣም ይመሳሰላሉ፡፡ በዚህም የተነሳ እህትማማች ከተሞች መሆናቸው በሰፊው ይነገርላቸዋል።5 ይህንንም በጥቂት አብነቶች ላስረዳ፡፡

በጝዳድ የኸሊፋዎች መንበር ነበረች - ሃሩን አል-ረሺድን ያስታውሱ፡፡ ሀረር ደግሞ የአሚሮች መንደር ነበረች - አሚር ኑርን ያስታውሱ። በሌላ በኩል ሁለቱም ከተሞች “የአባዲር ከተማ” በመባል ይታወቃሉ። የሼኽ አባዲር ስም በሁለቱም ከተሞች የተከበረ ነው።

ሶስተኛው አብነት ደግሞ (ከተሞቹን የሚያመሳስላቸው) ከዓለም አቀፉ አሳሽና ደራሲ ከሰር ሪቻርድ በርተን ጋር ይያያዛል። በርተን በአፍላ የወጣትነት ዘመኑ ላይ ጀብድ የመስራት ስሜት ቢወጥረው ለ“አጭቤነት” ተዳረገና ከርሱ በፊት ያልተሞከሩ አደገኛ የ“ማጭበርበር” ድርጊቶችን ለመዳፈር ቆረጠ።

በቅድሚያም “አፍጋናዊ ሼኽ ነኝ” የሚል ካባ ደርቦ ወደ መካና መዲና በመግባት 8 እዚያ ያየውን ነገር ሁሉ ለዓለም ህዝብ አስነበበ፡፡ በዚያው እግሩ ወደ አፍሪቃ ምድርም ተሻገረ፡፡ “የመናዊ ሼኽ ነኝ” በሚል የማጭበርበሪያ ስልት ወደ ሀረርም ገባና ጓዳዋን መረመረ፡፡ የምርመራውንም ውጤት “First Footsteps in East Africa፡ or the Exploration of Harar” በሚል ርዕስ ስር ለአንባቢያን ላከ።

ሪቻርድ በርተን በሕይወቱ መጨረሻ ላይ በጝዳድንም ጎበኛትና ዝነኛውን “The Book of Thousand Nights and a Night” (ወይንም ደግሞ The Arabian Nights) ለዓለም ህዝብ አበረከተ፡፡ 9 ከዚያን ጊዜ ጀምሮ ሁለቱን መጽሀፍት የሚያነብ ሰው ሀረርና በጝዳድን በደንብ ያውቃቸዋል።
* * ***
ሀረር በነዚህና በሌሎችም ትንግርቶች የተመላች ናት፡፡ እኔም ላለፉት ሶስት ዓመታት “ዚሸርቂ ኢፍሪቂያ ታዕሊም መርከዝ” 10 ከምትባለው ከዚህች የታሪክና የስልጣኔ አምባ ጋር የ“ከቢር” እና የ“አርዳ ዊጅ” ጥምረት መስርቼ አስገራሚ “ዒልሚ” ስሸምት ከርሜአለሁ፡፡

ሀረር የምታስተምረውን “ማድዲ” ሙሉ በሙሉ ከማጠናቅቅበት ደረጃ ላይ ገና ላይ አልደረስኩም። ስለዚህ “አርዳ ዊጅ” ሆኜ መሰንበት ግድ ይለኛል። ለአሁኑ “ጢት ከቢር” እንድሆን በተፈቀደልኝ መሰረት “ከቢር” ካስተማረችኝ “ዒልሚ” በጥቂቱ እየቆነጠርኩ ላቀብላችሁ ተዘጋጅቻለሁ፡፡ “ቀለም መስበር” ደረጃ ላይ ስደርስ የሚሆነውን ደግሞ በጊዜው አጫውታችኋለሁ። ዕድሜና ጤና ይስጠንና!
----
አፈንዲ ሙተቂ
ሀረር ጌይ
ጥር 2004
-----
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።
You may join my telegram channel here

https://t.me/afandishaHarar
-----
ተማም። እናመሰግናለን። Galatoomaa

1,902

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

22 Jan, 15:21

The Book is under way
------
I was thinking to write a modest book of 200-250. But many factors forced my to change my plan and come up with a comprehensive work. For example the inspiration for the careers, sacrifice and achievements seen in my family mostly came from our grandfather Sheikh Muhammad Rashid Sheikh Bilal. Accordingly, it is necessary to document a short biography of our grandfather and show the influences he had shown in the Oromo People's struggle in general and the people of Carcar Province in particular. On the other hand, other members of my family and the great people of Hararge had astonishing stories of their own which must be written for the purpose of history. This starts from my father and extends to my uncles, aunts, other relatives, and many leading patriots and pioneers of the struggle in the Hararge region.
------
Stay in touch.

2,147

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

21 Jan, 20:26

የባግዳድ ተረት
(አፈንዲ ሙተቂ)
-----
“አንድ ሺህ አንድ ሌሊት” በተሰኘው ዝነኛ መጽሐፍ በታቀፉት ተረቶች ውስጥ ተደጋግማ የምትከሰተው ከተማ “ባግዳድ” ናት፡፡ ቀጥለን የምናወጋችሁ ተረት እዚያው የተፈጸመ ድርጊት በሚል በመጽሐፉ ውስጥ ሰፍሯል፡፡
*
ኸሊፋው ሃሩን አል-ረሺድ እንቅልፍ እምቢ አለው፡፡ ስለዚህ ሌሊቱ እስኪጋመስለት ማውራት አስፈለገውና ጃዕፈር የሚባለውን ሚኒስትሩን ጠራው፡፡ ለጃዕፈርም እንዲህም አለው፡፡
“ዛሬ እንቅልፍ በዐይኔ አይዞር ብሎአልና እስቲ ታሪክ አጫውተኝ”
ጃዕፈርም “በውኔ ያየሁትን ወይንስ በጆሮዬ የሰማሁትን ነው የምነግርህ” በማለት ጠየቀው፡፡
ሃሩንም “በውንህ ያየኸው ቢሆን ይመረጣል” በማለት መለሰለት፡፡
ጃዕፈርም ተከታዩን ታሪክ አጫወተው፡፡
*
በአንድ ወቅት እቃ ልሸምት ወደ ኒናዋ (ነነዌ) ሄድኩኝ፡፡ እዚያም ቦርሳዬን ከአንድ ትንሽ ልጅ ላይ አድርጌ ወደ ገበያ ስወርድ የሆነ የኩርድ ተወላጅ መንገዴን ዘጋው፡፡ ቦርሳዬንም በእጁ አፈፍ አድርጎ “ቦርሳውም ሆነ በቦርሳው ውስጥ ያለው ንብረት በሙሌ የኔ ነው፤ ከየት ነው ያመጣኸው” በማለት አፈጠጠብኝ፡፡ እኔም ቦርሳው የግሌ መሆኑን ነገርኩት፡፡ ሰውዬው ግን ግግም ብሎ ቦርሳውን ሊነጥቀኝ ይታገለኝ ገባ፡፡ በዚህን ጊዜ ድምጼን ከፍ አድርጌ በመጮኽ የአካባቢው ሰዎች ቦርሳዬን እንዲያስጥሉልኝ ለመንኳቸው፡፡ ሰዎቹም ወደኛ መጥተው ሁለታችንንም ዳኛ ዘንድ ወሰዱን፡፡

ዳኛው “ቦርሳው የማን ነው” በማለት ጠየቁ፡፡ አጭበርባሪው ከኔ ቀድሞ “የኔ ነው ክቡር ሆይ! ዛሬ ጠዋት ጠፍቶብኝ በፍለጋ ስንከራተት ነው በዚህ ስውዬ እጅ ያገኘሁት” አለ፡፡ እኔም በበኩሌ “ክቡር ዳኛ! ይህ ሰው ይዋሻል፤ ቦርሳው የራሴ ነው፤ ዛሬም ሆነ በሌላ ቀን ከእጄ ተለይቶ አያውቅም” በማለት አስታወቅኩ፡፡
ዳኛው ቃላችንን ከሰሙ በኋላ “ቦርሳው የኔ ነው የምትሉ ከሆነ እስቲ በውስጡ ያለውን ነገር ንገሩን” በማለት ጠየቁ፡

የኩርዱ ሰውዬ እንዲህ በማለት ጀመረ፡፡ “ይህ ቦርሳ ጠዋት ከእጄ ሲጠፋ በውስጡ የነበሩት አንድ ምላጭ፣ ሁለት መርፌዎች፣ አራት መቀሶች፣ አንድ ድመት፤ ሰባት መጽሐፎች፣ ሀያ በቀቀኖች፣ ስድስት ከብቶች፣ አስራ አራት በጎች፣ የራሴ የእርሻ ማሳ፣ የደማስቆ ከተማ፣ ከኢራን የሚመለስ የግመሎች ቅፍለት፣ ስድስት መስጊዶችና ቦርሳው የኔ መሆኑን የሚመሰክሩ ሁለት መቶ እውቅ ሼኾች ናቸው” አለ፡፡
ዳኛው ሰውዬው የዘረዘረውን ከሰሙ በኋላ ወደኔ ዞረው “እስቲ አንተ ደግሞ በቦርሳው ውስጥ ስላለው ንብረትህ ንገረን” በማለት ጠየቁኝ፡፡ እኔም እንዲህ በማለት ቃሌን ሰጠሁ፡፡
“ቦርሳውማ ከእጄ አልወጣም፤ አሁን የራሴ ነው፤ በዚህ ወቅት በቦርሳው ውስጥ ያሉት ንብረቶቼ ሁለት የብር ማንኪያዎች፣ ሁለት ሹካዎች፣ ሶስት መቶ ዲርሃም፣ አራት ብርድ ልብሶች፣ ስድስት አህዮች፣ የኔና የጎረቤቴ ዛኒጋባ ቤቶች፣ የሰመራ የአበባ አጸድ፣ ታላቁ የባግዳድ ቤተመንግሥት፣ ሁለት መቶ የህንድ ልዕልቶች፣ የህንዷ የዴልሂ ከተማ፣ የፋርስ ባህረሰላጤና ቦርሳው የኔ መሆኑን የሚመሰክሩ አራት መቶ ድንግል ሴቶች ናቸው”፡፡
ሰውዬ እኔ የተናገርኩትን ሲሰማ በጣም በመናደድ “ክቡር ዳኛው! ይህን አጭበርባሪ አይስሙት! ቦርሳው የግሌ ነው፣ ቅድም ከተናገርኳቸው በተጨማሪ በቦርሳው ውስጥ የነበሩት ንብረቶቼ የአባይ ወንዝ ከነድልድዩ፣ ውቢቷ የካይሮ ከተማ፣ ማሳዬን የሚያርሱ አምስት መቶ ጥማድ በሬዎች፣ በእርሻዬ ላይ የሚሰሩ ሁለት ሺህ የቀን ሰራተኞች፣ በኦማንና በየመን መካከል ያለው ሀገር በሙሉ፣ ሰማኒያ ዘጠኝ የቱርኪስታን ፈረሶችና ቦርሳው ያንተ አይደለም ብለው ከፈረዱብኝ ለጸጉርዎ መላጫ የተዘጋጁ ስድሳ ደርዘን ምላጮች ናቸው” አለ፡፡

እኔም ሰውዬው የተናገረውን በመቃወም “ክቡር ሆይ! ይህ ሰው ቀጣፊ ነው፤ ቦርሳው የራሴ ነው፡፡ በቦርሳዬ ውስጥ ያሉት ንብረቶች እርሱ ያላቸውም አይደሉም፣ ቅድም ከጠቀስኳቸው ሌላ በቦርሳው ውስጥ ያሉት የኤፍራጥስና የጤግሮስ ወንዞች፣ ሰማኒያ ሰባት የዐረብ ፈረሶች፣ እውቁ የኢራኖች ቤተመንግሥት፣ ስድስት መቶ የታታር ልጃገረዶች፣ አርባ ዘጠኝ የህንድ ዝሆኖች፣ አራት ሺህ የገነት እርግቦች፣ ታላቁ የቻይና የገበያ አዳራሽ፣ የስሪላንካ የቅመም እርሻዎች እና ቦርሳው ከኔ እንዳይቀማ የሚከላከሉልኝ አንድ ሺህ ወታደሮች ናቸው” በማለት ተናገርኩ፡፡

በዚህን ጊዜም ዳኛው ተናደው “ሁለታችሁም ሌቦችና አወናባጆች ናቸው፤ እኔን ለማናደድና በኔ ለማሾፍ የተላካችሁ የውሸት ቱማታዎች!! ይህ ትንሽ ቦርሳ እናንተ የምትሉትን ግሳንግስ መሸከም የሚችለው ባህር በመሆኑ ወይስ የውቅያኖስ እንጦሮጦስ? እንደዚህ ዓይነት ውሸት ከጃፓን እስከ ቲምቡክቱ፤ ከቁስጥንጥንያ እስከ ዘንዚባር ባluት ሀገራት ተሰምቶም አይታወቅም፤ አሁን ቦርሳው ይከፈትና ይታይ፤ የተናገራችሁት ሁሉ ውሸት ሆኖ ቢገኝ ሁለታችሁም ለሃያ ዓመት በከርቸሌ ትነሰብታላችሁ” አሉን፡፡

ቦርሳው ተከፍቶ ሲታይ በውስጡ የተገኘው አንድ ቁራሽ ዳቦ ብቻ ነው፡፡ እኔ በፍጥነት ሮጬ ሳመልጥ የኩርዱ ሰውዬ ጸጉሩን ተላጭቶ ወደ እስር ቤት ተወረወረ፡፡
*

ቂቂቂቂቂቂቂቂ… ይህንን ተረት ለመጀመሪያ ጊዜ ሳነበው “በቦርሳው ውስጥ ያለው ምን ይሆን?” እያልኩ በሃሳብ “በዘበዛ” መሆን ጀምሬ ነበር፡፡ መጨረሻው ላይ ስደርስ ለካስ ከመሬት ተነስቶ “በዘበዛ” መሆንም ይቻላል ብዬ ለብቻዬ እንደ እብድ ስቄአለሁ፡፡

በሉ ደህና እደሩ!! መኝታችሁ በመልካም እንቅልፍ የታጀበ ይሁንላችሁ!!
------
አፈንዲ ሙተቂ
መስከረም 8/2007 ተጻፈ።
------
(ፎቶ: በባግዳድ ከተማ እምብርት ላይ የሚገኘው ባቢሎን ሆቴል)

2,326

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

21 Jan, 18:28

ከታሪካዊ ሰዎቻችን አንዱ ይህ ነው።
-----
አድናን ዐሊይ ወይንም በቅጽል ስሙ "ቱፈኬ" ይባላል። ለሰላሳ ዓመታት በሳዑዲ ዐረቢያ ኖሮ በቅርቡ ነው የተመለሰው።
የአድናን ታሪክ ከልጅነት ዘመናችን ስለሚጀምር ከገቡበት መውጣት ይከብዳል። ስለዚህ ለጊዜው ሳንገባበት ብንተወው ይሻላል። ወደፊት ግን ማውጋታችን የማይቀር ነው። ለዛሬው እርሱ ለናፈቃችሁ ሰዎች ፎቶውን ለጥፈንላችኋል። መልካም ምሽት!

2,267

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

20 Jan, 20:21

ከሞሳድ እና አግሽ ጋር ነን!
------
አፈንዲ ሙተቂ
-----
ሁለቱም ኦሪጅናሌ የገለምሶ ልጆች (ገለምሲይ ) ናቸው። ከሁለቱ መካከል በግራ በኩል ያለው (ጸጉሩ ሙሉ በሙሉ ነጭ የሆነው) "ሞሳድ" በሚል ቅጽል የምንጠራው ታላቅ ወንድማችን ነው። የዚህ ሰው ታሪክ ቢጻፍ መጽሐፍ አይበቃውም። በመሃል ያለው ደግሞ የታወቀ ኮሜዲያን ነው። ስሙ "አድናን ዑመሬ" ወይም "አግሽ" ይባላል።
-----
"ሞሳድ" ያልኩት ልጅ ትክክለኛ ስም "ተውፊቅ ሐጂ አሕመድ ኑሬ" ነው። ብዙዎች "ተሊ" በሚል ቅጽል ስም ያውቁታል። እኛም በቅርቡ ነው "Mossad" እያልን እርሱን መጥራት የጀመርነው። ተውፊቅ በአንድ ዘመን (ከ1980-1994) እጅግ አደገኛ እና ሌሎች ሊሰሯቸው የማይደፍሯቸው ኦፕሬሽኖችን ስለሚፈጽም "ሞሳድ" ያልነው። ዘዴ የማፍለቅ ችሎታውም አስገራሚ ነው። እስቲ ከታሪኩ አንዱን ብቻ ልጻፍላችሁ።
-----
ዓመቱ የኛው 1987 ይመስለኛል። በዘመኑ ኢህአዴግ እና ኦነግ ሃይለኛ ጦርነት ያካሄዱ ነበር። ታዲያ ወያኔዎች ደስ ሲላቸው በከተማ ያለውን ማንኛውም ሰው ያለ ምንም ማስረጃ "ኦነግ ነህ። የኦነግ ካድሬ ነህ። ለኦነግ ስንቅና ጫማ ልትገዛ ነው የመጣኸው" እያሉ ያስሩት ነበር።

ተውፊቅም በከተማችን እየኖረ ያለ ምንም ማስረጃ "የኦነግ ሰላይ ነህ" ተብሎ ታሰረ። "አይደለሁም፣ ሰላማዊ ሰው ነኝ" ቢል የሚሰማው ሰው ጠፋ። በኦነግ case ተጠርጥሮ የታሰረ ደግሞ ከባድ ስቅየት እና አስቃቂ የሆነ torture ይካሄድበት ነበር።

ተውፊቅ በማያውቀው ነገር ሲታሰር ግራ ገባው። የቶርቸሩን ነገር ሲያስበው ደግሞ ዘገነነው። ስለዚህ ወደዚያ ከመድረሱ በፊት ከእስር ቤቱ የሚጠፋበትን ዘዴ መሻት ጀመረ። እናም አንድ ዘዴ መጣለት። ይህም በታሰረበት ክፍል ካሉት ሌሎች እስረኞች ጋር "መውሊድ" መደገስ ነው።
------
ከእስረኞቹ መካከል ሁለቱ ወታደሮች ነበሩ። አንደኛው የደርግ ኮማንዶ ሲሆን ሌላኛው የኦነግ ወታደር ነው። ሁለቱን እስረኞች ወደ ራሱ አቅርቦ ስለሚወጡበት ዘዴ በሚስጢር አወያያቸው። "እሺ" አሉት።

እስር ቤቱን የሚጠብቁት መደበኛ ፖሊሶች ናቸው። ተውፊቅ ከእነርሱ ጋር ይተዋወቅ ነበር። እናም "ዛሬ ማታ መውሊድ ልናደርግ ነው። ድምጻችንን ጮክ አድርገን ስለምናዜም ሌላ ነገር መስሎአችሁ አትስጉ። ለወጪያችሁ ደግሞ ይህቺን ብር ያዟት" አላቸው። እነርሱም ተስማሙ። ቀጥሎ ደግሞ ለቤተሰቦቹ "ዛሬ ማታ መውሊድ እናደርጋለን። ስለዚህ እራት በዛ አድርጋችሁ አምጡልን። ጫትና ስኳርም ይምጣልን" የሚል መልእክት ላከላቸው።

ጸሐይ ገብታ ምሽቱ ሲጀምር ከቤት የመጣው እራት ተበላ። ከዚያም በርጫ ተጀመረ። ወደ ሶስት ሰዓት ገደማ ደግሞ ተውፊቅ ከእስረኞቹ ጋር በዜማ እና በውዳሴ መውሊድ ማድረግ ጀመረ (እዚህ ላይ በሀረርጌ "መውሊድ" ሲባል በረቢዑል አወል የሚከበረው በዓል ብቻ ማለት አይደለም። በሌላ ጊዜም ሊደረግ ይችላል። ዜማና ዚክሪውም "መውሊድ" ነው የሚባለው)።

እስረኞቹ በዜማና በዚክሪ መውሊድ እያደረጉ የእስር ቤቱን ግቢ አወዱት። ፖሊሶቹ ተነግሮአቸው ስለነበር ምንም አላሉም። አምስት ሰዓት ተኩል ሲሆን መውሊዱ በጣም ደመቀ። በዚህን ጊዜ ተውፊቅ ኦፕሬሽኑን ጀመረ።

ሁለቱን ወታደሮች "ኑ እፈልጋችኋለሁ" ብሎ ወደ ውጪ ጠራቸው። እነርሱም ተከተሉት። ተውፊቅ ባትሪ ይዞ ከዋናው የፖሊስ ጣቢያው ጽ/ቤት ጣሪያ ላይ ወጣ። ጣሪያውን ቀደደና ወደ አዛዡ ቢሮ ገባ። በቢሮው ውስጥ ሲያበራ ሁለት ክላሽ ጠመንዣዎች ተደግፈው አየ። ሁለቱንም ይዞ እንደገና ወደ ጣሪያው ላይ ወጣ። ከዚያ ከወረደ በኋላ ሁለቱን ሰዎች አስከትሎ በፖሊስ ጣቢያው በጀርባ በኩል ባለው የሽቦ አጥር ወጡ።

ብዙ ከተጓዙ በኋላ እርሱ ወደ አንድ ወዳጁ ቤት ሄዶ ሊደበቅ ወሰነ። የኦነግ ወታደር የነበረው ወጣት "ጫካ እገባለሁ" ስላለ አንዱን ክላሽ ሰጠውና አሰናበተው። የደርግ ወታደር የነበረው ደግሞ "ድሬ ዳዋ እሄዳለሁ" ስላለ ንጋት ላይ በበራሪ መኪና ሸኘው። ለራሱ በጓደኛው ቤት ለጥቂት ቀናት ከተደበቀ በኋላ ክላሽ ጠመንዣውን ሽጦ ወደ ሸገር ጠፋ። ከዚያ በኋላ ለአምስት ዓመታት ገለምሶን ሳይረግጣት ቆይቶ የሚያውቁት ፖሊሶች እና ደህንነቶች ሲጠፉ ነው የተመለሰው።
-----
ይህ ታሪክ ልብ ወለድ ይመስላል አይደል? አዎን ይመስላል። ነገር እውነተኛ ታሪክ ነው። ታዲያ ይህ የጻፍኩላችሁ ታሪክ ከተወፊቅ ኦፕሬሽኖች መካከል ቀለል ያለው ነው።

ተውፊቅ ከእስር ቤቱ ለመጥፋት ከተጠቀመው ዘዴ ይልቅ አዛዡ ቢሮ ገብቶ ጠመንዣዎቹን መውሰዱ ነው የደነቀኝ። እናም "እንዲሁ መጥፋት ስትችል ጣሪያ ወደ መቅደድ ለምን ሄድክ" ብዬ ጠየቅኩት። እርሱም "ምንም ነገር ሳላጠፋ ከህግ ውጪ "ኦነግ ነህ" ተብዬ ስታሰር በጣም ነው የተናደድኩት። እኔም መሳሪያቸውን ጭምር ዘርፌ ጠፋሁና ንዴቴን አበረድኩት። እንደዚያ አድርጌም እነዚያ በሕዝብ ደም የሚጨማለቁት አውሬዎችን አንጀት አቃጠልኩት" አለኝ።።

ወያኔ "ብልጥ ነኝ" እያለ በሕዝቡ በሚጫወትበት ዘመን እንደ ተውፊቅ ዓይነት ደፋሮች በእርሱ ይጫወቱ ነበር።
-----
አፈንዲ ሙተቂ
ጥር 12/2017

2,539

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

20 Jan, 20:20

ከሞሳድ እና አግሽ ጋር ነን!

2,032

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

20 Jan, 15:25

Oduu Gaddaa
------
انا لله وانا اليه راجعون
----
Manguddoo magaalaa Galamsoo Jajjabduu keessa tokko kan tahan Obboo Huseen Barkallee guyyaa akkuma tasatti qabamanii adunyaa tana irraa godaananii jiran.
---
Obbo Huseen nama taphata (comic) beekkama kan kofla malee aaraa fi abaarsa hinbeeyne turan. Karaa hoggaa deeman namni arge hundi "Juljul" je'ee ofitti kaasa. Isaanis "Ante jilajil" je'anii namaaf deebisan.
Ana wajjiin hogga wal-garre ammoo Afaan Arabaatiin walitti dubbana. Guyyaa dheengaddaa yeroo dheeraa booda wal-agarree akka haarayaatti walitti haasawaa turre.
-----
Rabbi Rahmata haa godhuuf.
Jannataan haa qananiisu.

Obboleessa isaanii Ismaa'il Barkalleetiifii joollee isaanii Aaminaa, Faxxumee, Abdiyyee, Hasnaa, Waziir fi firoottan isaanii hundaaf Rabbi Sabrii fi imaana haa kennuuf

2,557

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

19 Jan, 16:23

የእውነት ጠበቆች
----
እስራኤል በጋዛ ላይ እጅግ ከባድ የሆነ የጭካኔና የዘር ማጥፋት ዘመቻ በምታካሄድበት ወቅት ብዙ የዓለም መሪዎች እና "Celebrity ነን" ባዮች ዘመቻውን ሲደግፉ እና ሲያበረታቱ ነበር። አንዳንዶች ግን ይህንን ኢሰብዓዊ እርምጃ ከመቃወም ባሻገር በእስራኤል ላይ የዲፕሎማሲና የተምሳሌትነት ቀውስ ያደረሱ እርምጃዎችን በመውሰድ በኃያላን አሻጥር ሳቢያ በዘመናዊ የአፓርታይድ ጭቆና እና ግፍ ስር ለወደቁት ፍልስጥኤማውያን ያላቸውን ድጋፍ አሳይተዋል። በዚህ ረገድ ስማቸው የሚጠቀስ በርካታ መሪዎችና ግለሰቦች ያሉ ሲሆን ከእነርሱ መካከል የሚከተሉት ይጠቀሳሉ።

1. የኮሎምቢያው ፕሬዚዳንት "ጉስታቮ ፔትሮ" (በእስራኤል ላይ ማዕቀብ ከመጣላቸውም በላይ ሀገራቸው ከእስራኤል ጋር የነበራቸውን ግንኙነት አቋርጠዋል)።

2. የደቡብ አፍሪቃው ፕሬዚዳንት "ሲሪል ራማፎዛ" (የእስራኤልን የጥፋት ዘመቻ ወደ ዓለም አቀፉ ፍርድ ቤት በመውሰድ "ጭፋው Genocide ነው" ተብሎ እንዲፈረጅ ያስረደረጉት እርሳቸው ናቸው)።

3. የአሜሪካዋ አክትረስ "ሱዛን ሳራንደን" (ከሰላሳ ዓመት በላይ የፍልስጥማዊያንን ፍትሐዊ ትግል ደግፋለች)።

4. የአሜሪካዋ አክተር "አንጄሊና ጆሊ" (በኢንስታግራም አካውንቷ "Gaza is an open prison" በማለት በጻፈችው መልእክት ከባድ ማስፈራሪያዎችና ማዕቀቦች ቢደርሱባትም እርሷ ግን አቋሟን አልቀየረችም)።

5. ስዊድናዊቷ አክቲቪስት "ግሬታ ቱንበርግ" (የጋዛውን ግፍና ጭፍጨፈ በመቃወም በተካሄዱ ብዙ ሰልፎች ላይ በመሳተፏ በተደጋጋሚ ጊዜ ታስራለች። እርሷ ግን አልተበገረችም)።
-------
ለሁላቸውም ዕድሜና ጤና ይስጣቸው።

2,777

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

19 Jan, 14:01

Confirmed
------
Aljazeera reports that the famous Palestinian activist Khalida Jarrar, the member of the Politburo of PFLP (Popular Front for the Liberation of Palestine) is among the first Palestinian prisoners to be released today from Israeli jail. Khalida was arrested multiple times just for criticizing Israel's occupation of Palestine and making public speeches on different venues.
Welcome home Khalida.
------
The fate of other prominent Palestinian prisoners like "Marwan Barghuti" of Fatah who was detained in 2001, and Ahmad Sa'adat, the Secretary General of PFLP who was detained in 2002, is still unknown.

1,912

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

19 Jan, 12:44

የጥምቀት በዓል አከባበር በገለምሶ ከተማ በከፊል ይህንን ይመስላል።
Kabajni Ayyaana Cuuphaa magaalaa Galamsotti hagni tokko kana fakkaata.
------
Ayyaana gaarii
መልካም በዓል!

2,003

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

19 Jan, 02:00

በTikTok ሃምሳ ሺህ ተከታዮችን አፍርተናል።
----
ፕሮፋይሉ የተከፈተው ባለፈው February 2024 ቢሆንም በትክክል መጠቀም የጀመርኩት በMay 2024 ነው። ስለዚህ 50K ተከታዮች በስምንት ወር ነው የተገኙት ማለት ነው። live ብገባና ኮይን እያካፈልኩ ብሰበስብ ከዚህ በላይ መሄድ ይቻል ነበር። ነገር ግን ቪዲዮ እና ፎቶ ከማጋራትና ጽሑፍ ከመፖሰት በላይ መሄድ አልፈለግኩም።
------
ውድ ተከታዮቼ እና ጓዶቼ: ለነበረን ቆይታ እጅግ በጣም አመሰግናችኋለሁ። አላህ ይስጥልን።
አዲስ ገቢዎች መምጣት ከፈለጋችሁ በሚቀጥለው ሊንክ አካውንቴን መክፈት ትችላላችሁ።

https://www.tiktok.com/@afendi1978?_t=ZM-8t8yaq7em6Y&_r=1

1,974

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

18 Jan, 19:00

የገለምሶው መምሬ ሙላቱ ሲታወሱ
--------
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
------
እነሆ የጥምቀት በዓል በመጣ ቁጥር ዘወትር ስለማስታውሳቸው ታላቅ ካህን ልጽፍላችሁ ነው።

መምሬ ሙላቱ መታፈሪያ ይባላሉ። ትውልድና እድገታቸው በአሁኑ የምዕራብ ሀረርጌ ዞን ገለምሶ ከተማ ነው። መምሬ ሙላቱ የከተማዋ ቀደምት ቤተክርስቲያን የሆነው የገለምሶ መድኃኒዓለም ቤተክርስቲያን ሰባኪ ነበሩ። ታዲያ መምሬ የቅስናውን ተግባር ለነፍሳቸው ብቻ ነበር የያዙት። ለቤተክርስቲያኒቱ በሚሰጡት አገልግሎት ደመወዝ አይቀበሉም። እርሳቸው የሚተዳደሩት ከቡና ንግድ በሚያገኙት ገቢ ነው። ዘወትር የማይረሳኝ አንዱ ትዝታዬም ከዚሁ የቡና ንግድ ጋር የተያያዘ ነው።

በዘመኑ በከተማችን በነበሩት የቡና ነጋዴዎች መካከል ከፍተኛ ፉክክር ይካሄድ ነበር። ነጋዴዎቹ ቡና በብዛት የሚገዙትም የከተማዋ ዋነኛ የገበያ ቀን በሆነው ዕለተ ማክሰኞ ነው። አንድ ነጋዴ በዚህ ቀን ብቻ ከመቶ ኩንታል በላይ ቡና ሊገዛ ይችላል። ሆኖም ነጋዴው ለገበያ የሚወጣው ብቻውን አይደለም። ወደ ከተማው የሚመጡትን አህዮች ከገበሬው እጅ እየጠለፉ የሚያመጡለት ደላሎች ያስፈልጉታል። እነዚያ የቡና ደላሎች “ቀቀቢ” ይባላሉ። አንድ ነጋዴ ከእኩዮቹ የበለጠ ቡና ለመግዛት ከፈለገ ቢያንስ ከአራት ያላነሱ ቀቀቢዎች ያስፈልጉታል። መምሬ ሙላቱ ግን “ቀቀቢ” የላቸውም። ረፋዱ ላይ ብቻቸውን ከትንሽ ሴት ልጃው ጋር ይሰማራሉ። ተሲያት ላይ ከሁሉም ነጋዴ የበለጠ ቡና ይገዙና ወደ መጋዘናቸው ያስጭናሉ። ከዚህ የጥቂት ሰዓታት ግብይት በኋላም ወደ ቤተክርስቲያናቸው ይመለሳሉ። ይህ ነገር ብዙ ሰዎችን ያስደንቅ ነበር። እኔም በልጅ አዕምሮዬ በጣም እደነቅበት ነበር። “እንዲህ በጦፈው ፉክክር ውስጥ እኚህ ሽማግሌ አንድም ቀቀቢ ሳያሰማሩ በትንሽ ሰዓታት ውስጥ ይህንን ሁሉ ቡና የሚገዙበት ሚስጢር ምንድነው? ምናልባት ድግምት ይሆን?” እያልኩ አሰላስል ነበር።

ነገሩ የገባኝ የሀይስኩል ተማሪ ከሆንኩ በኋላ ነው። የኛ ሀይስኩል በከተማው ደቡብ ምስራቃዊ ጠረፍ ላይ ነው የነበረው (አሁን ከተማው በማደጉ ወደ መሀል ገብቷል እንጂ )። ታዲያ በዚህ ሀይስኩል አጠገብ የሚያልፍ አንደ ሰፊ ጎዳና “ዌኔ” ከሚባለው የገጠር ቀበሌ ያደርሳል። ማክሰኞ ቡና በብዛት ወደ ገለምሶ የሚገባበት አንዱ በርም ይሄ የዌኔ መንገድ ነው። እናም በአንዱ ቀን ከትምህርት ቤታችን ለእረፍት ወደ መንገዱ ወጥተን ሳለ በርካታ ገበሬዎች ቡና በአህያ ጭነው ሲመጡ ተመለከትኩ። ገበሬዎቹ በየመንገዱ ዳር የቆሙትን የቡና ቀቀቢዎች “ወግድ ወደዚያ” እያሉ ያልፉአቸዋል። ቀቀቢዎቹ “በጥሩ ዋጋ ነው የምንገዛው እኮ” እያሉ ሲያባብሉአቸው ደግሞ “ማምሬ መሌ ሂንጉርጉሩ” (“እኛ ቡናችንን ለመምሬ እንጂ ለሌላ አንሸጥም”) የሚል መልስ ይሰጣሉ። እኔና ጓደኞቼ በዚህ ነገር ተገረምንና ገበሬዎቹ ምክንያቱን እንዲነግሩን ጠየቅናቸው። እነርሱም እንዲህ አሉን።

“አሁን እዚህ ወጥተው የሚታዩት ቀቀቢዎች ከጥቂቶች በስተቀር ሁሉም ሌቦች ናቸው። ከዚህ እያባበሉ ይወስዱንና የቡናው ሚዛን የተቀመጠበት ቦታ ስንደርስ ጉድ ይሰሩናል። እዚህ መቶ ኪሎ የሆነው ቡና እዚያ ሲሄድ አስር ኪሎ ይጎድላል። በዚያ ላይ የቀረውን ሂሳብ እንኳ መች አሟልተው ይሰጡናል? እነርሱ ፊት ሲቆጠር ሁለት መቶ የነበረው ብር ኪሳችን ከገባ በኋላ እቃ ልንገዛ ስናወጣው ሰላሳ ወይም ሀምሳ ብር ጎድሎበት እናገኛዋለን። ደግሞ አንዳንድ ጊዜ ቡናችንን ተቀብለው “ሂሳቡን በኋላ ውሰድ” በማለት ካሰናበቱን በኋላ ማታ ላይ ስንመለስ ዋጋውን እጅግ አውርደው “ይህችን ታህል ተቀበል! ወይ ቡናህን ውሰድ!” እያሉ ያጉላሉናል። መምሬ ሙላቱ ግን እንዲህ ዓይነት ነጃሳ ሰው አይደሉም። ኪሎ ማምታታት፣ ሂሳብ ማጉደል፣ ቡናህን ውሰድ እያሉ በሰው ማላገጥ እሳቸው ዘንድ የለም። ቡናችንን ተረክበው ሙሉ ሂሳባችንን በስነ ስርዓቱ ቆጥረው ይሰጡናል። ለዚህም ነው ለርሳቸው ብቻ የምንሸጠው።”

ከህጻንነቴ ጀምሮ ማወቅ የቸገረኝ የመምሬ ሙላቱ ብዙ ኩንታል ቡና የመግዛት ሚስጢር በዚህ መንገድ ተፈታልኝ። ታዲያ በአንድ ወቅት የመምሬ ሙላቱ ጎረቤት የነበረው አባቴ “መምሬ ሙላቱ ገበሬው ከሚያውቀው ውጭ ትርፍ ኪሎ ከተገኘም ሂሳቡን ጨምሮ ነው የሚሰጣቸው፤ አንድ ግራም የሰው ንብረት ወደርሱ እንድታልፍ አይፈልግም” በማለት ምስክርነቱን ሰጥቶኛል።

ነገሩን አያችሁት አይደል? መምሬ ሙላቱ የክርስቲያን ቄስ ሆነው ከሙስሊሙ የሀረርጌ ገበሬ በጥቂት ሰዓታት ውስጥ እጅግ ብዙ ቡና የሚገዙት በምትሃት አልነበረም። ገበሬው ላቡን አንጠፍጥፎ ያመረተውን ምርት ከሀቅ ውጪ ለማግበስበስ ስላልፈለጉ ብቻ ነው። እንዲህ አይነት ሀቀኛነት ፍቅርን ያመጣል። ፍቅር ካለ ወንድማማችነት ይጠነክራል። ብራቮ መምሬ! ብራቮ የሀረርጌ ገበሬ! “ማምሬ መሌ ሂንጉርጉሩ! ማምሬ መሌ ሂንጉርጉሩ!”
* * *
በልጅነቴ በገለምሶ ከተማ መውሊድ ሲከበር ክርስቲያኑ መጥቶ ስርዓቱን ያያል፤ የጥምቀት በዓል ሲከበርም እኛ ሙስሊሞቹ ሄደን እናያለን። እናም ቀጥዬ የማወጋችሁን ነገር የሰማሁት የጥምቀት በዓል ከሚከበርበት ቦታ ሄጄ ሳለ ነው።

ቀሳውስቱ በተሰበሰበው ህዝብ መሀል ቆመው ቡራኬ ይሰጣሉ። ወጣት መዘምራንም በዜማ ያሸበሽባሉ። መዘምራኑ ለእረፍት መድረኩን ሲለቁ ደግሞ መምሬ ሙላቱ ለሰበካ ወደ መድረኩ ወጡ። እና አሁን የማላስታውሰው ብዙ ትምህርት ለክርስቲያኑ ህዝባቸው ከሰጡ በኋላ እንዲህ አሉ።

“እኛ ክርስቲያኖች ተዳክመናል፤ ለደካማ ወገኖቻችን እጃችንን መዘርጋት እንሰስታለን፣ ድሃን መመጽወት እየረሳን ነው። እስቲ እስላሞችን ተመልከቱ። “ዘካ” ብለው አስራት ይሰጣሉ፤ “ሰደቃ” እያሉ ይመጸውታሉ። እነርሱ ወንድሞቻችን ናቸው፤ እኛስ ከነርሱ ለምን ትምህርት አንወስድም? ለምን ስስት እናበዛለን”።

መምሬ እንዲህ ብለው የሚያስተምሩ ሰው ናቸው። ገለምሶ እንደዚህ ዓይነት ሀቅና ፍቅርን የሚያስተምር ካህን ነበራት። እኔ ስለሙስሊሙና ክርስቲያኑ አብሮ መኖር ሲነገር ዘወትር የሚታወሱኝ እርሳቸው ናቸው። ታዲያ እነ መምሬ ሙላቱ በኖሩበት ሀገር ሙስሊሙና ክርስቲያኑ ጦር ይማዘዛል? ሙስሊም ክርስቲያኑን አርዳለሁ ብሎ ይነሳል? ክርስቲያኑስ ሙስሊሙን ላጥፋ ብሎ ይሰለፋል? በፍጹም! እንዲህ ብሎ የሚያወራ ካለ እርሱ ሸይጣን የነገሰበት ወሬኛ ነው።

እኛ ወንድማማቾች ነን! ወሬኛውን አላህ ያጥፋው አቦ! ይሄ ነጃሳ!
* * *
መጋቢት 12/ 2005
-----
ይህ ትረካ "ኡመተ ፈናን ኡመተ ቀሽቲ ዲሬ ዳዋ" በተሰኘው መጽሐፌ ውስጥ ተካቷል።

1,937

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

18 Jan, 17:21

አሻም ያ ወለጋ
----
አፈንዲ ሙተቂ
----
ወለጋ የምሁራን ማህፀን ነው።
ወለጋ የኦሮሞ ኪነ ጥበብ ቋት ነው።
ወለጋ የወርቅና የቡና ሀብታችን መገኛ ነው።
ወለጋ የመኮ ቢሊና እና የኦዳ ቡሉቅ ታሪካችን ከርስ ነው።
ወለጋ የአብዲሳ አጋ ጀግንነት ውርስ ነው።
ወለጋ የኦሮሚያና የኢትዮጵያ ኩራት ነው።
ወለጋ የሰቦኑማ ነበልባል እና ወላፈን ነው።
ወለጋ ውቢት አመንሲሳን የመሳሰሉ ቆንጆዎች መፍለቂያ ነው።
ወለጋ የአንጮቴ፣ የጨጨብሳ፣ የጩምቦ እና ሌሎች ውድ አዕማዶች መቋደሺያ ነው።
------
ይህ ተናፋቂና ለምለም ምድር በቀድሞው ዘመናት የሰዎችን ልብ በናፍቆት እና በፍቅር ሰቅዞ ከማነሳሳቱ የተነሳ ብዙዎች ሊጎበኙት ወደዚያ ይጎርፉ ነበር። የበረከትና የበሽበሽ ሀገር በመሆኑ የሚያውቁትን ቀርቶ ያላዩትንም ይናፍቅ ነበር። ከምድሩ ተቆፍሮ በሚወጣው ሀብትና በአፈሩ ላይ በሚመረተው የትረፈረፈ ምርት ራሱን ከመቻል አልፎ ከሰፊዋ ኢትዮጵያ ኢኮኖሚ ቋቶች አንዱ ሆኖ ነበር። ሌሎች የሀገራችንን አካባቢዎች እየደጋገመ ሲያጠቃ የነበረው ድርቅ በወለጋ ምድር ታይቶም ተሰምቶም አይታወቅም።
------
ካለፉት ሰባት ዓመታት ወዲህ ግን ወለጋ የጦርነት አውድማ ሆኗል። እንግዳ ተቀባይና ጠንካራ ሰራተኛ የነበረው የወለጋ ሕዝብም ሰላም አጥቶ በዘመቻና በውጊያ እየታመሰ ነው። ያ ሊጎበኙት የሚያነሳሳውና ሲያዩት ልዩ ነሸጣ በሰዎች አዕምሮ ውስጥ የሚያሳድረው የወርቅና የቡና ሀገር በአሁኑ ጊዜ ሊሄዱበት የሚያስፈራ ሆኗል።

የወለጋ ሕዝብ በጦርነቱ ተሰቃይቷል። ሰላሙ ደፍርሶበትና በጆሮ ሲሰሙዋቸው አዕምሮን የሚያሳምሙ ድርጊቶች በተደጋጋሚ እየተፈጸሙበት በሰቀቀን እና በመከራ ውስጥ መኖር ምሱ ሆኗል።
------
በጦርነቱ የሚፋለሙት ኃይሎች ለሕዝብ ነው የምንዋጋው ይላሉ። ሕዝቡ ግን "ጦርነቱን አቁሙልኝ። ሰላሜን መልሱልኝ" እያለ ነው።

እኛም እንላለን። የወለጋ ሕዝብ ጦርነትና ውድመት ይበቃዋል። እርሱም ልክ እንደኛ በሰላምና በደስታ የመኖር የተፈጥሮ መብት አለው። ስለሆነም ተፋላሚዎቹ ጦርነቱን አቁመው ችግራቸውን በውይይትና በድርድር ብቻ መፍታት አለባቸው። ጦርነት ትርፉ ሞት፣ ስደት፣ ስቃይ፣ ውድመት፣ የህጻናትና የእናቶች ለቅሶ፣ የአረጋዊያንና አዛውንቶች ዋይታ፣ የጎልማሶች እልቂት ብቻ ነው።

ሀገር እያስተዳደረ ያለው የኢትዮጵያ መንግሥት ለዚህ ጉዳይ አጽንኦት ሰጥቶ በጠመንዣ ከሚፋለሙት ጋር ጀምሮት የነበረውን ድርድር ማንቀሳቀስና ለውጤት ማብቃት አለበት። ተፋላሚዎቹ ወደ ድርድሩ እንዲመጡ ለማበረታታም ነገሩን ሆደ ሰፊ ሆኖ ማየት አለበት። ለሕዝብ እየታገሉ መሆናቸውን የሚገልጹት የOromo Liberation Army ታጣቂዎችም የሕዝቡን ዋይታና የመከራ ጥሪ ሰምተው ወደ ድርድሩ መመለስ እና የሚታገሉለት ዓላማ በሰጥቶ መቀበል መርህ መሠረት በድርድር እና በውይይት ብቻ እንዲፈታ ማድረግ አለባቸው።
----
Wallaga yaa lixa biiftuu dhagaan Gibee konkolaate
Waldhabne kaa shurruubbee too garaan didee tokko yade.

1,785

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

17 Jan, 21:45

“ጌይረሪ” እና አብዲ ቆጴ
----
አፈንዲ ሙተቂ
----
“ለኛ የተዘጋጀው የአቀባበል ስነ-ሰርዓት ቀጥሏል፡፡ አፍረን ቀሎዎች “የኢቱ ወንድማችን የወለደው ልጃችን መጣ” በማለት ማጨብጨባቸውንና አበባ መበተናቸውን አላቆሙም፡፡ በድንገት እልልታው ቀለጠ፡፡ “ማን ናት?” ብለን ወደ ጎን ስናማትር “አዮ ራዶ” ሆና አገኘናት፡፡ “እንዴ! ምን አይተው ነው አዮ ራዶ በእልልታ የሚቀውጡት?” ብለን ወደ ቀኝ ብናማትር ለካ የባቢሌው ቢፍሌ ጌይረርሳውን ያስነካው ይዟል! መገን! እንዴት ያምርበታል አቦ!

በእውነት እመኑኝ ነው የምላችሁ! በእርግጥ ነው የምላችሁ! ከምሥራቅ ኦሮሞዎች መካከል በጌይረርሳ (ጀግና ወደ ውጊያ ሊዘምት ሲዘጋጅ፣ ወይንም ጀግናው ድል አድርጎ ሲገባ የሚዘፍነው ዘፈን ማለት ነው) የአፍረን ቀሎ ልጆችን የሚያክል በሕይወቴ አይቼም፣ ሰምቼም አላውቅም፡፡ በ“ሚሪጋ” ደግሞ የኢቱ ልጆችን የሚያክል አይቼም፣ ሰምቼም አላውቅም፡፡

“ለአባባልህ ዋቢ አቅርብ” ካላችሁ መቶ ነቃሽ መደርደር እችላለሁ፡፡ ዳኝነቱ የተጭበረበረ እንዳይመስልብን ግን በርካታ ኦሮሞዎች የሚያውቁትንና ታዋቂው ድምጻዊ ከዲር ሰዒድ የዘፈነውን ጌይረርሳ በጥቂቱ እንቀንጭብላችሁ፡፡

Takkaa geeyrartoo hinbullee (አንድም ቀን የጌረይርሳ ቤት አላደርኩ)
Maalin geeyrarsa beekhaa (ጌይረርሳን የት አውቅና)
Mana wadaajaa hinbullee (የወዳጃ ቤት አላደርኩ)
Maalin jeekkara beekhaa (ጄከራን የት አውቅና)
Ammayyaa ammaatu beekhaa (የዘመኑን ነገር ዘመናዊው ሰው ነው የሚያውቀው)
Oomuu dabeessaatu beekhaa (እምቢዮውን ፈሪው ነው የሚያውቀው)
Daaddaan too osoo jirtuu (አቻዎቼ እያሉልኝ)
Kokkoflaa qeyee kheeysaa (በቀዬው ውስጥ በሳቅ እያውካካሁ)
Maafin dabeessa eegaa? (ፈሪዎችን ለምን አያለሁ)
-----
Afaan gaaratti duuleetin (በተራሮች ላይ ተዋግቼ)
Shakakkee dhiigaan hallee (ጠጠሮቹን በደም አቀለምኩ)
Boortee dhiigaan balleessee (አለቶቹን በደም ለወስኩ)
Afaan lagaatti duuleetin (በወንዞች አፋፍ ተዋግቼ)
Bibbiyyii diddiimeysee (ጅረቱንም አቀላሁ)
Gootuu dhiigaan balleysee (ፏፏቴውን ደም በደም አደረግኩ)
Gaafattii guyyaa lolaa (በዚያ በውጊያው ቀን)
Reebamee osoon dheysee (ከጥቃት ብሸሽ ኖሮ)
Harmee too haadha gootaa (የጀግና ማህጸን የሆነችውን እናቴን)
Hunda khiyyaan arrabsee (በራሴው አዋረድኩ)
---
Dibdibboon dibii bartee (በሬሳ የምትወፍረው መሬት)
Sarba duulaa eeggattee (ወድቆ የሚያዳብራትን ቅልጥም ጠበቀች)
Allaattiin nyaata bartee (ሬሳ መብላት የለመደችው ጭልፊት)
Biiflee harka eeggattee (የቢፍሌን እጅ ጠበቀች)
Haati biiflee dayatte (ቢፍሌን የወለደች እናት ግን)
Kukummii ilmaan aayyaa (የልጆቿ ጉልላት የሆነችው)
Gala faaruu eeggattee (በድል እየዘመሩ መግባትን ጠበቀች)
----
አይታችሁልኛል አይደል? “ቢፍሌ” ለሚባሉት ትኩስ ጀግኖች ነው እንደዚህ ይገጠም የነበረው፡፡ “ቢፍሌ” ራሱ በውጊያ ድል አድርጎ ሲገባ እንዲህ እያለ ይዘፍን ነበር፡፡ ሕዝቡም በውጊያ ድል አድርጎ ለሚገባ “ቢፍሌ” አቀባበል የሚያደርገው በጌይረርሳ እያዜመ እና እየዘመረ ነው፡፡ እጅግ በጣም የሚገርመው ደግሞ ዘፋኙ ይህንን ውበት የፈሰሰበትን ግጥም “ጌይረርሳን የት አውቀውና” በሚል ሹፈት የመሰለ አነጋገር መጀመሩ ነው፡፡

የዚህ ምክንያት ምን እንደሆነ ባወጣና ባወርድ ሊገባኝ አልቻለም፡፡ ሆኖም በሀረርጌ ኦሮሞዎች ባህል (በአፍረን ቀሎም ሆነ በኢቱ ነገዶች ዘንድ) ምንጊዜም ቢሆን ጌይረርሳ የሚጀመረው በእንዲህ ዓይነት አባባሎች ነው (በወለጋና በሸዋ ኦሮሞዎች ዘንድ ደግሞ “ጌረር.. ጌረር.. ናን ጄዻ” እየተባለ ነው “ጌረርሳ” የሚጀመረው)፡፡
----
ከላይ የጋበዝናችሁ የጌይረርሳ ግጥም የኦሮሞ ሕዝብ “ሀዩ” በሚል ማዕረግ ከሚጠራቸው ምሁራን መካከል በሚመደብ ሰው የተገጠመ መሆኑ ያስታውቃል አይደለምን? አዎን! ይህ ደራሲ ግጥሙን ሲጽፈው የጌይረርሳን ትውፊታዊና ባህላዊ ድባብ አልለቀቀም፡፡ የቋንቋ ችሎታው ደግሞ ረቀቅ ያለ ነው፡፡

በእርግጥም ይህንን ጌይረርሳ የገጠመው ሰው “ሀዩ” ብቻ ሳይሆን “የሀዩዎች ሀዩ” ነው፡፡ ደራሲው የሀረርጌ ምድር ካፈራቸው እውቅ ምሁራን አንዱ ነው፡፡ በኦሮሞ ህዝብ ዘንድ “የሁሉም ዘመን ሰው” እየተባለ የሚጠቀስ ባለ ከባድ ሚዛንም ነው፡፡

ታዲያ እኔ ወጋችንን ለማቃለል ስል ነው እንደ አንድ ሰው የጠራሁት እንጂ ኦሮሞዎች ሰውዬውን በአንድ ሺኅ ሰው እንኳ አይመነዝሩትም፡፡ “ለምን?” ቢባል ሰውዬው ገጣሚ ብቻ አይደለም፡፡ የስነ-ልሳን ጠቢብ ነው፡፡ የቃላት ባሕር ነው፡፡ የአንትሮፖሎጂ ሊቅ ነው፡፡ የታሪክ ኢንሳይክሎፒዲያ ነው፡፡ የኪነ-ጥበብ አርበኛ ነው፡፡ የሙዚቃ አቀናባሪ ነው፡፡ የዜማ አፍላቂ ነው፡፡ የግጥም ደራሲ ነው፡፡ የስነ-ቃል ተመራማሪ ነው፡፡ ባጠቃላይ ገጣሚው የሀዩዎች “ሀዩ” ነው፡፡

አብዲ ሙሐመድ ዩሱፍ ይባላል፡፡ አብዛኛው የሀረርጌ ሕዝብ ግን “አብዲ ቆጴ” በሚል ስም ነው የሚጠራው፡፡ “ቆጴ” የሚለው ቅጥያ በስሙ ላይ የተጨመረው ድሮ ከሀረር ሬድዮ ጣቢያ በሚተላለፈው የኦሮምኛ ቋንቋ ፕሮግራም ውስጥ ይሰራ ስለነበረ ነው፡፡ ያ ፕሮግራም “ቆጴ አፋን ኦሮሞ” ተብሎ ነበር የሚታወቀው፡፡ በዚያ ፕሮግራም የሠሩ ጋዜጠኞችን “ቆጴ” እያሉ መጥራትም ተለምዷል (ከፕሮግራሙ ባሻገር ሬድዮ ጣቢያውን ጭምር “ቆጴ” እያሉ የሚጠሩ ሰዎች እስከ አሁን ድረስ ያጋጥማሉ)፡፡

በአብዲ ሙሐመድ እና በሥራዎቹ ዙሪያ በሌላ መጽሐፍ የምንጨዋወታቸው ብዙ ጉዳዮች ስላሉን የብዕሩን ምጥቀት ያኔ ብታዩት የተሻለ ይመስለኛል፡፡ ኢንሻ አላህ ገና ብዙ እንጽፋለን፡፡
-----
ጸሐፊ፡ አፈንዲ ሙተቂ
የመጽሐፉ ርእስ፡ “ቦረና እና በሬንቱ”- ኦሮሞ እና ኦሮሚያ በኢትኖግራፊ ዐይን፣ (ገጽ- 152- 154)

1,961

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

17 Jan, 17:00

በTikTok ሃምሳ ሺህ ተከታዮችን አፍርተናል።
----
ፕሮፋይሉ የተከፈተው ባለፈው February 2024 ቢሆንም በትክክል መጠቀም የጀመርኩት በMay 2024 ነው። ስለዚህ 50K ተከታዮች በስምንት ወር ነው የተገኙት ማለት ነው። live ብገባና ኮይን እያካፈልኩ ብሰበስብ ከዚህ በላይ መሄድ ይቻል ነበር። ነገር ግን ቪዲዮ እና ፎቶ ከማጋራትና ጽሑፍ ከመፖሰት በላይ መሄድ አልፈለግኩም።
------
ውድ ተከታዮቼ እና ጓዶቼ: ለነበረን ቆይታ እጅግ በጣም አመሰግናችኋለሁ። አላህ ይስጥልን።
አዲስ ገቢዎች መምጣት ከፈለጋችሁ በሚቀጥለው ሊንክ አካውንቴን መክፈት ትችላላችሁ።

https://www.tiktok.com/@afendi1978?_t=ZM-8t8yaq7em6Y&_r=1

1,650

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

17 Jan, 13:51

The leader and his works
-----
ጁምዓ ሙባረክ
جمعة مبارك
-----
Among the people leading currently the administration of our country and its people both at Federal and Regional levels, nobody has touched my heart and my mind enthusiastically as equal as President Ordin Bedri of the Harari People's Regional State does. The achievements he has shown so far can be seen with a naked eye by anyone. His works get the admiration of the supporters and the non-supporters of the current regime alike, which is a rare phenomenon to see in our country.
------
Thank you Mr President for the efforts you have exerted to revitalise the historical and mighty city of Harar and putting it to the higher rank it deserved. I also thank regional cabinet, the party leaders of the region, the civil servants, the private sector, the Harari Diaspora, the friends of Harar and the whole resident of the Harari regional state for their commitments and the relentless efforts they exhibited to beautify our Harar, the Timbuktu of East Africa.

1,612

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

16 Jan, 19:57

የኤርትራ ሰው በሀረርጌ
----
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
----
"የኤርትራ ህልም" በተሰኘው መጽሐፌ አብረሃ ባህታ ስለሚባል ሰው በሰፊው ጽፌአለሁ፡፡ አብረሃ ባህታ የተወለደው በኤርትራዋ የደቀምሐረ ከተማ አጠገብ በነበረች የገጠር መንደር ነው፡፡ ነገር ግን የዕድሜውን ግማሽ ያህል የኖረው በሀረርጌ ነው፡፡ ይህ ሰው ለሰላሳ ዓመታት ያህል በድሬ ዳዋ ከተማ በንግድ ተሰማርቶ ያፈራውን ሀብት ለበጎ አድራጎት ስራ አውሎት ጨርሶታል። የእርሱን የበጎ አድራጎት ስራ በቋሚነት ከሚዘክሩት ማስታወሻዎች መካከል ዋነኛው በዚህ ፎቶ ላይ የምትመለከቱትና በአስመራ ከተማ የሚገኘው "የአብረሃ ባህታ የዐይነ ስውራን ትምህርት ቤት" ነው።

ሰፊውን የአብረሃ ባህታ ታሪክ ከመጽሐፉ ማንበብ ትችላላሁ። አሁን ግን ከሰውዬው ታሪክ በጥቂቱ የጨለፍኩትን ላካፍላችሁ፡፡
*
አብረሃ ባህታ የስኳር በሽታ ተጠቂ ነበር፡፡ እግሩና ጣቶቹ በበሽታው ክፉኛ ተጎድተዋል፡፡ ለህክምና ወደ ሆስፒታል ሲሄድ ዶክተሮች “እግርህ መቆረጥ አለበት” አሉት፡፡ አብረሃ በሰማው ነገር ደነገጠ፡፡ “እግሬ ተቆርጦ እንዴት እራመዳለሁ?” በማለትም አሰበ፡፡ በአንጻሩ ደግሞ ስቃዩና ህመሙ አስቸገረው፡፡ ከህመሙ ለመገላገል ሲል ወደ ፍረንክፈርት ከተማ በረረ፡፡ ሆስፒታል ገብቶም ምርመራውን ፈጸመ፡፡ ለዋናው ህክምና ቀጠሮ ተሰጥቶት በሆቴል ይጠባበቅ ጀመረ፡፡ በዚያች ሆቴል እያለ ነው ያልጠበቀው እድል የገጠመው፡፡

በሆቴሉ ክፍል ይዘው ከሚያድሩት ግለሰቦች መካከል ሁለቱ የዐረብ ተወላጆች ነበሩ፡፡ አብረሃ እነዚያን ዐረቦች በቋንቋቸው ሲያናግራቸው ተገረሙና ከርሱ ጋር መጫወት ጀመሩ፡፡ በሆቴሉ ውስጥ በነበራቸው ቆይታም የቅርብ ጓደኞቹ ሆኑ፡፡ ጠዋትና ማታ እየመጡ አብረው እየሆኑ የህመሙ ስቃይ ማስረሻ ሆኑለት፡፡

ይሁንና እነዚያ ዐረቦች አብረሃ ዘንድ የሚመጡት በተመሳሳይ ጊዜ አልነበረም፡፡ እያንዳንዳቸው ለብቻቸው እየመጡ ከርሱ ጋር ይጫወቱ ነበር፡፡ ደግሞም ሁለቱም አይዋደዱም፡፡ አንደኛው ስለሌላኛው መጥፎነትና መሠሪነት ነው ለአብረሃ የሚናገሩት፡፡ ወሬያቸው በአብዛኛው ሃሜትና ቡጨቃ ነው፡፡
አብረሃ በዐረቦቹ ሁኔታ ተጨነቀ፡፡ በሃሜታቸው በጣም ተጠበበ፡፡ ደግሞም ዐረቦቹ የአንድ ሀገር ሰዎች ሆነው በውጪ ሀገር መባላታቸው አሳዘነው፡፡ በመሆኑም ሁለታቸውንም ጠርቶ ሊያስታርቃቸው ወሰነ፡፡ ዐረቦቹም በቀጠሮው ሰዓት መጡ፡፡

አብረሃ ባህታም እርቁን ጀመረ፡፡ የሃሜትና የአሉባልታን መጥፎነት እየተነተነ አስረዳቸው፡፡ በወጣትነት ዕድሜአቸው ላይ ሆነው በእንዲያ ዓይነት ነገር ውስጥ መግባታቸው የወደፊት ህይወታቸውን እንደሚያጨልም አስጠነቀቃቸው፡፡ ጠላትነትን ትተው ወንድማማቾች እንዲሆኑም መከራቸው፡፡ ሁለቱም ተነስተው እንዲታረቁ ጠየቃቸው፡፡ ሁለቱ ዐረቦችም ተነስተው በደስታ ስሜት ተቃቀፉ፡፡ ለወደፊቱ ወንድማማቾች ለመሆንም ቃል ገቡ፡፡

አብረሃ ባህታ በቀጣዩ ምሽት የክፍሉን መስኮት ከፍቶ ወደ ውጪ ሲያይ ሁለቱ ዐረቦች ሩቅ ቦታ ሆነው ሲነጋገሩ ከዐይኑ ውስጥ ገቡ፡፡ አብረሃ ባየው ነገር ግራ ተጋባ፡፡ “እነዚህ ሰዎች እንደገና ሊጣሉ ነው እንዴ?” በማለትም ራሱን ጠየቀ፡፡ ወደ ክፍላቸው ሄዶ ሊጠይቃቸውም ወሰነ፡፡ ነገር ግን ዐረቦቹ ወዲያውኑ ከስፍራው ተሰወሩ፡፡ እርሱ ከክፍሉ ከመውጣቱ በፊትም እነርሱ መጥተው በሩን ቆረቆሩት፡፡

አብረሃ ተነስቶ በሩን ከፈተላቸው፡፡ “እንደገና ተጣላችሁ እንዴ?” በማለትም ጠየቃቸው፡፡ ዐረቦቹ ግን ለሌላ ጉዳይ መምጣታቸውን ነገሩት፡፡ አብረሃ ጉዳዩን እንዲያስረዱት ቢጠይቃቸው “በመካከላችን የነበረውን ጥል አስወግደህ እርቅ በማውረድህ ስጦታ ልንሰጥህ ወስነናል” አሉት፡፡ አብረሃ በሰማው ነገር ብዙም አልተደሰተም፡፡ ዐረቦቹ ንግግራቸውን ሲያራዝሙበት ግን እየተግደረደረ ስጦታውን ለመቀበል ወሰነ፡፡

አብረሃ ስጦታው ከሱፐር ማርኬት የተገዛ ጌጥ ወይንም በእጀ-ብልሃተኛ አርቲስት የተሳለ ስዕል ነበር የመሠለው፡፡ ስጦታው እርሱ ያልጠበቀው ሲሆንበት ግን ፍዝዝ ብሎ ቀረ፡፡ ከዐረቦቹ አንደበት የሰማው ነገር እውነት አልመስልህ አለው፡፡ ራሱን ሰብሰብ አድርጎ ያለበትን ቦታና ከሀገሩ የመጣበትን ሁኔታ ለማስታወስ ሞከረ፡፡ እውነት እንጂ ውሸት እንዳልሆነ ተረዳ፡፡ በመሆኑም ምላሹን ለማዘጋጀት ደቂቃዎች ወሰደበት፡፡
*
ሁለቱ ዐረቦች “እያንዳንዳችን አንድ መቶ ሺህ የአሜሪካ ዶላር ልንሰጥህ ወስነናል” ነበር አሉት፡፡ አብረሃ ለዚያ ነበር በቁሙ ደንዝዞ የቀረው፡፡ እርግጥ የገንዘቡ ብዛት አልነበረም ያፈዘዘው፡፡ በህይወት ዘመኑ ከዚያ የሚበልጥ ገንዘብ አይቷልና፡፡ ነገር ግን በሆቴል ከነበራቸው ቅርበት ውጪ በደንብ የማያውቃቸው ሁለት ሰዎች ያንን ያህል መጠን ያለው ገንዘብ ሊሰጡት መወሰናቸው ነው ግራ ያጋባው፡፡ ዐረቦቹ ቴአትር የሚሰሩ የመሰሉት፡፡

ከዚህ ሁሉ በኋላ ነው አብረሃ ባህታ የሰዎቹን ማንነት የተረዳው፡፡ እነዚያ ወጣት ዐረቦች የናጠጡ ቱጃሮች ነበሩ (ከሀረር ባገኘሁት የቃል መረጃ መሠረት ደግሞ የኩዌት ልዑላን ነበሩ)፡፡

አብረሃ በዝምታው ብዙ ቆየ፡፡ እያደር ግን መናደድ ጀመረ፡፡ “እኔ ለገንዘብ ብዬ ነው እንዴ ያስታረቅኳችሁ? ወይንስ አፍሪቃዊ በመሆኔ ነው እንዲህ የተዳፈራችሁኝ” በማለትም ተቆጣቸው፡፡ ዐረቦቹም ለድፍረታቸው ይቅርታ ጠየቁት፡፡ በአንጻሩ ግን እርቃቸውን ለማጽናት ሲሉ ብቻ ገንዘቡን ሊሰጡት እንደወሰኑ ነገሩት፡፡

አብረሃም ቀዝቀዝ ማለት ጀመረ፡፡ የሁለቱ ወጣቶች ውሳኔ ከልባቸው የፈለቀ መሆኑንም ተረዳ፡፡ “ገንዘቡን እንዴት እንድጠቀምበት ነው የምትፈልጉት?” በማለትም ጠየቃቸው፡፡ ሁለቱ ዐረቦች “አንተ በተመቸህ መንገድ ተጠቀምበት” በማለት መለሱለት፡፡ በዚህም መሠረት ሁለት መቶ ሺህ ዶላር ቆጥረው አስረከቡት፡፡
*
አብረሃ ባህታ ለረጅም ጊዜ የሚያስበው ፕሮጀክት ነበረው፡፡ ፕሮጀክቱን ከሐሳብ ወደ ተግባር ለመቀየር ችግር የሆነበት ደግሞ የፋይናንስ እጥረት ነው፡፡ በመሆኑም ገንዘቡን ከዐረቦቹ ሲረከብ ሲያስበው በነበረው ነገር ላይ ብቻ ሊያውለው ወሰነ፡፡

ይሁን እንጂ የጤናው ነገር በጣም አሳሳቢ ሆነበት፡፡ ሐሳቡን ሳይተገብር ሞት የሚቀድመው መሰለው፡፡ ወዲያውኑ ብዕርና ወረቀት አውጥቶ እንዲህ በማለት ኑዛዜውን ጻፈ፡፡
“በዚህ ገንዘብ በአስመራ ከተማ አንድ የዓይነ ስውራን ትምህርት ቤት አሰራበታለሁ፣ ለረጅም ጊዜ የኖርኩባት የድሬ ዳዋ ከተማ ጎረቤት በሆነችው ሀረር ደግሞ አንድ የአረጋዊያንና የአካል ጉዳተኞች መንከባከቢያ ማዕከል እገነባለሁ”

አብረሃ ባህታ ገንዘቡን ይዞ ወደ ሀገር ቤት ተመለሰ፡፡ ኑዛዜውን ለወንድሞቹ አሳይቶም “እኔ ከሞትኩ እናንተ በተግባር ላይ አውሉት” አላቸው፡፡ ከዚያ በኋላ ብዙም ሳይቆይ አረፈ፡፡ ወንድሞቹና ዘመዶቹም ኑዛዜውን መተግበር ጀመሩ፡፡ በውጤቱም በአስመራ እና በሀረር ከተሞች በተመሳሳይ ስም የሚጠሩት የአብረሃ ባህታ ተቋማት ተሠሩ፡፡

የአብረሃ ባህታ የኑዛዜ ቃል ተፈጻሚ የሆነው በ1959 (እ.ኤ.አ. በ1967) ነበር፡፡ እኛም በ2011 ታሪኩን እንዲህ ጽፈንለታል፡፡
------
አፈንዲ ሙተቂ: "የኤርትራ ህልም" ፣ 2011

1,589

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

16 Jan, 18:45

እንደዚህ ዓይነት ድርጊትም ተከስቶ ነበር።
-----
ዛሬ አስገራሚ ነገር ሰማሁላችሁ። እስቲ አንብቡት።
---
በደርግ ዘመን መግቢያ ላይ ነው አሉ። የተወለድኩበት አውራጃ ሀብሮ ይባላል። በዚያ ዘመን በአውራጃው ብዙ መንደሮች ትልልቅ አለት የሚያክል በረዶ ወርዶ ነበር። ደግሞም በጣም ከመብዛቱ የተነሳ የበረዶው ክምር ከመሬት አንድ ከፍታ ያህል ይሆን ነበር። በረዶው ቀልጦ ለማለቅ ሶስት ቀናት ወስዶበታል።

ታዲያ በረዶው በገበሬው ማሳ ላይ ከባድ ውድመት ነው ያደረሰው። በዚህ የተናደዱት ገበሬዎቹ ምን እንዳደረጉ ታውቃላችሁ? ትልልቁን በረዶ በቃሬዛ እየተሸከሙ ወደ ገለምሶ ከተማ አምጥተው ለአውራጃው ፖሊስ ጣቢያ አስረከቡ። ያኔ የነበሩ ሰዎች እንደነገሩኝ ከገለምሶ በስተምስራቅ እስከ በዴሳ ድረስ ያሉት መንደር ነዋሪዎች፣ በምዕራብም እስከ መቻራ ባሉት ቀበሌዎች የሚኖሩ ገበሬዎች አለት የሚያክለውን በረዶ በቃሬዛ እየተሸከሙ ለአውራጃው ፖሊስ ጣቢያ አስረክበዋል።
-----
የከተማችን ነዋሪዎች ከበረዶው በላይ በገበሬዎቹ ድርጊት ነው የተገረሙት። በረዶውን ያወረደው ፈጣሪ ነው። እና ፈጣሪን ነው በፖሊስ ጣቢያ የከሰሱት? እንደዚያ ይመስላል።
(ሃሃሃሃሃሃሃ)
------
የዛሬ ሀምሳ ዓመት ንቃተ ህሊናችን ይህንን ያህል የደከመ ነው። ዛሬ ግን ከከተሜው በላይ ገበሬው ሻጥር ሆኖ በቁምህ ይሸጥሃል።

1,567

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

15 Jan, 19:24

እስራኤል እና ሃማስ ጦርነቱን ለማቆም ተስማምተዋል።
የጋዛ ነዋሪዎች የተኩስ አቁም ዜናውን ሲሰሙ በምሽት ወጥተው ደስታቸውን እየገለጹ ነው።
All praises be to the Almighty God for stopping the 15 months destruction and genocide.

1,820

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

15 Jan, 15:29

.ከካሳ እስከ ቴዎድሮስ
----
(አፈንዲ ሙተቂ)
-----
በጎንደር ቤተ መንግስት እልፍኝ ውስጥ ከባድ ውይይት እየተካሄደ ነው። በውይይቱ ላይ የተገኙት እቴጌ መነን (ትልቋ)፣ ራስ አሊ፣ አንድ መነኩሴ እና ሌሎች ሹማምንት ነበሩ (ደጃች ወንድይራድ ደግሞ ወደ ኋላ ላይ ውይይቱን ይቀላቀላል)።

1ኛ ተናጋሪ (እቴጌ መነን)
አረ ለመሆኑ ምን ይሆን አሳቡ
ሸፍቶ የሄደው ከነቤተሰቡ?
---
2ኛ ተናጋሪ (ራስ ዓሊ)
ሰውዬው ኩሩ ነው የተነፋ ልቡ
ይዞ ማዋረድ ነው ይበርዳል ጥጋቡ::
---
3ኛ ተናጋሪ (አንድ መነኩሴ)
ሰውዬው ብርቱ ነው ስሙ የተጠራ
ጎበዝ እኔ ነኝ ባይ ሀይልን የማይፈራ
በዘዴ በትዕግስት ማባበል ይሻላል
በሀይል ብንለው በጣም ያውከናል፡፡
----
4ኛ (እቴጌ መነን)
እንዲህ ስትሉ ነው ስሙ የገነነው
የፈራነው መስሎት አገር የሚያብጠው
ዘዴ መላ አታብዙ ጦር ይታዘዝና
ቢቻል ከነነፍሱ ይምጣ ይያዝና
እምቢ ካለም ይሙት በገዛ ጥፋቱ
ላንድ ወንበዴ ሽፍታ አይስጋ መንግሥቱ፡፡
------
ይህ ጭውውት የተቀነጨበው “ቴዎድሮስ” ከተሰኘው የደጃች ግርማቸው ተክለሃሪያት መጽሐፍ ሲሆን በጭውውቱ ውስጥ “ለምን ሸፈተ” ተብሎ እንደ አጀንዳ የቀረበው ደግሞ የያኔው ደጃች ካሳ ሀይሉ የኋለኛው ዳግማዊ ቴዎድሮስ መሆኑ ነው፡፡ በዚያን ወቅት ካሳ ሀይሉ ከተራ ቤተሰብ ተወልዶ በአስገራሚ ሁኔታ የቤተ መንግሥቱ አባል ሆኖ ነበር፡፡ ታሪክ አለው፡፡

ደጃች ካሳ በወጣትነቱ ሽፍታ ሆኖ በቋራና በደምቢያ ይዘዋወር ነበር፡፡ በዚያን ጊዜ ኢትዮጵያዊያን ሱዳንን ከሚቆጣጠሩት የቱርክ/ግብጽ ገዥዎች ጋር የድንበር ላይ ውጊያ ያካሄዱ ነበር፡፡ ታዲያ በአንዱ ውጊያ ላይ የዘመኑ ዋና መስፍን የነበሩት የራስ ዓሊ ልጅ የሆነችው ወይዘሪት ተዋበች ተማረከች፡፡ ይህም ወሬ ለካሳ ጆሮ ደረሰ፡፡ ካሳ በወቅቱ ሽፍታ ቢሆንም የኢትዮጵያዊያን መሸነፍና በምርኮ መጋዝ በጣም አበሳጨው፡፡ በመሆኑም በቱርኮች ላይ ድንገተኛ አደጋ ጥሎ አተረማመሳቸው፡፡

ካሳ ይህንን ሲያደርግ ተዋበች ምርኮኛ መሆኗ በቁጭት ውስጥ ጥሎአት በመርዝ ጩቤ ሰውነቷን ወግታ ራሷን ለማጥፋት ሙከራ በማድረግ ላይ ነበረች፡፡ ይሁንና ካሳ በቦታው ደርሶ መርዙ ወደ ሰውነቷ ጠልቆ ሳይገባ ከደሟ ውስጥ መጥጦ ተፋው፡፡ በዚህም የተዋበች ህይወት ተረፈች፡፡ ካሳም ተዋበችን በጀርባው አዝሎ ከውጊያው እየሮጠ ወጣ፡፡ ወታደሮቹም በቶሎ እንዲያፈገፍጉ ትዕዛዝ ሰጣቸው፡፡

ካሳ ነፍሲያዋን ያተረፈላትን ተዋበችን ለአባቷ ለራስ ዓሊ አስረከባት፡፡ ራስ ዓሊም በጀግንነቱ ተደስተው እሷኑ ዳሩለት፡፡ ሽፍትነቱን ትቶ በቤተመንግሥት እንዲኖርም አደረጉት፡፡ ይሁንና የቤተመንግሥቱ ህይወት በነጻነት መኖርን ለለመደው ካሳ የግዞት ያህል ሆነበት፡፡ በዚያ ላይ መኳንንቱ “የኮሶ ሻጭ ልጅ” እያሉ የሚያሳዩት ንቀት በጣም አቃጠለው፡፡ ተዋበችም በባሏ ላይ በሚደርሰው ንቀትና ማሽሟጠጥ በገነች፡፡ እናም በአንድ ውድቅት ላይ “አንተ ካሳ! ጎራዴህን ታጠቅና ተነሳ፤ ምንጊዜም ከጎንህ ነኝ” አለችው፡፡ ካሳም ሸፈተ፡፡
----
እንግዲህ ከላይ የቀረበው ጭውውት ካሳ በሸፈተ በማግስቱ የተደረገ ነው፡፡ በዚያ ቀን በተደረገው ምክክር ደጃች ወንድይራድ የካሳን እጅ ይዞ እንዲመጣ ታዘዘ፡፡

ወንድይራድም ከቤተመንግሥቱ ቀርቦ እየጎረነነ ትዕዛዝ መቀበሉን አረጋገጠላቸው፡፡ ይሁንና የወንድይራድ ከልክ ያለፈ ጉራ ያልጣማቸው ራስ ዓሊ “አንተ ወንድይራድ! ካሳ እንደ ሌላው ሽፍታ አይምሰልህ፤ ከፍተኛ ጥንቃቄ የሚያስፈልገው አደገኛ ተዋጊ ነው” በማለት ምክር ቢጤ ቢወርውሩለት ዳጃች ወንድይራድ እንዲህ የሚል የንቀት መልስ ሰጣቸው፡፡

አይስሙ ጌታዬ ሰው የሚለውን
አያስፈራም ካሳ ይንዛ ጉራውን
ገና መጣ ሲሉት አገር ጥሎ ይሸሻል
ወይንም ካንዱ ደብር ገብቶ ይደውላል፡፡
እንኳን አንድ ሽፍታ ቀማኛ ወንበዴ
ብዙ እመልሳለሁ በጦር በጎራዴ
እኔ ነኝ ወንድይራድ ታማኝ አሽከርሽ
ያን የኮሶ ሻጭ ልጅ የምቀጣልሽ፡፡

የወንድይራድ ፉከራና ድንፋታ ከካሳ ጆሮ ገባ፡፡ ካሳም “እናቴን እንዲህ የሰደበውን ባለጌ ባላሳየው እኔ ካሳ አይደለሁም” በማለት መሃላውን ሰጠ፡፡ ሁለቱ ሀይሎች ተገናኙ፡፡ ውጊያው ገና ከመጀመሩ የወንድይራድ ፉከራ የአሸዋ ላይ ቤት ሆኖ ፈረሰ፡፡ እቴጌ መነን (የራስ ዓሊ እናት) የተመኩበት ዳጃች ወንድይራድም ተማረከ፡፡ ካሳም መሃላውን ተግባራዊ አደረገ፡፡ ወንድይራድን ቀንና ማታ ኮሶ እያጠጣው ገደለው፡፡
ከዚያ በኋላ ካሳ በሀገሩ ላይ ገነነ፡፡ ማን ይቻለው? ደጃች ውቤም ሆኑ ራስ ዓሊ፣ ደጃች ተድላ ጓሉም ሆኑ ደጃች ጎሹ ሁሉም ተራ በተራ ተሸነፉ፡፡ ካሳን ያሸንፋሉ ተብለው የተጠበቁት እቴጌ መነንም በናቁት አማቻቸው እጅ ምርኮኛ ሆነው ወደቁ፡፡ የጥንቱ የቋራ ሽፍታም ዳግማዊ ቴዎድሮስ ንጉሠ ነገሥት ዘኢትዮጵያ ተብሎ ነገሠ፡፡ ንጉሥ ለስሙ ብቻ ቤተመንግሥት የሚቀመጥበት ዘመነ መሳፍንትም አበቃ፡፡ ኢትዮጵያም አዲስ ታሪካዊ ጉዞዋን ተያያዘችው፡፡
-----
(የኤርትራ ህልም ከተሰኘው መጽሐፌ የተቀነጨበ)

1,861

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

10 Jan, 20:14

"አትፍረድ ይፈረድብሃል"
-----
ጄምስ ውድስ ይባላል። ታዋቂ የሆሊውድ አክተር ነው። ብዙዎች "Once up on a time in America", "John Q", እና "White House Down" በተሰኙ ፊልሞች ያውቁታል።
ታዲያ ይህ አክተር ከጥቂት ወራት በፊት የጋዛ ጄኖሳይድን በተመለከተ "No ceasefire! No Compromise! No Forgiveness! Kill them all" የሚል አሳሳቢ ጽሑፍ በትዊተር (X) አካውንቱ ጽፎ ነበር። ከትናንት ወዲያ ግን የካሊፎርኒያው እሳት ቤቱን አወደመበት። ትናንት በCNN ላይ ቀርቦ ቃለ-መጠይቅ ሲደረግለት እያወራ በመሃሉ ወደ ለቅሶ ገብቶ እምባ በእምባ ሆነላችሁ።
------
ወደ ሀምሳ ሺህ ሕዝብ የጨረሰውንና ዛሬም ያልቆመውን የጋዛ የጥፋት ዘመቻ ሲደግፍ በጣም ፎከረ። የራሱ ቤት ሲቃጠልበት ግን እምባ በእምባ!!
-----
"ባንተ ላይ እንዲደረግ የማትፈቅደውን ነገር በሌሎች ላይ እንዲደረግ አትፍቀድ" ይላል መጽሐፉ። ከምድራችን ላይ የጠፋው እርሱ ነው። ፈጣሪ ልቦና ይስጠን።

1,166

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

10 Jan, 15:51

ፖሲፊክ ፓሊሳዴስ ሄዳለች!
--
በአሜሪካ፣ ሎሳንጀለስ ከተማ የተከሰተው እሳት አደጋ "ፓሲፊክ ፓሊሳዴስ" የሚባለውን የከተማዋን ክፍል እንዳልነበረ አድርጎ አውድሞታል። በተፈጠረው ሁሉ እናዝናለን። በእንደዚህ ዓይነቱ ነገር መደሰት የጤና አይደለም።
------
ታዲያ ሐዘኔታችን ለሕዝቡ እንጂ ለአሜሪካ መንግሥት አይደለም። የአሜሪካ መንግሥታት (ባይደንም፣ ትራምፕም፣ ቡሽም፣ ሬጋንም፣ ኦባማም፣ ሌላውም) በፍልስጥኤማዊያንና በሌሎች ህዝቦች ላይ ሲካሄድ በኖረው ጭፍጨፋ፣ የዘር ማጥፋት ወንጀል፣ ማፈናቀል፣ የቦምብ ድብደባ፣ የከተሞች ውድመት፣ ጭቆና፣ መድልዎ ወዘተ ሲደሰቱና ቦምብ ሲያቀብሉ የኖሩ ወንጀለኞች ናቸው። በምድር የሚጠይቃቸው ሰው ባይኖርም ፈጣሪ ፍርዱን ይሰጣቸዋል።

1,529

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

10 Jan, 15:38

አሁንማ የኢትዮጵያ ፖለቲካ "ቆርፌ" ሆኗል።
----
ይህንን የምጽፈው እየሳቅኩ ነው።

በሀረርጌው ኦሮምኛ "ቆርፌ" ሲባል የተሰበረ እቃ (ሳህን፣ ገበቴ፣ ትሪ፣ ቅል፣ ወዘተ) ማለት ነው። በዘመናችን በዚህ ቃል በትክክል እየተጠቀመ ያለው ደግሞ ቡረዒ የሚባል ወንድማችን ነው። ነገሩ እንዲህ ነው።
-----
በዘመናችን ሰላት በሚሰገድበት ወቅት ጀመዓው እንዳይወሰወስ ለመከላከል ሲባል ኢማሞች ሁሉም ሰው የሞባይል ስልኩን እንዲዘጋው ይናገራሉ። አብዛኛው ሰውም ስልኩን ይዘጋል።

በከተማችን ጁምዓ በሚሰገድበት ወቅትም አብዛኛው ሰው ስልኩን ይዘጋል። ይሁንና አንዳንዶች ስልኩን መዝጋቱን ይዘነጉታል። እናም በሰላት ውስጥ ከገባን በኋላ ስልኩ በድንገት ከጮኸ ጀመዓው ይበሽቃል። ከማንኛውም ሰው በላይ የሚናደደው ደግሞ ቡረዒ ነው።

ቡረዒ እንዲህ ዓይነት አጋጣሚ ሲፈጠር ሰላቱ እስኪጠናቀቅ ይጠብቃል። ኢማሙ "አሰላሙ ዓለይኩም" ካለ ደግሞ እርሱም ሰላመት ያደርግና ብድግ ይላል። እናም ድምጹን ከፍ አድርጎ እንዲህ እያለ ቁጣውንና ተግሳጹን ያወርዳል።

"Aboo qorfee teessan maalif nurraa hincufne? Yeroo meeqa isni himan sa? Hoggaa masjida seentan mobaayila cuftan malee hinseeninaa hinjennee? Jarri kun nubgubee bar aboo? Qorfee kana Chaayinaan isiniif dalaydee gaa! maal haagootan gaa mee?"

አዛማጅ ትርጉሙ የሚከተለው ነው።

"አቦ "ቆርፌያችሁን" ለምን አትዘጉልንም? ስንት ጊዜ ነው የሚነገራችሁ ቆይ? ለምን ምእመናኑን አዛ ታደርጋላችሁ? ለምን ትወሰውሱናላችሁ? መስጂድ ስትገቡ ሞባይላችሁን ዝጉ አልተባለም? መቼስ ቻይና ይህንን ቆርፌ ሰራችላችሁ! እናንተ ምን ታደርጉ!!
-------
Kkkkkkkkkkkkkk.

(ቡራዒ ተግሳጽ እሰጣለሁ ብሎ እንደዚህ እያለ ሲናገር comic ይሆንብንና ሁላችንም የታፈነ ሳቃችንን እየያዝን ከመስጂድ በቶሎ እንወጣለን። መስጂድ ውስጥ መሳቅ ክልክል ነውና)።
------
ለማንኛውም ቆርፌ አትሁኑ። መስጂድ ስትገቡ ቆርፌያችሁን ዝጉ። ስለቆርፌው የኢትዮጵያ ፖለቲካም ብዙ አትጨነቁ። ከቆርፌና ቆረፌ ራቁ።

1,484

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

08 Jan, 17:41

ለፌዴራሉ እና ለክልል መንግሥታት
------
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
------
በመጋቢት 2010 ለውጥ በተደረገበት ጊዜ ብዙዎች "ለኢትዮጵያችን ብሩህ ዘመን መጣላት፣ የአዲስ ሕይወት ጅማሮ ተበሰረ" በማለት ለውጡን ደግፈው ነበር። በሂደት ግን ሕዝቡ በመንግሥት ላይ ቅሬታ፣ አቤቱታ እና ተቃውሞ የሚያሰማበት ሁኔታ ተፈጥሯል። በዚህ ጊዜም በርካቶች ለመንግሥት የሚሰጡትን ድጋፍ አቁመው የመንግሥት ተቺ ሆነዋል።

እኔ የምኖረው ከሕዝብ ጋር ነው። በምድር ላይ ያለውን እውነታ በደንብ አውቃለሁ። በጅምሩ ላይ የለውጡ ደጋፊ የነበረው ሕዝብ በሂደት ወደ ትችት፣ ቅሬታና ተቃውሞ የገባው ለውጡን በሚጠሉ ኃይሎች ተገፍቶ ሳይሆን በኑሮው ላይ እያጋጠመው ካለው ችግርና ሰቀቀን በመነሳት ነው። መንግሥት በሚዲያ እንደሚለው የዚህችን ሀገር ዕድገትና ብልጽና የሚፈልግ ከሆነ ሕዝቡን ማዳመጥ እና እየተነሱ ላሉት ቅሬታዎች እልባት መስጠት አለበት እንላለን።
------
ሕዝቡ ቅሬታና ጥያቄ ያነሳባቸው ያሉት ጉዳዮች ምን ምን ናቸው? በዚህ ላይ ብዙ መዘርዘር እንችላለን። ለጊዜው ግን አንዱን ብቻ እንደምሳሌ ወስደን ጥቆማ መስጠት እንሰጣለን። እርሱም በተለያዩ ምርቶች፣ አገልግሎቶች፣ የታክስና የጉምሩክ ክፍያዎች እና የመንግሥት የዋጋ መጣኔዎች ላይ እየታየ ያለው የዋጋ ጭማሪ ነው። እስቲ ከአንዱ ልጀምርና ወደ ሌሎቹ ልሂድ።

1. ከለውጡ በፊት በገለምሶ ከተማ የአንድ ጥብስ ዋጋ 40-50 ብር ነበር። በገለምሶ ከተማ ምግብ ቤት የተከፈተው በኢጣሊያ ወረራ ዘመን ነው። ከዚያ ጊዜ ጀምሮ የጥብስ ዋጋ እያደገ መጥቶ በሰማኒያ ዓመት የደረሰበት ዋጋ 50 ብር ነው። በአሁኑ ጊዜ ግን የአንድ ጥብስ ዋጋ ከ300 ብር በላይ ነው። በሰባት ዓመታት ውስጥ የ250 ብር ጭማሪ ነው ያሳየው። የዚህ መንስኤ የግብአቶች ዋጋ መናር ብቻ ሳይሆን ምግብ ቤቶች ለመንግሥት የሚከፍሉት ግብርና የተለያዩ ክፍያዎች መጨመራቸው ነው።

2. ከለውጡ በፊት አንድ ገበሬ በዓመት የሚከፍለው ግብር በሄክታር 250 ብር ነበር። በአሁኑ ጊዜ ግን በሄክታር 5700 ብር እንዲከፍል ይጠየቃል (ገበሬው ግብር ለመክፈል ሲሄድ የቀይ መስቀል፣ የኦልማ መዋጮ እና የስፖርት መዋጮ ጭምር እንዲከፍል ይጠየቃል)።

3. ከለውጡ በፊት ከሀረር-አዳማ የሚሄድ ሰው ለትራንስፖርት 300 ብር ይከፍል ነበር። አሁን ግን 1,000 ብር እየከፈለ ነው (ይህንን የሚያደርጉት ሾፌሮች እና ረዳቶች ናቸው እንዳይባል የትራንስፖርት ቢሮ ያሰማራቸው ሰራተኞች የቫት ሬጂስተር ማሽን ይዘው ደረሰኝ ይቆርጣሉ)።

4. ከለውጡ በፊት ፓስፖርት ለማውጣት የሚፈልግ ሰው ብር 700 ይከፍል ነበር። አሁን ግን 5000 ብር እየከፈለ ነው።

5. ከለውጡ በፊት የመንጃ ፈቃድ የጠፋበት ሾፌር 300 ብር ከፍሎ አዲስ ፈቃድ ይወስዳል። አሁን ግን 5,000 ብር እንዲከፍል ይጠየቃል።

6. የቤት ግንባታ ፈቃድ ለመውሰድ፣ የቤት ካርታ ለማውጣት፣ ስም ለማዘዋወር፣ ውል ለመፈጸምና ለሌሎች አገልግሎቶች የሚከፈለው ክፍያ ሰራተኞችና መሐንዲሶች ከሚጠይቁት ዐይን ያወጣ ጉቦ ጋር ሲደመር ለእብደት ይዳርጋል። ወደዚያ ከመሄድ አዲስ ቤት ከሪል ስቴት ድርጅቶች መግዛት በብዙ እጥፍ ይሻላል።

7. በወያኔ ዘመን "የሚሊሻ" ተብሎ የሚከፈል ክፍያ ነበረን? በባድመ ጦርነት ዘመን እንዲህ ዓይነት ነገር ተከስቷል። ከዚያ ወዲህ ግን ቆሟል። አሁን ግን በየቤቱ እየተኬደ ሕዝቡ የሚሊሻ መዋጮ እንዲከፍል ይጠየቃል።

8. ከሁሉም የገረመኝ ግን "የብልጽግና ፓርቲ አባል ሁኑ። ለዚህም ሰላሳ ብር ክፈሉ" እየተባለ የሚጠየቀው ጥያቄ ነው። አልከፍልም ማለት አይቻልም።

9. የጫት ንግድ ላይ የተደረገው ጭማሪም ብዙ የተባለለት ነው። ከለውጡ በፊት ኤክስፖርት በሚደረግ ጫት ላይ በኪሎ 80 ይከፈል ነበር። አሁን ግን በኪሎ 700 ብር መክፈል ግዴታ ሆኗል።

10. ከለውጡ በፊት አንድ ሊትር ቤንዚን 26 ብር ነበር። ቤንዚን ወደ ኢትዮጵያ መግባት ከጀመረ ወዲህ የደረሰበት ጣሪያ 28 ብር ነበር። ከለውጡ ወዲህ ግን ዋጋው እየጨመረ በሊትር 106 ብር ሆኗል (በሰባት ዓመታት 78 ብር ጨምሯል ማለት ነው)።
-----
ለውጥ ደግፈናል። ለውጥ እንዲመጣም ከፍተኛ መስዋእትነት የጠየቀ ትግል ተደርጓል።
ዶክተር አቢይም፣ ጀዋር ሙሐመድም፣ አቶ ለማ መገርሳም፣ ገዱ አንዳርጋቸውም፣ አዲሱ አረጋም፣ ቄሮም፣ ፋኖም፣ ነጃት ሐምዛም፣ አበበ ገላውም፣ ዳውድ ኢብሳም፣ ብርሃኑ ነጋም፣ ታማኝ በየነም፣ ደረጄ ገረፋም፣ ጋዲሳ ሆማም፣ ኦህዴድም፣ ብአዴንም፣ ግንቦት ሰባትም፣ ኦነግም፣ አሕመዲን ጀበልም፣ በቀለ ገርባም፣ አፈንዲ ሙተቂም፣ ሌንጮ ባቲም፣ ኦሮሞም፣ አማራም፣ ሶማሊም፣ ሲዳማም፣ ስልጤም፣ ጉራጌም፣ ሌሎች በሚሊዮን የሚቆጠሩ ዜጎቻችንና ብሄሮቻችንም ለውጥ እንዲመጣ ታግለዋል።

ለውጥ ያስፈለገውና ለውጡን ለማምጣት ከፍተኛ ትግል የተደረገው የተሻለ ኑሮ፣ የተሻለ ህይወት፣ የተሻለ እድገት፣ የተሻለ ልማት፣ የተሻለ ስልጣኔ፣ ሰፊ የዲሞክራሲ ምህዳር፣ ጥብቅ የህግ የበላይነት እና የተሻለ ስኬት ለማየት ነበር። ሆኖም በምድር ላይ የምናየው ነገር ከለውጡ ዓላማዎችና ግቦች ጋር የማይጣጣምና መንግሥትና ሕዝብን ሆድና ጀርባ አድርጎ ሊያቃቅር የሚችል እየሆነ ነው።

ለውጡ ሲመጣ "አለቃችን ሕዝባችን ነው" የሚል መፈክር በሰፊው ይሰማ ነበር። አሁን ግን ሕዝቡ የሚደመጥበትን ዕድል ተነፍጎ ካድሬዎች ልክ እንደ ወያኔ ዘመን እንዳሻቸው የሚፈነጩበት እና ለመንግሥት የውሸት ሪፖርት እያቀረቡ የላይኛውን አመራር የበለጠ የሚያሳስቱበት ሁኔታ ተፈጥሯል።
-------
በኔ በኩል "ሌላ አመጽ እና ትግል ተደርጎ የመንግሥት ለውጥ ይምጣ" የሚል ሐሳብና ፍላጎት የለኝም። ፍላጎቶቼ ሁለት ናቸው። አንደኛው መንግሥት genuine ሆኖ ባለፉት ሰባት ዓመታት ያለፈበትን ሂደት እንዲገመግምና የእርምት እርምጃዎችን እንዲወስድ ነው። ሁለተኛው ፍላጎቴ ሕዝቡ ነፃ ሆኖ ሐሳቡን የሚናገርባቸውን ስብሰባዎችና ኮንፈረሶች በማካሄድ ከሕዝብ የሚሰጡ አስተያየቶችን በመንተራስ የማሻሻያ ፖሊሲዎችን እንዲቀርጽና ችግሮችን እንዲያስወግድ ነው።

ይህንን ስጽፍ ከለውጡ ወዲህ መንግሥት የሰራቸው በጎ ነገሮች የሉም እያልኩ አይደለም። በጣም የሚያስደስቱ ክንውኖችንንም አይተናል። ስለእነርሱም ስጽፍ የነበረ ሲሆን በሌላ ጽሑፍ በድጋሚ እከልሳቸዋለሁ።
-----
ይህንን አስተያየት የጻፍኩት በራሴ ተነሳሽነት ብቻ ነው። የሌላ ግለሰብም ሆነ ቡድን ግፊትና ጫና የለብኝም። ይህንን በመጻፌ ለሚናደድም ሆነ ለሚደሰት ሰው ሃላፊነት አልወስድም።
-----
በመጨረሻም

ጠቅላይ ሚኒስት አቢይ አሕመድ በ2019 በሰላም የኖቤል ሽልማት ተሸላሚ ነበሩ። በርካታ ሰዎች "ጠቅላይ ሚኒስትሩ ይህቺን ሀገር እንደ Nobel Laureate መምራት አለባቸው" እያሉ ነው። ይህ የኔም ሐሳብ ነው። ዶክተር አቢይ በአመራራቸው ብዙዎቻችን "ማጅራት መቺ" ስንለው ከነበረው መለስ ዜናዊ በላይ ሆነው መታየት አለባቸው እንጂ ከእርሱ ማነስ የለባቸውም።
------
አፈንዲ ሙተቂ
ታሕሳስ 30/2017

1,946

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

07 Jan, 20:33

የየመኒዎች ጨዋታ
----
አፈንዲ ሙተቂ
----
በዚህ ወቅት የቅርብ ጓደኛዬ የመኒው ጄኔራል ሙሐመድ ሳላሕ አል ሐይደሪ ነው። ከአል-ሐይደሪ ጋር ከተዋወቅንበት ዕለት ጀምሮ በርካታ ቁም ነገሮችን ከእርሱ ተምሬአለሁ (በነገራችን ላይ አል-ሐይደሪን መጀመሪያ ሳስተዋውቃችሁ "ኮሎኔል" ነበር ያልኩት። ማዕረጉን ሲነግረኝ ዐረብኛው ስላልገባኝ የፈጠርኩት ስሕተት ነው። የሰውዬው ትክክለኛ ማዕረግ "ሜጀር ጄኔራል" ነው)።

ጦርነትን ሸሽቶ ከሀገሩ የወጣው ጄኔራል አል ሐይደሪ ወደ ገለምሶ የመጣው ባለቤቱ የከተማችን ተወላጅ ስለሆነች ነው። ዛህራ ትባላለች። የእርሷ አባት በልጅነታችን ቢስኪሌት እንከራየው የነበረው ጋሽ ፉአድ ናስር ነው።

እንደሚታወቀው በመቶ ሺህ የሚቆጠሩ የመኒዎች በሀገራችን ይኖሩ ነበር። ታዲያ እነዚያ የመኒዎች በንግድ ከባድ የመሆናቸውን ያህል በጨዋታቸውም በጣም አደገኞች ነበሩ። እስቲ አንዳንድ ታዋቂ ጨዋታዎቻቸውን እናስታውሳችሁ።
----
በ1967 በተካሄደው የዐረብ እስራኤል ጦርነት ወቅት ዐረቦች በደረሰባቸው ሽንፈት ተከፍተዋል። በኢትዮጵያ የሚኖሩ የመኒዎችም በጣም ተበሳጭተው ነበር። ታዲያ የተለያዩ የሀገራችን ዜጎች ወደ የመኒዎች መደብር እየሄዱ ይለክፏቸዋል።

ኢትዮጵያዊው: "አንተ ባለ ሱቅ፣ የእስራኤል ሸሚዝ አለ?"

የመኒው: "አባትና እናትህን ረግጦ የገዛው የጣሊያን ሸሚዝ አለ"

(ሃሃሃሃሃሃ። ጣሊያን ኢትዮጵያን በቅኝ አልገዛችም። የመኒው ለለከፋው መልስ ለመስጠት ሲል ነው "ረግጦ የገዛው" የሚል የንዴት መልስ የሰጠው)።
-----
የመኒው ተከሰሰ። ፍርድ ቤት ቀረበ። ዳኛው ክሱን አነበቡለት።

ዳኛ: "መደብርህ ፅዳት የለውም፣ ሸረሪት ተገኝቶበታል"
የመኒው: "ያ ዳኛ! ይሄ ዓይነት ሸረሪት ነው ወይስ ሌላ ዓይነት ሸረሪት?

(በፍርድ ቤቱ ግድግዳ ላይም ሸረሪት ነበረበት! ሃሃሃሃሃ)።
------
ረፋድ ላይ ነው። ወቅተል ሐራራ ነበር። የመኒው ኢጀበና ስላላደረገ መናገር አስጠልቶታል። አንድ እቃ ገዥ ወደ መደብሩ ገባ።

"የፋኖስ ብርጭቆ ፈልጌ ነበር"
"የለኝም"
"ይሄው አለ እኮ"
"የለኝም አልኩህ"
"ኧረ እያየሁት? ለምን አትሸጥልኝም?"

የመኒው ተናደደ። እናም የፋኖሱን ብርጭቆ ካለበት አንስቶት ባፍጢሙ መሬት ላይ ደፋውና ሰባበረው። ከዚያም ገዥውን እንዲህ ብሎት ጠየቀው።
"አሁንስ ብርጭቆው አለ?"

(ይህኛው በጣም ነበር የሚያስቀኝ። "ክርስቲያኗ ፍቅረኛዬ" ለምላት ልጅ በነገርኩበት እለት ሳቋን ማቆም አቅቷት ነበር)።
-------
ከገለምሶ በስተደቡብ "በልበሌቲ" የምትባል ትንሽዬ ከተማ አለች። በአካባቢዋ ያሉት እርሻዎች መሬታቸው ባለቀይ አፈር ነው። በመሆኑም በዚያ አካባቢ የበቀለ ጫት ሚርቃናው ሀይለኛ ነው። እርሱን የቃመ ሰው ለሁለት ቀን አይተኛም። የመኒው ይህንን ጫት ቃመ እና በጣም ተደወከ። ምንም ነገር መሥራት አቃተው። እንቅልፍም እምቢ አለው። እናም ወደ ጓደኞቹ ሄዶ በግጥም እንዲህ ብሎ ነበር ይባላል።

"ኸዘንና ቃት በልበሌቲ (የበልበሌቲን ጫት ቅመን)
ማ ሻፍና ጠሪቃል በይቲ (የቤታችንን መንገድ ማየት አቃተን)
-----
"ቤይዳኒ" የሚባሉት ተረበኛ የገለምሶ ዐረብ ያደረጉትን ደግሞ እናውጋችሁ።

እንደምታስታውሱት በድሮው ዘመን የወረዳዎች የስፖርት ውድድር ይካሄድ ነበር፡፡ ቤይዳኒ ደግሞ “ኒብራ” ከሚባለው የገለምሶ ከተማ አውራ ጎዳና አጠገብ ትንሽዬ ድንኳን አቁመው ለውዝ (ኦቸሎኒ) ይሸጡ ነበር፡፡ በአንዱ ቀን ከሰዓት በኋላ በመረብ ኳስ ሜዳ ብዙ ሰው እንደሚሰበሰብ ሲነገራቸው በግራ እጃቸው ዣንጥላቸውን በቀኛቸው ደግሞ ለውዝ ያለበትን የሰሌን ዘንቢል ይዘው መጡ፡፡ እናም በለመዱት ሰውን የማማለል ዘዴያቸው “ለውዝ…. የምች መድኃኒት! ለውዝ የብርድ መድኃኒት!!… ለውዝ የጉንፋን መድኃኒት…” እያሉ መቸብቸብ ጀመሩ።

በመሀሉ ግን ጨዋታው ተጀምሮ ኖሮ የሰው ልብ ወደ ጨዋታው ዞረ፡፡ የቤይዳኒ ገበያም ቀዝቀዝ አለ፡፡ በጊዜው አሁን የማላስታውሳቸውን ሁለት ወረዳዎች የወከሉ ሴቶች ይጫወቱ ነበር፡፡ በመሀሉ ከአንደኛው ወረዳ የመጣችው ልጅ በአየር ላይ የምትንሳፈፈውን ኳስ እመልሳለሁ ብላ ስትዘል ከመሬቱ ላይ ተፈጠፈጠች፡፡ ተመልካቹም በልጅቷ አወዳደቅ አዝኖ ዝም አለ፡፡ ተረበኛው ቤይዳኒ ግን አላስችላቸው አለና የተሰማቸውን እንዲህ ተናገሩ።

“ይህች ልጅ የወደቀችው ለውዝ ስላነሳት ነው፤ ለውዝ ስጧትና በቶሎ ትድናለች፡፡ ለውዝ!…. የስፖርተኛ መድኃኒት ለውዝ…”

(አደገኛው በይዳኒ እንዲያ ነበሩ! ሃሃሃሃሃሃ)።
-------
በሀገራችን ነጋዴዎችና ከተሜዎች ዘንድ ተዘውታሪ የሆኑ የየመን አባባሎችን ልጨምርላችሁ!!

ሹፍ ኡመሃ ወዘዊጅ ቢንተሃ (እናቷን አይተህ ልጅቷን አግባ)

የውም ዐሰል፣ የውም በሰል (አንድ ቀን ማር፣ አንድ ቀን ሽንኩርት)

ኢዛ ከሠረ ጠባኽ ፈሰደል መረኽ (አብሳይ ሲበዛ ወጥ ይበላሻል)

ከማ ተዲኑ ቱዳን (አትፍረድ ይፈረድብሃል)

ሓሪብ ሚነል መውት ደኸለ ሐድረመውት (ሞትን ሽሽት ወደ ሞት ማዕከል ገባ)

ኢተቂ መረን ሚን ዐደዊከ፣ ወ አልፍ መራ ሚን ሰዲቂከ (ከጠላትህ አንድ ጊዜ ተጠንቀቅ፣ ከወዳጅህ ግን ሺህ ጊዜ ተጠንቀቅ)

አል ወቅት ሰይፉን፣ ኢንለም ቱቅጠዕ ቢህ የቅጠዐክ (ጊዜ ሰይፍ ነው፣ ካልቆረጥክበት ይቆርጥሃል)።
-----
ተማም! ወሰላም!
---
አፈንዲ ሙተቂ
ሰኔ 24/2015
------
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።

You may join my telegram channel here

https://t.me/afandishaHarar
-----
ሹክረን። Galatoomaa

2,067

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

07 Jan, 19:42

ከገለምሶ የapple ሊጋሲ አስቀጣይ ጋር ነን።
-----
አዎን! እኛ የገለምሶ ልጆች Apple ወይንም ቱፋህ የቀመስነው ዛሬ አይደለም። ከአርባ ዓመት በፊት በደንብ ስናጣጥመው ነበር። ፍራፍሬውን ለአካባቢያችን ያስተዋወቁት የየመን ዐረቦች ናቸው። በተለይም የዛሬ ስድሳ አምስት ዓመት ገደማ "ናስር ሰንዓኒ" የሚባሉት ታዋቂ የቢዝነስ ሰው በሀርዲም ሸለቆ ባላቸው የመስኖ እርሻ ቱፋህንና ሌሎች ፍራፍሬዎችን እያመረቱ ወደ መደብራቸው በማምጣት በኪሎ ይሸጡት ነበር። በዚያን ጊዜ ዋጋው በኪሎ አንድ ብር ሲሆን ከፍራፍሬዎች ሁሉ ውድ የሚባለው እርሱ ነው። እኛ በልጅነታችን ስንበላው የነበረው ቱፋሕ ደግሞ "ኤጉ" ከሚባል አካባቢ ነው የሚመጣው።
-----
"ቱፋህ" (apple) ከልጅነታችን ዘመን ወዲህ ከአካባቢያችን ጠፍቶ ነበር። ከጥቂት ዓመታት ወዲህ ግን ብርቱዎች ባደረጉት ጥረት ተመልሷል። ለዚህ ምስጋናውን የምትወሰደው ደግሞ በገለምሶ ከተማ መሃል ያለው "የሮዝ ካፌ" ካፌ ባለቤት የሆነችው እህታችን "ሮዛ አሕመድ" ናት። ወደ እርሷ ካፌ ጎራ ሲሉ ከውጪ የሚመጣውም ሆነ በአካባቢያችን የሚመረተው ቱፋህ ከሌሎች የፍራፍሬ ዓይነቶች፣ ከምርጥ ቡናና ማኪያቶ እና ከተማሩ ኬኮች ጋር ያገኛሉ።
ወይዘሮ ሮዛ አሕመድ የመኒው ሐጂ ናሲር ሰንዓኒ ለአካባቢያችን ያስተዋውቁትን የቱፋህ ሌጋሲ በማስቀጠሏ እናመሰግናታለን።

1,826

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

06 Jan, 19:16

እኔ እና አባቴ- (የልጅነት ትዝታ)
-----
ጸሐፊ፡ አፈንዲ ሙተቂ
------
አባቴ አቶ ሙተቂ ሼኽ ሙሐመድ ረሺድ የዛሬ አስራ አንድ ዓመት (ታህሳስ 28/2006) ከምሽቱ 1፡ 30 ላይ አርፏል፡፡ አላህ ይማረው፡፡ የጀነት ሰው ያድርገው፡፡ ዛሬ በፌስቡክ ግድግዳ ላይ በምለጥፍ ጽሑፍ ስለ አባቴ ያለኝን ትውስታዎች በመጠኑ አሳያችኋለሁ፡፡
*
አባቴን የሚመለከት ቀዳሚ ትውስታ በአዕምሮዬ የመዘገብኩት እስር ቤት ሳለ ልንጠይቀው በሄድንበት ጊዜ ነው፡፡ ዘመኑን በትክክል አላውቀውም (በ1974 ሊሆን እንደሚችል እገምታለሁ)፡፡ ሆኖም እስር ቤቱ በገለምሶ ሰሜናዊ ጫፍ ላይ የሚገኘው ጣሊያን ሰራሹ “መነ ዴራ” እንደሆነ አልስተውም፡፡ በዘመኑ አባቴ የኦሮሞ ነጻ አውጪ ሰራዊትን በገንዘብ ትደግፋለህ ተብሎ 100 ከሚሆኑ የከተማዋ ነጋዴዎች ጋር ታስሯል፡፡

አባቴን ለመጠየቅ የሄድኩት ከታላቅ ወንድሜና ከእህቴ ጋር ነው፡፡ ወቅቱ ጧት ላይ ከ2፡00-3፡00 ባለው ጊዜ ይመስለኛል፡፡ ሶስቱ ልጆች የአባቴን ቁርስና ልብስ ይዘን ከእስር ቤቱ ደጃፍ ደረስን፡፡ ተረኛ ዘቦች አባቴን ከጠሩት በኋላ ያመጣንለትን ልብስና ምግብ አስረከቡት፡፡ በመሀሉ አባቴ አየኝ፡፡ እኔም አየሁት፡፡ ብስል ቀይ ነው፡፡ ቁመቱ በኋለኛው የህይወት ዘመኑ እንደነበረው አጭር አይደለም፡፡ ያኔ የቀረጽኩት አባቴ በጣም ዘለግ ያለ ነው (ሰውነቱ ቀጭን ስለነበረ ይሆናል)፡፡

አባቴ ጠራኝ፡፡ እየበረርኩ ወደርሱ ሄድኩኝ፡፡ ነገር ግን እርሱ ዘንድ ሳልደርስ ወንበር ላይ የተቀመጠ ባለሬንጀር ሚሊሻ ወታደር ክላሹን ይዞ ተነሳ፡፡ “አትሄድም ከዚህ” ብሎ አባረረኝ፡፡ ሚሊሻው ሊገድለኝ ነው ብዬ እየበረርኩ ከስፍራው ጠፋሁ፡፡ ቁልቁለቱን ለመውረድ ምን ያህል ጊዜ እንደወሰደብኝ አላውቅም፡፡ ቁና ቁና እየተነፈስኩ አው-ሰኢድ ሰፈር ከሚገኘው ቤታችን ገብቼ ፍራሽ ላይ ተደፋሁ፡፡

እናቴ ምን እንደሆንኩ ስትጠይቀኝ ልመልስላት አልቻልኩም፡፡ በመሆኑም ውጥር አድርጋ አስጨነቀችኝ፡፡ እንደማልቀስም አደረጋት፡፡ ሁለቱ ልጆች ከኋላዬ እየሮጡ መጥተው የሆነውን ሁሉ ሲያጫውቷት ተረጋጋች፡፡
*
ለሁለተኛ ጊዜ አባቴን ጥየቃ ከእስር ቤት ደጃፍ ተገኘሁ፡፡ በዚህን ጊዜ ግን ሶስት ብቻ አልነበርንም፤ በጊዜው ገና አፉን መፍታት የጀመረው ታናሽ ወንድሜም ተከትሎናል፡፡ ታዲያ ታላቅ ወንድሜና እህቴ እንደ በፊቱ ወደ “መነ-ዴራ” አልወሰዱንም፡፡ ቁልቁል እየነዱን ወደ እውነተኛው የገለምሶ ወህኒ ቤት (ከርቸሌ) ነበር የመሩን፡፡ ይህም ግርታን ፈጥሮብኝ ነበር፡፡ በጣም ያስገረመኝ ደግሞ በከርቸሌ ያየሁት አባቴ በፊት ካየሁት አባቴ ጋር በጭራሽ የማይመሳሰል መሆኑ ነው፡፡ ይህኛው አባቴ ከበፊቱ ጠቆር ብሏል፡፡ ሰውነቱም ወፍሯል፡፡ ድምጹ ደግሞ በጣም ቀጭን ነው፡፡ እናም የኔ አባት አልመስልህ አለኝ፡፡

ከዚህኛው አባቴ ፊት ቆሜ “እርሱ ነው ወይስ ሌላ ሰው ነው” እያልኩ ሳሰላስል አባቴ ራሱ አዕምሮዬን የሚያቀዣብር ስህተት በመስራት እርሱ እንዳልሆነ እንዲረጋገጥልኝ አደረገ፡፡ ይኸውም እንደበፊቱ ለኔ መስገብገቡን ትቶ ታናሽ ወንድሜን ከሁላችንም ማስበለጡ ነው፡፡ ወንድሜን እያገላበጠ ሲስመውና አልለቅህ ሲለው “በቃ ይህ ሰውዬ የኔ አባት አይደለም፤ የወይሲ አባት እንጂ የኔ አባት እዚህ የለም” በማለት አዕምሮዬን አሳመንኩ፡፡

ቤት ከሄድን በኋላ የተሰማኝን ተነፈስኩ፡፡ “ዛሬ ያየነው የወይሲ አባትን ነው፤ በሚቀጥለው ሳምንት የኔ አባት ዘንድ ውሰዱኝ” እያልኩ ተናገርኩ (ወይሲ ታናሽ ወንድሜ ነው)፡፡ አንድ ዓመት ሙሉ ተሳቀብኝ፡፡ “ጅል…ጅላጅል” ተባልኩ፡፡ ከዚህ አልፎም የተናገርኩት ነገር ሌሎቹ የዘመድ ልጆች በሙሉ እኔን የሚተርቡበት ድርሰት ሆነላቸው፡፡ እስካሁን ድረስ የሚያስገርመኝ ነገር ቢኖር በወቅቱ ምክንያቱን የጠየቀኝ ሰው አለመኖሩ ነው፡፡ ሁሉም “ለምን እንደዚያ አልክ?” ብሎ ሳይጠይቀኝ እንዲሁ በደፈናው ሲስቅብኝ ከረመ (እውነት እላችኋለሁ! ምክንያቴን ዛሬ ገና ነው የጻፍኩት)፡፡
*
አባቶች ይማታሉ ይባላል፡፡ በርግጥም ልጆች ሲያጠፉ አባቶቻቸው ይቀጧቸዋል፡፡ ልጁን ጥፍር አድርጎ በማሰር በጉማሬና በአለንጋ የሚገርፍ አባት በተደጋጋሚ ጊዜያት አይቻለሁ፡፡ በካልቾ እየተማታ መሬት ላይ የሚፈጠፍጥ አባትም ሞልቷል፡፡ የኔ አባት ግን ለአንድም ቀን መትቶኝ አያውቅም፡፡ በአለንጋ ቀርቶ በማስመሪያ ቀጥቶኝ አያውቅም፡፡ ታዲያ ይህ ነገር ሰሞኑን ቁጭት እየፈጠረብኝ ነው፡፡ አባቴ ለማስታወሻ የሚሆነኝን አንድ አለንጋ እንኳ ሳያቀምሰኝ ህይወቱ በማለፉ ዐይኔ እምባ እያቀረረ ተቸግሬአለሁ፡፡ ነገር ግን እምባዬን የማብስባት አንዲት መጽናኛ አለችኝ፡፡ ይህቺ መጽናኛዬ በጣም ኢሚንት ብትሆንም በጊዜው ብዙ አስለቅሳኛለች፡፡ እስቲ እንዲህ ላውጋችሁ፡፡

እኔና ታላቅ ወንድሜ የአባቴን ቁርስ ይዘን ወደ መደብራችን ሄድን፡፡ ሶስታችንም በአንድ ላይ በመብላት ላይ ሳለን አባቴ ከገበታው ቶሎ ተነሳ፡፡ ወንድሜም ከትንሽ ጊዜ በኋላ ጠገበና ተነሳ፡፡ እኔ ብቻ ከሳህኑ ጋር ቀረሁ፡፡ ታዲያ ገበታው ስለሰፋልኝ ይህ ነው የማይባል የደስታ ስሜት በውስጤ ተረጨ፡፡ እናም መብላቱን ትቼ ሳህኑን ይዤ ከወዲያ ወዲህ መዘዋወር ጀመርኩ፡፡ ከመደብሩ አንደኛው ጥግ ተነስቼ እስከ ሌላኛው ጥግ ተሽከረከርኩ፡፡ ከአባቴ አጠገብ በማለፍ ላይ እያለሁ ግን ያላሰብኩት ነገር ተከሰተ፡፡ አባቴ በመፋቂያ ሶስት ጊዜ መታኝ፡፡ “ለምን አንድ ቦታ ቁጭ ብለህ አትበላም?” በማለትም ተቆጣኝ፡፡ በጣም ደነገጥኩ፡፡ ከአባቴ ያልጠበቅኩት ድርጊት በመሆኑ ሳህኑን ከመሬት ጥዬ ስቅስቅ ብዬ አለቀስኩ፡፡ አባቴም በሰራው ስራ ተጸጽቶ ያባብለኝ ገባ፡፡ እኔ እምቢ ስለው የከረሜላና የብስኩት መዓት ከፊቴ ደረደረልኝ፡፡ እኔም እምባዬ ባስገኘልኝ ሽልማት እየተደሰትኩ ምግቡን ትቼ ብስኩትና ከረሜላውን ከሸከሽኩት (በህይወቴ ከረሜላ እንደዚያ በልቼ የማውቅ አይመስለኝም)፡፡

አባቴ ከዚያ በኋላ ሊመታኝ አልሞከረም፡፡ እኔና ሌሎችም ልጆች ስናጠፋ እስከ መቶ ሜትር ድረስ መሰማት በሚችለው ድምጹ እየተቆጣ ያስፈራራናል እንጂ በዱላ አይቀጣንም፡፡
*
በልጅነቴ አቅመ ቢስ ነበርኩ፡፡ በበሽታ ብዙ ተሰቃይቻለሁ፡፡ በዚህም የተነሳ እኩዮቼን መቋቋም ያቅተኝ ነበር፡፡ አንዳንዴ እንዲያውም ታናናሾቼ ይደበድቡኛል፡፡ ለታላላቆቼ “እገሌ ደበደበኝ” ብዬ ከነገርኳቸው “እርሱን ያቅትሀል እንዴ?” እያሉ ያሾፉብኛል፡፡ እናቴ ደግሞ ወደ ደበደበኝ ልጅ ቤተሰቦች ሄዳ “እገሌ የተባለው ልጃችሁ ዛሬ ልጄን ደብድቧል፤ ስለዚህ ከልክሉልኝ” እያለች ብትናገርም የርሷ እርምጃ የኔን ለቅሶ የሚያሽር አይሆንልኝም፡፡

ታዲያ አሁን ላይ ቆሜ ሳስበው “ምነው ያኔ ለአባቴ በነገርኩ ኖሮ” የሚል ስሜት ይመጣብኛል፡፡ በተለይ በጣም ትልልቅ ሆነው ልጆችን ይወቅጡ የነበሩትን እንደ “ኩሴ” እና “በሾ” ዓይነት አውደልዳዮችን ለአባቴ ተናግሬ ዋጋቸውን እንዲያገኙ አለማድረጌን ሳስበው በመጠኑም ቢሆን የጸጸት ስሜት ይተናነቀኛል (“ኩሴ” የሚባለው ልጅ ህጻናትን እየደበደበ በማሰቃየት ይታወቃል፤ “በሾ” የምንበላውን ሳንቡሳና ሙዝ እየነጠቀ ያስለቅሰናል፡፡ “ኩሴ” አሁን ሞቷል፡፡ “በሾ” ግን ዛሬም አለ)፡፡

2,127

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

06 Jan, 19:16

በዚያን ጊዜ “እገሌ ደበደበኝ” እያልኩ ለአባቴ መናገር የሚቸግረኝ አባቴ የሚኖርበት ቦታ እኛ ከምንኖርበት ቤት በጣም ስለሚርቅ ነው (አባቴ ከ1975 ጀምሮ እስከ ህይወቱ መጨረሻ ድረስ የኖረው በመደብራችን ውስጥ ነው ፤ እኛ የምንኖረው አያቴ በሰሩት ቤት ውስጥ ነው)፡፡ ታዲያ ይህ ነገር አንድ ቀን ተሳክቶልኛል፡፡ በከተማው ውስጥ በጩቤ ጭምር ሰዎችን ይወጋ የነበረውን አንድ “ጉልቤ” አባቴ ከመቅፅበት እጅ ከፍንጅ ይዞት አስጥሎኛል፡፡ ታሪኩ እንዲህ ነው፡፡

በ1982 የ7ኛ ክፍል ተማሪ እያለሁ ነው፡፡ በወቅቱ በከተማችን የአመሻሽ ላይ ንግድ በጣም ተጧጡፎ ነበር፡፡ በተለይ ከአቶ መሐመድ በከር መደብር አጠገብ የሚካሄደው የንግድ ትርዒት ራሱን የቻለ መጽሐፍ የሚወጣው ነው፡፡ ያ ስፍራ የከተማዋ እምብርት ነው፡፡ በስፍራው ሰፊ የጫት ግብይት ይካሄዳል፡፡ ሌሎች ንግዶችም እርሱን ታክከው ይደረጋሉ፡፡ በርካታ ህጻናት ቆሎና ኦቾሎኒ ይቸረችራሉ፡፡ አንዳንዶች ድንች ቀቅለው ከስጎ ወጥ ጋር ይሸጣሉ፡፡ ሌሎችም ሳንቡሳና ብስኩት በሚተራመሰው ህዝብ መሀል ያዞራሉ፡፡ እኔና ጥቂት ልጆች ደግሞ እንቁላል እየቀቀልን እንሸጣለን፡፡

በዚያን ጊዜ እንቁላሉን የምንሸጠው በሁለት መንገድ ነው፡፡ ሙሉውን ዋጋ የሚከፍል ሰው ከመጣ ስሙኒ እንቀበለውና እንቁላሉን እንሰጠዋለን፡፡ ሙሉ ዋጋ መክፈል ለማይችሉት ደግሞ እያንዳንዱ ልጅ በአምስት ሳንቲም የሚገባው እጣ እናዘጋጅና ለእድለኛው ልጅ እንቁላሉን እናስረክበዋለን፡፡ በወቅቱ በምንሰራበት ደንብ መሰረት እጣውን የሚያወጣውን ልጅ የሚመርጠው ሻጩ ነው፡፡ የወጣው እጣ ለሌሎች ልጆች ጉልህ ሆኖ ከታየ በኋላ እድለኛው እንቁላሉን ይረከባል፡፡

በዚያ ስፍራ እንቁላል የምንሸጠው ልጆች የዘወትር ጸሎታችን “አብደላ” የሚባለው ልጅ እንዳይመጣብን ነው፡፡ እርሱ ከመጣ ነገሩ ሁሉ ይበላሻል፡፡ አብደላ ከዘመኑ ጉልቤዎች አንዱ ነበር፡፡ እጣውን በአምስት ሳንቲም ይገባና “እኔ ነኝ የማወጣው” ይላል፡፡ ከዚያም የወጣውን ቁጥር በደንብ ገልጦ ሳያሳይ ለኔ ነው የወጣው ይልና እንቁላሉን ይወስዳል፡፡ ይህንን ሲያደርግ ማንም ደፍሮ አይናገረውም፡፡ ሆኖም ህጻናቱ በሙሉ ስለሚጠሉት ድምጽ ሳያሰሙ ቀስ በቀስ ከስፍራው ይጠፋሉ፡፡ በዚህም የተነሳ እርሱ ወደ ስፍራው በሚመጣበት ቀን የቀቀልነውን እንቁላል ሳንሸጥ ወደ ቤት እንገባለን፡፡

ታዲያ አንድ ቀን አብደላ እንደ ልማዱ ወደ ስፍራው መጣና የማጭበርበር ድርጊቱን ጀመረ፡፡ ሁለት ጊዜ ባልወጣለት እጣ እያጭበረበረ ሁለት እንቁላሎችን ተቀበለኝ፡፡ ሶስተኛው ላይ ግን እርሱን ያስበላውን ስህተት ፈጸመ፡፡ ቀጥሩን ከወትሮው በበለጠ ሁኔታ ገለጥ አድርጎ አሳየ፡፡ በዚህን ጊዜ ከጀርባው የቆመው ልጅ እጣው ለርሱ እንደወጣለት ለማየት ቻለ (የወጣው እጣ ሁለት ቁጥር ይመስለኛል፤ አብደላ ግን “አራት ቁጥር ነኝ” ብሎ ነበር አምስት ሳንቲም የከፈለው)፡፡ እጣው የወጣለት ልጅ አብደላ ከማይደፍራቸው ቤተሰቦች በመሆኑ እየተንደረደረ መጥቶ እንቁላሉን ወሰደብኝ፡፡ አብደላም እንደለመደው “ለኔ ነው የወጣው” ብሎ አንድ እንቁላል ቀማኝ፡፡ በዚህ ሳቢያ አንድ እንቁላል ከሰርኩ (ከዚያ በፊት በነበረው ጊዜ አብደላ “እጣው ወጥቶልኛል” እያለ እንቁላሉን ቢወስድም ገበያውን ከማባረር ውጪ እኔን አላከሰረኝም)፡፡

ነገሩ ሀይለኛ የቁጭት ስሜት ፈጠረብኝ፡፡ “ይህ አብደላ በሚያሳየው እብሪት ገበያውን ማባረሩ ሳያንሰው ስሙኒ ሊያከስረኝ ነው” እያልኩ አረርኩ፡፡ በንዴት እንዲህ ስብከነከን አባቴ ሳይታሰብ ከስፍራው ከች አለ፡፡ ምን እንደማደርግ ግራ ገባኝ፡፡ “ለአባቴ ልንገረው? አብደላ ነገ በጩቤ ቢወጋኝስ?” እያልኩ በልጅ አዕምሮዬ አሰላሰልኩ፡፡ በዚህ ስሜት ውስጥ ሳለሁ ያልታሰበ እምባ ከአይኖቼ ተዘረገፈ፡፡ “አብደላ የፈለገውን ያምጣ!” በሚል ድፍረት የደረሰብኝን በደል ለአባቴ ነገርኩት፡፡

አባቴ እሳት ለብሶ አብደላን እንቅ አድርጎ ያዘው፡፡ በቀኝ እጁ ሀይለኛ ጥፊ ሰነዘረበት፡፡ “ሁለተኛ እዚህ ቦታ መጥተህ ብትረብሸው ዐይንህን ነው የማወጣልህ” እያለ አስፈራራው፡፡ አብደላ ኩምሽሽ አለ፡፡ እንቁላሌን መልሶልኝ ከስፍራው እብስ ብሎ ጠፋ፡፡ ከዚያ በኋላ ወደዚያች ቦታ መጥቶ ሊበጠብጠኝ አልሞከረም፡፡ ሆኖም በሌሎች ስፍራዎች ሲያሳድደኝ ከረመ፡፡ አንድም ቀን ሳይዘኝ እየተሸሎከሎክኩ አመለጥኩት፡፡ በመጨረሻ ላይ በእናቴ አማላጅነት አረፈልኝ፡፡

አብደላ ያኔ እብሪተኛ ቢሆንም ጉርምስናው ሲለቀው በጣም ሰላማዊና ጨዋ ሰው ሆኗል፡፡ እንዲያውም በአንድ ወቅት ከሚቀርቡኝ ጓደኞቼ አንዱ ነበር፡፡ ከ1992 በፊት ገለምሶ ላይ ጸጉር ቤት ከፍቶ ይሰራ ነበር፡፡ በዚያው ዓመት ወደ ኬንያ ተሰደደ፡፡ አሁን የት ደግሞ የካናዳ ነዋሪ ሆኗል።
-----
አፈንዲ ሙተቂ
ሸገር-አዲስ አበባ
ጥር 22/2006

2,045

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

05 Jan, 21:53

ሁላችሁም ብትደመሩ የጀዋርን የሩብ ሩብ አትሆኑም።
-----
አፈንዲ ሙተቂ
-----
ይህ መልእክት ለሁሉም የፌስቡክ ተጠቃሚዎች አይደለም። የትኛውንም ሕዝብ የሚመለከትም አይደለም። መልእክቴ ፌስቡክ የተመሠረበትን ዓላማ በጭራሽ ሰምተው ለማያውቁት፣ ይህንን የመማማሪያና የማህበራዊ ግንኙነት መገንቢያ መድረክ በወረደ የስድነት፣ የቡድንተኝነት እና የቁማርተኝት ምግባር ለበከሉትና መድረኩን በጩኸትና በእውከት ቃጤ ላደረጉት የመሸታ ቤት ጭላጭ ቀለዋጮች፣ የጠንቋይ ቤት ከዳሚዎችና የሰንበቴ ማህበር ፍርፋሪ ለቃቃሚዎች ነው።

እነዚህ ፍልፈሎችና አይጦች የሚረባ ሀሳብ ማመንጨት ይቅርና የተጻፈን ነገር በትክክል አንብበው ለመረዳት የማይችሉ የዝቅተኝነት በሽታ ህመምተኞች ናቸው። ትልቁ ስራቸው ሊደርሱባቸው የማይችሏቸውን ማርሽ ቀያሪዎች፣ ተጽእኖ ፈጣሪዎች፣ ጎምቱ ምሁራንና ብሩህ አርቲስቶች እየለከፉ እና እያንጓጠጡ ታዋቂ ለመሆን ማውደልደል ነው። ከዚህ ውጪ nothing!!

ደግሞም "ኢትዮጵያዊነት" የተሰኘ የማሳሳቻ፣ የመሸቀያ፣ የማምታቻ እና የማስፈራሪያ ሽልምሽልም ጃኬት ደርበው ራሳቸውን የሀገር ጠበቃና መመኪያ፣ ሌሎችን ሀገር አፍራሽና ደምሳሽ አድርገው እያንዛረጡ በሌላው ላይ ለመዝመት ይዳዳሉ። "ቂሊውሊው አቢሉኒ"!! (እኔ የማውቀው ኢትዮጵያዊነት አብሮነት፣ ህብረት፣ ጨዋነት፣ ስርዓት አክባሪነት፣ ነፃነትና ፍቅር ነው። የእነርሱ ዓይነት ኢትዮጵያዊነት እኔን አይመለከትም)።
------
ፖለቲከኛው፣ ተንታኙ እና አክቲቪስቱ ጀዋር ሙሐመድ "አልጸጸትም" በሚል ርእስ መጽሐፍ ጻፈ። መጽሐፉን አንብቦ መተቸት እና book review መጻፍ አንድ ነገር ነው። enlightened የሆኑ ሰዎች በብሄር፣ በሃይማኖት፣ በጎጥ ሳይታቀቡ መጽሐፉን እያነበቡ ድክመቱንና ጥንካሬውን ይጽፋሉ። በዚህ ረገድ እስከ አሁን ያየነው ነገር የለም።

እስከ አሁን ድረስ እያየን ያለነው እትዬ ይፍቱስራ የምትቀልበው ጂንኒ ያደረባቸው "በላ-ቀላ" የሆኑ ሰዎች የሚያደርጉትን ከውሻ ጩኸት ጋር የሚመደብ ተራ ነቸፋ እና ለከፋ ብቻ ነው። ለምሳሌ አንዱ "ሀረንገማ" የሆነ ባለ ሳልባተዮ ፊት የጀዋርን መጽሐፍ ሽፋን ከጫት ቀንበጥ ጋር አያይዞ እንዲህ በመለጠፍ ሊሳለቅበት ሞክሯል። ከእርሱ የማይሻሉ እና ነገረ ስራቸው ሁሉ ከመርካቶ መንታፊዎች ጋር የሚመሳሰል ሶልዲዎች ደግሞ በኮሜንት ሊያዳምቁት ይሞክራሉ።
----
ጀዋር በመጽሐፉ "አሰላ ሃይስኩል ስማር ጫት እቅም" ነበር ብሏል። ከዚያ ወዲህ እንደማይቅም ነው የማውቀው። እኔ አሁንም እቅማለሁ። እንኳን እኔ ታላቁ መሪያችን ኢማም አሕመድ ኢብራሂም አልጋዚ (ግራኝ) ይቅም ነበር። ታላቁ ሼኻችን አባዲር አል-በክሪም ቅመዋል። ነገር ግን ጫት መቃማቸው የሰዎቹን ኃያልነትና የታሪክ ማርሽ ቀያሪነት ሊያስቆመው አልቻለም።

ጫት ባይቃም ይመረጣል። (ያልቃማችሁ ሰዎች አትቅረቡት)። ይሁንና በገለማ ምጣድ በታመሰ አሻሮ የተጠመቀ ጠላ እየጠጡ የኢትዮጵያ ሙስሊሞችንና የደቡብና የምሥራቅ ብሄርና ብሄረሰቦችን (ኦሮሞ፣ አፋር፣ ሀረሪ፣ ሶማሊ፣ ስልጤ፣ ጉራጌ ወዘተ) ስብዕና ከጫት ጋር እያያዙ ለማንኳሰስ መሞከር ዲክሺነሪ እንኳ ሊገልጸው የማይችል የቅምቀማ ቤት እብደት ነው።
-----
ይህንን ያደረገውን ሰው በፌስቡክ በደንብ አውቀዋለሁ። የዛሬ አስር ዓመት ገደማ ከክርስትና ሃይማኖት ወደ እስልምና የገባ መሆኑን ይጽፍልኝ ነበር። ዕድሜው ወድ ስድሳ ዓመት ይጠጋል። ነገር ግን በስነ-ምግባርም ሆነ በነገረ ስራው "ዶለል" እና "ሃዲ ኮቾሮ" ከሚባሉት የድሮ የከተማችን ሃማሎች እንኳ የማይሻል "ቁርቁራ እና ቁምቡራ" ነው። ፌስቡክ ላይ ተጥዶ ሰውን መልከፍ እና የሰውን ስም ማጥፋትን እንደ ጀብዱ እየቆጠረ ሽልማት የሚጠብቅ አጋሰስ ነው።
-------
ጀዋር ሙሐመድ የጻፈው መጽሐፍ በጣም እየተነበበ ነው። ምክንያቱ ደግሞ ግልጽ ነው። ጀዋር በ21ኛው ክፍለ ዘመን በኢትዮጵያ ከታዩት ታላቅ ተጽእኖ ፈጣሪ ግለሰቦች አንዱና ዋነኛው ስለሆነ እርሱ ያለፈበትን ሂደት ለማወቅ ብዙ ሕዝብ እያነበበው ነው።

ፌስቡክ ላይ ተጥደው ነገር የሚፈትጉትና የሚሸረክቱት ኡሩንጉዎች ግን የጀዋርን ይቅርና የኔን የሩብ ሩብ ሩብ እንኳ አይሆኑም። አራት ነጥብ!!
------
አፈንዲ ሙተቂ
ታሕሳስ 27/2017

2,382

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

05 Jan, 16:42

Iyyaafannoo Ummata Naannoo Magaalaa Galamsoo Jiraattan Hundaaf
------
Mucaan suuraa irratti argitan kun Abubakar Abdallaa ykn "Baabboo" je'ama. Baabboon qaamaan nagaya tahus sammuun isaa tasgabbaawaa miti. Kanaaf maataan isaa hordoffii godhanii olmayaa isaa toohatan. Yeroo takka takka osoo manatti hingalin yoo achumaan hafe hiriyoota isaa bira dhaqanii fuudhanii galchan.

Haatayu malee Baabboon guyyaa kaleessaa sa'aa booda eega mana bahe booda hingalle. Maatii fi firoottan isaa bakka gara-garaa dhaqanii barbaadanis arguu hindandeenye. Namni waa'ee isaa odeeffannoo himus hinjiru. Kanaafuu jiraattootni magaalaa Galamsoo fi kan bakka birootis gurbaa kana yoo argitanii jirtan qabdanii akka gara maatii isaa fiddan maqaa Rabbiitiin isin gaafatna.

Lak. Bilbilaa : 0983 84 86 89
-----
Maaloo "share" nuuf godhaa.
Jazakumullaah. Galatoomaa.

2,739

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

04 Jan, 17:44

"በመሬት መንቀጥቀጡ ሳቢያ የተፈጠሩት ፍልውሃዎች የሀገራችን የቱሪዝም ገቢ ለማሳደግ ዓይነተኛ ሚና ሊጫወቱ እንደሚችሉ አንዳንድ የአዲስ አበባ ነዋሪዎች ገለጹ"
(ፋና፣ ኢዜአ፣ EBC፣ ዋልታ፣ አዲስ ቲቪ፣ አዲስ ዘመን፣ ጂንኒ ጀቡቲ)
-----
አዎን! ዝምታችሁ ለሀገርና ለሕዝብ ደንታ የሌላችሁ መሆናችሁን ነው የሚያሳየው። በሬክተር ስኬል 5.8 የደረሰው የመሬት መንቀጥቀጥ 6.1 ሆኖ ሕዝብ መፍጀት እስኪጀምር ነው የምትጠብቁት? እንደሰማነውና እንዳነበብነው ከሆነ seismic activity በአንድ አካባቢ ከተደጋገመ በቅርብ ቀናት ሊከሰት የሚችለውን tectonic የሆነ አደጋ ከ80% በላይ መተንበይ ይቻላል። መተንበይ የማይቻለው በአካባቢው አንዴ ተፈጥሮ ለዓመታት ሳይደገም እልም ብሎ የሚቆየውን ዓይነት seismic activity ብቻ ነው (ለምሳሌ Tsunami ከዚህ ውስጥ ይመደባል)።
-----
ሌላ ሀገር ቢሆን ከጠቅላይ ሚኒስትሩ ጀምሮ በተዋረድ ያሉት ሌሎች የአስተዳደር አባላት በTV ቀርበው ሕዝቡን ከማረጋጋት በተጨማሪ ሌሎች አስፈላጊ የቅድመ ማስጠንቀቂያ እና የዝግጁነት ስራዎችን ይሰሩ ነበር።
But this is Ethiopia.
በአርቲ ቡርቲ ተጀቡና አርቲ ቡርቲዎች ልዩ ልዩ የአርቲ ቡርቲ ወሬዎችን እየቀደዱ የሚውሉባት ሀገር!!

3,054

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

03 Jan, 19:37

ገለምሶ ታንሰራራለች! ኢንሻ አላህ!!
------
እኔ እና ጓደኛዬ የሆነው ሸምሰዲን ዒስማኢል (ሱከሬ) የቆምንበት መንገድ ወደ ታላቁ የገለምሶ ከተማ የማክሰኞ ገበያ የሚያመራ ነው። ይህ መንገድ እስከ ቅርብ ጊዜ ድረስ አፈርና አዋራ የለበሰ እና በክረምት ወራት በኃይለኛ ጎርፍ የሚንገላታ ነበር። የዛሬ ሁለት ዓመት ገደማ ከተማዋን ማስተዳደር የጀመረውና በከንቲባ አሕመድ ጣሂር ( Ahmed Tahir ) የሚመራው team ካሰራው በኋላ ነው እንደዚህ ያማረው።
------
ገለምሶ ለ27 ዓመታት በተጣባት የወያኔው ጉግማንጉግ ስርዓት በጣም ተደፍጥጠው ቅርቃር ውስጥ ከገቡት ከተሞች አንዷ ናት። ባለፉት ሁለት ዓመታት ራሱን በቻለ የከተማ አስተዳደር መመራት ከጀመረች ወዲህ ግን ለውጦችን እያየን ነው። ይህ ለውጥ ፈርጀ ብዙ፣ ውጤታማ እና ዘላቂ እንዲሆን የሕዝቡና የተወላጆቿ ተሳትፎ ወሳኝ ነው። ይህንኑ በማመዛዘን የከተማዋ ተወላጆች ከከተማዋ አስተዳደር እና ከባለድርሻ አካላት ጋር በመጣመር ታላቅ የሆነ የገቢ ማሰባሰቢያ ቴሌቶን ለማካሄድ ዝግጅት ማድረግ ጀምረናል። የፌዴራሉ መንግሥት፣ የኦሮሚያ ክልላዊ መንግሥት፣ የምዕራብ ሀረርጌ ዞን አስተዳደር እና የከተማችንን ዕድገት የሚፈልግ ማንኛውም ግለሰብና ቡድን ይህንኑ ተገንዝቦ ለቴሌቶኑ ዝግጅት የሚያስፈልጉ ሁኔታዎችን ለማሳለጥ እና በቴሌቶኑ ላይ አቅሙ የቻለውን ድጋፍ ለማበርከት ከወዲሁ እንዲሰናዳ የአክብሮት ጥሪያችንን እናቀርባለን።
በዚህ አጋጣሚ የከተማዋ አስተዳደር ከኮሪደር ልማቱ፣ ከግብር አሰባሰብ እና ከሙስና ጋር ተያይዘው እየተነሱ ያሉትን ቅሬታዎች ከሕዝቡ፣ ከበላይ አካላትና ከሚመለከታቸው ሌሎች ወገኖች ጋር እየተነጋገረ በመፍታት የዛሬ ሁለት ዓመት የጀመረውን የገለምሶ ከተማ ዳግም ልደት ( Renaissance) ጉዞ አጠናክሮ እንዲቀጥል በአክብሮት እንጠይቃለን።

2,851

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

02 Jan, 18:12

ሀረር እና ካሚላ ጊብ
-----
አፈንዲ ሙተቂ
------
በእጄ የያዝኩት መጽሐፍ Sweetness in the Belly የሚል ርእስ አለው። ካናዳዊቷ ደራሲ ካሚላ ጊብ በ2005 የጻፈችው እውቅ ድርሰት ነው። የልብወለዱ መቼት ደግሞ ጥንታዊቷ የሀረር ከተማ ናት።

"ሀረር ጌይ" በተሰኘው መጽሐፌ እንደጻፍኩት ካሚላ ጊብ እ.ኤ.አ. በ1994 ወጣትነት አንትሮፖሎጂስት ሆና የዶክትሬት ዲግሪ ማሟያ ጥናቷን ለመስራት ወደ ሀረር ከተማ መጥታ ነበር። ለሁለት ዓመት በሀረር ከተማ ከተማ በነበራት ቆይታ የሀረሪ ቋንቋን አውቃ ከባህሉ ጋር ተላምዳለች። የዶክትሬት ማሟያ ጥናቷንም " In the city of Saints: Religion, Politics and Gender in Harar, Ethiopia" በሚል ርእስ ሰርታ አጠናቃለች።

ካሚላ ጊብ ከጥናቷ መልስ የኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ ባልደረባ ሆና ማስተማር ጀምራ ነበር። ይሁን እንጂ ካሚላ ከልጅነቷ የጀመራት የድርሰት ፍቅር ነበራት። በመሆኑም በአፍላ ዘመኗ በደብተሯ ትጫጭር ነበር። እስከ 1998 ድረስም የተለያዩ ድርሰቶችን ጽፋለች።

በ1999 ያሳተመችው Mouthing the Words የተሰኘ የመጀመሪያ መጽሐፏ በመላዋ ካናዳ መነጋገሪያ ሲሆን ግን የካሚላ ጊብም ህይወት በአዲስ መስመር መጓዝ ጀመረ። መጽሐፉ best seller ከመሆን አልፎ የCity of Trono Book Award ተሸላሚ ለመሆን በቃ። ካሚላም የዩኒቨርሲቲ መምህርነቷን ትታ የሙሉ ጊዜ ደራሲ ሆነች።

ካሚላ ጊብ የጻፈቻቸው መጻሕፍት ከሚሊዮን ኮፒ በላይ ተሽጠውላታል። ካሚላን በጣም ያስተዋወቃትና ከፍተኛ አድናቆት ያስገኘላት ግን "Sweetness in the Belly" የተሰኘው ስራዋ ነው። ይህ ድርሰት በ2005 በተካሄደው የቶሮንቶ ዓለም አቀፍ የመጻሕፍት ትርኢትና ኤግዚቢሽን ተሸላሚ ለመሆን የቻለ ነው።

3,212

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

02 Jan, 15:29

ዶ/ር ተወልደን በጨረፍታ
-----
ጸሐፊ፡ አፈንዲ ሙተቂ
-----
በዘመነ ኢህአዴግ ከነበሩት የኢትዮጵያ መንግሥት ባለስልጣናት መካከል በህዝብ ዘንድ ከፍተኛ ከበሬታና ተወዳጅነት የነበራቸው ዶ/ር ተወልደ-ብርሃን ገብረእግዚአብሄር ናቸው፡፡ ዶ/ር ተወልደብርሃን በአካባቢ ጥበቃ ዘርፍ ላደረጉት ምርምርና በጉዳዩ ዙሪያ ከፍተኛ ግንዛቤ እንዲፈጠር ላደረጉት ጥረት በፈረንጆቹ 2000 ዓመት ዓለም አቀፉን የአቋራጭ ኖቤል ሽልማት (በትክክለኛ ስሙ Right Livlihood Award የሚባለውን) ተሸልመዋል፡፡ በፈረንጆቹ 2006 ዓመትም የተባበሩት መንግሥታት በአካባቢ ጥበቃ ዙሪያ ከፍተኛ አስተዋጽኦ ላደረጉ ሰዎች የሚሸልመውን Champions of the Earth ሽልማት አግኝተዋል፡፡ የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲም በ1997 የክብር ዶክትሬት ዲግሪ ሰጥቶአቸዋል፡፡

እኚህ ሰው የሀገራችንን የብዝሀ-ህይወት ኢኒስቲትዩት ከማቋቋማቸውም በላይ ዝርያቸው ለመጥፋት የተቃረበ ሀገር በቀል ዛፎችን በሰፊው በማጥናት ለዘራቸው ጥበቃ የሚደረግበት የኢትዮጵያ ጄኔቲክ ባንክ እንዲመሰረት ከፍተኛ ሚና ተጫውተዋል፡፡ የሀገራችንን የአካባቢ ጥበቃ ፖሊሲ የቀየሱትም እርሳቸው ናቸው፡፡ በተጨማሪም ዶ/ር ተወልደ የአፍሪቃ ሀገራት የአሜሪካና የአውሮጳ ኩባኒያዎች ወደ ከባቢ አየር በሚለቋቸው በካይ ጋሶች ለሚደርስባቸው ጉዳት ተመጣጣኝ የካሳ ክፍያ እንዲጠይቁ ካስተባበሩት መሪዎች አንዱ ናቸው፡፡

ዶ/ር ተወልደ ብርሃን ገብረ እግዚአብሄር በትግራይ ክልል በአድዋ ከተማ አቅራቢያ ባለችው “አዲ-እስላም” የተሰኘች የገጠር መንደር ነው የተወለዱት፡፡ የመጀመሪያ ዲግሪያቸውን በ1955 ከአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ከተቀበሉ በኋላ የማስትሬትና ዶክትሬት ዲግሬአቸውን ከዌልስ ዩኒቨርሲቲ አግኝተዋል፡፡ ዶ/ር ተወልደ በ1970ዎቹ መጀመሪያ ላይ የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የሳይንስ ፋኩልቲ ዲን ሆነው አገልግለዋል፡፡ ከ1975 እስከ 1983 በነበረው ዘመን ደግሞ የአስመራ ዩኒቨርሲቲ ፕሬዚዳንት ሆነው ሰርተዋል፡፡ አስመራ በህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ (ሻዕቢያ) ስትከበብ ወደ አዲስ አበባ መጥተው በያኔው የደርግ ካቢኔ ውስጥ የባህል ሚኒስቴር ምክትል ሚኒስትር ሆነው አገለገሉ፡፡ የደርግ መንግሥት ከወደቀ በኋላም ለብዙ ዓመታት በሚታወቁበት የአካባቢ ጥበቃ ባለስልጣን ዋና ዳይሬክተርነት አገልግለዋል፡፡

ይህንን ካልን ዘንዳ ዶ/ሩ የባለስልጣኑ ዳይሬክተር በነበሩበት ወቅት ይቀርብባቸው የነበረውን አንድ ቅሬታ መጠቆም እንፈልጋለን፡፡ ከቅርብ ዓመታት ጀምሮ ከአውሮጳ የመጡ የአበባ አምራችና ላኪ ኩባኒያዎች ሀገራችንን አጥለቅልቀዋታል፡፡ እነዚህ አምራቾች አበባውን ወደ ውጪ ልከው የውጪ ምንዛሬ ማምጣታቸው ጥሩ ነገር ቢሆንም አበቦችን በማምረት ሂደቱ የሚጠቀሙባቸው ኬሚካሎች ከፍተኛ የአካባቢ ብክለትን የሚያስከትሉ መሆናቸው በልዩ ልዩ ምሁራን ሲገልጽ ቆይቷል፡፡ እነዚህ ኬሚካሎች በመሬት ውስጥ የሚኖሩ ጠቃሚ ነፍሳትን (micro organisms) ይገድላሉ ይባላል፡፡ የውሃ ዑደትንም እንደሚያዛቡ ይነገራል፡፡ በትነት መልክ እየቦነኑ አየሩን እንደሚበክሉም በሰፊው ሲጻፍ ቆይቷል፡፡ በዚህም የተነሳ በአበቦቹ ማሳ ዙሪያ የሚኖረው አራሽ ማህበረሰብ ጤናማ የምግብ ስርዓት እንደማይኖረው ተገልጿል (አንዳንዶቹ ኩባኒያዎች በአካባቢ ላይ ሲያደርሱት በነበረው ጉዳት ምክንያት ከኬኒያና ከኡጋንዳ ተባረው መምጣታቸው በሰፊው ሲጻፍ የቆየ ጉዳይ ነው)፡፡

ታዲያ “ዶ/ር ተወልደ የአካባቢ ጥበቃ ባለስልጣን ዳይሬክተር ሆነው በሚሰሩበት ወቅት እነዚህ ሀገር አጥፊ ኩባኒያዎች ወደ ኢትዮጵያ እንዲገቡ እንዴት ፈቀዱ? ” የሚለው የብዙዎች ጥያቄ ነው፡፡ እነዚህ ወገኖች “ዶ/ር ተወልደ በሌሎች መድረኮች ላይ ሲያሰሙት የነበረውን ድምጽ በነዚህ ኩባኒያዎችም ላይ ማሰማት ነበረባቸው” ባይ ናቸው፡፡ ይሁንና ዶ/ር ተወልደ በአንድ ወቅት በጉዳዩ ዙሪያ ከሪፖርተር ጋዜጣ ጋር ባደረጉት ቃለ-ምልልስ ነገሩን በቸልታ እንዳላለፉትና ኩባኒያዎቹን መቆጣጠሩ ከአቅማቸው በላይ በላይ እንደሆነባቸው ገልጸዋል፡፡ በጉዳዩ ዙሪያ እርሳቸውን ከሾመው መንግሥት ጋር ልዩነት እንዳላቸውም አስታውቀዋል፡፡ ባገኙት አጋጣሚ ሁሉ የኬሚካሎቹን አጥፊነትና ከመናገር እንዳልተቆጠቡም ተናግረዋል፡፡
------
ዶ/ር ተወልደ ብርሃን ገብረእግዚአብሄር የታዋቂው ደራሲ የስብሐት ገብረእግዚአብሄር ታናሽ ወንድም ሲሆኑ ባለቤታቸው እንግሊዛዊቷ ሚስስ ሱ ኤድዋርድስ ናት፡፡ ገጣሚ ሮማን ተወልደ ደግሞ የመጀመሪያ ልጃቸው ናት።

ጋሼ ስብሐት “ማስታወሻ” የሚል ርዕስ ባለው የዘነበ ወላ መፅሐፍ “ከተወልደ የሰማሁት ማስተር ፒስ ተረት ነው” ብሎ የገለጸውን እንጋብዛችሁና እናብቃ፡፡

በአንዲት የገጠር መንደር ነው፡፡ አንድ ሰውዬ ከሩቅ ቦታ የመጣ የለቅሶ ድምጽ ይሰማል፡፡ ከዚያው ገደማ የመጣ ገበሬ ያይና “አንተዬ! ያቺ ሴትዮ ምን ሆና ነው የምታለቅሰው” በማለት ጠየቀው፡፡ ገበሬውም “እባክህ ተዋት! እርሷ ልጇ ሞታ ነው የምታለቅሰው፤ እኔ አለሁ አይደለም እንዴ ማረሻዬ ጠፍቶብኝ በፍለጋ የምንከራተተው?” በማለት ያልጠበቀውን መልስ ሰጠው፡፡
------
አፈንዲ ሙተቂ
መጀመሪያ ህዳር 12/2007 ተጻፈ።
እንደገና ተሻሽሎ ታሕሳስ 24/2017 ተጻፈ።
------
©Afendi Muteki, January 2/ 2021
-----
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።

You may join my telegram channel here.

https://t.me/afandishaHarar

2,958

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

01 Jan, 18:47

ሀምቢሳ ሶሌን በጨረፍታ
------
ጸሐፊ፡ አፈንዲ ሙተቂ
------
ጀዋር በጻፈው "አልፀፀትም" የተሰኘ መጽሐፍ ውስጥ የታወቀውን የኦሮሞ ሕዝብ ጀግና ሃምቢሳ ሶሌን በስም ጠቅሶ አወድሶታል። በልጅነቱ ያየውና የቀረበው ኮማንደር ሃምቢሳ ሶሌ በውስጡ ለኦሮሞ ነፃነት የመፋለምን ብርቱ መንፈስ እንዳሰረጸበት ተናግሯል።

ለመሆኑ ሃምቢሳ ሶሌ ማን ነው? ከረጅም የትግል ታሪኩ ቀንጨብ በማድረግ እንደሚከተለው እናወጋችኋለን።
------
የኦነግ ወታደራዊ ክንፍ የሆነው የኦሮሞ ነፃነት ሠራዊት በ1980ዎቹ በምዕራብ ሀረርጌ እና በአርሲ ተጎራባች ዞኖች ውስጥ ከነበረው ጦር መካከል አንዱን ብርጌድ የሚመራው ኮማንደር ሃምቢሳ ሶሌ ይባላል፡፡ የዚህ ብርጌድ ዋናው እዝ ይቀመጥ የነበረው በአርሲ ክፍለ-ሀገር፣ አርባ-ጉጉ አውራጃ፣ ጎሎልቻ ወረዳ፣ በዱሙጋ ከተማ ነበር፡፡ ኦነግ ከኢህአዴግ ጋር የሽግግር መንግሥት በመሰረተበት ወቅት በሃምቢሳ የሚመራው ጦር የኢህአዴግ ሠራዊት ከአርባ-ጉጉ ተራሮች ወርዶ ወደ ሀረርጌ እንዳይገባ የመከላከል ግዳጅ ተሰጥቶታል። ሃምቢሳም ጦሩን በሶስት ቦታዎች ከፋፍሎ በማስቀመጥ ጥበቃውን ያስኬደው ነበር (እርሱ የሚመራው ብርጌድ በሶስት ሻለቃዎች የተከፋፈለ ሲሆን የሻለቃዎቹ መሪዎች ዳካ፣ ዳማ እና ሙራድ ይባላሉ)።

ሃምቢሳ ከጦር አዛዥነቱ በተጨማሪ የአርሲ ዞን የኦነግ የፖለቲካ ኃላፊም ነበር፡፡ በመሆኑም በዱሙጋ እና በሌሎች ከተሞች ህዝቡን እየሰበሰበ የፖለቲካ ስራዎችን ይሰራ ነበር፡፡ ስብሰባዎችን እያዘጋጀ ሕዝቡን ይቀሰቅስም ነበር። እርሱ በሚመራው ስብሰባ ላይ የተገኙ ሰዎች አንደበተ ርቱእነቱን እና የማሳመን ብቃቱን ሲናገሩ አፍ ያስከፍታሉ (እኔም አንድ ቀን ለህዝቡ ንግግር ሲያደርግ አይቼው ነበር)፡፡

እንዲህም ሆኖ ግን ሃምቢሳ ወታደራዊ አቋሙ የሚጠነክር ሰው ነበር። እርሱን የሚያውቁት ሰዎችም ከፖለቲካ አዋቂነቱ ይልቅ በወታደራዊ አመራር ብቃቱ፣ በጦር ስልት አዋቂነቱ እና በጀግንነቱ በጣም ያደንቁታል። በተለይም ሃምቢሳ ሶሌ ለኦሮሞ ነፃነት የነበረው ራእይ ከፍ ያለ ነበር፡፡

ሃምቢሳ ሶሌን እኔ ባየሁበት ወቅት ዕድሜው በሃያዎቹ መጨረሻ ገደማ የሚገኝ ወጣት ይመስለኛል። በቁመቱ መካከለኛ ሲሆን ወታደራዊ አቋሙ ይማርካል። መልኩ የቀይ ዳማ ነው። ከዱሙጋ ተነስቶ 70 ኪሎ ሜትር በመጓዝ የኦነግ የምዕራብ ሀረርጌና የአርሲ ዞኖች ዋና ጽ/ቤት ከሚገኝባት የገለምሶ ከተማ የሚመጣው በLand Rover- Defender መኪና ነው።
-----
ሃምቢሳ የተወለደው በአሁኑ የምሥራቅ ሀረርጌ ዞን፣ በመልካ በሎ ወረዳ፣ በሬዳ ቀበሌ፣ ሶሌ በተሰኘ ቦታ ነው። የኦሮሞ ነፃነት ግንባርን የተቀላቀለው በለጋ ዕድሜው ነው። ሃምቢሳ የኦነግ ታጋይ ለመሆን የወሰነው የደርግ መንግሥት በ1974 ትልቅ ሠራዊት አሰማርቶ ወደ ትውልድ ቀበሌው በመግባት "የኦሮሞ ነፃ አውጪ ነን የሚሉ ወንበዴዎችን ትቀልባላችሁ" እያለ ብዙ ህዝብ የረሸነበት የጭካኔ እርምጃ በጣም ስላስቆጨው ነው።

ታዲያ ሃምቢሳ ብቻውን አልነበረም ወደ ትግሉ የገባው፡፡ አባቱ አቶ ሶሌ ደጋጋ፣ እንዲሁም ደሆ ሶሌ እና ፈዮምሳ ሶሌ የሚባሉት ወንድሞቹ ጭምር ነበሩ ከእርሱ ጋር የኦሮሞ ነፃነት ሠራዊትን የተቀላቀሉት (እነዚህ ታጋዮች በሙሉ በትግሉ ውስጥ ተሰውተዋል)።

ሃምቢሳ በዘመነ ደርግ በጋራሙለታ አውራጃ በሚታገለው የኦነግ ሠራዊት ውስጥ አስደናቂ ጀግንነት ማሳየት በመጀመሩ የሠራዊቱ መሪዎች የጓድ መሪ አደረጉት። በሂደትም እየተዋጋና እያዋጋ እስከ ሻለቃ እና ብርጌድ መሪነት ደርሷል። ጋራሙለታ፣ ሀብሮ፣ ወበራ እና ጉርሱም በሚባሉት አውራጃዎች ውስጥ የተሰማራውን የቀድሞውን የኢትዮጵያ ጦር የጎን ውጋት ሆነው ካስጨነቁት ኮማንደሮች አንዱ እርሱ ነበር፡፡ ደርግ ከወደቀ በኋላ ነበር የአርሲ ዞን የኦነግ ኃላፊ እና የሠራዊቱ አዛዥ ሆኖ የተመደበው።
-----
በደርግ ውድቀት ማግስት የኢህአዴግ የደቡብ እና የደቡብ ምሥራቅ እዝ አዛዥ የነበረው ሰው ታዋቂው ኮማንደር ሃየሎም አርአያ ነበር። ሃየሎም ጀግና ተዋጊ ቢሆንም ባለጋራውን በንቀት የማየት ችግር ነበረበት።
በዚህ ንቀቱም የተነሳ በሃምቢሳ የሚመራውን የኦነግ ጦር በቀላሉ እጅ እንደሚያሰጥ ያምን ነበር።

ይሁንና ነገሮች ሀየሎም እንዳሰበው አልሆኑም። በሃምቢሳ የሚመራው ጦር በታቃራኒው የወያኔን ጦር የሚያራውጥ አደገኛ ተዋጊ የሆነው። ኢህአዴግ በጎሎልቻ ወረዳ በኩል ተሻግሮ በሀረርጌ እና በደቡብ አርሲ የሚገኙ አውራጃዎችን ለመቆጣጠር ያደረጋቸውን ተደጋጋሚ ሙከራዎች ሁሉ ነው ያከሸፈው። በተለይም ሪቡ፣ ሲሬ፣ ጫንጮ፣ አሰኮ እና ኢንጪኒ በሚባሉት አካባቢዎች በተደረጉት ውጊያዎች የወያኔ ሠራዊትን ድባቅ በመምታት ወያኔው አዲስ ጭቆናውን በህዝቡ ላይ እንዳይዘረጋ ተከላክሏል።
----
የመጋቢት-ሚያዚያ 1984 ወራት የአስገራሚ ድራማ ወቅቶች ነበሩ። የኦሮሞ ህዝብ በሐዘን ያስባቸዋል። በአጭሩ እንዲህ ነበር የሆነው።

የኢህአዴግ መንግሥት የኦነግ ጦር እንደ ሃምቢሳ ሶሌ (በአርሲ ግንባር)፣ ያደታ በሪሶ (በምዕራብ ሀረርጌ-ቦርዶዴ ግንባር)፣ ሚልኬሳ ገዳ (በምሥራቅ ወለጋ፣ ሆሮ ጉድሩ ግንባር )፣ ደደፋ ደቀባ (ምሥራቅ ሀረርጌ፣ ደደር ግንባር)፣ ካባ ጋዲሳ (በምዕራብ ወለጋ ግንባር) ደያስ ሮባ (በባሌ ግንባር) በመሳሰሉ ስመ-ጥርና አዋቂ ኮማንደሮች የሚመራ መሆኑን ሲረዳ በከፍተኛ ፍርሐት ውስጥ ነው የወደቀው። ኦነግን በጦርነት ማሸነፍ እንደማይችልም ተረድቷል። በመሆኑም ኦነግን በቀላሉ የሚይዝበትን ሌላ ዘዴ መሻት ጀመረ። በአንድ በኩል በኦነግ ጦር ላይ ትንኮሳዎችን እየፈጸመ በሌላኛው ግንባር ድርጅቱን በፕሮፓጋንዳ ማብጠልጠል ያዘ። በሶስተኛው ወገን ደግሞ ወደ አሜሪካ፣ ኤርትራ፣ እንግሊዝ፣ ፈረንሳይ፣ ጀርመን ኤምባሲዎች እየሄደ "የኦነግ ጦር እያለ ሰላም ማስፈን አልተቻለም። ኦነግ ጦሩን ወደ ካምፕ እንዲያስገባ አድርጉልኝ። ከዚያ በምርጫ ያሸነፈው ሀገሩን ይምራ" እያለ መለማመጥ አበዛ።

የኢህአዴግ ተንኮል በጥልቀት ያልገባቸው የውጭ ዲፕሎማቶች ሁለቱን ድርጅቶች ማሸማገል ጀመሩ። ከብዙ ምልልስ በኋላ "የኦነግ ጦር በቅድሚያ ይግባ፣ በማስከተልም የኢህአዴግ ጦር ይገባል። ጥቂት የኢህአዴግ ጦር እንደ ድልድይ፣ የኤሌክትሪክ መስመር፣ ግድብ ወዘተ የመሳሰሉትን መሠረተ ልማቶች ይጠብቅ። የፖሊስ ሃይል ከሁለቱ ጦሮችና ከሲቪሉ ህዝብ በሚደረግ ምልመላ ተውጣጥቶ ይቋቋም"' ከሚል ስምምነት ላይ ደረሱ።

የኦነግ ጦር ስምምነቱን አክብሮ ወደ ካምፕ ገባ። ከዚያ በኋላ ግን ያልተጠበቀ ነገር ተከሰተ። ኢህአዴግ ክህደት ፈጽሞ በካምፕ ባለው የኦነግ ጦር ላይ የእመቃ እርምጃ ለማካሄደ ተጣደፈ (ቀጣዩን ታሪክ ስለምታውቁት አልጽፈውም! በጥቅሉ ልብ ሰባሪ ታሪክ ነው። የኦነግ መሪዎች በየዋህነታቸው የኦሮሞን ህዝብ ብዙ ዋጋ ያስከፈለውን ስህተት ፈጸመው ራሳቸውንና ግዛታቸውንም አጥተዋል)።
-----
ሃምቢሳ ሶሌ ያንን ስምምነት አልተቀበለውም። በመሆኑም ከዋናው ጦር ተለይቶ ከመቶ የማይበልጡ ታጋዮችን እየመራ በጫካ መቅረትን መርጧል። ኦነግ ከሽግግር መንግሥቱ ሲወጣ ግን ከካምፕ ምርኮ የተረፉት የኦነግ ጦር አባላት ከሃምቢሳ ጦር ጋር ተቀላቅለዋል። ሃምቢሳም በአርሲ ብቻ ሳይሆን በደቡብ የምዕራብ ሀረርጌ ቀጣና የተሰማራውን የኦነግ ጦር እንዲመራ ኃላፊነት ተሰጥቶታል። በዞኑ ኢህአዴግን እግር በእግር እየተዋጋ እስከ 1985 አጋማሽ ዘልቋል። በአንድ መጥፎ ቀን ግን በዳሮለቡ ወረዳ በምትገኘው "ሰኪና" በተባለች ቀበሌ በተደረገ ውጊያ ላይ ተሰውቷል።

2,857

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

01 Jan, 15:42

የመምህር አናኒያ የስልክ ቁጥር እና የባንክ ሒሳብ
-------
የባንክ ሂሳብ
Anania Haileyesus Aferu
Commercial Bank of Ethiopia
Account Number: 1000023701719
------
የስልክ ቁጥር
0911088673

2,705

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

01 Jan, 15:14

I can't stop it..
----
Yes! I can't stop praising and appreciating this popular and considerate leader. His enthusiastic and determinant leadership is raising Harar to its glorious fame of the medieval years.
President Ordin Bedri of Harari People's Regional State and his energetic team should be applauded for what they have exhibited since they assumed the leadership of that lovely state.

2,757

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

31 Dec, 20:04

(ከላይ ከቀረበው ጽሑፍ የቀጠለ)

= በአንድ ሰፈር ውስጥ "The Lake House" የተሰኘውን ፊልም ለመስራት የሚያስፈልገውን ቀረጻ (photography) በመሥራት ላይ ሳለ አንድ የሰፈሩ ነዋሪ ለጓደኛው "20,000 ዶላር ዕዳዬን ካልከፈልኩ ቤቴን ይነጥቁኛል። ከየት አምጥቼ ነው የምከፍለው?" እያለ ጭንቀቱን ሲነግረው ይሰማል። ኪኑ በሰውዬው ንግግር ልቡ ተነክቶ ወዲያውኑ 20,000 ዶላር በባንክ አካውንቱ ገቢ አድርጎለታል። ሰውዬውም ዕዳውን ከፍሎ ቤቱን ከመሸጥ አድኗል።

= በሰራቸው ፊልሞች ካገኘው ገቢ አንድ ሶስተኛ ያህሉን ለሆስፒታሎችና ለበጎ አድራጎት ድርጅቶች ለግሷል። በተለይ ከሶስቱ ማትሪክስ ፊልሞች መጀመሪያ ላይ ያገኘውን 75 ሚሊዮን ዶላር ምንም ሳይነካለት ለበጎ አድራጎት ድርጅቶች ነው የሰጠው (ኪኑ አንዱን የማትሪክስ ፊልም ሲሰራ በመጀመሪያው ስርጭት 25 ሚሊዮን ዶላር ነበር የተከፈለው። ፊልሞቹ እያደር ተባዝተው ሲሸጡ ደግሞ እስከ 230 ሚሊዮን ዶላር ተከፍሎታል)።

= በየዓመቱ የልደት በዓሉን ሲያክብር ያስለመደው ድርጊት አለው። በቅድሚያ ብዙ ሕዝብ ወደሚያዘወትረው ኬክ ቤት ይሄዳል። ኬክ ቤቱ ውስጥ ሲገባ የነበሩት ገዥዎች በሙሉ የሚፈልጉትን ኬክ አማርጠው እንዲወስዱ ይጠይቃቸዋል። ከዚያም የሁሉንም ዋጋ ራሱ ይከፍላል። በማስከተል የኒው ዮርክ ሕዝብ ከሚያዘትራቸው የቡና እና የሻይ መጠጫዎች ወደ አንዱ ይሄዳል። ወደ ቤቱ ሲገባ በዚያ ያገኛቸው ተጠቃሚዎች መክፈል ያለባቸውን ሂሳብ በሙሉ ይከፍላል።

= የኪኑ እህት የሉኬሚያ የደም ካንሰር ችግር ተጠቂ ናት። በዚህም የተነሳ ኪኑ በደም ካንሰር ምርምር፣ ጥናት እና መከላከል ላይ ያተኮረ ድርጅት አቋቁሟል። በደም ካንሰር ችግር የተጠቁ ህጻናት በነጻ የሚታከሙበት ክሊኒክም አቋቁሟል።

= ፓፓራዚ የሚባሉት አሳዳጅ ጋዜጠኞች ከማይረባረቡባቸው አክተሮችና ሴሌብሪቲዎች አንዱ ኪኑ ሪቭስ ነው። የዚህም ምክንያት እነርሱ የሚፈልጉት ዓይነት ጮማ ወሬ በኪኑ ዘንድ የማይገኝ መሆኑ ነው።

እንደሚታወቀው ፓፓራዚዎች አንዱ አክተር ወይም አንዷ ታዋቂ ዘፋኝ ከታዋቂ የጌጣጌጥ መሸጫ የምትገዛውን ኤመራልድ፣ ወይንም ከዝነኛ የልብስ ፋሽን መደብር የገዛውን ሱፍና ኮፊያ ፎቶ ማንሳትና በዚያ ዙሪያ ዘገባዎችን መፈተል ይጥማቸዋል። እንዲሁም አክተሩ ማንም አላየኝም ብሎ ከውሽማው ጋር በካዲላክ መኪና ተሳፍሮ ሲሄድ ተከታትሎ ፎቶ ማንሳት፣ ያደሩበትን ሆቴል ዝና እያስፋፉ ማውራት፣ የአክተሩ ሚስት የሁለቱንም ድርጊት ስትሰማ የምትሰጠውን ምላሽ እያራገቡ በታብሎይድ ጋዜጦች አማካኝነት በከተሜው ዘንድ ማዳረስ ይወዳሉ።

ኪኑ ሪቭስም በSpeed አማካኝነት ዝናው በናኘበት ሰሞን የፓፓራዚዎች ዒላማ ሆኖ ነበር። ይሁንና በድብቅ ሲከታተሉት ወሬ ሊሰሩበት ወደማይችሉበት ሰፈር እና ድርጊት ነበር የሚደርሱት። ለምሳሌ ኪኑ ወደ ከተማው ጠልቆ ይገባና ለድሆች የሳምንት ራሽን ሲያከፋፍል ያገኙታል። አንዳንዴም በአትክልት ስፍራ ውስጥ ከአዛውንቶች ጋር ተቀምጦ ሲያወጋ ያገኙታል። በሌላ ጊዜም በሆስፒታል ለተኛ ታዳጊ ጉልኮስና ሌሎች መድኃኒቶችን ገዝቶ ሲጠይቀው ያዩታል። እንዲህ ዓይነቱ ድርጊት ለፓፓራዚዎች ትርጉም አይሰጥም። የኪኑ ነፍስ የምትፈልገው ግን እነዚህን ድርጊቶች መስራት ነው።
-------
የኪኑ አድናቂዎች እንደዚህ ይሉታል።

In life, sometimes the ones most broken from inside are the ones most willing to help others. This man could buy everything, and instead, every day he gets up and chooses one thing that can not be bought:
------
አዎን! ልበ ንጹህ መሆንን የመሰለ ነገር የለም። ልበ ንጹሐን ባይኖሩ ኖሮ ዓለማችን የጀሀነም እሳት ትሆን ነበር። እንደ ኪኑ ሪቭስ ያሉት ልበ ንጹሐን ደግሞ ለብዙ ዓመት ኖረው ሰዎችን ወደ ቀናነት እና በጎነት እንዲመሩልን እንፈልጋለን። ረጅም ዕድሜ ለኪኑ ሪቭስ!!
-----
ጥያቄ

ከኪኑ ሪቭስ ፊልሞች መካከል የትኛውን ታስበልጣላችሁ? ሐያሲያን ለMatrix እና ለJohn Wick ተከታታይ ፊልሞች ከፍተኛ ነጥብ ሰጥተዋል። እኔ ግን መጀመሪያ ላይ ያየኋቸው ሁለት ፊልሞች ይበልጡኛል። እነርሱም Point Break እና Speed ናቸው። ለሁለቱ ፊልሞች ከመቶ ነጥብ 100 ሰጥቼአቸዋለሁ።
እናንተስ?
-----
አፈንዲ ሙተቂ
ነሐሴ 29/2015
©Afendi Muteki, September 2023
-----
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።

You may join my telegram channel here.

https://t.me/afandishaHarar
------

2,532

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

31 Dec, 20:04

ሕዝባዊው አክተር!
-------
አፈንዲ ሙተቂ
------
ይህ ዝነኛው የሆሊውድ አክተር ኪኑ ሪቭስ ነው። ከትናንት ወዲያ በብዙ ሚሊዮን የሚቆጠሩ አድናቂዎቹ የልደት ቀኑን በሶሻል ሚዲያ ሲያከብሩለት ነበር።

በእርግጥም የዚህ ሰው ልደት በዓለም ደረጃ ቢከበር የማይቆጭ ነው። ምክንያቱም ሰውዬው ከአክተርነቱ በላይ በሕዝባዊነቱ የብዙዎችን ቀልብ የገዛ ነውና!! በችግር ተወልዶ፣ በችግር ውስጥ አድጎ ዓለም አቀፍ ዝና ከተቀዳጀ በኋላ የተጓዘበትን መንገድ ያልረሳ የችግረኞች ፈጥኖ ደራሽ ነው።

እንግዲህ አጋጣሚው ስለተከተልኝ ዘወትር ስለማደንቀው Keanu Reeves የተሰማኝንና የማውቀውን ልናገር ነው። በዚህ አጭር ጽሑፍ በቅድሚያ የኪኑን ዋና ዋና ፊልሞች ጠቅለል አድርገን እንዘክራቸዋለን። በማስከተል ደግሞ የሰውዬውን መሳጭ የአኗኗር ብሂል እና ልበ ቀናነት በጨረፍታ እንዳስሳለን (ምንጮቼ የራሴ ተሞክሮ፣ የተለያዩ ድረ-ገጾች እና ብዙ የፌስቡክ ገጾች ናቸው)።
--------
= Keanu Reeves እና ሲኒማ=

ኪኑ ፊልም መስራት የጀመረው በ1984 ነው። የብዙዎችን ቀልብ የገዛው ግን በ1991 ከፓትሪክ ስዋይዝ ጋር በሰራው "Point Break" የተሰኘ ፊልም ላይ ባሳየው የትወና ብቃት ነው። ኪኑ በዚያ ፊልም ላይ ያሳየውን ልዩ ብቃት ያስተዋለው ኔዘርላንዳዊው የፊልም አክተር ዣን ዴ ቦንት Speed በተሰኘው ፊልም ላይ ከሳንድራ ብሎክ እና ዴኒስ ሆፐር ጋር እንዲሠራ ጋበዘው። ፊልሙ ሲወጣ ኪኑን በዓለም ዙሪያ የገነነ አክተር እንዲሆን አደረገው። ሐያሲያን "ይህ ፊልም በአክሽን ፊልሞች ከሚታየው ድግግሞሽ ራሱን አጽድቶ በአዲስ ዘውግ የመጣ ነው" በማለት አወደሱት።

ኪኑ በቀጣዮቹ ጥቂት ዓመታት የሰራቸው ፊልሞች በቦክስ ኦፊስ ላይ ውጤታማ ለመሆን አልቻሉም። ሐያሲያንም ብዙ ወቀሳ እና ትችት አቀርበውባቸዋል። በ1999 ግን Matrix የሚባለው ጉደኛ የሳይንስ ፊክሽን ፊልም ተከሰተ። ይህ ፊልም የሲኒማውን ዓለምም ሆነ Artificial Intelligence የሚባለውን ዘመነኛ ሳይንስ ነቀነቀው።

በዚህ ፊልም የተነሳ የኪኑ ዝና በጣም ነበር የጨመረው። ፈልሙ በጣም ትርፋማ ከመሆኑ የተነሳ Matrix Reloaded እና Matrix Revolution የተሰኙ ተጨማሪ ክፍሎች ተሰርተውለታል። ሁለቱም ከፍተኛ ተቀባይነት ነበራቸው። ሶስቱ ፊልሞች በድምሩ 1.4 ቢሊዮን ዶላር ገቢ አስገኝተዋል። በዚህ ፊልም ላይ የተመሠረቱ በርካታ የቪዲዮ ጌሞች፣ የህጻናት ፊልሞች እና ልብ ወለድ መጻሕፍት ተጽፈው ብዙ ገቢ ተገኝቶባቸዋል።
------
ቀጣዮቹ አስር ዓመታት ለኪኑ ሪቭስ ጥሩ አልነበሩም። በነዚያ ዓመታት ከሰራቸው ፊልሞች መካከል ብዙዎቹ በትወና ደረጃቸው የተጨበጨበላቸው ቢሆኑም በቦክስ ኦፊስ የሽያጭ መዝገብ ውጤታማ አልሆኑም።

በ2014 ግን ኪኑ John Wick የሚባል ቅጥረኛ ነፍሰ ገዳይ ሆኖ በሲኒማው ዓለም ተከሰተ። ፊልሙ በሐያሲያን ምርጥ ተብሎ ተወደሰ። በተመልካቾችም ተደነቀ። በዚህም የተነሳ ሁለተኛ ክፍል ተሰራለት። እርሱም ይበልጥ ተወዳጅ ሆነ። ከዚያ ወዲህ ሁለት ተጨማሪ ክፍሎች ተሰርተውለት የኪኑ ትወና በብዙዎች ይበልጥ እንዲወደድ አድርገውታል። አምስተኛው የJohn Wick. ፊልም በተከታዩ ዓመት መግቢያ ላይ ሊወጣ ቀጠሮ ተይዞለታል። አራቱ የJohn Wick ፊልሞች በድምሩ 1.2 ቢሊዮን ዶላር ገቢ አስገኝተዋል።

== ኪኑ ሪቭስ ማን ነው?==

ኪኑ የተወለደው በቤይሩት ከተማ (ሊባኖስ) ነው። እናቱ እንግሊዛዊት ስትሆን አባቱ የቻይና ዝሪያ ያለውና በሀዋይ የተወለደ አሜሪካዊ ነው። ገና የሶስት ዓመት ሕጻን እያለ ነው አባትና እናቱ የተለያዩት። እናቱ አንድ ካናዳዊ አግብታ ወደ ቶርንቶ ወሰደችው። በዚያውም ኪኑ የካናዳ ዜጋ ሆነ። ከዚያ ወዲህም ካናዳዊ ሆኖ ዘልቋል።
------
ኪኑ በልጅነቱ አስቸጋሪ ሕይወት ነው ያሳለፈው። ከላይ እንደጠቀስኩት አባቱ እርሱ በተወለደ በሶስት ዓመቱ ነው ከእናቱ ጋር የተለያየው። ከዚያ ወዲህ "ልጄ ናፈቀኝ" ብሎ አልፈለገውም። እናቱ ከአባቱ ጋር ከተፋታች በኋላ ሶስት ሰዎችን አግብታለች። በመሆኑም ኪኑ የሶስት እንጀራ አባቶችን ጠባይ ችሎ ማደግ ነበረበት። ከእንጀራ አባቶቹ መካከል አንደኛው መካሪና እንደ ልጁ የሚያቀርበው ሲሆን ሁለቱ ግን በዐይናቸው ሊያዩት እንኳ የማይፈልጉ ነበሩ። በዚያ ላይ ኪኑ በልጅነቱ የማንበብ ችግርን የሚያመጣው የዳይስሌክሲያ (Dyslexia) ችግር ተጠቂ ስለነበረ ትምህርቱን የተማረው በከፍተኛ መከራ ነው።

ኪኑ በገና ጨዋታ (hockey) በዓለም ዙሪያ የታወቀ ስፖርተኛ መሆን ይፈልግ ነበር። በአንድ ጨዋታ ላይ ከባድ አደጋ ሲደርስበት ግን ፍላጎቱ ማሽሿል። ከዚያ በኋላ የኮሌጅ ትምህርቱን ጨረሰና የካናዳ ብሮድካስት ኮርፖሬሽን ተቀጣሪ ሪፖርተር ሆነ። ይህ ስራ ገንዘብ ቢያስገኝለትም የሚጠይቀው ልፋት ከአቅሙ በላይ ሆነበት። በመሆኑም ኮሌጅ ሳለ በትርፍ ጊዜ ሲሰራው የነበረውን የቴአትር ሙያ ምርጫው አደረገ። በዚህም የተዋጣለት አክተር መሆኑን አስመሰከረ። የቴአትር ስራው በልቡ "ለምን የሆሊውድ አክተር አልሆንም" የሚል ጉጉት ፈጠረበትና ወደ ሎስ አንጀለስ አቀና። ሆሊውድ መግባቱ ግን ተራራ መውጣት ሆነበት። ኑሮውም አስቸጋሪ ሆነ። በሰው ቤት ተቀጥሮ ከመሥራት ጀምሮ እስከ በረንዳ አዳሪነት የደረሰ ሕይወት አሳለፈ።

ከጥቂት ዓመታት በኋላ ግን ዕድል ገጠመው። እርሱ በሚያዘወትረው መንገድ ላይ ሲያልፍ የተዋወቀውና በሆሊውድ ተጋባዥ አክተር ሆኖ ይሰራ የነበረው ዴቪድ ፎኒክስ አዘነለትና ወደ ቤታቸው ወስዶ ከእናትና አባቱ ጋር አስተዋወቀው። የዴቪድ ወላጆች ደጋጎች ስለነበሩ ከእነርሱ ጋር እንዲኖር ፈቀዱለት። በሌላ በኩል በዴቪድ ፎኒክስ አማካኝነት ከአንዳንድ የፊልም ዳይሬክተሮች ጋር ተዋወቀ። ዳይሬክተሮቹ ለሙከራ አነስተኛ ገቢሮችን ሰርቶ እንዲያሳያቸው ዕድል ሲሰጡት ከሚገባው በላይ እየሰራ አስደነቃቸው። በዚያው በፊልሞች ላይ ለአጭር ጊዜ የሚቆይ ትርኢት (Cameo appearance) እየተሰጠው መታየት ጀመረ። በዚያ መንገድ ፊልም መሥራትን የጀመረው አክተር እነሆ ባለፉት ሰላሳ ስምንት ዓመታት በሙያው ውስጥ ነው ያለው።
-------
=== ኪኑ ሪቭስ እና ቀላል ሕይወቱ===

ኪኑ ሕይወትን አቅልለው ከሚኖሩት ጥቂት ሕዝባዊ አክተሮች አንዱ ነው። ይህ ሰው

= ከቤቱ ወጥቶ ወደየትም ስፍራ የሚሄደው ብቻውን ነው። የትም ሲሄድ በጠባቂ (Bodyguard) አይታጀብም።

= በሌሎች አክተሮች ዘንድ ያለው ለቅንጦት እቃዎችና አልባሳት (Luxury Goods) መስገብገብ በእርሱ ዘንድ የለም። የሚያስረው ሰዓትም ሆነ የሚለብሰው ጫማ ሰፊው ሕዝብ ከሚያዘወትረው የተለየ አይደለም።

= የሚኖረው በናጠጠ ቪላ ቤት ሳይሆን በተራ አፓርትመንት ውስጥ ነው። ወደ አፓርታማው ሲገባ ጎረቤቶቹን እየጠራ መወያየት ይወዳል።

= ብዙዎች በኒው ዮርክ ከተማ ከሕዝብ ጋር በባቡር ሲጓዝ ሲያዩት ይገረማሉ። "እውነተኛው ኪኑ ነህ እንዴ?" እያሉም ይጠይቁታል። እርሱም "ኪኑ ነኝ። ከናንተ በምንም የማልበልጥ የሰው ልጅ ነኝ" እያለ ይመልስላቸዋል።

2,090

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

31 Dec, 16:52

Kegnazmach Kedir Ebba
ቀኛዝማች ከድር ኤባ
------
He a wellknown coffee exporter during Haile-Sillasie era. He was the first President of Addis Ababa Chamber of Commerce. He was a president of Ethiopian Coffee Exporters Association too. He was known for supporting many national campaigns like the anti-illitracy campaign, and he was a popular humanitarian. In the Holy month of Ramadan, he used to feed thousands the poor population.

Kegnazmach Kedir Ebba was also a good friend of my father Muteki Sheikh Muhammad Rashid who was supplying him a good quality Harar Coffee from Gelemso in 1960s and Early 1970s.
-----
The Dergue government imprisoned this brilliant man unjustly, looted many of his properties and throw his family into a big trouble and poverty. They did more trouble to my father, killed my uncle and arrested about 30 members of our family for many years, and looted more than 80% of my father's wealth.
----
Allah Yirhamhuma. May Allah Have mercy on Kegnazmach Kedir Ebba and my father Muteki Sheikh Muhammad Rashid.

2,032

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

31 Dec, 14:44

*
ከዚህ ቀደም በጻፍኳቸው ጽሑፎች እንደገለጽኩት “ጀብሃ” የሚባለው ድርጅት በኤርትራዊያን ክርስቲያኖች ላይ ውገና ያካሄድ ነበር፡፡ የዚህም መነሻ “ለኃይለ ሥላሤ መንግሥት አሳልፈው የሸጡን ክርስቲያኖቹ ናቸው” የሚለው የተሳሳተ ፍረጃው ነው፡፡ እርግጥ የኃይለ ሥላሤ መንግሥት ኤርትራዊያን ሙስሊሞች ወደ ስልጣነ-መንግሥቱ እንዳይቀርቡ አድርጓል፡፡ በመንግሥት ስልጣንም ሆነ በፓርላማው ውስጥ የተሰገሰጉት በአብዛኛው ደገኛ ክርስቲያኖች ነበሩ፡፡ ይሁንና የእነዚህ ጥቂት ሰዎች ምግባር ሁሉንም የኤርትራ ህዝበ ክርስቲያን አይወክልም፡፡ ስለዚህ ጀብሃ ኤርትራዊያን ክርስቲያኖችን በጥርጣሬ ማየቱና በድርጅቱ ውስጥ የነበሩትንም እያሳደደ መምታቱ ትክክል አልነበረም፡፡ ድርጅቱንም ለውድቀት ያበቃውም ይህ የውገና አቋሙ ነው፡፡

ይህ ወገንተኛ አቋም የሁሉም የጀብሃ አባላት አቋም አልነበረም፡፡ በመሆኑም በ1969 በወታደራዊ ግንባር የተሰለፉት አባላት ግንባሩ ራሱን እንዲፈትሽና እንዲያሻሽል የሚቀሰቅሰውን የአዶብሃ ኮንፈረንስ ጠሩ፡፡ በኮንፈረንሱ ማጠቃለያም ድርጅቱ ራሱን እስካላሻሻለ ድረስ ካይሮ የሚገኘው ላዕላይ ምክር ቤት የሚያወጣቸውን መመሪያዎች እንደማይቀበሉ አስታወቁ፡፡ የካይሮው ምክር ቤት ኮንፈረንሱን በህገ-ወጥነት ፈረጀው፡፡ ሆኖም በከሰላ የሚገኘው ኢድሪስ ገላውዴዎስ የተነሱትን ጥያቄዎች እንደሚቀበል አስታወቀ፡፡ በዚህም የተነሳ ኢድሪስ ገላውዴዎስ ከአመራሩ ጋር ተጋጨ፡፡ በድርጅቱ ውስጥ የነበረውንም ከፍተኛ ስልጣን አጣ፡፡ ይሁንና የወታደራዊ ኮሚቴ ሊቀመንበርነቱን አልተወውም፡፡

ኢድሪስ ገላውዴዎስ የጀብሃን ወታደራዊ ክንፍ በሚመራበት ወቅት ነበር በዑሥማን ሳልህ ሳቤ እና በኢሳያስ አፍወርቂ የሚመሩት ቡድኖች ከድርጅቱ ተገንጥለው የወጡት፡፡ የጀብሃ አመራር እነዚህን ቡድኖች በወታደራዊ ጥቃት የማጥፋት ውሳኔ አሳለፈ፡፡ ኢድሪስ ገላውዴዎስ ግን ውሳኔው ኤርትራዊያንን የበለጠ ይከፋፍላል በማለት ተቃወመው፡፡ ወታደራዊ ዘመቻዎችንም እንደማያስፈጽም ለድርጅቱ መሪዎች ቁርጡን ነገራቸው፡፡ በዚህም የተነሳ የድርጅቱ መሪዎች ኢድሪስን ከወታደራዊ መሪነቱ አስነሱትና በውጪ ጉዳይ ላይ ሾሙት፡፡

ኢድሪስ ገላውዴዎስ ድርጅቱን በውጪ ጉዳይ ሃላፊነት በሚመራበት ወቅት ድርጅቱ በጣም እየተዳከመ ነበር፡፡ ቢሆንም ኢድሪስ በውጪው ዓለም የድርጅቱን ስም የሚያስጠሩ ስራዎችን ሰርቷል፡፡ ለምሳሌ እ.ኤ.አ. በ1978 ታላቋ ሶቭየት ህብረት ጀብሃ ከደርግ መንግሥት ጋር እንዲወያይ በፈጠረችው መድረክ ላይ ድርጅቱን ወክሎ ተገኝቷል፡፡

ከጥቂት ዓመታት በኋላ ጀብሃ ፍርስርሱ ወጣ፡፡ በኤርትራ ምድር የቀረው ትርፍራፊ ጦሩ በሻዕቢያ ተደመሰሰ፡፡ ድርጅቱም በስም ያለ በተግባር ግን የሌለ ሆኖ ቀረ፡፡ ይህንን የተመለከተው ኢድሪስ ገላውዴዎስ በድርጅቱ መሪዎች ላይ ከፍተኛ ሂስ ጽፎ አቀረበ፡፡ ድርጅቱ ሁሉንም ኤርትራዊያን በእኩል ሁኔታ አለማየቱና ዲሞክራሲያዊ አሰራር የሌለው መሆኑ ለሞት እንዳበቃው አሰመረበት፡፡ በመሆኑም ከጀብሃ አመራር ራሱን አገለለ፡፡

   በ1991 ሻዕቢያ ኤርትራን ሙሉ በሙሉ ሲቆጣጠር ኢድሪስ ገላውዴዎስ ለአዲሱ መንግሥት እውቅና እንደሚሰጥ አስታወቀ፡፡ እነ ኢሳያስ አፈወርቂም ወደ ሀገር መጥቶ በስራ እንዲረዳቸው ጥሪ አቀረቡለት፡፡ ኢድሪስም ግብዣውን ተቀብሎ ወደ ሀገር ውስጥ ገባ፡፡ ከ1991-1993 በነበሩት ዓመታትም ከዶ/ር በረከት ሃብተ ሥላሴ ጋር የሪፈረንደም ኮሚሽን ሃላፊ ሆኖ ሰራ፡፡ በተከታዮቹ ዓመታት ደግሞ የህገ-መንግሥት አርቃቂ ኮሚሽን አባል ሆኖ በመስራት ላይ እያለ እ.ኤ.አ በ1998 አረፈ፡፡ የቀብር ስርዓቱም በብሄራዊ ደረጃ ተፈጸመለት፡፡
   *
   የጀብሃ አባላት ለኢድሪስ ገላውዴዎስ ሁለት ዓይነት እይታዎች ነው ያላቸው፡፡ ኢድሪስ ድርጅቱን ለመመስረትና የወታደራዊ ክንፉን መሰረት ለመጣል ያደረገውን አስተዋጽኦ በበጎ ዐይኑ ይመለከቱታል፡፡ ከዚያ በኋላ ግን አድርባይ ሆኖ ድርጅቱን ከድቷል በማለት ይኮንኑታል፡፡ የሻዕቢያ አባላትና ደጋፊዎች ግን ኢድሪስ ገላውዴዎስን በበረሃ ውስጥ የተገኘ ተክል አድርገው ነው የሚያዩት፡፡ “ጀብሃ ከውጥኑ ጀምሮ በርሱ ቢመራ ኖሮ ኤርትራዊያን እርስ በራሳቸው አይጋደሉም ነበር” በማለትም ያምናሉ፡፡ ሐቁ የትኛው እንደሆነ ታሪክ ነው የሚፈርደው፡፡ ከብዙ በጥቂቱ ግን ኢድሪስ ገላውዴዎስ ማለት ከላይ የተገለጸው ሰው ነው፡፡
-----
አፈንዲ ሙተቂ
ታሕሳስ 22/2007
ሀረር-ምሥራቅ ኢትዮጵያ

2,131

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

31 Dec, 14:43

ኢድሪስ ገላውዴዎስ- አንጋፋው “ጀብሃ”

ጸሐፊ፡ አፈንዲ ሙተቂ
-----
“ሻዕቢያ” የሚለው ስም ሲነሳ የዑስማን ሳልህ ሳቤ ስምም አብሮ ይነሳል፡፡ በእርግጥም “ሻዕቢያ” የሚለውን ስያሜ በስራ ላይ ከማዋል ጀምሮ ድርጅቱን በሁለት እግሩ እንዲቆም ያደረገው ዑሥማን ሳልህ ሳቤ በመሆኑ እርሱን እንደ ሻዕቢያ መስራች መመልከቱ አግባብ ነው፡፡ የ“ጀብሃ” ስም ሲጠቀስ ደግሞ ብዙዎች የሚያስታውሱት ሓሚድ ኢድሪስ አዋቴን ነው፡፡ ይህ ግን ስህተት ነው፡፡ ሃሚድ ኢድሪስ አዋቴ በታሪክ የሚታወሰው ጀብሃ የትጥቅ ትግል በጀመረበት ጊዜ የመጀመሪያውን ጥይት የተኮሰ ሰው በመሆኑ ነው፡፡ “ጀብሃት ታሕሪረል ኤርትሪያ” (በአጭሩ “ጀብሃ”) ወይንም በትግርኛ ስሙ “ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ” (ተ.ሓ.ኤ) የሚባለው የኤርትራ አንጋፋ የፖለቲካ ድርጅት የተመሰረተው “አዋቴ” ትግሉን በባርካ በረሃ ከመጀመሩ ከአንድ ዓመት አስቀድሞ ነው፡፡

የጀብሃ መስራቾች በአብዛኛው በካይሮ የሚማሩ ተማሪዎች ሲሆኑ የቀድሞው የኤርትራ ፓርላማ አባላት የነበሩ ጥቂት ግለሰቦችና ነጋዴዎችም ተቀላቅለቸዋል፡፡ ከመስራቾቹ መካከል ሙሐመድ ሳሊህ ሁመድ፣ ሙሐመድ አደም ኢድሪስ፤ ሰዒድ ሁሴን፣ ጣሓ ሙሐመድ ኑር፣ ወዘተ…ይጠቀሳሉ፡፡ ይሁንና እነዚህን ሰዎች አሰባስቦ የድርጅቱን መሰረት በመጣል ከፍተኛ ሚና የተጫወተው ሰው ኢድሪስ ገላውዴዎስ ይባላል፡፡

ኢድሪስ ዑሥማን ገላውዴዎስ በ1934 በከረን ከተማ አቅራቢያ በነበረችው “በይት ጀክ” በተባለች አነስተኛ ከተማ ነው የተወለደው፡፡ ኢድሪስ የቤኒአምር (ትግረ) ብሄረሰብ አባል ነው፡፡ አባቱ ሀብታም ነጋዴ የነበሩ ከመሆናቸው በተጨማሪ በምዕራባዊው ኤርትራ ሰፊ እርሻ ነበራቸው፡፡ በመሆኑም ኢድሪስ መደበኛ ትምህርቱን የጀመረው በ1942 የአባቱ እርሻ በሚገኝባትና በኢትዮጵያና ኤርትራ ድንበር ላይ ባለችው የአሊጊደር ከተማ ነው፡፡ በ1947 የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርቱን ካጠናቀቀ በኋላ ለሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ወደ ከሰላ (ሱዳን) ተላከ፡፡ የፖለቲካ ተሳትፎውንም የጀመረው በከሰላ ከተማ በነበረበት ወቅት ነው፡፡

እንደሚታወቀው በዚያ ዘመን ኤርትራ በእንግሊዞች አስተዳደር ስር ነበረች፡፡ በዘመኑ ኤርትራ ነጻ መውጣት አለባት የሚሉና ኤርትራ ከኢትዮጵያ ጋር ትቀላቀል የሚሉ ሁለት ጎራዎች ነበሩ፡፡ የመጀመሪያውን ጎራ የሚያንቀሳቅሰው “ራቢጣ አል-ኢስላሚያ” የሚባል ፓርቲ ሲሆን ሁለተኛውን ጎራ የሚመራው ደግሞ “ማሕበር ሀገር ፍቕሪ” የሚባለው ቡድን ነው፡፡ የኢድሪስ አባት የራቢጣ አባል የነበሩ እንደመሆናቸው “ኤርትራ ነጻ ትሁን” በማለት ከራቢጣ መስራች ከሼኽ ሱልጣን ኢብራሂም ጋር ብዙ ተንቀሳቅሰዋል፡፡ ኢድሪስም በአባቱ ላይ ባየው የትግል መንፈስ በጣም ተማረከ፡፡ መሆኑም “የራቢጣ” የወጣቶች ክንፍ አባል ሆነ፡፡

ኢድሪስ በ1951 ትምህርቱን በከፍተኛ በማዕረግ በማጠናቀቁ ከካይሮ ዩኒቨርሲቲ የስኮላርሺፕ እድል አገኘ፡፡ ወደ ዩኒቨርሲቲው ገብቶም የህግ ትምህርት ማጥናት ጀመረ፡፡ ከዓመት በኋላም የኤርትራ ተማሪዎች ማህበር ሲመሰረት የማህበሩ ሊቀመንበር ሆኖ ተመረጠ፡፡ ኢድሪስ በዚህ ማህበር ኤርትራዊያን ስደተኞችን ለማሰባሰብ በሰፊው ተጠቅሞበታል፡፡
*
ኢድሪስና ጓዶቹ በስደት ላይ ሆነው የሀገር ቤቱን ሁኔታ በቅርበት ይከታተሉት ነበር፡፡ በተለይም የተባበሩት መንግሥታት ለኤርትራ የሰጠው የፌዴሬሽን መብት እየተሸረሸረ ነው በማለት ተቃውሞአቸውን ያሰሙ ነበር፡፡ በ1957 የኤርትራ ሰንደቅ ዓላማ ታገደ፡፡ ከዓመት በኋላም ትግርኛና ዐረብኛ የስራ ቋንቋ መሆናቸው አብቅቶ በአማርኛ ሲተኩ ደግሞ “ሐረካ” (Eritrean Liberation Movement) የተባለው ድርጅት በሚስጢር ተመሰረተ፡፡ ”

የሐረካ ዓላማ ፌዴሬሽኑ በተቀመጠለት ደንብ መሰረት እንዲሰራ መጠየቅና ለዚህም እስከ መጨረሻው መታገል ነበረ፡፡ ከዚህ በተጨማሪ ይህ ድርጅት የትጥቅ ትግልን እንደ አማራጭ አልወሰደም፡፡ “ሐረካ” በካይሮ የነበሩትን ተማሪዎች በአባልነት ለማሳተፍ ሲሞክር ግን ተቃውሞ ገጠመው፡፡ እነ ኢድሪስ ገላውዴዎስ የሐረካ ዓላማና የትግል ስልት አዋጪ መስሎ ስላልታያቸው ድርጅቱን እንደ ከንቱ ማህበር ነበር ያዩት፡፡
*
በ1960 ነው፡፡ ኤርትራዊያን በፌዴሬሽኑ አሰራር ሙሉ በሙሉ ተስፋ ቆርጠዋል፡፡ በርካቶቹም በአጼ ኃይለ ሥላሤ መንግሥት የተሾሙት ቢትወደድ አስፋሓ ወልደሚካኤል ለባርነት ሊዳርገን ነው እያሉ መነጋገር ጀምረዋል፡፡ ከዓመት በፊት የኤርትራ ሰራተኞችና ተማሪዎች ሰላማዊ ሰልፍ ባደረጉበት ወቅት የጸጥታ ሃይሎች በወሰዱት እርምጃ ሳቢያ በሀገር ቤት ተቃውሞ ማድረጉም ብዙ እንደማያራምድ አምነዋል፡፡ በዚህም የተነሳ በርካቶች የመንግሥትና የፓርላማ ስልጣናቸውን በመተው ወደ ውጪ መሰደድ ጀመሩ፡፡ እነዚህ ስደተኞች ካይሮ ከሚገኙት ተማሪዎች ጋር ከተቀላቀሉ በኋላ ስለ ድርጅት ምሥረታ መነጋገር ጀመሩ፡፡ ውይይቱም ፍሬያማ ሆኖ በመውጣቱ በጁላይ ወር 1960 ከነጻነት በስተቀር የፌዴሬሽንን ፎርሙላ የማይቀበል አዲስ ድርጅት ተመሰረተ፡፡ ይህም ድርጅት “ጀብሃት ታሕሪረል ኤሪቲሪያ” ወይንም “ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ” (ተ.ሓ.ኤ) ተብሎ ተሰየመ፡፡

“ጀብሃ” ሲመሰረት የድርጅቱ ሊቀመንበር ሆኖ የተመረጠው የቀድሞ የፓርላማ አባል የነበረው ኢድሪስ ሙሐመድ አደም ነው፡፡ ሆኖም ኢድሪስ ሙሐመድ በምርጫው ሊያሸንፍ የቻለው ለረጅም ጊዜ የድርጅቱን መሰረት ሲጥል የቆየው ኢድሪስ ገላውዴዎስ ባደረገው ቅስቀሳ ሌሎቹ የድርጅቱ መስራቾች እምነታቸውን ስለጣሉበት ነው፡፡ ኢድሪስ ገላውዴዎስ ደግሞ በመስራች ጉባኤው የድርጅሩ ዋና ጸሐፊ ሆኖ ተመርጧል፡፡ የድርጅቱ ላዕላይ ምክር ቤት (Supreme Council) አባላት ኢድሪስ ሙሐመድ አደም፤ ኢድሪስ ገላውዴዎስ፣ ሙሐመድ ሳሊሕ አሕመድ፣ ዑሥማን ኢድሪስ ኪያር፣ ሙሐመድ ሰዒድ ኪያር፣ ሲሆኑ ከአንድ ዓመት በኋላም ዑሥማን ሳልህ ሳቤ ተቀላቅሎአቸዋል፡፡

“ጀብሃ” ከተቋቋመ በኋላ በምዕራብ ኤርትራ በረሃ በተበታተነ ሁኔታ ከሚታገሉት እነ ሃሚድ ኢድሪስ አዋቴን ከመሳሰሉ ፋኖዎች ጋር ተገናኘ፡፡ ለአዋቴም የግንባሩን ወታደራዊ ክፍል እንዲመሩ ውክልና ሰጣቸው፡፡ በመስከረም 1/1961 በሃሚድ አዋቴ አዝማችነት በጀብሃ ስም የትጥቅ ትግሉ ተጀመረ፡፡ ሃሚድ ኢድሪስ አዋቴ ከአንድ ዓመት በኋላ ሲገደሉ ደግሞ የወታደራዊውን ክንፍ የመምራቱ ስልጣን ለኢድሪስ ገላውዴዎስ ተሰጠ፡፡ በዚህም የተነሳ የኢድሪስ ገላውዴዎስ መቀመጫ ከካይሮ ከተማ ወደ ሱዳኗ ከሰላ ከተማ ተቀየረ፡፡

ኢድሪስ ገላውዴዎስ ከሰላ ከደረሰ በኋላ በሱዳን ውስጥ የሚገኙ ኤርትራዊያን ስደተኞችን እያሰባሰበ ወታደራዊ ስልጠና እንዲያገኙ አድርጓል፡፡ በኋላ ላይ ደግሞ ለድርጅቱ ድጋፍ ለማግኘት ወደ ልዩ ልዩ ሀገራት ተጉዟል፡፡ በዚህም ውጤት አግኝቶበታል፡፡ ለምሳሌ በ1967 ወደ ቻይና ተጉዞ እነ ማኦ ዜዱንግን በማሳመን ለጀብሃ የመሳሪያና የስልጠና ድጋፍ አስገኝቷል (በዚያን ጊዜ ወደ ቻይና ሄደው ስልጠና ካገኙት መካከል አንዱ የአሁኑ የኤርትራ ፕሬዚዳንት ኢሳያስ አፈወርቂ ናቸው)፡፡ ወደ ኩባ በመሄድም የጀብሃ ተዋጊዎች የፓራ-ኮማንዶ ስልጠና እና የመሳሪያ ድጋፍ እንዲያገኙ አድርጓል፡፡ ከሶሪያና ከኢራቅም ብዙ እርዳታ አስገኝቷል፡፡ የእስያ-አፍሪቃ የወዳጅነት ኮንፈረንስ በተካሄደበት ጊዜም ድርጅቱን በመወከል ተሳትፏል፡፡

2,177

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

30 Dec, 21:51

ብቸኛው አሜሪካዊ ፕሬዚዳንት
------
ትናንት ያረፉት ፕሬዚዳንት ጂሚ ካርተር ከሀገራችን ታሪክ አንጻር ሲታዩ በደል አድርሰውብናል። ኢትዮጵያ ገንዘብ የከፈለችበትን የጦር መሳሪያ ከልክለውን ሶማሊያ ምሥራቁን እና ደቡብ ምሥራቁን የሀገራችን ክፍል በወረራ እንድትይዝ ምክንያት ሆነዋል።

የእራኤል- ፍልስጥኤምን ግጭት በተመለከተ ግን እስራኤልን "የጦር ወንጀል የምትፈጽም ወራሪ መንግሥት" ብለዋታል። "እስራኤል ከግብጽ ጋር የሰላም ስምምነት ካልፈረመች ከአሜሪካ ምንም ዓይነት እርዳታና ድጋፍ አይደረግላትም" በማለት እስራኤልን በግዴታ አስፈርመዋታል።
ካርተር በሕይወታቸው መጨረሻ ላይ "Palestine Peace Not Apartheid" የሚል ድንቅ መጽሐፍ በመጽሐፍ ስለመካከለኛው ምሥራቅ ግጭት ግንዛቤ ያልነበራቸው ዜጎች እውነቱን እንዲረዱ ምክንያት ሆነዋል። እስራኤልንም በግልጽ የአፓርታይድ መንግሥት ብለዋታል። ፕሬዚዳንት ካርተር ለፍልስጥኤማዊያን ለነበራቸው ተቆርቋሪነት ከፍተኛ ምስጋና የሚገባቸው ታላቅ መሪ ናቸው።
RIP the great man!

2,222

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

29 Dec, 20:25

ኧርቪንግ ዋላስ- ሞገደኛው ደራሲ
------
አፈንዲ ሙተቂ
------
በእርግጥ ኧርቪንግ ዋላስ ሞገደኛ አልነበረም። በሞገደኝነት ህይወቱን የገፋ ሰውም አልነበረም። ነገር ግን ሞገደኛ እና አመጸኛ ገጸ-ባሕሪያትን በመፍጠር ዝናን የተጎናጸፈ ደራሲ ነበር።

የዳንኤላ ስቴልን እና የሲድኒ ሼልደንን መጻሕፍት ማንበብ የለመደ ሰው የኧርቪንግ ዋላስ ድርስቶች ዘንድ ሲደርስ ከበረዶአማው የአንታርክቲካ አህጉር ተባርሮ ወደ ሰሐራ በረሃ የገባ ሊመስለው ይችላል። ምክንያቱም በሁለቱ ደራሲዎች ስራ ውስጥ የምናውቀው የፍቅር ሐያልነት በኧርቪንግ ዋላስ ድርሰቶች ውስጥ በወንጀል እና በጀብድ ተሸፍኖ እንደ binary ነገር ሆኖ ይገኛልና።

ኧርቪንግ ዋላስ የኖረው ከ1906-1990 ባለው ዘመን ነው። ታዲያ ይህ በዓለም ዙሪያ የገነነው ደራሲ በእኛ ሀገር መታወቅ የጀመረው በሕይወቱ የመጨረሻ ዘመናት ነው።

ኧርቪንግ ዋላስ በሀገራችን የሚታወቀው በልብ ወለድ ድርሰቶቹ ነው። ነገር ግን ሰውዬው የተዋጣለት የፊልም ጽሑፍ ጸሐፊ (Screenplay Writer) እና የብዙ ኢልቦለድ መጻሕፍት ጸሐፊም ነው።
------
ኧርቪንግ ዋላስ ብዙ የሚገርሙ መለያዎች አሉት። እስቲ ከአንደኛው ጀምረን በአጭሩ እናውሳቸው።

ዋላስ በሕይወት ዘመኑ እንደ አጋታ ክርስቲ፣ እንደ ዳንኤላ ስቲል እና እንደ ሲድኒ ሼልደን ብዙ የልብ ወለድ ድርሰቶችን አልጻፈም። ይህ ድንቅ ደራሲ የጻፋቸው ድርሰቶች 19 ብቻ ናቸው። ታዲያ ከመጀመሪያው መጽሐፉ በስተቀር የተቀሩት ድርሰቶቹ በሙሉ Bestseller ተብለው የተጨበጨበላቸው ናቸው። እነዚህ ድርሰቶቹ በድምሩ 250 ሚሊዮን ኮፒዎች ተሽጠዋል። በአሁኑ ወቅት ባለው ስታቲስቲክስ መሠረት ኧርቪንግ ዋላስ መጽሐፋቸውን በብዙ ኮፒዎች በሸጡት ደራሲዎች ዝርዝር በ40ኛ ደረጃ ላይ ተቀምጧል።
------
ሁለተኛው ኧርቪንግ ዋላስ መለያ የእርሱ መጽሐፎች encyclopedic መሆናቸው ነው። ደራሲው በአንዱ መጽሐፍ ውስጥ ብዙ እውቀት አጭቆ ነው ለተደራሲው የሚያቀርበው። የመጽሐፉ ዋና ጭብጦች ወንጀል፣ ገንዘብ እና ፍቅር ቢሆኑም ደራሲው አንዱን መጽሐፍ ሲጽፍ ስለፍልስፍና፣ ፖለቲካ፣ የመንግሥት አስተዳደር፣ የዲፕሎማሲ አሰራር፣ ሳይንስና ቴክኖሎጂ፣ ኢንተሊጀንስ እና ስለላ፣ ታሪክ፣ ጂኦግራፊ፣ ጋዜጠኝነት፣ አንትሮፖሎጂ ወዘተ በዝርዝር ያወሳል። በተጨማሪም ብዙ ድርሰቶቹ በአሜሪካ ይጀምሩና ዓለምን ካዟዟሩን በኋላ በአሜሪካ ያበቃሉ። በመሆኑም የእርሱን መጻሕፍት የሚያነብ ሰው ከዋናው ጭብጥ በተጨማሪ ብዙ እውቀት ይገበያል።
-----
ሶስተኛው የኧርቪንግ ዋላስ መለያ የእርሱ ቤተሰብ አባላት በሙሉ የተሳካላቸው ደራሲዎች መሆናቸው ነው። ባለቤቱ ሲልቪያ ዋላስ በአሜሪካ ፕሬሶች Bestseller የተባሉትን The Fountain እና The Empress የተሰኙ ድርሰቶችን ጨምሮ ብዙ መጻሕፍት ጽፋለች። ሴት ልጁ ኤሚ ዋላስ "The Psychic Healing Book " በተሰኘ ድርስቷ ትታወቃለች። ወንድ ልጁ ዴቪድ ዋላስ "The Complete Book of the Olympics" በተባለ መጽሐፉ ይታወቃል። አባት (ኧርቪንግ ዋላስ)፣ ሴት ልጅ (ኤሚ ዋላስ) እና ወንድ ልጅ (ዴቪድ ዋላስ) ደግሞ በጋራ በመሆን "The Book of List" የተሰኘውንና በብዙ ኮፒ የተሸጠላቸውን የአስፈሪ እና የሚስጢራዊ ታሪኮች ስብስብ በሶስት ተከታታይ ክፍሎች ጽፈዋል።
--------
ኧርቪንግ ዋላስ የጻፋቸው የልብ ወለድ ድርሰቶች የሚከተሉት ናቸው።

The Sins of Philip Fleming ( 1959)
The Chapman Report ( 1961 )
The Prize ( 1961)
The Man ( 1964)
The Three Sirens ( 1964 )
The Sunday Gentleman ( 1966)
The Plot ( 1967 )
The Seven Minutes ( 1969)
The Word ( 1972 )
The Fan Club ( 1974)
The R Document ( 1976 )
Pigeon Project ( 1979)
The Second Lady ( 1980)
The Almighty ( 1982)
The Miracle ( 1984)
The Seventh Secret ( 1986 )
The Celestial Bed ( 1987)
The Golden Room ( 1988)
The Guest of Honor ( 1989 )
------
ኧርቪንግ ዋላስ ከብዙ በጥቂቱ እንዲህ ነበር። ከእርሱ ድርሰቶች መካከል በአማርኛ የተተረጎሙት የትኞቹ ናቸው? "ሞገድ" (The Almighty) እና "ሰባተኛው ሚስጢር" (The Seventh Secret) በሚል ርእስ የታተሙት ትዝ ይሉኛል። እስቲ ሌሎቹን አስታውሱን።
-----
አፈንዲ ሙተቂ
ሚያዚያ 28/2015
©Afendi Muteki May 6/2023
-----

2,265

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

29 Dec, 16:40

'ሽልንጌን....ሽልንጌን...ሽልንጌን"
-----
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
-----
በዘመነ ደርግ የ8ኛ ክፍል የአማርኛ ትምህርት የተማርንበት መጽሐፍ "ሽልንጌን" በሚል ርእስ የተጻፈ አጭር ልብወለድ ድርሰት ነበረው። የልብወለዱ መቼት ምሥራቅ ኢትዮጵያን እያቆራረጠ የሚያልፈው የምድር ባቡር መንገደኞችን ለማውረድ የቆመባት የኤረር ጎታ ከተማ ናት። ከታች ያለው ስዕልም የልብወለዱ አካል ሆኖ በመጽሐፉ ውስጥ ቀርቧል።
------
ያንን ውብ ልበወለድ የጻፈው እውቁ የጥበብ ሰው "ተስፋዬ ገሠሠ" ነው። የልብ ወለዱ ዋና ገጸ-ባሕሪ "አሚና" የምትባል የፍራፍሬ ሻጭ ናት። አሚና ከፍራፍሬ ሽያጭ የምታገኘውን አነስተኛ ትርፍ አጠራቅማ ከእርሷ ተለይቶ ድሬ ዳዋ ካለችው እህቷ ዘንድ የሚኖረውን ልጇን የማየት ዓላማ ነበራት። እህቷ ፋጢማ ትባላለች። እርሷን ለማየት መጥታ ሳለ ልጇ "ፋጤን ወጂን ዴማ" ብሏት ነው ለክረምቱ እረፍት ከአክስቱ ጋር ወደ ድሬ ዳዋ የሄደባት።

አሚና በኤረር ጎታ ባቡር ጣቢያ (ለገሀር) እየዋለች ፍራፍሬ መነገዷን ቀጠለች። ከዕለታት በአንድ ቀን ከባቡሩ የወረደ መንገደኛ ፍራፍሬ ሊገዛት ተጠጋት። አሚናም የመንገደኛውን አቀራረብ አይታ በደስታ እንዲገዛት ፍራፍሬዎቹን አቀረበችለት። ሰውዬው አንድ ብር ከማውጣቱ "እንካ መልስ" ብላ ሁለት ስሙኒዎችን ሰጠችው። በዚህ መሃል ባቡሩ ሊሄድ መንቀሳቀስ ጀመረ። ሰውዬውም ሳይገዛት ሊሄድ ወሰነ። "እባክህ ግዛኝ" ስትለው ደግሞ "ተይኝ አቦ! ፓፓያሽ በስብሷል" እያለ አመናጨቃት። "ወላሂ አልበሰበሰም" ብላ ብትምልለትም ሊገዛት አልፈለገም። በጥላቻ ስሜት እየገረመማት ወደ ባቡሩ ገባ። አሚና ሰውየው እንዲገዛት መለማመጡን ተወችና ወደ ባቡሩ መስኮት ተጠግታ "ሽልንጌን መልስልኝ" አለችው።

ሰውዬው የባሰ ተናደደ። "የማናት ፈጣጣ! የበሰበሰ ፓፓያ ልትሸጥልኝ ያደረገችው ሙከራ ሲከሽፍባት ሽልንጌን ወስደሃል ትላለች እንዴ?" እያለ በጥላቻ ዐይን ተመለከታት። በዚህ መሃል ባቡሩ መንቀሳቀስ ጀመረ። አሚና ባቡሩን ተከትላ እየሮጠች "ሽልንጌን! ሽልንጌን! ሽልንጌን" በማለት ሰውዬውን ለመነችው። እርሱ ግን በጥላቻ ዐይን እየገረመማት እና በልቡ እየረገማት ከባቡሩ ጋር ጉዞውን ቀጠለ። ባቡሩ ርቆ ሲሄድ የአሚና ሆደ ባሻነት ገዝፎ ወጣ። ሀዲዱ ላይ ድፍት ብላ "አህ! ወይ ሽልንጌን! ለፍቼ ያመጣሁትን ገንዘብ በጉልበቱ ቀማኝ" እያለች አነባች።

ታዲያ ሰውዬው በአሚና ምግባር በጣም ነው ያረረው። "በሕይወቱ በሌብነት ከሳው ክብሩን የተዳፈረች ብቸኛዋ ሴት አድርጎም ነው ያያት። በመሆኑም በባቡሩ ሲጓዝ ሰውነቱ እንጂ አዕምሮው እዚያ አልነበረም። በባቡሩ መስኮት አሻግሮ ሰፊውን መስክና ተረግር ቢያይም አዕምሮው የአሚናን የተኮሳተረ ፊት ሊረሳለት አልቻለም።

ባቡሩ ብዙ ከተጓዘ በኋላ አንድ ነገር ወደ አዕምሮው መጣ። "እኔ ከቤት ስወጣ ብር እንጂ ሳንቲም አልያዝኩም። ያቺ ሴት "ሽልንጌን" እያለች ነበር የጮኸችው። ስለዚህ ሽልንግ ሰጥታኝ ከሆነና በኪሴ ከተገኘ የእርሷ ነው ማለት ነው። ለምን ኪሶቼን ፈትሼ ሽልንጓን አለመውሰዴን በራሴ አላረጋግጥም?" እያለ ከሐሳቡ ጋር ታገለ።

ሰውዬው የቀኝ እጁን ወደ ሱሪው ኪስ ሰደደ። ታዲያ ባላሰበው ሁኔታ ሁለት ስሙኒዎችን ከኪሱ መዞ አወጣ። በተፈጠረው ነገር አዕምሮው ተናጋ። "ጸጸት አይሉት እብደት አእምሮውን በጠበጠው። "ሰው ነኝ" ማለትም አስፈራው። ያቺን ደሃ ሰርቶ በሌ ሴት በቁሟ ያረዳት መሰለው!!
-----
ታሪኩ ከብዙ በጥቂቱ እንዲህ ነበረ። ይህ ታሪክ በጉልበተኛው የተስፋዬ ገሠሠ ብዕር ተከሽኖ ሲጻፍ የሰዎችን ስሜት እንዴት እንደሚያብጥረጥር አስቡት እንግዲህ።

"ሽልንጌን" በቅድሚያ የቀረበው በኢትዮጵያ ብሄራዊ ሬድዮ የእሁድ ጠዋት ፕሮግራም ነበር። በሬድዮው ተተርኮ በሕዝብ ዘንድ ከፍተኛ ተወዳጅነትን በማግኘቱ ነው በትምህርት ቤት የመማሪያ መጽሐፍ ውስጥ ሊካተት የበቃው።
--------
አንድ ነገር ልናገር። ከኛ በፊት የነበረው generation የ"ለማ በገበያ" ታሪክ ሲነሳ የትዝታ አዚሙ ይቀሰቀሳል። በሌላ ስሜት ውስጥ ይገባል። እኔ ስለ ለማ ገበያ ማውራት አይሆንልኝም። ጣዕሙንም አላውቅም። ምክንያቱም በዚያ ነበር አልተፈጠርኩምና።

"ሽልንጌን" ግን የኔ ትውልድ ያለፈበት የትዝታና የታሪክ መዘክር ነው። "ሽልንጌን" መቼም ቢሆን ልረሳው የማልችለው የፈንጠዚያና የደስታ ምንጫችን ነበር። "ሽልንጌን" የመላው ኢትዮጵያ ተማሪዎችን በፍቅርና በጥበብ ድር ያስተሳሰረ ምትሃታዊ እሴታችን ነበር።
ሽልንጌን...ሽልንጌን...ሽልንጌን...."
ያ ዘመን አይደገምም አቦ!!!
-------
አፈንዲ ሙተቂ
ታሕሳስ 2017
ሀረርጌ- ምሥራቅ ኢትዮጵያ
-------
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።
You may join my telegram channel here

https://t.me/afandishaHarar
-----
ተማም። ሰላም። እናመሰግናለን።

2,327

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

29 Dec, 15:27

በረከት ስምኦን እና ስብሓት ገብረ እግዚአብሄር
--
(ከተስፋዬ ገብረኣብ)
-----
አንድ ቀን በረከት ስምኦን ከጋሽ ስብሓት ጋር መተዋወቅ እንደሚፈልግ ነግሮኝ ቢሮው እንዳመጣ አዘዘኝ። እኔም እሺ ብዬው ተቀበልኩት። መልእክቱን ለጋሽ ስብሓት አድርሼ 8: 00 ሰዓት ላይ እንዲዘጋጅ ነገርኩት።

በማግስቱ ጋሽ ስብሓትን ልወስደው ስሄድ አጣሁት። ወደ ክበባችን ብሄድ ላገኘሁ አልቻልኩም። ወደ ቤቱ ብሄድም የለም። በመጨረሻም ስታዲዮም አካባቢ ወዳለው አሸናፊ መጻሕፍት መደብር ስሄድ በጀርባው ተንጋሎ መጽሐፍ ሲያነብ አገኘሁት።

"እንዴ! በረከት ሊተዋወቅህ ይፈልጋል ብዬህ አልነበረም? ምነው ምን ነካህ ጋሼ" አልኩት።
"እ እ! ይቅርታ ረስቼው ነው ተስፍሽ" አለኝ።

በቶሎ ተነስቶ አብሮኝ እንዲሄድ ጠየቅኩት። እሱም ተነሳና ተከተለኝ። በረከት ቢሮ ስንደርስ ዘጠኝ ሰዓት ተኩል ሆኖ ነበር። ገና ወደ ቢሮው ከመግባታችን በረከት በቁጣ እንዲህ ሲል ተቀበለኝ።

"አንድ ሰዓት ተኩል አሳልፈህ ነው የምትመጣው? በሰው ጊዜ የምትጫወተው ለምንድነው?"

ታዲያ ለበረከት ጥያቄ ምላሽ አልሰጠሁም። ይልቅ ጋሽ ስብሓት እንዲህ በማለት እስከ ዛሬ የሚያስደንቀኝን መልስ ሰጠው።

"አይ አቶ በረከት! አንተ ሰዓት የማትረሳው ድሮ ወታደር ስለነበርክ ነው። እኛ ግን የቀጠሮ ሰዓት ይቅርና ደመወዝ የምንወስድበትን ሰዓት እንኳ እንረሳለን"
---
("ይህንን ስሰማ ሳቄን መቆጣጠር አቅቶኝ ነበር" ይላል ተስፋዬ ገብረ ኣብ። እኔም እሱ የጻፈውን ሳነብ ሳቄን መቆጣጠር አቅቶኛል)።

2,314

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

28 Dec, 19:17

የአትዮጵያ መንግሥት ይመሰገናል።
------
በሶሻል ሚዲያ አካውንቶቼ ላይ "በኤርትራ እና በኢትዮጵያ መካከል የተፈጠረው ኩርፊያ በሰላም ይፈታ" በማለቴ እና "ከሶማሊያ ጋር ከምትወዛገቡ ከኤርትራ ጋር ብትቀራረቡ ይሻላችኋል" የሚል አስተያየት በመጻፌ እስከ አሁን ድረስ ከኢትዮጵያ መንግሥት የመጣብኝ ጫናም ሆነ ማስፈራሪያ የለም። ለዚህም መንግሥትን አመሰግናለሁ። በዚህ አጋጣሚ በኔ ላይ ያሳያችሁትን ትዕግሥትና ሆደ ሰፊነት በሌሎችም ላይ እንድታሳዩ በአክብሮት እጠይቃለሁ።
--------
በፌስቡክ ላይ የተሰማራው አጫፋሪ፣ Jala-deemtuu, kajeeltuu እና የመንግሥት ጠበቃ ነኝ ባይ ግን ይገርማል። አስተያየቴን በመጻፌ ብቻ እኔን ገድሎ ሬሳዬን ቁልቁል አዙሮ ሊሰቅል የሚመኝ እና በደቦ ተሰብስቦ በድንጋይ እየቀጠቀጠ ሊገድለኝ የሚፎክር "ጉፍታ ሉጉድ" ነው የሞላው።
------
ለአጫፋሪዎች አንድ እውነት ልናገር!!

ይህ የኤርትራ ባንዲራ ነው። ባንዲራው የተተከለው በቀይ ባሕር ዳርቻ ላይ ነው። ለዚህ ባንዲራ እና ለኤርትራ ሉዓላዊነት እውቅና የሰጡት መላው የዓለም ሀገራት ናቸው። ኢትዮጵያም ይህንን አውቃ ነበር። ለወደፊትም በዚሁ ቀጥላ ከኤርትራ ጋር በጋራ ተጠቃሚነት ላይ የተመሠረተ የትብብር ፖሊሲ ብትራምድ የምትመኘውን ዕድገት እና ብልፅግና በአጭር ጊዜ ውስጥ ማምጣት ትችላለች። ለሁለቱም ሀገራት የሚሻለው ይህ ነው። ለዚህ የሚበጀው ደግሞ ከፍተኛ የዲፕሎማሲ ስራ ነው። ወጣትም ሆነ ለሀገር የሚያስብ ምሁር መናገር ያለበት ይህንን ነው።
-----
ይህ እውነት ነው። እውነት ነው የጻፍኩት። ይህንን በመጻፌ የሚናደድ አጫፋሪ ካለ ወደ መሬት አጎንብሶ የሳማ ቅጠል መላስ ይችላል።
ዓወት ንሓፋሽ!!

2,512

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

28 Dec, 18:30

የእድሩ ስም ጠሪ
-----
ከተስፋዬ ገብረአብ
----
እለቱ ሰንበት ነው:: ደብረዘይት። የቢሾፍቱ ቀበሌ የሃዲድ በላይ እድርተኞች ለቀብር ቃጂማ ጊዮርጊስ ተሰብስበዋል። ሰንበት ስለሆነ ነው መሰል ቀብር ላይ በርከት ያለ ሸኚ ተገኝቶአል። በኦርቶዶክስ ሃይማኖት አማኞች ልማድና ደንብ መሰረት በቀብር የተገኘና ያልተገኘውን ለማጣራት የስም ጥሪ ይካሄድ ጀመር። ስም ጠሪው ባሻ መላኩ እርጅና ተጭኖአቸዋል። ቢሆንም ግን ድምፃቸው እንደ ባቡር ጡሩምባ ነው። በፀጥተኛው የመቃብር ስፍራ እየተምዘገዘገ ያለችግር ከአስከሬን ሸኚው ጆሮ ይደርሳል፣
“ወይዘሮ ፈትለወርቅ ሞላ”
“አቤት!”
“አስር አለቃ እርገጤ ሺባባው”
“አለሁ!”
“ወይዘሮ ከበቡሽ ደሜ”
“አቤት!”
“አቶ ዳኜ ተማም”
ምላሽ አልነበረም፣
“አቶ ዳኜ!?” አሉ ስም ጠሪው በድጋሚ፣
“አለሁ! አለሁ! “ የሚል ድምፅ ተሰማ፣
ይህን ጊዜ ሽማግሌው ስም ጠሪ እብድ የሚያህለውን ዶሴ አጥፈው እርሳሳቸውን ጆሮአቸው ላይ ሰክተው ከፊታቸው ለተኮለኮሉት የእድሩ አባላት ማስጠንቀቂያ ይሰጡ ጀመር፣
“ስሙኝ ቀባሪዎች! እኔ ላንቃዬ እስቲዘጋ የምጮኸው እንደ ፊልፕስ ሬድዮ ባትሪ ውጬ አይምሰላችሁ። በዚህ እድር በቀን አንድ ሰው ይሞታል። በየቀኑ እጮሀለሁ! በ75 ብር ስጮህ መዋሌ ወገኖቼን ልጠቅም ካልሆነ ገንዘቧ ምን አላት? ስለዚህ ካንድ ጊዜ በላይ አልጠራም! ቀሪ ተባልሁ ተብሎ ቅያሜ እንዲመጣብኝ አልፈልግም። ተቀጣሁ ተብሎ ወቀሳ እንዲወርድብኝ አልፈቅድም። ጆሮአችሁን ተክላችሁ ስማችሁን አዳምጡ። እኔ የቁራ ዘር የለብኝም። በየሜዳው የሚጮህ ቁራ ነው። በየባህር ዛፉ፣ በየገደሉ፣ በዋርካ ላይ ተጎልቶ ሲጮህ የሚውል ቁራ ነው፣ እኔ ግን ቁራ አይደለሁም”
ስም ጠሪው በተጨማደደች መሃረም ግንባራቸው ላይ ያቸፈቸፈውን ላብ አደራረቁና ጥሪውን ቀጠሉ፣
“ወይዘሮ የሁዋላሸት አለሙ”
“አለሁ!” አለ የወጣት ወንድ ድምፅ፣
“ደሞ አንተ ማነህ?”
‘ልጃቸው ነኝ!”
ጥሪው ቀጠለ፣
“አቶ ከበደ ማሞ”
ምላሽ የለም፣ ቀሪ።
“ፊታውራሪ የሽዋሉል ግርማቸው”
ምላሽ የለም፣ ቀሪ።
“እመት ጌጤ እሸቴ”
“ታመዋል!” የሚል ድምፅ ተሰማ።
“አቶ ተሰማ ታደለ”
ምላሽ የለም፣ ቀሪ። የእድሩ ስም ጠሪ ግምባራቸውን በመሃረም እያበሱ ቀና አሉ፣
“ስሙኝ ቀባሪዎች! ቀሪ በዝቶአል። እንዴት ነው ነገሩ? አዲስ ድንኩዋን ገዝተን የምረቃ ግብዣ የተባለ ለታ ግን እድርተኛው ግልብጥ ብሎ ነበር የመጣው። ትርፍ ሰው ሁሉ ነበር። የቀበርናቸው ሰው ወክለው ነው? ቀብር ሲባል ግን ቀሪ ይበዛል? ነግ በኔ ነው። ዛሬ ያላቃበርነው ነገ አይቀብረንም…”
ምክርና ተግሳፁን እንዳበቁ ጥሪውን ቀጠሉ፣
“አቶ ሃይለራጉኤል ተካ”
“አቤት”
“ወይዘሮ ኪሮስ ገብራይ”
“አለሁ!”
“ወይዘሮ አረጋሽ አባተ”
ምላሽ የለም፣ ቀሪ።
“አቶ ኩራባቸው ታዬ”
“አቤት!”
“መምህር ገረመው ደበላ”
“አቤት!”
“ወይዘሮ የወርቅውሃ ታደሰ!”
ምላሽ የለም። የእድሩ ስም ጠሪ በድጋሚ “ወይዘሮ የወርቅ ውሃ! ‘ሲሉ ድምፃቸውን ከፍ አድርገው ጠሩ። መልስ የለም። ሽማግሌው እንዲህ ሲሉ ተናገሩ።

"እኝህ ሴትዮን ምን አግኝቷቸው ነው? በጣም ደግ ሰው ናቸው። ቀብር ቀርተው አያውቁም። ወይዘሮ የወርቅውሃ!"

በዚህ ጊዜ አጠገባቸው ቆሞ የነበረ አንድ ጎልማሳ ወደ ጆሮአቸው ጠጋ ብሎ አንሾካሾከ።
“ይዝለሉት ባሻ፣ ዛሬ የቀበርነው ወይዘሮ የወርቅውሃን ነው”
-----
(ልቦለድ፣ 1989 አዲስ አበባ - ተስፋዬ ገብረአብ)

2,250

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

28 Dec, 15:04

Lameenu barana nibahan. Waadaan waadaadha. Inshaa Allaah.
-----
ሁለቱም ዘንድሮ ይታተማሉ። ቃል ቃል ነው። ኢንሻ አላህ።
-----
Will be released this year. Promise is promise. Insha-Allah.

2,383

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

27 Dec, 18:27

ዓሊ ቢራ ለመጀመሪያ ባለቤቱ የዘፈነው
----
የክብር ዶክተር ዓሊ ቢራ መጀመሪያ ያገባት ሴት ቢርጊታ አስትሮም ትባላለች። ቢርጊታ የስዊዲን ኤምባሲ ዲፕሎማት ስትሆን ከዓሊ ጋር የተዋወቁት በ1974 ገደማ ነው። በኋላ ላይ ትዳራቸው ቢፈርስም አንድ ላይ በነበሩበት ዘፈን ዓሊ ለቢርጊታ ዘፍኖላት ነበር።
አሁን በምትሰሙት "ቢሻን አዲስ አበባ" የተሰኘ ዘፈን ውስጥ ዓሊ ግጥሞቹን ሁሉ ከደረደራቸው በኋላ "Birgiitaa Birgiitaa Tiyya... Akkma nagumaa jaalallee tiyyaa" ይላል። "የኔዋ ቢርጊታ ሆይ! እንዴት ነሽ! ደህና ነሽልኝ ወይ?" ማለቱ ነው። እስቲ አጣጥሙት።
-----
#AfendiMuteki
#AliBirra
#OromoSongs
#OromoMusic
#EthiopianMusic

2,115

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

27 Dec, 17:05

የተስፋዬ ገብረአብ ማስታወሻ-1
-----
ጸሐፊ: ፈንዲ ሙተቂ
-----
"የአድአው ጥቁር አፈር" በሚል ቅጽል ስም የምናውቀው ጋዜጠኛ፣ ደራሲ እና ሐያሲ ተስፋዬ ገብረአብ ካረፈ ሶስት ዓመት ሆኖታል። ያ እንደፈለገ የሚታዘዝለት ብዕሩ ዳግም ላይናገር ወደ አፎቱ ከገባ ዓመቱን ደፍኗል። ብዙ ሊሰራ በሚችልበት ዕድሜው እርሱን ማጣታችን ለስነ-ጽሑፍ አፍቃሪው ማኅበረሰብ ትልቅ ጉዳት ነው (በነገራችን ላይ "የአድአው ጥቁር አፈር" የተሰኘውን ቅጽል ተስፋዬ ነው ለራሱ ያወጣው። ቅጽሉን ወደ ሶሻል ሚዲያ ያመጣሁት እኔ አፈንዲ ሙተቂ ነኝ)።

ተስፋዬ በሕይወት ሳለ በጻፋቸው በርከት ያሉ ድርሰቶቹ ብዙ አድናቂ አፍርቷል። በተለይም "ማስታወሻ" በሚል ስም የጻፋቸው ሶስት ድርሰቶቹ ከተራ አንባቢ እስከ ፕሮፌሰር፣ ከዩኒቨርሲቲ ተማሪ እስከ ሀገር መሪ ባሉት የህብረተሰብ ክፍሎች ተነበው ከፍተኛ መነጋገሪያ ሆነዋል። የደራሲው አጻጻፍ እና የታሪኮቹ አዳዲስ መሆን ከትልልቅ ምሁራን ጭምር ሙገሳ አግኝቷል። አሁን የትምህርት ሚኒስትር የሆኑት ፕሮፌሰር ብርሃኑ ነጋ የጋዜጠኛው ማስታወሻ" የተሰኘውን መጽሐፍ አንብበው ከተደነቁ በኋላ የእርሱ ተከታይ ለሆነውና "የደራሲው ማስታወሻ" ለተሰኘው መጽሐፍ መግቢያውን እንዲጽፉ አድርጎአቸው ነበር።

ታዲያ ተስፋዬ ገብረአብን በጠላትነት የፈረጁትም ብዙ ናቸው። በዚህ ረገድ "የቡርቃ ዝምታ" በሚባለው መጽሐፉ ዙሪያ ብዙ ተጽፏል። ነገር ግን ደራሲው በህዝቡ ውስጥ ላየው የታመቀና የተደበቀ ውጥረት ታሪካዊ ልብ ወለድ ገጽታ ሰጥቶ ጸሐይ እንዲመታው ከማድረጉ ውጪ የተለየ ነገር አልሰራም። ደግሞም ከመጽሐፉ በላይ ፕሮፓጋንዳው ነው የተሰማው። ስለመጽሐፉም ሆነ ስለተስፋዬ ከሚናገረው ሰው መካከል አብዛኛው መጽሐፉን ያላነበበ ነው (እዚህ ላይ አንድ የሚገርመኝ ነገር አለ። ተስፋዬ ገብረአብ "የቡርቃ ዝምታ" በተሰኘው መጽሐፍ ስለ አኖሌ ታሪክም ሆነ ስለጡት ቆረጣ የጻፈው ነገር የለም። በአንድም ቦታ እርሱን ታሪክ አልጠቀሰም። በጋዜጣ፣ በሶሻል ሚዲያ እና በፓልቶክ ግን "ተስፋዬ ያንን የፈጠራ ታሪክ በመጽሐፉ ጽፎታል" እየተባለ ይነገር ነበር። ዛሬም እየተነገረ ነው። ጀሌው ደግሞ መጽሐፉን ሳያነበው ይህንን ወሬ ይቀባበለዋል። አጃዒብ እኮ ነው)።
------
ተስፋዬ በሀገር ውስጥ በነበረበት ጊዜ አብዛኛውን ጊዜውን በጋዜጠኝነት ነበር ያሳለፈው። በእኔ እምነት ግን በደራሲነቱ ብቻ ቢቀጥል ኖሮ ብዙ ስራ ሊሰራ ይችል ነበር።
-----
ተስፋዬ ከሌሎች የብዕር ሰዎች የሚሻልባቸው መለያዎች የነበሩት ጥሩ ሰው ነበር። ለምሳሌ ምቀኝነት እርሱ ዘንድ የለም። ጥሩ ብዕር ያለው ሰው ካየ ሰውዬው ችሎታውን አጎልብቶ ስራዎቹን ለህዝብ እንዲያቀርብ በተለያዩ መንገዶች ይደግፈዋል። ይህም መጽሐፉን እስከ ማሳተም ድረስ ይደርሳል። ለዚህም ብዙ ምስክሮች አሉ። ቀላሉ አብነት ደግሞ "እፍታ" የተሰኙ ተከታታይ መድብሎችን መጥቀስ ነው።

እነዚያ መጻሕፍት በአብዛኛው ወጣት የነበሩ እና ከ90 ያላነሱ ብዕረተኞች የጻፏቸው የአጫጭር ልብ-ወለዶች፣ እውነተኛ ታሪኮች፣ መጣጥፎች እና የጉዞ ማስታወሻዎች ስብስቦች ናቸው። ተስፋዬ እንደ ኤዲተር ሆኖ ጽሑፎቹን በማሳተም ጸሐፊዎቹን ከህዝብ ጋር አስተዋውቆአል። በዚያ መንገድ የጽሑፍ ስራቸውን ከጀመሩት መካከል አንዳንዶቹ በዘመናችን ታዋቂ ደራሲዎችና ጋዜጠኞች ሆነዋል። እንደምሳሌም ጌጡ ተመስገንን እና እንዳለጌታ ከበደን መጥቀስ ይቻላል።
-------
ተስፋዬ በሕይወት ዘመኑ በደራሲነት እና በአርታኢነት ያሳተማቸው መጻሕፍት የሚከተሉት ናቸው።

1. ያልተመለሰው ባቡር (1988)

4. ተራሮችን ያንቀጠቀጠው ትውልድ (እነዚህ ተከታታይ መጻሕፍት ከብዙ ጸሐፍትና ጋዜጠኞች ጋር የተደረሱ ሲሆን፣ ዋና አዘጋጅና አርታኢው ተስፋዬ ነበር። መጽሐፎቹ የታተሙት ከ1989-1991 ባሉት ዓመታት ነበር)።

5. እፍታ (ይህም ከብዙ ጸሐፍት ጋር የተጻፈ ሲሆን፣ ዋና አዘጋጅና አርታኢው ተስፋዬ ነበር። መጽሐፎቹ የታተሙት ከ1990-1993 ባሉት ዓመታት ነው)።

2. የቡርቃ ዝምታ (1992)

3. የቢሾፍቱ ቆሪጦች (1993)

6. የጋዜጠኛው ማስታወሻ (2001)

7. የደራሲው ማስታወሻ (2003)

8. የስደተኛው ማስታወሻ (2006)

10. የጀሚላ እናት (2007)

11. የኑረነቢ ማህደር (2009)

12. የጃንሆይ እና የደርግ ዘመን ያልተነገሩ መራር እውነቶች (2010)

13. የቲራቮሎ ዋሻ (2011)
-------
(ይቀጥላል)
አፈንዲ ሙተቂ
ታሕሳስ 18/2015
--------
© Afendi Muteki, December 27/2022
------
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።

You may join my telegram channel here.

https://t.me/afandishaHarar
----

2,140

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

26 Dec, 20:06

አሚር ኑር ሙጃሂድ እና የሀረር ጀጎል መገንባት
-----
አፈንዲ ሙተቂ
--------
የሀረር ከተማን ጥንታዊ ክፍል ለአምስት ምዕተ ዓመታት ከቦ የሚታየውን የጁገል (ጀጎል) ግንብ ያሰራው አሚር ኑር ሙጃሂድ ነው። የአሚር ኑር አባት ከኢማም አሕመድ ኢብራሂም አል-ጛዚ (ግራኝ) ሚኒስትሮች መካከል አንዱ የነበረው ወዚር ሙጃሂድ ዓሊ ሲሆን ይህ ሰው ኢማሙ ከሚያምናቸው ቁልፍ የጦር አበጋዞችም አንዱ ነው፡፡

የአሚር ኑር እናት የኢማም አሕመድ (ግራኝ) እህት ናት። ኢማሙ ከመሞቱ በፊት አሚር ኑርን በጣም ይወደውና ከሌሎች ልጆችም የበለጠ ያቀርበው እንደነበር መረጃዎች ይጠቁማሉ። በዚህም የተነሳ አሚር ኑር ዘወትር ከኢማሙ አጠገብ አይጠፋም ነበር።

ኢማም አሕመድ በ1543 ዓ.ል. በዘንተራ (ወይና ደጋ) ጦርነት ሲገደል አሚር ኑር ከዲል ወንበራ (የኢማሙ ሚስት) ጋር በመሆን አስከሬኑን ካስቀበረ በኋላ ወደ ሀረር ተመለሰ። ከጥቂት ቆይታ በኋላ ዲል ወንበራን ለጋብቻ ሲጠይቃት “የአጎትህን ደም ከተበቀልክልኝ ብቻ ነው የምታገባኝ” አለችው። አሚር ኑርም ቅድመ ሁኔታውን ተቀብሎ ከአጼ ገላውዴዎስ ጋር ለመጋጠም ወደ “ፈጠጋር” (መካከለኛው ኢትዮጵያ) ዘመተ። ከአጼው ጋር ባደረገው ውጊያም በለስ ቀንቶት ድል አደረገ። አጼ ገላውዴዎስም በውጊያው ላይ ሞተ።

አሚር ኑር በድል አድራጊነት ወደ ሀረር ሲገባ ከተማው በከፊል ተቃጥሎና ሱልጣን በረካት ዑመርዲን የሚባለውን የወላስማ ገዥ ጨምሮ በርካታ ሰዎች ተገድለው ጠበቁት። ይህንን ውድመት በከተማዋ ላይ ያደረሰው “ራስ ሐመልማል” የሚባለው የአጼ ገላውዴዎስ የጦር አበጋዝ (የአጼው የአጎት ልጅ) ነበር። አሚር ኑር የከተማዋን መቃጠል ሲያይ አንድ ነገር ማድረግ እንዳለበት አሰበና የከተማዋን ህዝብ “ጌይ ሐምቡርጢ” (የሀረር እምብርት) በሚባለው አካባቢ ለስብሰባ ጠራ። ከዚያም “እንደዚህ ዓይነቱ ድንገተኛ ጥቃት ከተማችንን እንዳያጠፋት ለወደፊቱ ምን ማድረግ አለብን?” የሚል ጥያቄ አቀረበ።

እያንዳንዱ የስብሰባው ተሳታፊ የመሰለውን ተናገረ። አንዳንዶች “የከተማዋን ጥበቃ በእጥፍ መጨመር ይበጃል” የሚል አስተያየት ሰጡ። ከፊሉም “በርካታ መድፎችን ገዝተን በከተማዋ ዙሪያ ብናስቀምጣቸው ይሻላል” አሉ። ይሁንና እነዚህ ሁሉ ለአሚር ኑር አልጣሙትም። በመጨረሻም ሸሪፍ አይደሩስ የሚባል ሰው ተነስቶ “በከተማዋ ዙሪያ የግንብ አጥር ብንገባ ይሻላል” በማለት ተናገረ። አሚር ኑርም በዚህኛው አስተያየት ስምምነቱን በመግለጽ ሁሉም የከተማዋ ነዋሪ ለሃሳቡ ተፈጻሚነት እንዲረባረብ ትዕዛዝ አስተላለፈ። በዚህም መነሻነት ዛሬ “ጁገል” (ጀጎል) የሚባለው የከተማዋ ግንብ ተወለደ።

(አሚር ኑር “ጁገል”ን ያስገነባበትን ዘዴ “ሀረር ጌይ” በተሰኘው መጽሐፌ በበቂ ሁኔታ ጽፌዋለሁ፡፡ ከገጽ133-134 የቀረበውን ገለጻ አንብቡት)፡፡

አሚር ኑር ግንቡን አሰርቶ ካጠናቀቀ ከሁለት ዓመታት በኋላ ሞቷል። አሚሩ የሞተው በ1567 ዓ.ል. የአፍሪቃ ቀንድ ሀገራትን በከፍተኛ ሁኔታ ባጠቃው ታላቅ ረሃብና እርሱንም ተከትሎ በተከሰተው ወረርሽኝ ወቅት ነው። በዚያ አስከፊ የችጋር ወቅት ሰው ሰውን እስከ መብላት እንደደረሰ የታሪክ ድርሳናት ያወሳሉ። ይሁንና ዲል ወንበራ (የአሚር ኑር ባለቤት) ከዚያ መቅሰፍት ተርፋ ከአሚሩ በኋላ ለብዙ ዓመት ኖራለች። ከሞተችም በኋላ ከምትወደው ባለቤቷ አጠገብ ተቀብራለች።

አሚር ኑር ጥንት ሞቷል። ሆኖም “ጁገል”ን የመሰለ ድንቅ ማስታወሻ ትቶልናል። ይህ ግንብ ዛሬም እንደ ጥንቱ ሳይቀየር አለ። ግርማ ሞገስን ተላብሶ በከተማዋ መሃል ላይ ቀጥ ብሎ ቆሟል። እስከ አሁኗ ደቂቃ ድረስ የአሚር ኑርን ታሪክ ይናገራል።
------
አሚር ኑር ያስገነባው ጁገል ጥንታዊ ቅርጹ እና ይዘቱ ሳይቀየር ብዙ የማስዋቢያ እና የጽዳት ስራዎች ተሰርተውለት ለጎብኝዎች ዝግጁ ሆኗል። ይህም ፌዝ እና ማራኪሽ የሚባሉት የሞሮኮ ከተሞች የጎብኝዎችን ቀልብ በሚማርክ መልኩ ከታደሱበት ሁኔታ ጋር የሚመሳሰል ነው።

የሀረሪ ህዝብ ክልላዊ መንግሥት እና የሀረሪ ባህል፣ ቅርስ እና ቱሪዝም ቢሮ ባለፉት ሁለት ዓመታት ጁገል ጎብኝዎችን የበለጠ በሚስብ መልኩ ለማሳመር ባሳዩት ከፍተኛ እንቅስቃሴ በጣም ይደነቃሉ። እኛም ወደ ሀረር ሄደን ይህንን ውድ ቅርስ መጎብኝት እና ለሌሎች የማስተዋወቅ አለብን።
-------
አፈንዲ ሙተቂ
ታሕሳስ 16/2016
-----
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።

You may join my telegram channel here

https://t.me/afandishaHarar

2,154

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

26 Dec, 13:05

(ከላይ ከቀረበው ጽሑፍ የቀጠለ)

እያልን እንዘፍናለን፡፡ አደሜ ይናደድና ስፌቱን ትቶ እኛን ያባርራል፡፡ ከዚያም የስፌት መኪናው ወደ ተቀመጠበት ይመለሳል፡፡ ከጥቂት ቆይታ በኋላ ግን እንደገና ተሰባስበን እንመጣና ከፊቱ ቆመን “ወጀላቴ… ወጀላቴ…” እያልን እንዘፍናለን፡፡ አደሜም እንደፈረደበት ከመቀመጫው ተነስቶ ያባርረናል፡፡ እንዲህ እያደረግን ቀኑን ሙሉ በንዴት እንዲቃጠል እናደርገዋለን (አላህ ይቅር ይበለን መቼስ!… ልጅነት የማያደርገው ነገር የለም!)፡፡

በኋላ ጎረመስኩ፡፡ በ1989 የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ተማሪ ሆንኩ፡፡ በዚያው ዓመት ሻፊ አብዱላሂ በዳሶ የሚባል አማቻችን (የአክስቴ ባል) ከሳዑዲ ዐረቢያ መጣ፡፡ እናም አንድ ቀን ከርሱ ጋር ቁጭ ብለን ሳለ ያንን የአደሜን ዘፈን ከነሙሉ ግጥሙ ለቀቀው፡፡ “አጃዒብ!” ብዬ አደመጥኩት፡፡ “ይህ አሁን የዘፈንከው የእውነት ዘፈን ነው? ወይንስ አንተ ራስህ ፈጥረኸው ነው?” ብዬ ጠየቅኩት፡፡ የሸንተም ሹቢሳ ዘፈን መሆኑን ነገረኝና ሙሉ ግጥሙን አስጨበጠኝ፡፡ በዚያች ቅጽበት አደሜ ትውስ አለኝ፡፡ ልጅነታችን በከንቱ እንደሸወደን ተገለጸልኝ፡፡

አንዳንዴ ትንንሽ ነገሮች ያስገርሟችኋል አይደል? እኔን ካስገረሙኝ ትንሽዬ ነገሮች መካከል አንዱ ያ አደሜን “እንደውክበት” የነበረው የልጅነት ጨዋታችን ነው፡፡ ለኛ የአደሜ የግል ፈጠራ ይመስለን የነበረው ዘፈን የታላቅ ሰው ውድ ስራ በመሆኑ በጣም ነበር የተደነቅኩት፡፡ ሸንተም ሹቢሳን ከልጅነቴ ጀምሮ ባውቀውም ሻፊ እስኪያስረዳኝ ድረስ ያ ዘፈን የአደሜ የግል ጨዋታ ይመስለኝ ነበር፡፡ ከአንድ ዓመት በኋላ ደግሞ ቀመር ዩሱፍ ዘፈኑን ባማረ ሁኔታ ተጫውቶት ሰማሁት፡፡ በ1997 ደግሞ ሸንተም ሹቢሳ ራሱ በድጋሚ ተጫወተው፡፡

እንግዲህ ይህንን የልጅነት ትዝታ ጥሎብኝ ያለፈ ስራ የሰራልን ሸንተም ሹቢሳ ነው፡፡ ሸንተም ሹቢሳን ያስገኘችው ደግሞ ውዲቷ ድሬ ዳዋ ናት፡፡ ከዋክብት መፍጠር የማያልቅባት ቀሽቲ ከተማ!
----
አፈንዲ ሙተቂ
(ኡመተ ፈናን ኡመተ ቀሽቲ ዲሬዳዋ ከተሰኘው መጽሐፌ የተወሰደ ነው)
ሰኔ 2006

2,039

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

26 Dec, 13:05

“ሸንተም ሹቢሳ”- ያልተዘመረለት አንበሳ
------
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
-----------
ከአንጋፋ አርቲስቶቻችን መካከል አንዱ ሙሐመድ ኢብራሂም ወዳይ ነው፡፡ ሆኖም ሰውዬውን በዚህ ስም የሚያውቀው ሰው ብዙም አይደለም፡፡ እኔም ይህንን ስም የጠቀስኩት እናትና አባቱ ያወጡለት መጠሪያው መሆኑን ልነግራችሁ በመፈለጌ ነው እንጂ እናንተ በምታውቁት ስም “ሸንተም ሹቢሳ” ብዬ ልጠራው እችል ነበር፡፡

አዎን! ሸንተም ሹቢሳ አንጋፋ አርቲስት ነው፡፡ ይህ ኮከብ የተወለደው በድሬ ዳዋ ከተማ ነው፡፡ የወጣትነት ዕድሜውንም እዚያው ነው ያሳለፈው፡፡ ቀልቡ በሙዚቃ የተሳበው ገና ወጣት ሳለ በ1940ዎቹ ነው።

የአፍረን ቀሎ ቡድን አንጋፋ አባልም ነበር፡፡ ሸንተም ሹቢሳ ገጣሚ፣ ዜማ ቀማሪና የስነ-ቃል ሊቅም ነው፡፡ አርቲስት ሸንተም ከሌሎች አርቲስቶች የሚለየው ከዘፈኖቹ መካከል ለሚበዙት ዜማና ግጥም የደረሰው እርሱ ራሱ በመሆኑ ነው፡፡ ሌሎች ዘፋኞችም የርሱን ዘፈኖች እየወሰዱ ተጫውተዋቸዋል፡፡

ለምሳሌ ሐመልማል አባተ የሸንተምን ዘፈኖች በመዝፈን ትታወቃለች፡፡ ከነርሱም መካከል በጣም ዝነኛው “ኪያ ኪያ” የተሰኘው ነው፡፡ ሌላው ደግሞ “ቦና ሀረርጌ” የተሰኘው ነው፡፡ እስቲ “ቦና ሀረርጌ”ን ላስታውሳችሁ (ዘፈኑን ሸንተም የተወጫተው “ቦንቱ ሀረርጌ” በማለት ነበር፤ በመሆኑም “ቦንቱ ሀረርጌ” ወደሚለው ቀይሬዋለሁ)፡፡

Gamnomni khee ajabaa arjomni khee jaalalaa
Miidhagni keetis daran dhaabbatni khee waatola
Khabajaa fi arjoomummaa hundaatu sirrati wal-gaha
----
Miidhagni kee honga hinqabu
Boontuun Harargee naaf lubbuu
Bareedni kee hammanaa hammasi
Je’ee himuu hindandayu
----
በአማርኛ ለመፍታት ብንሞክረው እንዲህ ሊሆን ይችላል (ቃል በቃል አልተረጎምኩትም)፡፡

አርቆ ማሰብሽ አጃዒብ ነው፤ ችሮታሽም ፍቅር ነው
ውበትሽ ከዚያም ይበልጣል፣ ቁመናሽማ ልዩ ነው
ክብርና ለጋስነት ሁሌ ባንቺ ላይ ነው የሚሰባሰበው፡፡
---
ውበትሽ እንከን የለውም
የሀረርጌ ጉብል ነፍሴ ናት
ቁንጅናሽ እንዲያ ነው እንዲህ ነው
ብሎ መናገር ለምላሴ ተሳናት
---
በ1960 ገደማ ሸንተም ሹቢሳ ከጥቂት ጓደኞቹ ጋር ወደ መካከለኛው ምስራቅ ተሰደደ፡፡ በኋላም ከጓደኞቹ ጋር የኃይለ ሥላሴን መንግሥት በትጥቅ ትግል የመጣል እቅድ ወጥኖ በሰሜን ሶማሊያ በኩል ወደ ሀገር ቤት በመመለስ ላይ ሳለ በሶማሊያ ወታደሮች ተያዘ፡፡ የሶማሊያው ፕሬዚዳንት ዚያድ ባሬ በነበረው የመስፋፋት ምኞት የሀረርጌ ኦሮሞ “ሶማሌ አቦ” ነው በማለት ሲያካሄደው የነበረውን ፕሮፓጋንዳ እንዲቀበሉና በሶማሊያ ስም እንዲታገሉ ጠየቃቸው፡፡ ሸንተም ሹቢሳ እና ጓደኞቹ ግን ተቃውሞአቸውን ፊት ለፊት ገለጹለት፡፡ በዚህም ምክንያት ሸንተምና ጓደኞቹ ለአምስት ዓመታት በስመ-መጥፎው የማንዼራ እስር ቤት ታስረዋል (ይህ እስር ቤት በአሁኑ የሶማሊላንድ ሪፐብሊክ ውስጥ ነው የሚገኘው)፡፡

ሸንተም ሹቢሳ ከእስር ከወጣ በኋላ ወደ ሀገር ቤት ተመልሶ የዚያድ ባሬን ፕሮፓጋንዳ “ገዋን ሂንዸለቲን” በተሰኘው ዘፈኑ አምርሮ ተችቶታል፡፡ ይሁንና በሀገር ቤትም በሰላም ለመኖር አልታደለም፡፡ የደርግ የአፈና አገዛዝ የፈጠራ ስራውን በነጻነት እንዲሰራ ስላልፈቀደለት በቅድሚያ ወደ ጅቡቲ ተሰደደ፡፡ በ1980ዎቹ ደግሞ ወደ አውስትራሊያ ተሻገረ፡፡ ከዚያን ጊዜ ጀምሮ በሀገረ አውስትራሊያ ነው የሚኖረው፡፡

------
ከሸንተም ሹቢሳ ዘፈኖች መካከል ዘወትር የማልረሳው አንድ ዘፈን አለ፡፡ ይህ ዘፈን በዜማና ግጥሙ ውህደት በጣም ውብ የሚባል ነው፡፡ እስቲ ግጥሙን አንዴ ልጻፍላችሁ!

Naaf si uume siif na uume nu lachuu wal-duraa
Hamdi gooytaa nu ciqqaawe Rabbi foon tokkorraa
-----
Ani aaree dallansuudhaan yoon dufee gama khee
Kokofleetin of wallaala agarraan fuula khee
-----
Ani si qofan jiruu tiyyaaf filadhe
Ani simalee ani simalee
Ani simalee je’ee durin khakhade
---
የዚህ ማራኪ ጣዕመ ዜማ ደራሲ በሸንተም ሹቢሳ ራሱ፡፡ ትርጉሙም እንዲህ ነው፡፡
---
ለኔ ነው የፈጠረሽ ላንቺው ነው የፈጠረኝ
ሁለታችንም አንድ አምሳያ፡፡
ካንድ ስጋ ቆርሶ የሰራን አንድዬ ይመስገን
የሌለው እኩያ፡፡
---
በጣም ተናድጄ ወዳንቺ ብመጣ መልኬን አጠልሽቼ
ወዲያው ስቄ እረሳዋለሁ ፊትሽን አይቼ
---
አንቺን ብቻ ነው ለህይወቴ የመረጥኩት
ድሮ ነው “ካንቺ በቀር” ካላንቺ በቀር
ብዬ የማልኩት፡፡
---
ይህንን ጨዋታ የማስታውሰው ለምን መሰላችሁ? የልጅነት ትዝታ አለኝ፡፡ የደጉ ዘመን ማስታወሻ!!

የከተማችን (ገለምሶ) ዋነኛ የገበያ ቀን ማክሰኞ ነው፡፡ በዚህ ቀን በመላው የሀብሮ አውራጃ የሚኖሩ ገበያተኞች ለግብይት ይመጣሉ፡፡ እቃ የሚሸጠው፣ ቡና የሚገዛው፣ ከብት የሚሸጠው ወዘተ.. ሁሉም ይመጣል፡፡ ከዚህ ለየት የሚሉ ሰዎች ደግሞ አሉ፡፡ የስፌት መኪናቸውን በመኪና አስጭነው የሚመጡ! እነዚህ ልብስ ሰፊዎች የከተማዋ ነዋሪ ከሆኑ ሌሎች ልብስ ሰፊዎች የሚለዩት ለዚያች አንድ ቀን ብቻ ወደ ገለምሶ የሚመጡ በመሆናቸው ነው፡፡ በማክሰኞ ቀን በጠዋቱ ላይ የስፌት መኪናቸውን አስጭነው ከች ይላሉ፡፡ ከገጠር አካባቢዎች የሚመጡት ወገኖቻችንን ልብሶች ሲሰፉ ይውላሉ፡፡ በአስራ ሁለት ሰዓት ሰዓት ገደማ ያገኙትን ሲሳይ ይቋጥሩና ወደ መጡበት ይመለሳሉ፡፡

ከነዚያ ልብስ ሰፊዎች አንዱ “አደሜ” ይባላል፡፡ አደሜ ወደ ገለምሶ የሚመጣው ከመቻራ ከተማ ነው፡፡ ጧት የስፌት መኪናውን ያስጭንና ከች ይላል፡፡ በከተማችን መሀል ላይ ከሚገኘው የአቶ ማማ ዩሱፌ መደብር ስር ገበያተኞችን ይጠብቃል፡፡ ገበያተኞቹ ሲመጡለት የተለያዩ ብትን ጨርቆችን ይቀበላቸውና ሲሰፋላቸው ይውላል፡፡ ምሽት ላይ ስራውን አጠናቅቆ ወደ መቻራ ይመለሳል፡፡

ታዲያ አደሜ ልብሱን ሲሰፋ በአፉ ዝም አይልም፡፡ ቀኑን ሙሉ ሲዘፍን ነው የሚውለው፡፡ ዘፈኑ ደግሞ አንድ ብቻ ነው፡፡ እርሱኑ ነው የሚደጋግመው፡፡ ደግሞም በከፍተኛ ተመስጦ እየጮኸ ነው የሚዘፍነው፡፡ ሆኖም እኛ ታዳጊዎቹ የዘፈኑን ግጥም ስለማናውቀው “ወጀላቴ….ወጀላቴ…” የሚል ቃል የሚደጋግም ይመስለን ነበር፡፡ በመሆኑም “ወጀላቴ” የሚል ቅጽል አወጣንለት፡፡

በዚያ ወርቃማ ዘመናችን ማክሰኞ ዕለት በጣም ነበር የሚናፍቀን፡፡ ማክሰኞ እንዲናፍቀን ከሚያደርጉት ምክንያቶችም አንዱ ማራኪው የአደሜ “ወጀላቴ” ጨዋታ ነው፡፡ እናም በማክሰኞ ዕለት ከእኩለ ቀን በኋላ የአንድ ሰፈር ልጆች ተሳበስበን ወደ ማማ ዩሱፌ መደብር መሄድ የዘወትር ተግባራችን ነበር፡፡ በመጀመሪያው ላይ የአደሜን ዘፈን ከመስማት በስተቀር ሌላ ተንኮል አልነበረብንም፡፡ በሂደት ግን ተንኮል ለመድን፡፡ ከአደሜ ፊት እንቆምና ከፍ ባለ ድምጽ

“ወጀላቴ… ወጀላቴ…
ወጀላን… ወለጃቴ…
አለለ ለላ!…አለለ..ለላ”

2,056

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

25 Dec, 16:08

The Most Famous Eritrean
------
Yes! This picture is among the widely circulated iconic images that were shot in the continent of Africa. And due to the promotional efforts made by the fomer Ethiopian Tourism Commison, the boy you see on the picture remanied one of the most popular faces among Ethiopians and Eritreans living in their countries and abroad.

The picture was taken by a retired National Geographic journalist called P. Blair in 1966. It was around the Eritrean town of Teseney that Mr Blair took this image. And the boy belonged to Beni Amir, the largest tribe of the Tigre Ethnic group (Beni Amir isn't his name as many peoples ascribe to him; he belongs to Beni Amr tribe).

Apart from these few information, the details about this famous boy is not well known. My trial to study about him brought only three additional information.

1. His name is Mohammed Omar Hamid. He was a son of a great Sheikh of West Eritrea.

2. He has a daughter who used to live in Kassala city of Sudan.

3. He died in 1989.

2,171

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

25 Dec, 13:12

የሀገር ባለውለታው አረፉ!
-----
አንጋፋው ምሁር፣ የሰብዓዊነት አባት፣ የድሆችና ድኩማን ተንከባካቢውና የኢትዮጵያ የቁርጥ ቀን ልጅ አቶ ሽመልስ አዱኛ አርፈዋል።

በቀድሞው የሀረርጌ ክፍለ ሀገር፣ በጅጅጋ ከተማ የተወለዱት አቶ ሽመልስ አዱኛ ሀገራችንን በሰራተኛ እና ማህበራዊ ጉዳይ ሚኒስትርነት፣ በኢትዮጵያ ቀይ መስቀል ማህበር ፕሬዚዳንትነት እና በኢትዮጵያ ቅርስ ባለአደራ ማህበር ሊቀመንበርነት አገልግለዋል። ይሁንና አብዛኛው የኢትዮጵያ ሕዝብ እርሳቸውን የሚያስታውሰው የእርዳታ ማስተባበሪያ እና ማቋቋሚያ ኮሚሽን ኮሚሽነር ሆነው በሰጡት ታላቅ አገልግሎት ነው።

RIP the great man.
May condolences to his family, friends and all Ethiopians.

2,370

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

24 Dec, 18:35

ለገለምሶ እና ለጭሮ ልጆች፣ እንዲሁም ለመላው የኢትዮጵያ ሕዝብ የቀረበ ጥሪ
------
ጉዳዩ: የመምህር አናኒያ ኃይለየሱስን ሕይወት እንድንታደግ ስለመጠየቅ
-----
ከ1977-1983 ባሉት ዓመታት በገለምሶ ከፍተኛ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት፣ ከ1983- ወዲህ ደግሞ ጭሮ በሚገኘው የጨርጨር አጠቃላይ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ሂሳብ (Mathematics) ያስተምር የነበረው መምህር አናኒያ ኃይለየሱስ በብቃቱ፣ በታታሪነቱ እና በዲስፕሊን አጥባቂነቱ የተመሰከረለት ጎምቱ ምሁር ነበር። በዚህም በተደጋጋሚ ጊዜ በሁለቱ ትምህርት ቤቶች አስተዳደር፣ በሀብሮ አውራጃ ትምህርት ጽ/ቤት እና በምዕራብ ሀረርጌ ዞን ትምህርት መምሪያ፣ እንዲሁም በተማሪዎቹ በተደጋጋሚ ጊዜያት ተሸልሟል።

ገና የአንደኛ ደረጃ ተማሪ እያለን ታላላቆቻችን ስለመምህር አናኒያ ጉብዝና ሲያወሩልን "እኔስ መቼ ነው ሃይስኩል ገብቼ የእርሱ ተማሪ የምሆነው?" የሚል ምኞት ውስጥ እንገባ ነበር። የአናኒያ የሂሳብ ማስተማር ችሎታ በሰፊው የተነገረለት ከመሆኑ የተነሳ የሂሳብ ችሎታ ያላቸውን ፈጣን ተማሪዎች በእርሱ ስም "አናኒያ" እያሉ መጥራትም ተጀምሮ ነበር (እኔ አፈንዲ ሙተቂ በዚህ ረገድ የማስታውሰው ከአርሲ-መጥቶ በገለምሶ ከተማ ይማር የነበረውን ኢብራሂም ሙስጠፋ የተባለውን ጎበዝ ልጅ ነው። ይህ ልጅ ከዋናው ስሙ ይልቅ "አናኒያ" በሚለው ስም ይታወቅ ነበር)።
-------
ያ ጎበዝና ታታሪ መምህር በአሁኑ ጊዜ አደገኛ የሆነ የጤና እክል ገጥሞታል። ያ ጎበዝ መምህር በአሁኑ ጊዜ በስትሮክ ተመትቶ በአዳማ አጠቃላይ ስፔሻላይዝድ ሆስፒታል እየታከመ ነው። ያ ብዙ ሺህ ተማሪዎችን አስተምሮ ለቁም ነገር ያበቃው ባለ ብሩህ ጭንቅላት መምህር በአሁኑ ጊዜ የ አልጋ ቁራኛ ሆኖ በአሳዛኝ ሁኔታ ውስጥ ይገኛል።

መምህር አናኒያ አሁን በጡረታ ላይ ነው ያለው። ካጋጠመው የStrok ስብራት አንጻር ለህክምና የሚያስፈልገው ክፍያ በእርሱ አቅም የሚቻል አይደለም። በተጨማሪም ህክምናው እዚህ የማይቻል ከሆነ ወደ ውጪ ተልኮ ሊታከም እንደሚገባ እና ለዚህ የሚያስፈልገው ቅድመ-ዝግጅት ከወዲሁ እንዲጀመር እየተነገረ ነው።

ስለሆነም መምህር አናኒያ በገለምሶ እና በጭሮ ያስተማራችሁ ልጆች፣ በገለምሶ እና በጭሮ እርሱን የምታውቁትና ልጆቻችሁንና ወንድሞቻችሁን ያስተማረላችሁ ሰዎች፣ እንዲሁም አቅሙ ያላችሁ ማንኛችሁም የሀገራችን ተወላጆች በአንድነት ተረባርበን የዚህን ታላቅ መምህር ሕይወት እንድናተርፍ የአክብሮት ጥሪያችንን እናስትላልፋለን።
-----
የህይወት አድን ድጋፋችሁን በሚከተለው የባንክ ሂሳብ መላክ ትችላላችሁ።

Anania Haileyesus
Commercial Bank of Ethiopia
Account Number: 1000023701719
-------
ለምታደርጉት ድጋፍ ሁሉ ፈጣሪ ምንዳውን ይክፈላችሁ።
የድጋፍ አስተባባሪው ግብረ-ኃይል
----
እባካችሁ ሌሎች ሰዎች እንዲያዩት ሼር አድርጉት።

2,533

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

24 Dec, 16:11

አክስቶቼ እና ላሞቻቸው
-----
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
------
በፎቶው ላይ ከኔ ጎን ቆመው የሚታዩት ሁለት ባልቴቶች አሚና ኢብራሂም (በቀኝ) እና ሐኒፋ ሼኽ ሙሐመድ ረሺድ ይባላሉ፡፡ “ሐኒፋ” የአባቴ እህት ስትሆን መላው ዘመዶቿ እና የሰፈሩ ህዝብ “አዴ” እያለ ነው የሚጠራት፡፡ ከዚህ ቀደም “ኦነግ እና ኢህአዴግ በአንድ ቀን ጦርነት” በሚል ርዕስ በጻፍኩት ጽሑፍ ያወጋኋችሁ ጦርነት የተጀመረው በርሷ ግቢ ውስጥ ነው፡፡ አሚና ኢብራሂምም የስጋ ዘመዴ ናት፡፡ ይሁንና አያቴ (ሼኽ ሙሐመድ ረሺድ) ያገቧት የመጨረሻ ሚስት እርሷ በመሆኗ የሼኽ ሙሐመድ ረሺድ ልጆች “አዮ አሚና” እያሉ ነው የሚጠሯት፡፡ እኛም የአባቶቻችንን ልማድ በመከተል “አዮ አሚና” እያልን እንጠራታለን፡፡

እነዚህ አክስቶቼ ልጅ በነበርኩበት ዘመን በርካታ ከብቶች ነበሯቸው፡፡ በግቢዎቻቸው ጥግም ለከብቶች የተሰሩ ሰፋፊ በረቶች ነበሯቸው፡፡ ባለፈው በጥቅምት ወር 2008 ስዘይራቸው ግን የሁለቱም በረት በቦታው አልነበረም፡፡ “ከብቶቹ ወዴት ጠፉ?” ብዬ ስጠይቃቸው ልዩ ልዩ ምክንያቶችን ዘረዘሩልኝ፡፡ ዋነኛው ምክንያታቸው “ድሮ የግጦሽ ስፍራ የነበሩት መስኮች በሙሉ ወደ እርሻ ማሳነት ተቀይረዋል፤ ስለዚህ ከብቶቹን ለማብላት ወደ ሩቅ ስፍራዎች መሰማራት ግድ ይላል፤ አሁን ባለው ሁኔታ ግን ያንን ማድረግ አንችልም፤ በመሆኑም ከብቶቹን ለመሸጥ ተገደድናል” የሚል ነው፡፡ ምክንያታቸው አሳማኝ ቢሆንም ከሁለቱ ቤቶች እንደ ድሮው ትኩስ ወተት በ“ቀቤ” ለመጠጣት ባለመቻሌ አዘንኩ! እስቲ ስለነዚያ ከብቶች ያለኝን ትዝታ በትንሹ ላውጋችሁ፡፡
*
በዚያ ዘመን በሰፈሩ የሚኖረው እያንዳንዱ ቤተሰብ ጥቂት የማይባሉ ከብቶች ነበሩት፡፡ በዘመኑ ወግ መሰረት ሴት ከብቶች (ላም እና ጊደር ) እና ጥጆች ባለቤትነታቸው የእመወራዎች ነው፡፡ ከነዚያ እመራዎች ሁሉ በከብቶች ብዛት የምትበልጠው ደግሞ “አዮ አሚና” ነበረች፡፡ በበረቷ ከሚያድሩት ላሞች መካከል በአንድ ጊዜ የሚታለቡት ብቻ አስራ አምስት ያህል ይሆናሉ፡፡ በመሆኑም ከቤቷ ወተት፣ ቅቤ እና እርጎ ጠፍተው አያውቁም፡፡ አያቴን ሊዘይሩ ለሚመጡ እንግዶች የሚቀርበው “ሆጃ” የሚፈላው በአብዛኛው ከርሷ ቤት በሚታለበው ወተት ነበር፡፡ ልጆች በቤታቸው እንጀራ እና ቂጣ ብቻ አግኝተው ማባያ ሲያጡ ወደርሷ ይመጡና ወተትና እርጎ ይጠይቃሉ፡፡ ለልጃገረዶችም ጸጉራቸውን የሚሰሩበትን ቅቤ ትሰጣቸው ነበር፡፡

በዘመኑ ወግ መሰረት ከብቶችን በስም እየለዩ መጥራት የተለመደ ነው፡፡ ታዲያ ለከብቶች የሚሰጠው ስም በአብዛኛው የከብቱን ቀለም እና ቁመና የተከተለ ነው፡፡ የ“አዮ አሚና” ስም አሰያየም ግን ከዘመኑ ልማድ ወጣ ያለ ነው፡፡ “መጋል” እና “ጉራቻ” ከተሰኙት ሁለት ላሞች በስተቀር ሌሎቹ ከብቶች ለየት ባሉ ስሞች ነበር የሚጠሩት፡፡ ለምሳሌ “ደንገሹ”፣ “ኩሜ”፣ “ባቲ”፣ "መገርቱ" ፣ “ሂና” “ኩሊ”፣ “ኩሪ”፣ "ዱኮ" ወዘተ…. በመሳሰሉ ስሞች የሚጠሩ ከብቶች ነበሯት፡፡ ስያሜዎቹን እንዴት እንደምታወጣቸው አላውቅም፡፡ ታዲያ አዮ አሚና ከብቶቿን ስታነጋግራቸው ዋዛ እንዳትመስላችሁ!! እያንዳንዱን ከብት እያከከችው እንደ ሰው ልጅ ታዋራው ነበር፡፡
*
የአዴ (ሐኒፋ ሼኽ ሙሐመድ ረሺድ) ከብቶች በብዛት የአሚናን ያህል አይደሉም፡፡ ይሁንና ከሰፈሩ ከብቶች ሁሉ ለኔ በጣም የሚታወሱኝ እነርሱ ነበሩ፡፡ ምክንያቱም ነፍስ ካወቅኩ በኋላ ወደሰፈሩ በምሄድበት ወቅት የማርፈው እርሷ ዘንድ ስለሆነ ነው፡፡

ከነዚያ ከብቶች መካከል በጣም ቁጡዋ “ዳለቲ” ትባላለች፡፡ “ዳለቲ” ቀንድ የላትም፡፡ ሆኖም በድቡልቡል ጭንቅላቷ በቴስታ “ገጭ” እያደረገችን ከመሬት ላይ ትፈጠፍጠን ነበር፡፡ ከልጅነት እስከ ጉልምስና ዘመኗ ድረስ የምታውቃት አክስቴ እንኳ ቀኑ ሲመሽ ዳለቲን ይዛ በማደሪያ ስፍራዋ ላይ አስራ አታውቅም፡፡ “ዳለቲ” የማትነካቸው ሁለት ልጆችን ብቻ ነው፡፡ አንደኛው ሙሐመድ አሕመድ (ነጋሺ) የሚባለው የራሷ (የአክስቴ) ልጅ ሲሆን ሌላኛው “ናጂ በደው” ይባላል፡፡ ስለዚህ ዳለቲን ለማሰር ከተፈለገ እነዚያ ልጆች የግድ መገኘት ነበረባቸው፡፡
“ዳለቲ”ን የወደለቻት “ጋሬ” የምትባል ላም ናት፡፡ ይህቺ ጋሬ “ጄብሎ” የተሰኘ ሌላ ላምም ወልዳለች፡፡ ታዲያ ይህቺ “ጄብሎ” በውጊያ እናቷን ታሸንፋታለች፡፡ አክስቴ የቡና አተላ (ረጃ) እና ድርቆሽ ለጋሬ በምትሰጥበት ጊዜ “ጄብሎ” እያባረረቻት ትነጥቃለች፡፡ ሆኖም “ጄብሎ” ምንም ቀንድ ያልነበራትን ዳለቲን አትችላትም፡፡ በመሆኑም ዳለቲ ከእናቷ አፍ ድርቆሹን የነጠቀችውን “ጄብሎ”ን ታባርርና ለራሷ መብላት ትጀምራለች፡፡ ይሄኔ ግን የድርቆሹ የመጀመሪያ ባለቤት የሆነችው “ጋሬ” ከተፍ ትላለች! ምክንያቱም እርሷ ጄብሎን ባትችላትም ቀንዳ አልባ ለሆነችው ዳለቲ ትበረታለችና! እናም ከጅምሩ ለርሷ የተሰጠውን ድርቆሽ ያስመለሰችው “ጋሬ” ዘና ብላ መመገብ ትጀምራለች፡፡ ይሁንና ምንም ያህል ሳይቆይ “ጄብሎ” እንደገና ከተፍ ትልና እንደለመደችው “ጋሬ”ን በማባረር ድርቆሹን መብላት ትጀምራለች፡፡ አንድ ጊዜ ያህል ዋጥ ካደረገች በኋላ ግን “ዳለቲ” ከተፍ ትልና ድርቆሹን ትነጥቃታለች፡፡ “ዳለቲ” መብላት ስትጀምር ደግሞ እንደገና “ጋሬ” ትመጣለች፡፡ እንደገና “ጄብሎ”፤ እንደገና “ዳለቲ”፤ እንደገና “ጋሬ”!
አክስቴ ለሶስቱ ከብቶች በተለያየ ቦታ ድርቆሽ ብታስቀምጥላቸው እንኳ ላሞቹ ጥላቸውን አይተውም፡፡ አንደኛው ከብት ለርሱ የተሰጠውን ከማላመጥ ይልቅ ሌላኛውን ነጥቆ መብላቱ ያስደስተዋል፡፡ ስለዚህ አክስቴ የከብቶቹን ጥል ለማስቀረት ሌላ ዘዴ ፈጠረች፡፡ ላሞቹ ከማደሪያቸው ሳይፈቱ ድርቆሽና ውሃቸውን መስጠት!! በዚህ ዘዴ ሁሉም ተስተካከለ፡፡ ሆኖም አንዳንዴ አክስቴ በቤቷ በሌለችበት ጊዜ የአክስቴ ልጆች የሶስቱን ከብቶች ጥል ለማየት ሲሉ ብቻ መመሪያውን እየጣሱ ከብቶቹን ይፈቷቸው ነበር፡፡ እናም ጋሬ፣ ዳለቲ እና ጄብሎ ለረጃ እና ለድርቆሽ ሲሉ እየተቁነጠነጡ ውጊያ ይገጥማሉ፡፡

ይህ የሶስቱ ላሞች ጥል ለረጅም ጊዜ ሲገርመኝ ነበር፡፡ አንዱ ከብት አንደኛውን ብቻ ይችለዋል፤ ሌላኛውን ለማባረር ግን ወኔ የለውም፡፡፡ ይህ ሊሆን የቻለው እንዴት ነው…? ሁለቱንም ላሞች የወለደችው “ጋሬ” ሌሎቹን ማሸነፍ ያልቻለችበት ምክንያትስ ምንድነው…? ቀንድ ያላት “ጄብሎ” ቀንድ አልባዋን “ዳለቲ”ን የምትፈራበት ምክንያትስ ምንድን ነበር….?

መልሱን በጭራሽ አላውቀውም!! ይሁንና በኋለኛው ህይወቴ ተመሳሳይ አጋጣሚዎችን በማይበት ጊዜ ሁሉ የነዚያ ከብቶች ጥል ወደ አዕምሮዬ ይመጣል፡፡
*
የአዴ” (አክስቴ) ከብቶች የሚጠሩባቸው ስሞች ከአዮ አሚናም ይበልጥ ያስገርማሉ፡፡ ለምሳሌ ከላይ የጠቀስኳት “ጋሬ”ን እና “ጋሬ” የወለደቻቸውን ብቻ በስም ላስተዋውቃችሁ፡፡

በሀረርጌ ኦሮሞ ባህል መሰረት “ጋሬ” የሚባለው ሰውነቱ በጥቁር ወይም ቀይ ቆዳ ተሸፍኖ በጭንቅላቱ ላይ ብቻ ነጭ የሆነ ከብት ነው፡፡ “ጋሬ” ግን ሙሉ በሙሉ ቀይ ነበረች፡፡ በዚህ ረገድ ከሌሎች ጋሬዎች ሁሉ የተለየችው እርሷ ብቻ ነበረች፡፡ አክስቴ ለምን ከህዝቡ ልማድ ውጪ ለላሚቱ “ጋሬ” የሚል ስም እንዳወጣች ስጠይቃት “ጋሬ የእናቷ ስም ነበር፤ እናቷን በጣም እወዳት ነበር፤ ብዙ ወተት ያለስስት የሰጠችኝ ላም ናት፤ ነገር ግን የአባ ጎርባ በሽታ ገደለብኝ፤ ስለዚህ እርሷን ለማስታወስ ብዬ ለልጇ “ጋሬ” የሚል ስም አወጣሁ” አለችኝ፡፡

1,667

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

24 Dec, 16:11

“ጋሬ” የወለደቻት የመጀመሪያ ከብት “ቤጆ” ትባላለች፡፡ “ፔጆ 404” የምትባለው የቤት መኪና “ፋሽን” በነበረችበት ዘመን ስለተወለደች ነው እንዲህ ተብላ የተጠራችው፡፡ ሁለተኛዋ ቀንድ አልባዋ “ዳለቲ” ናት፡፡ ይህችኛዋ በቀለሟ “ዳለቻ” ስለነበረች ነው እንዲያ የተባለችው፡፡ ሶስተኛዋ “ጄብሎ” ናት፡፡ አክስቴ ስሙን ከየት እንዳመጣችው አላውቅም፡፡ ሆኖም ወደ ከተማ መጥታ “ጀብሎ” የሚባሉ ሲጋራ አዟሪዎችን ካየች በኋላ ስሙን ለከብቷ እንዳወጣችው እጠረጥራለሁ፡፡ አራተኛው “ሌንጮ” ይባላል፡፡ ይህኛው ወይፈን ነው፡፡ “ሌንጮ” በልጅነቱ የተለየ ስም የነበረው አይመስለኝም፡፡ በሂደት ግን የሰፈሩን በሬዎች እየገጠመ ስላሸነፋቸው “ሌንጮ” የሚለውን ስም አግኝቷል (“ሌንጮ” በአማርኛ “አንበሳው” እንደማለት ነው)፡፡

አምስተኛዋ “ዲምቱ” ትባላለች፡፡ “ቀዮ” እንደማለት ነው፡፡ ይህቺኛዋ “ኦነግ እና ኢህአዴግ በአንድ ቀን ጦርነት” በሚል ርዕስ በተጻፈው ተከታታይ ጽሑፍ ውስጥ ያስተዋወቅኳችሁ ላም ናት፡፡ በዕለቱ በግቢው ከነበሩት ከብቶች መካከል በጥይት ተመትታ ለመሞት የበቃችው እርሷ ብቻ ናት፡፡ ስድስተኛዋ አንዲት ብስል ቀይ ጥጃ ናት፡፡ ይህቺኛዋ “ደሃቦ” የሚል ስም የነበራት ሲሆን ስሙን የሰጣት ደግሞ በወቅቱ ከብቶቹን ያግድ የነበረው “ሙሐመድ አሕመድ” (ነጋሺ) የተባለው የአክስቴ ልጅ ነው፡፡ ሆኖም በዚህ ስም ላይ ከባድ ውዝግብ ተቀስቅሷል፡፡ ነገሩ እንዲህ ነው፡፡
ስያሜው በቅድሚያ የተሰጠው ከቢር ያሕያ የተባለ የአክስቴ ጎረቤት ለወለዳት አንዲት ቀይ ልጅ ነው፡፡ መሐመድ አሕመድ ግን ስሙ በጣም ደስ አሰኘውና በዚያው ሰሞን “ጋሬ” ለወለደቻት ጥጃ ሸለማት፡፡ የከቢር ያሕያ ሚስት ይህንን ስትሰማ ተቆጣች!! “እንዴት በልጄ ስም ከብቱን ይጠራል?” በማለት መንደሩን ቀወጠችው፡፡ መሐመድ አሕመድ ጥጃዋን በዚያ ስም መጥራቱን እንዲተው ቢነገረው “እምቢ” አለ፡፡ አክስቴ ብትለምነው፣ ብታስፈራራው፣ ብትገርፈው ልጁ በእምቢታው ጸና፡፡ የከቢር ያህያ ሚስት አክስቴ “ሆን ብላ ያደረገችው ነው” ባይ ሆነች፡፡ አክስቴ ሐቁን ብታስረዳት በጭራሽ አልሰማ አለች፡፡ በመጨረሻም ሽማግሌዎች በነገሩ ገብተው መሐመድን ገሰጹት፡፡ መሐመድም ለጊዜው ግሳጼውን የተቀበለ መሰለ፡፡ ነገር ግን በዚያ ስም ፍቅር ስለተለከፈ አንድ መላ ፈጠረ፡፡ ደሃቦን በአማርኛ መንዝሮ “ወርቄ” በሚል ስልት ጥጃዋን መጥራት ጀመረ፡፡ አማርኛ የማትሰማው የከቢር ያህያ ሚስትም ከቁጣዋ ረገብ አለች፡፡ መሐመድ አሕመድም ለ“ደሃቦ” የነበረውን ፍቅር በ“ወርቄ” በኩል ተወጣ (“ደሃብ” በዐረብኛ ወርቅ ማለት ነው፤ ሶማሊዎች ስሙን ሲያቆላምጡት “ደሃቦ” ይላሉ”)፡፡
-----
እነዚያ በፍቅር እያናወዙ ጎረቤት የሚያጣሉ ከብቶች ዛሬ የሉም፡፡ ወተት “በሽበሽ” የነበረበትን ያንን ደግ ዘመን አልፈን የገጠሩ ህዝብም እንደ ከተሜው ገበያ እየሄደ ወተት በኩባያ ከሚገዛበት ዘመን ላይ ደረስን፡፡ ይህም እንግዲህ ኑሮ ነውና “አልሓምዱሊላህ” እንላለን፡፡

በነገራችን ላይ "አዮ አሚና" አሁን በሕይወት የለችም። ይህንን ጽሑፍ ከጻፍኩ በኋላ በጥር ወር 2010 አርፋለች። አላህ ይርሓማት። "አዴ" ግን ዛሬም አለች። ከቅርብ ጊዜ ወዲህ ድሬ ዳዋ ከከተመው ልጇ ዘንድ እየኖረች ነው። ረጅም ዕድሜ ይስጣት።
እኛንም ቸር ያቆየን!
-----
አፈንዲ ሙተቂ
ጥቅምት 30/2008 ተጻፈ።
ገለምሶ- ምዕራብ ሀረርጌ
------
©Afendi Muteki, December 2021
-----
የቴሌግራም ቻነሌ የሚከተለው ነው።

You may join my telegram channel here.

https://t.me/afandishaHarar

2,407

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

23 Dec, 20:05

ኤርትራ ብቻ
------
የሰሜን ምሥራቅ አፍሪቃ ሀገራት እውነታ ይህንን ይመስላል።

=> ኢትዮጵያ በሰላም መጥፋት፣ በሌሎች ችግሮቿ እና በዲፕሎማቲክ ቀውሷ እየተናጠች ነው።

=> ሶማሊያ በአል-አሸባብ ፈተናና እና ከኢትዮጵያ ጋር ባላት ጸብ እየተበጠበጠች ነው።

=> ሶማሊላንድ ከኢትዮጵያ ጋር የገባችው ውል በገጠመው ተግዳሮት ምክንያት እየተዋከበች ነው።

=> ጅቡቲ የኢትዮ-ሶማሊላንድ እና የኢትዮ-ሶማሊያ ስምምነት ከወደብ የማገኘውን ገቢ ያነጥፍ ይሆን?" እያለች በህልሟ ጭምር እየቃዠች ነው።

=> ሱዳን ሁለት ዓመት ሊሆነው ምንም ባልቀረው የእርስ በእርስ ጦርነት እየተተራመሰች ነው።

=> ደቡብ ሱዳን በጎሳ ግጭቶች፣ በስልጣን ብልግና እና በጦር አበጋዞች አመጽ እየታመሰች ነው።
----
አዎን! ብታምኑም ባታምኑም በአሁኑ ወቅት ሙሉ በሙሉ ሰላማዊ የሆነችውና በተረጋጋ ሁኔታ ላይ የምትገኘው የሰሜን ምሥራቅ አፍሪቃ ሀገር ኤርትራ ብቻ ናት።
ዓወት ንሓፋሽ!

1,960

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

23 Dec, 14:15

የAfendi Muteki እና Afandi Abdosh አባቶች
-------
በግራ በኩል ጥግ ላይ የተቀመጡት (መነጽር ያደረጉት) የአፈንዲ አብዶሽ አባት አቶ አብዶሽ አሕመድ ናቸው። ከሌሎቹ ሰዎች ወጣ ብለው ፊት ለፉት የተቀመጡት አባቴ አቶ ሙተቂ ሼኽ ሙሐመድ-ረሺድ ነው። (በመሃል ያለው ሰው ማንነት አልታወቀም)።
ፎቶው የተነሳው በ1961 ሲሆን ስፍራው በአቶ አብዶሽ አሕመድ መደብር ፊት ለፊት ነው።
-----
አባቶቻችንን አላህ ይርሓማቸው። ጀንነትን ይስጣቸው። እኛንም እንደ እነርሱ ከልባችን የምንዋደድ ያድርገን።

2,102

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

22 Dec, 23:41

Happy Birth Day to the Bee Gees Twins (Robin and Maurice)
-----
This highly famous trio band founded by the three brothers is among the welknown Western musicians in Ethiopia and throughout the world. The band was best remembered for its pop and disco hit "Stayin' Alive" which was released in 1977 and selected later as "one of the top 100 songs of 20th century".
The trio were brothers. The lead singer of the band is " Barry Gibb". And the other two members of the band called "Robin Gibb" and "Maurice Gibb" were twins. They were born on December 22/1949.
Only Barry Gibb is alive now. But we pass our warm wishing to the fans of the band for the 75th Birthday of Robin and Maurice.
-----
#AfendiMuteki
#BeeGees

2,150

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

22 Dec, 20:47

One of today's news says "The Emir of Kuwait grants top state medal to Indian Prime Minister"
-----
Top medal to the man who wage an ethnic cleansing war against Indian Muslims? The man who openly said "Our money was looted by Muslims for centuries. Now we will take back from them"?

The Muslim Arab leaders are degrading the value of their Islamic heritage and the whole of humanity. The Christian Arab political leaders are 100% better than them. Shame on Kuwaiti Emir and other Gulf region Monarchs

2,026

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

22 Dec, 18:44

ሙሐመድ ኑሩ ይኸውላችሁ!
-------
አፈንዲ ሙተቂ
---------
ሙሐመድ ኑሩ ይባላል። በሕይወቴ ካየኋቸውና ሳቅን የመፍጠር ችሎታ ከታደሉት ሰዎች አንዱ ይህ ሰው ነው። እስቲ አንድ classic የሆነ ክስተት ላውጋችሁ።
-----
ከዕለታት ባንዱ ቀን ሙሐመድ ኑሩ ከሚስቱ ጋር የሚዛመድ አንድ የሩቅ አገር እንግዳ መጣበት፡፡ እርሱም እንግዳውን በተገቢው ሁኔታ አስተናገደው፡፡ ማታ ሊተኙ ሲሉ ግን ሰውዬው “እኔ የመጣሁት ላንተ ዱዓ ላደርግ ነው፤ ስለዚህ ሁለታችንም ዛሬ አንተኛም፤ እየቃምን ዱዓ እናደርጋለን” አለው፡፡ መሐመድ ኑሩም ይሉኝታ ይዞት “እሺ” አለው፡፡ ጫት ተገዛ፡፡ መቃም ተጀመረ፡፡ እንግዳውም ዱዓውን አዥጎደጎደው፡፡ ሙሐመድ ኑሩም “አሚን” ማለቱን ተያያዘው፡፡

“አቦ! ሰባት አይሱዙ መኪናዎችን ከቤትህ በራፍ ደረደርንልህ”
“አሚን”
“ስድስት ኦባማ ሚኒባስ ከቤትህ በራፍ ተደርድሮልሃል”
“አሚን”
“ሶስት ገልባጭ መኪና ደረደርንልህ”
“አሚን”
“አራት ፓጃሮ ከቤት በራፍ ተደርድሮልሃል”
“አሚን”

እንግዳው ዱዓ ሲያደርግ፣ መሐመድ ኑሩም “አሚን” ሲል ምሽቱ ተገባደደ፡፡ በየመሀሉ እንግዳው “ጫት ይጨመር” ሲል መሐመድ ኑሩም መስተንግዶውን በትጋት ቀጠለበት፡፡ እንዲህ እንዲህ እያሉ ሁለቱ ሰዎች ዱዓ ሲያደርጉ አደሩ፡፡ ይሁንና የእንግዳው አካሄድ ያላማረው መሀመድ ኑሩ በሆዱ “ይህንን ሰውዬ ነገ በጊዜ መሸኘት አለብኝ” እያለ ወደ መኝታው ሄደ፡፡

ንጋት ላይ እንግዳው ሰውዬው ሙሐመድ ኑሩን ከእንቅልፉ ቀሰቀሰውና “ልሄድ ስለሆነ የትራንስፖርት ገንዘብ ስጠኝ” አለው፡፡ መሐመድ ኑሩ ተናደደ፡፡ ህዋሳቱ በሙሉ ተቆጡ። እናም እጁን እያወራጨ ለእንግዳው እንዲህ አለው፡፡

“የትራንስፖርት ነው ያልከው? ምን ችግር አለ ወንድም! ማታ ከቤቴ በራፍ ላይ ከደረደርክልኝ መኪናዎች መካከል አንዱን ውሰድና ሂድ"
----

1,950

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

21 Dec, 20:39

የብዕር ስም እና የሀገራችን ጸሐፍት
-------
አፈንዲ ሙተቂ
-------
ጸሐፊዎች የብዕር ስም የሚጠቀሙት በተለያዩ ምክንያቶች ነው። አንዳንዶች ለደህንነታቸው ሲሉ ራሳቸውን በብዕር ስም ይሸጉጣሉ። ሌሎች ደግሞ (በተለይ በጣም ታዋቂ የሆኑት ግለሰቦች) አንባቢያን ሳይሸማቀቁ በጽሑፋቸው ላይ ሐቀኛ ሂስ እንዲሰጡ ለማበረታት ሲሉ የብዕር ስምን ይጠቀማሉ። አንዳንዱ ጸሐፊ ደግሞ የአንድ ጋዜጣ ወይንም መጽሔት አዘጋጅ ይሆንና "በጋዜጣው ላይ ብዙ ጸሐፊዎች የሚሳተፉ ለማስመሰል ሲል በዚያው ጋዜጣ ላይ ባሉት አምዶች ላይ በብዕር ስም መጻፍ ይጀምራል። ጋዜጣው (መጽሔቱ) በለስ ቀንቶት ታዋቂ ከሆነ የብዕር ስሙም ታዋቂ የመሆን እድል ይገጥመዋል። ወዘተ....

በዓለማችን ስመ ገናና ደራሲ እና ጸሐፊ ለመሆን የበቁ አንዳንድ የስነ-ጽሑፍ ሰዎች በብዕር ስም የሚጠቀሙበት ምክንያት ግን ከላይ ከተዘረዘሩት ይለያል። እነዚህ ጸሐፊዎች በጽሑፍ ስራቸው የገነቡትን ስብእናና ገጽታ ከመደበኛ ሕይወታቸው ለይተው ያዩታል። በመሆኑም ትክክለኛ ስማቸውን መደበኛ ሕይወታቸውን በሚገፉበት ጊዜ ብቻ ይጠቀሙበታል። ወደ ጽሑፉ ዓለም ሲገቡ ደግሞ ዋና ስማቸውን ያስቀምጡትና በብዕር ስማቸው ብቻ ይጠቀማሉ። ታዲያ የዓለም ህዝብ እነዚህን ሰዎች በስፋት የሚያውቃቸው በመደበኛ ስማቸው ሳይሆን በብዕር ስማቸው ነው። ዋና ስማቸው የሚታወቀው ብዙ ከጻፉ በኋላ፣ ወይንም ካረፉ በኋላ ነው።

በዚህ ረገድ ከላይ ያወሳሁትን "ሳሙኤል ክሌመንስ"ን እና "ኤሪክ አርተር ብሌር"ን መጥቀስ ይቻላል። እነዚህን የብዕር አውራዎች በትክክለኛ ስማቸው የሚያውቃቸው ጥቂት ህዝብ ነው። "ማርክ ትዌይን" እና "ጆርጅ ኦርዌል" በተሰኙት የብዕር ስማቸው ግን ብዙሃኑ አንባቢዎች ያውቋቸዋል። ከሴት ጸሐፊዎች መካከል ደግሞ በዓለም ደረጃ የገነኑት የብዕር ስም ተጠቃሚዎች "ጆርጅ ኢሊዮት" (ትክክለኛ ስሟ "ሜሪ አና ኢቫንስ" ነው)፣ እና "አጋታ ክሪስቲ" (በትክክለኛ ስሟ "ሜሪ ዌስትማኮት") ናቸው። አሁን ባለንበት ዘመን በስራዎቻቸው ዝና እና ስኬትን የተጎናጸፉት "ማያ አንጄሉ"፣ "አና ራይስ"፣ "አየን ራንድ" እና "ጄ. ኬ ሬውሊንግ"ን የመሳሰሉ ሴት ጸሐፊዎችም በብዕር ስማቸው ነው የሚታወቁት።
------
ከብዕር ስሞች አጠቃቀም ሁሉ በጣም የተለየው የዐረቦችና የፋርሶች ልማድ ነው። በተለይ የመካከለኛው ዘመን የዐረብ እና የፋርስ ጸሐፊዎች በዚህ ልዩ ልማድ የተካኑ ናቸው። እነዚያ ጸሐፊዎች በመጽሐፎቻቸው ላይ ስማቸውን ሲያሰፍሩ የራሳቸውን ስም፣ "ኩንያ" ("የእገሌ አባት" እንደሚባለው ነው)፣ ቅጽል ስም እና የ"ለቀብ" ስም ("ለቀብ" ጸሐፊው የተወለደበት ጎሳ ወይንም ታዋቂ ቤተሰብ እንደማለት ነው) በመደዳ አያይዘው ይደረድራሉ። አንዳንዴም የተወለዱበትን ከተማ፣ ወይንም የተገኙበትን ግዛት ስም መጨረሻ ላይ ያይይዛሉ (ይህም "ኒስባ" ይባላል)። ታዲያ አንባቢያን ብዙ ጊዜ ጸሐፊዎቹን የሚጠሩት መጨረሻ ላይ ባሉት ሁለት ስሞች ብቻ ነው።

ለምሳሌ በሕይወት ዘመኑ ከ500 መጻሕፍት በላይ መጻፉ የሚነገርለት ታዋቂው ግብጻዊ ምሁር "ጀላሉዲን አስ-ሱዩጢ" ስሙን በመጽሐፎቹ ላይ የሚጽፈው "አቡል ፈድል ዐብዱራሕማን ኢብን አቢበክር ጀላሉዲን አስ-ሱዩጢ" በማለት ነው (ከዚህ ውስጥ የልደት ስሙ "ዐብዱራሕማን ኢብን አቢበክር" የተሰኘው ብቻ ነው)። የዓለም ህዝብ እርሱን ሲጠራው ግን "ጀላሉዲን አስ-ሱዩጢ" ወይንም "ሱዩጢ" ከሚሉት አጭር ስሞች አንዱን ይጠቀማል።
-----
በብዕር ስም እየተጠቀሙ መጻፍ በጥንት ግሪኮች ዘመን ነው የተጀመረው። በሀገራችንም የረጅም ዓመት ታሪክ አለው። በዚህ ረገድ በብዙ ኢትዮጵያዊያን ዘንድ ልዩ ትዝታና አሻራ ጥለው ያለፉትን አንዳንድ የብዕር ስሞች እና በስሞቹ ይጠቀሙ የነበሩትን ሰዎች ትክክለኛ ስም በዝርዝር አቅርቤአለሁ።

እርግጥ በብዙዎች ዘንድ በሚታወቀው እምነት መሠረት የብዕር ስሞች በሚስጢር የሚያዙ ናቸው። ስሞቹን ያለ ባለቤቶቹ ፈቃድ ለሌሎች ማሳወቅ ሞራል-አልባነት ነው። ነውርም ጭምር ነው።

ነገር ግን በዚህ ሊስት ከተጠቀሱት ሰዎቻችን መካከል ብዙዎቹ አርፈው ስራቸው ታሪክ ሆኗል። ሌሎቹ ደግሞ በፈቃደኝነት የብዕር ስማቸውን አሳውቀውናል። ስለሆነም የብዕር ስማቸውን ለህዝብ ብንነግር ችግር የለውም።
---
1. መንግስቱ ለማ= ኢትዮጲስ
2. ነጋሽ ገብረ ማሪያም= እናኑ አጎናፍር
3. ግርማ ፈይሳ= ዳንዴው ሰርቤሎ
4. ጌታቸው በለጠ= ዳግላስ ጴጥሮስ
5. ስሜነህ መኮንን= ፍትጉ
6. ሙሉጌታ ሉሌ= ጸጋዬ ገብረመድህን አርአያ
7. ሻለቃ አባይነህ አበራ= ቱሉ ኤጄሬ
9. ገመቹ መልካ= ሞቲ ቢያ
10. ሃይሉ ገብረዮሐንስ= ገሞራው
11. መርስኤ ሐዘን አበበ=ዘለሌ ዘግንፍሌ
12. አሸናፊ ጅማ=አሸናፊ ዘደቡብ
13. ብርሃኑ ዘርይሁን= መርቆሬዎስ
14. ዶ/ር ታደሰ ኤባ= ገዳ ሜልባ
15. አየለ ዘውገ= ኦላና ዞጋ
16. መለስ ዜናዊ= ተስፋዬ የኋላሸት
17. ስብሐት ገብረእግዚአብሄር= ሲራክ ታደሰ
18. ፕሮፌሰር እንድርያስ እሸቴ= ቱምቱ ሌንጮ
19. ብርሃነመስቀል ረዳ= ጥላሁን ታከለ
20. ኢያሱ አለማየሁ= "ሀማ ቱማ" እና "ባቢሌ ቶላ" (ሁለቱም የእርሱ የብዕር ስሞች ናቸው)
21. ሻለቃ ግርማ ይልማ= ቡልቡላ ዘ-መርካቶ
22. ጀሚል ሸሪፍ= ጀሚል ከፍልውሃ/ ኢማን ጀሚል/
23. እሸቱ ተፈራ= ሽጉጤ ቲመርጋ
24. ኢሳያስ ልሳኑ= የውቤው ልሳን
25. ሳሙኤል ጣሰው= ጋንታ ጋሪንቻ
26. ሴኩቱሬ ጌታቸው= ሚሳግ ሚካኤል
27. አርአያ ተስፋማሪያም= ኢየሩሳሌም አርአያ
28. ገዳሙ አብርሃ= ዘርአ-ያዕቆብ ዘ-አራዳ
29. ደረጀ ኃይሌ= ሀይለ ዘ-በቅሎ ቤት
30. አብርሃም ረታ ዓለሙ= "ዲችራ ቀንዶ መሰንቀላ" እና "ቃልኪዳን አብረሃም"
31. መኩሪያ መካሻ= ሱልጣን አባዋሪ
32. ህሩይ ሚናስ= አውግቸው ተረፈ
33. ሀይለጊዮርጊስ ማሞ= ጲላጦስ
34. በፈቃዱ ሞረዳ= ያያ አባቦር
35. ገስጥ ተጫኔ= ዘነበ ፈለቀ
36. ከበደ ደበሌ ሮቢ= አይዳ ዳዊት
37. ዐብዱራሕማን አሕመዲን= "ሻሾ"
38. ኢድሪስ ሙሐመድ= ነጃት ዐብዱልቃዲር
39. አምባሳደር ዩሱፍ ያሲን= ዑመር ሐሰን አብደላ
------
እስቲ እናንተም የምታውቋቸውን ጨምሩበት።
------
አፈንዲ ሙተቂ
ታሕሳስ 12/2017
©Afendi Muteki, December 21/2024
-----

2,074

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

21 Dec, 19:57

Excellent Boy
-----
ትውልደ ኤርትራዊው አሌክሳንደር ይስሐቅ (Alexander Isak) በዛሬው ዕለት ኢፕስዊች ታውን እና ኒውካስል ዩናይትድ ባደረጉት ግጥሚያ ሶስት ግቦችን አስቆጥሮ "ሃት-ትሪክ" ሰርቷል። አሌክሳንደር የመጀመሪያዋን ግብ ያስቆጠረው ጨዋታው ተጀምሮ አንድ ደቂቃ ባልሞላ ጊዜ ውስጥ ነው።
------
The Eritrean-Swedish football star Alexander Isak scored his first "hat trick" on todays match between Newcastle United and Ipswich Town.

Congratulations Alex.
Congratulations to my Eritrean fellows
Congratulations to the Swedish people.
Congratulations to Newcastle United club and fans.

2,241

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

20 Dec, 21:49

ዓሊ ቢራ እና ሌሎች አርቲስቶች
------
አፈንዲ ሙተቂ
-----
ዓሊ ቢራ የራሱ ያልሆኑ ዘፈኖችንም ተጫውቶ ያውቃል። ሆኖም እነዚህን ዘፈኖች በአብዛኛው ለራሱ ስሜት ሲል ነው የተጫወታቸው። ታዲያ ዓሊ በካሴት ያሳተማቸው የሌላ አርቲስቶች ዘፈኖች አራት ብቻ ናቸው። ሌሎቹ በቤት ውስጥ እና በተለያዩ መድረኮች እየተጫወታቸው የተቀዱ ናቸው። እስቲ ዝርዝሩን እንመልከት።
-------
A. ዓሊ ቢራ በካሴት ያወጣቸው የሌሎች አርቲስቶች ስራዎች

1. ዱንቡሼ ገላ- (ኦሪጅናሌው ዘፋኝ ዓሊ ሸቦ ነው)

2. አል-ሐቢብ ዌን (የሱዳን ዘፈን ነው። ኦሪጅናሌው ዘፋኝ ሰይድ ኸሊፋ ነው)።

3. ኤንደሄይገ ኑርኬ (ሶማሊኛ ሲሆን ዋናው ዘፋኝ "አሕመድ ሞጌ" ይባላል)።

4. ዳኢም አኻሽ ባሕ (የሀረሪ ዘፈን ሲሆን ገጣሚ ኢስሓቅ ሻቦላ፣ ኦሪጅናሌ ዘፋኝ አብዱሰመድ አብዶሽ ይባላሉ)።
------
B. ዓሊ ያላሳተማቸው፣ ነገር ግን በካሴትና በDigital Recording የተቀረጹ የሌሎች አርቲስቶች ስራዎች

1. Biyyoo Adaree (የሂሜ ዩሱፍ ዘፈን ነው)

2. Sii Sii Siitu tiyya (የሂሜ ዩሱፍ ዘፈን ነው)

3. Ashiita gannaa boontu (የኢብራሂም አደም ዘፈን ነው። ሆኖም ዓሊ ግጥሙን በጣም ነው የቀየረው) ።

5. አል-ገመር ቦባ (የሙሐመድ ወርዲ ዘፈን ነው)።

6. ማሉ ለው ሰፌትና ኢንታ (የሱዳናዊው "ኾጀሊ ዑሥማን" ዘፈን ነው)።

7. Asheeta Shumburaa loosha bishaan biraa (የዓሊ ሸቦ ዘፈን ነው። ይሁን እንጂ ብዙ ሰዎች ዓሊ ቢራ ይህንን ዘፈን መዝፈኑን አያውቁም)።

8. ማለሁ/ሸዛ-ዛህሪን ወላ ዛህሩ (የሱዳናዊው ድምጻዊ የዐብዱልከሪም አል-ካብሊ ዘፈን ነው)።

9. ሆይ ያ ለይላ ሆ (የሙሐመድ ወርዲ ዘፈን ነው። ዓለማየሁ እሸቴ ይህንኑ ዜማ በአማርኛ "እንደ አሞራ" በማለት ዘፍኖታል። ታዲያ ዓሊ ቢራ ሁለቱንም በአንድ ላይ ተጫውቶአቸው ነበር)።

10. አነ ዓርፈክ ያ ፉአዲ (የሙሐመድ ወርዲ ዘፈን ነው)።

11. Naaf Jeceel Haleeley (የሶማሊያቷ ሂቦ ኑራ ዘፈን ነው)።

12. "አቤልሺ በካለይ"- (የሀረሪ ዘፈን ሲሆን ኦሪጅናሌው ዘፋኝ አብዱሰመድ አብዶሽ ይባላል)።
------
C. ዓሊ ከሌሎች ዘፈኖች የወሰዳቸው ዜማዎች

ዓሊ የሶስት ዘፈኖችን ዜማ የወሰደው በሌሎች አርቲስቶች ከተዘፈኑ ዘፈኖች ነው። የተቀሩት ዜማዎች በሙሉ በእርሱና በሙያ ጓዶቹ የተደረሱ ናቸው። በመሆኑም ዓሊ ቢራ እንደ ሌሎች አርቲስቶች ዜማ በመስረቅ ብዙ አይታማም።

1. Birraadhaa Bari'ee (ዜማው የተወሰደው "ፉአዲ ገልቢ" ከሚል የግብጽ ዘፈን ነው)።

2. Ofii rafaa bultaa (ዜማው የተወሰደው "ያ ኑረል ዐይን" ከተሰኘው የሙሐመድ ወርዲ ዘፈን ነው። ይህኛው ዜማ በሙሐመድ ወርዲ መልካም ፈቃድ ነው የተቀየረው)።

3. ዪደንቃል- (የሀረሪ ዘፈን ሲሆን ዜማው ከኤልቪስ ፕሪስሊ ዘፈን የተወሰደ ነው)።
-----
በፎቶዎቹ ላይ የሚታዩት አርቲስቶች ስም እንደሚከተለው ነው።
1. Ali Birra
2. Mohammed Wardi
3. Hime Yusuf
4. Ali Shabo
5. Hibo Nura.
-----
አፈንዲ ሙተቂ
ህዳር 7/2015
-----
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።
You may join my telegram channel here.

https://t.me/afandishaHarar
-----
Thank you.
እናመሰግናለን።
Galatoomaa

2,493

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

20 Dec, 17:40

Sudanese Revolution is Unforgettable
------
Do you remember this girl? Yes! She is Alaa Salah who was among the activists that lead the Sudanese people's revolution. The revolution started in December 2018 and ended by toppling the government of Omar Hasan Al-Bashir in April 2019.
-----
The aftermath of Al-Bashir's removal was largely a bloody theatre that takes the life of many Sudanese people. The revolution was hijacked by the military and a suppression never seen in that country took place. And lastly the military and the Janjaweed militia which is renamed "Rapid Support Force" (RSF) started an intensive civil war that caused the greatest human catastrophe of our time.
----
Sudan is our country. Its people is our people. Its problem is our problem. We always remember her in our prayer. May Allah the Almighty brings peace and stability to that lovely nation.

2,338

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

19 Dec, 21:20

ሀረር እና ካሚላ ጊብ
-----
አፈንዲ ሙተቂ
------
እነሆ ጠፍቶብኝ የነበረው መጽሐፍ በድጋሚ በእጄ ገብቷል። መጽሐፉን ከሚኖርባት የሎንዶን ከተማ ገዝቶ ያመጣልን ወንድማችን ፉአድ ሑሴን (Fuad Hussen Peace ) ነው። አላህ እድሜና ጤና ይስጠው።
----
ይህ መጽሐፍ Sweetness in the Belly የሚል ርእስ አለው። ካናዳዊቷ ደራሲ ካሚላ ጊብ በ2005 የጻፈችው እውቅ ድርሰት ነው። የልብወለዱ መቼት ደግሞ ጥንታዊቷ የሀረር ከተማ ናት።

"ሀረር ጌይ" በተሰኘው መጽሐፌ እንደጻፍኩት ካሚላ ጊብ እ.ኤ.አ. በ1994 ወጣት አንትሮፖሎጂስት ሆና የዶክትሬት ዲግሪ ማሟያ ጥናቷን ለመስራት ወደ ሀረር ከተማ መጥታ ነበር። ለሁለት ዓመት በሀረር ከተማ ከተማ በነበራት ቆይታ የሀረሪ ቋንቋን አውቃ (ኦሮምኛ እና አማርኛንም በመጠኑ ተምራ) ከባህሉ ጋር ተላምዳለች። የዶክትሬት ማሟያ ጥናቷንም " In the city of Saints: Religion, Politics and Gender in Harar, Ethiopia" በሚል ርእስ ሰርታ አጠናቃለች። በሀረር ከተማ ታሪክና ባህል ላይ ከተሰሩት ምርጥ ጥናቶች አንዱ ይህ የካሚላ ጊብ ጥናት ነው። አሁን በልብ ወለድ ደራሲነት ነው የምትታወቀው።
----
ካሚላ ጊብ የጻፈቻቸው መጻሕፍት ከሚሊዮን ኮፒ በላይ ተሽጠውላታል። ካሚላን በጣም ያስተዋወቃትና ከፍተኛ አድናቆት ያስገኘላት ግን "Sweetness in the Belly" የተሰኘው ስራዋ ነው። ይህ ድርሰት በ2005 በተካሄደው የቶሮንቶ ዓለም አቀፍ የመጻሕፍት ትርኢትና ኤግዚቢሽን ተሸላሚ ለመሆን የቻለ ነው። በዚያው ሀገር (ካናዳ) የሚሰጠውንም Trillium Award አሸንፏል።
-----
አፈንዲ ሙተቂ
ታሕሳስ 10/2017

2,318

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

19 Dec, 21:19

ገንዘብ በሀረርጌ
-----
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
----
የአሁኑን አሲዳም ዘመን እርሱት። በሐሳባችሁ ሳንቲሞች ወደሚሠሩበት የበሽበሽ እና የፍቅር ዘመን ብረሩ።
----
በዚያ ዘመን ሳንቲሞችና የብር ኖቶች በሀረርጌ የተለየ አጠራር አላቸው። ሁሉም የብረት ገንዘብ (coin) በወል አጠራር “ሊራ” ተብሎ ነው የሚታወቀው (ከጣሊያንኛው “lira” የተገኘ ነው)። በግብይቱ ውስጥ አነስተኛ ገንዘብ የሆነው የኢትዮጵያው አምስት ሳምንት “ሁለት ሊራ” የሚል ስያሜ አለው። የሳንቲሙ ብዛት በአምስት ሲጨምር “ሊራ” የሚሰኘው ቆጣሪም በሁለት ይጨምራል። በዚህ መሰረት ገንዘቡ “ሁለት ሊራ” (አምስት ሳንቲም)፣ “አራት ሊራ” ( አስር ሳንቲም)፣ “ስድስት ሊራ” (አስራ አምስት ሳንቲም”)፣ “ስምንት ሊራ” (ሀያ ሳምንቲም)፣ “አስራ ሁለት ሊራ” (ሠላሣ ሳንቲም)፣ “አስራ ስድስት ሊ”ራ (አርባ ሳንቲም) ወዘተ… እየተባለ ይቆጠራል። የኢትዮጵያው ሃያ አምስት ሳንቲም ግን “ስሙኒ” ወይንም “ኑሳ” ነው የሚባለው እንጂ “አስር ሊራ” አይባልም። ሃምሳ ሳንቲምም “ሺሊንጊ” (ሽልንግ) ተብሎ ነው የሚታወቀው (ሽልንግ የአውስትሪያ “ማር ቴሬዛ” ብር በኢትዮጵያ ውስጥ ለግብይት በሚያገለግልበት ዘመን የተወረሰ ነው)። ሁለቱ የገንዘብ ሳንቲሞች (ባለ ሀያ አምስቱና ባለ ሀምሳው) አንድ ላይ ሲደመሩ “ሺሊንጊ ፊ ኑሳ” (ሽልንግ ከስሙኒ) ወይንም “ሩቢያ” ይባላሉ (ሩቢያ "ለአንድ ብር ሩብ ጉዳይ" ማለት ነው። ይህ አጠራር ከህንዱ "ሩፒ" የተወረሰ ነው። ከጣሊያን ወረራ በኋላ ከእንግሊዞች ጋር የመጡት ህንዶች ናቸው ሩቢያን ለሀረርጌ ሕዝብ ያስተዋወቁት። የእነርሱ ሩፒ ከኢትዮጵያው ሰባ አምስት ሳንቲም ጋር እኩል እንደነበረ ይነገራል)።

ከላይ ያወሳነው አቆጣጠር በአማርኛ ቋንቋ ድሮ እንጂ በቅርብ ዘመን አይሰራም ነበር። በኦሮምኛ፣ ሀረሪና ሶማሊኛ ቋንቋዎች ግን ሳንቲሞቹ ከስራ ውጪ እስኪሆኑ ድረስ በደንብ ይሰራበት ነበር። አማርኛው ዝርዝሩን ገንዘብ "አምስት ሳንቲም" ፣ "አስር ሳንቲም" ፣ "ሃያ ሳንቲም" ነበር የሚላቸው። "ስሙኒ" እና "ሽልንግ" ግን በአማርኛ ውስጥም አሉ።
-----
የኢትዮጵያው አንድ ብር በኦሮምኛ “ቀርሺ” ተብሎ ይጠራል። በሀረሪ “ቀርሺ” እና “ሪያል” የሚሉ ስያሜዎች አሉት። በሶማሊኛ ግን “ሪያል” በሚለው አጠራር ብቻ ነው የሚታወቀው (ሁለቱም ስያሜዎች ከዐረብኛ የተገኙ ናቸው)። የኢትዮጵያ አስር ብር በኦሮምኛ “ባዋንዲ” ተብሎ የሚታወቅ ሲሆን በአማርኛም “ባውንድ” ተብሎ ሲጠራ ይስተዋላል (ከእንግሊዞቹ “ፓውንድ” የተወረሰ ነው)።

ከላይ የተለገጹት የገንዘብ ስያሜዎች በሁሉም የሀረርጌ ከተሞች ይታወቃሉ። በአንዳንድ ከተሞች ግን ሌሎች ልማዶች ይስተዋላሉ።ለምሳሌ የመሰላ ከተማ ነዋሪዎች አምስት ሳንቲምን “ፈረንካ ተካ” (አንድ ፈረንካ) በማለት ይጠሩታል። በመቻራ አካባቢም አምስት ሳንቲምን “ገደቦ” እያሉ የሚጠሩ ሰዎች ያጋጥማሉ።
------
አፈንዲ ሙተቂ
December 18/2024
-----
ከቅርብ ጊዜ ወዲህ በዚህ ፔጅ በኩል ጽሑፎቼን ማግኘት ችግር ሆኗል። ስለዚህ በጊዜያዊነት የቴሌግራም ቻናሌን ብትከተሉ ተመራጭ ነው።
-------
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።
You may join my telegram channel here

https://t.me/afandishaHarar
-----
ተማም። እናመሰግናለን።

2,277

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

18 Dec, 21:17

የሀረርጌው አማራ እንዲህ ነው-2
------
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
------
የሀረርጌ አማራ የአፍ መፍቻው ቋንቋው አማርኛ ነው፡፡ ኦሮምኛንም ከአማርኛ እኩል ያስኬደዋል፡፡ ይሁንና በሀረርጌ ምድር የሚነገረው አማርኛ በስነ-ድምጽ (phonetics) ደረጃ ሲታይ ሁለት ዓይነት መሆኑን ልብ በሉ፡፡ አንጫር፣ ሆፊ፣ ዳንሴ እና በቀቅሳን በመሳሰሉት ደጋማ ስፍራዎች የሚኖረው ህዝብ በንግግር ጊዜ አንዳንድ የአማርኛ ድምጾችን የመዋጥና የመቀየር ሁኔታዎች ይስተዋሉበታል፡፡ ለምሳሌ በነዚህ ስፍራዎች የሚኖረው አማርኛ ተናጋሪ ህዝብ “ቀበሌ” ለማለት “ኧበሌ”፣ “ባቄላ” ለማለትም “ባኤላ” ሲል እንሰማዋለን፡፡ በምሥራቁ የሀረርጌ ክፍሎች የሚኖረው የአማራ ህዝብ ደግሞ በመላው ሀገራችን conventional ሆኖ በሚሰራው አማርኛ ነው የሚናገረው፡፡ ከዚህ ሌላ የምሥራቅ ሀረርጌው አማራ በኦሮምኛ ቋንቋ ሲናገር የሀረርጌ ኦሮሞ ልዩ መታወቂያ የሆነውን የ“ኸ” ድምጽ ያለምንም ችግር ማውጣት ይችላል፡፡ የምዕራብ ሀረርጌው አማራ ግን የ“ኸ” ድምፅን በቀላሉ ለመልመድ ይቸግረዋል፡፡

ከድምጽ ወጥተን የዕለት ተዕለት ንግግሩን ስናየው ደግሞ ሁሉም የሀረርጌ የአማራ ተወላጆች በሚያዘወትሯቸው “ባህረ-ቃላት” (Vocabulary) አንድ ዓይነት ሆነው ነው የሚገኙት፡፡ በተለይም በከተሞች አካባቢ የሚኖረው ህዝብ ንግግሩ አንድ ወጥ ነው፡፡ በመሆኑም የሀረርጌ ተወላጆች አማርኛን ሲናገሩ ማንም ሰው በቀላሉ ለይቶ ሊይዛቸው ይችላል፡፡ የዚህ ልዩነት ትልቁ መነሻ ሰዎቻችን አማርኛን ሲናገሩ ከኦሮምኛ፣ ሀረሪና ዐረብኛ ቋንቋዎች የተወረሱ በርካታ ቃላትን በንግግራቸው የሚቀላቅሉ መሆናቸው ነው፡፡ ለምሳሌ የሌሎች አካባቢ ሰዎች “አንድ ፍሬ ሲጋራ” እያሉ የሚናገሩት ሐረግ ወደ ሀረርጌ ሲመጣ “አንድ ሀባ ሲጋራ” ነው የሚሆነው፡፡ በሌሎች አካባቢዎች “አምስት ሳንቲም” የሚባለው ፍራንክ በኛ ዘንድ ከ“አምስት ሳንቲም” በተጨማሪ “ሁለት ሊራ” ተብሎም ይጠራል፡፡ እናንተ “ፌስታል” የምትሉት የእቃ መያዣ በኛ ዘንድ “ሚካ” ነው የሚባለው፡፡ በሌሎች የኢትዮጵያ ከተሞች “እርሾ” እየተባለ የሚሸጠው የሊጥ ማስነሻ ቅመም በሀረርጌ ምድር “ካሜራ” ወይን “ከሚራ” እየተባለ ነው የሚጠራው፡፡ “ነጠላ ጫማ”ም በሀረርጌ እንደሌለ ልብ በሉ፡፡ እዚያ ዘንድ ነጠላ ጫማው “ደአስ” ተብሎ ነው የሚጠራው፡፡ በአዲስ አበባ ወደ አንዱ መደብር ገብታችሁ “እስቲ ይህንን ብር ዘርዝርልኝ” የምትሉትን አነጋገር በሀረርጌው አማርኛ ዘይቤ ስንቀይረው “እስቲ ይህንን ብር ሽረፍልኝ” ይሆናል (“ሸረፋ” ዝርዝር ሳንቲም ማለት ነው)፡፡

በገጠር የሚኖረው የሀረርጌ አማራም ቢሆን ጥጃዎቹን ልክ እንደ ኦሮሞ ወገኑ “ጀቢሌ” እያለ ነው የሚጠራቸው፡፡ እናንተ “ደቦ” የምትሉት በህብረት የመተጋገዝ ደንብ በሀረርጌ ገጠሮች “ጉዛ” ነው የሚባለው፡፡ እህል የሚወቃበት አውድማም ከአማርኛ ስያሜው በተጨማሪ ከአሮምኛ በተገኘው ቃል “ኡዳ” እየተባለም ይጠራል፡፡

የሀረርጌ አማራ የሚጠቀምባቸውን አንዳንድ የአነጋገር ስልቶች በሌሎች የሀገራችን ክፍሎች የሚኖረው ህዝብ ቢሰማቸው ግን “funny” በሚል መዝገብ ላይ እንደሚመዘግባቸው እንዲሁ ይታየኛል፡፡ ለምሳሌ በአዲስ አበባ የሚነግድ ባለሱቅ ደንበኞቹ ኮካ ኮላ ሊገዙት ሲመጡ “ቀዝቃዛ ነው ከውጪ?” የሚል ጥያቄ እንደሚያቀርብላቸው ይታወቃል (የኋለኛው አነጋገር “ፍሪጅ ውስጥ ያልገባ” ለማለት ነው)፡፡ የሀረርጌው ባለሱቅ ኮካ እንዲሰጣችሁ ብትጠይቁት ግን “ቀዝቃዛ ነው ሙቅ?” ብሎ ነው የሚጠይቃችሁ፡፡

የሞባይል ካርድን ደግሞ ውሰዱት፡፡ የዛሬ አስር ዓመት ገደማ ቴሌ ሁለት ዓይነት የሞባይል ካርዶችን ሲሸጥ ነበር አይደል.?. አዎን! አንደኛው በ“0911” ለሚጀምሩ ስልኮች ብቻ የሚሰራው ባለሰማያዊ ቀለም ካርድ ሲሆን ሁለተኛው አረንጓዴ ቀለም የተቀባውና እስከ አሁን ድረስ እየሰራ ያለው ካርድ ነው፡፡ የአዲስ አበባው ባለሱቅ እነዚህን ካርዶች ሲሸጥ “አዲሱ” እና “የድሮው” ይላቸው ነበር፡፡ ከጥቂት ዓመታት በፊት ወደ ሀረርጌ በመምጣት ከአንዱ መደብር ገብታችሁ የሞባይል ካርድ እንዲሰጣችሁ ብትጠይቁ ግን ባለሱቁ ፍላጎታችሁን ለማወቅ “አዲሱ ነው ወይንስ አሮጌው” በማለት ይጠይቃችሁ ነበር፡፡ (ቂቂቂቂቂቂ…..እውነትም አሮጌ ነው!!)
*
አሁን ከዋናው ቦታ ደርሰናል፡፡ በምሥራቅ ኢትዮጵያ የተወለደ ማንኛውም ሰው ስለሚያውቃት ጂንኒ በመጽሐፋችን አውግተናችሁ ነበር አይደል?… አዎን! በዚያ መጽሐፋችን “ወዘተርፈ” የሚለው አነጋገር እኛ ዘንድ እንዳልነበረ አሳውቀናችኋል፡፡ በኋላ ላይ “ወዘተ”ን በትምህርት ቤት ብንማራትም እስካሁኑ ቀን ድረስ ከወዘተ ይልቅ የኛ የሆኑትን “ጂንኒ ጃንካ፣ ጂንኒ ቁልቋል፣ ጂንኒ ጀቡቲ፣ ጂንኒ ጡጡሩቅ” የመሳሰሉ ሐረጋትን እንደምንመርጥም ገልጠንላችኋል፡፡ “ጂንኒ ጃንካ” እና “ጂንኒ ቁልቋል” የተፈጠሩበትን ዘመን አናውቅም፡፡ ከልጅነታችን ጀምሮ ስንሰማቸው የነበሩ በመሆናቸው ዕድሜያቸውን ማስላት አንችልም፡፡ “ጂንኒ ጀቡቲ”ን የሰማንበትን የመጀመሪያ አጋጣሚ ግን አስረግጠን ልንነግራችሁ እንችላለን፡፡

የኦሮሞ ነጻነት ግንባር (ኦነግ) የገለምሶ ከተማን በተቆጣጠረበት ሳምንት ነው፡፡ ዕለቱ እሁድ ግንቦት 25/1983 መሆኑ ይታወሰኛል፡፡ በዚያች እለት ኦነግ ስለፖለቲካ ፕሮግራሙና ስለሌሎች ጉዳዮች ማብራሪያ ለመስጠት በሚል ከምሳ በኋላ ባለው ጊዜ ህዝቡን በገለምሶ ስቴድየም ሰበሰበው፡፡ “ጎቶምሳ” የሚባለው የኦነግ የብርጌድ አዛዥ ለህዝቡ ሰፊ ማብራሪያ ከሰጠ በኋላ የሀገሩ ሽማግሌዎች አስተያየት መስጠት እንደሚችሉ ገለጸ፡፡ በቅድሚያ አቶ ተስፋዬ ገብረኪዳን የሚባሉት የገለምሶ ከፍተኛ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ምክትል ዳይሬክተር የጎቶምሳን ንግግር አጠር አድርጎ በአማርኛ አቀረበው፡፡ ከዚያም የገለምሶው ቶታል ማደያ ባለቤት የነበሩት አቶ በለው ሃይሌ ሊናገሩ ወደ መድረኩ ወጡ፡፡ እናም እንዲህ አሉ፡፡

“ጓድ ጎተምሳ የተናገሩት በእውነቱ ደስ የሚያሰኝ ነገር ነው፤ ደርግ “ሰርጎ ገብ፣ ወንበዴዎች፣ ዓላማ የሌላቸው” ይላችሁ ስለነበረ በእውነትም ተራ ሽፍታ ቡድን ትመስሉን ነበረ፡፡ ዛሬ ግን ዓላማቸውን እንዲህ ማብራራት የሚችሉ ሰዎች መሆናችሁን በማረጋጣችን ተመስገን እንላለን፡፡ ትግላችሁ ለኦሮሞ ህዝብ መብት መከበር የሚደረግ ከሆነ ይህ የኛም ጉዳይ በመሆኑ ከልባችን እንደግፈዋለን”፡፡ አቶ በለው ይህንን ካሉ በኋላ ንግግራቸውን እንዲህ ሲሉ ቀጠሉ፡፡

“ከእንግዲህ አማራ ኦሮሞ ጂንኒ ጀቡቲ እያሉ ማምታታት የለም፡፡ እኛ አማራ ብንሆንና አማርኛ ብንናገርም ከኦሮሞ ጋር ስለኖርን ኦሮሞ ጭምር ነን፤ ሁላችንም አንድ ነን”

በስቴድየም የነበረው ህዝብ በአነጋገራቸው በሳቅ ፍርስ አለ፡፡ በተለይም “ጎቶምሳ” በወንበሩ ላይ መቀመጥ እስኪያቅተው ድረስ ነበር የሳቀው፡፡ ታዲያ የተሳቀው በአነጋገራቸው እንጂ በንግግሩ ይዘት አለመሆኑን ልብ በሉ፡፡ በተለይም “ጂንኒ ጀቡቲ” የሚለው አገላለጽ እርሳቸውን ከመሰሉ ሽማግሌ አንደበት በመሰማቱ ነው ህዝቡ የሳቀው፡፡

እንግዲህ እኛ አፈንዲ ሙተቂ ወልደ-ገለምሶ የምንባለው ጸሐፊ “ጂንኒ ጀቡቲ”ን ለመጀመሪያ ጊዜ የሰማነው በዚያች እለት ነው፡፡ (ቂቂቂቂቂቂ….)

2,469

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

07 Dec, 18:47

A Song for Harar
----
Best Oromo "Rock and Role"
-----
Hime Yusuf: "Biyyoo Adaree"
-----
Hime Yusuf is praising the city of Harar. He sung this historical sung in late 1960s. Then Ali Shabbo and Ali Birra covered it repeatedly.
Hime plays his guitar in the song in the Western "Rock/Rock and Role" style. Enjoy this beautiful and unforgettable song.

320

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

07 Dec, 18:30

ዋለልኝ መኮንን-አፈና ያልገታው የአመጽ ድምጽ
-------
ጸሐፊ፡ አፈንዲ ሙተቂ
-------
ነገ ህዳር 29/2013 የብሄርና ብሄረሰቦች ቀን ሊከበር ነው፡፡ ይህ ቀን ለበዓሉ አከባበር የተመረጠው የኢፌዴሪ ህገ-መንግሥት የጸደቀበት ስለሆነ ነው ተብሏል፡፡ ታዲያ በዚሁ ቀን አንድ ታላቅ አብዮታዊ ተገድሎ ነበር፡፡ የሚገርመው ነገር በዚህ ዕለት የሞተው ሰው በኢትዮጵያ ውስጥ የብሄርና ብሄረሰቦች መብት መከበር አለበት በማለት ለመጀመሪያ ጊዜ በይፋ የጻፈ መሆኑ ነው፡፡
*
ህዳር 29/1964፡፡ ረፋዱ ላይ የኢትዮጵያ አየር መንገድ ንብረት የሆነው ቦይንግ 708 ጄት አውሮፕላን ከአዲስ አበባ በአስመራ በኩል ወደ አቴንስ ሊበር ነው፡፡ በአውሮፕላኑ የሚጓዙ መንገደኞች ቦታ ቦታቸውን ይዘዋል፡፡ ሰባት የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ተማሪዎችም ከአውሮፕላኑ ውስጥ ተሳፍረዋል፡፡ የበረራው ሰዓት ሲደርስ አውሮፕላኑ ከመሬት ተነሳ፡፡ ከሰማዩ ገብቶ መብረር ሲጀምር ግን ያልታሰበ ሁኔታ ተከሰተ፡፡ እነዚያ የዩኒቨርሲቲ ተማሪዎች አውሮፕላኑን በቁጥጥራቸው ስር ማዋላቸውን አስታወቁ፡፡ እነርሱ ወደሚፈልጉት ሀገር እንዲበሩም አብራሪዎቹን አዘዟቸው፡፡ ተማሪዎቹ የጠለፋ እወጃውን ካሰሙ ከጥቂት ደቂቃዎች በኋላ ደግሞ ሌላ ያልታሰበ ነገር ተከሰተ፡፡ አውሮፕላኑን ከጠለፋ እንዲታደጉ የታዘዙ ኮማንዶዎች በቀጥታ በጠላፊዎቹ ላይ በማነጣጠር ተኮሱባቸው፡፡ ስድስት ጠላፊዎች ተገደሉ፡፡ አንዲት ጓደኛቸው ደግሞ በከባድ ሁኔታ ቆሰለች፡፡ የአውሮፕላኑ ወለል በሙታኑ ደም ታጠበ፡፡
*
በዚያች ዕለት የሞተው ታዋቂው የተማሪዎች ንቅናቄ መሪ ዋለልኝ መኮንን ነበር፡፡ ከርሱ ጋር የተገደሉትም ማርታ መብራህቱ፣ ጌታቸው ሀብቴ፣ ተስፋዬ ቢረጋ፣ ዮሐንስ በፈቃዱ እና አማኑኤል ዮሐንስ ናቸው፡፡ እነዚያ ወጣቶች አውሮፕላኑን ለመጥለፍ የሞከሩት የስርዓቱ ክትትል መፈናፈኛ ስላሳጣቸው ነው፡፡ ዓላማቸው ወደ ውጪ ከኮበለሉት ጓደኞቻቸው ጋር በመቀላቀል ለስር-ነቀል ለውጥ የሚታገል ድርጅት መመስረት ነበር፡፡ ከድርጅቱ ምስረታ በኋላም ወደ ሀገር ቤት ተመልሰው ትግሉን በየአቅጣጫው ለማፋፋም አስበዋል፡፡ ሆኖም እንደተመኙት አልሆነላቸውም፡፡ አውሮፕላን ለመጥለፍ ማቀዳቸው ቀደም ብሎ ተጠቁሞ ስለነበር የጸጥታው ክፍል በአየር ላይ አፍኖ አስቀራቸው፡፡
*
ከላይ በተገለጸው አሳዛኝ ገቢር (ትራጄዲ) ህይወቱ የተቋጨው ዋለልኝ መኮንን በወሎ ክፍለ ሀገር የሳይንት (ቦረና) አውራጃ ተወላጅ ነው፡፡ የአንደኛ ደረጃ ትምህርቱን በደሴው ንጉሥ ሚካኤል ትምህርት ቤት አጠናቀቀ፡፡ የሁለተኛ ደረጃ ትምህርቱንም እስከ አስረኛ ክፍል ድረስ ደሴ ከተማ በሚገኘው ታሪካዊው ወይዘሮ ስሒን ት/ቤት ተከታተለ፡፡ አስራ አንደኛና አስራ ሁለተኛ ክፍልን ደግሞ የዘመኑ ምርጥ ተማሪዎች መማሪያ በነበረው በአዲስ አበባው በዕደማሪያም ትምህርት ቤት አገባደደ፡፡ በ1958 ወደ አዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ከገባ በኋላም እጅግ የተለየ አብዮታዊ ሆነ፡፡

ዋለልኝ በ1959 በዩኒቨርሲቲው በተደረገው የግጥም ውድድር “ሙት ወቃሽህ መጣው” በሚለው ግጥም አንደኛ ወጥቷል፡፡ በዩኒቨርሲቲው ተማሪዎች ህብረት ይዘጋጅ በነበረው የታገል መጽሔት ከማንም በላይ የነቃ ተሳትፎ ያደርግ ነበር፡፡ በህቡዕ የሚዘጋጁ ጽሑፎችንም እያዘጋጀ ያሰራጭም ነበር፡፡ በተለይ “አዞዎቹ” የሚባለው የስር-ነቀል ለውጥ ደጋፊ ተማሪዎች ስብስብ በአቋም ደረጃ የተስማማባቸውን ሀሳቦች በጽሑፍ እያቀናበረ የሚያዘጋጀው እርሱ እንደነበር በያኔው እንቅስቃሴ የተሳተፉትም ሆነ የዘመኑን ታሪክ ያጠኑ ምሁራን ይመሰክራሉ፡፡

ከዋለልኝ ጽሑፎች መካከል ዝነኛ የሆኑት ሁለት ናቸው፡፡ አንደኛው ከላይ የጠቀስኩትና ህዳር 10/1961 በታተመው “ታገል መጽሔት” ላይ የወጣው “የብሄረሰቦች ጥያቄ በኢትዮጵያ” የሚል ርዕስ ያለው ጽሑፍ ነው፡፡ ሁለተኛው ደግሞ በ1962 የተማሪዎች ህብረት ፕሬዚዳንት የነበረው ጥላሁን ግዛው ሲገደል የአጼው ስርዓት በተማሪዎቹ ላይ ያደረገውን ዛቻ በመቃወም “ለአዋጁ አዋጅ” በሚል ርዕስ በህቡዕ ጽፎ የበተነው ጽሑፍ ነው፡፡ ዋለልኝ በጽሑፎቹ ሳቢያ በተደጋጋሚ ጊዜያት ታስሯል፡፡ በተለይ “ለአዋጁ አዋጅ”ን የጻፈው እርሱ መሆኑ ሲታወቅ በችሎት ፊት ቀርቦ የአምስት ዓመት እስራት ተፈርዶበታል (ሆኖም ተማሪዎች ባደረጉት ከፍተኛ የተቃውሞ ጫና ከዓመት በኋላ ተፈትቷል)፡፡

ከ1962 በኋላ ሁለት ክስተቶች የተማሪውን ንቅናቄ አቅጣጫ ቀይረውታል፡፡ እነዚህም ስርዓቱ በተማሪዎቹ ላይ የሚያደርሰው አፈና መጠናከር እና የድርጅት ምስረታ ጥያቄ መቀስቀስ ናቸው፡፡ በዚህም መሰረት የዩኒቨርሲቲ ተማሪዎች እንደ ቀድሞው ጊዜ የተቃውሞ ሰልፍ ከማድረግ ይልቅ የጥናት ክበቦችን እየመሰረቱ መወያየትን መረጡ (የሁለተኛ ደረጃ ተማሪዎች ግን በተቃውሞአቸው ቀጥለዋ)፡፡ ዋለልኝም በውይይት ክበቡ በሚያደርገው ጥናት ላይ አተኮረ፡፡ ከሀገር ተሰደው በአልጄሪያ ከሚገኙት እነ ብርሀነ መስቀል ረዳ ጋር በሚያደርገው የደብዳቤ ልውውጥ አማካኝነት ሰፊ መሰረት ያለው ድርጅት ለመመስረት በሚደረገው ውይይትም ውስጥ ይሳተፍ ነበር፡፡ ህዳር 29/1964 በውጪ ካሉት ጓደኞቹ ጋር ለመቀላቀል ሲል አውሮፕላን ጠለፈ፡፡ ሆኖም ካሰበው ስፍራ ሳይደርስ በአውሮፕላኑ ውስጥ ተገደለ፡፡
*
ከያኔው የተማሪዎች ንቅናቄ መሪዎች መካከል ዋለልኝ መኮንን ልዩ የሚያደርገው አንድ ነገር አለ፡፡ ይህም የተለያየ አመለካከት ባላቸው የፖለቲካ ድርጅቶች እንደ ታላቅ ሰማዕት የሚታይ መሆኑ ነው፡፡ ደርግ፣ ኢህአፓ፣ ህወሓት፣ ኦነግ፣ ህግሓኤ (ሻዕቢያ)፣ ተሓኤ (ጀብሃ)፣ መኢሶን፣ ወዘተ… ሁሉም ለርሱ በጎ አመለካከት ነው ያላቸው፡፡ ታዲያ በዋለልኝ ታሪክ ላይ የሚደረገው ሽሚያም በጣም የጠነከረ ነው፡፡ አንዳንዶቹ ታሪኩን ከራሳቸው ድርጅት ጋር ለማቆራኘት ይሞክራሉ፡፡ በወቅቱ የነበረው የርሱና የጓደኞቹ አሰላለፍ ሲገመገም ግን ዋለልኝ ኢህአፓን ከመሰረቱ ወጣቶች ጋር ተመሳሳይ የፖለቲካ መስመር የነበረው ሆኖ ነው የሚታየው፡፡ ኢህአፓን የመሰረቱትም የእርሱ የቅርብ ጓደኞች ናቸው፡፡ በመሆኑም ዋለልኝ በህይወት ቢሰነብት ኖሮ የዚሁ ድርጅት አባል ይሆን ነበር ተብሎ ነው የሚገመተው፡፡
*
ዋለልኝ መኮንን ከብዙ በጥቂቱ ይህ ነበር፡፡ ወደፊት ሰፋ ባለ ሁኔታ ስለርሱ እጽፋለሁ ብዬ አስባለሁ፡፡ እናንተም በበኩላችሁ የምታውቁትን እንድታጋሩን በአክብሮት እንጠይቃችኋለን፡፡
------
አፈንዲ ሙተቂ
ህዳር 29/2006
በሸገር ተጻፈ፡፡

427

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

07 Dec, 18:30

ለአባቶቻችንን ዕድሜና ጤና ይስጣቸው!!
ከክፉ ነገር ይጠብቃቸው።
-----
ቴክኖሎጂም ሆነ ትራንስፖርቱ ቀርፋፋ በነበረበት ዘመን ጥረው ግረው እኛን በማሳደግ የዋለሉንን ውለታ የምንከፍል ያድርገን።
-----
1. በመጀመሪያው ፎቶ ላይ ከኔ ጎን ቆመው የሚታዩት ሐጂ ሃሺም ሾሮ ናቸው። ሐጂ ሃሺም የወንድማችን አብደላ ሃሺም ( Babuke Shoro ) አባት ናቸው።
3. በሁለተኛው ፎቶ ላይ ከኔ በስተግራ የሚታዩት አቶ ዒሳ አሕመድ ሲሆኑ በቀኝ በኩል ያሉት አቶ ሙሐመድ አደም ናቸው።
ሁላቸውም የአባቴ ጥብቅ ወዳጆችና ጓደኞች ነበሩ። አላህ ያቆያቸው።

389

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

06 Dec, 19:51

ሐጂ አሕመድ አል-ሃዲ ሑሴን
-----
ያልተዘመረለት ጀግና (ክፍል ሰባት)
-----
አፈንዲ ሙተቂ
-----
ዓሊ ቢራ እና ጋዜጠኛ አቡበከር ሙሳ የገለምሶ ተወላጅ የሆኑ ሁለት የልብ ወዳጆች ነበሯቸው። ሁለቱ ሰዎች ዓሊ ቢራ ከክቡር ዘበኛ የሙዚቃ ቡድን ሲወጣ እና አቡበከር ሙሳም የአፍረን ቀሎ የኪነት ቡድን ከታደገ በኋላ ለኑሮ መደጎሚያ የሚሆናቸውን ገንዘብ እየሰጡ ሲደግፏቸው ከነበሩት ጓዶቻቸው መካከል ናቸው። በሌላ በኩል ዓሊ ቢራ የመጀመሪያ ጊታሩ ሲጠፋበት በ1963 አዲስ ጊታር ገዝተው በመስጠት ስራውን እንዲቀጥል ረድተውታል።
-----
ሁለቱ የገለምሶ ተወላጆች በኦሮሞ ሕዝብ ትግል መሳተፍ የጀመሩት በ1950ዎቹ ነው። አንደኛው ታጋይ ከኤሌሞ ቂልጡ እና ከሌሎች ጓዶቹ ጋር የትጥቅ ትግል ሲያካሄድ በ1966 መጨረሻ ላይ ጢሮ በተባለው አምባ ላይ ተሰውቷል። ሌላኛው ሰው ደግሞ በትግሉ ውስጥ በነበረው ተሳትፎ ተወንጅሎ ከስምንት እውቅ የገለምሶ ከተማ ነጋዴዎች ጋር የሞት ፍርድ ተፈርዶበት በሀረር አው-ኢዚን እስር ቤት ውስጥ ሆኖ ሞቱን ሲጠብቅ በፈጣሪ ተአምር ተርፏል።
------
በጢሮ የተሰዋው እውቅ ተጋይ አሕመድ ተቂ ሼኽ ሙሐመድ ረሺድ (ሁንዴ) ነው። በተአምራዊ መንገድ ከስቅላት ተርፎ የዚያ ዘመን ታሪክ መስካሪ ለመሆን የበቃው ሁለተኛው ሰው ደግሞ ከኔ ጎን ቆሞ የምታዩት የሀገር አድባር ነው።

ሐጂ አሕመድ አል-ሃዲ ሑሴን ይባላሉ። በትግሉ ውስጥ የነበራቸው ተሳትፎ ግዙፍ ሆኖ ካልተዘመረላቸው የኦሮሞ ሕዝብ ጀግኖች አንዱ ናቸው። እኝህ ሰው "አኬል ዳማ" ከተሰኘው የቴዎድሮስ ሙላቱ ታሪካዊ ልብ-ወለድ ዋና ገጸ ባሕሪዎች አንዱ ናቸው። ጄኔራል ታደሰ ብሩ በቁም እስር ወደ ገለምሶ በመጡበት ዘመን በጣም የሚቀራረቡት ከእርሳቸው ጋር ነው። በተለይም የጄኔራሉ ውሎ በአብዛኛው በሐጂ አሕመድ አል-ሃዲ መደብር ነው።

1,178

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

06 Dec, 17:45

እባካችሁ አፋልጉን
-----
(ካነበባችሁት በኋላ ሼር በማድረግ ይተባበሩ)
----
በፎቶው ላይ የምትመለከቱት ወጣት "መርጃን ከሊል ሐጂ" ይባላል። መርጃን የገለምሶ ከተማ ተወላጅ ነው። ከቅርብ ዓመታት ወዲህ ቤተሰቦቹ የአዳማ ነዋሪ በመሆናቸው እርሱም እዚያ ይኖር ነበር። ሆኖም አልፎ አልፎ ወደ ገለምሶ እየመጣ በቤተሰቦቹ ቤትና በጓደኞቹ ዘንድ ይቀመጣል።

መርጃን የዛሬ ሁለት ወር ገደማ ወደ ገለምሶ ከተማ መጥቷል። እዚሁ ከተማ ሳለ የዛሬ ሶስት ሳምንት ገደማ ከቤት እንደወጣ አልተመለሰም። ዘመዶቹ ዘንድ ተደውሎ ቢጠየቅ እንዳላዩት ተናግረዋል። በአዳምም ሆነ በሌሎች ከተሞች የሚኖሩ ወዳጅ ዘመዶችም ዘንድ አልደረሰም።

መርጃን የደረሰበት ባለመታወቁ ቤተሰቦቹ በጣም ተጨንቀዋል። በመሆኑም ሰብዓዊነት የሚሰማቸው ዜጎቻችን በሙሉ ልጃቸውን በማፈላለጉ ላይ እንዲተባበሯቸው ጥሪያቸውን አቅርበዋል።
-----
መርጃን የቤተሰቦቹ ብቻ ሳይሆን የሁላችንም ልጅ ነው። ከቤተሰቦቹ በተጨማሪ እኛም እንደ ታላቅ ወንድምና ታላቅ እህት ሆነን ነው ያሳደግነው። በመሆኑም በሚቻለን መንገድ ሁሉ አፈላልገነው ለቤቱ ማብቃት አለብን።

ስለሆነም በፎቶው የምትመለከቱትን ልጅ ያያችሁትና ስለእርሱ መረጃ ያላችሁ ሁሉ በተከታዮቹ የስልክ ቁጥሮች ደውላችሁ መረጃውን እንድትሰጡን በኃያሉ ፈጣሪ በአላህ ስም እንለምናችኋለን።

+251927007685 (Liban Kaliil Haajii)
+251911727622 ( Isakandar Amiinoo)
+251915994312 ( Ahmadoo Haaji Aliyyi)
-------
እባካችሁ ይህንን መልእክት ሼር በማድረግ ለሌሎች ወገኖች አድርሱት።

1,270

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

06 Dec, 16:53

ወዳጅ መስሎ ከሚያጠቃችሁ ጠላት ይጠብቃችሁ!
ተቸግራችሁ በሰው ፊት ከመቆም ይሰውራችሁ!
የሰራችሁት ነገር ፍሬያማ ይሁንላችሁ!
እንደ አርሴናል ዋንጫ አጠገብ ደርሶ በባዶ ከመሸኘት ያውጣችሁ!!
አሚን! አሚን! አሚን!

1,250

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

05 Dec, 19:58

አህታም አዱስ- "ዚያራ ዚያዳ"
------
ሀረር በጣም ደምቃለች። እጅግ በጣም ውብ ሆናለች። እስኪ ሄደን እንጎብኛት። ለሌሎችም እናሰተዋውቃት።
------
Let us visit Harar

It is the melting pot the Horn of Africa, the ancient city with a unique history, culture and architecture, and the living museum of humanity. We the natives of the city and friends of Harar should visit its current breathtaking and revitalizated beauties and promote it in every possible way we can.
------
The brilliant Harari pop star Atham Addus sung about the importance of visiting Harar many years ago. Listen to his beautiful song and watch the best landmarks of Harar for which we should go there and visit it.

1,683

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

05 Dec, 17:52

የቆጴ፣ አበጋዝ እና ሐመልማል አባተ ምትሃታዊ ጥምረት
------
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
-----
በትናንትናው ዕለት ሙሐመድ ቆጴ ግጥምና ዜማውን ጽፎ፣ ኤሊያስ መልካ የሙዚቃ ቅንብሩን ሰርቶ፣ ዓሊ ቢራ፣ ማጊ ሀሩን እና ሌሎች ወጣት ድምጻዊያን በጋራ ሆነው የዘፈኑትን ድንቅ ዜማ አቅርበንላችሁ ነበር። ዛሬ ደግሞ በሙሐመድ ቆጴ ደራሲነት በተዘጋጀው፣ አበጋዝ ክብረወርቅ ባቀናበረው እና ተወዳጅዋ ሐመልማል አባተ በዘፈነችው ሌላ አስገራሚ ዘፈን ዙሪያ የተዘጋጀ ወግ ልናወጋችሁ ነው።
-----
ይህ ዘፈን "Siyaadachuu"/"Nama Gubaa" ይሰኛል። በዚህ ዘፈን ላይ ገናናው የሙዚቃና የስነ-ጽሑፍ ሙሐመድ አሕመድ (ሙሐመድ ቆጴ) እንደተለመደው ለየት ባለው የግጥም አጻጻፍ ስልቱ፣ የቃላት አጠቃቀሙ እና አገላለጹ በጣም ተራቅቆበታል። ዘፈኑ ሁላት ክፍሎች (episodes) ያሉት ሲሆን ሁለቱ ክፍሎች በተጻፉበት የግጥም ስልት እና በምት (beat) ይለያሉ። "Siyaadachuu" የተሰኘው የመጀመሪያው የዘፈኑ ክፍል በሀረርጌ ክፍለ ሀገር በጣም በተለመደው የሸጎዬ ዘፈኖች ምት ነው የተዜመው። "Nama gubaa" የተሰኘው ሁለተኛው የዘፈኑ ክፍል ግን ወደ ሬጌ በሚቀርበው ሌላኛው የሸጎዬ ምት የተዜመ ነው (በሀረርጌ ምድር ሶስት የሸጎዬ አዘፋፈን ምቶች ያሉ ሲሆን አንደኛው ዓሊ ቢራ "ቱሩንቡሌ"ን የዘፈነበት ነው። ሁለቱ ደግሞ ከላይ የጠቀስናቸው ናቸው)።

"Siyaadachuu" የሚለው የመጀመሪያው የዘፈኑ ክፍል ከአዝማቹ በስተቀር በሶስት መስመር ግጥሞች ነው የተጻፈው። "Nama Gubaa" የተሰኘው ክፍል ግን ሙሉ በሙሉ በሁለት መስመር ግጥሞች ነው የተደረሰው።

ከዚህ ዘፈን ግጥሞች መካከል እኔን በጣም የሚመስጠኝ "Nama gubaa" በሚለው ክፍል ውስጥ ያለው ተከታዩ ባለሁለት መስመር ግጥም ነው።

Nama yaadni gube dirmammuu hin argani
Eenyuttin of hima eega immimaanii

በቀላል አማርኛ ሲተረጎም እንደሚከተለው ሊሆን ይችላል።

ናፍቆት ባቃጠለው ሰው ላይ አይታይም ሰንበር
ለማን ነው የምነግረው ከእንባዬ በስተቀር።
---------
የዘፈኑን የሙዚቃ ቅንብር የሰራው ባለፉት አርባ ዓመታት በኢትዮጵያ ሙዚቃ ውስጥ ባሳለፈው ቆይታ በርካታ ስራዎችን በመስራት ስመ-ገናናነቱን ያስመሰከረው ዝነኛው አበጋዝ ክብር ወርቅ ነው። አበጋዝ በዚህ ዘፈን "ሸጎዬ" የተስኘው የሀረርጌ ወጣቶች ባህላዊ ዳንኪራ የሚዜምበትን ትክክለኛውን ምት (beat) እጅግ በሚገርም ሁኔታ master አድርጎታል። ሙዚቃውን ያቀናበረበት መንገድ ሲጤን ለሌሎች አቀናባሪዎች እና የሙዚቃ መሳሪያ ተጫዋቾች "የሽጎዬን ትክክለኛ beat ከዚህ ተማሩ" የሚል lecture እና መመሪያ የሰጠ ነው የሚመስለው። አበጋዝ የቋንቋው ተናጋሪ ሳይሆን የኦሮሞ ባህላዊ ዳንኪራዎች የሚዜሙበትን ስልት በደንብ አጥንቶ የሙዚቃ ቅንብሩን በትክክለኛው ምት፣ ቅላጼ እና መደብ (scale) ለማቀናበር መቻሉ ዘወትር ያስገርመኛል። ይህንንም ሐመልማል አባተ እና ህብስት ጥሩነህ በተጫወቷቸው ዜማዎች ላይ በደንብ ማየት ይቻላል።
-----
ሀመልማል ዋናዋ የዘፈኑ ግርማ ሞገስ ናት። ድምጿ በጣም የተነገረላት ነው። የኦሮምኛም ሆነ የአማርኛ ዘፈኖችን ስታዜም ቅላጼዋ ልብን ሰርስሮ የመግባት ኃይል አለው። የአፋን ኦሮሞ ዜማዎችን በስራዎቿ ውስጥ ማካተት የጀመረችው በ1979/1980 ካወጣችው ሶስተኛ ካሴቷ ወዲህ ነው። የመጀመሪያ የአፋን ኦሮሞ ዘፈኗ የሆነው "ኪያ ኪያ" በጣም ነው የተወደደላት። በሚገርም ሁኔታ በሶስተኛ ካሴቷ ላይ ካሉት ስራዎቿ መካከል አብዛኞቹ የሙዚቃ አድማጮች የሚያስታውሱት "Kiyyaa Kiyyaa"ን ብቻ ነው (በዚያ ካሴት ላይ ካሉት የአማርኛ ዘፈኖቿ ይልቅ በሁለተኛ ካሴቷ ላይ ያሉት እነ "የትዳሬ ማገር" ናቸው በጣም የሚታወሱት)።

ሀመልማል ያዜመችው "Kiyyaa Kiyyaa" የእውቁ ገጣሚና የዜማ ደራሲ የሙሐመድ ቆጴ ስራ ነው። ሙሐመድ አሕመድ (ሙሐመድ ቆጴ)፣ ከዚያ ስራው ጀምሮ "Ani yaadni kiyya Harar jira (1986/1987)፣ "Siyaadachuu/Nama gubaa" (1990)፣ "Bani Naaf Onnee Tee" (1994) እና "Summii Jaalalaa" (1998) የተሰኙ ዘፈኖችን ሰጥቶአታል።

ሐመልማል በ1983 ካሴቷ ያዜመችው "Boonaa Harargee" የተሰኘው ዘፈን ኦሪጅናሌው ድርሰት የሸንተም ሹቢሳ ነው። ሆኖም ሙሐመድ አሕመድ ቆጴ ግጥሙን በጣም አሻሽሎት በመጻፍ (ወንድ ሴትን የሚያደንቅባቸውን ቃላት እያወጣ ሴት መጠቀም ያለባትን ቃላት ብቻ በማካተት ጭምር)፣ እንዲሁም ዜማውንና ምቱን (beat) ወደ ትክክለኛው የሀረርጌ የሙዚቃ ስልት በማምጣት ሀመልማል ከሰዎች አዕምሮ ሊጠፋ በማይችል ሁኔታ እንድትዘፍነው አድርጎአታል።
------
በነገራችን ላይ ሀመልማል ከዘፈነቻቸው የሙሐመድ ቆጴ ድርሰቶች መካከል ሶስቱ በዓሊ ሸቦ እና በሸንተም ሹቢሳ የተዜሙ ናቸው ("Banii"፣ "Ani yaadni Kiyyaa Harar jira"፣ "Summii jaalalaa" የተሰኙት ግን አዲስ ስራዎች ናቸው)። ይሁንና ዜማዎቹ በጣም ያማሩት፣ የታወቁትና በሕዝብ ዘንድ ከፍተኛ ተወዳጅነት ያገኙት ሐመልማል በድጋሚ ከተጫወተቻቸው ባኋላ ነው። ለምሳሌ ዛሬ የምጋብዛችሁን "Siyaadachuu/Nama Gubaa" የተሰኘ ዘፈን ዓሊ ሸቦ በ1972 ባሳተመው ካሴቱ ውስጥ አካትቶት የነበረ ቢሆንም ዘፈኑ እጅግ በጣም ያማረውና እስከ አሁን ድረስ ተወዳጅ ሆኖ የዘለቀው ሐመልማል አባተ በ1990 በድጋሚ ከተጫወተችው በኋላ ነው።
------
ይህንን ተወዳጅ ዘፈን ለመስማት የYouTube ቻናሌን መጎብኘት ትችላላችሁ። ሊንኩም ይኸውላችሁ።

https://youtu.be/bPRctEh5Bts?si=n-71bUdAchAWclO4
------
ስለዘፈኑ አስፈላጊ መረጃዎች እነሆላችሁ!!

Title: Siyaadachuu/Nama Gubaa
Lyrics and Melody: Mohammed Qophee
Original Singer: Ali Shabbo
Covered by: Hamelmal Abate
Music by: Abegaz Kibrework
Producer: Electra Music Shop
Year: 1997 (Meskerm 1990 EC)
-----
ሙሐመድ ቆጴ፣ አበጋዝ ክብረ ወርቅ እና ሐመልማል አባተ በኪነ-ጥበቡ ዘርፍ በተለያየ ዘርፍ ነው የተሰለፉት። ሁላቸውም የማይረሱ እና Classic የሆኑ ስራዎችን በመስራት ስማቸውን በጥበብ መዝገብ ላይ አስጽፈዋል።
-----
አፈንዲ ሙተቂ
ህዳር 26/2017
©Afendi Muteki, December 5/2024
------
ትክክለኞቹ የሶሻል ሚዲያ አድራሻዎቼ የሚከተሉት ናቸው።

=> የቴሌግራም ቻነል (My Telegram Channel)

https://t.me/afandishaHarar

= የፌስቡክ ፔጅ (My Facebook Page)

https://www.facebook.com/AfendiEthno2018

----
Galatoomaa! እናመሰግናለን። Thank you! የቕንለይ!

1,671

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

04 Dec, 21:40

I am with President Ordin Bedri of Harari People's Regional State.
-------
This is not a stereotypical echo. I praised him and started to support him in the last year after I gathered reliable information on what is going on in Harar from my contacts in the historical city. This year I visited Harar for 13 days and witnessed what Ordin and his team have achieved. And I decided to strengthen my support to him in his efforts to make the revitalization of Harar a visible truth.
-----
አን አዞ ባሕ ኢንተኝ።
Isa wajjiinin jira.
I am with him.

1,869

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

04 Dec, 16:30

የOLA አባላት ገብተዋል። (ጥሩ ነው)።
መሣሪያቸውን አስቀምጠዋል። (ጥሩ ነው)።
ዛሬ የልማት ስራዎችን እየጎበኙ ነው። (ጥሩ ነው)።
-------
ነገር ግን ግልጽ ያልሆኑ ነገሮች አሉ።

=> የየትኛው OLA ሰራዊት አባላት ናቸው የገቡት? በጃል መሮ እዝ ስር የነበሩት ናቸው?
=> ብዛታቸው ስንት ነው? በየት አካባቢ ሲንቀሳቀሱ ነበር?
=> ከመንግሥት ጋር የተስማሙባቸው ነጥቦች ምን ምን ናቸው?
=> መንግሥትን ከOLA ጋር ያሸማገለው ማን ነው?
=> "ሰላም ይሻላል" ብለው የገቡት የOLA ሰራዊት አባላት እጣ ፈንታ ምን ይሆናል? ወደ ኅብረተሰቡ ተቀላቅለው ይኖራሉ? ወይስ የመከላከያ እና የኦሮሚያ ልዩ ኃይል አባላት ይሆናሉ?
------
ሰላም እጅግ አስፈላጊ ነገር ነው። በዚያ ላይ ክርክር የለም። ነገር ግን ሕዝቡ በሰሞኑ ክስተት ላይ ብዙ ጥያቄዎችን እያነሳ ነው። የመንግሥት አካላት ግልጽ ሆነው ጥያቄዎቹን መመለስ አለባቸው። ከሕዝብ የተደበቀ ነገር ዘላቂነቱ አጠራጣሪ ነው።

በሰላም እጦት እየተቸገረ ያለው ሰፊው ሕዝብ ነው። ዘላቂ መፍትሔ ማመንጨት የሚችለውም ህዝቡ ነው። ስለዚህ ከአማጺዎች ጋር የሰላም ድርድር በምታደርጉበት ጊዜ ሁሉ ሕዝቡን ማሳተፍ ግዴታችሁ ነው።
ፈጣሪ ሀገሩን ሰላም ያድርገው አቦ!!

2,133

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

04 Dec, 15:30

Gurbaan suuraa irratti argitan kun Marjaan Kaliil Haajii jedhama. Idoon dhaloota isaa magaalaa Galamsoo, Araddaa 01 ganda Magaalaa Salaalsaati

Haata'u malee baroottan dhihoo as maatiin isaa magaalaa Adaamaa jiraachuu waan jalqabeef Marjaanis isaanuma bira ture. Marjaan Adaamaa jiraachaa dabree dabree magaaloota Finfinnee fi Galamsoo dhaquudhan firoottan isaa bira ni taa'a.

Marjaan haaluma kanaan Adaama irraa gara magaalaa Galamsoo dhufee osoo nagayaan taa'aa jiruu torban lama dura akkuma manaa bahetti hafe. Firoottaniif hiriyoota isaa bira bilbilanii gaafatnaan isaan bira akka hindhufin dubbatan.

Kaanaafuu warri biyya teenyaatiifii fi namootni miirri namummaa itti dhagayamu hundinuu waa'ee gurbaa kanaa akka wajjiin iyyaafattanii fi namootni Marjaan argine jettan ammoo kallaattiidhaan odeeffannoo akka kennitaniif maatii fi firoottan isaa maqaa Rabbii guddaatiin isin gaafatan.
------
Namootni odeeffannoo nuuf kennuu barbaaddan laakkoofsa bilbilaa kana fayyadamaa

+251927007685 (Liban Kaliil Haajii)

1,982

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

03 Dec, 20:58

We always remember Abdulkariem Al-Kabli
-----
Afendi Muteki
----
Abdulkarim Al-Kabli, the giant of Sudanese music and a cultural icon of his nation passed away three years ago on this day (December 3/2021). I present here his best hit to remember him.
----------
حسنك فاح مشاعر وعم الطيب فريقنا
يوم ظنوك ازاهر مرت بي طريقنا
قالوا رياض غوالي
مسخ كلي غالي
وما عرفوك انت
لي ايامي زنت
وديمه بغني ليك
----------
بين الحب وقلبك أبعد من خيالي
بين وعدك وقربك كم شابت ليالي
كم كل العيون من أنوار ولون تبني عليك كون
أسراره المحاسن وخياله الاماني ووصاله الشجون
والكلمه الرقيقه تتفتح حديقه تتفجر عيون
والناس المشاعر من رسام لشاعر شالوك في العيون
يوم بي دربي بنت
شفت الدنيا انت
والشوق كلو ليك
-------
لما الغرام حتم أمر
أعشق جميل أرضى السهر
وأرعى النجوم بعد القمر
من حولي لي زاخر بحر
فيهو الخيال يسطع درر
أحتار قليل شبه الجميل
واقول براك ياقلبي شيل
هديه حلوه للفي الخيال
ورغم الدلال حبو انسطر
وبان عليا
يوم بي دربي بان ناشدتو الامان
عرضته المحبه وجيوش الحنان
لو فكر اجينا
كان عرف العلينا
وحسن الدنيا بيك
-------
December 3/2024

1,987

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

03 Dec, 17:06

2--- ነዒማ ነጃሽ (በመሀል)
3-- ሙሐመድ ነጃሽ (በቀኝ በኩል)
-----
ጋሽ ነጃሽ ኢስማዒልን የመሳሰሉት አንጋፋዎቻችን ዛሬ የምናያቸው ብዙ ለውጦች እንዲመጡና የኦሮሞ ሕዝብ ነፃነት ጉዳይ ከተሻለ ስፍራ ላይ እንዲደርስ ጭለማውን የገፈፉ እና የትግሉን ፈር የቀደዱ አርአያዎቻችን ናቸው። ትግሉ ትናንት እና ከትናንት ወዲያ የተጀመረ ይመስል እነርሱን ረስቶ በአስተዋጽኦአቸው እዚህ ግባ የማይባሉ ሰዎችን እንደ ልዩ ጀግና አድርጎ ማንቆለጳጰስ የዘመናችን በሽታ እየሆነ ነው። ይህ በሽታ ከአሁኑ ካልተገታ የትግሉን ታሪክ በጠራ ሁኔታ ለሚቀጥለው ትውልድ ማስተላለፍ የማይቻል ነው። ጋዜጠኞች፣ ደራሲዎች፣ ጸሐፊዎች፣ አርቲስቶችና የዶክመንተሪ ፊልም ባለሙያዎች ለዚህ ጉዳይ ትኩረት ሰጥተው የአንጋፋዎቻችን የትግል አስተዋጽኦ በትክክለኛ ይዘቱ እንዲታይና ተመዝግቦ እንዲቀመጥ ማድረግ ይጠበቅባቸዋል።
-------
አፈንዲ ሙተቂ
ህዳር 24/2017
------
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።

You may join my telegram channel here.

https://t.me/afandishaHarar

1,813

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

03 Dec, 17:06

አቶ ነጃሽ ኢስማዒልን በጨረፍታ
-----
ያልተዘመረለት አንበሳ- (ክፍል- 6)
------
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
-----
ከላይ ባለው ፖስት ላይ የምታዩት ፎቶግራፍ የተወሰደው በ1965 በገለምሶ ከተማ ነው። በፎቶው ላይ ከሚታዩት ሰዎች መካከል በቀኝ በኩል ያሉት (ባርኔጣ የለበሱት) ታዋቂው የኦሮሞ መብት ታጋይ ጄኔራል ታደሰ ብሩ ናቸው።

ስለጄኔራል ታደሰ ብሩ ብዙ ተነግሯል። ብዙ ተጽፏል። በእርግጥም የእርሳቸው ገድል ብዙ የሚያስጽፍ እና የሚያናግር ነው። ዛሬም ስለእርሳቸው እየተጻፈ ነው። ለወደፊትም እስከዛሬ የተነገረውን ታሪካቸው የሚያዳብሩ እና አዳዲስ ዕውቀቶችን የሚያስጨብጡ የስነ-ጽሑፍ ውጤቶች በህትመት ሊቀርቡልን ይገባል።

ይሁንና ጋዜጠኞችና ታሪክ ጸሐፊዎች ስለጄኔራል ታደሰ በሚጽፉበትና በሚናገሩበት ጊዜ የሚፈጽሙት አንድ ትልቅ ስሕተት አለ። ይህም ጄኔራሉ ከሌሎች ታጋዮች ጋር ሆነው ትግሉን ማካሄዳቸውን የማያወሱ መሆናቸው ነው። ጄኔራሉ isolated ሆነው የታገሉ ይመስል ከእርሳቸው ጋር የነበሩት ሌሎች ሰዎች የትግል አስተዋጽኦ ሙሉ በሙሉ ይዘነጋል።

ጄኔራል ታደሰ በቁም እስር በገለምሶ ከተማ በነበሩት ዘመን አካባቢውን ከሌላው የኦሮሚያ ክልል በተለየ ሁኔታ ከፍተኛ ንቃት ባላቸውና የኦሮሞዎችን የመብት ትግል በህቡእ ሲያካሄዱ በነበሩ ታጋዮች የተሞላ ሆኖ ነው ያገኙት። እርሳቸውም ለሁለተኛ ጊዜ ወደ ትግሉ ሊገቡ የቻሉት እነዚህ የነቁ ወንድሞቻቸው ለትግል የሚያስፈልጉትን ቅድመ ሁኔታዎች አደላድለው ስላገኟቸው ነው።

በዚያ የጭለማ ዘመን የነቁትና በህቡእ ሁኔታ ወደ ትግሉ የገቡት አንጋፋዎቻችን በህይወታቸው ሙሉ ለፍተው ያካበቱትን ንብረት፣ እውቀት እና ቤተሰባቸውን ለአደጋ አጋልጠው ነው በትግሉ ሲሳተፉ የነበሩት። በትግሉ ሂደትም እስከ ሕይወት መስዋዕትነት ድረስ ከፍለዋል። ታሪክ ሲጻፍ የነዚያ አንጋፎቻችን የትግል አስተዋጽኦም መዘከር አለበት።
--------
በዚህ ረገድ ታሪካቸው ዘወትር ከሚዘነጋ ሰዎች አንዱ የገለምሶው አቶ ነጃሽ ኢስማዒል ናቸው። አቶ ነጃሽ በ1950ዎቹ እና በ1960ዎቹ የከተማችን ዐይን ከሆኑት ነጋዴዎች አንዱ ነበሩ። እኝህ ሰው በብዙ ዓይነት ንግድ ላይ ተሰማርተው የነበሩ ሲሆን ለገለምሶ ከተማ የመጀመሪያ የሆነውን ነዳጅ ማደያ ያቋቋሙ መሆናቸው ጎልቶ የሚጠቀስላቸው የታሪካቸው አጽቅ ነው። አቶ ነጃሽ በጦፈ የንግድ ሥራ ላይ ሳሉ ነበር ጄኔራል ታደሰ ብሩ በግዞት ወደ ገለምሶ የመጡት። ጄኔራሉ ከከተማዋ ሳሉ የቅርብ ወዳጅ አድርገው ከያዟቸው ታማኝ ጓዶቻቸውና ብዙ ነገር አብረው ካሳለፉት የትግል ጓዶቻቸው አንዱ አቶ ነጃሽ ኢስማዒል ናቸው።
------
አቶ ነጃሽ በ1950ዎቹ የድሬ ዳዋ ወጣቶች ያቋቋሙትን የአፍረን ቀሎ ንቅናቄ በገንዘብ ሲደግፉ ከነበሩት የከተማችን ነጋዴዎች አንዱ ነበሩ። የአፍረን ቀሎ ቡድን ሲታገድ እና አባላቱ ሊታሰሩ በኃይለ ሥላሴ መንግሥት የጸጥታ ኃይሎች በሚሳደዱበት ወቅት የንቅናቄው አካል ከሆኑት ወጣቶች መካከል የተወሰኑትን ወደ ገለምሶ በማስመጣት ደብቀው ያኖሩ የሕዝብ ልጅ ነበሩ። አቶ ነጃሽ የሜጫ እና ቱለማ ማህበርንም በገንዘብ ይደግፉ ነበር። በአሕመድ ተቂ ሼኽ ሙሐመድ ረሺድ (ሁንዴ) መሪነት "Tuuta Utubaa Biyyaa" የተባለ ድብቅ የትግል እና የሕዝብ ማንቂያ ቡድን ሲመሠረት ደግሞ በቀጥታ የቡድኑ አባል ሳይሆኑ ቡድኑን በሐሳብና በገንዘብ ይደግፉት ነበር።

በ1966 ታዋቂው ጀግና ኤሌሞ ቂልጡ ከውጪ ሀገር መጥቶ ከሼኽ ሙሐመድ ረሺድ ቢላል፣ ከአሕመድ ተቂ (ሁንዴ)፣ ከጄኔራል ታደሰ ብሩ፣ ከቡቂሳ ቡሌ (አሕመድ ቢሺዲሞ)፣ ከሲራጅ ከማል (ጉይሳ) እና ከሌሎችም ወሳኝ ሰዎች ጋር በመጣመር የትጥቅ ትግል ሲጀምር ደግሞ አቶ ነጃሽ ኢስማዒል እና ሌሎች የከተማዋ ባለሀብቶች ንቅናቄውን በገንዘብና በማቴሪያል ይደግፉት ነበር። ይሁንና ብዙ ተስፋ የተጣለበት ያ ቀደምት ንቅናቄ ነሐሴ 30/1966 "ጢሮ" በተባለ አምባ ላይ በተደረገው ውጊያ ከባድ ጉዳት ደርሶበት ሁለመናው ትራጄዲ ሆነ።

ንቅናቄውን ለመደምሰስ የመጣውን ሰራዊት የመራውና ንቅናቄውን በማጥፋቱ ላይ ሙሉ ስልጣን የተሰጠው "ኮሎኔል ዘለቀ በየነ" የተባለው የኢትዮጵያ መንግሥት ከፍተኛ ባለስልጣን ነበር (የደርግ አባል ነው። ደርግ በወቅቱ ከአጼ ኃይለሥላሴ ስልጣን ለመንጠቅ ከጫፍ ላይ ደርሶ ሳለ ነው ንቅናቄው የፈነዳው)።

ኮሎኔል ዘለቀ በንቅናቄው ስር የትጥቅ ትግል ሲጀመሩትን ታጋዮች ከባድ ሰራዊት አዝምቶባቸውና ብዙዎቹን (ከዘጠኝ ሰዎች መካከል ስድስቱን) አስገድሎ ንቅናቄውን ካዳከመው በኋላ ከውስጠ አዋቂዎች ያገኘውን መረጃ በመጠቀም ንቅናቄውን ከጀርባ ይደግፉ የነበሩትን የዘመኑ ወርቃማ ነጋዴዎች ከውድቅት ሌሊት ከየቤታቸው እየወሰደ አሰራቸው። በእስር ቤቱ ውስጥም ከፍተኛ ስቃይ የተሞላበት ቶርቸር እና ድብደባ አካሄደባቸው። ከሀብትና ንብረታቸውም የሚበዛውን እጅ ወረሰባቸው።

የያኔው ከባድ ስቃይ እና የንብረት ዝርፊያ የተፈጸመው በተለይም በስምንት ነጋዴዎችና በእነርሱና በንቅናቄው መሪዎች መካከል አገናኝ በነበረው እውቁ ታጋይ ሙሐመድ ዛኪር ሼኽ ዑመር (መይራ) ላይ ነበር። ለብዙ ቀናት ከባድ ቶርቸር እና ስቃይ የተሞላበት ድብደባ ተካሂዶባቸው ሀብታቸውን ከተቀሙት ነጋዴዎች መካከል አንዱ አቶ ነጃሽ ኢስማኢል ሲሆኑ ሌሎቹ ደግሞ ሙተቂ ሼኽ ሙሐመድ፣ አሕመድ አል-ሃዲ ሑሴን፣ ኢስማዒል አሕመዩ፣ ሙሐመድ በከር፣ አሚኖ አብዱራሕማን (ቱቲ)፣ ወያ ኢብሮ እና ሙሐመድ አብዶ (ሉንጎ) ነበሩ።

ጋሽ ነጃሽ ዒስማኢል፣ ሙሐመድ ዛኪር (መይራ) እና ሰባቱ ነጋዴዎች ከገለምሶ ወደ ሀረር ከተማ ሲወሰዱ የተከሰሱት በሲቪል ፍርድ ቤት አይደለም። እንደ ጦር ወንጀለኛ ተቆጥረው በሀረርጌ ክፍለ ሀገር ከፍተኛ ወታደራዊ ፍርድ ቤት ነው የቀረቡት። ይህ ማለት ደግሞ የፍርድ ቤቱ ውሳኔ ይግባኝ የለውም ማለት ነው።

ፍርድ ቤቱ ጉዳዩን ለስድስት ወራት ካስቻለው በኋላ በዘጠኙ ሰዎችና ከሌላ ስፍራ በመጡ አምስት ሰዎች ላይ የሞት ፍርድ ፈረደባቸው። አስራ አራቱ ሰዎች የመሞቻ ቀናቸውን በመጠበቅ ላይ ሳሉ በደርግ መንግሥት ውስጥ በተከሰተው ለውጥ ሳቢያ የሞት ፍርዱ ቀርቶላቸው በምሕረት ተለቀዋል።
-------
ይህ ፎቶ የተነሳው በ1965 ነው። በወቅቱ ጸሐይ እና ምሥራቅ የሚባሉት የጄኔራል ታደሰ ብሩ ሴት ልጆች አባታቸውን ለማየት ወደ ገለምሶ መጥተው ሳለ ነው ከጋሽ ነጃሽ፣ ከጄኔራል ታደሰ እና ከሌሎች ጋር ፎቶውን የተነሱት።

በዚህ ፎቶ ላይ የሚታዩት ሰዎች ስም እንደሚከተለው ነው (ከግራ ወደ ቀኝ እዩዋቸው)።

በሁለተኛው ረድፍ ላይ ያሉት ሰዎች ስም

1- ምስራቅ ታደሰ ብሩ
2- አቶ ነጃሽ ኢስማኢል
3-- ጸሐይ ታደሰ ብሩ
4-- ጄኔራል ታደሰ ብሩ
5-- ወይዘሮ ፈጡም ሓጂ ሳኒ
6-- ስሟ አልታወቀም።

በፎቶው ላይ ያሉት ሶስቱ ሕጻናት የአቶ ነጃሽ ኢስማዒል ልጆች ሲሆኑ ስማቸው እንደሚከተለው ነው።

1-- ኢሊያስ ነጃሽ (በግራ በኩል፣ በበቆሎ ሰብል የተሸፈነው)

1,798

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

03 Dec, 17:05

አቶ ነጃሽ ኢስማዒል፣ ጄኔራል ታደሰ ብሩ እና ልጆቻቸው (ጽሑፉን ከታች አንብቡ)።

1,745

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

02 Dec, 19:41

ዓሊ ሸቦ ፍቅረኛውን በመላው ሀረርጌ የፈለገበትና ያፈላለገበት ዘፈን ይህ ነው።

2,482

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

02 Dec, 19:38

(ከላይ ከቀረበው ጽሑፍ የቀጠለ)

Sa eedaan qalbiin tuni wahayyuma beyti (ለካስ ይህቺ ቀልቤ የፊቱን ትገምታለች)
Baddeeysa ol kunnaan khate gammachutti (በዴሳን ሳልፈው በደስታ ተብከነከነች)
Jaalalleen tiyya tun intala Habrootii (ፍቅረኛዬ ለካንስ የሀብሮ ልጅ ነች)

አዎን! ዋናው ተስፋ አለመቁረጥ ነው፡፡ ችግር መከራውን ከታገሱት ያሰቡትን ያሳካሉ፡፡ ተስፋን ይዞ ሲባዝን የከረመው ዓሊ ሸቦም ድካሙን ሁሉ ቻለው፡፡ እናም ከውስጡ የተስፋ እንጥፍጣፊ ሳያልቅ የደስታ መዓዛ አወደው፡፡ ከጭሮ ታጥፎ በዴሳን እልፍ እንዳለ ፍቅረኛው ከሩቅ ሸተተችው፡፡ ለካስ ውቃቢው ነው ዝም ብሎ ፈልግ ያሰኘው እንጂ ልጅቱ ቀድሞውንም ቢሆን አልጠፋችበትም? እንደተፈጠረች እትብቷ ከተቀበረባት ቦታ ሆና ትጠብቀው ነበር፡፡ “የት?” ብትሉ “ሀብሮ” ነው መልሱ!

የዓሊ ሸቦ ፍቅረኛ የሀብሮ ልጅ ሆና ተገኘች፡፡ ታዲያ “ሀብሮ” ሰፊ አውራጃ ነው እንጂ አንድ ከተማ ወይንም መንደር አይደለም፡፡ ከቁኒ እስከ ባሌ ጠረፍ ድረስ ያለው ተራራማ ምድር ሁሉ የሚካተትበት ክልል ነው፡፡ ስለዚህ የልጅቱ ትክክለኛ አድራሻ መታወቅ አለበት፡፡ ዓሊ ሸቦ የመጨረሻውን ውጤት እንዲህ በማለት ያበስረናል፡፡

Jaalallen gar meeqaan barbaadaan of rakkee (ስንት ሀገር በፍለጋ ያዳረስኩላት ፍቅረኛዬን)
Tanin deemee dhabe baakkan itti shakkee (ከሁሉም ቦታዎች ያጣኋት ጉብልዬን)
Walakkaa magaalaa Galamsottiin arke (ገለምሶ መሀል ላይ አገኘኋት ወዳጄን)

እንዲህ ነው ዓሊ ሸቦ! ብራቮ ዓሊ ሸቦ! እርሱ ከቆላ ደጋ የተንከራተተላት ጉብል የገለምሶ ልጅ ሆና ተገኘች! የወንዜ ልጅ! ግዳዩም በድል ተጠናቀቀ! ዓሊ ሸቦ በሐሴት ባህር ዋኘ፡፡ ነፍሲያውም በደስታ ረካች! በመጨረሻም ዓሊ እንዲህ አለና አጠቃለለ፡፡

Argadhe qal’o too diimtuu tiyya dheertuu (አገኘሁ የኔን አለንጋ ያላት የደስ ደስ)
Isii barnootarra kharaa gala deemtu (ከትምህርት ቤት ወደ ቤቷ ስትመለስ)
Gammadeen bahaa mee ree dheebuu tootuu (ዛሬ ጥማቴን ልወጣው የልቤ እንዲደርስ)
* * *
ዓሊ ሸቦ እንዴት ይህንን ዘፈን ሊዘፍን ቻለ? ከጀርባው ታሪክ አለው፡፡ መሐመድ አሕመድ (መሐመድ ቆጴ) የሚባለው ታዋቂ ጋዜጠኛና ደራሲ የከተማችንን ጉብል ወደዳት፡፡ ሆኖም ፍቅሩ በምን ይውጣለት? በምን ያቅርባት?

ምናልባት በዘፈን ብጠራት እሺ ትለኝ ይሆናል ብሎ ይህንን ድርሰት ጻፈላት፡፡ ዓሊ ሸቦም ተጫወተው፡፡ ግን ልጅቷና መሐመድ ቆጴ ለጥቂት ተላለፉ፡፡ መሐመድ በዘመኑ ደንብ መሰረት የልጅቷን ቤተሰቦች ለጋብቻ ሊጠይቃቸው ሲሰናዳ አንድ የአዲስ አበባ ሰው ቀደመውና ወሰዳት፡፡ ግን ገለምሶና የዓሊ ሸቦ ዘፈን እንደተጣመሩ ቀሩ፡፡ "Qalbii too naseentee" የሚባለው ዜማም ሙሐመድ ቆጴ ከጻፋቸው ድንቅ ዘፈኖች አንዱ ሆኖ ለዓመታት እየተደመጠ ነው።
* * *
አፈንዲ ሙተቂ
መጀመሪያ መስከረም 3/2006 ተጻፈ።
በድጋሚ ተሻሽሎ ህዳር 23/2016 በገለምሶ ከተማ ተጻፈ።
(ዘፈኑን ከታች ይፈልጉት)።

1,900

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

02 Dec, 19:38

ዓሊ ሸቦ እና ፍለጋው
-----
ጸሐፊ፡ አፈንዲ ሙተቂ
---------
ከዚህ ቀደም ይህንን ጽሑፍ ሳቀርብላችሁ የጽሑፉ ትኩረት የሆነው ዘፈን እንደሌለኝ ገልጬላችሁ ነበር። አሁን ዘፈኑ ተገኝቶአል። ስለዚህ ጽሑፉን አሻሽዬ እና ከዘፈኑ ጋር አያይዤ እንዲህ አቅርቤላችኋለሁ።
-----
ባልሳሳት ዘመኑ እንደ ኢትዮጵያ አቆጣጠር 1978 ይመስለኛል፡፡ በዚሁ ዓመት ነበር አንጋፋው ዓሊ አንድ አነጋጋሪና አስገራሚ ዜማ የለቀቀው።

ዓሊ ሸቦ በዘፈኑ በዚያ ዓመት ስለጠፋችበት ፍቅረኛው፣ እርሷን ለማግኘት ሲል በሀረርጌ ምድር ያደረገውን ፍለጋ እና መንከራተት፣ እና ከብዙ ልፋት በኋላ ፍቅረኛውን ሲያገኘ የተሰማውን ደስታ እና እርካታ ነው በውብ ግጥሞች የሚተርከው። ፍለጋውን ሲጀምር የተነሳበትን ቦታ፣ የደረሰባቸውን የሀረርጌ ከተሞችና በመጨረሻም ፍቅረኛውን ያገኘባትን ከተማ በስም እየጠቀሰ ነው የሚናገረው።
-------
ዓሊ ሸቦ ፍለጋውን ሲጀምር እንዲህ እንዲህ ነበር ያለው።

Qalbii too na seentee tanin yaadu halkuu (ከልቤ ውስጥ ገብታ ሁሌ እምናፍቃት)
Obsu waa hindandayuu bikka isin jirtuu (እንዲህ ጠፍታብኝስ እኔስ አልታገሳት)
Hamman deemee arguu (ካለችበት ፈልጌ እስከማገኛት)

ትንሽ ወረድ ብሎም እንዲህ በማለት ጨመረበት፡፡

Teeyso isidhaa hinbeyne bikka itti argamtu (አድራሻዋን አላውቅም የተደበቀችበትን)
Mee nin iyyaafadha oliifi gadittuu (እኔስ ላስሳት ነው ሄጄ ታቹን ላዩን)
Barbaadu waa hindhabu Hararguma haataatu (ከሀረርጌ ምድር አገኛት እንደሆን)

ታዲያ ዓሊ ፍለጋውን ከየት የጀመረ ይመስላችኋል? ከሀረር ከተማ ነው፡፡ በጥንታዊቷ የአባድር ከተማ ላይ ከትሞ ነው እንዲህ በማለት ለፍለጋዋ መቁረጡን ያሰማው፡፡

Khara shanan Harar, laale seenee bahe (በአምስቱም የሀረር በሮች ገብቼ ወጥቼ)
Qalbiin na rifatus meeqa isii sehee (ልቤ እየደነገጠ ስንቷን ቆንጆ አይቼ)
Wa hin arganne dhiiroo himilaalin tahe (ለፍቶ መና ሆንኩኝ አድራሻዋን አጥቼ)

ከዚያስ ወዴት ቀጠለ? እንዲህ ይለናል፡፡

Dirree Dhawaas bu’ee mana gaggaafadhe (ድሬ ዳዋ ወርጄ ጠያይቄ ቤቷን)
Tanin shakke cufa suuta akheekadhe (በጥንቃቄ እያየሁ እርሷ ትሆን ያልኳቸውን)
Dhiiroo barbaada isii oow’i waan nagodhe (ወበቅ ብቻ ተረፈኝ ወይ እኔን ወይ እኔን)

ዓሊ ፍለጋውን በተስፋ ከድሬ ዳዋ መጀመሩ ልክ ነበር፡፡ በርግጥም ድሬ ከምስራቁ ክፍል ልዩ ልዩ መንደሮች የተሰባሰቡ ሰዎች መኖሪያ ናት፡፡ የዚያ ዘመን ወጣት በድሬ የተጧጧፈው የኮንትሮባንድ ንግድ ስለሚያስጎመጀው እንደምንም ብሎ በከተማዋ ላይ ከትሞ እየሸቀለ ኑሮውን መሙላት ይፈልጋል፡፡ በአነስተኛ ከተሞች የከበረው ነጋዴ የመጨረሻ ዓላማው ድሬዳዋ ገብቶ ስሙን እነ ሐሰን ፎርሳ፣ ባሻንፈር፣ ሐምዳኢል፣ ሙሐመድ አብዱላሂ ኦግሰዴን ከመሳሰሉ የዘመኑ ዲታዎች ተርታ ማሰለፍ ነው፡፡ በድሬ ዳዋ ዘመድ ያላቸው ኮረዳዎችም “ቫኬሽን”ን እያሳበቡ ከቤተሰቦቻቸው ያፈተልኩና ክረምቱን በዚያች ውብ ከተማ ለማሳለፍ ወደዚያው ያቀናሉ፡፡ ታዳጊዎችም የሐሺሚን ሓላዋና ባቅላዋ በዝናው ስለሚያውቁት እዚያ ሄደው ካልበሉት የሚረኩ አይመስላቸውም፡፡ ስለዚህ ቤተሰቦቻቸው ወደ ድሬዳዋ የሚሄዱ ከሆነ ከናንተ ጋር ካልሄድን ብለው ያስቸግራሉ፡፡

በአንጻሩ ደግሞ ከሀረርጌ ወደ ሌሎች ቦታዎች መጥፋት የሚፈልግ ሰው ለመነሻው ድሬዳዋን ነው የሚመርጣት፡፡ ምክንያቱም በባቡር ወደ ጅቡቲ፣ በአውሮፕላን ወደ አዲስ አበባና ወደ ሌላም ቦታ ሊጠፋ ይችላልና፡፡ የሀገር አቋራጭ አውቶቡስም ቢሆን በብዛት ከድሬዳዋ ነበር የሚነሳው፡፡ ለዚህ ለዚህ ድሬ በጣም ምቹ ነበረች፡፡

በዚህ ስሌት መሰረት ይመስላል እንግዲህ ዓሊ ሸቦ ፍቅረኛውን ለማሰስ ወደ ድሬ ዳዋ የወረደው፡፡ ከዚያም ሄዶ ፈለጋት! አስፈለጋት፡፡ የጠረጠራቸውን ቦታዎች ሁሉ ፈተሸ፡፡ ነገር ግን ትርፉ የድሬ ዳዋ ሀሩርና ወበቅ ሆነና አረፈው፡፡

ዓሊ ሸቦ ፍቅረኛውን ከድሬ በማጣቱ በጣም ነው የተከፋው። ግን ምን በጀው? ወዴትስ ይሂድ? እንዲህ በማለት ይናገረዋል፡፡

Kharaa baddaa khanaa hindhabamtu laata (ከወደ ደጋው በኩል ምናልባት አትጠፋም)
Je’e numan dhaqe ani Gaara Mul’ataa (እያልኩኝ በጉጉት ጋራሙለታ ብወጣም)
Arguu waa hindandeenye waan isii fakkaataa (እርሷን የምትመስል ጭራሽ አልታየችም)

ቀዝቃዛው የጋራሙለታ አውራጃ ራሳቸውን ለመደበቅ የሚፈልጉ ሰዎች በጣም የሚመርጡት ነው። ምድሩን በሸፈነው ደንም ሆነ ወደ ላይ ተቀስረው በቆሙት ከፍተኛ ተራሮች ውስጥ ብዙ ሸፋችና ሽፍታ ይደበቅ ነበር። የዓሊ ሸቦ ፍቅረኛም ይህንን ስሌት ይዛ ወደ አውራጃው መጥታ ሊሆን ይችላል። ነገር ግን ብዙ ብትፈለግም አልተገኘችም።

ዓሊ ሸቦ ከጋራ ሙለታ መልስ ወዴት ነው ያመራ? አርቲስቱ እንዲህ በማለት ይነግረናል።

Jijjiga hindabartu kharaa Gursum khana (ከጅጅጋስ አታልፍ ከዚያም ከጉርሱም)
Xuuxxisaa dhagayeetin itti-fufe amna (እያልኩ በጥርጣሬ ተይዤ ብሄድም)
Way garaa jalalaa laalaa laala gowwomina (እዩት የኔን ፍቅር ሞኝነቴን ሲያስቀድም)

አዎን! ልጅቷ ከድሬ ዳዋ እና ከጋራ ሙለታ ከጠፋች ምናልባት ወደ ጉርሱም እና ጅጅጋ ልታመራ ትችላለች ብሎ ማሰብ ደግ ነው፡፡ በተለይ ጅጅጋ ወርዶ እርሷን መፈለግ ቸል ሊባል የማይባል ነገር መሆኑ ማንም የሚያውቀው ጥሬ ሐቅ ነው። ጅጅጋ የድሬን ያህል ባትሆንም በንግድና በስራ ሰበብ ብዙ ሰው ይጎርፍባታል፡፡ ደግሞም ለሶማሊያ ድንበር ቅርብ ስለሆነች በሀገር ውስጥ መኖር ያስመረረው ሰው ወደርሷ ይሄድና ለውጪ ጉዞው መንደርደሪያ ያደርጋታል።

ዓሊ ሸቦም ፍቅረኛው ከሀገሬ ሳትጠፋብኝ ቶሎ ልድረስባት ብሎ ወደዚያ በማቅናቱ ጥሩ መላ ዘይዷል፡፡ ነገር ግን ትርፉ ድካም ብቻ ሆነበትና ሆደ ባሻነቱን አባባሰበት፡፡
*
ዓሊ ትንፋሽ ወስዶ እንደመቆዘም አለ፡፡ ፍቅረኛው የት ገባችበት? ሰማይ ላይ ወጣች? ወይንስ ወደ ምድር ሰረገች? ብቻ አሁንም መንገዱን አላቆመም፡፡ እናም እንዲህ አለ፡፡

Oborraa fi Ciroo hunda kehysa dhaqe (ኦቦራና ጭሮን በአካል አሰስኩት)
Miilaa fi makinaan barbaadeetin dhabe (በእግር በመኪና በፍለጋ አዳረስኩት)
Arguu koo waa hin oolu je’etin of sobe (“ጭራሽ አላጣትም” ለሆዴ እያልኩት)

ከጋራ ሙለታ አውራጃ ያጣትን ፍቅረኛውን ለማግኘት ፍጥነት ጨመረ፡፡ ወደ ምዕራብ ገስግሶ “ኦቦራ” (ወበራ) እና ጭሮን (ጨርጨርን) በፍለጋ አዳረሰ፡፡ ነገር ግን ሊያገኛት አልቻለም፡፡ እንዲያውም እርሷን ሳያገኛት የሀረርጌ ምድር ሊያልቅበት ሆነ፡፡ ቢሆንም ተስፋ አልቆረጠም፡፡ ከዚያስ ምን ተከተለ? እንዲህ በማለት ያስረዳል፡፡

1,883

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

02 Dec, 16:43

"HUNDE"- Abbaa Sa'aa fi Duula Bilisummaa
------
Dokumantariin seenaa "Hundee" irratti xiyyeeffatu YouTube irratti gad-dhiifamee jira. Liinkii asii gadii kanaan bantanii daawwachuu fi namoota birootiif qooduu nidandeessan.
-----
Nuti miseensootni maatii "Hundee" dokumantarii kana eega daawwatne booda inni ammaa kun isaan kana dura hojjataman irra bifa miidhagaa fi gara dhugaatti haalaan dhihaatutti kan hojjatame tahuu isaa hubannee jirra. TVn Faanaa Afaan Oromoo bajata guddaa baasee, magaalaa Galamsoo dhufee, namoota seenaa Hundee beekan dubbisee dokumantarii bareedaa kana hojjachuu isaatiin bayyee galateetfana.

https://youtube.com/watch?v=xoidFV8qPQ4&si=jAa4qs-uEJJ-uvCP

1,859

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

01 Dec, 21:11

(ከላይ ከቀረበው ጽሑፍ የቀጠለ)

Katabdee ergituu daftara guuttellee
Irra deddeebi'ee dubbisaa oolullee
Yaadni kee hinsaphlatu giraama tokkollee.
------
ሙሐመድ ግጥሞቹንና ስንኞቹን የሚጽፈው በደረቁ አልነበረም። በግጥሞቹ ውስጥ ብዙዎች የማያውቋቸውን ለየት ያሉና በስፋት ያልተሰሙ አዳዲስ ቃላት በማስገባት ውበታቸውን ያሳምራል። እርሱ የተጠቀማቸው አንዳንድ ቃላት ግን ከሕዝቡ ንግግር ውስጥ ሊጠፉ የተቃረቡ እና ብዙዎች እንደ አዲስ የሰሟቸው ናቸው። ።

ለምሳሌ በሀረር በሚነገረው ኦሮምኛ "ገደል ግባ" ለማለት ከፈለጋችሁ "Hallayyaa seeni" ነው የምትሉት። ታዲያ ሙሐመድ በአንደኛው ዘፈን ውስጥ "Hallayyaa seeni" የሚለውን አባባል ብዙዎች ከረሱት "Ceerbee" የተሰኘ ቃል ጋር በማያያዝ "Ceerbe maa hinseenne Hallayyaa" ብሎ ነው የጻፈው። በዚህ አባባል የተነሳ ዛሬም ድረስ ያልቆመ ሕዝባዊ ውይይት ነው የተቀሰቀሰው። "Ceerbe" ምንድነው? ደራሲው በመደበኛው አባባል ላይ ለምንድነው የጨመረው? "Ceerbee" የማይሞላ ገደል ማለት ከሆነ የት ነው የሚገኘው? ወዘተ...የመሳሰሉት ጥያቄዎች በዘመናችንም እየተነሱ ውይይት እየተደረገባቸው ነው ( በነገራችን ላይ ሀረሪዎች "ገደል ግባ" ለማለት "ጬርቤ ቦእ" ነው የሚሉት። "ጬር" ደግሞ በእነርሱ ቋንቋ "ገደል" ማለት ነው። ይሁንና የሀረሪን ሰዋስው ተክተለን ከሄድን "ጬርቤ" በ"ጬር" ላይ አንድ ሆሄ ተጨምሮ የተፈጠረ ቃል አይመስልም። በመሆኑም የቃሉ ምንጭ Afaan Oromoo ነው ብዬ ነው የማምነው)።
--------
ሙሐመድ አሕመድ የሚጽፋቸውን የዘፈን ግጥሞች rare በሆኑት ቃላት መጻፉ ግጥሞቹን ለማሳመር በጣም ረድቶታል። ይሁንና ሰውዬው ግጥሞቹን የሚያሳምርበት ዋናው መሣሪያ የአገላለጽ ችሎታው ነው። ለምሳሌ ሸንተም ሹቢሳ እና ሀመልማል አባተ በአስር ዓመታት ልዩነት ባዜሙት "Boonaa Harargee" የተሰኘ ዘፈን ውስጥ ያለው ተከታዩ አገላለጽ በርካታ ገጣሚዎችን፣ የቋንቋ ምሁራንን እና ኢትኖግራፈሮችን ለምርምር የጋበዘና ዛሬም ድረስ ብዙዎችን በማነጋገር ላይ ያለ ነው።

Yaa ifaa bareeda
Sidura hinbaane
Sibooda hinbaatuu
Biiftuun bareeda.

ምን ማለት ነው በእውነት? ፍቺውን ማን ነው የሚነግረኝ? ዘወትር የሚደንቀኝና እጅግ ውብ የሆነ የሙሐመድ ቆጴ አገላለጽ ነው። በተለይም የሰውዬውን (የጉብሊቷን) ውበት ከጸሐይ ጋር እያነጻጸረ የገለጸበት ሁኔታ በሌላ የAfaan Oromoo ግጥም ተደግሞ ያላየሁት ነው። ሙሐመድ በዚህ ግጥም ለማለት የፈለገው ነገር በአጭሩ ሲቀመጥ "አንቺ ብርሃናማዋ ወይ! ካንቺ መወለድ በፊት ጸሐይ ብትኖርም ካንቺ በፊት የነበረችው ጸሐይ ውቢቷና ዋናዋ አልነበረችም። ዋናዋ ጸሐይ ራስሽ ነሽ። ውቢቷ ጸሐይ ካንቺ ህልፈት በኋላም አትወጣም" እንደማለት ነው።

ሙሐመድ ውበትን የገለጸበት መንገድ ለአማርኛ አንባቢዎች ብዙም ላይገባ ይችላል። ኦሮምኛው ሳይፈሰር እንዳለ ለመረዳት ስትሞክሩት ነው አገላለጹ ልባችሁን ሰርስሮ የሚገባው።
-------
ስለሙሐመድ አሕመድ የግጥምና የአገላለጽ ችሎታ የጻፍኩት ነገር ከባህር በጭልፋ የመቅዳትን ያህል ነው። ሰውዬው የጻፋቸውን እያንዳንዱን የዘፈን ግጥም ብትወስዱት ልባችሁን የሚያረጥቡ ብዙ ድብቅ ውበቶችን (mystique beauties) ታገኛላችሁ። ለወደፊቱ እንደየሁኔታው ከሌሎች የሰውዬው ችሎታዎች የተወሰኑትን ለመነካካት እንሞክራለን። ለዛሬው ግን በዚሁ ይብቃን።
ሰላም!
-----
አፈንዲ ሙተቂ
ህዳር 22/2017
-----
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።
You may join my telegram channel here

https://t.me/afandishaHarar
-----
ተማም። እናመሰግናለን። Galatoomaa
-----

1,513

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

01 Dec, 21:11

ሙሐመድ ቆጴን በጨረፍታ
-----
ያልተዘመረለት አንበሳ- (ቁጥር 4)
------
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
-----
ቅድም ባልኳችሁ መሠረት በዛሬዋ ምሽት ሙሐመድ አሕመድ ሙሳን በአጭሩ ልናስታውሰው ተዘጋጅተናል። ታዲያ ይህኛውም ሰውዬ "ውቅያኖስ" በመሆኑ ወደ ሕይወቱና ስራዎቹ በጥልቀት አንገባም። በዳሰሳዬ የዚህ ገጽ ቋሚ ተከታታዮች ሊያውቋቸው ይገባል ብዬ ያመንኩባቸውን እውነታዎች በመጻፍ ላይ እገደባለሁ። ከዚያ የበለጠ መረጃ የሚፈልጉ ወዳጆቻችን የዛሬው ወግ ትኩረታችን የሆነው አንጋፋ የጥበብ፣ የጋዜጠኝነት እና የስነ-ጽሑፍ ግለ-ታሪኩን እስኪያሳትም ድረስ እንዲጠብቁ እንመክራቸዋለን።

በሌላ በኩል ሰውዬው በተፈጥሮው ብዙ ችሎታዎችን የታደለ እና በሁሉም ችሎታዎቹ በእኩል ደረጃ ተጠቅሞ ብዙ ቁም-ነገሮችን የሰራ መሆኑ ይታወቃል። ካለኝ ጊዜ አንጻር ግን ጋዜጠኛነቱን፣ ደራሲነቱን፣ የስነ-ጽሑፍ ኤክስፐርትነቱንና የታሪክ ምሁርነቱን ትቼ የዘፈን ግጥሞችን በመጻፍ ረገድ ባየኋቸው ልዩ ብቃቶቹ ላይ በማተኮር የራሴን ትዝብቶችና የገጣሚውን ትንግርቶች በመጠኑ አወጋችኋለሁ።
-------
ሙሉ ስሙ ሙሐመድ አሕመድ ሙሳ ነው። ሙሐመድ አሕመድ የተወለደውና እስከ ሁለተኛ ደረጃ ድረስ የተማረው በሀረማያ ከተማ ነው።

ይህንን የጥበብ እና የጽሑፍ ሰው አብዛኛው ሕዝብ የሚያውቀው "ሙሐመድ ቆጴ" በሚል መጠሪያው ነው። ይህ ስም የተሰጠው ከ1968 እስከ 1972 ድረስ የኢትዮጵያ ሬድዮ የሀረር ቅርንጫፍ ጋዜጠኛ በነበረበት ጊዜ ነው። በጣቢያው በAfaan Oromoo የሚቀርበው ዝግጅት "Qophii/Qophee/ Afaan Oromo" ይባል ነበር። በዚያ ዝግጅት ላይ የሠሩትን ጋዜጠኞች በስማቸው ላይ "Qophee" የሚል ቅጽል እየጨመሩ መጥራት በሰፊው የተለመደ ነው። ለዚህም ነው ሙሐመድ አሕመድ "ሙሐመድ ቆጴ"፣ አብዲ ሙሐመድ "አብዲ ቆጴ" ፣ ሚሊዮን ለማ "ሚሊዮን ቆጴ" እየተባሉ ሲጠሩ የኖሩት።

ሙሐመድ ቆጴ በሬድዮ ጣቢያው በማገልገል ላይ እያለ ነው የደራሲነት መክሊቱ ቦግ ብሎ የፈነዳው። እስከ 1969 ድረስ በሬድዮ ጣቢያው ሲሰሩ የነበሩት ኩማ ኢደኤ፣ አቡበከር ሙሳ እና አብዲ ሙሐመድ ጋዜጠኛ ሆነው በግጥሞች ድርሰት ላይ ንቁ ተሳትፎ ነበራቸው። ሙሐመድ አሕመድ በዕድሜው ይበልጡት የነበሩት እነዚህ ጓዶቹ (በተለይም አቡበከር ሙሳ) ከፍተኛ ተጽእኖ እንደፈጠሩበት ይናገራል።
--------
ሙሐመድ አሕመድ ወደ ድርሰቱ ሲመጣ የሌሎችን style አልኮረጀም። ለኦሮሞ ሙዚቃ እና ስነ-ጽሑፍ አዲስ የሆነውን የራሱን ልዩ ስልት ይዞ ነው ብቅ ያለው። ይህ ስልት እስከ አሁን ድረስ የእርሱ መለያ ሆኖ ዘልቋል። ይህንን በምሳሌ ባስረዳ ይሻለኛል።

አቡበከር ሙሳ ለዓሊ ቢራ ብዙ የዘፈን ግጥሞችን ሰጥቶአል። ታዲያ አቡበከር ብዙ ጊዜ የሚጽፈው ባለ ሁለት መስመር ግጥሞችን ነው። አብዲ ሙሐመድ (አብዲ ቆጴ) ደግሞ የግጥሞቹን meter ረዘም በማድረግ የባለ አራት መስመር ግጥም አጻጻፍን ይዞ ብቅ አለ። ለምሳሌ አልማዝ ተፈራ ከዘፈነችው "Gaddi koo dachaadhaa" እነዚህን መስመሮች እንጥቀስ።

Ar'aa miti bubbule ji'oota shan dura
Osoon gala deemuu mana baruumsarraa
Hiriyaa tiyyaanii walbeekhan nadura
Isii harka fuudhee naan je'e walbarraa

ሙሐመድ አሕመድ ወደ ድርሰቱ ዓለም ሲገባ ግን በተለየ ሁኔታ በአብዛኛው ባለ ሶስት መስመር ግጥሞችን በረቀቀ ቋንቋ እና በተዋቡ ቃላት የሚጽፍ አዲስ songwriter ሆኖ ነው የተገኘው። ይህ ያልተለመደ አቀራረብም ለAfaan Oromoo ስነ-ግጥም ልዩ ውበትን የጨመረ ክስተት ነው ሆኗል።

ብዙ ጊዜ ይህንን የሶስት መስመር አጻጻፍ style የሚከተሉት የዐረቢያ እና የፋርስ ገጣሚዎች ናቸው። በተለይም "ቀሲዳ" እና "ሙአለቃት" በሚባሉት የግጥም ስልቶች የሚጻፉ ግጥሞች ባለ ሶስት መስመር፣ ባለአምስት መስመር፣ ወይንም ባለ ሰባት መስመር ናቸው። ሙሐመድ የዐረብና የፋርስ ግጥሞችን ምን ያህል እንደመረመረ አላውቅም። የዐረብ ግጥሞችን በማንበብና ሙዚቃዎቻቸውን በማዳመጥ ስልቱን በአርምሞ ካጠናና ካሰላሰለ በኋላ ገብቶበትም ሊሆን ይችላል። ሰውዬው የሚጠቀመውን meter ርዝመት ስናይ ግን የዐረቦችን ስልት ልከተል ብሎ ወደዚያ እንዳልገባ እንረዳለን።

እዚህ ላይ አንድ ነገር ያዙልኝ። የእርሱ የስራ ባልደረቦች የነበሩት አቡበከር ሙሳ እና አብዲ ቆጴም ባለሶስት መስመር ስንኞችን በጻፏቸው የዘፈን ግጥሞች ውስጥ ያሳያሉ። ይሁንና ብዙ ጊዜ ሶስት መስመር ስንኞችን የሚቋጥሩት የዘፈኑን አዝማች በሚጽፉበት ጊዜ ነው። ተከታይ ግጥሞችን የሚጽፉት በሁለት መስመር ወይንም በአራት መስመር ነው። ለምሳሌ ከላይ የጠቀስኩት የአልማዝ ተፈራ ዘፈን አዝማች ይህ ባለሶስት ስንኝ ግጥም ነው።

Gaddi khoo dachaadhaa of qofatti hin-oolee
Tiyyaaf fafaaweetin maqaa kheeysan falee
Ija teysan dura daddeemuun wa hinmalle

ከዚህ በኋላ ያሉት ስንኞች በሙሉ ባለ አራት መስመር ናቸው። በሌላ በኩል አብዲ ሙሐመድ "አባ-ለፋ" የተሰኘውን ውብ የዓሊ ቢራ ዘፈን የሶስት መስመር ስንኞችን እያሰለፈ የጻፈው ቢሆንም እያንዳንዱ መስመር ረጅምና በየአንጓው ተሰብሮ ሁለት እና ሶስት መስመር መሆን የሚችል ነው።

ሙሐመድ አሕመድ ግን ከአዝማቹ ጀምሮ የሙሉን ዘፈን ግጥሞች በሶስት መስመር ስንኞች የመጻፍ ችሎታን ተክኗል። እያንዳንዱ ስንኝም እጥር ምጥን ያለና የሚፈለገውን መልእክት በቀላሉ ማስተጋባት የሚችል ነው። በዚህ ላይ ያለው ችሎታ ዘወትር ያስደንቀኛል።

ለምሳሌ "Qalbii too na seente" የተሰኘውንና ዘወትር የሚደነቅበትን ዘፈን ግጥሞች ውሰዷቸው። አዝማቹ የሚከተለው ነው።

Qalbii too naseentee tanin yaadu halkuu (ልቤ ውስጥ የገባችው ሁሌ የምትናፈቀው)
Obsu waa hindandayuu bikka isin jirtuu (ያለችበትን ስፍራ አለማወቄን መቼም አልታገሰው)
Hamman deemee arguu (ሄጄ ሳላገኛት መታገስ ምንድነው)

በማስከተል ደግሞ ሜሌዲውን break በማድረግ በlow pitch ድምጸት አዝማቹን እንዲህ በማለት ይቋጨዋል፡፡

Teeyso isidhaa hinbeyne bikka itti argamtu (አድራሻዋን አላውቅም የተደበቀችበትን)
Mee nin iyyaafadha oliifi gadittuu (እኔስ ላስሳት ነው ሄጄ ታቹን ላዩን)
Barbaadu waa hindhabu Hararguma haataatu (ከሀረርጌ አትውጣ እንጂ አገኛታለሁ ጉብሊቷን)።

ሙሐመድ ይህንን ችሎታውን በጣም ይደጋግመዋል። አንዳንዴም የዘፈኑን አዝማች ባለሁለት ስንኝ ያደርግና ተከታዮቹን ግጥሞች በሙሉ በሶስት መስመር ይጽፋቸዋል። ለምሳሌ በ1977 በወጣውና "Qalbii too" በተሰኘው ዘፈን በሚጠራው ካሴት ላይ ያለው ሁለተኛው ዘፈን (ከqalbii too ቀጥሎ) አዝማቹ እንደሚከተለው ነው።

Na hin irraanfatin dhaamsa halaalirraa
Yaada narratti feete kootu salphisi narraa.

ይህ አዝማቹ ሲሆን ከተከታዮቹ ግጥሞች መካከል የመጀመሪያው የሚከተለው ነው።

1,460

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

01 Dec, 16:00

ያልተዘመረለት አንበሳ- (ቁጥር 4)
-----
በዛሬዋ ምሽት የምንዘክረው አንበሳችን በፎቶግራፉ ላይ የሚታየው ነው። ይህ አንበሳ በሚዲያ በጣም ይታያል። ይታወቃል። ይሁን እንጂ "የሠራቸው ስራዎች ምን ይመስላሉ" የሚል ጥያቄ በአዕምሮው ውስጥ መጥቶበት መልስ ለመፈለግ የሚነሳ ሰው በመረጃ እጦት ይቸገራል።

እንደማየው ከሆነው ሚዲያዎች ብዙ ጊዜ እርሱ ዘንድ የሚሄዱት ለሌላ የኪነ-ጥበብ ጉዳይ ማሟያ የሚሆን መረጃ ለማፈላለግ እንጂ በእርሱ ሕይወትና ስራዎች ላይ ያተኮረ ዘገባ ወይንም ፕሮግራም ለመሥራት አይደለም። ይህ ደግሞ እርሱን ብቻ ሳይሆን ሀገርንም ጭምር እየጎዳ ነው።

ይህንኑ በማመዛዘን በቅርብ ጊዜ ደውዬለት "እባክህ ጋሽዬ: አንተ በጣም የምናከብርህ ታላቃችን ነህ። ስራዎችህ በሰነድ ተመዝግበው አለመቀመጣቸው ሁላችንንም እየጎዳ ነው። ስለዚህ እስከ ዛሬ ያሳለፍከውን ህይወትና የሰራሃቸውን ስራዎች ሰፋ አድርጎ የሚያሳይ የግለ-ታሪክ (autobiography) መጽሐፍ ጻፍልን" ብዬው ነበር። እርሱም ጥያቄዬን ተቀብሎታል። መጽሐፉንም የጀመረው ይመስለኛል። ኢንሻ አላህ ሲጠናቀቅ አብረን እናየዋለን።
--------
ስለእርሱ ዝክር ያዘጋጀሁት ጽሑፍ ከሁለት ሰዓታት በኋላ ይለጠፋል። እስከዚያው ድረስ እስቲ የዚህን ታዋቂ የጥበብ አርበኛ፣ ጋዜጠኛ እና ደራሲ ስም እና ከስራዎቹ የምታውቁትን ያህል ንገሩን።

1,645

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

01 Dec, 14:11

ደጃዝማች ከበደ ብዙነሽ
--------
"ከቤ አባ መርዙ"- በደንብ ያልተዘመረለት ጀግና (ክፍል አራት)
-----
አፈንዲ ሙተቂ
-----
በዛሬው አጭር ጽሑፋችን ለኢትዮጵያ ነፃነትም ሆነ ለኦሮሞ ሕዝብ መብት መከበር የተዋጋውን የሜታ ሮቢ አንበሳ ነው የምንዘክረው። በእርግጥ "ከበደ ብዙነሽ" በአንጻራዊነት ከሌሎች በተሻለ ሁኔታ ተዘክሮአል። "ተራሮችን ያንቀጠቀጠ ትውልድ" በሚል ርእስ ተስፋዬ ገብረአብ አርታኢ ሆኖ ባሳተማቸው መጻሕፍት ውስጥም ገድሉ በአርባ ገጾች ተጽፎአል። ይሁንና ከሰውዬው ስብዕና አንጻር በቂ አይደለም። ወጣቱ ትውልድም ይህንን ታላቅ ጀግና እንዲያውቀው እየተደረገም አይደለም። ስለሆነም ጀግናውንና ሀገር አስተዳዳሪውን "ደጃዝማች ከበደ ብዙነሽ"ን በአጭሩ እንዲህ እናስታውሰዋለን።
-----
የጀግናችን ትክክለኛ ስም "ከበደ በቸሬ ደበላ" ነው። ይሁንና ከበደ በቸሬ በተወለደበት ቤት አላደገም። ገና እንደተወለደ ነው ልጆች ያልነበራት "ብዙነሽ በቸሬ ደበላ" የተባለች አክስቱ ወስዳው ልክ እንደወለደችው ልጅ አቀማጥላ ያሳደገችው። ከበደ በቸሬም የአሳዳጊ አክስቱን ውለታ ላለመርሳት ሲል መጠሪያ ስሙን ከ"ከበደ በቸሬ" ወደ "ከበደ ብዙነሽ" ቀይሮታል።
----
ከበደ ብዙነሽ በኢጣሊያ ወረራ ዋዜማ በአድአ በርጋ ወረዳ የአንድ አጥቢያ አስተዳዳሪ ነበር። ጣሊያኖች ሀገራችንን ሲወርሩ ግን "እምቢ ለሀገሬ! እምቢ ለነፃነቴ!" በማለት ወደ ዱር ገባ። በርካታ ወጣት ታጣቂዎችን እየመራ ወራሪዎችን በተለያዩ ግንባሮች አስጨነቀ። ጀግንነቱን ያየው የሜታ ሮቢ ወረዳ ሕዝብም "ከቤ የሚተኩሰው መርዝ እንጂ ጥይት አይደለም" እያለ አደነቀው። "እሱ የሚወረውረው ቦምብም መርዝ ነው" ተባለ። በዚህም የተነሳ "ከቤ አባ መርዙ" የተሰኘ የፉከራና የቅሰቀሳ ስም ወጣለት። በረገዳ ግጥም የተካኑት የአድአ በርጋ ወጣቶች ደግሞ የፉከራ ስሙን ከአሳዳጊ አክስቱ ስም ጋር በማያያዝ እንዲህ ብለው ገጠሙለት።

ilma Addee Bizuu (ይህ ልጅ ነው የወይዘሮ ብዙ)
Kabbee Abbaa Marzuu (ከቤ አባ መርዙ)
------
ከቤ አባ መርዙ በሜታ ሮቢ እና በአድአ በርጋ ወረዳዎች ጣሊያንን በጣም ነበር ያስጨነቀው። በእነዚህ ወረዳዎች ከጣሊያን ወራሪዎች ጋር ባደረጋቸው ውጊያዎች ተሸንፎ አያውቅም። በተለይም በአንድ ወቅት በአዲስ አለም ባለው የጣሊያን የመሳሪያ ዲፖ ላይ ባደረሰው ጥቃት ብዙ መሳሪያዎችን ማርኮ ለአርበኞቻችን ጥቅም አውሎታል። ኢጣሊያኖች ሲባረሩ ወደ ፊንፊኔ ከተመሙት ጦሮች አንዱ በእርሱ ይመራ ነበር።

ከኢጣሊያ ወረራ መልስ ከቤ አባ መርዙ ለሀገሩ ያደረገው ተጋድሎ በጣም ደምቆ እየተወራ ቤተ መንግሥት ድረስ ተሰምቷል። በገድሉ የተመሰጡት አጼ ኃይለ ሥላሴ ቤተ መንግሥት ድረስ አስጠርተው ከፍተኛ ሽልማት ሸልመውታል። ብዙ ጋሻ መሬትም ሰጥተውታል። የደጃዝማች ማዕረግ ያገኙትም ያኔ ነው።

ከቤ አባ መርዙ ከኢጣሊያ ወረራ ወዲህ ባለው ዘመናቸው የተለያዩ አውራጃዎች ገዥ በመሆን ሀገራቸውን አገልግለዋል። በአስተዳደራቸው ፍትሐዊ እንደነበሩም ተነግሮላቸዋል።
------
"ከቤ አባ መርዙ" ከመጫና ቱለማ መረዳጃ ማህበር መስራቾች አንዱ ነበሩ። ለማህበሩ ከፍተኛ መዋጮ ከሚከፍሉትም አንዱ እሳቸው ነበሩ። በወቅቱ ካላቸው መሬት ግማሹን ለማህበሩ ሰጥተዋል። ከተቀረው መሬት ደግሞ የሚበዛውን እጅ ለኦሮሞ ገበሬዎች በማከፋፈል ብዙ ጭሰኞችን ባለመሬት አድርገዋል። ለራሳቸውና ለቤተሰቦቻቸው መጠቀሚያ ይሆን ዘንድ ያስቀሩት መሬት ከሁለት ገበሬ ቤተሰቦች መሬት የበለጠ አልነበረም።

የሜጫና ቱለማ መረዳጃ ማህበር በመንግሥት ሲታገድ ግን አባላቱ "መንግሥትን ሊገለብጡ ሲያሴሩ በቁጥጥር ስር ውለዋል" በሚል የሐሰት ምክንያት በሞትና በእስር ሲቀጡ ከእመቃው የተረፉት ደጃዝማች ከበደ ብዙነሽ አፋቸውን ዘግተው አልተቀመጡም። በቀጥታ አጼ ኃይለ ሥላሴ ዘንድ በመሄድ የተወሰደው እርምጃ ህግን ያልጠበቀ እና በዜጎች መካከል እኩልነት እንደሌለ ያሳየ መሆኑን ተናግረዋል። አጼው "በታሰሩት ላይ ፍትሓዊ ፍርድ ይሰጣል" በማለት ቃል ገብተውላቸው ነበር። ይሁንና ቃላቸውን በተግባር ላይ አላዋሉትም።
-------
የደርግ መንግሥት ወደ ስልጣን ሲመጣ ደጃዝማች ከበደ ብዙነሽ በጡረታ ላይ ነበሩ። ደጃዝማች ጡረታ እንደወጡ ወደ አዲስ ዓለም ሄደው ላይ በሰላም በመኖር ላይ ነበሩ። የደርግ መንግሥት ስልጣን ሲይዝ በኦሮሞ ሕዝብ ላይ ለዘመናት ሲካሄድ የነበረው ጭቆና እና በደል ያበቃል የሚል ተስፋ ነበራቸው። ይሁን እንጂ ወታደራዊው ቡድን ህዳር 12/1967 ቀን ስድሳ ያህል የቀድሞው መንግሥት ሚኒስትሮችና ባለስልጣኖችን ፍርድ ቤት ሳያቀርባቸው ከህግ አግባብ ውጪ ሲረሽናቸው በጣም ነው የደነገጡት።

"የባለስልጣኖችን ጉዳይ በነፃና ገለልተኛ ኮሚሽን አጣርቼ ትክክለኛ ፍርድ እንዲሰጣቸው አደርጋለሁ" ሲል የነበረው ደርግ ዓለም በሙሉ የሚከታተለውን ጉዳይ በዚያ መንገድ ሲያጠናቅቀው በዚያ ዘመን በዓለም ሚዲያ ብዙም የማይታወቀው የኦሮሞ ሕዝብ የነፃነት ጥያቄ ከዚያ በባሰ የጭካኔ መንገድ ሊደመሰስ እንደሚችል መረዳት አላዳገታቸውም።

ይሁንና ደጃዝማች ከበደ ብዙነሽ እንደ ሌሎች በፍርሃት ተሸብበው ዝም አላሉም። ያንን አሰቃቂ እርምጃ የሚያጋልጥ ደብዳቤ በመጻፍ ለደርግ መንግሥት መሪዎች ልከዋል። ደርጎች በዚህ አድራጎታቸው ተናደው ሊይዟቸው ሲሞክሩም በ74 አመታቸው መሳሪያ አንግተው ከሜታ ሮቢና ከአድዋ ገርባ ገበሬዎች ጋር ጫካ ገብተዋል።

ከቤ አባ መርዙ የአማጺ ቡድኑን እየመሩ በሸዋ ከፍተኛ ተራሮች ላይ ሲታገሉ ከቆዩ በኋላ በግንቦት 1967 በተደረገ አንዱ ፈታኝ ውጊያ ላይ የራሳቸውን ህይወት አጥፍተዋል።
-----
ደጃዝማች ከበደ ብዙነሽ በመጨረሻ ዘመናቸው ድምጻቸውን ሳያሰሙ በቤታቸው በሰላም መኖር ይችሉ ነበር። ይሁን እንጂ ውርደትን እምቢ ብለው በሰባ አራት ዓመታቸው በማመጽ ወደ ጫካ ገብተዋል። በዚያ ትልቅ ዕድሜአቸው ያካሄዱት አመጽ ለነፃነት ያላቸውን ጥማትና ጉጉት የሚያሳይ ነው።
-------
"ኢልማ አዴ ብዙ
ከቤ አባ መርዙ"
------
አፈንዲ ሙተቂ
ህዳር 22/2017
-----
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።
You may join my telegram channel here

https://t.me/afandishaHarar
-----
ተማም። እናመሰግናለን። Galatoomaa

1,601

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

01 Dec, 10:24

ማሻ-አላህ! ንዴት የሚያበርድ ዕድል መጥቷል።
-------
አዎን! ዛሬ በጣም ተናድጄ ነበር። የሰውን ልክ የማያውቁ ሶቦቴዎች ለክፈውኝ "ነገር ነገር" ብሎኝ ነበር። ይህንን ያየ አንዱ ወዳጃችን "አፈንዲ! ኧረ በህግ አምላክ! እኛ በዝምታ የምናነብህን ወዳጆችህን ተመልከት እንጂ" አለኝ። ከዚያም ቀጠለና "እንዲያውም ወደ ሱቄ ብትመጣ ሽልማት ተዘጋጅቶልሃል" ብሎኝ ልቤን ሞቅ አደረገው። ወደ መደብሩ ስሄድ ይህንን ሰው ያልለበሰውንና ከስዊድን የተላከለትን "Rolex" ሸለመኝ።
------
አልሐምዱሊላህ!
ይህ ትልቅ ርዝቅ ነው። ለወዳጃችን አላህ ያልታሰበ ሽልማት ይሰጠው። ሌሎች ደግሞ ረብሻችሁን ተውት። እኛም የተኩስ አቁም አዋጅ አውጀናል።
(በጠዋት መናደዴ ግን ጥቅም ነበረው ማለት ነው። አይደለም እንዴ?)

1,741

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

01 Dec, 07:15

ከጎራው ዘልቄ እስኪ ልነጋገር
ካለሰው ቢወዱት ምን ያደርጋል አገር?
የኔ ውብ ከተማ
ሕንፃ መች ሆነና የድንጋይ ክምር
የኔ ውብ ከተማ

መንገድ መች ሆነና የድንጋይ አጥር
የኔ ውብ ከተማ የኔ ውብ አገር
የሰው ልጅ ልብ ነው
የሌለው ዳርቻ የሌለው ድንበር፡፡
ሕንፃው ምን ቢረዝም ምን ቢፀዳ ቤቱ
መንገዱ ቢሰፋ ቢንጣለል አስፋልቱ
ሰው ሰው ካልሸተተ ምንድነው ውበቱ?
የሰውን ልብ ነው፡፡
ምን ቢነድ ከተማው ተንቦግቡጎ ቢጦፍ
ቢሞላ መንገዱ በሺ ብርሃን ኩሬ
በሺ ብርሃን ጎርፍ
ምን ያደርጋል?
ምን ያሳያል? ካለሰው ልብ ብርሃን
ያ ዘላለማዊ ነበልባል ያ ተስፋ ሻማ
ጨለማ ነው
ሁሉም ጨለማ፡፡

በዓሉ ግርማ ‹‹ኦሮማይ››

1,798

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

30 Nov, 19:46

ዘቢባ አሕመድ ዐብዱላሂ
-----
Magartuu- ያልተዘመረላት ኮከብ- (ቁጥር ሶስት)
------
አፈንዲ ሙተቂ
-----
እነ አሕመድ-ተቂ እና ኤሌሞ ቂልጡ ያካሄዱት የኦሮሞ ሕዝብ የመብትና የነጻነት ንቅናቄ የሁለት ወሳኝ ሴቶች ተሳትፎ ነበረው። በቅድሚያ የንቅናቄው አባል የሆነችው ሴት "ሳርቱ ዩሱፍ" ትባላለች። ሳርቱ የድሬ ዳዋ ልጅ ስትሆን ከንቅናቄው ጋር የነበራት ግንኙነት ንቅናቄውን በማስተዋወቅ ላይ ያተኮረ ነው።

የንቅናቄው አባል የነበረችው ሁለተኛ ሴት "ዘቢባ አሕመድ ዐብዱላሂ" ትባላለች። ይሁንና በንቅናቄው የምትታወቅበት ስም "መገርቱ" ነው። እኛም በዚያ ስም እንጠራታለን።
------
መገርቱ የገለምሶ ልጅ ናት። በመሆኑም ከአሕመድ-ተቂ (ሁንዴ) ጋር በቅርበት ትተዋወቃለች። ንቅናቄው በ1961 የተጀመረ ቢሆንም በዕድሜዋ ምክንያት በጅምሩ ላይ ንቅናቄው ውስጥ አልገባችም። የእርሷ ተሳትፎ የጀመረው በ1964 ነው።

ጄኔራል ታደሰ ብሩ እና ኤሌሞ ቂልጡ ወደ ጨርጨር መጥተው ከሼኽ ሙሐመድ ረሺድ፣ ከአሕመድ ተቂ እና ከሌሎችም ጋር የትጥቅ ትግል ለመጀመር እቅድ ሲያወጡ እርሷም እንደ ወንዶቹ በተለያዩ መስኮች እንድትሳተፍ ተመርጣለች። በዚህ ረገድ የንቅናቄው መሪዎች መልእክቶቻቸውን በሀረርጌ ውስጥ ወዳሉት የተለያዩ ሴሎች ማስተላለፍ ሲፈልጉ መልእክቱን በዋናነት ከሚያደርሱት ሰዎች አንዷ ነበረች። እንዲሁም ከተለያዩ ምንጮች መረጃዎችን እየቃረመች ወደ ቡድኑ ከሚያመጡት ዋና የኢንተሌጀንስ ሰዎች አንዷ ናት።

ንቅናቄው በሚስጢር ስብሰባዎቹን በሚያካሄድበት ጊዜ ለደህንነት አስተማማኝ የሆኑ ቤቶችን እየመረጠች የምታዘጋጀው መገርቱ ነበረች። በተለይ ግን መገርቱ የብዙ ቋንቋዎች ተናጋሪ በመሆኗ ከገለምሶ እስከ ድሬ ዳዋ፣ ጅጅጋ፣ ደደር እና ሀረር እየተላከች መልዕክቶችን በማድረስ ብዙ ሰርታለች።
------
የመገርቱ ታሪክ "Hundee" በተሰኘው መጽሐፌ የሚዳሰስ ይሆናል። ኢንሻ አላህ። የሳርቱንም ታሪክ እናነሳለን።

በነገራችን ላይ "መገርቱ" (ዘቢባ አሕመድ ዐብዱላሂ) አክስቴ ናት። የእናቴ ታናሽ እህት ስትሆን ከሌሎች እህቶቿ በተለየ ሁኔታ በአባቷ የወጣች መሆኗ ይነገርላታል። አንዳንዶች ይህንን ሲያነቡ "የአክስትህን ታሪክ ትጽፋለህ እንዴ?" ይሉኝ ይሆናል። አዎን! የአክስቴ ታሪክ በሌሎች ቢነገር የተሻለ ይሆን ነበር።

እኛ እስከ ዛሬ ድረስ ስለሌሎች በስፋት ስንጽፍ ነበር። ሌሎችስ ስለኛ ቤተሰብ የትግል አስተዋጽኦ ምን የጻፉት ነገር አለ? አልፎ አልፎ "Hundee" ከማለታቸው ውጪ የሌሎቹ ታሪክ ተነግሮ አያውቅም። አሁንማ እኛ ዝም ስንል ደሃውን የኦሮሞ ገበሬ ሲዘርፍ የነበረ ሽፍታ ሁሉ "ታላቅ ጀግና" ተደርጎ እየተደነቀብን እና በስሙ እየተጨፈረብን ነው። የቲፎዞ ቤት ጃሬዎች በስሙ ጸሎት እንድናደርግ መቀስቀስ ብቻ ነው የቀራቸው። ስለዚህ ዝምታችንን ሰብረን የቤተሰባችንንም ሆነ የሌሎች የተረሱ ጀግኖች ታሪኮችን እንጽፋለን። ኢንሻ አላህ!!
------
በመጨረሻም

"መገርቱ" የሚለውን ስም ለአክስቴ ማን ያወጣላት ይመስላችኋል? አያቴ (የሙተቂ እና የሁንዴ አባት) የነበሩት "ሼኽ ሙሐመድ ረሺድ ሼኽ ቢላል" ናቸው። ዘቢባ በ1971 የመጀመሪያ ልጇን ስትወልድ ደግሞ ሼኽ ሙሐመድ ረሺድ ለልጁ "Margaa" የሚል ስም ሰጥተውታል (ልጁ ትምህርት ቤት ሲገባ ስሙን ከእናቱ አባት በተሰጠው "ፈትሒ" ቢመዝግበውም የመጀመሪያ ስሙ Margaa እንደነበረ ያውቃል)።

መገርቱ በትዳሯ ጸንታ በሀገር ውስጥ መኖር አልቻለችም። በገዳዩና ጨፍጫፊው የሀብሮ አውራጃ አስተዳዳሪ መኮንን ማሩ ይመራ የነበረው የአዘአኮ ኮሚቴ ባለቤቷን አስሮ በድብደባና ቶርች ገደለባት። ታዲያ እርሟን ሳታወጣ እርሷም ልትታሰር ተፈለገች። በዚያን ጊዜ ነው አንድ ልጇን ለእናቷ አደራ ሰጥታ ከሀገር የጠፋችው። ጅቡቲ ስትደርስ ከአሁኑ ባለቤቷ ጋር ትዳር መሠረተች። ከዚያም በሳዑዲ ዐረቢያ እና በኬንያ ለብዙ ዓመታት ከኖረች በኋላ በ2015 GC ከሶስት ልጆቿ ጋር የካናዳ ነዋሪ ሆናለች (አንደኛው ልጇ በቅርቡ ነው ወደ አሜሪካ የገባው)።
-------
አፈንዲ ሙተቂ
ህዳር 21/2017

1,960

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

30 Nov, 12:39

Beeksisa Aagaa ("share" godhaa mee)
-------
"Hundee Sabaa"- Abbaa Sa'aaf Duula Bilisummaa
-------
TVn Faanaa Afaan Oromoo documentary seenaa qabsoo Ahmad-Taqii Sheekaa (Hundee) bu'ura godhate tokko hojjatee tamsaasuuf sagantaa qabatee jira. documentariin kun seenaa Hundee qofa irratti osoo hidaangeeffamin namota inni wajjiin turee fi qabsoo wajjiin gadgeesse, akkasumas maatiin Hundeen irraa argame qabsoo Oromoo keessatti gumaacha kennaa ture bifa miidhagaan akka kakaasu qopheessitootni documentary kanaa naaf himanii jiran.

Documentary kana hojjaachuuf ji'oota hedduu kan fudhate hoggaa tahu amma xumuramee guyyaa ar'aa sa'aa 11:00 irratti ni tamsaasama.

Kanaafuu sa'aa asii olitti ibsame kanatti chaanali TV keessanii gara "Faanaa Afaan Oromoo" naanneessuudhaan documentary kana akka dawwatan afeeramtanii jirtan. Namootini birootis documentary kana daawwatanii seenaa gootota angafaa akka barataniif ergaa gabaabduu kana share akka gootan isin gaafanna.
-----

2,038

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

30 Nov, 00:07

ጋዜጠኛው እና ወሎዬዋ
------
ጋዜጠኛ፡ ደህና ዋልሽ?
ልጅት፡ ዴህና!
ጋዜጠኛ፡ ኑሮ እንዴት ነው?
ልጅት፡ ዴግ ነው!
ጋዜጠኛ፡ ስምሽን ማን ልበል?
ልጅት፡ ዴብሪቱ
ጋዜጠኛ፡ የአባትሽ ስም?
ልጅት፡ ዴስታ
ጋዜጠኛ፡ የትውልድ መንደርሽ?
ልጅት፡ ዴላንታ
ጋዜጠኛ፡ አውራጃው?
ልጅት፡ ዴሴ
ጋዜጠኛው፡ (በመገረም) እናንተ ወሎዬዎች ለምንድን ነው “ደ”ን እንደ “ዴ” የምትናገሩት?
ልጅት፡ ዴምብ ነዋ!

1,874

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

29 Nov, 21:34

= ስለ ሀረር ስንጽፍ "አደሬ" ይሉናል።
=> ስለ ጅጅጋ ስንጽፍ "ሶማሌው" ይሉናል።
=> ስለአስመራ ካወሳን "ሻዕቢያ" ይሉናል።
=> ስለ ዱባይ ስንናገር "ዐረብ ከዚህ ምን ይሰራል?" ይላሉ።
=> ስለኦሮሚያ ከጻፍንማ "ኦነግ፣ ሸኔ፣ ጠባብ" ይሉናል።
=> ስለ ጎንደር ከጻፍን "ነፍጠኛው! ፋኖ" ይሉናል።
---------
የዕድሜ ጉዳይ እየያዘኝ ተቸገርኩ እንጂ "ሁላችሁም ተነፉ" እላቸው ነበር።
-----
(ለማንኛውም ኢትኖግራፈር በድንበር እና በወንዝ የተገደበ ሳይሆን የሁሉም ሕዝብ ነው። ሁሉም ሕዝቦች የራሱ ሕዝቦች ናቸው)።

1,814

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

29 Nov, 20:10

Bulchiinsa Magaalaa Cirootiif
-----
Afandii Muttaqii
-----
Magaalan Ciroo qabsoo fi sochii hawaas-diinagdee ummata Oromoo keessatti namoota haalaan beekkaman hedduu burqisiistee jirti. Fkn Mahdii Haamid Muudee (Abbaa Bariisaa), Ambassador Mohammed Ali, Obboo Hasan Alii, Professor Odaa Xasee, artistii beekkamtuu Hamalmaal Abaata fi kanneen birootis dhalattoota magaalaa Cirooti.

Dhalataan magaalaa Ciroo kan seenaa Oromoo dheertuu keessatti bakka guddaa qabu garuu gazeexeessaa Afaan Oromoo Raadiyoo Maqdishoo irraa sagantaalee ajaa'ibaa dabarsaa ture Ayyuub Abubakar akka tahe namootni seenaa beekan hundi kan irratti walii galaniidha. Ayyuub Abubakar zabana dukkanaa kan "Afaan Oromoo Raadiyoo cabsa" jedhan keessatti Afaan Oromootiin Radiyoo irraa dubbatte soba dinoota ummata Oromootii fii Muslimoota Itoophiyaa nama fashalsee fudhatama dhabsiiseedha. Seenaa isaa kan hafe kitaabota irraa dubbisuun nidanda'ama.
-------
Ayyuub Abubakar qabsaawaa sagalee isaatiin karaa nuuf saaqe tahuun isaa shakkii hinqabu. Mootummaa Hayla-Silaasee waan baayyee girgirseef "Nugsiin Itoophiyaa" qarshii guddaa baasee Garba Hindii keessatti akka ajjeefamu godhe.

Urjiin qabsoo mirga Oromoo kun osoo hinfuudhin waggaa 28 qofa jiraatee ajjeefame. Eega san booda qabsaa'ootni hedduun faana isaa dhufan.

Haata'u malee namni manguddootni keenya akka "model" isaanii godhanii nutti himaa turan kun magaalaa itti dhalate keessatti yaadannoo tokkollee hinqabu. Ayyuub Abubakar dagachuun gochaa seenaatti nama gaafachiisu je'eetin amana. Kanaafuu Bulchiinsi Magaalaa Ciroo waamicha keenya fudhatee maqaa gazeexeessaa qixxee hinqabne kanaatiin daandii tokkoo akka moggaasu (ykn yaadannoo dhaabbataa biraa akka asaasuuf) kabajaan gaaftna.
---
Nagaya Wajjiin
Afandii Muttaqii
November 29/2024

1,970

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

29 Nov, 18:27

The untold Story of Hajji Ahmad Nure
-----
Written by: Afendi Muteki
-------
Yes! This man was one of the respected peoples born and lived in Galamso and its environs. And he was among those who contributed greatly to the struggle of the Oromo Nationals of the Carcar (West Hararge) region. But sadly, his story is hidden and neglected. So the only remains of his story known by today's generation is things like "He was a father of many children" and "He said this, he said that"
-----
I am gathering primary data in our area which I planned to use in my upcoming history books. And I got new informations from multiple sources on the contributions of Hajji Ahmad Nure in the struggle lead by Elemoo Qilxuu, General Tadassa Birru, Ahmad Taqi (Hundee) and Mohammed Zakir (Meyra) in 1970s.I can't write all things on Facebook due to the ethical conducts of the research methodologies. But I may share you one amusing annecdot of him.
-----
After the death of Elemo, Ahmad Taqi, Col Mahdi, Sheikh Jamal and Suleyman at the Battle of Tiro on September 5/1974, the Dergue officials detained over 70 highly succesful business men of Galamso, Badessa, Machara and other towns of Carcar for their pride of being Oromos and for their supporting the Oromo Nationalist movements of the time.

Eight of those people were taken to a military court found at Harar and treid for the charge of treason and demolishing the Ethiopian State. And all of them were sentenced to death in March 1975. But none of them were executed and amazingly, all of them were released in April 1975.

So how did that happen? The popular story we were hearing says that they were released on amensty bestowed on them by the Dergue. But my recent findings uncoverd a very differnt and interesting story.

Yes! Those people were not realesed on amensty. Even the Dergue was killing many citizens of the country at the time when those Oromo nationals were releasd. And their release was realized by the intervention of Hajji Ahmad Nuuree.

It was he who intervend in the matter and talked to the Dergue officials like Demisse Dheressa, Debela Dhinsa, Fiseha Gada and Takka Tullu and persuaded them on the release of the eight people. Of course their release required a payment of high money to those officials. Hajji Ahmad gave 5000 birr for each detainee (40,000 in total, which was very high indeed in the era when 4000 birr can by Peugeut 404). And the money was provided by the family of each detainee.

The man who facilitated the provision of the money, and who urgently notified the danger coming to the lives of those Oromoo nationals to Hajji Ahmad was the late Abdosh Ahmayyu.

Abdosh drove his Peugot 404 day and night to Addis Ababa and urged Hajji Ahmad to save the life of those Oromo nationals (Abdosh is a father of Ahmad Abdosh, the current Vice Executive of OMN. He died few years ago. May Allah forgive him).
------
Among those eight people, one was my own father Muttaqii Sheikh Muhammad. Here is the list of the nine people

1. Muttaqii Sheikh Muhammad-Rashiid
2. Ahmad Al-Hadi Hussein
3. Mohammed Bakar
4. Usmail Ahmayyu
5. Najash Usmail
6. Wayyaa Ibroo
7. Mohammed Abdoo (Luungoo)
8. Amiinoo Abdurahman (Amiinoo Tuutii)
9. Mohammed-Zakir Sheikh Umar Aliye (Meyra)

Three peoples were tried separately at Harar and Shaggar and they were released after six months. These were

1. Mohammed Zakir (Meyraa)
2. Said Sufiyaan
3. Said Hulloo (This man was a son of the famous Gaarii of Ituu-Wayye clan known as Hulloo Wadaay).

----
The first person who told me this story was Addee Safiyyaa Adam, a wife of Mohammed Abdoo (Luungoo). It was she who got the secret that the eight the people would be killed after a showy trial of some months. She passed the message to her husband who was at "Mana-Dheeraa" prison of Galamso very secretly. The detainess discussed the matter in their cell urgently and told their decision back to Sefiya. According to the plan, she was told to pass the information to Abdoosh.

1,182

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

29 Nov, 18:27

(continued from above)

Abdosh moved to take the correct action quickly. And through the way I described above, Hajji Ahmad Nure took the responsibility of saving the life of those eight people. With the help of the Almighty, he succeeded at the end.

May Allah bless the Soul of Hajji Ahmad Nuuree and Other Oromos who strived for the right of their people.

Glory be to the Oromo martyres.
-------
BTW

I intervewed other peoples and got a similar story. The full story will be published in a book. Insha Allah.

1,119

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

29 Nov, 16:47

ሐጂ አሕመድ ኑሬ
----
ያልተዘመረለት ጀግና- (ክፍል ሁለት)
-----
ከአጠገቤ ያለውን ሰው አባት ነው በዛሬው ምሽት በጥቂቱ የምናወሳቸው። በአዲስ አበባ ከተማ፣ መርካቶ ክፍለ ከተማ፣ አደሬ ሰፈር፣ ቀበሌ 18 አካባቢ ያደጋችሁ ወዳጆቻችን ይህንን ሰው የምታውቁት ይመስለኛል።
------
ኻሊድ ሐጂ አሕመድ ኑሬ ( Ahmed Nure ) ይባላል። አባቱ ለኦሮሞ ሕዝብም ሆነ ለሙስሊም ኢትዮጵያዊያን መብት መከበር በሰፊው የታገሉት እና ሌሎች ብዙ ቁም ነገሮችን የሰሩት ታላቁ የሀገር ዋርካ ሐጂ አሕመድ ኑሬ ናቸው። ሐጂ አሕመድ የሚታወቁበትን ታሪክ በሰፊው በቀጣይ መጽሐፋችን ታነቡታላችሁ። በዚህ platform ላይ የማቀርብላችሁ ለመግቢያ ያህል የሚሆናችሁን ብቻ ነው።
ኢንሻ አላህ!!

1,234

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

28 Nov, 21:42

Oromoon Sibiila.
------
Afandii Muttaqii
-----
Gaafan ani barataa University Finfinnee ture gurbaa nuuf "senior" tahe kan maqaan isaa "Luboo Tafarii Karoorsaa" jedhamu tokkootu ture. Gaf tokko osoo waliin deemnuu akkana naan jedhe.

"Aboo Afandii! Oromoon keenya kun sibiila akka tahe ni beektaa?"

"Eeyyeen! Oromoon jabaa akka sibiilaati" jedhee gammachuun deebiseef.

"Yaa Afandii! Maaloo jarjartee gammachuu keessa lixxe. Ani kanan jedhu kan biraati"

"Maal jechuu keeti ree?"

"Albee fi mancaan maalirraa tolfaman? Sibiila mitii?"

"Eeyyeen! Sibiila cimaa isaatii"

"Hoggaa albee tolchan jalqaba sibiilicha ibidda keessa kaa'anii diimeessanii laaffisanii mitii?"

"Dhugaa jette"

"Ibidda keessaa maaliin baasaan"

"Qaraphaa! Ykn Piinsaa"

"Piinsaan suni maalirraa tolfama hoo?"

"Sibiila kaa ree"

"Sibiila albee irraa tolchan sana pinsaan qabatanii humnaan tumanii mitii?"

"Eeyyeen! Dhugaa"

"Madooshaan ittiin tuman sun maalirraa tolfama?

"Sibiila"

"Kan tumu sibiila. Kan tumamu sibiila. Kan qabee tumsiisu sibiila"

"Ajaa'iba fidde"

"Namni keenya akkas tahee nurakkisee jira. Gabrummaan kanaaf nutti dheeratte"
----
Ajaa'iba Rabbiiti. Akkasitti Luboon (Yeroo Ammaa Doctor Lubo Teferi Kerorsa tahee jira) sibilaa fakkeessee rakkoo ummata keenya miidhaa ture naaf addeesse. Wanti kuni ajaa'iban ani jiruu kiyya keessatti dhagahe keessaa isa tokko tahee galmaawee jira.
---
Rakkoo guddaan ummatni Oromoo keessa jirus kanuma natti fakkaata. Waliif tumsuu fi wal jabeessuu dhiifnee obboleessa keenya ajeesisaa jirra. Diinaaf tumsa taanee ummata miidhaa jirra. Akka falfalli nurra jiruu tokkotti yeroo hunda akka bineensaa wal-nyaanna. Hoggaa hunda akka sibiilatti wal-rukutuu hojii godhannee jirra.

Sibiila! Sibiila! Sibiila!

Rabbiin jabaan qabbana nuuf haa buusu.

1,536

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

28 Nov, 19:01

ሐጂ አሕመድ ሙሐመድ ኡስማን
-----
"Buqqisaa Bulee"- ያልተዘመረለት ጀግና
-----
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
------
በጣም የምታደንቁት በሕይወት ያለ የኦሮሞ ጀግና ማን ነው? ይህ መመለስ የሚከብድ ጥያቄ ይመስለኛል። ልክ ነው። በጣም ይከብዳል።

የናንተን መልስ አስቡበት። የኔ አነሳስ በግሌ በደንብ የማውቀውንና በሕይወት ካሉት የኦሮሞ ጀግኖችና ታጋዮች ሁሉ የማስበልጠውን ጀግና ላስተዋውቃችሁ ነው። ሰውዬው ገዲም ጀግና እና ተዘካሪ የሆነው በሥራውና በፈጸመው ጀብዱ ነው። ታዲያ አብዛኛው ታሪኩ "Hundee" በተሰኘው መጽሐፌ የሚጻፍ ነው። ስለዚህ እዚህ የምጽፍላችሁ ለበረካ ያህል ጥቂቱን ብቻ ነው።
----
አዎን!

ጀግናው ሰው "አሕመድ ሙሐመድ ኡስማን" ይባላል። አብዛኛው የምዕራብ ሀረርጌ ሕዝብ እርሱን የሚያውቀው ግን "አሕመድ ቢሺዲሞ" በሚለው ስሙ ነው። ሰውዬው የተወለደው፣ የኖረውና የታገለው በምዕራብ ሀረርጌ ሆኖ ሳለ "አሕመድ ቢሺዲሞ" መባሉ ዘወትር ያስገርመኝ ነበር። ምስጢሩን የደረስኩበት በቅርቡ ነው። ይህም በመጽሐፉ የሚገለጽ ነውና ለጊዜው እንለፈው።

አሕመድ ሙሐመድ ኡስማን ወደ ኦሮሞ ሕዝብ ትግል የገባው በለጋ ዕድሜው ነበር። ይህም በ1950ዎቹ ውስጥ መሆኑ ነው። በ1962 ገደማ ግን በአሕመድ ተቂ ሼኽ ሙሐመድ (Hundee) አስተባባሪነት እርሱ (Buqqisaa)፣ ሲራጅ ከማል (Jiilchaa)፣ ሙሐመድ ዛኪር ሼኽ ዑመር (Meyraa)፣ ሚስባሕ ሼኽ ሻቶ፣ ሙሐመድ ሳኒ ሓጂ በሺር፣ ቡሽራ ሙሐመድ ቱጮ (Boruu) እና ሌሎች ጥቂት ሰዎች አባል የሆኑበት "Tuuta Utubaa Biyyaa" የተባለ ህቡዕ እንቅስቃሴ መሠረቱ። ዛሬ በታሪክ የታወቀበት "Buqqisaa Bulee" የተሰኘው የትግል ስም የወጣለት ያኔ ነው።

አሕመድ ሙሐመድ ኡስማን በዚያ ዘመን ነጋዴ ነበር። በዚህም ምክንያት ወደ ድሬ ዳዋ፣ ሀረር እና ሸገር ብዙ ይመላለሳል። በመሆኑም አሕመድ ተቂ (Hundee) የቡድኑ የውጭ ዘርፍ ኃላፊ አድርጎ ሾሞታል። ቡድኑን በማስተዋወቅ እና ከመቻራ እስከ ድሬ ዳዋ ባሉት ከተሞች የቡድኑን ህዋስ በማቋቋም ብዙ የሰሩት አሕመድ ተቂ፣ አሕመድ ቢሺዲሞ (Buqqisaa Bulee)፣ ሲራጅ ከማል (Jiilchaa) እና ሙሐመድ ዛኪር (Meyraa) ነበሩ።

በ1964 ጄኔራል ታደሰ ብሩ በግዞት ገለምሶ ሲመጡ በቅድሚያ ቀርበው የተዋወቋቸው በወቅቱ ወጣት የነበሩት አሕመድ ተቂ፣ አሕመድ ቢሺዲሞ፣ ሙሐመድ-ዛኪር እና ሲራጅ ከማል ነበሩ። በማስከተል ነው ታላላቆቹ ሙተቂ ሼኽ ሙሐመድ፣ አሕመድ- አልሓዲ፣ ነጃሽ ኢስማዒል እና ኢስማዒል አሕመዩ የተዋወቋቸው። ከነዚህ ሰዎች መካከል ሶስቱ በጣም የናጠጡ ቱጃሮች ስለነበሩ በቡድኑ እንቅስቃሴ በቀጥታ አይሳተፉም። ከጀርባ ብቻ ነበር በሃሳብና በገንዘብ የሚደግፏቸው። ኢስማዒል አሕመዩ ግን የከባድ መኪና ባለቤትም ስለነበር ከእነርሱ ጋር ለመገናኘት እና ለመንቀሳቀስ ምቾት ነበረው።

ይህ ቡድን ከፈጸማቸው የማይረሱ ድርጊቶች መካከል አንዱ በደረኩ ቀበሌ፣ "Hancabbii" በተሰኘው ቀበሌ በ1965 ከሕዝቡ ጋር ያከበረው ታላቅ በዓል ነው። በዓሉን በማክበር ረገድ ትልቅ አስተዋጽኦ የነበረው የመንደሩ አለቃ "ዐሊይ ሰዒድ" መረሳት የለበትም። በዚህ በዓል ላይ ነው ለመጀመሪያ ጊዜ የአባገዳ ባንዲራ ተሰቅሎ ሕዝቡ በእንባ የተራጨው።
-------
በ1966 ነበር።

ታዋቂው ታጋይ ኤሌሞ ቂልጡ፣ ኮሌኔል ማሕዲ ሙሐመድ፣ ካፒቴን ሱለይማን አሕመድ እና በከር ዩሱፍ የትጥቅ ትግል ለመጀመር ወደ ሀገር ቤት ገቡ። የእነዚህ ሰዎች አመጣጥ በተለያየ መስመር ነው። ኤሌሞ በቅድሚያ ከአደን ወደ ሸገር የገባው በአውሮፕላን ነበር። ከኤሌሞ ጋር ተገናኝተው ወደ ጨርጨር የወስዱት ደግሞ አሕመድ ተቂ፣ ኢስማዒል አሕመዩ፣ አሕመድ ቢሺዲሞ (Buqqisaa Bulee) እና ሲራጅ ከማል ናቸው።

ኤሌሞ ጨርጨር ሲደርስ መጀመሪያ የተገናኘው ከሼኽ ሙሐመድ ረሺድ (የአሕመድ ተቂ አባት) ጋር ነው። ከዚያም ጄኔራል ታደሰ ብሩንና በሌላ መስመር የመጡትን በከር ዩሱፍን ጨምሮ ስለትጥቅ ትግሉ መጀመር በስፋት ተወያይተዋል። አሕመድ ቢሺዲሞ (Buqqisaa Bulee) በዚያ ምስጢራዊ ስብሰባ ላይ ከፍተኛ ተሳትፎ ነበረው።
------
ታሪኩ ረጅም ነው። ስለዚህ እናሳጥረውና በመጽሐፋችን እንጨርሰው። አንድ ትልቅ ነጥብ ብቻ ላውጋችሁ።

በአሕመድ ተቂ ይመራ የነበረው "Tuuta Utubaa Biyyaa" ከውጪ ከመጣው የኤሌሞ ቂልጡ ቡድን ጋር ተዋሐደ። በኦሮሞ ሕዝብ ስም የሚጠራው የመጀመሪያው ድርጅትም OOPLS (Organization for Oromo People's Liberation Struggle) በሚል ስም ታወጀ። የትጥቅ ትግሉም በዘጠኝ Ak-47፣ በሁለት ኡዚ፣ በብዙ ጥይቶችና ጥቂት ቦምቦች፣ ከአምስት በማይበልጡ ውጅግራ እና አልቤን ጠብመንዣዎች (ከሀገር ውስጥ የተገኙ) ተጀመረ።

የቡድኑ አባላት ለስድስት ወር ያህል በሀብሮ አውራጃ ከዳር እስከ ዳር ተንቀሳቀሰ። ነሐሴ 30/1966 ግን ታሪካዊው የጢሮ ውጊያ ተደረገ።

የOOPLS ታጋዮች ወደ ትግል የገቡት ዘጠኝ ሆነው ነበር። በዚያ ታሪካዊ ውጊያ ከተሳተፉት የኦሮሞ ፋና ወጊ ታጋዮች አንዱ ሐጂ አሕመድ ሙሐመድ ኡስማን (Buqqisaa Bulee) ነበር።

ውጊያው ከንጋት ጀምሮ እስከ አስራ አንድ ሰዓት ነው የተካሄደው። የኦሮሞ ጀግኖች ለረጅም ጊዜ ለመዋጋት የቻሉት በዘመኑ የኢትዮጵያ ንጉሥ ነገሥት ጦር እጅ ያልገባውን ክላሽኒ-ኮቭ (AK-47) ስለያዙ እና ከአካባቢው ፊውዳሎችና ነጭ ለባሾች በተሻለ ሁኔታ ወታደራዊ ስልጠና ስለወሰዱ ነው (የሀገር ቤቱን ቡድን ለሶስት ወር ያሰለጠነው በከር ዩሱፍ ነው)። ከውጪ ከመጡት መካከል ኮሎኔል ማህዲ እና ካፒቴን ሱለይማን አሕመድ ለሌላ ሀገር መንግሥት የሰሩ መደበኛ ወታደሮች ነበሩ።

አመሻሹ ላይ ሁሉም ታወቀ። ሼኽ ጀማል አሊሾ፣ ኮሎኔል ማህዲ፣ አሕመድ ተቂ፣ ኤሌሞ ቂልጡ እና ካፒቴን ሱለይማን አሕመድ ተሰው። አሕመድ ሙሐመድ ኡስማን (Buqqisaa Bulee)፣ ቡሽራ ሙሐመድ ቱጮ (Boruu) እና አፍደል ሼኽ ሙሐመድ ሻቶ (Dhugoomsaa Dhugaasaa) ከብዙ ትግል በኋላ አፈግፍገው በሕይወት ለመውጣትና የውጊያው የዐይን እማኞች ለመሆን በቁ። (ይህ የፈጣሪ ትእዛዝ መሆኑ እንዳለ ሆኖ ማለት ነው)።
--------
ከረጅሙ የሐጂ አሕመድ ሙሐመድ ኡስማን ወይንም Buqqisaa Bulee የትግል ታሪክ ጥቂቱን ብቻ ነው ያጫወትኳችሁ። ሰውዬው ልታይ የማይል፣ ለሕዝቡ ብዙ የሰራ አንጋፋ ታጋይና ጀግና ነው። ሀረርጌ በልዩ ልዩ ዘርፎች ትልቅ ተግባር የፈጸሙ ብዙ ጀግኖችን ያፈለቀ ምድር ነው። ጊዜ እና ሁኔታው ሲመች ያልተዘመረላቸው ጀግኖቻችንን እናስተዋውቃችኋለን።

በመጨረሻም ጀግናው ሐጂ አሕመድ ሙሐመድ ዑሥማን በሕይወት እያለ ለሰባ ዓመታት በኖረባት ከተማ በስሙ "Mana Barnoota Sadarkaa Lammaffaa "Buqqisaa Bulee" ተብሎ የሚጠራ ትምህርት ቤት በማየታችን የተሰማንን ልባዊ ደስታ ለመግለጽ እንፈልጋለን። እንደዚሁም ደግሞ በBuqqisaa Bulee ጀብዱ ተመስጦ ለመጀመሪያ ጊዜ ታሪኩን በመጽሐፍ ጽፎ ለሕዝብ ያሳወቀውን ደራሲ Muhamedsaid Abdulrehman በጣም ነው የምናመሰግነው።
--------
አፈንዲ ሙተቂ
በሀረር ከተማ ተጻፈ።
ህዳር 14/2017

1,633

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

28 Nov, 13:47

በመሠረታዊ የምግብ ነክ ሸቀጦች፣ በብትን ጨርቅና ውድ ባልሆኑ አልባሳት፣ ብዕር፣ እርሳስ፣ ደብተር፣ ነጭ ወረቀትና ሌሎች የሕትመት ቁሳቁሶች የተጣለው ታሪፍ እንዲነሳ (እንዲቀነስ) ዛሬም እንጠይቃለን።

1,852

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

27 Nov, 21:52

አባቴም በዘመኑ በጎ አድራጊ ነበር። መልካም ስራውን ሁሉ አላህ ይቀበለው።
------
My father too was a philanthropist at his time. May Allah accept his good deeds.
-----
Note that he donated this amount after a huge part of his wealth was looted by the imperial and the military governments between April 1974- October 1974.
------
The second recipiet says "በር ዘግቶ ጉርብትና መንገድ አጥቶ ብልጽግና አይገኝም". The date is ታሕሳስ 6/1970 (December 15/1978)

2,093

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

26 Nov, 19:16

ካፒቴን ሙሐመድ አሕመድ አርፈዋል!
------
አፈንዲ ሙተቂ
------
አዎን! ዛሬ የሀገራችን ሕዝብ ታላቁን የአቪየሽን ሰው በክብር ወድ አኺራ ሸኝቷል።
انا لله وانا اليه راجعون

تقبل الله كابتين محمد احمد بواسع رحمته واسكنه فسيح جناته مع الصديقين والشهداء وحسن أولئك رفيقا

انا لله وانا اليه راجعون
------
እኝህ ሰው የዕድሜአቸውን ግማሽ ሀገራቸውን በቅንነት፣ ታማኝነት፣ ወደር የለሽ ትጋትና አስገራሚ ብቃት የመሩት ካፒቴን ሙሐመድ አሕመድ ናቸው።
ስለካፒቴን ሙሐመድ እና የአየር መንገዳችን ትስስር ብዙ ከመነገሩ የተነሳ በሕይወት እያሉ legend ሆነው ነበር። በአጭሩ ግን ካፒቴን ሙሐመድ ማለት

= አየር መንገዳችንን በፓይለትነት ከማገልገል ጀምሮ በስራ አስፈጻሚነት በመምራት ብዙ ስራ የሰሩ ጠቢብ ነበሩ።

=> አየር መንገዱን በሁለት የተለያዩ መንግሥታት ስር ለማገልገል የቻሉ ታላቅ የአቪየሽን ሰው ነበሩ። ይሁንና በጣም የሚታወሱት በዘመነ ደርግ (1971-1983) አየር መንገዳችን ዋና ስራ አስፈጻሚ በመሆን በሰጡት አገልግሎት ነው።

= > የኢትዮጵያ አየር መንገድን ከጥቂቶች አገልጋይነት በማውጣት የአፍሪቃ እና የመላው ዓለም ሕዝቦች አገልጋይ ኩባኒያ እንዲሆን ዋናውን መሠረት የጣሉ የስራ ሰው ነበሩ።

=> በ12 ዓመታት አመራራቸው በጥቂት የበረራ መስመሮች ብቻ "አሞራ በሰማይ ሲያሽ ዋለ" ሲል የነበረውን የኢትዮጵያ አየር መንገድ በአገልግሎት ጥራት እና በተደራሽነት በማሳደግ በአጭር ውስጥ ወደ 80 የበረራ መስመሮች እንዲኖሩት ያደረጉ የአቪየሽን ባለሙያ ናቸው (በአሁኑ መስመሮቹ አድገው 160 ደርሰዋል)።

=> አየር መንገዳችን ወደ ዋና ዋና የአፍሪቃ ከተሞች በሙሉ እንዲበር ከፍተኛውን ስራ የሰሩት ኃላፊ እርሳቸው ነበሩ።

=> አየር መንገዳችን DC-Dash, Douglas- C47, Electra እና Convair በሚባሉ መለስተኛ ጢያራዎች የውጪ በረራ መስጠቱን ሙሉ በሙሉ ያቆመውና Boeing የሚባለውን ታላቅ፣ ዘመናዊ እና ፈጣን የአውሮፕላን ዓይነት በብዛት የታጠቀው በእርሳቸው የአመራር ዘመን ነው።

=> በተለይ ግን አየር መንገዳችን የBoeing 767 ባለቤት በመሆን የመጀመሪያው አፍሪቃዊ አየር መንገድ ተብሎ የተመዘገበው፣ የBoieng 767- 200ER ባለቤት በመሆን ከየትኛው የዓለም አየር መንገድ ቀድሞ የተገኘው በእርሳቸው የአመራር ዘመን ነው።

=> በዘመነ ደርግ የመንግሥት ርዕዮተ ዓለም ኢትዮጵያን ከሶቪየት ህብረት ጋር ማቆራኘቱን ተከትሎ ሶቪየቶች አየር መንገዳችን በBoieng መገልገሉን አቁሞ ወደ Antonov እንዲዞር አደገኛ እቅድ ወጥነው በነበረበት ወቅት ወደ ጓድ መንግሥቱ ኃይለማሪያም ቀርበው እቅዱን ቢፈርሙ በአየር መንገዱ ላይ ሊመጣ የሚችለውን ጉዳት በግልጽ ተነትነው በማስረዳት ፕሬዚዳንቱ የሶቪየቶችን ጥረት እንዲያከሽፉ ያስደረጉት ካፒቴን ሙሐመድ አሕመድ ናቸው።
------
አዎን! ካፒቴን ሙሐመድ አሕመድ ታላቅ ሰው ነበሩ። ብዙ ጥራዝ የሚወጣው ግለ-ታሪክ ባለቤት የሆነ ክቡር ሰው ነው ዛሬ ያጣነው።

ካፒቴን ሙሐመድ የሀረር ከተማ ተወላጅ ናቸው። በቁርኣንም ሆነ በሌላ ትምህርት ከታወቀ ቤተሰብ የተወለዱ "ጌይ ኡሱእ" (የሀረሪ ልጅ) ነበሩ። እርሳቸውም ከእስላማዊው ዕውቀትም ሆነ በዘመናዊው ሳይንስ የታወቁ ነበሩ። የልጅነት ትምህርታቸውንም የተማሩት በ"ሀረር-ጌይ መድረሳ" ነው። ከዚያ ተነስተው በአውሮጳ እና በአሜሪካ ዩኒቨርሲቲዎች የተመራመሩት።

ፈጣሪያችን ጀንነት ይስጣቸው። በአኺራም ከነቢያት፣ ከሲዲቆች፣ ከሹሀዳእ እና ከሷሊሆች ጋር በአንድ መንበር ከሚገናኙት ያድርጋቸው። አሚን! አሚን! አሚን!
-------
አፈንዲ ሙተቂ
ህዳር 17/2017
-----
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።
You may join my telegram channel here

https://t.me/afandishaHarar
-----
ተማም። እናመሰግናለን። Galatoomaa

2,438

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

25 Nov, 17:00

ከታላላቅ የጥበብ ዋርካዎች ዕውቀት እንማር!!
----
በኢትዮጵያ ቴአትር፣ ስነ-ጽሑፍ እና ሲኒማ ውስጥ ትልቅ ስም ያለው አንጋፋው ደራሲ፣ ዳይሬክተር እና ሐያሲ ጋሽ ተስፋዬ ማሞ የጻፈውን መጽሐፍ ያንብቡት።
Tesfaye Mamo

2,736

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

25 Nov, 16:34

አፈንዲው ገለምሶ ደርማች ባሕ

2,602

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

22 Nov, 19:59

Gursum, East Harerghe
---
By Afendi Muteki
---
This is the second oldest town of east Ethiopia next to Harar. Its proper name in Afan Oromo is ''Funyaan Bira''. It was called so because of the apperance of the Qundudo mountain from the site where the town is founded. If you stand in the town and look at the mountain, it appears to have a shape of human nose. Hence, it was called ''Funyan Bira''-meaning ''a town found near the nose''.

The twon is usually called Gursum in written documents. But this has been also a name of the whole sub-province (Awraja) to which it was a capital during the Derg regime.

The topography of Gursum is very diffrent from that of many towns of Harerghe. Unlike other towns of the region which are scatterd on hills and mountain cliffs, it was founded on a flat level. This is the major reason for which some people say ''It is another Dire Dawa of Harerghe''.
----
Gursum is an old town as I said above. Historical figures like Imam Ahmad Ibrahim al-Gazhi, Amir Mahfuz Muhammad and Amir Nur Mujahid are believed to have been born around it. You can still find the ruins of the old Adal Sultanate in the villages laying on the outskirts of the town. Archeologists are making deep studies on these sites.

For centuries, Gursum acted as one of the major trade centers of the eastern region. As it was situated on the mid way between Harar and Zeila, it served as a place where the caravans take a rest and sell their commodties. Famous trading agencies of early 20th century like ''Mohammed Ali and His Company'' also had branch offices in the town.

Gursum was also a center of education and culture for the eastern half of the Harerghe region. Many respected Islamic Ulama were born in this town. People like Sheikh Adam Goba, a 19th century Islamic scholar who built a spectacular mosque on Qundodo mountain, lived in it. It has continued producing prominent persons to the 21st century. For example, Leutnant General Tesfaye Gebrekidan Tesso, the last military ruler of the Dergue regime, was born in this town.
---
But Gursum's growth doesn't much its age. It is declining from time to time. The social services and infrastructures of the town are very poor. The stagnant condition on the growth of the town is mainly caused by the emergence of the nieghboring town of Babile as a major trading center of the zone and the diversion of government's attention from Gursum to the rapidly growing town of Babile.

Although Babile's growth pleases all of us, it shouldn't have been at the expense of others. The growth of one town shouldn't overshadow the growth of others. Especially ancient towns like Gursum shouldn't be marginalized ; and efficient mechanisms should be applied to make them continue playing their historical roles.

Peace!!
---
Afendi Muteki
First written in April 2013
Updated and reposted in 2024 .
------
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።
You may join my telegram channel here

https://t.me/afandishaHarar
-----
ተማም። እናመሰግናለን። Galatoomaa

3,284

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

22 Nov, 18:39

የሰላሌው ቪዲዮ
----
አፈንዲ ሙተቂ
----
አስቃቂ ነው። በጣም ያሳቅቃል። መንግሥት፣ የሰብዓዊ መብት ኮሚሺን እና ሌሎችም አካላት ነገሩን አጣርተው ወንጀለኞች እንዲቀጡ፣ የድኩማን እንባም እንዲታበስ ማድረግ አለባቸው። በተለይ መንግሥት ሰባት ዓመት ከሞላው በኋላ ይህ ሁኔታ አለመቆሙ ሊያሳስበው ይገባል። የመንግሥት ዋነኛው አስፈላጊነት ህግን ማስከበር፣ ህዝብን ማገልገል እና የዜጎችን ደህንነትና ሰላም ማረጋገጥ ነውና እንደዚህ ዓይነት ነገሮች ሲከሰቱ ጥቆማዎችን ተቀብሎ በፍጥነት የእርምት እርምጃዎችን መውሰድ አለበት።
-----
ቪዲዬው በእርግጥ ያሳቅቃል። ታዲያ ይህ ቪዲዮ እንደ መነሻ ሆኖ ብዙ ሰው እየተፋተገ ነው። ይሁን እንጂ የሁለቱም ወገን አክቲቪስቶች እና ማጅራት መቺዎች በሚያደርጉት ፍትጊያ ሌላ ጣጣ እንዳይከሰት ጥንቃቄ ሊደረግ ይገባል። በቪዲዮው ሰበብ ሕዝብንም መፈረጅ መቆም አለበት።

ከከተማ ርቀው የሚኖሩ ዜጎቻችን ስለዚህ ነገር ምንም አያውቁም። ከከተሜው መካከል፣ ሰራተኛው ወገን፣ ደሃውና እና ሰርቶ በላው ሕዝብ ትኩረቱ ኑሮውን ማሸነፍ ላይ ነው። በሶሻል ሚዲያ የሚካሄደውን ውጥረት የሞላበት ንትርክና ቅስቀሳ አያውቁትም። እነዚህ ዜጎች በሃይማኖት፣ በብሄር፣ በቋንቋ እና በስራ ቢለያዩም አብረው ሲኖሩ ነበር። ይሁንና ማጅራት መቺዎች ብዙ ጊዜ ትኩረት የሚያደርጉት በነዚህ ወገኖች ላይ ነው። ስለሆነም የአሁን ፍትጊያ ፈሩን እንዳይስትና የግጭትና የፍጭት ምክንያት እንዳይሆን መጠንቀቅ ያሻል።
-----
አንዳንዶች ግን ትገርማላችሁ!!

ቪዲዮው ሲለቀቅ "ማን ለቀቀው?" ብላችሁ እንኳ አትጠይቁም። "ማን ነው የቀረጸው? ለምንድነው የቀረጸው? ዓላማው ምንድነው?" ብላችሁ ሳትጠይቁ በቀጥታ ወደ ፍረጃና ግንፈላ ነው የገባችሁት (አንዱ ያርዳል፣ አንደኛው ደግሞ ቆሞ "በስመአብ ብለህ እረደው" እያለ እያዘዘው ቪዲዮውን ይቀርጻል! ዘይገርም!! )።

ደግሞም የዛሬ ሶስት ሳምንት ገደማ በምሥራቅ ሸዋ መቂ አካባቢ እና በሰሜን ሸዋ አንድ ወረዳ ከሃምሳ በላይ ሰዎች ሌሊት ታስረው ባልታወቁ አካላት መገደላቸው በVOA እና Deustche Welle በግልጽ ሲነገር ያሳያችሁት reaction የለም። የሰላሌው ቪዲዮ ሲለቀቅ ግን በድንፋታ መጣችሁ (አሟሟቱ አሰቃቂ ቢሆንም የሞተው አንድ ሰው ነው)።
አጃዒብ!

ከዚህም አልፋችሁ በቀጥታ ወደ ፍረጃ ነው የገባችሁት። ሕዝብን ፈረጃሁት። ከዚያ ደግሞ የአብይ መንግሥትን ፈረጃሁት። በአንድ በኩል "አብይ በፋኖ ላይ መዝመቱ ትክክል ነው። ከፋኖ ጋር እርቅ የለም። ተደብድቦ እስኪጠፋ ድረስ መንግሥታችንን እንደግፋለን" ትላላችሁ። አሁን ደግሞ ታጥፋችሁ "የአብይ መንግሥት ነው ልጁን ያሳረደው። ይህ መንግሥት መጥፋት አለበት!" ትላላችሁ። የትኛውን እንያዝ? Paradox እያወራችሁና እየጻፋችሁ ሰውን ታወዛግባላችሁ። ስለሕዝብ እታገላለሁ የሚባልበት ፖለቲካ እንደዚህ በፌስቡክ የሚጠመዘዝ ነገር ኖሯል ለካ!
------
አንዳንዱ የባሰ ያስገርማል!

በውስጥ መስመር እየመጣ "አፈንዲ የኦሮሞ ጉዳይ ምንም አይመስልህም። የነፍጠኛ ወዳጅ ነህ። ኦሮሞ ሲታረድ ዝም ማለት ያንተ ባሕሪ ነው። ስለዚህ ኦሮሞ አይደለህም" ይለኛል። እንዲህ ዓይነቱ በውሸት ስም እየመጣ ነው እንደዚህ የሚለው።

ደግሞ አክቲቪስት ተብዬው ውጪ ሆኖ እኛ ሜዳ ወጥተን መንግሥትንና ሰራዊቱን እንድንጋፈጥለት ይፈልጋል። ለራሱ አውሮጳ እና አሜሪካ ሆኖ እኔ ግን ሩቅ ወረዳ ላይ ተቀምጬ መንግሥትን እንድዋጋለት ይፈልጋል። እዚህ ሆኖ፣ የአሁኑ መንግሥት በሰጠው ስልጣን ተጠቅሞ መሬትና ገንዘብ ሲዘርፍ ከኖረ በኋላ መንግስት ሊያስረው ሲል ውጪ ወጥቶ የሚቀባዥረው ግን ይበልጥ ያስቃል።

በኔ በኩል ፍራቻ ስለመጣብኝ አይደለም ዝም ያልኩት። እንደ መቶ እግር የተወሳሰበው የኢትዮጵያ ፖለቲካ በጣም ያሰለቻል። በእርግጥ በጣም ሰልችቶናል። ስልዚህ ብንርቀው ይሻላል።

ሌላ ነገር ልጨምርበት? አፈንዲ በጣም smart ነው። ከእንግዲህ ሰገጤዎች በሚፈተፍቱት ኋላ ቀር ፖለቲካ ውስጥ አይገባም። የበፊቱን እንኳ በተሳሳተ ስሌት ነበር የገባንበት። ይሁን እንጂ እንደ ወንድም ስናያቸው የነበሩት ማጅራት መቺዎች እኛን ቀብድ አስይዘው ብዙ ዶላር ነው የሸቀሉበት። ለምሳሌ ሜንጫ ይዤ በተነሳሁት ፎቶግራፍ ብቻ የተካሄደብኝን ዘመቻ እና የደረሰብኝን የደህንነት ስጋት ከኔ ጋር የተጋራ ማንም የለም። አሁን በአንጻራዊ ሰላም ውስጥ ነኝ።
-----
ለማንኛውም የሰላሌው ጉዳይ ፍትሕ ይሻል። መንግሥት በአስቸኳይ ፍትሐዊ ውሳኔ ይስጠው። ነገሩን ከሚገባው በላይ እያገዘፉ ሀገርንና ሕዝብን ሰላም ማሳጣትም ተገቢ አይደለም።

በኔ በኩል ተናግሬአለሁ። ለኢትዮጵያ ፖለቲካ ደመ-ቀዝቃዛ ሆኛለሁ። በዚያ ላይ ስለምንም ነገር የመጻፍ ግዴታ እኮ የለብኝም። እኔን ለማስገደድ የሚሞክር አይቀናውም። ከዕድሜ አንጻርም ያለፈው ይበቃናል። የ46 ዓመት ጎልማሳ ማስታረቅና ሰላም ማውረድ እንጂ Sensational ሆኖ ሰዎችን መቀስቀስ አያምርበትም።

እኔ ስልጣን ፈላጊ አይደለሁም። በዚህ ጊዜ ደስ የሚለኝ እንደ ሀረሪው ክልል ፕሬዚዳንት ኦርዲን በድሪ እና እንደ ገለምሶው ከንቲባ አሕመድ ጣሂር መልካም ስራ እየሰሩ ያሉ ወጣት አስተዳዳሪዎችን ማሞገስና ስራቸውን ማስተዋወቅ ነው (ፖለቲካ ውስጥ ሳልገባ ማለት ነው)። ንትርኩ፣ ግጭቱንና ፍርክስክሱን ሌላው ሰው ይጨነቅበት። ኸላስ!!
----
ጨርሻለሁ!!

ወዳጆቼ ዕድሜአችሁ ይለምልም!
ጠላቶቼ ግን ደንገጎ ገደል ይግቡ!

2,651

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

21 Nov, 16:49

ሌብነታችን ውጤት ተኮር ሆኗል።
-----
ከሀረር ከተማ ወደ ምዕራብ ሀረርጌ ለመመለስ አንድ ሚኒባስ ገባሁ። አንድ ግሩም ተጫዋችና ተግባቢ የሚመስል ሰውም ገቢና ገባ።

ሰውዬው ወጣት ኡስታዝ ይመስላል። ጀለቢያ ለብሶ፣ ጺሙን አሳድጎ፣ ቆብ አድርጎ በእግሩም "ኩፍ" (ከቆዳ የሚሰራ ካልሲ") ለብሷል። ሾፌሩና ረዳቶቹ በገጽታው ሼኽና ትልቅ ነጋዴ መሰላቸው። ሰውዬው "ሂርና እቃ አለኝ። እዚያ ስደርስ ትጭኑና ወደ ጭሮ ትወስዳላችሁ። 15000 ብር እከፍላለሁ" አላቸው። ደስ ብሎአቸው አብረን መሄድ ጀመርን። አወዳይ ስንደርስ "ለአቡሚስር መግዣ 400 ስጡኝ" አላቸው። ሳያቅማሙ ሰጡት። ኢሬሳ ስንደርስ ከራሳቸው ቡድን ጋር ቀላቅለው ምሳ አበሉት።

በየከተማው ስናልፍ "እዚህ ከተማ እንትን ልግዛ። ይህን ያህል ብር ስጡኝ" ይላቸዋል። እነርሱም ደስ እያላቸው ይሰጡታል። እንደዚህ እያለ ገንዘባቸውን እየተቀበላቸው ሂርና ደረስንና አንድ ሱቅ ጋር ቆምን። ሰውዬው "በሉ እዚሁ ቁሙና እቃውን ላምጣ። ለባጃጅ የምከፍለውን 2500 አበድሩኝ። ስመለስ ሂሳቡን በሙሉ በE-Biir እከፍላለሁ" አላቸው። በዚህ ጊዜ ሾፌሩ "ነዳጅ የማስቀዳበት ገንዘብ ብቻ ነው የቀረኝ" አለው (ጥርጣሬ መጥቶበታል)። ረዳቱ ግን ወደኛ ዞረና ከተሳፋሪዎች ተበድሮ ሰጠው።

ሰውዬው ቢጠበቅ ሊመጣ ነው? ወደ ከተማውም ገብተው ቢፈልጉት የለም። እርሱን የበላው ጅብ አልጮኽ አለ። ሼኹ ሿሿ ነው ለካ!!
------
ሰውዬው ገቢና ነው የተቀመጠው። እኔና መኪናው ውስጥ ያገኘሁት ጓደኛዬ ከኋላ ወንበር ላይ ነበርን። ከሾፌሩና ከረዳቶቹ ጋር ምን ይነጋገሩ እንደነበረ አናውቅም። ሰውዬው ከደፋቸው በኋላ ነው ነገሩን የሚነግሩን። ረዳቱና ሾፌሩ በስሜት እየተጨቃጨቁ። አሁን ጭሮ ከተማ እየገባን ነው።

3,220

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

20 Nov, 20:27

(ከላይ ከቀረበው ጽሑፍ የቀጠለ)

ከቡሬ ጅቦች አስገራሚ ባሕሪዎች አንዱ ጾታዊ ተራክቦ የሚፈጽሙበት መንገድ ነው፡፡ በወሲብ የሚጎዳኛትን የምትመርጠው ሴቷ ጅብ ናት፡፡ ሴቲቱ በሌሊት ወጥታ ብዙ ጅቦች ከቆሙበት ስፍራ ትሄድና ያማራትን ወንድ በመሳም ትሽኮረመማለች፡፡ ከዚያም ወንድዬው እንዲከተላት ምልክት ትሰጠዋለች፡፡ ወንዱ ሲከተላት እርሷ ቀድማ እየመራችው ወደ ሰዋራ ስፍራ ትወስደውና ተራክቦ ይፈጽማሉ፡፡ ተራክቦው በሚፈጸምበት ወቅት ሌላ ጅብ ወደ አካባቢው የመጣ እንደሆን ሴቲቱ “ጃስ” ትለውና ታባርረዋለች፡፡

ከዚያ ውጭ ማንኛውም የቡሬ ዝሪያ የሆነ ወንድ ጅብ ሴቲቷን መሰረር አይችልም፡፡ ሴቷ ጅብ ብቻዋን እየሄደች በብዙ ወንዶች ብትከበብ እንኳ እርሷ ካልፈቀደች በቀር የትኛውም ወንድ አስገድዶ ሊደፍራት አይችልም፡፡ ይህም የሆነበት ምክንያት ሴቷ ጅብ እንዲህ ዓይነቱን ጥቃት የምትከላከልበት ትልቅ ሽፋን (በብልቷ አካባቢ ያለ) በተፈጥሮ ስለተሰጣት ነው፡፡

“ቡሬ” የሚኖርበት ብሂል እንደ አካባቢው ሁኔታ የተለያየ ነው፡፡ በከተሞችና በትላልቅ መንደሮች አቅራቢያ የሚኖር “ቡሬ” የጥንብ አንሳ (scavenger) ባሕሪ ነው ያለው፡፡ በጫካ የሚኖር “ቡሬ” ጅብ ግን በአብዛኛው በቡድን ሆኖ ሌሎች እንስሳትን እያደነ ነው የሚኖረው፡፡ ጅቦቹ ለአደን የሚወጡት እስከ አስር ሆነው ነው፡፡ ብዙ ጊዜ ለማደን የሚመርጡት ደግሞ ትናንሾቹንና በጣም የሸመገሉትን እንስሳት ነው፡፡

ቡሬ ጅቦች ለአደን በሚሰማሩበት ወቅት መልእክት የሚለዋወጡባቸው የተለያዩ ዘዴዎች አሏቸው፡፡ ከነርሱም መካከል ታዋቂው መልእክቱን በድምጽ መለዋወጥ ነው፡፡ የሜዳ አህያን የመሳሰሉ ፈጣን እንስሳት በሚታደኑበት ወቅት ግን ከድምጽ ይልቅ ከፊንጢጣቸው በሚወጣ ፈሳሽ ሽታ መልእክቱን ይቀባበላሉ፡፡ ጅቦቹ ይህንን የሚያደርጉት እንስሳው በፍጥነት እየሮጠ ከአካባቢው እንዳይጠፋባቸው ለማድረግ ነው ይባላል፡፡

“ቡሬ” ጅቦች ለምግባቸው ጉዳይ በአጽንኦት ይጨነቃሉ፡፡ መብሉ ከተገኘ ደግሞ ብዙ መብላት ይችላሉ፡፡ ለምሳሌ አንዱ “ቡሬ” ሃያ ኪሎ ግራም የሚሆን ስጋ (አንድ ሙሉ ፍየል) ከሰላሳ ደቂቃ ባልበለጠ ጊዜ ውስጥ ለመብላት ይችላል፡፡ ሆኖም “ቡሬ”ም ሆነ ሌላ የጅብ ዘር ያገኘውን ሲሳይ ለብቻው እንዲበላ ስለማይፈቀድለት አብዛኛውን ጊዜ መብላት ከሚችለው ያነሰ ድርሻ እያገኘ ያድራል፡፡ ጅቦቹ የልካቸውን ያህል ለመብላት የሚሞክሩበት አንዱ መንገድ በአደን የተጣለውን እንስሳ ፈጠን ባለ ጉርሻ “ዋጥ! ዋጥ! ዋጥ” እያደረጉ መሰልቀጥ ነው፡፡

“ቡሬ” ጅቦች የሚታደን እንስሳ ሲጠፋ በሌላ ዘዴ ምግባቸውን ለማግኘት ይጥራሉ፡፡ ለምሳሌ ጅቦች በተፈጥሮአቸው የእርጥብ ስጋ ሽታ ከርቀት ማሽተት ይችላሉ፡፡ በመሆኑም በስጋው ሽታ የተቀሰቀሱ ጅቦች እንደ ምንም ብለው ስጋው ካለበት ስፍራ ለመድረስ በጋራ ይነቃነቃሉ፡፡ ጅቦቹ ስጋው ያለበትን ትክክለኛ ስፍራ በቀላል ዘዴ ለመለየት ከፈለጉ ደግሞ በሰማይ ላይ የሚያንዣብቡ አሞሮችንና ጭልፊቶችን ይመለከታሉ፡፡

ታዲያ “ቡሬ” ጅቦች የቱን ያህል ጠንካራ ቢሆኑም ቀን ላይ ለየብቻቸው ሆነው ለአደን አይሰማሩም፡፡ የትኛውም የጅብ ዓይነት (“ቡሬ”ም ሆነ “ሉጮ”) በጠራራ ጸሐይ ለብቻው ከመኖሪያ ጉድጓዱ ከወጣ ሞቱ የተቃረበ ይመስለዋል፡፡ የዚህን ምክንያት ወደፊት እናብራራዋለን፡፡
--------
አፈንዲ ሙተቂ
ህዳር 12/2017
------
(ይህ ወግ “የሀረርጌ ጅቦች ከተሰኘው ያልታተመ የኢትኖግራፊ መጽሐፌ የተወሰደ ነው)፡፡
-----
©Afendi Muteki November 20/2024
-------------
ትክክለኞቹ የሶሻል ሚዲያ አድራሻዎቼ የሚከተሉት ናቸው።

=> የቴሌግራም ቻነል (My Telegram Channel)

https://t.me/afandishaHarar

= የፌስቡክ ፔጅ (My New Facebook Page)

https://www.facebook.com/AfendiEthno2018

----
Galatoomaa! እናመሰግናለን። Thank you! የቕንለይ!

3,049

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

20 Nov, 19:16

"እዮብ ምህረተአብ" እና የማያቋርጠው ሽርጉድ
----
አፈንዲ ሙተቂ
----
ይሄ እዮብ የሚሉት ልጅ ምንድን ነበር ስራው? በምርምር ዘርፍ ኢትዮጵያን በዓለም ዙሪያ ያስተዋወቀ ሳይንቲስት ነው? እንደ አድዋ ጀግኖች ተዋግቶ ሀገርን ያኮራ ጄኔራል ነው? "እዮብ! እዮብ! እዮብ"ስትሉ ፈጣሪን "ለምን ገደልከው" የምትሉ ነው የምትመስሉት። ልጁ (ሰውዬው) እንደ ሃጫሉ በጥፋት ሃይሎች የተገደለ ሆኖ የሚያስቆጭ ብላቴና አይደለም። እኔ የማውቀው እዚሁ ፌስቡክ ላይ ነው።

እውነቱን ልንገራችሁ? እናንተ ምትክ እንደሌለው ሰው እያንቆለጳጰሳችሁት ነው። እስቲ ደግሞ እኔን ያደረገኝን ላውጋችሁ። ወላሂ የምጽፈው ሁሉ እውነት ነው።

በ2006 ነበር። በውስጥ መስመር መጥቶ "እባክህ ስለቁርኣን ትምህርት ቤት ስርዓት እንድጽፍ assignment ተሰጥቶኛል። እባክህ የምታውቀውን ያህል ነገር አውጋኝ" አለኝ። በወቅቱ በቁርኣን ትምህርት ቤቶች ዙሪያ የመጻፍ ፍላጎት ስለነበረኝ አዲስ article ጽፌ ሰጠሁት። ለእርሱ ከሰጠሁት በኋላ ትንሽ ቀናት ጠብቄ በፌስቡክ ላይ ፖስትኩት (አሁንም ፌስቡክ ላይ አለ። ፈልጎ ማግኘት ይቻላል)።
-----
ከዓመት በኋላ (በ2007 ታህሳስ ወር) የሆኑ ሰዎች "አፈንዲ ሰደበን። እንደዚህ አደረገን" የሚል ዘመቻ ማካሄድ ጀመሩ። ሌሎቹ ምንም ሲነኩኝ የተኮስኩባቸው ከይሲዎች ናቸው (ሳይነካኝ የነካሁት አንድም ግለሰብ የለም)። ምንም ምላሽ አልሰጠኋቸውም። ታዲያ ዘመቻውን በcomment ከሚያሽሞነምኑት አንዱ ይህ "እዮብ! እዮብ! እዮብ" የሚባልለት ልጅ ነው (በጣም አስቀያሚ ኮሜንቶች ነበሩ)።

ግራ ገባኝ። ከእርሱ ጋር ምንም ግጭት አልነበረኝም። Comment የሚያደርግበት account ደግሞ "እዮባ ሳንጃው አበባ" የሚል ስም ነበረው። ሌላኛው አካውንቱ "Eyob Mihreteab" ይሰኛል። ጽሑፉን እንድጽፍለት የጠየቀኝ "እዮባ ሳንጃው አበባ" በሚለው account ነው። ነገሩን ሳጣራ በዚያ account ብሎክ አድርጎኛል ለካ!!

እናም በሁለተኛው account "እንደዚያ እያልክ የምትዘምትብኝ አንተ ነህ እንዴ? እስቲ ምን በደልኩህ? ሌሎቹ ሰውን እየተነኮሱ መልስ ሲሰጣቸው ለattention ፍለጋ የሚዳክሩ ዝቃጮች ናቸው። አንተ ግን ያንን ጽሑፍ በነፃ የጻፍኩልህ ሰው ነህ። በኔ ላይ ትዘምታለህ?" ብዬ ስጠይቀው "አዎን! ያ account የኔ ነው። እኔ እኮ እንድትሻሻል ስለምፈልግ ነው። ላንተው ብዬ ነው እንደዚያ የምኮምተው አለኝ" ። (በአካውንቱ ብሎክ አድርጎኝ "እንድትሻሻል ነው" ይላል። እኔም በወቅቱ ሁለት አካውንቶች ነበሩኝ። ሰው ስለዘመቻው ሲነግረኝ በሁለተኛው አካንውት ተደብቄ አየሁት)።

ምንም አላልኩትም። "ፈጣሪ የስራህን ይስጥህ" ብዬ ዘጋሁት። ከዚያም ብሎክ አደረግኩትና ተለያየን። ከዚያ ወዲህ ምን ይሰራ እንደነበረ፣ ምን እንደጻፈ አልከታተለውም። ሌሎች ሰዎች "እዮብ እንደዚህ አለ" ሲሉ ብቻ አይና ምንም አስተያየት ሳልሰጥ አልፋለሁ። ኸላስ!!
------
ኢትኖግራፈር የሕዝብ ጉዳይ እንጂ የግለሰብ ጉዳይ ብዙም አይጥመውም። በእርግጥ ኢትኖግራፈር ስለ ሕዝብ ልጆች፣ በሰሩት ስራ የሕዝብን የኢትኖግራፊ እሴቶች በሰፊው ስላስተዋወቁና legend ሆነው ስለቀሩ ግለሰቦች (ለምሳሌ ዓሊ ቢራ፣ ኑሪያ ዩሱፍ፣ ዘሪሁን ወዳጆ፣ አትሃም ሸሪፍ፣ አሕመድ ሻሚ ወዘተ)፣ ለሕዝብ ሲታገሉና ሲሰሩ ስለተሰው ጀግኖች (ሃጫሉ ሁንዴሳ፣ ኤሌሞ ቂልጡ፣ ሁንዴ፣ ኩሉብ፣ ሃኖላቶ፣ ወዘተ) በታሪካዊ ሚናቸው ግዙፍ ስለሆኑ ሰዎች (ለምሳሌ አሚር ኑር፣ ኢማም አሕመድ፣ ሱልጣን በድላይ ወዘተ) ይጽፋል። ዋነኛው የትኩረት አቅጣጫው ግን የህዝብ ጉዳይ ነው። ስለሆነም በሌላው ግለሰብ ጉዳይ ላይ ብዙም አናተኩርም።

"እዮብ! እዮብ! እዮብ!" የሚባለው ጩኸት መብዛቱ ግን ያስደንቃል። ይህ ደግሞ የተለመደው የሐበሻ cult ፈጠራ አካል መሆኑ ይታወቃል። በግሩፕ ተቧድኖ ሰውዬው ከሚታወቅበትና ከሰራው በላይ እየጮኹ እዚህ ግባ የማይባሉ ግለሰቦችን "የማይተካ ጀግና" ማስመሰል፣ እንዲሁም ደግሞ በግለሰቡ ላይ በቡድን እየዘመቱ መልካም ሥራዎቹን ማዳፈን የተለመደ የዚህች ሀገር ጸባይ ሆኗል።
----
አንድ ጥያቄ አለኝ። ደራሲና ጋዜጠኛ ተስፋዬ ገብረአብ ከሶስት ዓመት በፊት አርፏል። ተስፋዬ ሲሞት እነዚህ cult ፈጣሪዎች ምን ሲያደርጉ ነበር? በሞተ ሰው ላይ ሲዘባበቱና የሞተውን ሰው ሲተርቡት አልነበረም? እንተዋወቃለን። Rational አለመሆናቸውን እናውቃለን።

በኔ በኩል ተስፋዬ ገብረአብ በስነ-ጽሑፍ ችሎታም ሆነ በባለስልጣንነቱ በሰራው ስራ፣ በአኗኗሩም ሆነ በትክለ ስብዕናው ከእዮብ በብዙ ሺህ እጥፍ ይበልጥብኛል (መጽሐፎቹ ዛሬም ድረስ አነጋጋሪ ሆነው መዝለቃቸውን ልብ ይሏል)።

ቀላል ማነጻጸሪያ።

እዮብ ምህረተአብን ከፌስቡክ ተጠቃሚ ውጪ ማን ነው የሚያውቀው? ከፌስቡከኞች መካከል እንኳ ጥቂቶች ብቻ ናቸው የሚያውቁት። ለምሳሌ ከአማርኛ አንባቢው ውጪ Afaan Oromoo, ትግርኛ፣ ሶማሊኛ፣ አፋርኛ የሚያነቡት ወገኖች በአብዛኛው አያውቁትም። ተስፋዬ ገብረአብን ግን የፌስቡክ ተጠቃሚ ብቻ ሳይሆን ምድር ላይ የሚኖረው ሕዝብ (መሪዎች፣ ሚኒስትሮች፣ ጄኔራሎችና ፕፎፌሰሮች ጭምር) በደንብ ያውቁታል። Cult ፈጣሪው ሐቢሺ ተስፋዬ ላይ ቢዘምትም እውነቱ ይህ ነው።

ጨረስኩ!!
------
አፈንዲ ሙተቂ
ህዳር 11/2017

286

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

20 Nov, 17:16

አሚር ኑር ኡጋ
Daandii Amiir Nuur
አሚር ኑር ጎዳና
Amir Nur Street
----
On this photo you may see the night scenes shown on the main street of "Jugal".

Amir Nur was the famous ruler of Adal and Harar who constructed "Jugal", the walled fortification of Harar. It is said that Amir Nur consulted the people of the city at a place called "Gey Hamburti"- meaning "The Navel of City"- on the way of defending the city from invaders. One learned "Kabir" of the city called "Sharif Aydarus" had suggested to the Amir and the people to surround the whole of city with a defensive wall.

All participants of the meeting agreed on the idea and enter to the construction of "Gey Jugal", the wall of the city, under the leadership and direct supervision of Amir Nur.

For his extraordinary bravery, farsighted views and being the direct person who takes the biggest distinction in constructing the amazing wall of Jugal, Amir Nur is placed at the second rank (next to Sheikh Abadir) on the list of the saints of the Mystique City of Harar.

695

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

20 Nov, 15:47

Sheekh Muhammad Rashiid Sheekh Bilaal
----
"Namoota malee ummata hamaan hinjiru. Saba kee jeeladhu. Ummata birootis akka ummata keetittii jaaladhu"
-----
"የግለሰብ እንጂ የሕዝብ መጥፎ የለውም። የራስህን ህዝብ ውደድ። ሌሎች ሕዝቦችንም እንደ ራስህ ሕዝብ ውደደዳቸው።

ሼኽ ሙሐመድ-ረሺድ ሼኽ ቢላል
-----
ሼኽ ሙሐመድ ረሺድ አያቴ (የአባቴ አባት) ናቸው። እርሳቸውና ልጆቻቸው (በተለይም ሁንዴ) በኦሮሞ ትግል ውስጥ በጣም ይታወቃሉ። ይሁንና ሼኻችን ኦሮሞነታችንን መውደድን ቢያስተምሩንም ሌላውን ሕዝብ እንደ ራሳችን እንድንወደው አዘውናል። እርሳቸው inspire ስላደረጉኝ ነው የኢትኖግራፊ ስራዎቼን በሀረሪ ሕዝብ ጀምሬ፣ ስለኦሮሞ ሕዝብም ጨምሬ እስከ ጎንደር እና ኤርትራ ድረስ የጻፍኩት። አሁንም እርሳቸው ያስተማሩንን ትምህርት ነው የምከተለው።

839

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

19 Nov, 19:39

Inside five ancient walled cities
------
በግንብ የታጠሩ አምስት ጥንታዊ ከተሞች
------
1. Harar, Ethiopia, (founded C. 2nd Cet. AC)
2. Santorini, Greece (founded 1500 BC)
3. Kairouan, Tunisia (670 AC)
4. Shiraz, Iran (founded 2000 BC)
5. Fez, Morroco (founded 789 AC)
-----

1,411

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

19 Nov, 17:29

The girl that invited me to join Facebook
-----
Afendi Muteki
-----
She is Randa Abdallah Al-Bakeet. She is a Sudanese girl from Kassala. One day in March 2008, she sent an invitation message to my e-mail adress that requested me to join Facabook.

"What is Facabook Randa?"
"Just open the link and see what is there. I dare say you will love it"
"Are you sure?"
"Dead sure"

Thus I opend the link and saw the crazy world called Facebook for the first time. I am here since then. Whenever a wonderful thing happend to me because of Facebook, I say '"God bless you Randa". And whenever something bad happend to me because of Facebook, I say "Oh Randa! You ruind me for sure".

I don't know where she is now. But we had contact as late as 2015. You can prove the date of this photo by watching the cell phone on the table. It is a very old version of Nokia (zoom in the photo to see it).

1,483

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

19 Nov, 15:59

የሀረርጌ ጅቦች (ክፍል አንድ)
------
ጸሐፊ፡ አፈንዲ ሙተቂ
------
ነገሩ በድንገት ነበር የሆነው፡፡ ዙበይር ከሚባለው ጓደኛዬ ዘንድ ቆይቼ ከምሽቱ አራት ሰዓት ገደማ ወደ ቤቴ ስመለስ በሁለት ቀመር ጅቦች የታጀበ “ደርመ-ሼኽ” መንገዱን ዘግቶ ጠበቀኝ፡፡ “ሼኾቹ ምን ሆነዋል አቦ?” አልኩት ልቤን እየወረረው፡፡
“አታልፋትም”
“ለምን?”
“ዛሬ አታልፋትም ነው የምልህ”
“እኮ ለምን? በናንተ ላይ ደርሼ አውቃለሁ እንዴ ክቡር ደርመ ሼኽ?”
“እንዲያውም”
“ታዲያ ለምንድነው ወደ ቤቴ መሄድ የማልችለው?”
“ስማ አንተ ጸሐፊ ተብዬው! እኛ በስንት ጥረት ከምድረ ገጽ ልናጠፋት የምንባጅላትን ያቺን አስማተኛ “ጂንኒ” ታሪኳን በመጽሐፍ እየጻፍክላት ትዕቢቷ የቁንድዶ ተራራ እንዲያክል አድርገሃል፡፡ ድሮ ይህቺን ከይሲ ፍጥረት በአንድ ጩኸት ብቻ ነበር የምናሸብራት፡፡ አንተ ግን በብዕርህ ከማሽሞንሞንም አልፈህ ግጥም እየገጠምክላት

ያ ቢልቂሳ ያ ዙልይካ (የኔ ቢልቂሳ፣ የኔ ዙለይካ)
አን ሲፍ ጄኤ ለበይካ (ብዬሻለሁ እኮ “ለበይካ”)

እስከማለት ነው የደረስከው፡፡ ይኸው ከጥጋቧ ብዛት “ዙለይካ” ብቻ ሳይበቃት “መለይካ” ልትሆንብን ደርሳለች፡፡ ይታይሃል የሰራኸው ጥፋት? በዚያ ላይ “ማርስ፣ ኡራነስ፣ ፕላኔት፣ ዪኒቨርስ ጂንኒ ጀቡቲ” እያልክ እርሷ የማታውቀውን ዓለም ጠቃቀስክላትና ወደዚያ “ሂጅራ” እንድትወጣ መንገዱን ጠቆምካት፤ እኛ ግን እዚህ በሀሞት መኮማተር ልንሞትልህ ነው”
“የሀሞት መኮማተር?”
“አዎን! በሰው ቋንቋ እያናገርንህ በጥያቄ ልባችንን አታድርቀው አንተ ግልገል ካቲብ!”
“ይቅርታ ሼኾቹ! አዲስ ሐረግ ስለሆነብኝ እኮ ነው”
“ሰማህ ወይ ጸሐፊ ተብዬው! እኛ ጂንኒን እያሳደድን የምንበላት ስጋዋ ስለሚጥመን አይምሰልህ! እናንተ ሰዎች “Hadhoottuu” የምትሉት ቢጫ ፈሳሽ የሀሞት ከረጢታችሁን ሲሞላውና ሰውነታችሁን ሲረባብሻችሁ ለጤናችሁ “ሲብሪ” ትጠጣላችሁ አይደለምን?”
“አዎን! ልክ ነዎት”
“እኛ ደግሞ የሀሞት ከረጢታችን በመራራው ቢጫ ፈሳሽ ሲሞላ ፈሳሹን ወደ ውጪ ለመገልበጥ የግዴታ የጂንኒዋን ድርቆሽ ገላ “ኮርሸም! ኮርሸም” እያደረግን መብላት አለብን፡፡ ለዚያ ነው ባለችበት ሁሉ እያደንናት “ዋጥ! ስልቅጥ!” የምናደርጋት እንጂ ስጋዋ ምን ሊረባን? ደግሞስ መቼ ስጋ ኖሮአት ያውቃል? የፀጉር ብናኝ እኮ ነው አንድ ላይ ተሰብስቦ በቆዳ የተሸበለለው፤ ‘ጅብ ጂንኒዋን በላት’ እያሉ ቢያሙንም ስጋ የበላን እንዳይመስልህ”
“ዐጃኢብ ነው!”

“በሁለተኛ ደረጃ ጂንኒዋ የአላህ ፍጡራንን በጨረር እየወጋች እንዳታጠፋቸው የመጠበቅ ግዴታም ተጥሎብናል፡፡ ከፍጥረቶች ሁሉ እኛ “ጅቦች” ነን ይህንን ከባድ ግዴታ እየተወጣን ያለነው፡፡ እኛ ብቻ ነን ጂንኒዋ ከገባችበት ገብተን ዋጥ ስልቅጥ እያደረግናት ሰላማችሁን የምንጠብቅላችሁ፡፡ ሚስትሽን በየቤትሽ አቅፈሽ “ራሓ” የምታደርጊው “ወተቴ” ሁሉ! እድሜ ለጅብ በይ! እዚያ ገደማ ሌሊቱን በሙሉ በሞዝቮልድ አልጋ ላይ የምትንፈላሰሰው ቱጃር ነኝ ባይ ከላባ ፍጡር ሆይ! እድሜ ለደርማ በል! እኛ ባንኖር ኖሮ እያንዳንድሽ በጂንኒዋ ተቀቅለሽ ትበይ ነበር፡፡

ከመበላት የተረፍሽ እንደሆን ደግሞ የጂንኒዋ ባሪያ ትሆኚ ነበር፡፡ ከባርነቱ “ሑር” የተባልሽ እንደሆንም ሌላ አካላዊ ቅጣት ይከተልሻል፡፡ ሁልሽም በጂንኒዋ ቁጥጥር ስር ሆነሽ ከርሷ ጋር ተኝተሸ ተራክቦ ትፈጽሚና ግማሽ ገላሽ እንደ ግሪኮቹ ሰርቦን የወፍጮ ድንጋይ ይመስል ነበር፡፡ ዐይንሽም ተጎልጉሎ ይወጣና እንደ ካስፒያን ዓሳ “ዐይነ ብልጥጥ” ትሆኚ ነበር፡፡ በእግሮቻችሁ ላይ ደግሞ የአህያ ሽኮና ይለጠፍባቸውና አስፋልታችሁን እየበሳሳችሁት ወደ ኮብል ስቶን መንገድ ትቀይሩት ነበር!”

“ወይ አጃዒብ! ይሄንን ሁሉ ልብ አለማለቴ”
“አዎን! መቼስ እዚሁ ሀረርጌ ተወልደህ እዚሁ እየኖርክ ነውና አታውቀውም አይባልም፡፡ እና እኛን ከጂንኒዋ ማሳነስ ነበረብህ?”
“ይቅርታ ጌስሲ ደርመ ሼኽ! አውፊ በሉኝካ! ዚልላሁ መገንታ!”
“ቀብዲ ቢላይ አውፊ ኤላም፤ ቀብድ ማስያዝ አለብህ! ኸላስ!”
“ቀብዱ ምንድነው ክቡር ደርመ ሼኽ?”
“ለኛም አንድ ቂራአ ቲከተባሌሃ”
“ደስ ይለኛል ደርመ-ሼኽ”
“ደስ ባይልህስ ላትጽፍ ነው? በግዳጅ እንድትጽፍ ማድረግ እንችላለን እኮ”
“ታዛዥ ነኝ ጌስሲ ደርመ-ሼኽ”
“Dubbii firii malee hashara itti hin naqin! ፍሬ ያለውን ብቻ ነው የምትከትበው”
“Tole Kabajamoo”
“Afaan kee sihinmurin ilma biyyaa! Deeymaa fi dhadhaa nyaadhu! ኣፌትዋ ኡምሪ ዪስጣኽ ወልዲ ዚና!” በአፍህ ማርና ወተት ጠጣበት፡፡ ዕድሜና ጤና ጀባ ይበልህ”
“አሚን! አሚን! አሚን!”
“ሐያት ጀባ! መሐለቅ ጀባ! ኢማን ጀባ! ዑምረክ ከልጉራብ! ሪዝቀክ ከል-ቱራብ! ቲኸሾው ሪኸብ! ቲፈሮው ሲለጥ! Hamtuun si hin’argin! Toltuun sibira hinkutin! Rooba tahi! Aanan roobi! Caffee tahi! Bonaa fi ganna meeyri”
“ኣሚን! ኣሚን! ኣሚን! ኣሚን! ኣሚን”
****
ያ ድንገተኛ “ደርመ ሼኽ” በሀረሪ፣ በኦሮምኛና በዐረብኛ የመረቀኝን ያህል በሰዎች እንኳ ተመርቄ አላውቅም፡፡ እናም ለርሱ የገባሁትን ቃል የምተገብርበትን አመቺ ጊዜ ስጠብቅ ቆይቻለሁ፡፡ ዛሬ ደግሞ እናንተ በመምጣታችሁ ቃሌን በመሙላት የደርማዎችን ወግ ላወጋችሁ ተዘጋጅቼአለሁ፡፡ ከወጋችን በፊት በደርማዎች የሰላምታ አሰጣጥ ዘይቤ ሰላም ብንባባልስ?
አውውውውውወውውውው (ቀጥ ያለ ረጅም ቶን)
አውውውውውውውውውው (አሁንም ቀጥ ያለ ረጅም ቶን)
አውውውውዊውውውው (በHigh pitch ተጀምሮ ወደ low pitch ወርዶ እንደገና ወደ high pitch የሚመለስ ቶን)
አውውውውውውውው (ቀጥ ያለ አጭር ቶን)
አውአውአውአውውው (የተከፋ ውሻ የሚጮኸው ዓይነት ጩኸት፣ በእንግሊዝኛ growling የሚባለው ጩኸት የሚሰማበት ቶን)
-----
አዎን! ስለጅብ ልናወጋ ነው፡፡ ስለደርማ ልንጫወት ነው፡፡ ስለቀመር ልንማማር ነው! ስለደርመ-ሼኽ ልንተርክ ነው፡፡ ሀያ! ሀያ! ሀያ! ያ ጀመዓ! ሁላችሁም ከትልቁ መደብ ላይ ተሰብሰቡ! አንተ በሐር! ወደ ሀምዛ መደብር ሂድና አራት ኪሎ ሐላዋ ገዝተህልን ና! አንቺ በድሪያ! በትልቁ “ጊሪጊራ” ላይ “ጪሌ” ጨምረሽ ቤቱን በሊባን ፎህ መዓዛ “ፏፏፏፏ” አድርጊው!
(ይቀጥላል)
------
አፈንዲ ሙተቂ
ህዳር 10/2017
ሀረር- ምሥራቅ ኢትዮጵያ
------
(“የሀረርጌ ጅቦች” ከተሰኘው ያልታተመ መጽሐፌ የተወሰደ)
----
©Afendi Muteki November 19/2024
-------------
ትክክለኞቹ የሶሻል ሚዲያ አድራሻዎቼ የሚከተሉት ናቸው።

=> የቴሌግራም ቻነል (My Telegram Channel)

https://t.me/afandishaHarar

= የፌስቡክ ፔጅ (My New Facebook Page)

https://www.facebook.com/AfendiEthno2018
----
Galatoomaa! እናመሰግናለን። Thank you! የቕንለይ!

1,434

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

19 Nov, 14:01

አሽጋባድ፣ ቱርክሜኒስታን
-----
ቱርክሜኒስታን ከቀድሞው የሶቪየት ሪፐብሊኮች መካከል በጣም ኋላ ቀር እና ደሃ ነበረች። እስከ 2006 ድረስ "ሰፐር ሙራት ነያዞፍ" የሚባል እጅግ በጣም ጨካኝ እና አምባገነን መሪ እንደሻው ሲጫወትባት ነበር። እርሱ ሲሞት ግን ሀገሪቷ የዲሞክራሲ እና የልማት ጎዳናዋን በአዲስ መልክ ጀመረች። በሰፐር ሙራት ዘመን "ኋላቀር የምንዱባን ጎረኖ" ስትባል የኖረችው ዋና ከተማዋ አሽጋባድ እነሆ በዚህ ወቅት እንደዚህ አምራ ተውባለች።

1,407

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

18 Nov, 20:04

ኢትዮጵያ እና ኤርትራ
-----
ከቅርብ ጊዜ እንደ ድሮው አለመሆናቸው ይታወቃል። ነገር ግን እንዲህ መቀጠል የለባቸውም። እኛ ከሁለቱም ጋር መግባባት የምንችል ሰዎች መንግሥታቱ ተቀራርበው እንዲነጋገሩና ችግራቸውን ለሁለቱም በሚፈይድ መልኩ እንዲፈቱት እናደርጋለን። ይህንን ማድረግ ግድታችን ነው!!
አይዞን! ሁሉም ነገር Smooth ይሆናል። ኢንሻ አላህ!!

1,868

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

18 Nov, 18:14

እኔ በሀረር እንኳን ሰው ጅብ አላምዳለሁ
(ማየት ማመን ነው)።
-----
Just look at the way I was feeding the hyenas around "Argob Brri", the eastern gate of Harar. The man entertaining us is called "Obboo Yuusuf"...

1,887

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

17 Nov, 18:40

ጄኔራል ዋቆ ጉቱን አስታወስኩ!
----
አፈንዲ ሙተቂ
----
ጄኔራል ዋቆን ያስታወሰኝ ይህ ፎቶግራፍ ነው። በ1983 መጨረሻ ላይ በሽግግር መንግሥቱ ምሥረታ የተሳተፉት አምስት የኦሮሞ የፖለቲካ ድርጅቶች "አብረን እንስራ" ብለው ከተሰበሰቡ በኋላ ጋዜጣዊ መግለጫ ይሰጣሉ። የሌሎች ድርጅቶች መሪዎች ተናግረው ሲያበቁ የመናገር ዕድሉ ለጄኔራል ዋቆ ተሰጠ። ጄኔራሉም ብዙዎችን ያስደነቀ አጭር ንግግር አድርገው ሊያሳርጉ ሲሉ "Makmaaksa keenyatti waan tokkootu jedhama" አሉ። "በተረትና ምሳሌያችን የሚነገር አንድ አባባል አለ" ማለታቸው ነው። ተረትና ምሳሌው እንዲህ የሚል ነበር።

Shibirroon foon hin nyaattuu, cirrii siitu waa goggodhata
Adurreen damma hin nyaattuu, amaa siitu waa goggodhata"

በአማርኛ ቢተረጎም እንደዚህ ይሆናል።

"ወፍ ስጋ አትበላም፣ አንቺ ጭሪ ግን እንዴት ያደርግሻል?"
" ድመት ማር አትበላም፣ አንተ ሽለምጥማጥ እንዴት ያደርግሃል?"

በወቅቱ በስብሰባው ላይ የነበሩት በሙሉ በሳቅ ፍርስ ነበር ያሉት። ጄኔራል ዋቆም በጣም ይስቁ ነበር። እኛ በሬድዮ ስንሰማቸው የነበርነውም በጣም ስቀናል።

አርበኛውና ጀግናው ጄኔራል ዋቆ ጉቱ አሁን አርፈዋል። አላህ ይርሓማቸው። በዚያ ንግግር የጠቀሱት የሸለምጥማጥ ባህሪም ትክክል መሆኑ በደንብ ይታወቃል (ሸለምጥማጡ ግምታም ፈሱን በንቦች ቀፎ በራፍ ላይ ፈስቶ ንቦቹን ከአካባቢው ካባረራቸው በኋላ በብዙ ልፋት የሠሩትን ማር እንደሚበላባቸው ገበሬዎች ይናገራሉ)።

በዛሬው ዕለት ይህንን ፎቶ በፌስቡክ ላይ ሳየው ግን "ሸለምጥማጡ ማር ብቻ ሳይሆን የስኳር ጣዕም ያለውን ምግብና የፍራፍሬ ዘር በሙሉ ይበላል" ከሚል አቋም ላይ ዳርሻለሁ። ትክክል ነኝ ወይንስ ተሳሳትኩ?

2,081

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

17 Nov, 11:51

የአጼ ኃይለ ሥላሴ አባት ማን ነው?
------
አፈንዲ ሙተቂ
------
በ19ኛው ክፍለ ዘመን መጨረሻ እና በ20ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ በኢትዮጵያ የውጪ ንግድን በበላይነት ተቆጣጥሮ የነበረው "ሙሐመድ ዓሊ" የሚባል ህንዳዊ ነጋዴ ነው። ይህ ሰው በሀረር ከተማ ሲኖር የራስ መኮንን አባት ጥብቅ ወዳጅ ሆኖ ነበር። ሙሐመድ ዓሊ በዘመኑ ለኩባኒያው ጽሕፈት ቤት እና ለመኖሪያ ቤትነት ይሆነው ዘንድ ይህንን ውብ ቤት ሰርቷል (ቤቱ እሁድ እሁድ ስለሚዘጋ ውስጡ መግባት አልቻልኩም)።
------
ነጋዴው ሙሐመድ ዓሊ ከራስ መኮንን ጋር ከመወዳጀቱ ብዛት በየጊዜው ወደ ቤታቸው ይሄድ ነበር። አጼ ኃይለ ስላሴ በጻፉት "ህይወቴ እና የኢትዮጵያ እርምጃ" መጽሐፋቸው ይህንን በግልጽ መስክረዋል።

ታዲያ ልጅ ተፈሪ መኮንን ሲወለድ የመልኩን ማማር ያዩ አንዳንድ ሰዎች "የህንዳዊው ሙሐመድ ዓሊ ልጅ ነው" እያሉ ያስወሩ ነበር። በጣሊያን ወረራ ዘመን ደግሞ በአንዱ የአማርኛ ጋዜጣ ላይ አንድ ጸሐፊ በድፍረት "ራስ ተፈሪ መኮንን የሙሐመድ ዓሊ ዲቃላ ነው" በማለት ጽፎአል።
------
አፈ-ታሪኩ ዛሬም መወራቱን ቀጥሏል። ይሁን እንጂ እውነታነት ያለው አይደለም። እኔ አፈንዲ ሙተቂም በዚህ ወሬ አላምንም። ልጅ ተፈሪ መኮንንን እና ቤተሰቡን በትክክል የሚያውቁ በርካታ ሰዎች ተፈሪ "የሺእመቤት ዓሊ" ከምትባለው እናቱ ጋር በጣም እንደሚመሳሰል መስክረዋል። ይህንን ምስክርነት የሰጡት ደግሞ ለራስ ተፈሪ መኮንን ጠላት ሆነው የነበሩት እነ ነጋድራስ አፈወርቅ ገብረኢየሱስ ጭምር ናቸው።
-----
ንጉሡ እና መንግሥታቸው የሚደነቁባቸው ነገሮች እንዳሉት ሁሉ የሚወቀሱባቸው ብዙ ነጥቦችም አሉ። እነርሱን ማውራቱን ትቶ "የሙሐመድ ዓሊ ልጅ ናቸው" የሚል አተካራ ውስጥ መግባት ትክክል አይደለም።
-----
ሰላም! ተማም!

2,268

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

16 Nov, 18:40

በአንድ መጽሐፍ ብቻ የገነነችው ደራሲ
------
አፈንዲ ሙተቂ
------
አዎን! ዝነኛዋ ደራሲ ማርጋሬት ሚሼል ናት። ማርጋሬት ማን ናት? በአጭሩ እንወቃት።
----
የተወለደችው በአትላንታ ከተማ (ጆርጂያ ግዛት) ነው። በትምሕርቷ በማሳቹሴትስ ግዛት ካለው "Smith College" የተመረቀች ብትሆንም ስራ የጀመረችው በአትላንታ ነው። በከተማዋ ወደ ጋዜጠኝነት ገብታ ብዙ ሰርታለች። በተለይም "The Atlanta Journal" የተሰኘው ዕድሜ-ጠገብ ጋዜጣ ከሚኮራባቸው አምደኞቹ አንዷ ነበረች።

በ1901 የተወለደችው ማርጋሬት ሚሼል በ1949 በመኪና አደጋ ተገጭታ የሞተችው በትውልድ ከተማዋ አትላንታ ውስጥ ነው። የተቀበረችውም በከተማዋ ባለው የካቶሊክ መካነ-መቃብር ነው።
----
ማርጋሬት ከልጅነቷ ጀምሮ የስነ-ጽሑፍና የኪነ-ጥበብ ፍቅር ነበራት። ነገር ግን ሁኔታዎች ተመቻችተውላት ለመጻፍ አልቻለችም። ዕድሜዋ ሰላሳ አምስት ዓመት ሲሆን ግን በዓለም ዙሪያ ስሟን ያስጠራውን ብቸኛ መጽሐፏን መጻፍ ጀመረች። መጽሐፉንም ከሁለት ዓመት በኋላ 1037 ገጾች አጠናቀቀችው።

መጽሐፉ በ1936 "Gone with the Wind" በሚል ርእስ ታትሞ ወጣ። በጭብጡ፣ በሴራ ቀረጻው፣ በትረካው ፍሰትና በስነ-ጽሑፍ ውበቱ የተለየ ሆኖ በመገኘቱ የ1937 የNational Book Award እና የPultizer Award አሸናፊ ለመሆን በቃ። በ1939 በፊልም ተቀይሮ ተሰራ። ፊልሙም እንደ መጽሐፉ እጅግ ስኬታማ ሆነና አስር የኦስካር ሽልማቶችን አሸነፈ (ይህ ሪከርድ ለአስር ዓመት ሳይደፈር ቆይቶ በ1950 Ben Hur በተሰኘው ፊልም ተሰብሯል)።
-----
Gone with the wind በእንግሊዝኛ ተናጋሪው ዓለም ብቻ ሳይገደብ በሌሎች ቋንቋዎችም ተተርጉሞ ታትሟል። ከመጽሐፍ ቅዱስ እና ከቅዱስ ቁርአን ቀጥሎ በብዙ ቋንቋዎች በመተርጎም ሪከርድ የያዘውም እርሱ ነው። እስከ ዛሬ ድረስ በ82 ቋንቋዎች ተተርጉሟል። የእንግሊዝኛው መጽሐፍና በሌሎች ቋንቋዎች የተተረጎሙት ድርሰቶች በድምሩ 100 ሚሊዮን ኮፒ ያህል ተሽጠዋል።
------
ማርጋሬት ሚሼል ከዚህ መጽሐፍ በኋላ ሌላ ድርሰት አልጻፈችም። ለዚህ ምክንያቱ ሌላ ሳይሆን ከመጀመሪያ መጽሐፏ (ከፊልሙ ጭምር) ተጠቃሚ አለመሆኗ ነው። መጽሐፉ በህይወት ዘመኗ 10 ሚሊዮን ኮፒ ያህል የተሸጠ ሲሆን ለማርጋሬት የደረሳት ግን 100,000 ዶላር ብቻ ነው (ከፊልሙ ደግሞ "የደራሲው ክፍያ" ተብሎ 50,000 ተቀብላለች)።

ማርጋሬት ከመጽሐፉ ህትመት በኋላ ያለውን ሕይወቷን በጋዜጠኝነት እና ከአድናቂዎች ለሚደርሷት ብዙ ሺህ ደብዳቤዎች መልስ በመጻፍ ነበር ያሳለፈችው። በ1949 በመኪና ተገጭታ ከአምስት ቀናት በኋላ ስትሞት የአሜሪካው ፕሬዚዳንት ሃሪ ትሩማን ባወጡት የሐዘን መግለጫ "ጊዜ የማይሽረውን መጽሐፍ ለዓለም ህዝብ የሰጠች ታላቅ አርቲስት" በማለት አሞግሰዋታል።
----
ማርጋሬት በሕይወት ሳለች የታተመላት ድርሰት "Gone with the wind" ብቻ ነው። በ1996 ግን የአስራ አምስት ዓመት ጉብል ሆና የጻፈችው "ኖቬላ" ተገኝቶ በእርሷ ስም ታትሟል። እንደዚሁም በAtlanta Journal ላይ የጻፈቻቸው መጣጥፎች በአንድ ላይ ተሰብስበው በቅርቡ ታትመዋል።
------
ዛሬም ጥያቄ አለኝ!

የማርጋሬት ሚሼል ዝነኛ መጽሐፍ ግማሹ ያህል "ክፍል አንድ" ተብሎ በአማርኛ ቋንቋ ተተርጉሟል። የተተረጎመበት ርእስ ምን ይላል? ተርጓሚው ማን ነው?
-----
አፈንዲ ሙተቂ
ነሐሴ 1/2014
----
የሶሻል ሚዲያ አድራሻዎቼ የሚከተሉት ናቸው።

=> የፌስቡክ ፔጅ (My New Facebook Page)

https://www.facebook.com/AfendiEthno2018

=> የቴሌግራም ቻነል (My Telegram Channel)

https://t.me/afandishaHarar
----
Galatoomaa! እናመሰግናለን። Thank you! የቕንለይ!

2,152

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

16 Nov, 13:51

"ኦሮማይ" እና በዓሉ ግርማ
------
ጸሐፊ፡ አፈንዲ ሙተቂ
------
ኦሮማይ ከልቡ መጽሐፍ ነው፡፡ በአማርኛ ልብ-ወለድ መጻሕፍት (Novel) ታሪክ በጣም አነጋጋሪውና አከራካሪው መጽሐፍ ነው፡፡ እስከ አሁን ድረስ የህዝብ ፍቅር ካልተነፈጋቸው ጥቂት መጻሕፍትም አንዱ ነው፡፡ በህይወቴ ብዙ ጊዜ እየደጋገምኩ ካነበብኳቸው መጻሕፍት መካከልም በመጀመሪያው ረድፍ ይሰለፋል፡፡ ይሁንና ሰዎች ለዚህ መጽሐፍ ያላቸው አድናቆት እንደየ አመለካከታቸው ይለያያል፡፡

መጽሐፉ የብዙዎቹን አትኩሮት የሳበው ታሪኩ እውነት ነው ስለተባለ እና በመጽሐፉ ሳቢያም የደራሲው ህይወት ለአደጋ በመጋለጡ ይመስለኛል፡፡ ከመጽሐፉ ዐቢይ ገጸ-ባህሪያት አንዱ የሆኑት ሻለቃ ዳዊት ወልደጊዮርጊስ “የደም እምባ” በተሰኘው መጽሐፋቸው ተመሳሳይ እይታ አንጸባርቀዋል፤ እንደ ሻለቃ ዳዊት አባባል ኦሮማይ ባይታገድ ኖሮ ተወዳጅነቱ ይሄን ያህል አይገዝፍ ነበር፡፡ ሆኖም እኔ በዚህ አባባል አልስማማም፡፡ ደራሲው ባይሞት እና ታሪኩ እውነተኛ ባይሆን እንኳ “ኦሮማይ” ተደናቂ የመሆንን እድል አያጣም ነበር ብዬ አምናለሁ፡፡ ለዚህም በርካታ አብነቶችን መጥቀስ ይቻላል፡፡

“ኦሮማይ” በቅድሚያ ቀልብን የሚስበው በአጻጻፍ ብሂሉ ነው፡፡ ደራሲው ከመጀመሪያው እስከ መጨረሻው አጫጭር ዐረፍተ ነገሮችን ይጠቀማል፡፡ ይህም አንባቢው የመጽሐፉን የትረካ ቅደም ተከተል ሳይስት ድርሰቱን ያለድካም እንዲያጣጥም ያግዘዋል፡፡ ደራሲው ጠጣር ሃሳቦችን በቀላሉ ይዘረዝራል፡፡ የዘመኑ መንግሥት አሰራርን ለተደራሲው በሚገባው ቋንቋ ቀለል አድርጎ ያስረዳዋል፡፡ በሌላ በኩል መጽሐፉ ኪናዊ ውበቱን እንዳይስት ደራሲው በእጅጉ ተጠቧል፡፡ ዘይቤአዊ አባባሎችን ከዘመኑ የአነጋገር ፋሽን ጋር እየቀላቀለ አንባቢውን ያዝናናዋል፡፡ በተለይም “ኦሮማይ” ፈጠራ እየነጠፈ በዘመቻ ግርግር እና በንድፈ-ሓሳብ ዝብዘባ የሚፈበረኩ ቃላት የድርሰቱን ጎራ እያጠለሹ በመጡበት ዘመን አንባቢው በማይሰለቸው የቋንቋ ጥበብ የተጻፈ በመሆኑ የደራሲውን ልዩ ተሰጥኦ በጉልህ ያስረዳል፡፡ ሆኖም ኦሮማይ የዚያ ዘመን ድርሰት ብቻ አይደለም፡፡ በዚህ ዘመንም እንኳ ተደግመው ሊጻፉ ከማይችሉ ድርሰቶች መካከል ሊመደብ ይችላል፡፡

ይበልጥ አስደናቂው ነገር ደግሞ ወዲህ ነው፡፡ ደራሲው ያንን ውብ መጽሐፍ የጻፈው በጥቂት ወራት ውስጥ ነው፡፡ ይገርማል! ሰውዬው በወቅቱ ምክትል የማስታወቂያ ሚኒስትር ነበር (በደንበኛ ስሙ የማስታወቂያ ሚኒስቴር ቋሚ ተጠሪ ይባል ነበረ)፡፡ የቴሌቪዥን ጋዜጠኛ ሆኖም ይሰራ ነበር፡፡ በአዲስ ዘመን እና በዛሬይቱ ኢትዮጵያ ጋዜጦች ዝግጅትም ይሳተፋል፤ ዝግጅታቸውን በበላይነት ይቆጣጠራል፡፡ ቱባ ባለስልጣን በመሆኑ የብዙ ኮሚቴዎች አባል መሆኑም ይታመናል፡፡ በርካታ የቢሮክራሲ ስራዎችም ነበሩት፡፡ እና ከነዚህ ሁሉ የስራ ጋጋታዎች ጋር የሚታገል ሰው ያንን የመሰለ ውብ መጽሐፍ ዓመት ባልሞላ ጊዜ ውስጥ እንዴት ብሎ ነው የጻፈው? ይህንን በቀላሉ ማመን ይቻላል? በትርፍ ጊዜው መጻፉ ይቅርና የሙሉ ጊዜ ደራሲ ቢሆን እንኳ አስቸጋሪ መሆኑ አይቀርለትም፡፡ ሰውዬው ግን በዓሉ ነውና ቻለው! የስራ መደራረብ “ሳይበግረው” ኦሮማይን ከዘጠኝ ወራት ባልበለጠ ጊዜ ውስጥ እንዲያ ከሽኖ አቀረበው (የቀይ ኮከብ ዘመቻ ያበቃው በየካቲት ወር 1974 ነው፤ ኦሮማይ የታተመው በታህሳስ ወር 1975 ነው)፡፡ ችሎታ ማለት እንዲህ ነው!!

ለኦሮማይ ዘመን አይሽሬነት ሁለተኛ አብነት ሆኖ የሚጠቀሰው ደግሞ የመጽሐፉ ጭብጥ ነው፡፡ በዚህ ላይ በርካታ ሰዎች የተለያየ አስተያየት ነው ያላቸው፡፡ አንዳንዶች በዓሉ ኦሮማይን የጻፈው የቀይ ኮከብ ዘመቻ ውጥረትና ውድቀትን ለመግለጽ ስለፈለገ ነው ይላሉ፡፡ የቀድሞው ጠቅላይ ሚኒስትር አቶ መለስ ዜናዊ “የመጽሐፉ ጭብጥ በርዕሱና በመጨረሻው ዐረፍተ ነገር ላይ ነው የሚገኘው” ብለው ነገር፡፡ አቶ መለስ ንግግራቸውን ሲያሰፉም “በዓሉ በመጽሐፉ “እናንተ ደርጎች በኤርትራ ላይ ሙዝዝ ካላችሁ በአዲስ አበባ ያላችሁንም ስልጣን ታጣላችሁ” የሚል መልዕክት ነው ያስተላለፈው” ብለዋል፡፡ አቶ መለስ ይህንን ትንተና የሰጡት ኢትዮጵያ ከኤርትራ ጋር የአልጀርሱን ስምምነት ፈርማ የድንበር ኮሚሽኑን ውሳኔ በምትጠባበቅበት ወቅት “የስምምነቱ አካሄድ ኢትዮጵያን የሚጎዳ ነው” የሚል ሃሳብ ለሰነዘሩ ተቃዋሚዎች መልስ በሚሰጡበት ጊዜ ነው (ባልሳሳት ጊዜው የካቲት 1994 ይመስለኛል)፡፡ ሆኖም የኦሮማይ ጭብጥ በእንዲህ ዓይነቱ የፖለቲካ ዘውግ ብቻ የታጠረ አይደለም፡፡ ኦሮማይ በዘመኑ “አይነኬ” (taboo) የነበሩ በርካታ ጉዳዮችን ይነካካል፡፡ ለማስረዳት ይፈቀድልኝ፡፡

የደርግ መንግሥት በወቅቱ የሀገሪቱን ህዝብ ከአቅሙ በላይ እያሯሯጠው ነበር፡፡ ህዝቡ በየዓመቱ ከሚመጣበት የዘመቻ መአት ሳያገግም በሀገሪቱ ታሪክ ታይቶም ተሰምቶም የማያውቀው ግዙፉ የቀይ ኮከብ ሁለገብ ዘመቻ በጫንቃው ላይ ወረደ (ዘመቻው የጠየቀው የሰው ሀይልና ማቴሪያል ሳይደመር ሁለት ቢሊዮን ብር ወጥቶበታል፤ ይህም በወቅቱ ከሀገሪቷ በጀት ግማሽ ያህሉን ይሸፍናል)፡፡ ሆኖም በዘመኑ ወታደራዊው መንግሥት ያሻውን ቢያቅድና ቢፈጽም አይደፈሬ ነውና ማንም ሰው አፍ አውጥቶ አልተቃወመውም፡፡ በዓሉ ግርማ ግን ለመጪውም ዘመን ትምህርት በሚሆን መልኩ የቀይ ኮከብ ዘመቻን በግልጽ ቋንቋ ሄሶታል፡፡ ለምሳሌ በመጽሐፉ ውስጥ የጋዜጠኛ ጸጋዬ ኃይለማሪያም እጮኛ እንዲህ ትላለች፡፡

“ኤጭ እቴ! ለሁሉም ነገር ቸኩሎ መሞት! ነጋ ጠባ ዘመቻ! እድገት በህብረት ብሎ ዘመቻ! ለጦርነት ዘመቻ፡፡ የኢኮኖሚ ግንባታ ዘመቻ፡፡ ማይምነትን ለማጥፋት ዘመቻ፡፡ የቁጥጥር ዘመቻ፡፡ አሁን ደግሞ የኤርትራን ችግር ለመፍታት ዘመቻ፡፡ የዘመቻ ባህል ፈጥረናል፡፡ ያለዘመቻ ኖረን የምንሞትበት ቀን መቼ ይሆን?” (ኦሮማይ ፤ ገጽ 9)
ጋዜጠኛው የመንግሥት ባለስልጣን ሆኖ ለእጮኛው ንግግር የሰጠው ምላሽ ይበልጥ የሚደንቅ ነው፡፡ “ጊዜ ያጥረናል፤ እብዶች ነን፤ ችኩል ትውልድ፤ ያበደ ትውልድ…” ወዘተ.. ይላታል (ኦሮማይ፤ ገጽ 10)

በአንድ በኩል ጸሓፊው የዘመኑ ባለስልጣናት ለቀይ ኮከብ ዘመቻ መሳካት አኩሪ ገድል ሲፈጽሙ ያሳየናል፡፡ ወዲያው ዞር ይልና ደግሞ የመንግሥቱ የቀን ቅዠትና ሀገር አጥፊ ፖሊሲ ያስከተለውን ቀውስ በራሳቸው በባለስልጣናቱ አንደበት ይገልጽልናል፡፡ ለምሳሌ ከመጽሐፉ ዐቢይ ገጸ-ባህሪያት አንዱ የሆነው ኢኮኖሚስቱ መጽሐፈ ዳንኤል ዘመቻው በሀገሪቱ ምጣኔ ሀብት ላይ የሚፈጥረውን አሉታዊ ጫና በማስረዳት የዘመኑን አመራር እንዲህ ይሸረድደዋል፡፡

“ይህንን የቆየ ችግር በዘመቻ እንፈታለን ብለን ስንረባረብ ከአሁኑ ሌላ ችግር እየፈጠርን ነው፤ 450 ከባድ የጭነት መኪናዎች፤ 250 ሼልቶ፣ 200 ከነተሳቢያቸው ወደ ሰሜን ማዞር ምን ማለት ነው? ባጭሩ ኢኮኖሚው ተናግቷል ማለት ነው፤ ደሞ አሁን የመኸር ጊዜ መሆኑን አትርሳ” (ኦሮማይ፤ ገጽ 75)

ጋዜጠኛው በዚህ አባባል ተናዶ “ስብሰባው ላይ ምን ዘጋህ? ቅድም እንዲህ ብለህ አትናገርም ነበር፡፡ መድረኩ ለማንም ክፍት ነበር፡፡ማን ከለከለህ?” ሲለው መጽሐፈ ዳንኤል “ትቀልዳለህ ልበል?” በማለት በአጭሩ መልሶለታል፡፡ መጽሐፈ ልክ ነው፡፡ አንድ ሰው በሚፈልገው መንገድ ብቻ መደስኮር በሚፈቀድበት ስብሰባ ሐቁን እናገራለሁ ቢል የሚደርስበትን ቅጣት በደንብ ያውቀዋል፡፡ ለዚህም ነው በስብሰባና በጉባኤ ፊት እያስመሰሉ መለፍለፍ እና ለክፉ አሳልፎ የማይሰጥ ወዳጅ ሲገኝ ሐቁን መናገር የዘመኑ ወግ

1,939

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

16 Nov, 13:51

(ከላይ ከቀረበው ጽሑፍ የቀጠለ)

ሆኖ የቆየው፡፡

በተመሳሳይ መልኩ ሰለሞን በትረ-ጊዮርጊስ የተባለው ገጸ-ባህሪ የያኔውን የፕሮፓጋንዳ አካሄድ እስኪበቃው ድረስ ሲወርፍ ይታያል፡፡ “እናንተ ጋዜጠኞች ጭንቀታችሁ ሁሉ ስታቲስቲክስ ነው፤ ይህን ያህል ሄክታር መሬት ታረሰ፤ ይህንን ያህል ህዝብ ተደራጀ፤ ይህን ያህል ሰዎች ከመሀይምነት ተላቀቁ፤ ነው የምትሉት፡፡ እንዲያው ወሬአችሁ ሁሉ ስታቲክቲክስ ነው፤ ዘገባችሁ ሰው ሰው አይሸትም፤ ስለ አሐዝ ስትጨነቁ ሰው ትረሳላችሁ” ይላል (ኦሮማይ ገጽ፤ 67)፡፡ እነኝህን የመሳሰሉ የስርዓቱን ጉድፍ የሚያሳዩ በርካታ አንቀጾችን መልቀም ይቻላል፡፡

የቀይ ኮከብ ዘመቻ የመጨረሻ ግብ ናቅፋ የሚገኘውን የሻዕቢያ ዋና የዕዝ ማዕከል መቆጣጠር ተደርጎ ይታሰብ ነበር፡፡ ሆኖም ናቅፋ በቀላሉ የምትደፈር ሆና አልተገኘችም፡፡ ሺዎች እንደ ቅጠል ረግፈዋል፡፡ ሺዎች ቁስለኛና ምርኮኛ ሆነዋል፡፡ ሁኔታውን በቅርበት የታዘበው ጋዜጠኛ ጸጋዬ ኃይለማሪያም ጦርነቱ ከኪሳራ ውጪ የሚፈይደው ነገር እንደሌለ ተገንዝቧል፡፡ ከናቅፋ ወደ አፍአበት ሲመለስ “አይዞን! ገና ሺህ ናቅፋዎች ይጠብቁናል” ብሎ ለተናገረው ባለስልጣን “እኔ አንድ ናቅፋ ከወዲሁ በቅቶኛል፤ የጦርነትን አስከፊ ገጽታ ከአሁን በኋላ ላለማየት ቆርጫለሁ” በማለት ተቃውሞውን ገልጿል (በዓሉ ጦርነቱን ከተቃወመባቸው ዐረፍተ ነገሮች መካከል ከፍተኛ ዋጋ የሚሰጠው ይህኛው ነው)፡፡
*
“ኦሮማይ” ፈርጀ ብዙ የዕውቀት ድርሳን ነው፡፡ ረጅምና ውስብስብ የሆኑ እውነተኛ ታሪኮችን እጥር ምጥን አድርጎ በቀላሉ ያስነብበናል፡፡ ለምሳሌ የኤርትራ ችግር መሰረታዊ ምንጭ ምን እንደሆነ መረዳት የሚፈልግ ሰው ከሰለሞን በትረጊዮርጊስ ታሪካዊ ትንተና ብዙ ቁምነገሮችን ይጨብጣል (ኦሮማይ፡ ገጽ 78-86)፡፡ እንግሊዝ በኤርትራ ምድር የቀበረችው ፈንጂ፤ ኤርትራን ከኢትዮጵያ ጋር ለመቀላቀል የተደረገው ጥረት፤ የጀብሃና ሻዕቢያ አነሳስና በመካከላቸው የተፈጠረው ፍጭት፣ የኢትዮጵያ ሰራዊት ኤርትራን ከአማጺያን ለማጽዳት ያደረገው ዘመቻ ወዘተ… በሰለሞን አንደበት በሰፊው ተተንትነዋል (እርግጥ ትንተናው ሙሉ በሙሉ ትክክል ነው ለማለት አይቻልም፤ ግማሽ ያህሉ የደርግ መንግሥት በሚፈልገው መልክ የተቀናበረ ነው)፡፡

የጎሪላ እና መደበኛ የውጊያ ስልትን በተነጻጻሪ ማወቅ የሚፈልግ ሰው ከኦሮማዩ ኮሎኔል ታሪኩ ወልዳይ ትንታኔ ብዙ ነገሮችን ይማራል፡፡ ኮሎኔል በትሩ ተሰማ እና አጋዥ ቡድኑ (እነ ተክላይ ዘድንግል ያሉበት) የዘመኑ የኢንተሊጀንስ ጥበብና ስልት ምን ይመስል እንደነበር በቃልና በድርጊት ያሳዩናል፡፡ ጋዜጠኛው ጸጋዬ ኃይለማሪያም አስቸጋሪውን የናቅፋ ተራሮች የመሬት አቀማመጥ ለዓይናችን ወለል ብሎ እስኪታየን ድረስ በማይሰለቸው ብዕሩ እያጣፈጠ ይተርክልናል፡፡ ስዕላይ ባራኺ እና ጓዶቹ ደግሞ የሚያስገርሙ ጀብዶችን እየተገበሩ ሻዕቢያ በሰርጎ ገቦቹ አማካኝነት አስመራን እንዴት ያሸብራት እንደነበር ያሳዩናል፡፡ የአስመራ ነዋሪዎች የአኗኗር ወግና ማሕበራዊ ህይወት፣ የከተማዋ ታዋቂ ሰፈሮችና ሆቴሎች፤ የመንገዶቹ ውበትና አቀማመጥ ወዘተ… በመጽሐፉ ዘርዘር ብለው ተጽፈዋል፡፡ በኔ እይታ አንድ ሰው ልብ ወለድ ተብሎ የተጻፈውን “ኦሮማይ”ን ቢያነብ ከአምስት መጻሕፍት የሚያገኘውን ዕውቀት ሊገበይ ይችላል፡፡
*
እንደዚያም ሆኖ ግን “ኦሮማይ” ሙሉ በሙሉ እውነተኛ ታሪክ አይደለም፡፡ ደራሲው የመጽሐፉን ተነባቢነት ለማጉላት ምናባዊ ገጸ-ባህሪዎችንና ታሪኮችን ጨማምሯል፡፡ ለምሳሌ ደራሲው የሁለት ሰዎችን ታሪክ አዳብሎ “ስዕላይ በራኺ” የተባለ ገጸ-ባህሪ ፈጥሮልናል፡፡ እንደዚሁ ደግሞ በመጽሐፉ ውስጥ የሻዕቢያ ሰዎች በዚሁ ስዕላይ በራኺ በተባለ ገጸ-ባህሪ መሪነት የሚያካሄዱት “ኦሮማይ” የተሰኘ ስውር ኦፕሬሽን የደራሲው ፈጠራ ነው (“ቢሮክራሲ” የተባለው የስለላ ኔትወርክ ግን ትክክለኛ ነው)፡፡

ከኦሮማይ ገጸ-ባህሪያት መካከል ኮሎኔል መንግሥቱ ሀይለማሪያምና ኢሳያስ አፈወርቂን የመሳሰሉት በእውነተኛ ስማቸው ተጠቅሰዋል፡፡ አንዳንዶቹ ግን ስም የለሽ ሆነው በድርጊታቸው ብቻ ተገልጸዋል (ለምሳሌ “የቀይ ኮከብ ሁለገብ ዘመቻ ዋና ጸሐፊ” ተብለው በስራ መደባቸው ብቻ የተጠቀሱት ባለስልጣን አቶ አማኑኤል አምደሚካኤል ናቸው)፡፡ ከፊሎቹ ገጸ-ባህሪያት በእውነታው ዓለም የሚታወቁበት ስም በመጽሐፉ ውስጥ ተቀይሯል፡፡ ከነርሱ መካከል የጥቂቶቹ ትክክለኛ ስም እንደሚከተለው ቀርቧል፡፡

1. ኮሎኔል በትሩ ተሰማ= ኮሎኔል ግርማ ወልደማሪያም (የህዝብና ደህንነት ጥበቃ ምክትል ሚኒስትር፣ አንዳንዶች "ኮሎኔል በትሩ ተብሎ የተሰየመው የደህንነት ሚኒስትሩ ኮሎኔል ተስፋዬ ወልደ ሥላሴ" ነው ቢሉም እውነታው ይህ ነው)።

2. ኮሎኔል ታሪኩ ወልዳይ= ጄኔራል መስፍን ገብረቃል (በኤርትራ የተወለዱ የቀድሞ የኢትዮጵያ የጦር ጄኔራል፣ በደርግ የመጨረሻ ዘመናት ም/ኤታማዦር ሹም የነበሩ። ይህንን መረጃ የሰጡን ሻለቃ ዳዊት ወልደ ጊዮርጊስ ናቸው። አንዳንዶች "ኮሎኔል ታሪኩ ማለት የአንበሳው ሶስተኛ ክፍለ ጦር አዛዥ የነበረው ኮሎኔል ተሻገር ይማም ነው" ይላሉ)።

3. መጽሐፈ ዳንኤል= ዶ/ር ዳንኤል ክንዴ (ታዋቂ ኢኮኖሚስት፣ አሁን በአሜሪካ ሀገር የዩኒቨርሲቲ መምህር)

4. የሺጥላ ማስረሻ= አቶ ሽመልስ ማዘንጊያ (የኢሠፓ የፖሊት ቢሮ አባልና የርዕዮተ ዓለም ጉዳዮች ሃላፊ የነበሩ)

5. ጸጋዬ ሀይለማሪያም= የበዓሉ ግርማ ግርማ እና የቴሌቪዥን ጋዜጠኛው የጌታቸው ኃይለማሪያም ቅልቅል ይመስላል፡፡

6. ተድላ ረጋሳ= ሻለቃ ፍሰሓ ገዳ (የኢሠፓ ማዕከላዊ ኮሚቴ አባልና የደርግ መንግሥት የፕሮቶኮል ሹም)

7. ሰለሞን በትረ ጊዮርጊስ= ሻለቃ ዳዊት ወልደ ጊዮርጊስ (በቀይ ኮከብ ዘመን የኤርትራ ክፍለ ሀገር ኢሠፓአኮ ተጠሪ እና የክፍለ ሀገሩ የበላይ አስተዳዳሪ፣ በኋላም የእርዳታ ማስተባበሪያና ማቋቋሚያ ኮሚሽን ኮሚሽነር፤ በ1978 ከደርግ መንግሥት ተነጥለው ወደ ውጪ ሀገር የሄዱ)

8. ስዕላይ ባራኺ= የሁለት ሰዎችን ታሪክ በመቀላቀል የተፈጠረ ነው፡፡ አንደኛው ተስፋሚካኤል ጆርጆ ነው (አቶ ተስፋሚካኤል በሀይለስላሴ ዘመን የደቀምሐረ ወረዳ ገዥ ነበሩ)። ሁለተኛው ሰው ተክላይ ኣደን ይባላል (ተክላይ ኣደን "የህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ" ማዕከላዊ ኮሚቴ አባልና የድርጅቱ የጸጥታ ክፍል ሃላፊ ነበር፤ በኋላ ለደርግ መንግሥት እጁን ሰጥቶ በሀገር ውስጥ ሲኖር ከቆየ በኋላ ደርግ ሲወድቅ ወደ አውሮጳ ሄዷል)፡፡

9. “ቢሮክራሲ”= አፈወርቂ ተወልደ መድሕን (ደሴ የተማረ የሻዕቢያ የውስጥ አርበኛና ሰላይ፣ “ቢሮክራሲ” በሚል ስም የሚታወቀውን የስለላ ኔትወርክ የሚመራው እርሱ ነው ይባላል)።

10. ፊያሜታ ጊላይ= ፊዮሪላ (ይሁንና በእርሷ እና በጸጋዬ ሃይለማርያም መካከል የነበረው የፍቅር ግንኙነት ልብ ወለድ ነው)።
*
ሰላም!
----
አፈንዲ ሙተቂ
ሸገር-አዲስ አበባ
መጀመሪያ ጥቅምት 4/2006 ተጻፈ።
እንደገና ታርሞ ህዳር 7/2017 ተጻፈ።

1,915

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

13 Nov, 19:49

ከሀረሪው ኮሚክ ጓደኛዬ ኻሊድ ሱፊያን ጋር
-----
ዘወትር ሀረር ስመጣ እርሱ ዘንድ ነው የማርፈው። በምሽት "ሱጉድ አጥ በሪ ቶያ" ወደሚባለው የጁገል ክፍል ደርሰን አሁን መመለሳችን ነው።
በተከታዮቹ ፎቶዎች የምታዩዋቸው የጁገል መንገዶች ድሮ ሰዎችን ሲፈታተን በነበረው ዱካካም የግድለየሽነት ባሕሪ የተነሳ በቆሻሻ እና በትርኪምርኪ ተበክለው ለማየት የሚቀፉ ዓይነት ሆነው ነበር። የክልሉ አስተዳደር እና ሕዝቡ ባደረጉት ርብርብ በአጭር ጊዜ ተለውጠው እንዲህ አምረዋል።
Thanks to all those who have done the tremendous job.

71

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

13 Nov, 15:07

የሐጂ ቱሬ ማስታወሻ ሀረር
------
የሀረር ከተማ ተወላጅ የነበሩት ሐጂ ሙሐመድ ቱሬ በቢዝነስ እንቅስቃሴአቸው እና በበጎ አድራጎት ስራዎቻቸው የማይረሱ ስራዎችን የሰሩ የሀገር ባለውለታ ናቸው። የአላህ ፈቃድ ሆኖ ሐጂ ቱሬ በሰሩት ስራ የብዙዎች ሕይወት ነው የተቀየረው። በመሆኑም ለእኝህ አባታችን ቋሚ ማስታወሻ እንድናቆምላቸው ግድ ይለናል።

ይህንኑ የተገነዘበው የሀረሪ ሕዝብ ክልላዊ መንግሥት ከሀረር ከተማ ንግድ ምክር ቤት አባላት ጋር በመተባበር በታሪካዊ የጁገል ግንብ ውስጥ፣ አርጎብ በሪ በሚባለው ክፍለ-ከተማ በፎቶው ላይ የምትመለከቱትን ትልቅ የማስታወሻ "ምስለ-ሰብእ" (memorial portrait) በግድግዳ ላይ ለጥፎላቸዋል። ምስሉ የቆመበትንም መንገድ በስማቸው "ሐጂ ቱሬ ኡጋ" በማለት ሰይሞላቸዋል። በዚህም ምስጋናችንን እና አድናቆታችንን እንገልጻለን።
-----
(P.S. በሃውልት ፈንታ portrait የተመረጠው የሀረሪዎች እምነት እና ወግ ሃውልት መገንባትን ስለማይፈቅድ ነው። ሀረሪዎች የእስልምና ሃይማኖት ጥብቅ ተከታዮች መሆናቸውን አትዘንጉ)።

778

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

13 Nov, 13:08

ሀረር ጌይ ጁገል
-----
"አርጎብ በሪ ቶያ (ሀረሪ)
Ardaaga Kharra Erar (Afaan Oromoo)
"ኤረር በር" ክፍለ ከተማ (አማርኛ)
المحافظة باب الرحمة (عربي)

980

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

12 Nov, 19:09

ያልታተሙ የዓሊ ቢራ ካሴቶች
-------
አፈንዲ ሙተቂ
------
ተወዳጁ ድምጻዊ የክብር ዶክተር ዓሊ ቢራ ካሳተማቸው ስምንት የሙዚቃ አልበሞች ሌላ በርከት ያሉ ያልታተሙ ካሴቶች ነበሩት። በቀዳሚው ዘመናት ከወጡት ያልታተሙ ካሴቶቹ መካከል ግማሽ ያህሉን የለቀቃቸው ራሱ ሲሆን ሌሎቹ ደግሞ በእርሱ መልካም ፈቃድ በቅርብ ጓዶቹ ተቀድተው የተለቀቁ ነበሩ (በሬድዮ ጣቢያ live የተጫወታቸውን ዘፈኖች እየሰበሰቡ የለቀቁት ግን የጣቢያዎቹ ሰራተኞች ናቸው)።

ከ1968 በፊት ሳይታተሙ የተለቀቁት የዓሊ ካሴቶች ከመብዛታቸው የተነሳ ለመቁጠርም ያዳግታሉ። ስለዚህ እነርሱን እዚህ አናወሳቸውም። በዚህ ጽሑፍ የምናያቸው እኔ ነፍስ ካወቅኩ በኋላ ሳይታተሙ ከውጪ ሀገር የተለቀቁ የዓሊ ካሴቶችን ብቻ ነው።
---------
1983/1991

በዚህ ዓመት ዓሊ ቢራ ወደ ውጪ ከወጣ በኋላ የመጀመሪያው የሆነውን ካሴት ሳያሳትመው ለቆት ነበር። ይሁንና ካሴቱ ባልተለመደ ሁኔታ ሶስት ዘፈኖች ብቻ ነበሩት። በካሴቱ ላይ ከተቀረጹት ዘፈኖች መካከል ሁለቱ "Niindeemaa Nindeemaa" እና "Ashiita gannaa boontu-Wajjiin taphannaa koottuu" ናቸው። ሶስተኛውን ዘፈን ግን ረስቻለሁ (ይገርማል! ረሳሁ! እስቲ የምታስታውሱ ንገሩን)።

በነገራችን ላይ "Nindeema Nindeema" ከዓመት በኋላ በቢጫው ካሴት ላይ ተካትቶ ሲመጣ በጣም የተዋጣለት ስራ ነው የሆነው። እጅግ ገናና ከሆኑት የዓሊ ዘፈኖችም አንዱ እርሱ ነው።
------
1986/1994

በዚህ ዓመት አስር ተወዳጅ ዘፈኖች ያሉበት የዓሊ ቢራ ካሴት ሳይታተም ተለቆ ነበር። በዚህ አልበም ላይ መግፊራ ሃሩን (Magi Harun) በድጋሚ ዓሊ ቢራን በድምጽ አጅባው ካሴቱ ተወዳጅ እንዲሆን ሚናዋን ተወጥታለች። በኔ ግምገማ መሠረት ይህ ካሴት በጣም ከተዋጣላቸው ስድስት የዓሊ ቢራ ካሴቶች አንዱ ነው።

በካሴቱ ላይ የነበሩት ዘፈኖች የሚከተሉት ናቸው።

1. Aruuztichaa fi Aruuztittii

2. Dabaala Keessan-dhufnee taphachuu

3. Marimee- Mammarimee

4. Ashiita gannaa boontuu

5. Birraadhaatu Bari'e

6. Haakaanu yaa ilmaan Oromiyaa

7. Hinkaanee nukaasaa

8. Opera

9. Mee laalaa waan itti jirru..

10. Biyyee magarsituu

በዚያ ካሴት ላይ የነበሩት የዓሊ ዘፈኖች በሙሉ አዳዲስ ነበሩ።
-------
1987/1995

በዚህ ዓመትም ለስለስ ባሉ የሙዚቃ መሳሪያዎች (ሊድ ጊታር፣ ቤዝ ጊታር እና ኦርጋን) የተቀናበረና የዓሊ ቢራ ዘፈኖች የተካተቱበት አንድ ካሴት ተለቆ ነበር። ይሁንና በርካታ ሰዎች ይህንን ካሴት አያውቁትም። የዚህም ምክንያት በጊዜው ፋሽን ሆነው የነበሩት "Dabaala Keessan" እና "Marimee Mammarimee" የተሰኙ ዘፈኖች በዚህም ካሴት ላይ ስለተደገሙ አድማጩ ተደናግሮ ሁለቱንም ካሴቶች እንደ አንድ አድርጎ መውሰዱ ይመስለኛል።

ይሁን እንጂ ካሴቱ "Tinniftuu" እና "Isiniitu beeka warri gubatee argee" በተሰኙት ምርጥና አዳዲስ ዘፈኖች ብቻ ከፍ ያለ ቦታ የሚሰጠው ነው (ይገርማል! ካልታተሙት የዓሊ ካሴቶች መካከል እስከ አሁን ድረስ በእጄ ያለው ይህኛው ብቻ ነው። ካሴት ነው ያልኩት! ተግባባን! በCD፣ በmemory card ወይንም በኮምፒውተር ላይ ስላለው ነገር እያወራሁ አይደለም)።

በዚያ ካሴት ላይ ያሉት ዘፈኖች የሚከተሉት ናቸው።

1. Tinniftuu yaada koo

(ዓሊ በኋላ ላይ ይህንን ዘፈን Awash-Sonic የተሰኘው ኩባኒያ በ1991 ባሳተመው አልበሙ ላይ አካትቶታል)።

2. Mee laalaa...waan itti jirru...

3. Dabaala keessan

4. Bariituu ganamuu...waarituu galgaluu

5. አቤልሺ በካሌ አቤልሺ (የሀረሪ ዘፈን)

6. Yaa hiree hiriyaa

7. Marimee...Mammarimee

8. Ofii rafaa bultaa

9. Birraadhatu Bari'e

10. Obsi yaa Onnee...Obsaan warroomanii

11. Isiniitu beekha warri gubatee argee

(ይህ ዘፈን በ1997 በአዲል ታንጎ ሙዚቃ ቤት በታተመው የዓሊ ቢራ አልበም ላይ ተካቶአል። )።
---------
1989/1997

በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የFreshman ተማሪ በነበርንበት ዓመትም ሌላ የዓሊ ቢራ ካሴት ሳይታተም ተለቆ ነበር። እንደሚመስለኝ ከሆነ ይህ ካሴት በዚያ ዓመት (1989/1997) ዓሊ ቢራ ወደ አውስትራሊያ ሄዶ ብዙ ትዝታ ጥሎ ያለፈውን ታላቅ ኮንሰርቱን ባካሄደበት ወቅት በእረፍት ሰዓቱ ከሙዚቀኞች ጋር ሲለማመድ የተቀዳ ነው (ዓሊን ስለኮንሰርቱ ጠይቄው በሰፊው ካወጋኝ በኋላ ስለዚያ ካሴት አለመጠየቄ ገርሞኛል)።

በዚያ ካሴት ላይ ያሉት ሙዚቃዎች

1. Ammaleelee-Turunbullee

2. Ushuruururuu

3. Gammachuu fuudhaa tan heerumaa

4. Akka odaatti

(የዚያ ካሴት ምርጥ ዘፈን ይህ ነው። ደግሞም በካሴቱ ላይ ከነበሩት ሁለት አዳዲስ ዘፈኖች አንዱ ነው። ሌሎቹ የበፊት ስራዎች ናቸው። የዚህ ዘፈን ግጥም ደራሲ አብዲ ቆጴ ሲሆን ዜማውን ያወጣው ዓሊ ቢራ ራሱ ነው። ዓሊ ይህንን ዘፈን በ2001 ባወጣው የመጨረሻ አልበሙ ላይ አካቶታል)።

5. Biyyoo Biyoo Adaree

6. Hinyaadin Hinyaadini

7. አል-ገመር ቦባ- (የሙሐመድ ወርዲ የሱዳን ዘፈን)

/ዓሊ በዘፈኑ ውስጥ "ዘኑባ ዘነበች፣ ዘኑባ ዘነበች" ይልና "ዓሊ ቢራ፣ ዓሊ ቢራ፣ ዓሊ ቢራ" እያለ ራሱንም ይጠራል/።

8. Jaalaluma teeti, ta akkanatti nagubdu

9. "ሆያ ለይላ ሆ"/እንደ አሞራ ሆ/

(ኦሪጅናሌው ዘፈን የመሐመድ ወርዲ ነው። አለማየሁ እሸቴ ወደ አማርኛ መልሶት "እንደ አሞራ" ብሎ ተጫውቶታል። ዓሊ ቢራ በዚያ ካሴት ሁለቱንም ዘፈኖች በአንድ ላይ ተጫውቶአቸዋል)።

10. አንድ ቆንጆ የሶማሊኛ ዘፈን (ርእሱን አልያዝኩትም። በሚዲያ ሲዘፈንም አልሰማሁም። በካሴቱ ብቻ ነው የማስታውሰው። እስቲ የምታስታውሱ ሰዎች ንገሩን)።
------
የዓሊ ቢራ ስራዎች የታሪካችን አካል ሆነዋል። በርካታ ስራዎቹ ያለፍንበትን መንገድ የምናይባቸው መስተዋቶቻችን ናቸው። ስለሆነም ስለእርሱ እና ስለስራዎቹ ማውጋታችንን እንቀጥላለን።
--------
አፈንዲ ሙተቂ
ህዳር 3/2015
------
©Afendi Muteki, November, 2022
-------
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።
You may join my telegram channel here.

https://t.me/afandishaHarar
-----
Thank you.
እናመሰግናለን።
Galatoomaa

1,491

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

12 Nov, 17:53

የሀረር ጁገል ግንብ በምሽት
----
በዛሬዋ ምሽት ደግሞ ወደ ጁገል (ጀጎል) ገብቼ በታሪካዎቹ የከተማዋ መንገዶች ላይ ስንሸራሸር ነበር። ጁገልን ለቱሪስቶች ማራኪ፣ ጽዱ እና ሰላማዊ ለማድረግ በሀረሪ ሕዝብ ክልላዊ መንግሥት የተሰራው ስራ በጣም አስደሳች ነው። ድሮ በጁገል ውስጥ ስናያቸው የነበሩት ደረቅ ቆሻሻ፣ እጣቢ፣ ነጫጭባ፣ የፌስታል ጥርቅም፣ የሃይላንድ ኮክቴል፣ የተሰባበረ ጠርሙስ፣ ኮረትና ጠጠር፣ የሲጋራ ቁሬ፣ የሳልሳና የሰርዲን ቆርቆሮ፣ የጫት ገራባ፣ የደነበሸ ሽንኩርት ወዘተ በአሁኑ ወቅት በመንገድ ላይ አይታዩም። በተጨማሪም ሁሉም መንገዶች ከጨለማ ተላቀው ባለ ፓውዛ መብራት ሆነዋል። በመሆኑም "ፏ" እያሉ ይበራሉ። ሰካራም እና በምርቃና ያበደ ሰውም እንደ ድሮው በመንገድ ላይ ቆሞ ነገር አይፈልግም።

በዛሬዋ ምሽት የጎበኘሁት ከአምስቱ የጀጎል ክፍሎች መካከል በዋናው የሀረር በር ስም የተሰየመውን "አስማእዲን በሪ ቶያ" ብቻ ነው። ሌሎቹን ቶያዎች ደግሞ በቀን እዘይራቸዋለሁ። የክልሉ መንግሥት ጁገልን በይዘቱ ሳይቀረው እንዲህ ስላሳመረልን ከፍተኛ ምስጋና እና አድናቆት ሰጥተንዋል።
---

1,371

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

10 Nov, 15:55

አንጋፋው ጋዜጠኛ ዜናነህ መኮንን አረፈ!
-----
ጉዞ ላይ ነኝ። ስልኬን በድንገት ስከፍተው ወዳጄ ዓለምነህ ዋሴ ( Alemneh Wasse ) ዜናነህ መኮንን ማረፉን የሚያረዳ ወሬ ጽፎ አየሁኝ። በጣም ነው ያዘንኩት።
----
ዜናነህን በአካል አላውቀውም። ይሁን እንጂ ስለ እርሱ የማይረሱ ትዝታዎች አሉኝ። በፌስቡክ ከተዋወቅን በኋላም ብዙ እናወራ ነበር። ጉዞዬን ጨርሼ ስወርድ ሁሉንም ላወጋችሁ እሞክራለሁ።
Rest in Peace my buddy. Condolences to his family, friends, colleagues and fans.

941

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

09 Nov, 20:16

Pyongyang, North Korea
------
Don't be lured by Western Propaganda. Never mention them as sources of true information.
The North Korea they tell to you doesn't exist. In reality North Korea is this one. Pyongyang, the capital of People's Republic of Korea is flourishing from time to time.

1,563

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

09 Nov, 17:57

“ፉጉግ” እና የሀረርጌ ኦሮሞ
--------
ጸሐፊ፡- አፈንዲ ሙተቂ
----------
በማለዳ ወይም ቀትር ላይ “የቻልኩትን ያህል ልመልከት” ብላችሁ ዓይናችሁን በነጻነት ብትለቁት ከአንድ የተፈጥሮ ግድግዳ ጥግ ትደርሳላችሁ፡፡ ከዚያ ወዲያ ላማትር ብትሉ በጭራሽ አይሆንላችሁም፡፡ ይህም በአማርኛ “አድማስ” የሚባለው ጠርዝ ነው፡፡ ፈረንጆቹ “horizon” ይሉታል፡፡ በኦሮምኛስ (Afaan Oromoo) ምን እንደሚባል ታውቃላችሁ?

ኦሮምኛ ብዙ ዘዬዎች ያሉት በመሆኑ ስያሜው እንደ የአካባቢው ይለያያል፡፡ እኔ አፍ በፈታሁበት የሀረር ኦሮምኛ አድማስ ማለት ከፈለጋችሁ ግን “ፉጉግ” ትላላችሁ፡፡
በሀረርጌ ገጠሮች ውስጥ ስትዘዋወሩ ከፊት ለፊቱ የተዘረጋውን ሰፊ አድማስ አየት አድርጎ “Ar’a Fugug Rooba Hima” የሚል የሀረርጌ ገበሬ በየአፍታው ያጋጥማችኋል፡፡ የሀረርጌ ገበሬ እንዲህ ሲል “ዛሬ ፉጉግ ስለዝናብ ይናገራል” ማለቱ ነው፡፡ መልእክቱ ግን “ዝናብ እየመጣ ነው” የሚል ይሆናል፡፡ በሀረር ኦሮምኛ “ከአድማስ ባሻገር” ለማለት ካሻችሁ ደግሞ “ፉጉጊን ገመ”(Fugugiin Gama) ነው የምትሉት፡፡

በጥንቱ የኦሮሞ ባህላዊ አስተዳደር ዘመናት ከሞት ፍርድ ቀጥሎ በወንጀለኞች ላይ የሚጣለው ትልቁ ቅጣት ከሀገር መባረር ነበር ይላሉ- የሀረርጌ ሽማግሌዎች፡፡ ይህ ቅጣት በበርካታ ማህበረሰቦች ዘንድ የሚታወቅ በመሆኑ አስገራሚ ላይሆን ይችላል፡፡ እኔ ጨዋታውን ያመጣሁት የሀረርጌ ኦሮሞ ለዚህ ቅጣት የሰጠው ስያሜ ስለሚደንቀኝ ነው፡፡ እንዲህ አይነት ቅጣት የወሰኑ ሽማግሌዎች “ፉጉጊን ገመ ጌሳ ደርባ” በማለት ለፍርድ አስፈጻሚዎች ትእዛዝ ይሰጣሉ፡፡ በአማርኛ “ከፉጉግ ወዲያ ውሰዱትና ጣሉት” ማለት እንደማለት ነው፡፡

የሀረርጌ ኦሮሞ ከአዋሽ እስከ ጅጅጋ ድረስ በተዘረጋ ሰፊ መሬት ላይ የሚኖር ቢሆንም በአንድ ቀበሌ ለሚኖር ሰው ከ“ፉጉግ ወዲያ” ያለው መሬት በርሱ ሀሳብ ሌላ ክልል ነው፡፡ “ፉጉግ” ለጥቅላላው የሀረርጌ ህዝብ ደግሞ ሌላ ውስጣዊ “ማዕና” (ፍቺ) አለው፡፡ ለመሆኑ “ፉጉግ” የሚለው ቃል ምንጩ ከየት ነው? የፉጉግ ውስጣዊ “ማዕና”ስ ምንድነው?
-----------------
=የፉጉግ ተራሮች=

የጂኦግራፊ ካርታዎችን ከፊታችሁ ዘርግታችሁ ወደ ምስራቅ ኢትዮጵያ አካባቢዎች ዓይናችሁን ጣል ካደረጋችሁ “Ahmar Mountains” በሚል ስያሜ የሚጠራ የተራራ ሰንሰለት ትመለከታላችሁ፡፡ ይህም ከአርባ ጉጉ (አርሲ) እስከ ፋፈም ሸለቆ (ጉርሱም) ድረስ ለተዘረጉ ሰንሰለታማ ተራሮች መጠሪያ የሆነ የጋራ ስም ነው፡፡ ስያሜው ለተራሮቹ ለምን እንደተሰጠ በትክክል አላውቅም፡፡ “አሕመር” በዐረብኛ “ቀይ” ማለት በመሆኑ በተራሮቹ ላይ ፈጠው ከሚታዩ ቀያይ ዐለቶች ጋር የተያያዘ እንደሆነ እገምታለሁ፡፡ ሆኖም የሀረርጌ ኦሮሞ ሰንሰለቱን ሲጠራ “አህመር” አይልም፡፡ ይህንን የተግተለተለ የተፈጥሮ ስሪት “ፉጉግ” ይለዋል፡፡

ፉጉግን በየትኛውም የሀረርጌ ክፍል ሆናችሁ ለማየት ትችላላችሁ፡፡ የ“ፉጉግ” መነሻ ግን በምስራቃዊ የአርሲ ክፍለ ሀገር ያለው የአርባ ጉጉ ተራራ (በኦሮሞ ህዝብ አጠራር “ጋረ ጉጉ”) ነው፡፡

“ፉጉግ” ከመነሻው ላይ ቀለል ያለ ነው፡፡ ወደ ገለምሶ፣ ዋጩ እና በዴሳ አካባቢ ሲደርስ መወሳሰብ ይጀምራል፡፡ ወደ ቁኒ፣ አርበ ረከቴ፣ ደበሶ እና ሂርና ሲደርስ ግን መላ ቅጡ የጠፋ ትብታብ ጠፍር ሆኖ ቁጭ ይላል፡፡ የሚያካልለው መሬት ስፋትም በጣም ይጨምራል፡፡ እንዲህ ውስብስብ እንደሆነ ወደ በሮዳ፣ ቆቦ፣ ጨለንቆና ቀርሳ አካባቢዎች ይደርሳል፡፡ ወደ ሀረማያ እና ሀረር ሲመጣ መቃለል ይጀምራል፡፡ ጅጅጋ ከመድረሱ በፊት ግን ይጠፋል፡፡

ከላይ እንደጠቀስኩት በየትኛውም የሀረርጌ ክፍል የሚኖር ሰው “ፉጉግ”ን ለማየት ይቻለዋል፡፡ ስለዚህ ሩቅ የሆነ ነገር ሁሉ ለርሱ “ከፉጉግ” ወዲያ ያለ ነው፡፡ የፉጉግ ተራሮች አግራሞትን የሚያጭሩት ግን ውስብስብ ሆነው በመፈጠራቸው ብቻ አይደለም፡፡ የተራሮቹ አስደማሚ ምእራፍ በቋንቋ፣ በስነልቦና እና በእምነት አንድ የሆነውን የሀረርጌ ኦሮሞ በባህላዊ አወቃቀር፣ በአሰፋፈር እና በኢኮኖሚ እንቅስቃሴ ረገድ በሶስት ቦታ ስለሚከፍሉት ነው፡፡ ይህንን ጉዳይ ሊገነዘብ የሚችለውም ሁኔታዎችን በአንክሮ የተመለከተ ወይንም ጠለቅ ያሉ የምርምር ጽሁፎችን ያነበበ ሰው ብቻ ነው፡፡ የፉጉግ አስፈላጊነትና ትንግርተኛነት ያለውም እዚህ ላይ ነው፡፡

አዎን! ፉጉግ በግላጩ (reality) አንድ የሆነውን የሀረርጌ ኦሮሞ በሶስት ትላልቅ ማህበረሰቦች ይከፍለዋል፡፡ እነርሱ እነማን ናቸው?
**
ፉጉግ እጅግ በጣም በተወሳሰበት ምእራባዊ ክፍሉ “ቡርቃ” የሚባል ትልቅ ጅረት ይፈሳል፡፡ “ቡርቃ” ከበሮዳ ከተማ አቅራቢያ ተነስቶ የደቡብ አቅጣጫን ይዞ ይፈስና የዋቤ ወንዝ (ዋቤ ሸበሌ) ዋነኛ ገባር ከሆነው “ራሚስ” ጋር ይቀላቀላል፡፡ ከ“ቡርቃ” በስተምእራብ በኩል የሰፈረው የሀረርጌ ኦሮሞ “ኢቱ” ተብሎ ይጠራል፡፡
ቡርቃ በፉጉግ ተራሮች ላይ በተሸነቆረ ሸለቆ ውስጥ ሌት ተቀን ይፈሳል፡፡ እርሱን ተሻግራችሁ እስከ ፋፈም (ጅጅጋ) ድረስ በተዘረጋው መሬት ውስጥ መጓዝ ካሰኛችሁ በሌላኛው የሀረርጌ ኦሮሞ ቅርንጫፍ ውስጥ መግባታችሁ ነው፡፡ በዚህኛው ክፍል የሰፈረው የሀረርጌ ኦሮሞ “አፍረን ቀሎ” ይሰኛል፡፡

ፉጉግ ወደ ቀድሞው የጋረ ሙለታ አውራጃ ሲደርስ የሰማይ ጣራ ይነካል፡፡ የፉጉግ ከፍተኛ ቦታ የሚገኘውም እዚህ አካባቢ ነው፡፡ እንዲያውም የትክክለኛው ፉጉግ መገኛ እዚህ ሳይሆን አይቀርም! በርካታ የተራራ ጫፎች አንደኛ ለመሆን የሚፎካከሩት በዚህኛው የተራራው ሰንሰለታማ ክፍል ነውና፡፡ ሆኖም ከነዚህ ተራሮች መካከልም በቁመቱ አንደኛ የሆነው “ጋረ ሙለታ” እንደሆነ ማንም ይነግራችኋል፡፡ “ጋረ ሙለታ” የሚለው ስያሜ ራሱ ተራራው ከሁሉም ቦታ ተሁኖ የሚታይ መሆኑን ያመለክታል፡፡

“ጋረ ሙለታ” በሚገኝበት አካባቢ ምእራባዊ ክፍል ደግሞ “ደባል” የሚባል የተራራ ጫፍ አለ፡፡ “ደባል” በሳንሳዊ ልኬት የፉጉግ አንደኛ ተራራ አለመሆኑ ቢረጋገጥም በትውፊት “ጋረ ሞቲ” (የተራራ ንጉስ) የሚባለው እርሱ ነው፡፡ “ጋረ ሙለታ” እና “ደባል” ባሉበት ስፍራ የሚኖረው ከላይ የጠቀስኩት “አፍረን ቀሎ” ነው፡፡ እነዚህን ተራሮች ተሻግራችሁ በስተደቡብ አቅጣጫ ቁልቁል ስትወርዱ ደግሞ የሀረርጌ ኦሮሞ ሶስተኛ ቅርንጫፍ ከሆነው የ“አኒያ” አሮሞ መሬት ትገባላችሁ፡፡

ፉጉግ የሀረርጌን ኦሮሞ እንዲህ ይከፋፍለዋል፡፡ ከሶስቱ ማህበረሰቦች መካከል በፉጉግ ላይ የማይኖረው አርብቶ አደሩ “አኒያ” ነው፡፡ ሆኖም እርሱም ራቅ ብሎ ስለ ፉጉግ ይጠበባል፡፡ ስለፉጉግ ብትጠይቁት እስኪበቃችሁ ድረስ ይነግራችኋል፡፡

ከ“አኒያ” ቀጥሎ ሰፊ የአርብቶ አደር ማህበረሰብ የምታገኙት በኢቱ ኦሮሞ ዘንድ ነው፡፡ ከአዋሽ ፈንታሌ እስከ ሚኤሶና አፍደም ድረስ የሰፈረው የኢቱ ኦሮሞ ሙሉ በሙሉ አርብቶ አደር ነው፡፡ በዚህ አካባቢ አራሽ ገበሬ የምታገኙት የአሰቦት ከተማን በሚያካልለው ሜዳማ ስፍራ ላይ ብቻ ነው፡፡ በሌላ በኩል ከዋቤ ሸበሌ ወንዝ ጋር በሚዋሰኑት የዳሮለቡና ቦኬ ወረዳዎች ከሚኖረው ህዝብ ግማሹ አርብቶ አደር ነው፡፡

የአፍረን ቀሎ ኦሮሞ ግን በአብዛኛው አራሽ ነው-ከያዘው ስፍራ አንጻር ሲታይ፡፡ ሆኖም በዚህም ክፍል ያለው አርብቶ አደር በቁጥር ሲቀመጥ እጅግ ብዙ ነው፡፡ ለምሳሌ በጃርሶና ጭናክሰን ወረዳዎች የሰፈረው የአፍረን ቀሎ ኦሮሞ በአብዛኛው አርብቶ አደር ነው፡፡

1,292

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

09 Nov, 17:57

(ከላይ ከቀረበው ጽሑፍ የቀጠለ)

ሶስቱ የኦሮሞ ማህበረሰቦች የሚኖሩበትን ስፍራዎች አብዛኛው ህዝብ በሚያውቃቸው ስያሜዎች መጥራት ያስቸግራል፡፡ ሆኖም ኢቱ የሚኖርበት ክልል በጥንቱ አጠራር “ጨርጨር” ይባል እንደነበር ሽማግሌዎች ያወጋሉ፡፡ የአኒያ ኦሮሞ መኖሪያ ክልል ደግሞ “ቡርቃ ቲርቲራ” ይባላል፡፡ የአፍረን ቀሎ ኦሮሞ በበኩሉ መኖሪያ ክልሉን “ጎሮ ፉጉግ” (የፉጉግ ጉብታ) በማለት ይጠራዋል፡፡ ይሁን እንጂ ይህ ስያሜ ሶስቱም የኦሮሞ ማህበረሰቦች የሚኖሩበት ክልል የወል መጠሪያ በመሆንም ያገለግላል፡፡

ከፉጉግ ተራሮች መካከል ለኔ አሰልቺ የሚሆንብኝ ክፍል ከጭሮ (አሰበ ተፈሪ) ተነስቼ ወደ ገለምሶ ስጓዝ የግዴታ ማቋረጥ ስላለብኝ ብቻ የምተላለፍበት ክፍል ነው፡፡ ከጭሮ ተነስታችሁ ቁኒ እስክትደርሱ አሰልቺ ዳገት! ከቁኒ እስከ በዴሳ አስጨናቂ ቁልቁለት!

እጅግ በጣም የተዋበው የፉጉግ ክፍል ደግሞ ቁንድዶ ነው፡፡ ሁኔታው በሙሉ በሰማይ ጠቀስ ህንጻ ላይ የተዘረጋ ሰፊ ሰገነት ይመስላችኋል፡፡ አየሩ፣ አራዊቱ፤ ጫካው፤ አዕዋፉ፣ ምንጩ ወዘተ ሁሉም ማራኪ ነው፡፡ ብቻ ምን ልበላችሁ! ተራራውን መውጣት ከቻላችሁ ወደ ምድራዊ ገነት ደረሳችሁ ማለት ነው፡፡
------
አፈንዲ ሙተቂ

("ኡመተ ፈናን ኡመተ ቀሽቲ ድሬ ዳዋ" ከተሰኘው መጽሐፌ የተቀነጨበ)።

©Afendi Muteki, September 2021
-----
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።

You may join my telegram channel here.

https://t.me/afandishaHarar

1,513

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

09 Nov, 17:09

__ #ሀጂ_መሀመድ_ሻሽ __
#የሀረሩ_የሚዲያ_ዋርካ_ወደቀ
🇪🇹🇪🇹🇪🇹🇪🇹🇪🇹🇪🇹🇪🇹🇪🇹🇪🇹🇪🇹🇪🇹🇪🇹🇪🇹🇪🇹
------
ተጻፈ: ከዐቢይ ደምለው ( Abiy Demilew Tefera )
-----
አባታዊ ቀረቤታው በስሩ የሚገኙ ሰራተኞችን በልበ ሙሉነት የሚችሉትን አውጥተው እንዲሰሩ ነፃነትን ይሰጣል።

ስህተትን እንዳትደግሙት መክሮና አቅጣጫን አሳይቶ ወደትክክለኛው መንገድ ይመራል ፣ ብታስቆጡት በማግስቱ በአዲስ መንፈስ በፈገግታ ተቀብሎ የስራ መንፈስን አነቃቅቶ ወደሥራ ማስገባት ልማዱ ነበር።

የሀረሪ ክልል የህትመትና ኤሌክትሮኒክስ ሚዲያዎች ባለቤት እንዲሆን ከጥንስስ እስከ ትገበራ ከፍተኛውን ድርሻ የተወጣው ፣ በሀገራችን ኢትዮጵያ የኤፍ ኤም ሬዲዮ እንዲሁም የማህበረሰብ ሬዲዮ በማይታወቅበት ዘመን ለሀገራችን የመጀመሪያውን ኮምፒውተራይዝድ ሬዲዮ ጣቢያ ያቋቋመው ፣

ዛሬ በሀገራችን 48 ለደረሱ የማህበረሰብ ሬዲዮ ጣቢያዎች መከፈት ምክንያት የሆነውን የማህበረሰብ ሬዲዮ ፅንሰ ሀሳብ በሀገራችን በማስተዋወቅ የህግ ማዕቀፉ እንዲዘጋጅ የማግባባት ስራን የሰራ ፣ የሀረሪ ክልል ቴሌቪዥንን ያቋቋመው ጋሽ (ሃጂ) መሐመድ ሻሽ ገልሞ በተወለደ በ69 ዓመቱ ዛሬ በሞት ተለይቶናል።

#ጋሽ_መሐመድ_ሻሽ ከእናቱ ወይዘሮ ፋጡማ ኢብራሂምና ከአባቱ አቶ ሻሽ ኢብራሂም ገልሞ በ1948 ዓ.ም በሀረር ከተማ ተወልዶ በከቢር ሐጂ አሊ ቁራንጌይ አሊፍ ባታ ብሎ የሀይማኖት ትምህርቱን ከእኩዮቹ ጋር ተከታትሎ በማጠናቀቅ ዓለማዊ ትምህርቱን ደግሞ በጌይ መድረሳና ሀረር ከፍተኛ 2ኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ተከታትሏል። የከፍተኛ ትምህርቱንም በኢትዮጵያ ሲቪል ሰርቪስ ዩኒቨርሲቲ ተከታትሏል።

በጅግጅጋ ፣ ገለምሶ ፣ ሱሉልታ እና ሀረር ከአፍላ ወጣትነት ዕድሜው ጀምሮ በጡረታ ከመንግስት ስራ እስከተገለለበት ድረስ ለ40 ዓመት በተለያዩ የመንግስት መስሪያ ቤቶች ውስጥ አገልግሏል።

የሀረሪ ክልል ማስታወቂያና ህዝብ ግንኙነት አገልግሎት ፣ የሀረር ሚሊኒየም በዓል አከባበር ጽህፈት ቤት ፣ በክልሉ መገናኛ ብዙሀን ኤጀንሲ ፣ በክልሉ ዲያስፖራ ማስተባበሪያ ጽህፈት ቤት ፣ በካቢኔ ጉዳዮች በኃላፊነት ያገለገለባቸው ተቋማት ናቸው።

ሰዎችን የማስተባበር ልዩ ክህሎት የነበረው ጋሽ መሐመድ የሀረር ከተማን ታሪክ በበቂ ማስረጃ ሚዛናዊ ሆኖ የሚናገር ፣ ከኢህአፓ እስከ ቅርብ ጊዜ የነበሩ እንቅስቃሴዎችን ሳያዛንፍ የሚተነትን የታሪክ ምስክር ነበር።

የአብራኩ ክፋዮች ሁለት ሴት ልጆች ይኑሩት እንጂ ለበርካቶች መካሪ ፣ የህይወት መንገድን አሳማሪ ፣ የብዙሀን አባት ነበረ።

ለምን ብለን መከራከር የማንችለው ፈጣሪ አባታችንን ትናንት ለሊቱን ወደሱ ጠርቶታል ፤ ዛሬ በህይወት ያለን ዘመድ ወዳጆቹም በሀረር አው አብዳል ስርዓተ ቀብሩን ፈፅመናል።

አባታችን ፈጣሪ ከደጋጎቹ ጎን ነፍስህን ያሳርፍልህ! ለወዳጅ ዘመዶችም መፅናናትን ይስጥልን። ጋሼ ምንጊዜም በውስጤ አለህ። መቼም አልረሳህም።

Alemishet Teshome
ጥቅምት 29/2017
ሀረር
----------------------------
#አብይ_ደምለው

1,227

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

08 Nov, 21:07

የሀረሩ ሙሐመድ ሻሽ ማን ነው?
-------
(የጨረፍታ እይታ)
-------
አፈንዲ ሙተቂ
-----
ዛሬ ያረፉትን (29/2/2017) አቶ ሙሐመድ ሻሽን የማውቀው በልጅነቴ ሲሆን ስፍራው ደግሞ የተወለድኩባት ገለምሶ ከተማ ናት። በ1978 ገድማ ነፍሴን ሳውቅ እርሳቸው የሀብሮ አውራጃ ኢሠፓ ኮሚቴ የርዕዮተ ዓለም ጉዳዮች ኃላፊ ነበሩ። ታዲያ የኢሠፓ አባልነታቸው እንደ ሌላው ባለስልጣን ከህዝቡ ጋር ከመቀላቀል አላገዳቸውም። "ኢሠፓ" የሚባለው ፓርቲ ነጋዴዎችን "በዝባዥ፣ አቆርቋዥ፣ የሕዝብ ደም መጣጭ" እያለ የሚያወግዝ ሆኖ ሳለ ጓድ ሙሐመድ ሻሽ የነጋዴ አባቶቻችን ጓደኛ ሆነው ነው የኖሩት። በዚያ ላይ ፓርቲው ሃይማኖቶችን የሚኮንን እና ቁስ አካላዊነትን (materialism) የሚሰብክ ሆኖ እያለ ጓድ ሙሐመድ ሻሽ እስላማዊው እምነት የደነገጋቸውን አምልኮዎች (ሰላት፣ ጾም፣ ዱዓ ወዘተ) የሚተግብሩ እንደሆኑ የሚያውቋቸው ሁሉ ይመሰክራሉ (አምልኮቸውን የሚፈጽሙት በቤታቸው ነው)።

በኔ ኩል በጣም ትዝ የሚለኝ ደግሞ የኢሠፓ አባላት በሙሉ እንዲለብሱት አዋጅ የወጣበትን ካኪ ልብስ ሲለብሱ የነበራቸው ግርማ ሞገስ ነው። በተለይም ጥቁር ሰማያዊ ቀለም የነበረውን ካኪ ለብሰውና ዞማ ጸጉራቸውን በአፍሮ style አበጥረው በስብሰባዎች ላይ ሲገኙ የነበራቸው ግርማ ሞገስ የማንንም ትኩረት ይስባል። በዚያ ላይ አስገራሚ የሆነ ንግግር የማድረግ ችሎታ ነበራቸው። በየካቲት ወር 1980 ተካሂዶ የነበረው የስፓርታኪያድ የስፖርት ፌስቲቫል በገለምሶ ከተማ ሲጠናቀቅ የክብር እንግዳ ሆነው ለአሸናፊዎች ዋንጫ የሰጡትና በዓሉን በንግግር የዘጉት እርሳቸው መሆናቸው እስከ ዛሬ ድረስ ትዝ ይለኛል።
-------
በ2001 ነበር።

የእንጀራ ጉዳይ ሆነና UNDP በሀረሪ ክልል የተመድ ፕሮጀክቶች ኦፊሰር ሆኜ እንድሰራ መደበኝ። እኔም የሀረር ከተማ ነዋሪ ሆንኩኝ። በየካቲት ወር 2001 የነቢዩ ሙሐመድ (ሰዐወ) የልደትን ለማክበር ኮምቦልቻ ወደሚገኘው የሼኽ ሙሐመድ ሳሊሕ "ሀድራ" ሄድኩኝ። በዓሉን የሚመራው ሰው "ከዚህ ቀጥሎ ንግግር የሚያደርጉልን የሀረሪ ክልል የመገናኛ ብዙኃን ድርጅት ኃላፊ የሆኑት አቶ ሙሐመድ ሻሽ ናቸው" ሲል ጆርዬ ቆመ። "ድሮ በገለምሶ የማውቀው ሙሐመድ ሻሽ ወይንስ ስመ-ሞክሼ ነው?" ብዬ ወደ መድረኩ ሳማትር አንድ ደልዳላ ሰውነት ያለው ሰው ወደ መድረኩ ወጣ።

ሰውዬው ንግግር ለማድረግ ፊቱን ወደ ሕዝቡ አዞረ። በእርግጥም የገለምሶው ጓድ ሙሐመድ ሻሽ ነበር። ከሃያ ዓመታት በኋላ ሳየው አፍሮ ጸጉሩ ከማጠሩ እና ሰውነቱ መጠነኛ ጭማሪ ከማሳየቱ በስተቀር ብዙ ለውጥ አላየሁበትም። ይሁን እንጂ እርሱ ስለመሆኑ መቶ በመቶ እርግጠኛ ለመሆን ንግግሩን መስማት ነበረብኝ።

አቶ ሙሐመድ ሻሽ የሀረሪ ክልልን ወክሎ የመጣ ነበርና በመጀመሪያ በሀሪሪ ቋንቋ ንግግር አደረገ። በማስከተል በAfaan Oromoo ንግግሩን ደገመው። በመጨረሻም በአማርኛ ንግግር አደረገ። ድምጹ ድሮ ከማውቀው ምንም ልዩነት አላሳየም። በእርግጥም የሀብሮ አውራጃ ኢሠፓ ኮሚቴ የርዕዮተ ዓለም ጉዳዮች ኃላፊ የነበረው ጓድ ሙሐመድ ሻሽ ነበር።

ንግግሩን አድርጎ እንዳበቃ ከመድረኩ ወርዶ እኛ ወዳለንበት መጣ። አሕመድ ሐጂ ሙሰማ (አላህ ይርሓምሁ) የሚባለውን ጓዳችንን ሲያናግር እኔም ከመሬት ተነስቼ ራሴን አስተዋወቅኩት። የሙተቂ ልጅ መሆኔን ስነግረው "አባትህ ደህና ነው? ገለምሶ እያለሁ ጥሩ ጓደኛዬ ነበር" አለኝ። እኔም ሰላም መሆኑን ነገርኩት።

በዚያ መንገድ የተጀመረው ወዳጅነታችን ሳይቋረጥ ለብዙ ዓመታት ቀጥሏል። በትውውቃችንም ስለ ሀረር ከተማ ታሪክ እና ባህል በብዛት ካስተማሩኝ ጓዶቼ አንዱ እርሱ ነው። "ሀረር ጌይ- የአስገራሚዋ ከተማ የኢትኖግራፊ ወጎ" የተሰኘው የመጀመሪያው መጽሐፌ ከመታተሙ በፊት ረቂቁን አንብቦ ጠቃሚ አስተያየቶችን ሰጥቶኛል። ወደ ሶሻል ሚዲያ ከወጣሁ በኋላም በቴሌግራም እና በፌስቡክ ሲከታተለኝ ነበር። በየጊዜው በስልክና በኢንቦክስ እንጠያየቃለን።
-----
አቶ ሙሐመድ ሻሽ ገልሞ የተወለዱት በ1948 በታሪካዊቷ የሀረር ከተማ ነው። ከአምስቱ የጁገል ክልሎች መካከል የበድሮ በሪ (ቡዳ በር) ልጅ ናቸው። አቶ ሙሐመድ በልጅነታቸው "ቁርኣን ጌይ" ገብተው ቅዱስ ቁርኣንን ተምረዋል። በተለያዩ ከቢሮች አስተማሪነትም ልዩ ልዩ እስላማዊ ኪታቦችንም አጥንተዋል። በዓለማዊው ትምህርት መስክ የሁለተኛ ደረጃ ትምህርታቸውን በሀረር ከተማው የመድኃኒዓለም አጠቃላይ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ካጠናቀቁ በኋላ በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ህግ አጥንተው በዲፕሎማ ተመርቀዋል። ይሁንና ወደ ሥራ ላይ ለመሰማራት በዝግጅት ላይ ሳሉ በ1969 "የኢህአፓ አባል ነህ ተብለው" ለሁለት ዓመት ያህል ታስረዋል።

አቶ ሙሐመድ ሻሽ ከእስራት ከተፈቱ በኋላ የመንግሥት ስራን በ1971 በጅጅጋ ከተማ ነው የጀመሩት። ከዚያም በዝውውር ወደ ሀረር ከተማ ተወስደዋል። በ1973 የደርግ መንግሥት የፖለቲካ ካድሬ ሆነው እንዲሰሩ መለመላቸው። ስርዓቱ አምባገነን ነበርና አቶ ሙሐመድ ምልመላውን እምቢ ማለት አልቻሉም። በመሆኑም ወደ "የካቲት 66 የፖለቲካ ትምህርት ቤት" ገብተው በዘመኑ ርዕዮት ከሰለጠኑ በኋላ የኢሠፓአኮ ካድሬ ሆነው ተመርቀዋል። ከላይ እንደገለጽኩትም ከ1974-1983 ባሉት ዓመታት የኢሠፓአኮ እና የኢሠፓ አባል ሆነው በተለያዩ አውራጃዎች ሰርተዋል።

የደርግ መንግሥት በ1983 ሲወድቅ አቶ ሙሐመድ ሻሽ ለተወሰነ ጊዜ በአዲሱ መንግሥት ታስረው ነበር። ይሁን እንጂ በዘመነ ደርግ በተካሄደው የቀይ ሽብር ዘመቻ ያልተሳተፉ እና በግልባጩ የደርግ መንግሥት በውሸት ክስ አስሮአቸው ለሁለት ዓመት በእስር ቤት የማቀቁ መሆናቸው ሲረጋገጥ ወዲያውኑ ተፈትተዋል። እንደ ቀድሞው ወደ ሲቪል ሰርቪሱ ተመልሰው ከኤክስፐርትነት እስከ ከፍተኛ ኃላፊነት ባሉት ምድቦች የሀረሪ ክልልን አገልግለዋል። በመሃሉም ሲቪል ሰርቪስ ዩኒቨርሲቲ ገብተው በዲግሪ ተመርቀዋል።

አቶ ሙሐመድ ሻሽ በተለይ የሚታወሱት በሀረሪ ክልል የብዙኃን መገናኛ ኃላፊነታቸው በሰጡት ታላቅ አገልግሎት ነው። በአሁኑ ወቅት በስራ ላይ ያሉት የHarar FM እና Harar TV የተመሠረቱት እርሳቸው ድርጅቱን በኃላፊነት በሚመሩበት ወቅት ነበር። አስፈላጊ መሳሪያዎችን አሟልተው ጣቢያዎቹን በማቋቋምና በርካታ ባለሙያዎችን አሰባስበው ስራ በማስጀመር ረገድ ብዙ ደክመዋል።

አቶ ሙሐመድ ሻሽ የኮሚዩኒኬሽን ስራን በተፈጥሮ ነበር የተካኑት። ከመደበኛ ስራ ውጪ በአፎቻ፣ በሙጋድ፣ በጀመዓ፣ በልማት ማህበራት፣ በቶያ ፣ በትምህርት ቤት ኮሚቴዎች፣ በማስ ስፖርት ቡድኖች፣ በቀበሌ ኮሚቴዎች፣ በአካባቢ ጽዳት ኮሚቴዎች፣ በአዋች እና በሌሎች ሕዝባዊ የትስስር መድረኮች ውስጥ ከፍተኛ ሚና ነበራቸው። በ1999 እና በ2004 የሀረር ዓለም አቀፍ ቀን በታሪካዊቷ ከተማ ሲከበር የበዓሉ አዘጋጅ ኮሚቴ የሕዝብ ግንኙነት ኃላፊ ሆነው የሠሩት እርሳቸው ነበሩ።
-----
አቶ ሙሐመድ በጣም አንባቢ ነበሩ። የንባብ ነገር አይሰለቻቸውም። በዚያ ላይ የቋንቋ ሀብታም ናቸው። ሀረሪ፣ ኦሮምኛ፣ አማርኛ፣ ሶማሊኛ፣ ዐረብኛ እና እንግሊዝኛ ይናገራሉ። ከቅዱስ ቁርኣን ጋር ያላቸው ቁርኝት ደግሞ በጣም ጠበቅ ያለ ነው። በሀረሩ "መስጂድ ጃሚዕ" (ጁምዓ መስጂድ) መሠረቱን ያደረገውና ምርጥ "ቃሪኦች" የተሰባሰቡበት "የአው አርካህ የቁርኣን ጀመዓ" ንቁ አባልም ነበሩ።

1,403

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

08 Nov, 21:07

(ከላይ ከቀረበው ጽሑፍ የቀጠለ)

አቶ ሙሐመድ ሻሽ ከወይዘሮ ሹክሪያ አላም ጋር በነበረው የጋብቻ ጥምረት የሁለት ሴት ልጆች አባት ሆነው ነበር።
-----
ከቅርብ ዓመታት ወዲህ ከሀረር ከተማ ርቄአለሁ። ነገር ግን አቶ ሙሐመድ ሻሽን በየሳምንቱ ነበር የማገኛቸው። Whatsup የሚባለውን የዘመኑን ዋነኛ የመገናኛ አውታር በመጠቀም በጁምዓ ዋዜማ (ዘወትር ሐሙስ ምሽት) የሚልካቸውን ሐዲሶችና አስተማሪ መልእክቶች ከፍቼ እያነበብኩ አጽፌታውን እመልስላቸዋለሁ። ታዲያ መልእክቶቹን የሚልኩት ለኔ ብቻ ሳይሆን ለበርካታ ጓዶቻቸ ነው። የመጨረሻው መልእክታቸው የደረሰኝ ደግሞ ባለፈው ዐርብ (31/10/2024) ነው። ከዚህ በኋላ እርሱም ቀርቷል።

አላህ ልባዊ ወዳጄና አስተማሪዬ ለነበረው ሙሐመድ ሻሽ ገልሞ ጀንነትን ይስጠው። ለባለቤቱ፣ ለልጆቹ፣ ለእህቶቹ፣ ለወንድሞቹ፣ ለመላው ቤተሰቡ፣ ለስራ ባልደረቦቹ፣ ለአድናቂዎቹ ለሌሎች ወዳጆቹ መጽናናትን ይስጣቸው።
አሚን! አሚን! አሚን!
------
አፈንዲ ሙተቂ
ጥቅምት 30/2017

1,612

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

08 Nov, 17:35

ጠቅላይ ሚኒስትሩን ዛሬ ልናደንቃቸው ነው!
----
አፈንዲ ሙተቂ
----
ይህ የምታዩት የመዝናኛ ሪዞርት የተሰራው በበሰቃ ሐይቅ ላይ እንደሆነ ዶክተር አቢይ አሕመድ ከአንድ ሰዓት በፊት በፌስቡክ ገጻቸው ላይ ለጥፈዋል። የበሰቃ ሐይቅ በተፈጥሮው Over Fluoride የሆነ ነው። በመሆኑም ለመዝናኛ ቀርቶ ለየትኛውም ዓላማ ተፈላጊ አልነበረም።

በእርግጥ ውሃው ራሱ ሲቀርቡት ደስ አይልም። ጥናቶች እንደሚሉት ውሃው ከብዙ ዓመታት በፊት በመተሃራ አካባቢ በምድር ውስጥ ሲካሄድ በነበረ ንቅናቄ ገንፍሎ የወጣ ነው። ይህ ውሃ ተክልን ያደርቃል እንጂ አያለመልምም። ሲቀምሱት "የአሞሌ ጨው ጣዕም አለው። በራሳችሁ ካስነካችሁት ጸጉራችሁ ለረጅም ጊዜ ቀይ ይሆናል።
--------
ከዚህ በፊት በውሃው ዳር ሆቴል የመገንባት እንቅስቃሴ ተጀምሮ ወዲያውኑ ነው የቆመው። ጠቅላይ ሚኒስትር አቢይ በዚህ ሐይቅ ላይ ያማረ መዝናኛ እና ሪዞርት ለማስገንባት ከሁለት ዓመት በፊት እንቅስቃሴ ማስጀመራቸውን ተረድቻለሁ። ጠቅላይ ሚኒስትሩ እና መንግሥታቸው አብዛኛው ህዝብ " ምንም ጥቅም የማይሰጥ የእርግማን ውሃ" እያለ በሚጠራውና ሊጠጋው እንኳ በሚጠየፈው በዚህ ትንግርተኛ ሐይቅ ላይ ይህንን የመሰለ ያማረ መዝናኛ በመገንባታቸው ምስጋና እና አድናቆት ይገባቸዋል። ይህ ግንባታ በተፈጥሮአዊ ባሕሪው እና ለዘመናት ሲንከባለል በመጣ አጉል እምነት የተነሳ ምንም ጥቅም ሳይሰጥ የቆየው ሐይቅ በሀገር ኢኮኖሚ ግንባታ ውስጥ ተገቢውን ሚና እንዲጫወት ያስቻለ ነው በተሰራው ስራ በጣም ተደስተናል።
-----
(ይህ ምስጋናና ደስታ በሐይቁ ላይ የተስራውን ውብ ሪዞርት በተመለከተ የተጻፈ ነው። መንግሥት ጥሩ ነገር ሲሰራ መደነቅ አለበት። በሌሎች ጉዳዮች ላይ ያሉን ልዩነቶች እንደተጠበቁ ናቸው። ሰላም! ተማም!)

1,712

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

08 Nov, 14:12

በElectoral Vote እና Electoral College አሰራር ላይ ጥያቄ ላነሳችሁት ጓዶች
------
=> ይህ ካርታ ሁሉንም ግልጽ ስለሚሳይ በደንብ እዩት።

=> ካርታው በBarack Obama እና በJohn McCain መካከል በ2008 መካከል የተካሄደውን ሃይለኛ የምርጫ ፉክክር ውጤት ነው የሚያሳየው።

=> በዚያ ፉክክር ዲሞክራቶች ያሸነፉባቸው ብዙ ግዛቶች በካማላ ሀሪስ ዘመን በሪፐብሊካኖች ተወስደዋል። ኦባማ በምርጫው የሪፐብሊካኖች ጠንካራ ደጋፊ በሆኑት እንደ ፍሎሪዳ ባሉት ግዛቶች ጭምር ነው ያሸነፉት።

1,991

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

07 Nov, 22:07

ዓሊ ቢራ በምዕራብ ሀረርጌ
-------
አፈንዲ ሙተቂ
-------
በ1964 ነው፡፡ ዓሊ ቢራ ትርኢት ለማሳየት እኛ ወደተለድንበት የያኔው ጨርጨር አውራጃ (የአሁኑ ምዕራብ ሀረርጌ ዞን) መጣ። ከእርሱ ጋር ድምጻዊ አፈንዲ ሲዮ መጥቶ ነበር። እነርሱን ያመጣቸው "ጀዋድ አብዶ" የሚባሉ የበዴሳ ከተማ ታዋቂ ነጋዴ ነበር ("ኦቦ ጀዋድ" በከተማ መድኃኒት ቤት ነበራቸው። አሁን ግን አርፈዋል። አላህ ይርሓማቸው)። በዚህም የመጀመሪያ ትርኢታቸውን በበዴሳ ለማሳየትና ከዚያም ወደ ገለምሶ፣ መቻራ እና ሚጨታ ለመሄድ ወሰኑ።

ዓሊ ቢራ እና አፈንዲ ሲዮ ወደ በዴሳ ከተማ ገቡ። ትርኢታቸውን አሳይተው ህዝቡን አስደሰቱ። የበዴሳ ህዝብም ለአንድ ሳምንት እየቀማጠለ አስተናገዳቸው፡፡ ምግብና መኝታ ከመቻል እና የገንዘብ ሽልማት ከመስጠት በተጨማሪ የጋማ ከብቶችን ሰጣቸው፡፡ ለዓሊ ቢራ የደረሰው ሰንጋ ፈረስ ሲሆን ለአፈንዲ የደረሰችው ደግሞ አንዲት ሰጋር በቅሎ ናት፡፡

ዓሊ እና አፈንዲ በጋማ ከብቶቹ ሽልማት በጣም ደስ ብሎአቸው በበዴሳ አቅራቢያ ባለ ሜዳ ላይ ግልቢያ ጀመሩ። የዓሊ ቢራ ፈረስ ሽምጥጥ ብሎ ይጋልብ ነበር፡፡ የአፈንዲ በቅሎ ግን ዝግ ባለ ፍጥነት ነበር የምትጓዘው፡፡ በመሆኑም አፈንዲ በአካሄዷ ተሰላቸ፡፡ የዚህችን ቀፋፊ በቅሎ ፊት ማየት አስጠላኝ በማለት በበቅሎዋ ላይ አቀማመጡን እየቀያየረ ይጓዘባት ጀመረ፡፡ ሲፈልግ ይተኛል፤ ሲፈልግ ደግሞ ይቆማል፤ ሲያሻውም ፊቱን ወደ ኋላው አዙሮ ይጓዝባታል፡፡

ዓሊ ቢራ አርቲስት አፈንዲ በበቅሎዋ ላይ በሚሰራው አክሮባት ተማረከ፡፡ በመሆኑም እኔም በበቅሎዋ ላይ ትርኢት ልስራ በሚል ፈረሱን በበቅሎ ለወጠው፡፡ ሆኖም ዓሊ ቢራ እንደ አፈንዲ ሲዮ በጋማ ከብቶች የመጓዝ ብዙ ልምድ አልነበረውም። በመሆኑም እንደተመኘው በበቅሎዋ አቀማመጡን እየለዋወጠ መጓዝ አልቻለበትም፡፡ ይባስ ብሎ ሁለቱንም እግሮቹን በአንድ ጊዜ ከእርካቡ ላይ ለማንሳት በመሞከሩ ከበቅሎዋ ተንሸራትቶ ሊወድቅ ደረሰ፡፡ አንድ እግሩ በእርካቡ ውስጥ ተሰቅሎ የተቀረው አካሉ መሬት ላይ ይጎተት ጀመር፡፡ በአቅራቢያው የነበሩ ገበሬዎች ተሯሩጠው ባያስተረፉት ኖሮ በዚያ ቀን በዓሊ ቢራ ላይ ከባድ አደጋ ይደርስበት ነበር፡፡
------
ይህን ታሪክ መጀመሪያ የነገረኝ አፈንዲ ሲዮ ሲሆን ዕለቱም የካቲት 25/2007 ነበር። ከሁለት ዓመት በኋላ (መስከረም 16/2010) ዓሊ ቢራን ስጠይቀው ከመነሻው ጀምሮ ታሪኩን በሰፊው አውግቶኛል (ለምሳሌ እነርሱን ወደ ምዕራበ ሀረርጌ የወሰዳቸው አቶ ጀዋድ አብዶ መሆኑን ከዓሊ ቢራ ነው የሰማሁት)።
አላህ ይርሓማክ ያ ዓሊ ቢራ።
------
አፈንዲ ሙተቂ
ጥቅምት 28/2015
------
የቴሌግራም አድራሻዬ የሚከተለው ነው።
You may join my telegram channel here.

https://t.me/afandishaHarar
------

2,088

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

07 Nov, 16:49

ክርስቲያን ምእመናን በገለምሶ
------
እነዚህ እናቶች በትናንትናው ዕለት (27/2/2017) በገለምሶ መድኃኒዓለም ቤተ-ክርስቲያን በተከበረው የንግሥ በዓል ላይ ተሳትፈው ሲመለሱ ነው ፎቶ ያነሳኋቸው።
በገለምሶ ክርስቲያኑም ሆነ ሙስሊሙ እምነቱን ያጠብቃል። እንደዚያው ሆኖ የሁለቱም እምነት ተከታዮች በወንድማማችነት (እህትማማችነት) እና በፍቅር አብረው ይኖራሉ።

2,092

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

06 Nov, 20:36

ፔሌን በጨረፍታ
-----
አፈንዲ ሙተቂ
------
=> በዓለም ዋንጫ ለብራዚል ሲሰለፍ ዕድሜው 17 ዓመት ከ238 ቀን ብቻ ነበር። በዚህም ሪከርድ ይዟል።

=> በዓለም ዋንጫ ጨዋታ በትንሽ ዕድሜው ጎል ያገባው ፔሌ ነው። ፔሎ ጎል ሲያገባ ዕድሜው በሶስት ቀን ጨምሮ 17 ዓመት፣ ከ241 ቀን ሆኖ ነበር።

=> በትንሽ ዕድሜው ከቡድኑ ጋር ዋንጫ የበላው እርሱ ነው። ብራዚል የዓለም ዋንጫውን ስታሸንፍ ዕድሜው በሃያ አንድ ቀን ጨምሮ 17 ዓመት ከ260 ቀን ሆኖ ነበር።

=> ከሁሉ በላይ ፔሌ ከብሄራዊ ቡድኑ ጋር ሆኖ የዓለም ዋንጫን ለሶስት ጊዜ የበላ ብቸኛ ተጫዋች በመሆኑ ይታወሳል። ይህንን ሪከርድ መስበር ከጊዜ ወደ ጊዜ በጣም ከባድ እየሆነ ነው።

=> ለብራዚል ብሄራዊ ቡድንና ለክለቦች በተጫወተባቸው ዓመታት በ1363 ጨዋታዎች (የወዳጅነት ጨዋታዎችን ጨምሮ) 1279 ግብ አስገብቷል። ይህም በጊነስ የዓለም ሪከርዶች መጽሐፍ ተመዝግቦለታል።

=> ፔሌ ከሌሎች ተጫዋቾች ከሚለይባቸው ነጥቦች አንዱ በሁለቱም እግሮቹ በእኩል የሚጫወት መሆኑ ነው። በመሆኑም ካገባቸው ግቦች መካከል ግማሽ ያህል በግራ እግር የለጋቸው ሲሆኑ የተቀሩት በቀኝ እግሩ መትቶ ያገባቸው ናቸው።

=> ፔሌ በፕሮፌሽናል ህይወቱ ለሁለት ክለቦች ብቻ ነው የተጫወተው። እነዚህም የብራዚሉ ሳንቶስ እና የአሜሪካው ኮስሞስ ናቸው።

=> እስከ ዛሬ ድረስ በዓለም ዋንጫዎ ኮከብ ሆነው ከተመረጡት ተጫዋቾች መካከል በአውሮጳ ክለቦች ያልተጫወቱት የ1950 የዓለም ዋንጫ ኮከብ የነበረው "አደሚር" እና ፔሌ ብቻ ናቸው።

=> ፔሌ በተለያዩ ተቋማት እና የእግር ኳስ ማህበራት "እግር ኳስ ያፈራው ቁጥር አንድ ተጫዋች" ተብሎ በየጊዜው እየተመረጠ የተሸለመ ነው።
------
አፈንዲ ሙተቂ
ታሕሳስ 21/2015
------

2,397

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

06 Nov, 16:24

የጽዮናዊያን ቅጥፈት እና ፍልስጥኤም
----
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
------
በቅድሚያ በጽዮናዊነት እና በአይሁድ መካከል ያለውን ልዩነት መገንዘብ ያስፈልጋል። ፍልስጥኤማዊያንን እየበጠበጡና እየጨረሱ ያሉት ሁሉም አይሁዶች አይደሉም። የአሁኑን ችግር ያመጡት በከረረ የዘረኝነት ስሜት የታወሩት የጽዮናዊነት (Zionism) ርእዮት አቀንቃኞች ናቸው። በዚህ ረገድ "ሊኩድ" የሚባለው የእስራኤል ፓርቲ እና አባላቱ ዓይነተኛ ተጠቃሾች ነው።

ሁልጊዜ የሚገርመኝ አንድ ነገር አለ። ይኸውም የሊኩድ ፓርቲ አባላትና አክራሪ ጽዮናዊያን የፍልስጥኤማዊያን ግዛትን እየቦጨቁ ለሚወስዱበት እና ፍልስጥማዊያንን እየፈጁ ከአካባቢው ለሚያፈናቅሉበት ህገ ወጥ ተግባራቸው የመጽሐፍ ቅዱስን ታሪክ እየደጋገሙ እንደ ማስረጃ የሚጠቅሱ መሆናቸው ነው።

በነርሱ አባባል መሰረት ፍልስጥኤም የነርሱ ግዛት ነበረች። በተለይም የአሁኑ ዌስት ባንክ (West Bank) የጥንቱ ንጉስ ዳዊት ያስተዳደራቸው የ"ጁዲያ እና ሰመሪያ" አውራጃዎች ቅሪት ነው በማለት ይጽፋሉ። በመሆኑም "ፍልስጥኤም ወደ እስራኤል ግዛት መግባት አለበት" ይላሉ።

ዳሩ ግን እነርሱ እንደ ማስረጃ የሚጠቅሱት መጽሐፍ ቅዱስ እስራኤላዊያን ወደ አካባቢው ከመምጣታቸው በፊት ፍልስጥኤማዊያን በምድሩ ላይ ይኖሩበት እንደነበረ ይመሰክራል። ሀገሩ የፍልስጥኤማዊያን እንደነበረ እና በፍልስጥኤማዊ ንጉስ ይገዛ እንደነበረም ያወሳል።

አዎን! መጽሐፍ ቅዱስ እንደሚናገረው የእስራኤላዊያን ግንደ መነሻ የሆነው "አብረሃም" (ኢብራሂም) በባቢሎኒያ ግዛት ከምትገኘው የኡር ከተማ ነው ወደ ፍልስጥኤም የመጣው። ከእርሱ በፊት ከነአናዊያን እና ነባታዊያን የሚባሉት ፍልስጥኤማዊ ነገዶች በመሬቱ ላይ ነበሩ። አብረሀም ወደ ፍልስጥኤም ሲመጣ "አቤሜሌክ" ከሚባለው የፍልስጥኤማዊያን ንጉሥ ጋር ቃል ኪዳን መግባቱን መጽሐፍ ቅዱስ ይናገራል (ዘፍ፣ 21: 22-34)። ከዚህ እንደምንገነዘበው "እስራኤል" የሚባለው ነገድ ከመፈጠሩ በፊት ፍልስጥኤማዊያን የተደራጀ መንግሥት ነበራቸው።

በሁለተኛ ደረጃ እስራኤላዊያን እንደ ህዝብ የተባዙት በግብፅ ምድር ነው እንጂ በፍልስጥኤም አልነበረም። በነቢዩ ዮሴፍ ዘመን አስራ ሁለት ሰዎች ሆነው ወደ ግብፅ ወረዱ። እዚያም ለብዙ ዓመት ከኖሩ በኋላ በሙሴ ዘመን ብዙ ሺህ ሆነው ተባዝተዋል። በኋላም በሙሴ መሪነት በሲናይ በረሃ በኩል ፈልሰው ወደ ፍልስጥኤም ገብተዋል።

ታዲያ እስራኤላዊያን የሚባሉት የጥንት ነገዶች በግብፅ ምድር እያሉም ፍልስጥኤማዊያን በሀገራቸው ላይ ነበሩ። ፍልስጥኤማዊያን በየትኛውም ዘመን መሬታቸውን አልለቀቁም።

በሶስተኛ ደረጃ ከሙሴ ዘመን በኋላም ፍልስጥኤማዊያን በሀገሩ ላይ ነበሩ። በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ የተጠቀሰው ጎልያድ የተባለ የዳዊት ጠበኛ ሰው ፍልስጥኤማዊ ነበር። ከዳዊት መነሳት ትንሽ ቀደም ባለው የመሳፍንት ዘመን ደግሞ ፍልስጥኤማዊያን ከእስራኤላዊያን ጋር ተዋግተው ካሸነፏቸው በኋላ ሳኦልንና ዮናታንን መግደላቸውን መጽሐፍ ቅዱስ ይናገራል።

እነዚያ የጥንት ፍልስጥኤማዊያን የከነኣን ቋንቋ ተናጋሪዎች ነበሩ። ኢየሱስ ክርስቶስ ትምህርቱን ባስተማረበት ዘመን ደግሞ አብዛኛው ህዝብ የአረማይስጥ ቋንቋን ይናገር ነበር። በዘመናት ሂደት ግን የነቢዩ ሙሐመድ ተከታዮች (ሰዐወ) አካባቢውን ሲቆጣጠሩ የፍልስጥኤማዊያን ቋንቋ በዐረብኛ ተውጧል። ቢሆንም ሁሉም ፍልስጥኤማዊያን ማንነታቸውን አልረሱትም። ሙስሊሙም ሆነ ክርስቲያኑ ፍልስጥኤማዊ በማንነቱ ይኮራል። ሀገሩንም ፍልስጥኤም እየተባለ ሲጠራት ነበር።
----
የመጽሐፍ ቅዱስን ታሪክ ያመጣነው ነገሩን ለማስታወስ ያህል ነው። ፍልስጥኤማዊያን ከጥንት ጀምሮ በአካባቢው ነበሩ። ጥንት በአካባቢው ያልነበሩ ቢሆን እንኳ የዛሬ ሶስት ሺህ አራት አመት የተፈጸመን ታሪክ እንደ ማስረጃ እየጠቀሱ "ይህ የቅድመ አያቴ መሬት ስለሆነ ከዚህ ነቅለህ ጥፋ" ማለት አይቻልም። እንዲያ ማለት የሚቻል ቢሆን ኖሮ ዛሬ አሜሪካ፣ ካናዳ እና አውስትራሊያ የሚባሉትን ሀገሮች በበላይነት የተቆጣጠሩት ነጮች ወደ አውሮጳ መመለስ አለባቸው ማለት ነው።
-----
ፍልስጥኤማዊያን ለ75 ዓመታት ከፍተኛ መከራ አላቸው። አላህ ከአስቀያሚው እና ጨካኙ የእስራኤል ህገ-ወጥ ቅኝ ግዛት እና የAparthied ስርዓት ይገላግላቸው። እንደ አሜሪካ ያሉትን እብሪተኛ የጭካኔ አውራዎችንና ተባባሪዎብቻቸውን ደግሞ አደብ ይስጣቸው። እምቢ ካሉ ደግሞ ፍርዱ በፍጥነት ይላክባቸው።

አሚን!!
-----
አፈንዲ ሙተቂ
ጥቅምት 26/2016

2,248

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

05 Nov, 20:54

ስለአሜሪካ ምርጫ በጥቂቱ
------
አፈንዲ ሙተቂ
-------
የአሜሪካ (United States of America) ምርጫ የተጀመረው በ1789 ነው። ከዚያ ወዲህ 59 ፕሬዚዳንታዊ እና የኮንግሬስ አባላት ምርጫ ተካሂዷል። በምርጫው የሚወዳደሩት ፓርቲዎች ብዙ ቢሆኑም በጣም ገዝፈው የሚታዩት Democratic እና Republican የሚባሉት ፓርቲዎች ናቸው (ሁለቱ ፓርቲዎች እስከ 1850 ድረስ አንድ ላይ ነበሩ)። በመሆኑም የአሜሪካ ሕዝብም ሆነ ሌላው ዓለም ትኩረቱ ሁለቱ ፓርቲዎች በሚያቀርቧቸው እጩዎች ላይ ነው።
------
በአሜሪካ ምርጫ አሸናፊ የሚሆነው ፕሬዚዳንታዊ እጩ የሚወሰንበት መንገድ በሌላው ዓለም ከተለመደው በጣም ይለያል። Presidential Election በሚካሄድባቸው ሌሎች ሀገሮች አሸናፊው የሚለየው ከሕዝብ በተሰጠው ድምጽ ብዛት ነው። አብዛኛው ሕዝብ ካርዱን የጣለለት ሰው አሸናፊ ተደርጎ ይወሰዳል (ሀገራቱ አንዳንድ ጊዜ "ፕሬዚዳንት ሆኖ የሚሾም ሰው ከተስጠው ድምጽ ቢያንስ 50% ወይንም 60 % ማግኘት አለበት" የሚል ዓይነት ነገር እንደ ጭማሪ ቢያቀርቡም የብዙኃኑን ሕዝብ ድምጽ ማግኘትን እንደ ዋና criteria ያስቀምጣሉ)።

በአሜሪካ ምርጫ ግን ይህ አሰራር የለም። ሕዝቡ ድምጹን ለሚፈልጋቸው እጩዎች የሚጥል ቢሆንም የሕዝቡ ድምጽ Electoral College የሚባል የፕሬዚዳንት መራጮች ምክር ቤት አባላትን ለመምረጥ ነው የሚያገለግለው። ይህ Electoral College የሚባል የመራጮች ምክር ቤት በድምሩ 538 ነው። ይህ ቁጥር የአሜሪካው ኮንግሬስ አባላት ብዛት (435)፣ የሰኔት አባላት ብዛት (100) እና የWashington DC መራጮች ብዛት (3) ተደምሮ የሚገኘው ነው።

ለ50ዎቹ የአሜሪካ ግዛቶች የተፈቀደው የፕሬዚዳንቱ መራጭ ብዛት እኩል አይደለም። ግዛቶቹ የተሰጣቸው የፕሬዚዳንቱ መራጮች ብዛት (የElectoral College አባላት) ባላቸው የሕዝብ ብዛት የሚወሰን ነው። ብዙ ሕዝብ ያላቸው እንደ ካሊፎርኒያ (55) እና ቴክሳስ (40) ያሉት ግዛቶች ብዙ Electoral Vote ተመድቦላቸዋል። አነስተኛ የሕዝብ ብዛት ያላቸው እንደ አላስካ ያሉት ግዛቶችም የሚመርጡት የፕሬዚዳንቱ መራጮች ብዛት አነስተኛ (3) ነው።
-----
ከሁሉም የሚያስገርመው ነገር ወዲህ ነው። በአንዱ ግዛት የሚኖር ሕዝብ ለሚወደው ፕሬዚዳንታዊ እጩ ድምጹን ከሰጠ በኋላ የህዝቡ ድምጽ ይቆጠራል። ከሕዝቡ ድምጽ አብላጫውን ያሸነፈ ፕሬዚዳንታዊ እጩ ለዚያ ግዛት የተመደበውን የElectoral College ድምጽ (መራጭ) ሙሉ በሙሉ ጠቅልሎ ይወስዳል። ለምሳሌ በካሊፎርኒያ ለካማላ ሃሪስ ድምጽ የሰጠው ሕዝብ 19,000,000 ቢሆንና ትራምፕ በዚያው ግዛት የ18,990,000 ድምጽ ካገኘ ካማላ ሃሪስ ለካሊፎርኒያ የተመደበውን 55 electoral vote በሙሉ ትወስዳለች። ለትራምፕ የተሰጠው የ18,999,000 ህዝብ ድምጽ የመጨረሻ ግቡ እስከዚህ ድረስ ነው። ከዚህ አልፎ እና በሌሎች ግዛቶች ከተሰጠው ድምጽ ጋር ተደምሮ ፕሬዚዳንቱ ማን እንደሚሆን የመወሰን አቅምና መብት የለውም።
-----
ፕሬዚዳንት የሚሆነው ሰው የሚለየው እጩው ያሸነፈባቸው ግዛቶች የተመደበላቸውን የElectoral Vote ብዛት በመደመር ነው። ለምሳሌ ሃሪስ በካሊፎርኒያ፣ በኒውዮርክ፣ በኒውጄርዚ፣ በዋሽንግተን ወዘተ ግዛቶች ብዙ የሕዝብ ድምጽ ብታገኝ ለእነዚህ ግዛቶች የተመደቡት የElectora Vote ብዛቶች ይደመሩና ከትራምፕ አንጻር ያገኘችው ውጤት ይታያል። አንድ እጩ 270 እና ከዚያ በላይ Electoral Votes ቢያገኝ የአሜሪካ ፕሬዚዳንት መሆኑ ይታወጃል።
------
ሁለቱ ፓርቲዎች የተጓዙበትን ታሪክ፣ የቆሙበትን ማኅበረበራዊ መሠረት እና ያላቸውን አቋም መነሻ በማድረግ በበርካታ ግዛቶች የሚኖረው ሕዝብ ለየትኛው ፓርቲ እንደሚያደላ ማወቅ ይቻላል። ለምሳሌ ካሊፎርኒያ የዲሞክራቶች ዋነኛ የድጋፍ መሠረት ነው። የቴክሳስ ሕዝብ ደግሞ ለሪፐብሊካን ያደላል። ይህንን በመንተራስ በግዛቶቹ ማን አሸናፊ ሊሆን እንደሚችል መገመት ይቻላል።

በእነዚህ መሃል ግን Swing State የሚባሉ እና ለግምት የሚያስቸግሩ ግዛቶች አሉ። እነዚህም Pennsylvania, North Carolina, Michigan, Georgia, Wisconsin, Arizona እና Nevada ናቸው። በምርጫ ዘመቻ ወቅትም እጩዎቹ በጣም የሚያተኩሩት በእነዚህ ግዛቶች ላይ ነው።
------
አሜሪካዊያን እንግዲህ በዛሬው ምርጫ ለሁለቱ ፕሬዚዳንታዊ እጩዎች ድምጽ የሚሰጡት Electoral College አባላት ድምጹን ለየትኛው እጩ መስጠት እንዳለባቸው ሲወስኑ ነው የዋሉት ማለት ነው። እነዚህ የElectoral College አባላት በፓርቲ ፍልስፍና የተቀፈደዱ አይደሉም። የእነርሱ ስራ በግዛቱ ብዙ የሕዝብ ያገኘው እጩ በሕዝቡ እንደተወደደ እና ለፕሬዚዳንትነት እንደሚሆን በምክር ቤቱ ተገኝቶ በድምጽ ማረጋገጥ ነው። 538ቱ የElectoral College አባላት ይህንን የሚያደርጉት በJanuary ወር 2025 የመጀመሪያ ሳምንት ውስጥ ነው።
------
አፈንዲ ሙተቂ
November 5/2024
-----
የቴሌግራም ቻነሌ የሚከተለው ነው።
(My Telegram Channel)

https://t.me/afandishaHarar

የቲክቶክ አካውንቴ የሚከተለው ነው።

https://www.tiktok.com/@afendi1978
----
Galatoomaa! እናመሰግናለን። Thank you! የቕንለይ!

2,486

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

05 Nov, 09:50

Watch Samira Duniya of Sudan..
She sings "Leyla Sar" of Salah ibn Al-Badiya

1,356

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

03 Nov, 21:22

100 የምንጊዜም ታላቅ ድርሰቶች
-----
(አፈንዲ ሙተቂ)
------
ሰሞኑን የብሉይ/ዘመን አይሽሬ (Classic) ድርሰቶችን መቃኘት ጀምረናል:: በዚሁ ጉዞ ለትንሽ ጊዜ እንቀጥላለን፡፡ በመሀሉ የምንጊዜም ምርጥ የስነ-ጽሑፍ ስራዎች ተብለው የተመረጡ 100 መጻሕፍትን ላስተዋውቃችሁ፡፡
------
የዓለም ምርጥ 100 ድርሰቶች ምርጫ መካሄድ የጀመረው ባለፈው ክፍለ ዘመን ነው። የተለያዩ ተቋማት ምርጥ የሚሏቸውን ድርሰቶች ሲያሳውቁ ከርመዋል። ይሁንና ሁሉም ምርጫዎች ጉድለቶች ነበሩባቸው። ከሁሉም ዝርዝሮች የተሻለ ሆኖ የተገኘው የኖርዌይ መጽሐፍ ክለብ ያወጣው ነው።

ይህ ዝርዝር በብዙ ደራሲዎችና ሐያሲዎች እምነት ከዓለም ዙሪያ የተገኙ እጅግ ምርጥ የሚባሉ ስራዎችን ሁሉ ለማካተት ሞክሯል። ምርጫውን ያካሄዱትም ከሃምሳ አራት አራት ሀገሮች የተውጣጡ የታወቁ ደራሲዎች ናቸው።

በዚህ ዝርዝር ላይ የተጠቀሱት አንዳንድ መጻሕፍት ደራሲአቸው አይታወቅም፡፡ አንዳንዶቹ ደግሞ የአንድ ሰው ስራ ብቻ አለመሆናቸው ተረጋግጧል፡፡ አንዳንዶቹ ደግሞ የመጀመሪያው ትክክለኛ ቅጂአቸው ጠፍቷል፡፡
------
በዝርዝሩ ላይ ብዙ ድርሰቶችን በማስመረጥ አንደኛ የሆነችው ሀገር ታላቋ ብሪታኒያ ናት፡፡ ከርሷ በመለጠቅም ፈረንሳይ፣ ሩሲያና አሜሪካ እንደ ቅደም ተከተላቸው ብዙ ድርሰቶችን አስመርጠዋል፡፡ ብዙ ድርሰቶች የተመረጡለት ደራሲ የሩሲያው ፎዮዶር ዶስቶየቭስኪ ሲሆን የዶስቶየቭስኪ አራት ድርሰቶች በዝርዝሩ ውስጥ ተካተዋል፡፡ ዊሊያም ሼክስፒር፤ ሊዮ ቶልስቶይና ፍራንዝ ካፍካ እያንዳንዳቸው ሶስት ሶስት ድርሰቶች ተመርጠውላቸዋል፡፡

አፍሪቃ በግብጻዊው ነጂብ ማሕፉዝ፣ በናይጄሪያዊው ቺንዋ አቼቤ እና በሱዳናዊው ሳሊህ አል-ጠይብ ሶስት ድርሰቶች ተወክላለች፡፡ መካከለኛው ምስራቅ በዝነኛው “አረቢያን ናይትስ” እና "Epic of Gilgamesh" በሚባለው የጥንታዊት ሞሶጶታሚያ ድርሰት ተወክሏል (የሁለቱ ድርሰቶች ጸሐፊ በትክክል አይታወቅም)፡፡ ኢራን በበኩሏ የምንጊዜም የስነ-ጽሑፍ ጀግኖቿ በሆኑት ሩሚ እና ሳዲ ተወክላለች፡፡ ላቲን አሜሪካ በአራት ድርሰቶች፣ ህንድና ጃፓን እያንዳንዳቸው በሶስት ድርሰቶች ተወክለዋል፡፡

በዝርዝሩ ላይ በቅድሚያ የተጻፈው የሚጉኤል ሰርቫንቴ ታላቅ ድርሰት የሆነው “ዶን ኪኾቴ” ነው፡፡ መራጮቹ ይህንን መጽሐፍ “የምንጊዜውም ምርጥ ድርሰት” የሚል ደረጃ ሰጥተውታል፡፡ የተቀሩት 99 መጻሕፍት ግን በእኩል ደረጃ ተፈላጊ ናቸው ተብለዋል፡፡ ስለዚህ ከዶን ኪኾቴ በስተቀር የተቀሩት መጽሐፍት እኩል ደረጃ የተሰጣቸው መሆኑ ሊታወቅ ይገባል፡፡

በዝርዝሩ ላይ በቅድሚያ የተጻፈው የመጽሐፉ ርዕስ ነው፡፡ ከርሱ ትይዩ ያለው የደራሲው ስም ነው፡፡ በቅንፍ ውስጥ የደራሲው ዜግነት ተጠቅሷል፡፡
-----
1. Don Quixote= Miguel Cervantes (Spain)

2. The Lord of the Rings= John Tolkien (Britain)

3. Fairy Tales= Hans Christian Anderson (Denmark)

4. The Devine Comedy= Dante Alighieri (Italy)

5. Epic of Gilgamesh= Unknown author (Akkadian Empire- Mesopotamia)

6. Les Miserables= Victor Hugo (France)

7. One Thousand and One Nights (Arabian Nights)= Unknown author (Arabia, Persia, India, Egypt, Iraq)

8. Njal’s Saga= Unknown author (Iceland)

9. Pride and Prejudice= Jane Austen (Britain)

10. Le Pere Goriot= Honore de Balzac (France)

11. The Triology (Molloy, Malone Dies, The Unnamable)= Samuel Becket (Ireland)

12. The Decameron= Giovanni Boccaccio (Italy)

13. Ficciones= Jorge Luis Borges (Argentina)

14. Wuthering Heights= Emily Bronte (Britain)

15. The Stranger= Albert Camus (France)

16. Poems= Paul Clean (Romania)

17. Journey to the End of the Nights= Louis Ferdinand Celine (France)

18. The Canterbury Tales= Geoffrey Chaucer (Britain)

19. Stories= Anton Chekhov (Russia)

20. Nostromo= Joseph Conrad (Britain)

21. Great Expectations= Charles Dickens (Britain)

22. Jacques the Fatalist= Denis Diderot (France)

23. Berlin Alexanderplatz= Alfred Doblin (Germany)

24. Crime and Punishment= Fyodor Dostoyevsky (Russia)

25. The Idiot= Fyodor Dostoyevsky (Russia)

26. The Possessed= Foyodor Dostoyevsky (Russia)

27. The Brothers Karamazov= Fyodor Dostoyevsky (Russia)

28. Middlemarch= George Eliot (Britain)

29. Invisible Man= Ralph Ellison (United States)

30. Medea= Euripides (Greek)

31. Absalom! Absalom= William Faulkner (United States)

32. The Sound and the Furry= William Faulkner (United States)

33. Madame Bovary= Gustave Flaubert (France)

34. Sentimental Education= Gustave Flaubert (France)

35. Gypsy Ballads= Federico Garcia Lorca (Spain)

36. One Hundred Years of Solitude= Gabriel Garcia Marquez (Columbia)

37. Love in the Time of Cholera= Gabriel Garcia Marquez (Columbia)

38. Faust= Wolfgang von Goethe (Germany)

39. Deal Souls= Nikolai Gogol (Russia)

40. The Tin Drum= Gunter Grass (Germany)

41. The Devil to Pay in the Backlands= Joao Guimaraes Rosa (Brazil)

42. Hunger= Knut Hamsun (Norway)

43. The Old man and the Sea= Ernest Hemingway (United States)

44. Iliad= Homer (Greek)

45. Odyssey= Homer (Greek)

46. A Doll’s House= Henrik Ibsen (Norway)

47. Ulysses= James Joyce (Ireland)

48. Stories= Franz Kafka (Austria)

49. The Trial= Franz Kafka (Austria)

50. The Castle= Franz Kafka (Austria)

51. Shakuntala= Kalidasa (India)

52. The Sound of the Mountain= Yasunari Kawabata (Japan)

1,462

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

03 Nov, 21:22

53. Zorba the Greek= Nikos Kazantzakis (Greek)

54. Sons and Lovers= D.H. Lawrence (Britain)

55. Independent People = Halloder Laxness (Iceland)

56. Things Fall Apart= Chinwa Achebe (Nigreria)

57. The Golden Notebook= Doris Lessing (Britain)

58. Pippi Longstoking= Astrid Lindgren (Sweden)

59. A Madman’s Diary=Lu Xun (China)

60. Children of Gebelawi= Naguib Mahfouz (Egypt)

61. Buddenbrooks= Thomas Mann (Germany)

62. The Magic Mountain= Thomas Mann (Germany)

63. Moby Dick= Herman Melville (United States)

64. Essays= Michel de Montaigne (France)

65. History= Elsa Morante (Italy)

66. Beloved= Toni Morrison (United States)

67. The Tale of the Genji= Murasaki Shikibu (Japan)

68. The Man Without Qualities= Robert Musil (Austria)

69. Lolita= Vladmir Nabokov (Russia)

70. 1984= George Orwell (Britain)

71. Metamorphoses= Ovid (Roman Empire)

72. The Book of Disquiet= Fernando Pessoa (Portugal)

73. Tales= Edgar Alan Poe (United States)

74. In Search of Lost Time= Marcel Proust (France)

75. The Life of Gargantua and Pantagruel= Francois Rabelais (France)

76. Pedro Paramo= Juan Rulfo (Mexico)

77. Masnavi= Jalaludin Rumi (Iran)

78. The Count of Monte Cristo= Alexander Dumas Pierre

79. Bostan= Sadi (Iran)

80. Season of Migration to the North= Tayeb Salih (Sudan)

81. Blindness= Jose Saramago (Portugal)

82. Hamlet= Wiliam Shakespear (Britain)

83. King Lear= Wlilliam Shakespeare

84. Othello= William Shakepeare

85. Oedipus the King= Sophocles (Greek)

86. The Red and the Black= Stendhal (France)

87. Tristram Shandy= Laurence Sterne (Britain)

88. Confessions of Zeno= Italo Svevo (Italy)

89. Gulliver’s Travels= Jonathan Swift (Ireland)

90. War and Peace= Leo Tolstoy (Russia)

91. Anna Karenina= Leo Tolstoy (Russia)

92. The Death of Ivan Ilich= Leo Tolstoy (Russia)

93. Adventures of Huckleberry Finn= Mark Twain (United States)

94. Ramayana= Valmiki (India)

95. Aenid= Virgil (Roman Empire)

96. Mahabharata= Vyasa (India)

97. Leaves of Grass= Walt Whitman (United States)

98. Mrs Dalloway= Virginia Woolf (Britain)

99. To the Lighthouse= Virginia Woolf (Britain)

100. Memoirs of Hadrian= Marguerite Yourcenar (France)
------
ቸር እንሰብት!
አፈንዲ ሙተቂ
ሀምሌ 25/2014

1,856

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

03 Nov, 20:10

ጎጃሜው አራት ዐይና ጎሹ
-----
አፈንዲ ሙተቂ
-------
አራት ዐይና ጎሹ ሲባል ሰምታችኋል?… አዎን! ጎጃም ካበቀለቻቸው የአስራ ዘጠነኛው ክፍለ ዘመን ታላላቅ ሊቃውንት አንዱ ናቸው፡፡ እኚህ ሰው በቤተክርስቲያን ትምህርት ብዙ የገፉ ቢሆንም ከሌሎች ተለይተው የሚታወቁት ነገሮችን ከተለያየ አቅጣጫ ለማየት በሚያደርጉት ብልሃት የተመላበት ጥረት ነው፡፡ ለዚህም ነበር “አራት ዐይና” የሚለው ቅጽል የተሰጣቸው፡፡ “ሰውዬው ነገሮችን ከሁሉም አቅጣጫ ይመለከታል” ለማለት ነው፡፡

አራት ዐይና ጎሹ በዚህ ምልከታቸው ዝነኛ ነበሩ፡፡ በተለይም የዘመኑ ዳኞች እንደ መርማሪ ፖሊስ ይጠቀሙባቸው ነበር ይባላል፡፡ በርሳቸው ስም ከሚነገሩት ታሪኮች መካከል አንዱን ላካፍላችሁ፡፡

በአንድ ወቅት ሁለት ሴቶች በአንድ ቤት ውስጥ አድረው አሁን የሚታየውን ዓይነት ውስልትና (lesbianism የሚባለውን) ይፈጽማሉ፡፡ አንደኛዋ ልጅ ድንግል የነበረች ብትሆንም ሳይታሰብ ታረግዛለች፡፡ ቤተሰቦቿ በዚህ ተደናግጠው “ከማን ነው ያረገዝሽው?” በማለት ያፋጥጧታል፡፡ የሴትዮዋን ስም ትናገራለች፡፡ ቤተሰቦቿ ይህንን ሲሰሙ ይገረማሉ፡፡ ወሬው በከተማው ውስጥ ሲሰራጭ ደግሞ ህዝቡ “ጉድ በል ጎጃም! ሴት ሴትን ስታስረግዛት!” እያለ መነጋገሪያ ያደርገዋል፡፡

የልጅቷ ወላጆች ግራ ሲገባቸው “ሴትዮዋ ትጠየቅልን” በማለት በዳኞች ዘንድ ይከሷታል፡፡ ሴትዮዋም ተይዛ ትቀርባለች፡፡ ዳኞቹ “ከዚህ ልጅ ጋራ ብልግና ፈጽመሻል?” ብለው ሲጠይቋት “አዎን!” በማለት መለሰች፡፡ “ታዲያ ወንድ ሳትሆኚ እንዴት ልታስረግዛት ቻልሽ?” ቢሏት ሴትዮዋ ስለሚባለው ነገር ምንም እንደማታውቅ ትናገራለች፡፡

ዳኞቹ በነገሩ ላይ ፍርድ ለመስጠት ተቸገሩ፡፡ በተለይም የልጅቷ እርግዝና ያልተገሠሠ በመሆኑ የሚናገሩት ጠፋቸው፡፡ በመሆኑም አራት ዐይና ጎሹን ለእርዳታ ጠሯቸው፡፡ አራት ዐይና ጎሹ ጉዳዩን ከሰሙ በኋላ ሴትዮዋን እንዲህ በማለት ጠየቋት፡፡
“በዚያች ምሽት ከልጅቷ ጋር ውስልትና ከመፈጸምሽ በፊት ከወንድ ጋር ተኝተሽ ነበር?”
“አዎን”
“ማን ነው እርሱ?”
ሴትዮዋ የሰውዬውን ስምና አድራሻ ሰጠች፡፡ አራት ዐይና ጎሹም ወደ ዳኞቹ ዞረው እንዲህ አሉ፡፡
“የልጅቷ አባት አሁን የተጠቀሰው ሰውዬ ነው፤ የዘር ፍሬው በትኩሱ ስለነበረ ነው ከሴትዮዋ ወደ ድንግሏ ልጅ ተላልፎ ሊያስረግዛት የቻለችው”፡፡
-----
ታህሳስ 20/2007
ሀረር

1,285

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

03 Nov, 20:10

ጎጃሜው አራት ዐይና ጎሹ
-----
አፈንዲ ሙተቂ
-------
አራት ዐይና ጎሹ ሲባል ሰምታችኋል?… አዎን! ጎጃም ካበቀለቻቸው የአስራ ዘጠነኛው ክፍለ ዘመን ታላላቅ ሊቃውንት አንዱ ናቸው፡፡ እኚህ ሰው በቤተክርስቲያን ትምህርት ብዙ የገፉ ቢሆንም ከሌሎች ተለይተው የሚታወቁት ነገሮችን ከተለያየ አቅጣጫ ለማየት በሚያደርጉት ብልሃት የተመላበት ጥረት ነው፡፡ ለዚህም ነበር “አራት ዐይና” የሚለው ቅጽል የተሰጣቸው፡፡ “ሰውዬው ነገሮችን ከሁሉም አቅጣጫ ይመለከታል” ለማለት ነው፡፡

አራት ዐይና ጎሹ በዚህ ምልከታቸው ዝነኛ ነበሩ፡፡ በተለይም የዘመኑ ዳኞች እንደ መርማሪ ፖሊስ ይጠቀሙባቸው ነበር ይባላል፡፡ በርሳቸው ስም ከሚነገሩት ታሪኮች መካከል አንዱን ላካፍላችሁ፡፡

በአንድ ወቅት ሁለት ሴቶች በአንድ ቤት ውስጥ አድረው አሁን የሚታየውን ዓይነት ውስልትና (lesbianism የሚባለውን) ይፈጽማሉ፡፡ አንደኛዋ ልጅ ድንግል የነበረች ብትሆንም ሳይታሰብ ታረግዛለች፡፡ ቤተሰቦቿ በዚህ ተደናግጠው “ከማን ነው ያረገዝሽው?” በማለት ያፋጥጧታል፡፡ የሴትዮዋን ስም ትናገራለች፡፡ ቤተሰቦቿ ይህንን ሲሰሙ ይገረማሉ፡፡ ወሬው በከተማው ውስጥ ሲሰራጭ ደግሞ ህዝቡ “ጉድ በል ጎጃም! ሴት ሴትን ስታስረግዛት!” እያለ መነጋገሪያ ያደርገዋል፡፡

የልጅቷ ወላጆች ግራ ሲገባቸው “ሴትዮዋ ትጠየቅልን” በማለት በዳኞች ዘንድ ይከሷታል፡፡ ሴትዮዋም ተይዛ ትቀርባለች፡፡ ዳኞቹ “ከዚህ ልጅ ጋራ ብልግና ፈጽመሻል?” ብለው ሲጠይቋት “አዎን!” በማለት መለሰች፡፡ “ታዲያ ወንድ ሳትሆኚ እንዴት ልታስረግዛት ቻልሽ?” ቢሏት ሴትዮዋ ስለሚባለው ነገር ምንም እንደማታውቅ ትናገራለች፡፡

ዳኞቹ በነገሩ ላይ ፍርድ ለመስጠት ተቸገሩ፡፡ በተለይም የልጅቷ እርግዝና ያልተገሠሠ በመሆኑ የሚናገሩት ጠፋቸው፡፡ በመሆኑም አራት ዐይና ጎሹን ለእርዳታ ጠሯቸው፡፡ አራት ዐይና ጎሹ ጉዳዩን ከሰሙ በኋላ ሴትዮዋን እንዲህ በማለት ጠየቋት፡፡
“በዚያች ምሽት ከልጅቷ ጋር ውስልትና ከመፈጸምሽ በፊት ከወንድ ጋር ተኝተሽ ነበር?”
“አዎን”
“ማን ነው እርሱ?”
ሴትዮዋ የሰውዬውን ስምና አድራሻ ሰጠች፡፡ አራት ዐይና ጎሹም ወደ ዳኞቹ ዞረው እንዲህ አሉ፡፡
“የልጅቷ አባት አሁን የተጠቀሰው ሰውዬ ነው፤ የዘር ፍሬው በትኩሱ ስለነበረ ነው ከሴትዮዋ ወደ ድንግሏ ልጅ ተላልፎ ሊያስረግዛት የቻለችው”፡፡
-----
ታህሳስ 20/2007
ሀረር

1,340

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

02 Nov, 18:30

የጋዛ ሰርጥ ከሀብሮ ወረዳ በጣም ያነሳል!
------
አፈንዲ ሙተቂ
------
"ሀብሮ" እኔ አፈንዲ የተወለድኩበት ወረዳ ነው። የወረዳው ዋና ከተማ ገለምሶ ናት። ይህ ወረዳ በደርግ ዘመን 44 ቀበሌ ገበሬ ማህበራት ነበሩት። በኢህአዴግ ዘመን ስድስት ቀበሌዎችን ቆርጠውበት 38 ቀበሌዎች ብቻ ቀርተውታል። በዚህም የተነሳ በኦሮሚያ ክልል፣ በምዕራብ ሀረርጌ ዞን ከሚገኙት ወረዳዎች ሁሉ በቆዳ ስፋቱ ትንሹ ሆኗል።

ከመስከረም 26/2016 ወዲህ የዓለም ሚዲያን የተቆጣጠረውን የጋዛ ጉዳይ ተንተርሼ የሀብሮን ስፋት ስመዝነው ግን ወረዳው ትንሽ የሚባል እንዳልሆነ ተገንዝቤአለሁ። ምክንያቱም

= > የሀብሮ ወረዳ አጠቃላይ ስፋት 784 ካሬ ኪሎሜትር ነው። የጋዛ (ጋዛ ሰርጥ) አጠቃላይ ስፋት ግን 451 ካሬ ኪሎሜትር ነው። ሀብሮ ከጋዛ በ333 ካሬ ኪሎሜትር ይበልጣል ማለት ነው።

= የጋዛ ሰርጥ ርዝመት (ርቀት) 41 ኪሎሜትር ነው። ይህም ከገለምሶ እስከ መቻራ፣ ወይንም ከአምቦ እስከ ጊንጪ፣ ወይንም ከፒያሳ እስከ ቢሾፍቱ አየር ኃይል ግቢ፣ ወይንም ከሸኖ እስከ ደብረ ብርሃን ድረስ ካለው ርቀት ጋር የሚስተካከል ነው። ሀብሮ ወረዳ ደግሞ በካራ ቁርቁራ ይጀምርና፣ ገለምሶን ያልፍና እስከ ቢርቢርቲ ወንዝ ይደርሳል። አጠቃላይ ርዝመቱ 51 ኪሎ ሜትር ይሆናል። ይህ ሲታይ "የጋዛ ሰርጥ በእውነትም ትንሽ ነው" ያሰኛል።

= > የጋዛ ሰርጥ ወደ ጎን ያለው ከፍተኛ ርቀት 11 ኪሎሜትር ብቻ ነው። ሀብሮ ወረዳ በአንዳንድ ቦታዎች እስከ 20 ኪሎሜትር የሚሆን የጎን ርቀት አለው። ጋዛ በእውነትም ትንሽ ነው።

=> የሀብሮ ወረዳ በድምሩ 400 ሺህ ሕዝብ ነው የሚኖርበት። የጋዛ ሰርጥ ግን 2.4 ሚሊዮን ሕዝብ ይኖርበታል። እንዴት ሆኖ ነው በዚህ ጠባብ መሬት ላይ ይህንን ያህል ብዛት ያለው ሕዝብ የሚኖርበት? አጃዒብ ያሰኛል።

=> ብሪታኒካ እና ብዙ የኢንተርኔት ምንጮች እንደሚናገሩት በጋዛ ሰርጥ በርካታ ከተሞች አሉ። መሬቱ የማይታረስ በረሃማ ክፍል እና ለግብርና የሚያመች ክፍል ያለው ሆኖ በየዓመቱ ብዙ ምርት የሚያስገኙ ክፍሎች አሉት። በዚህ ላይ ብዙ ሕዝብ የሚኖርበት ክፍልም አለው። ይህም ሌላ አጃዒብ ነው።
------
የአሁኑ የጋዛ ሰርጥ በህዝብ የተጨናነቀበት ምክንያት ምንድነው? የዛሬ 75 ዓመት የተፈጠረ የታሪክ ክስተት ነው የአሁኑን ትራጄዲ ያመጣው።

እስራኤል በ1948 ከዐረቦች ጋር ስትጋጭ በአሜሪካ፣ በእንግሊዝ እና በፈረንሳይ አይዞህ ባይነት ተነሳስታ በUN ከተሰጣት ክልል በላይ በመሄድ በሰሜን ናዝሬትን፣ ሀይፋን እና ጃፋን፣ በደቡብ በኩል ደግሞ እስከ ነገብ በረሃ ያለውን መሬት ይዛለች። እነዚህ ግዛቶች እና ጋዛ የፍልስጥኤም ምዕራባዊ ክፍል እንዲሆኑ ነበር የተወሰነው። በምስራቅ በኩልም West Bank እና ኢየሩሳሌም የፍልስጥኤም አካል እንዲሆኑ ተወስኖ ነበር።

እስራኤል ግን በጉልበት ቀምታ ፍልስጥኤማዊያንን እያባረረች ብዙዎቹን ግዛቶች ጠቀለለች። Nakba የሚባለው የፍልስጥኤማዊያን ፍልሰትም ተጀመረ። ሁኔታው ብዙዎችን አሳሰበ። በዚህን ጊዜ ግብጽ እና ዮርዳኖስ ተንቀሳቅሰው በምዕራብ በኩል ጋዛን፣ በምሥራቅ በኩል ምዕራባዊ ዳርቻንና ኢየሩሳሌምን በቁጥጥራቸው ስር አውለው በእስራኤል ከመዋጥ አተረፏቸው።

በእስራኤል ከተያዙት ግዛቶች ከተፈናቀሉት ፍልስጥኤማዊያን መካከል ብዙዎቹ ወደ ሊባኖስ፣ ዮርዳኖስ እና ሶሪያ ተሰደዱ። የቀሩት ደግሞ በጋዛ እና በWest Bank በተሰሩ የስደተኛ ጣቢያዎች ተጠለሉ። ዛሬ በሚዲያ የምንሰማቸው ኻን ዩኒስ (ጋዛ)፣ ጀበሊያ (ጋዛ)፣ ጂኒን (West Bank) የሚባሉት የስደተኞች መጠለያ ጣቢያዎች ያኔ ነው የተፈጠሩት።
-----
ጋዛ እና ምዕራባዊ ዳርቻ (West Bank) የፍልስጥኤማዊያን ግዛቶች መሆናቸው እውቅና ተሰጥቶት በግብጽና በዮርዳኖስ ስር መተዳደራቸውን ቀጠሉ። በ1967 የተቀሰቀሰው የአረብ-እስራኤል ግጭት ግን ሌላ መዘዝ ይዞ ብቅ አለ።

በጦርነቱ ያሸነፈችው እስራኤል በምዕራብ በኩል ጋዛን፣ በምሥራቅ በኩል ኢየሩሳሌምንና West Bankን ከግብጽና ከዮርዳኖስ ቀምታ ወሰደች። ከዚያም ታይቶ የማይታወቀውን የመከራ፣ የቅኝ ግዛት፣ የAparthied፣ የጭቆና እና የGenocide አገዛዝ በፍልስጥኤማዊያን ላይ ዘረጋች። በእስራኤል የመከራ አገዛዝ ከፍተኛ ፍዳ የደረሰበት ግን በጠባቡ የጋዛ ሰርጥ የሚኖረው ሕዝብ ነው።
--------
የጋዛ ሰርጥ እስከ 2005 ድረስ በእስራኤል ወታደራዊ አስተዳደር ስር ነበር። በዚያ ዘመን በሕዝቡ ላይ የደረሰው ቁም ስቅል በቀላሉ የሚነገር አይደለም። ከ2005 ወዲህ ግን ሐማስ ሲያስተዳድረው ነው። በሐማስ ዘመን ጋዛ ሉዓላዊነት ያለው ሀገር ሆኖ ባይታወጅም ሕዝቡ አንጻራዊ ነፃነት አግኝቷል። ሐማስ እና የእስራኤል ወታደሮች ሲጋጩ ግን ምድሩ ሲኦል ይሆናል። እስራኤል "ሐማስ ሮኬት ተኮሰብኝ" በሚል በእብሪት ተነሳስታ በሕዝቡ ላይ disproportionate የሆነ ኢሰብዓዊ የጅምላ ቅጣት ማካሄዷ የዘወትር ዜና ሆኗል። ሀማስ አራት ሰው ገደለ በሚል ሰበብ "አሸባሪ" መሆኑ ይታወጃል። እስራኤል ሺህ ሰው ስትገድል ግን "ራሷን የመከላከል መብት ነው" ይባላል። ዘይገርም!!
-------
እስራኤል እና ሐማስ October 7/2023 የጀመሩት ጦርነት በታሪክ ምዕራፎች ያልታየ የዘር ማጥፋት ጭፍጨፋ የሚካሄድበት ነው። ዛሬም ተጠናክሮ ቀጥሏል። ሐማስም የእስራኤልን ጭፍጨፋ በጦርነት መጋፈጡን ቀጥሏል። ይህ ሁሉ የሚካሄድበት የጋዛ ሰርጥ በስፋቱ ከሀብሮ ወረዳ በእጅጉ የሚያንስ መሆኑን አውግተናል።

በውኑ ያልገባኝ አንድ ጥያቄ አለ። እስራኤል ሐማስን ማሸነፍ አቅቷት ነው በጋዛ ላይ ከአንድ ዓመት በላይ ለሚሆን ጊዜ ከባድ ድብደባና ጭፍጨፋ የምትፈጽመው?

ይህ ነገር ያጠራጥራል። ይህቺ ጽዮናዊት ሀገር አጋጣሚ ስታገኝ ፍልስጥኤማዊያንን እየጨፈጨፈች ቁጥራቸውን የማመናመን ዓላማ እንዳላት ይታወቃል። በጋዛ ላይ የሚካሄደው ውርጅብኝም ሃማስን የማጥፋት ሳይሆን የፍልስጥማዊያንን ቁጥር የማመናመን ዓላማን የተካነ መጥፎ የዘረኝነት ተልእኮ ያለው ነው የሚመስለው። ፖለቲከኞቿ እና ወታደራዊ አዝማቾቿ ያለ ምንም ሐፍረት በሚዲያ የሚናገሩት ነገርም ይህንን ነው የሚያንጸባርቀው።

እስራኤል ሐማስን ማሸነፍ ተስኖአትም ሊሆን ይችላል። ምክንያቱ ያ ከሆነ ግን ሀማስን ማድነቅ ግድ ሊሆንብን ነው። ሀማስ የኒውክለር ቦምብ የታጠቀችውንና "በዓለም አራተኛው ምርጥ ሠራዊት አለኝ" የምትለውን ሀገር በጠባቡ የጋዛ ሰርጥ ላይ ከአንድ ዓመት በላይ ለሚሆን ጊዜ ገትሮ መያዙ የሚያስደንቅ ወታደራዊ ብቃት እና ችሎታን እንዳዳበረ የሚያስረዳ አብነት ተደርጎ የሚወሰድ ነው።
-----
ለማንኛውም ጦርነት አይደገፍም።
በሁለቱም በኩል የሚያልቀው ሰላማዊ ሕዝብ ሕይወት ያሳስባል። በዚህ ጊዜ እጅግ ልብ የሚነካውና ዓለም በሙሉ የሚጮኽለት ደግሞ በፍልስጥኤም ሕዝብ ላይ የሚደርሰው እልቂት ነውም። ብዙዎች እልቂቱን "የዘር ማጥፋት ወንጀል" ብለውታል።

ፍልስጥኤማዊያን በየቀኑ ከሚደርስባቸው እልቂት እንዲያርፉ ተኩስ ማቆሙ ነው የሚፈልገው። ሆኖም ቤንጃሚን ኔታንያሁና ዘረኞቹ የካቢኔው አባላት በእብሪተኝነታቸው ቀጥለዋል።

ፈጣሪ ለፍልስጥኤም ሕዝብ ይድረስለት።

Ceasefire now!

#StopbombingGaza
#StopGazaGenocide
#Palestinewillbefree
------
አፈንዲ ሙተቂ
ጥቅምት 23/2024

1,992

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

01 Nov, 18:59

(ከላይ ከቀረበው ጽሑፍ የቀጠለ)

በዚህም የተነሳ የሩዝቬልት ሪከርድ የሚሰበርበት ዕድል በጣም ጠቧል። ብዙዎች "ሪከርዱ መቼም አይሰበርም" የሚል እምነት አላቸው። እኛ እንደዚያ ማለቱ ቢከብደንም (ከፈጣሪ በቀር የማይቀየር ነገር የለምና) ሪከርዱን መስበር እጅግ ከባድ ነው በሚለው እንስማማለን።
-----
ሶስተኛው የFDR ሪከርድ ደግሞ የሚከተለው ነው።

ከላይ በተገለጸው ልዩ ታሪክ የሚታወቀው ፕሬዚዳንት ሩዝቬልት ሰላሳ ስምንተኛ የልደት በዓሉን ካከበረ በኋላ ሁለቱም እግሮቹ ተሽመድምደው መራመድ አቅቶት እንደነበረ ታውቃላችሁ? አዎን! ከ1920 ጀምሮ ሌላ ሰው ካልደገፈው በስተቀር ብቻውን ቆሞ መራመድ አይችልም ነበር። አራቱን ምርጫዎች ያሸነፈው ከዚያ በኋላ ነው። ፕሬዚደንት ሩዝቬልት በ1941 በኮንግሬስ ተገኝቶ "a date which will live in infamy" የሚለውን ዝነኛ ንግግሩን ባደረገበት እለትም James በሚባለው ልጁ ድጋፍ ነው ወደ ኮንግሬስ የሄደው።
------
ስለፕሬዚዳንት ፍራንክሊን ሩዝቬልት ይህንን ያህል ጽፈናል። እርሱ የሚታወቅበትን ሌላ ዝነኛ ንግግር ልጥቀስና ላብቃ።

"So, first of all, let me assert my firm belief that the only thing we have to fear is fear itself".

(FDR's presidential inaugural speech of 1933)
------
አፈንዲ ሙተቂ
ነሐሴ 2/2014
© Afendi Muteki, August 8/2022
-------
የሶሻል ሚዲያ አድራሻዎቼ የሚከተሉት ናቸው።

=> የፌስቡክ ፔጅ (My New Facebook Page)

https://www.facebook.com/AfendiEthno2018

=> የቴሌግራም ቻነል (My Telegram Channel)

https://t.me/afandishaHarar
----
Galatoomaa! እናመሰግናለን። Thank you! የቕንለይ!

2,302

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

01 Nov, 18:36

ባለሪከርዱ የአሜሪካ ፕሬዚዳንት
-------
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
--------
የአሜሪካ ፕሬዚዳንታዊ ምርጫ የ234 ዓመታት ታሪክ አለው። በዚህ ረጅም ዕድሜው ብዙ አስገራሚ፣ አስቆጪ፣ አብሻቂ፣ አሳዛኝና አናዳጅ ክስተቶች ታይተውበታል። በምርጫው ተወዳድሮ ፕሬዚዳንት ለመሆን የበቃ አንድ ተፎካካሪ ደግሞ በሌሎች ፕሬዚዳንቶች ሊደፈሩ ያልቻሉ ሶስት ሪከርዶችን አስመዝግቧል።
----
ፍራንክሊን ዲላኖ ሩዝቬልት (Franklin D. Roosevelt) ይባላል። በዓለም ታሪክ ታላቅ ከሚባሉት ጥቂት መሪዎች አንዱ ነው። ፕሬዚዳንት ሩዝቬልት በተለይም "Yesterday, December 7/1941, a date which will live in infamy, United States of America is suddenly and deliberately attacked by the Empire of Japan" በማለት ባደረገው እና አሜሪካ ወደ ሁለተኛው የዓለም ጦርነት እንደምትገባ ባስታወቀበት ንግግር በጣም ይታወሳል።

ሩዝቬልት "የአሜሪካ ዘመናዊ የውጪ እና የወታደራዊ ፖሊሲ መሐንዲስ" ተብሎም ይታወቃል። ታይም መጽሔት "የሀያኛው ክፍለ ዘመን ታላቅ ሰው ማን ነው?" የሚል ጥያቄ አዘጋጅቶ ለአንባቢዎቹ በበተነበት ወቅት እጩ ሆነው ከቀረቡት ሶስት የዓለማችን እውቅ ሰዎች አንዱ እርሱ ነው (ሌሎቹ እጩዎች አልበርት አንስታይን እና መሃትማ ጋንዲ ነበሩ። በምርጫው አንስታይን አሸንፏል)።
-----
ፍራንክሊን ሩዝቬልት በአሜሪካ የምርጫ ታሪክ ያስመዘገበው የመጀመሪያው ያልተደፈረ ሪከርድ ተፎካካሪውን በከፍተኛ የኤሌክተራል ድምጽ ልዩነት ያሸነፈ ፕሬዚዳንታዊ እጩ መሆኑ ነው። ይህ ክስተት የተፈጠረው በ1936 በተካሄደው ፕሬዚዳንታዊ ምርጫ ነበር። በዚያ ምርጫ ፕሬዚዳንት ሩዝቬልት ያገኘው የኤሌክተራል ድምጽ (Electoral Vote) 523 ሲሆን የሪፐብሊካን ፓርቲን የወከለው አልፍሬድ ላንደን ያገኘው ድምጽ ግን ስምንት ብቻ ነው። ፕሬዚዳንት ሩዝቬልት ተፎካካሪውን በ515 የኤሌክተራል ድምጽ በልጦታል ማለት ነው። ይህንን ሪከርድ የትኛውም ፕሬዚዳንታዊ እጩ ሊሰብረው አልቻለም።
----
አስደማሚው የፕሬዚዳንት ፍራንክሊን ሩዝቬልት ሪከርድ ግን ይህ አይደለም። ከዚህ በላይ አስደማሚ ሆኖ በታሪክ እየተዘከረ ያለው ፍራንክሊን ዴላኖ ሩዝቬልት ለአራት ጊዜ በአሜሪካ ህዝብ ተመርጦ ሀገሪቱን ለመምራት የቻለበት ሪከርድ ነው።

"አንድ ሰው ለአሜሪካ ፕሬዚዳንትነት መመረጥ የሚችለው ለሁለት ጊዜ ብቻ ነው" ሲባል ሰምታችኋል አይደለምን? አዎን! ትክክል ነው። እንዲህም ሆኖ ግን ፍራንክሊን ሩዝቬልት ለአራት ጊዜ በህዝብ ምርጫ የአሜሪካ ፕሬዚዳንት ለመሆን ችሏል። ከእርሱ ውጪ ለአራት ጊዜ ቀርቶ ለሶስት ጊዜ እንኳ የአሜሪካ ፕሬዚዳንት ለመሆን የቻለ ሰው የለም።
----
ለመሆኑ ፕሬዚዳንት ሩዝቬልት ለአራት ጊዜ ሊመረጥ የቻለው እንዴት ነው? ነገሩ እንዲህ ነው።

የአሜሪካ ህገ-መንግሥት በጸደቀበት ወቅት እጩዎች ለፕሬዚዳንትነት በሚወዳደሩበት term ላይ የጣለው ገደብ የለም። ማንም ሰው ለሁለት ጊዜም ሆነ ከዚያ በላይ ፕሬዚዳንት ሆኖ ሊመረጥ ይችላል። የሁለት ጊዜ ምርጫ ገደቡ የአሜሪካ መስራች አባት ተብሎ ከሚታወቀውና የሀገሪቱ የመጀመሪያ ፕሬዚዳንት ከነበረው ጆርጅ ዋሺንግተን ጋር የሚያያዝ ታሪክ አለው።

ፕሬዚዳንት ዋሺንግተን ለስምንት ዓመት ሀገሪቱን ካስተዳደረ በኋላ ለሶስተኛ ጊዜ እንዲወዳደር ቢጠይቅ እምቢ ብሎ ነበር። ዋሽንግተን ለእምቢታው የሰጠው ምክንያት "ሰዎች በዚህ powerful ስልጣን ላይ ከስምንት ዓመት በላይ ከቆዩ ከዲሞክትራትነት ወደ አምባገነንነት ይቀየራሉ። የሀገራችን የፌዴራል ስርዓትም ለአደጋ ይጋለጣል። ስለዚህ ማንኛውም ሰው ከሁለት ጊዜ በላይ ለፕሬዚዳንትነት ባይወዳደር ተመራጭ ነው" የሚል ነው።

ይህ የጆርጅ ዋሽንግተን አባባል በጓደኞቹና በአድናቂዎቹ እንደ ህግ ተወስዶ ሲሰራበት ኖሯል። የአሜሪካ ህዝብም ከአባባሉ ጋር ተላምዶ እንደ ህግ ይቆጥረው ነበር። በዚህ የተነሳም ማንኛውም አሜሪካዊ ሁለት ጊዜ ያህል (ለስምንት ዓመት) ፕሬዚዳንት ሆኖ ሀገሪቱን ከመራ በኋላ ዋይት-ሐውስን ለቆ ሲወጣ እንጂ ለሶስተኛ ጊዜ ለፕሬዚዳንትነት ሲወዳደር አልታየም።

ፕሬዚዳንት ፍራንክሊን ዲላኖ ሩዝቬልትም ለሁለት ተከታታይ ዘመን (ለስምንት ዓመት) አሜሪካን ከመራ በኋላ የፕሬዚዳንትነት ሕይወቱን አብቅቶ ወደ ግል ኑሮው ሊመለስ ምኞት ነበረው። በዚህ ሁኔታ ላይ ሳለ ግን በዘመኑ በአውሮጳ ምድር ይካሄድ የነበረው ሁለተኛው የዓለም ጦርነት በእጅጉ ያሳስበው ጀመር። በተለይም የአውሮጳ ምድርን ሲያንቀጠቅጥ የነበረው የአዶልፍ ሂትለር አካሄድ መዘዙ ለአሜሪካ ጭምር እንደሆነ ራሱን አሳመነ። የጃፓን ኢምፓየር ወታደራዊ ተስፋፊነትም ለአሜሪካ ከፍተኛ ስጋት መደቀኑን ተገነዘበ።

ይህ ጉዳይ እንቅልፍ የነሳው ሩዝቬልትን ብቻ አልነበረም። እርሱ ያለበት የዲሞክራቲክ ፓርቲ እና የተፎካካሪው የሪፐብሊካን ፓርቲ አባላት ጭምር ነገሩን በከፍተኛ ጭንቀት ሲያስቡበት ነበር። የምርጫ ውድድሩ እየቀረበ ሲመጣ የዲሞክራቲክ ፓርቲ አባላት ለፕሬዚዳንት ሩዝቬልት "ሂትለርን መገዳደር የሚችል እጩ ተፎካካሪ የለንም። አቅመ ቢስ ሰው ፕሬዚዳንት ሆኖ ከተመረጠ ሀገራችን ከከፍተኛ አደጋ ላይ ልትወድቅ ትችላለች፣ ስለዚህ እስከ ዛሬ የሚሰራበትንና "አንድ ሰው ለሁለት የምርጫ term ብቻ ይመረጥ" የሚለውን የጆርጅ ዋሺንግተን ልማድ ጥሰህ በምርጫው መወዳደር አለብህ" የሚል ግፊት አመጡበት። የአሜሪካ ፕሬሶችና ህዝቡም ተመሳሳይ አቋም አንጸባረቁ። በዚህም መሠረት ሩዝቬልት በ1940 በተካሄደው ምርጫ ተወዳድሮ በከፍተኛ የኤሌክተራል ድምጽ ልዩነት ለሶስተኛ ጊዜ አሸነፈ።

ፕሬዚዳንት ሩዝቬልት ሶስተኛ የፕሬዚዳንትነት ዘመኑን በማገባደድ ላይ ሳለ ምርጫው እንደገና 1944 መጣ። አዶልፍ ሂትለር በዚያ ወቅት ቢዳከምም የጀርመን ሰራዊትን እየመራ መዋጋቱን አላቆመም ነበር። የጃፓን ጦር በፓስፊክ ባሉት የአሜሪካ ይዞታዎች ላይ የሚያደርሰው ጥቃትም አልተገታም። በመሆኑም ሩዝቬልት የጀመረውን ያጠናቅቅ ዘንድ ለአራተኛ ጊዜ በፕሬዚዳንትነት መወዳደሩ እንደሚበጅ በዲሞክራቶች ታመነበት።

በዚህኛው ዙር ግን ሩዝቬልት እምቢ ብሎ ነበር። ለዚህ ደግሞ የጤና ሁኔታው በከፍተኛ ደረጃ ማሽቆልቆሉን ነው እንደ ምክንያት ያቀረበው። የፓርቲው መሪዎች ግን ከሩዝቬልት በስተቀር ሌላ ሰው በእጩነት ሊያቀርቡ አልፈለጉም። የፕሬሱና የህዝቡ ግፊትም ከፍተኛ ነበር።

ፍራንክሊን ዲላኖ ሩዝቬልት በጣም ቅር እያለው ለአራተኛ ጊዜ በምርጫው ተሳተፈ። በአብዛኛው ህዝብ ዘንድ እንደተጠበቀው ምርጫውን በከፍተኛ የድምጽ ልዩነት አሸነፈ። ይሁን እንጂ ሩዝቬልት ጦርነቱ ሊጠናቀቅ የወራት ዕድሜ ቀርቶት ሳለ (ሂትለር ራሱን ከመግደሉ አስራ ስምንት ቀናት ቀደም ብሎ) April 12/1945 አረፈ። በወቅቱ የአሜሪካ ምክትል ፕሬዚዳንት የነበረው ሃሪ ትሩማን ወንበሩን ተረክቦ ሩዝቬልት የጀመረውን ዘመቻ ከግብ አደረሰው (ትሩማን የአቶሚክ ቦምብ በመጠቀም ጃፓንን እጅ እንዳሰጣት ሳንረሳ ማለት ነው)።

በነገራችን ላይ አሁን ባለው የአሜሪካ ህገ-መንግሥት ማንም ሰው ከሁለት ጊዜ በላይ ፕሬዚዳንት ሆኖ ሊመረጥ አይችልም። ምክንያቱም በጋራ መግባባት ብቻ ሲሰራበት የኖረው "የሁለት ተርም ገደብ" በ1951 በወጣው 22ኛው የህገ-መንግሥቱ ማሻሻያ (22nd amendment) ላይ ህግ ሆኖ በመጽደቁ ነው። በመሆኑም ከ1951 ወዲህ ለሶስተኛ ጊዜ ሊወዳደር የሞከረ የአሜሪካ ፕሬዚዳንት የለም።

2,134

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

01 Nov, 18:34

በዚህም የተነሳ የሩዝቬልት ሪከርድ የሚሰበርበት ዕድል በጣም ጠቧል። ብዙዎች "ሪከርዱ መቼም አይሰበርም" የሚል እምነት አላቸው። እኛ እንደዚያ ማለቱ ቢከብደንም (ከፈጣሪ በቀር የማይቀየር ነገር የለምና) ሪከርዱን መስበር እጅግ ከባድ ነው በሚለው እንስማማለን።
-----
ሶስተኛው የFDR ሪከርድ ደግሞ የሚከተለው ነው።

ከላይ በተገለጸው ልዩ ታሪክ የሚታወቀው ፕሬዚዳንት ሩዝቬልት ሰላሳ ስምንተኛ የልደት በዓሉን ካከበረ በኋላ ሁለቱም እግሮቹ ተሽመድምደው መራመድ አቅቶት እንደነበረ ታውቃላችሁ? አዎን! ከ1920 ጀምሮ ሌላ ሰው ካልደገፈው በስተቀር ብቻውን ቆሞ መራመድ አይችልም ነበር። አራቱን ምርጫዎች ያሸነፈው ከዚያ በኋላ ነው። ፕሬዚደንት ሩዝቬልት በ1941 በኮንግሬስ ተገኝቶ "a date which will live in infamy" የሚለውን ዝነኛ ንግግሩን ባደረገበት እለትም James በሚባለው ልጁ ድጋፍ ነው ወደ ኮንግሬስ የሄደው።
------
ስለፕሬዚዳንት ፍራንክሊን ሩዝቬልት ይህንን ያህል ጽፈናል። እርሱ የሚታወቅበትን ሌላ ዝነኛ ንግግር ልጥቀስና ላብቃ።

"So, first of all, let me assert my firm belief that the only thing we have to fear is fear itself".

(FDR's presidential inaugural speech of 1933)
------
አፈንዲ ሙተቂ
ነሐሴ 2/2014
© Afendi Muteki, August 8/2022
-------
የሶሻል ሚዲያ አድራሻዎቼ የሚከተሉት ናቸው።

=> የፌስቡክ ፔጅ (My New Facebook Page)

https://www.facebook.com/AfendiEthno2018

=> የቴሌግራም ቻነል (My Telegram Channel)

https://t.me/afandishaHarar
----
Galatoomaa! እናመሰግናለን። Thank you! የቕንለይ!

1,687

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

31 Oct, 19:44

ኸሊል ጂብራን- የጨረፍታ እይታ
------
አፈንዲ ሙተቂ
------
ሳታስቡት የሚያወዛግባችሁ ሰው ገጥሞአችኋል? አዎን! ይህ ሰው ሳታስቡት ያወዛግባችኋል። ነገር ግን የሚጽፈው ነገር ልብና አዕምሮን የሚያረካ በመሆኑ እርሱን ስታነቡት ውዝግቡን ትረሱትና የእርሱን መዝሙር ትዘምራላችሁ።

በዛሬዋ ምሽት ስለዚህ ድንቅ ሰው ጥቂት ነገሮችን ብቻ እንጽፍ ዘንድ አስፈላጊ ሆኖ ተገኝቷል (እናንተም በጥቂቱ ብቻ ብታነቡት ይሻላችኋል። ወደ እርሱ ባሕር ከገባን መውጣቱ ይከብደናልና)።
-------
ይህ ሰው ኸሊል ጂብራን ነው። ጂብራን ማን ነው? በሰፊው የሚያስጽፍ ርእስ ነው። በአጭሩ ግን እንዲህ እንግለጸው።

=> መካከለኛው ምሥራቅ ከጥንቶቹ አል-ገዛሊ፣ አል-ራዚ እና ባያዚድ በስጠሚ ወዲህ ያፈራው ታላቁ የምሳጤ አባት ነው።

=> መካከለኛው ምስራቅ ከታላላቆቹና ከጥንቶቹ አል-ኪንዲ፣ አል-ፈረቢ እና ኢብን ሩሽድ (Averroes) በኋላ ለዓለም ያበረከተው ታላቁ ፈላስፋ ነው።

=> መካከለኛው ምሥራቅ ከጥንቶቹ ሩሚ፣ ሰነዒ፣ ፊርደውሲ፣ ጃሚ እና አጣር ወዲህ ያስገኘው የልብ ምት ገጣሚ (mystic poet) ነው።

=> መካከለኛው ምሥራቅ ከአል-መተነቢህ እና ኢብን ሀውቃል ወዲህ ያፈራው ታላቁ የስነ-ጽሑፍ ንጉሥና ገጣሚ ነው።
------
"ኸሊል ጂብራን ሳታስቡት ያወዛግባችኋል" ብያለሁ። ለዚህም ቀዳሚ ምሳሌ ሆኖ የሚጠቀሰው ስሙ ራሱ ነው። ስሙን በዐረብኛ ሲጽፍ "ጁብራን ኸሊል ጁብራን" ነው የሚለው። ትክክለኛ ስሙም እንደዚያ ነው። ከሀገሩ ወጥቶ የአሜሪካ ነዋሪ ከሆነ በኋላ ግን አሜሪካዊያን በስሙ ተወዛገቡ። እርሱም ይህንን ተገንዝቦ ኖሮ የመጀመሪያውን "ጁብራን" ከስሙ ውስጥ አወጣው። አሜሪካዊያን ሊያነቡት የሚቸገሩትን የ"ኸ" ድምጽ "Kah" በማለት ጻፈው። ከዚያም የአባቱንና የአያቱን ስም አከታትሎ በመጻፍ Kahlil Gibran (Kahlil Gibran") በማለት ራሱን አስተዋወቀ (የአያቱን ስም ሲጽፍ "ጁ"ን ወደ "ጂ" ቀይሮታል)።

እንግዲህ የሀገራችን ሰዎች ስራዎቹን የሚያውቁት በአብዛኛው በእንግሊዝኛ ስለሆነ ነው የእንግሊዝኛውን ዓለም ተከትለው "ካህሊል ጂብራን" የሚሉት። የዐረብኛ መጽሐፎቹ ግን እስከ መጨረሻው ድረስ "ጁብራን ኸሊል ጁብራን" በሚለው ስም ነበር የሚወጡት። ይህንን ያየ ሰው በእንግሊዝኛ መጻሕፍቱ ላይ ከሚጻፈው ስሙ ጋር አለመመሳሉ ገርሞት ሊወዘገብ ይችላል።
-----
ኸሊል ጂብራን በሌሎች ብዙ ነገሮችም ያወዛግባል። ለምሳሌ ያህል ሁለቱን ብቻ እንጠቅሳለን።

=> ጂብራን ሲጽፍ ከዐረቡ ዓለም የተገኙ በርካታ ዓሊሞችና ፈቂሆችን ይጠቅሳል። በተለይም ኢማም አል-ገዛሊን በጣም ይወደዋል። ጂብራን ቅዱስ ቁርኣንን እና ሐዲስን በደንብ ያውቃል። በዚህም የተነሳ ብዙ ሰዎች በእምነቱ ላይ ይወዛገባሉ። ቢሆንም ጂብራን ሙስሊም ሳይሆን በሊባኖስ እና በሶሪያ ከሚኖሩት ማሮናይት የካቶሊክ ክርስቲያኖች ነው የተወለደው።

=> ጂብራን የተወለደበት መንደር በአሁኗ ሊባኖስ ውስጥ ነው የሚገኘው። ሆኖም አንዳንዶች ሶሪያዊ ይሉታል። ታዲያ እርሱም ተቃውሞአቸው አያውቅም። ሊባኖስ ለብዙ ክፍለ ዘመናት የሶሪያ አካል ነበረችና።
-----
ውዝግቦቹን ስታልፏቸው ጂብራንን የልብ አድርስ ሆኖ ነው የምታገኙት። ግጥሞቹም ሆኑ በስድ ንባብ የጻፋቸው መጽሐፎቹ ልብን ከማረስረስ አልፈው እውነትን የመናገር ሃይላቸው ከፍተኛ ነው። ለዚህም ነው ላለፉት መቶ ሃያ ዓመታት በፍቅር እየተነበበ ያለው።

ጂብራን ሶስት ዓይነት አጻጻፍ የሚከተል የልብ-ምት (mystic) ገጣሚ እና ጸሐፊ ነው። ሲፈልግ መጽሐፎቹን በግጥም ይጀምርና በግጥም ይጨርሳል። ሲያሻው ግጥምን እንደ አዝማች እያቀነቀነ በየጣልቃው በጣም የሚነሸጡ እና ቀልብን የሚነኩ ታሪኮችን እንደማብራሪያ ያመጣቸዋል። ሲፈልግ ደግሞ በስድ-ንባብ ይጀምርና በስድ ንባብ ይጨርሳል።
------
ኸሊል ጂብራን በኔ ብዕር ሊገለጽ የሚከብድ ግዙፍ ስም፣ ግዙፍ ገጣሚ እና ግዙፍ ጸሐፊ ነው። እኔም ስለእርሱ የሚሰማኝን ከመጫር በቀር ጂብራንን በተሟላ ሁኔታ እገልጸዋለሁ የሚል እሳቤ የለኝም። ምክንያቱም ጂብራን ማለት በመቶ ዓመት አንድ ጊዜ ውልብ ብለው ከሚጠፉት አብሪ ከዋክብት መካከል አንዱ ነው።

በጂብራን ድርሰቶች ውስጥ ገንነው የሚታዩት አራት ህልዮቶች ናቸው። እነርሱም ፍቅር፣ ትህትና፣ ይቅርታ እና ቅንነት ናቸው። የእርሱ ርእዮት በአንድ ላይ ተጠቃልሎ እና ተከሽኖ ሲቀርብ "የሰው ልጆች ሁሉ ቅን ሊሆኑ እና ፍቅርን ሊሰብኩ ነው የተፈጠሩት። እንደዚያ መሆንም ይችላሉ" የሚል ይሆናል። ለዚህም ነበር በፍቅር ሰባኪነቱ የሚታወቀው ነቢዩላህ ዒሳ (ኢየሱስ ክርስቶስ) በጂብራን መጻሕፍት ውስጥ በጣም ገንኖ የሚታየው።
---------
ኸሊል ጂብራን ከጻፋቸው መጻሕፍት መካከል እጅግ ምርጥ የተባሉት ሁለት ናቸው። አንደኛው በዐረብኛ የተጻፈ ሲሆን ሌላኛው በእንግሊዝኛ የተደረሰ ነው። በዐረብኛ ከተጻፉት መጽሐፎቹ መካከል በጣም ተወዳጅና ድንቅ ተብሎ የተጨበጨበለት "አል-አጅኒሃ ሙክተሲራ" ይባላል። ወደ አማርኛ ሲተረጎም "የተሰበሩ ክንፎች" እንደማለት ነው። ይህ መጽሐፍ በ20 ቋንቋዎች ተተርጉሞአል። በየጊዜው Bestseller እየሆነ በኒውዮርክ ታይምስ እና በሎሎች የአሜሪካ ጋዜጦች ይጠቀሳል።
----
ጂብራን በእንግሊዝኛ ከጻፋቸው መጻሕፍት መካከል ደግሞ ምርጥ የተባለው "The Prophet" ይሰኛል። ከጅብራን ስራዎች መካከል ደጋግሜ ያነበብኩት እርሱን ነው። በዓለም ዙሪያ በጣም የሚታወቀው የጂብራን ስራም ይህ "The Prophet" ነው። መጽሐፉ ከ100 በሚበልጡ ቋንቋዎች የተተረጎመ ሲሆን ብዙ ከተሸጡት (Bestsellers) መካከልም ነው። እስቲ በጥቂቱ እንተዋወቀው።

"The Prophet" የተጻፈው በአብዛኛው በግጥም ነው። የመጽሐፉ መግቢያ እና መውጫ ግን በስድ-ንባብ ነው የተጻፈው። ይህ መጽሐፍ የአንድን ልብ-ወለዳዊ ነቢይ ትምህርታዊ ተልዕኮ ነው የሚተርከው።

ነቢዩ "አል-ሙስጠፋ" ይባላል። "አል-ሙስጠፋ" ኦርፋሌስ በምትባል አንዲት የወደብ ከተማ ለ12 ዓመት ይኖራል። ከዚያም ወደ ትውልድ መንደሩ ለመመለስ ፈልጎ መርከብ ይጠብቃል። መርከቧን በመጠበቅ ላይ ሳለ የከተማ ሰዎች አጠገቡ መጥተው ስለተለያዩ ነገሮች ይጠይቁታል። እርሱም ጥያቄዎቻቸውን መመለስ ይጀምራል። እነርሱም የሚሰጣቸውን መልስ በአንክሮ እና በገረሜታ ይሰሙ ጀመር።

ሰዎቹ ስለፍቅር፣ ስለጋብቻ፣ ስለንግድ፣ ስለእርሻ፣ ስለህግ፣ ስለጉዞ፣ ስለመጽሐፍ....ወዘተ ተራ በተራ ይጠይቁታል። አል-ሙስጠፋም እጅግ በተዋበ እንግሊዝኛ እና ልዩ ጥበባዊ ልቅና በሚታይበት ትህትና የተጠየቀውን ሁሉ እየመለሰ ያስተምራቸዋል። አል-ሙስጠፋ እንዲያ ሲያደርግ የአድማጮቹ ልቦና እና አዕምሮ ቀስ በቀስ እየተቀየረ ይሄዳል። በኋላም ሁላቸውም የትህትና እና የፍቅር ተገዥዎች ይሆናሉ።
-----
በወደቡ ወደ አል-ሙስጠፋ መጥተው ጥያቄ ከጠየቁት መካከል አንዷ አል-ሚጥራ ትባላለች። አል-ሚጥራ ነቢዩ ስለፍቅር እንዲነግራት ነበር የጠየችው። ጂብራን የአል-ሚጥራን ጥያቄ እና የአል-ሙስጠፋን መልስ እንዲህ ነበር የጻፈው።

Then said Almitra, "Speak to us of Love."

And he raised his head and looked upon the people, and there fell a stillness upon them.

And with a great voice he said:

1,777

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

31 Oct, 19:44

(ከላይ ከቀረበው ጽሑፍ የቀጠለ)

When love beckons to you follow him,
Though his ways are hard and steep.

And when his wings enfold you yield to him,
Though the sword hidden among his pinions may wound you.

And when he speaks to you believe in him,
Though his voice may shatter your dreams as the north wind lays waste the garden.

For even as love crowns you so shall he crucify you. Even as he is for your growth so is he for your pruning.

Even as he ascends to your height and caresses your tenderest branches that quiver in the sun,

So shall he descend to your roots and shake them in their clinging to the earth.
Like sheaves of corn he gathers you unto himself.

He threshes you to make you naked.
He sifts you to free you from your husks.
He grinds you to whiteness.

He kneads you until you are pliant;
And then he assigns you to his sacred fire, that you may become sacred bread for God's sacred feast.

All these things shall love do unto you that you may know the secrets of your heart, and in that knowledge become a fragment of Life's heart.

But if in your fear you would seek only love's peace and love's pleasure,
Then it is better for you that you cover your nakedness and pass out of love's threshing-floor,

Into the seasonless world where you shall laugh, but not all of your laughter, and weep, but not all of your tears.

Love gives naught but itself and takes naught but from itself.

Love possesses not nor would it be possessed;
For love is sufficient unto love.

When you love you should not say, "God is in my heart," but rather, I am in the heart of God.

And think not you can direct the course of love, if it finds you worthy, directs your course.

Love has no other desire but to fulfil itself.

But if you love and must needs have desires, let these be your desires:

To melt and be like a running brook that sings its melody to the night.

To know the pain of too much tenderness.
To be wounded by your own understanding of love;
And to bleed willingly and joyfully.

To wake at dawn with a winged heart and give thanks for another day of loving;
To rest at the noon hour and meditate love's ecstasy;

To return home at eventide with gratitude;
And then to sleep with a prayer for the beloved in your heart and a song of praise upon your lips.
-----
ጂብራን ግዙፍ ስብዕና ነው። ነገር ግን በጣም ትሁት ሰው ነበር። እኔ በአቅሜ ልክ ለዛሬ እንዲህ ዘክሬዋለሁ። ወደፊት ደግሞ ከዚህ ይበልጥ ልንዘክረው እንሞክራለን። ኢንሻ አላህ!!
------
አፈንዲ ሙተቂ
መስከረም 8/2015

1,996

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

30 Oct, 18:42

ብዙኃኑ ኢትዮጵያዊያን የማያውቁት ዓለም አቀፍ ደራሲ
-------
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
------
እውነት ነው። አሁን የማስተዋውቃችሁ ወጣት ደራሲ በእንግሊዝኛ አንባቢው ዓለም በጣም ይታወቃል። ኢትዮጵያዊያን ግን ብዙም አያውቁትም። በሀገሩ ሰዎች ዘንድ ብዙ ሳይታወቅ በውጪው ዓለም ከፍተኛ ዝና ማግኘቱ ይገርማል። እስቲ ለዚህ ገጽ ተከታታዮች በአጭሩ ላስተዋውቃቸው።
-----
ዲናው መንግሥቱ ይባላል። እ.ኤ.አ ሰኔ 30 ቀን 1978 በአዲስ አበባ ከተማ ነው የተወለደው። የሁለት ዓመት ልጅ እያለ እናቱ ከቀይ ሽብር ዘመቻ ሸሽቶ ወደ አሜሪካ ከገባው ወላጅ አባቱ ጋር ልታኖረው ከኢትዮጵያ ይዛው ሄደች። ከዚያ ወዲህ የአሜሪካ ነዋሪ ነው።

ዲናው መንግሥቱ ከጆርጅታውን ዩኒቨርሲቲ በእንግሊዝኛ ስነ-ጽሑፍ በቢ.ኤ ዲግሪ የተመረቀ ሲሆን ከኮሎምቢያ ዩኒቨርሲቲ ደግሞ በፋይናንሺያል አድሚኒስትሬሽን የማስትሬት ዲግሪውን ተቀብሏል። በስራው ዓለምም በተለያዩ ድርጅቶች ሰርቷል።
-----
ዲናው እስከ 2007 (እ.ኤ.አ) እንደ ማንኛውም ግለሰብ ድምጹን አጥፍቶ ስራውን ይሰራ ነበር። ከ2007 ወዲህ ግን በእንግሊዝኛ ስነ-ጽሑፍ አንባቢዎች ዘንድ እንደ ብራንድ የሚታይ ክስተት ሆኗል። ከ2008 ጀምሮ ደግሞ ታዋቂውን Wallstreet Journal ጋዜጣ ጨምሮ በበርካታ የአሜሪካ ጋዜጦችና መጽሔቶች በዓምደኝነት እየጻፈ ነው።

ዲናው በአሜሪካዊያንና በሌሎች የእንግሊዝኛ አንባቢዎች ዘንድ እንዲታወቅ ምክንያት የሆነው በ2007 ያሳተመው "The Beautiful Things that Heaven Bears" የተሰኘ የልብ ወለድ ድርሰቱ ነው። ያ ድርሰት በNewTimes ጋዜጣ እና በሌሎች ሐያሲዎች ብዕር "ከዓመቱ ምርጥ ድርሰቶች አንዱ" ተብሎ የተወደሰ ነው። ከተለያዩ ድርጅቶችም ሽልማቶችን አሽንፏል።

ዲናው ከሶስት ዓመታት በኋላ "How to Rad the Air" በሚል ርእስ ሁለተኛ መጽሐፉን ሲጽፍ ደግሞ እውቅናው የበለጠ ነው የጨመረው። ይህ መጽሐፍ በብዙ ድርጅቶች "የዓመቱ ምርጥ መጽሐፍ" ተብሎ የተሸለመ ሲሆን ታዋቂው "The New Yorker" መጽሔት ዲናው "ዕድሜአቸው ከአርባ ዓመት በታች የሆነ 20 ምርጥ የዓለማችን ደራሲዎች" በሚለው ዝርዝር ውስጥ አካቶታል።

ዲናው መንግሥቱ ሶስተኛ መጽሐፉን "All Our Names" በሚል ርእስ ነበር ያሳተመው። ይህኛውም ድርሰት እንደ ቀዳሚ ድርሰቶቹ በNew York Times ጋዜጣና በሌሎች ተቋማት በጣም ተደንቆለታል። በብዙ ተቋማትም ተሸልሟል። የNew York Times ጋዜጣ የመጽሐፍ ገምጋሚዎች ስለዚህ መጽሐፍ ሲጽፉ የሚከተለውን ብለዋል።

“You can’t turn the pages fast enough, and when you’re done, your first impulse is to go back to the beginning and start over . . . While questions of race, ethnicity, and point of origin do crop up repeatedly in Mengestu’s fiction, they are merely his raw materials, the fuel with which he so artfully—but never didactically—kindles disruptive, disturbing stories exploring the puzzles of identity, place, and human connection.”
------
ዲናው መንግሥቱን ያወቅኩት በ2019 በGoogle ድረ-ገጽ ላይ "Best African Novelists" የሚል ሐረግ ጽፌ ኢንተርኔቱን ስጎለጉል ነው። መጀመሪያ ላይ ስሙ ከቺንዋ አቼቤ እና ከዎሌ ሶይንካ ጋር ተሰልፎ ሳየው ግራ ተጋብቼ ነበር። ስሙን በበርካታ ድረ-ገጾች ላይ ሳየው ነው የእውነት መሆኑን ያመንኩት። አንዳንድ ዌብሳይቶች ዲናውን ሲገልጹት "ከምንጊዜም ምርጥ አስር አፍሪቃዊ ደራሲዎች አንዱ ነው" ብለው ጽፈዋል (እርግጥ ድረ-ገጾቹ አንድ ስሕተት ፈጽመዋል። በዝርዝሮቹ ውስጥ ያካተቷቸው ደራሲዎች በእንግሊዝኛ ቋንቋ ብቻ የሚጽፉ ናቸው። በሌሎች ቋንቋዎች የሚጽፉ እውቅ አፍሪቃዊ ደራሲዎች በዝርዝሮቹ ላይ አልተጠቀሱም። ለምሳሌ በዐረብኛ የሚጽፉት ግብጻዊው ነጂብ ማሕፉዝ እና አልጄሪያዊቷ አሕላም ሙስተጋነሚ በዝርዝሩ ውስጥ መኖር አለባቸው)።
-----
ከላይ እንደገለጽኩት ዲናው መንግሥቱ በአሁኑ ወቅት ለተለያዩ መጽሔቶችና ጋዜጦች ይጽፋል። በመደበኛ ስራው ደግሞ በኒውዮርክ ከተማ እምብት የሚገኘው የባርድ ኮሌጅ የጽሑፍ ጥበብ (Written Art) የፕሮግራም ዲሬክተር ሆኖ ያገለግላል።

Dinaw Mengestu was born in Addis Ababa, Ethiopia, in 1978. He is the recipient of a fellowship in fiction from the New York Foundation for the Arts and a Lannan Literary Award, and received a ""5 under 35"" Award from the National Book Foundation.

His first novel, The Beautiful Things That Heaven Bears, was named a New York Times Notable Book and awarded the Guardian First Book Award and the Los Angeles Times Art Seidenbaum Award for First Fiction, among numerous other honors.

He lives with his wife and son in Paris.
-------
አፈንዲ ሙተቂ
ጥቅምት 20/2015
©Afendi Muteki, October 30/2022
----
ተማም። ሰላም።

2,725

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

30 Oct, 16:48

Happy Birth Day to Diego Maradona who was born on this day (October 30)
----
"In my heart, I am Palestinian." – Diego Maradona, Argentina football legend
🇦🇷🤝🇵🇸

2,666

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

29 Oct, 23:01

Oh soul,
You worry too much.
You have seen your own strength.
You have seen your own beauty.
You have seen your golden wings.
Of anything less,
Why do you worry?
You are in truth
The soul, of the soul, of the soul.
-----
Rumi

2,372

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

29 Oct, 20:10

ፓብሎ ኢስኮባር- ቱጃሩ የናርኮቲክ አለቃ
----
ጸሐፊ: አፈንዲ ሙተቂ
----
ፓብሎ ኢስኮባር ማለት በአንድ ዘመን በCIA በጥብቅ ሲፈለግ የነበረ ቱጃር ነው። በዜግነቱ ኮሎምቢያዊ ነበር። ይህ ሰው በዓለም ታሪክ የሚታወቀው ትልቁ የአደንዛዥ እጽ አምራችና አከፋፋይ ድርጅት የሆነው Medellin Cartel መስራችና ባለቤት በመሆኑ ነው። በዚህ ድርጅት አማካኝነት በየወሩ እስከ ሰማኒያ ቶን የሚደርስ የኮኬን እጽ ወደ አሜሪካ ያስገባ ነበር። ይህ መጠን በሂደት እየጨመረ ሄዶ በ1980ዎቹ መጨረሻ ላይ ድርጅቱ በየቀኑ 15 ቶን ኮኬን ወደ አሜሪካ መላክ ጀምሯል።

ታዲያ ይህ ትልቅ መጠን ያለው እጽ ወደ አሜሪካ ይገባ የነበረው እጅግ በተደራጀ የኮንትሮባንድ መስመር እና የትራንስፖርት ቻናል ነው። ኢስኮባር ከዚህ ንግድ እጅግ ብዙ ሀብት መሰብሰብ ችሏል። ድርጅቱም በዓለም ዙሪያ ከሚመረተውና ከሚሸጠው ኮኬይን የሰማኒያ በመቶ ድርሻ ነበረው።

ኢስኮባር የተሰማራበት የኮኬን ኤክስፖርት በዓለም ታሪክ እጅግ ሀብታሙ ወንጀለኛ እንዲሆን አስችሎታል። ኢስኮባር በ1993 በተገደለበት ወቅት የተጣራ ሀብቱ ከሰላሳ ቢሊዮን ዶላር በላይ ደርሶ ነበር።
----
ኢስኮባር ንግዱን ሲያካሄድ መንገዱ አልጋ በአልጋ አልነበረም። ከእርሱ ጋር ከሚወዳደሩ የኮኬን ነጋዴዎች፣ ከፖሊሶች፣ ከወንጀል መርማሪዎችና ከድንበር ጠባቂዎች ጋር ብዙ ህይወት የጠፋበት ውጊያ ውስጥ ገብቷል። በዚህም የተነሳ በሀገሩ በኮሎምቢያ እና በአሜሪካ መንግሥት በጥብቅ ይፈለግ ነበር። የአሜሪካው CIA ሊገድለው ብዙ ሙከራ አድርጓል።

ኢስኮባር በ1991 ከኮሎምቢያ መንግሥት ጋር የገባበትን ውዝግብ ለመፍታት ሲል ድርድር ጀመረ። በድርድሩም "ለአሜሪካ መንግሥት አሳልፋችሁ ካልሰጣችሁኝና ራሴ በሰራሁት እስር ቤት እንድታሰር ከፈቀዳችሁልኝ እጄን እሰጣለሁ" በማለት አስታወቀ። የኮሎምቢያ መንግሥትም በዚህ ተስማምቶ ለፍርድ አቀረበው። ፍርድ ቤቱም የአምስት አመት እስራት ፈረደበት። ኢስኮባርም La Chatedral ብሎ በሰየመው የግል እስር ቤቱ የወህኒ ጊዜውን ጀመረ።

ከአንድ ዓመት በኋላ የኮሎምቢያ መንግሥት ወደ መደበኛ እስር ቤት ሊወስደው ሲሞክር ግን ኢስኮባር ሊያስሩት የመጡትን ፖሊሶች ገድሎ አመለጠ። የኮሎምቢያ መንግሥት እና የአሜሪካው CIA በቅንጅት ያሳድዱት ጀመር። ከአስራ ስድስት ወራት ፍለጋ በኋላም ለብዙ ዓመታት በነገሰባት የሜዴሊን ከተማ በተደበቀበት አንድ አነስተኛ ፎቅ ቤት ውስጥ ተገደለ።
----
ፓብሎ ኢስኮባር የ'"ናርኮ-ቴሬሪስት" ወንጀለኛ ተብሎ በብዙ የዓለም ሀገራት መፈረጁ እውነት ነው። ይህ እንደተጠበቀ ሆኖ ግን ሰውዬው በሁለት ነገሮች ዘወትር ይታወሳል።

የመጀመሪያው ፓብሎ ኢስኮባር በቤቱ ውስጥ የኖረበት ምቾት በብዙ ሀገራት ቤተ መንግሥታት እንኳ የሌለ መሆኑ ነው። ኢስኮባር በሰፊው ግቢ ውስጥ ከገነባቸው ታላላቅ ቪላዎች በተጨማሪ በርካታ እንስሳት ያሉት የግሉ Zoo ነበረው። በተለይም በግቢው ውስጥ ብዙ ጉማሬዎች ያሉት መለስተኛ ሐይቅ ይገኝ ነበር።

በሌላ በኩል ፓብሎ ኢስኮባር በከተማዋ ውስጥ ይኖሩ የነበሩ ድሆችን ሕይወት ለመቀየር የSocial Service ፕሮጀክት መዘርጋቱ ተመዝግቧል። በዚህ ፕሮጀክት አማካኝነትም ለብዙ ድሆች የመኖሪያ ቤቶችን አሰርቷል። ልጆቻቸው የሚማሩበትንም ትምህርት ቤት ከፍቶላቸዋል። በዚህም የተነሳ በ1982 የከተማዋ ህዝብ የፓርላማ አባል እንዲሆን መርጦት ነበር። ከከተማዋ ድሆች መካከል አንዳንዶቹ እስከ ዛሬ ድረስ "ፓብሎ ቅዱስ ሰው ነበር" ይሉታል።

ከዚህ በተጨማሪም ፓብሎ ኢስኮባር Atheltico Nacional የተሰኘውን የሜድሊን ከተማ ታዋቂ የእግር ኳስ ቡድን በገንዘቡ ይደግፍ ነበር። ይህ ቡድን በ1989 የላቲን አሜሪካ ክለቦች ዋንጫ (Copa Libertadors) አሸናፊ ለመሆን የበቃ ነው።
-----
አፈንዲ ሙተቂ
ጥቅምት 13/2013 ተጻፈ።
© Afendi Muteki, 2020
----
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።
You may join my telegram channel here.

https://t.me/afandishaHarar

2,534

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

29 Oct, 19:40

እኔ ምን አገባኝ !
.......................
እኔ ምን አገባኝ የምትሉት ሀረግ
እሱ ነው ሀገሬን ያረዳት እንደበግ
የተሰኘች ግጥም ልጽፍ አሰብኩና
ምን አገባኝ ብዬ ቁጭ አልኩ እንደገና።
(ኑረዲን ኢሳ፣ 1998)
------

2,338

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

29 Oct, 17:18

Elemoo Alii, artistii kabajamaa fi jaalatamaa wajjiin
-----
ከዝነኛው እና ተወዳጁ አርቲስት ኤሌሞ ዓሊ ጋር!

አዳማ በሚገኘው መኖሪያ ቤቱ ጥሩ ጊዜ አሳልፈናል። ጊታሩን እየተጫወተ ያዜመበትን ቪዲዮ ከቆይታ በኋላ upload እናደርግላችኋለን።

2,926

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

29 Oct, 15:19

Today I meet with the legendary Mohammed Afro in Adama city.
ዛሬም ከሌላ ታሪካዊ ሰው ጋር ተገናኘሁ!
-----
ይህንን ሰው ያወቅኩት በዶክተር ነጋሶ ጊዳዳ መጽሐፍ ውስጥ ነው። መሐመድ አፍሮ ይባላል። የድሬ ዳዋ ሰው ነው። ከአፍረን ቀሎ ዘመን ጀምሮ በኦሮሞ ሕዝብ ትግል ውስጥ ከፍተኛ ተሳትፎ ነበረው። ለረጅም ዓመታት በጀርመን ሀገር ከኖረ በኋላ በቅርቡ ወደ ሀገር ቤት ተመልሷል። ዛሬ የፈጣሪ ፈቃድ ሆኖ በአዳማ ከተማ ተገናኝተናል።

2,761

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

28 Oct, 19:06

Honoring Biniam Girmay
-----
ከዓለም ታላላቅ የቢስኪሌት ክለቦች አንዱ የሆነው የቤልጅየሙ Intermarché-Wanty ክለብ ከትናንት ወዲያ ምሽት የሃምሳኛ ዓመት የምሥረታ በዓሉን አክብሯል። በዚህ ስነ-ስርዓት ላይ በክለቡ ታሪክ ከታዩት ቢስኪሌተኞች መካከል በታዋቂው የTour de France ውድድር Green Jersey በማሸነፍ ብቸኛ ለሆነው (በአፍሪቃ የቢስኪሌት ታሪክም ብቸኛ ለሆነው) ኤርትራዊው ቢስኪሌተኛ ቢኒያም ግርማይ ታላቅ ሽልማት ሰጥቶታል።
-----
ቢኒ እውነትም ታላቅ ቢስኪሌተኛ ነው።

2,694

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

27 Oct, 19:47

ሶስቱ የእስራኤል የስለላ ተቋማት
------
አፈንዲ ሙተቂ
-----
ባለፈው ዓመት ከተጀመረው የሐማስ-እስራኤል ጦርነት ጎን ለጎን "Mossad" የሚባለው የእስራኤል የስለላ እና የደህንነት ተቋም ስም በሰፊው ሲነሳ ነበር። በተለይ ሐማስ October 7/2023 ስለወሰደው ድንገተኛ እና አስገራሚ ጥቃት (ሚዲያው surprise attack ነው የሚለው) የሚናገሩና የሚጽፉ ሰዎች "ሐማስ ጥቃቱን ሲያካሄድ Mossad ምን ሲሰራ ነበር?" የሚል ጥያቄ ይደጋግማሉ። እንደዚህ የሚሉት የሀገራችን ሰዎች ብቻ ሳይሆኑ የውጪ ሰዎች ጭምር ናቸው።
------
የእስራኤል የስለላ ተቋማትን በተመለከተ ሰፊ የሆነ የመረጃ ክፍተት (Information Gap) ነው ያለው። ሐማስ ያካሄደው አደጋ ጥቃት ከመታቀዱ እና ከመፈጸሙ በፊት ማምከን የMossad ግዳጅ አይደለም። እንዲህ ዓይነቱን ጥቃት የሚከታተሉት የደህንነት ተቋማት "Shin Bet" እና "Aman" ይባላሉ። ሶስቱ ተቋማት በጨረፍታ ሲታዩ የሚከተለውን ይመስላሉ።
------
Mossad:

የእስራኤል ዓለም አቀፍ የደህንነት እና የስለላ ተቋም ማለት ነው። ለዚህ ተቋም የተሰጠው የግዳጅ ቀጣና ከእስራኤል እና ከሁለቱ የፍልስጥኤም ግዛቶች (ጋዛ እና ምዕራባዊ ዳርቻ) ባሻገር ያለው ነው። በአጭሩ Mossad የሚንቀሳቀሰው ከእስራኤል እና ከፍልስጥኤም ውጪ ነው። በሁሉም አህጉሮች እና በብዙ ሀገሮች ሴሎቹን አዋቅሮ ስለላ ያካሂዳል። አፈና ይፈጽማል። ለእስራኤል ደህንነት አስጊ ናቸው በተባሉ ድርጅቶች እና ግለሰቦች ላይ ጥቃት ይፈጽማል። የደህንነት መረጃዎችን ለሌሎች ሀገሮች ይሸጣል። ከተመሳሳይ የስለላ ድርጅቶች ጋር ተቀናጅቶ የእስራኤል የልብ ወዳጅ የሚባሉት ሀገራት በሚወጥኗቸው operations ላይ ይሳተፋል። ይህ ተቋም ለሚከውናቸው ስራዎች የሚያስፈልጉት በጀት፣ ዘመናዊ የጦር መሣሪያዎች፣ የረቀቁ የስለላ መሣሪያዎች እና የሰለጠነ ወታደራዊ ኃይል ይሟላለታል።

Mossad ከፈጸማቸው ተግባሮች ጥቂቶቹ እነዚህ ናቸው።

1. በ1978 "Ali Hassen Salameh" የሚባለውን የፋታህ የኦፕሬሽን መሪ ቤይሩት ውስጥ በሁለት ቶን ቦምብ መግደሉ

2. በ1988 የያሲር አረፋት ምክትል እና የፋታሕ ወታደራዊ ክፍል ኃላፊ የነበረውን አቡ-ጂሃድን ቱኒዚያ ውስጥ ማስገደሉ

3. Eli Cohen የሚባለውን ሰላይ 'ዐረብ ቴክኖክራት" አስመስሎ በሶሪያ መከላከያ ሚኒስቴር ውስጥ አስርጎ በማስገባት ለብዙ ዓመት ማስሰለሉ ("የኛ ሰው በደማስቆ" የሚባለው ይህ ሰው ነው)።

4. አዶልፍ ኤክማን የሚባለውን የናዚ ባለስልጣን ከአርጀንቲና አፍኖ መውሰዱ

5. በኢራቅ እና በሶሪያ የኒውክለር ሃይል ማበልጸጊያ ማዕከል ላይ ጥቃት ለመፈጸም ያገለገሉ መረጃዎችን ማሰባሰቡ

6. ዶክተር ዋዲ ሀዳድ የሚባለውን ፍልስጥኤማዊ የPFLP መሪ በምሥራቅ በርሊን ውስጥ መርዝ በተቀባ ቼኮሌት መግደሉ
-------
Mossad ሲባል ከአሜሪካው CIA ወይንም ከእንግሊዙ MI6 ጋር ተመሳሳይ የሆነ ተቋም ነው። ይህ ተቋም በስራው ውጤታማ መሆኑ ይነገርለታል። ይሁንና እርሱ ከፈጸመው ተግባር በላይ ፕሮፓጋንዲስቶቹ የሚያወሩለት የፈጠራ ታሪክ ይበዛል። በፊልም፣ በልብ ወለድ ድርሰት፣ በቴአትር፣ በፕሬስ፣ በኤሌክትሮኒክ ሚዲያ ወዘተ የማይደፈርና የማይቻል ተቋም ተደርጎ ብዙ ወሬ ይወራለታል።
------
"Aman"

የእስራኤል ወታደራዊ ደህንነት ተቋም ነው። ይህ ተቋም ተጠሪነቱ ለእስራኤል መከላከያ ሚኒስቴር ነው። ከሶስቱ የደህንነት ተቋማት መካከል ትልቁ ድርጅት ይህኛው ነው። ዓላማው የእስራኤል ወታደራዊ ክፍሎች (አየር ኃይል፣ ባህር ሃይል፣ ምድር ሃይል ወዘተ) የሚፈልጉትን የወታደራዊ ደህንነት መረጃ ማቅረብ እና የእስራኤልን ድንበር ከጥቃት መጠበቅ ነው። Iron-Dome የሚባለው የእስራኤል የሚሳኤል መከላከያ አጥር በእርሱ ቁጥጥር ስር ነው ያለው። በሌላ በኩል አደገኛ የሚባሉ ፍልስጥኤማዊያንን ተዋጊ ቡድኖችን ወታደራዊ ኃይል ተጠቅሞ ያጠፋቸዋል።

የእስራኤል አየር ኃይል በሚሳኤል የገደላቸው የሐማስ መስራች ሼኽ አሕመድ ያሲን፣ አብዱል አዚዝ ራቲንሲ፣ የPFLP መሪ አቡ ዓሊ ሙስጠፋ ወዘተ... የመሳሰሉ ግድያዎች በAman በኩል በቀረበ መረጃ የተፈጸሙ ናቸው።
-----
Shin Bet

ብዙ ሰዎች የሚስቱት የስለላና የደህንነት ተቋም ይህ ነው። ይህ ተቋም የሀገር ውስጥ ደህንነት ሚኒስቴር ሊባል ይችላል። ዋና ስራው በእስራኤል፣ በጋዛ እና በዌስት ባንክ ውስጥ የሚኖረውን መላውን ሕዝብ መሰለል እና ለህልውናችን አደጋ ነው ባለው ማንኛውም ግለሰብ ላይ እርምጃ መውሰድ ነው። የሚወሰው እርምጃ ሞት ወይንም እስራት ሊሆን ይችላል።

የሆነው ሆኖ 95% የሚሆኑት "የሺን ቤት" ተጠቂዎች ፍልስጥኤማዊያን ናቸው። ሺን ቤት ከገደላቸው ፍልስጥኤማዊያን መካከል የሃማስ የቦምብ መሐንዲስ የሚባለው "ያሕያ አያሽ" ዋነኛው ነው። ይህ ድርጅት እጅግ ብዙ ሴሎች ያሉት ከመሆኑ የተነሳ በጥይት፣ በቦምብ እና በመርዝ ያጠፋቸው ፍልስጥኤማዊያን በጣም ብዙ ናቸው።

በሌላ በኩል የቀድሞው የእስራኤል ጠቅላይ ሚኒስትር ይስሐቅ ራቢንን ግድያ ያቀነባበረው Shin Bet መሆኑ ይነገራል። ስለሰላም የሚሰብኩ ተጽእኖ ፈጣሪ እና ለዘብተኛ እስራኤላዊ ፖለቲከኞች እና አክቲቪስቶች የሺን ቤት ዒላማ እንደሚሆኑ በሰፊው የሚታወቅ ጉዳይ ነው።
------
አፈንዲ ሙተቂ
ጥቅምት 3/2016
-----
የቴሌግራም ቻናሌ የሚከተለው ነው።
You may join my telegram channel here

https://t.me/afandishaHarar
-----
ተማም። እናመሰግናለን። Galatoomaa

2,971

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

27 Oct, 18:26

ጎሃ ምሥራቅ ባንድ ካጀባቸው ድንቅ ዜማዎች አንዱ
------
Almaz Tefera- The legend of Oromo Music
-----
Almaz was among the best known Oromo artists of her generation. Her music had a deep impact on the singing style of latter Oromo female singers that flourished in East Ethiopia.
Here she sings a song included in 1989s famous album she worked with Kadir Said, Halo Dawe and Adam Harun. The lyrics was written by Abdi Qophe. The music was by Goha Misraq Band. Enjoy It.
-----
#AfendiMuteki
#AlmazTefera
#OromoSongs
#OromoMusic

2,863

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

27 Oct, 13:56

በውስጥ መስመር የደረሰኝ መልዕክት
-----
=> እባካችሁ ያለንን በመርዳት የዚህን ህጻን ሕይወት እንታደግ።
=> ይህንን መልእክት ሼር በማድረግ እንተባበር።
-----

2,178

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

26 Oct, 16:35

ከ33 ዓመታት በኋላ ከታላቁ ሙዚቀኛ ሰለሞን አካሉ ጋር ተገናኘሁ!
------
በዚህ ግድግዳ ላይ የሀረርጌው የጎሃ ምሥራቅ ባንድ የቤዝ ጊታር ተጫዋች የነበረውን ስለሞን አካሉን በማስመልከት ብዙ ጽፌአለሁ። ነገር ግን ከ1983 ወዲህ በድምጽና በፎቶ እንጂ በአካል አግኝቼው አላውቅም ነበር።

ሰለሞንን ለመጨረሻ ጊዜ ያየሁት እርሱ ሙሉጌታ አባተ (ሊድ ጊታር) እና ጌታቸው ታደሰ (ኦርጋን) ያሉበት የሙዚቀኞች ቡድን በ1983 የተከበረውን የዒድ አልፈጥር በዓል በማስመልከት ሃሎ ዳዌ፣ አደም ሃሩን፣ ፈንዲሼ ሙሐመድ፣ ከዲር ሰዒድ እና መፍቱሓ አባስ ከሚባሉት ታዋቂ ድምጻዊያን ጋር በገለምሶ ከተማ ሁለገብ አዳራሽ ዝግጅታቸውን ባቀረቡበት ወቅት ነው። ከዚያ ወዲህ ሙሉጌታ አባተን (Roobaa Dhaabaa) እንጂ ሌሎቹን ሙዚቀኞች አይቼ አላውቅም።
------
በዚህ ጊዜ ከስድስቱ የጎሃ ምሥራቅ ባንድ የሙዚቃ መሣሪያ ተጫዋቾች መካከል በሕይወት ያለው ሰለሞን አካሉ ብቻ ነው። እኔም በዛሬዋ ዕለት በቤዝ ጊታር አጨዋወቱ ሳደንቀው የቆየሁትን ታላቅ ሙዚቀኛ አግኝቼዋለሁ። በዚህም እጅግ በጣም ደስ ብሎኛል። አጃዒባ ረቢቲ አቦ!!

2,346

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

26 Oct, 12:51

አዎን!
-----
ዛሬ የተገናኘሁት እጅግ ውብ የሆኑ የቤት ማሳመሪያዎችን በመሥራት ከምትታወቀው ወጣቷ አርክቴክት ሌንሳ ሙላቱ ( Lensa Mulatu ) ጋር ነው። ሌንሳ ውብ የሆነ ማኪያቶ ከመጋበዝ አልፋ ከሠራቻቸው አስገራሚ interior decors መካከል ሁለቱን ሸልማኛለች። በዚህም በጣም ደስ ተሰኝቻለሁ። ይህንን የመሰለ ሽልማት ከመንግሥት እንኳ አልተሸለምኩም (እውነቴን ነው!! አንድ ነጠላ ዜማ ያወጣ አርቲስት ሚሊዮን ብሮችን እየተሸለመ እኛ የጻፍናቸው የኢትኖግራፊ ስራዎች የመንግሥትን ትኩረት አለመሳባቸው ያነጋግራል)።
-----
ከዚህ በፊት የሌንሳን ሥራዎች አስተዋውቄአችሁ ነበር። ይህቺ አስገራሚ የፈጠራ ባለቤት የሠራቻቸውን ሥራዎች ማየት የምትፈልጉ ሰዎች የሚከተለውን ሊንክ በመክፈት የቴሌግራም ቻነሏን መቀላቀል ትችላላችሁ።
https://t.me/arbainteriors
----
በትዕዛዝ እንዲሠራላችሁ የምትፈልጉ ሰዎች ደግሞ በስልክ ቁጥር 0913217717 አናግሯት።
ተማም!

2,290

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

25 Oct, 20:29

ሐጂ ቱሬ እና ሐጂ ኦግሰዴ- ሁለቱ የምሥራቅ ፈርጦች
-----
በቢዝነስ እንቅስቃሴአቸው እና በበጎ አድራጎት ተግባሮቻቸው በስፋት የሚታወቁት እና የምሥራቅ ኢትዮጵያ ፈርጦች የነበሩት "ሐጂ ሙሐመድ ቱሬ" እና "ሐጂ ሙሐመድ ዐብዱላሂ ኦግሰዴ' እነዚህ ነበሩ።
------
አላህ ሐጂ ቱሬ፣ ሐጂ ኦግሰዴ እና ሌሎች ሷሊሕ ባሮቹ የሰሯቸውን መልካም ተግባራት በብዙ ሺህ እጥፍ አባዝቶላቸው በጀንነት ውስጥ ከፍተኛውን ደረጃ ይስጣቸው። እኛንም ከምቀኝነትና ከስግብግብነት አጥርቶን ለህዝብና ለሀገር የሚጠቅም በጎ ስራ ከሚሰሩት ያድርገን። አሚን! አሚን! አሚን!

2,340

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

25 Oct, 19:07

ሀሩን አል-ረሺድ እና ጅሉ ሰውዬ
-----
አፈንዲ ሙተቂ
------
በባግዳድ ከነገሱት የአባሲድ ኸሊፋዎች መካከል ስሙ በጣም የገነነው ሃሩን አል-ረሺድ ነው። በሃሩን ዙሪያ ብዙ ጣፋጭ ታሪኮች ይነገራሉ። ቀጣዩን ታሪክ የነገረን ዛሬ በሕይወት የሌለው "ዐብዱልዋሲ ረሺድ ጉቱ" የተባለ ሲኒየር የዩኒቨርሲቲ ጓደኛችን ነው (አላህ ይርሓምሁ)።
----
ከዕለታት አንድ ቀን አንዱ በደዊ (የበረሃ ሰው) ወደ ኸሊፋው ሃሩን አል-ረሺድ የዙፋን ችሎት ገባና "አንተ ኸሊፋው፣ ትምህርት የሚሉት ነገር ምንድነው?" በማለት ጠየቀ። ኸሊፋው በእንግዳው አኳኋን ተገርሞ "በእውነት ስለትምህርት አታውቅምን?" በማለት ጥያቄውን በጥያቄ መለሰለት። ሰውዬውም "እውነቴን ነው። ትምህርት ሲሉ እሰማለሁ እንጂ ስለርሱ የማውቀው ነገር የለም" አለ። በዚህን ጊዜም ኸሊፋው ፈገግ ብሎ "እንደዚያ ከሆነ ጅል ነህ ማለት ነው። እንዳንተ ያለ ጅል በህይወቴ አጋጥሞኝ አያውቅም። ስለዚህ ይህንን ዱላ ልስጥህ። ካንተ የበለጠ ጅል ሲያጋጥምህ ትሰጠዋለህ። ጅሉን ሰውዬ በምትፈልግበት ጊዜ ለመጓጓዣና ለስንቅ የሚረዳህ ገንዘብ በዚህ ከረጢት ውስጥ አለለህ" በማለትና አንድ አነስተኛ ከዘራ እና ሰባት መቶ የወርቅ ዲናር ያለበት የገንዘብ ከረጢት ሰጠው።

ጅሉ ሰውዬ ከርሱ የባሰውን ጅል ፍለጋ ጀመረ። በጝዳድን አዳረሰ። ወደ ፋርስ ደረሰ። ጠብሪዝ፣ ናሽቡር፣ ቡኻራ፣ ሰመርቀንድ፣ ደማስቆ እና ሌሎች ከተሞችንም አየ። ነገር ግን ማንም ሰው ጅል አልመስልህ አለው። በመሆኑም "ኸሊፋው ጉድ ሰርቶኛል ማለት ነው፤ አንድም ጅል የሚመስል ሰው የለም። በዚህ ዓይነት ጅልነት የሚባለው ነገር ራሱ መኖሩ ያጠራጥራል" በማለት ማሰላሰል ጀመረ።

ጅሉ ሰውዬ በዚህ ስሜት ውስጥ እያለ በደማስቆ ከተማ ከተዋወቀው አንድ ግለሰብ ቤት ይሄዳል። ይህኛው ሰውዬም "አንድ የታመመ ጓደኛ አለኝ እስቲ አብረን እንጠይቀው" በማለት ወደ ጓደኛው ቤት ይወስደዋል። ከተባለው ቤት ሲደርሱ የቤቱ ባለቤት በህመም ድክም ብሎ ሲያለቅስ ያገኙታል። በዚህን ጊዜም ጅሉ ሰውዬ "ለምን ታለቅሳለህ?" በማለት ጠየቀው።

"መሞቻዬ የደረሰ ስለመሰለኝ ነው" አለ የቤቱ ባለቤት።
"ብትሞትስ ታለቅሳለህ እንዴ?"
"እንዴት አላለቅስም? ዳግመኛ ወደዚህች ምድር አልመለስም እኮ!"
"ወደዚህች ምድር አልመለስም? ታዲያ ስንቅ ይዘሃል?"
"አይ አልያዝኩም"
"ምንም አልያዝክም?"
"አልያዝኩም ስልህ!"

" ጉድ በል! እኔ መመለስ ከሚቻልበት ሀገር የመጣሁት እንግዳ ስንቅ ይዣለሁ። አንተ ግን መመለስ ወደማይቻልበት ሀገር እየሄድክ ስንቅህን አልያዝክም። ኸሊፋው እንድፈልገው ያዘዘኝ ጅል አንተ ነህ ማለት ነው። ስለዚህ ይህንን ዱላ ያዝ፤ ከኸሊፋ ሃሩን አል-ረሺድ የተላከልህ ማስታወሻ ነው" በማለት ዱላውን አስረከበው።
------
አፈንዲ ሙተቂ
ጥቅምት 15/2017
-----
በፎቶው ላይ የምትታየው የኸሊፋ ሃሩን መቀመጫ የነበረችው የባግዳድ ከተማ ናት።

2,305

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

24 Oct, 19:07

ኢትዮጵያ እና ኤርትራ
-----
እነዚህ ሁለቱ እህትማማች ሀገሮች ናቸው። በሁለቱ ሀገሮች መካከል ተፈጥሮ የነበረው ጦርነት በሰላም መወገዱ ብዙዎችን ነው ያስደሰተው። ለኢትዮጵያ ጠቅላይ ሚኒስትር የኖቤል ሽልማት ያስገኘውም እርሱ ነው።

የሁለቱ ሀገሮችን መንግሥታት እህትማማችነታቸውን በተግባር ለማሳየት ብዙ ይቀራቸዋል። በንግድ፣ በኢንዱስትሪ፣ በትራንስፖርት፣ በመገናኛ፣ በቱሪዝም፣ በኤነርጂ፣ በማዕድን ልማት፣ በአካባቢ ጥበቃ፣ በትምህርት፣ በፋይናንስ፣ በእርሻ፣ በደህንነት፣ በአደጋ መከላከል፣ በመዝናኛ እና በሌሎችም ዘርፎች ተግባብተው በመልካም ጉርብትና እና በጋራ ተጠቃሚነት የሚሰሩበት ከፍተኛ ዕድል አላቸው። ይህንንም ለመተግበር የሁለቱ ሀገሮች መንግሥታት ከምሁራን፣ ከዲፕሎማቶች፣ ከዓለም አቀፍ አማካሪዎች፣ ከጂኦፖለቲካ ሊቃውንት እና ከልማት አጋሮች የተውጣጣ የጋራ ግብረ ኃይል አቋቁመው ወደ ሥራ መግባት ይጠበቅባቸዋል።
------
ኤርትራ እና ኢትዮጵያ በተመሳሳይ የጂኦግራፊ ቀጣና የሚገኙ ሉዓላዊ ሀገሮች ናቸው። ሉዓላዊነታቸው እና ድንበሮቻቸው በአፍሪቃ ህብረት፣ በተባበሩት መንግሥታት እና በሁሉም የዓለም ሀገራት እውቅና የተሰጠው ነው። ሀገራቱ በጋራ የሚሰሩባቸውን ዘርፎች አጥንተው በጋራ ከሚያድጉበትን ስትራቴጂ ሲቀይሱ አንደኛው የሌላኛውን ሉዓላዊነት እና ነፃነት ማክበር ግድ ይላል። ዓለም አቀፍ እና አህጉር አቀፍ ህጎችን የሚጻረሩ እሳቤዎች ከሁለቱም በኩል መጥፋት አለባቸው። አንዱ የሌላኛውን ድንበርና ነፃነት የማያከብር ከሆነ ሁላችንም የምንጠላው የጦርነት ዘመን በድጋሚ መምጣቱ አይቀሬ ነው። የጦርነት ትርፍ ደግሞ እልቂት እና ውድመት ብቻ ነው። በመሆኑም ከእርሱ በብዙ ሺህ እርምጃ መራቅ ያስፈልጋል። የጋዛውን እልቂት በቴሌቪዥን እያየን ሌላ ጋዛ በአፍሪቃ ቀንድ እንዲፈጠርብን አንሻም!!
-----
ኢትዮጵያ እና ኤርትራ እህትማማች ሀገሮች ናቸው!!

2,417

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

23 Oct, 20:08

ሲድኒ ሼልደንን በጨረፍታ
----
አፈንዲ ሙተቂ
----
እነሆ ብዙ ድርሰቶቹ በአማርኛ ቋንቋ የተተረጎሙለትን ደራሲ በትንሹ ልናወሳው ነው።

=> ሲድኒ ሼልደን ይባላል። በቺካጎ ከተማ በ1917 ተወልዶ በ2007 አርፏል።

=> ብዙዎቻችን ሲድኒን የምናውቀው በረጅም ልብ-ወለድ ድርሰቶቹ ነው። ይሁንና ሲድኒ ረጅም የልብ ወለድ ድርሰቶችን መጻፍ የጀመረው ዕድሜው ሀምሳ ዓመት ከሆነ በኋላ ነው።

=> ሰውዬው ፈርጀ-ብዙ የጥበብ ገበሬ ነው። ሲድኒ በጅምሩ ላይ የፊልም ድርሰት አራሚ ሆኖ ነው የጥበብ ጉዞውን የጀመረው። የሆሊውድ ዳይሬክተሮች የፊልም ስክሪፕቱን አንቀበል ሲሉት ግን ወደ ኒው-ዮርክ ከተማ በመሄድ ጸሐፌ ተውኔት ሆኗል።

=> ሲድኒ ሼልደን የጻፋቸው ተውኔቶች በብሮድዌይ ቴአትሮች ከፍተኛ ዝና ነበር ያገናጸፉት። አንደኛው ቴአትሩ ለTony Award አሳጭቶታል። በተውኔት ጸሐፊነት የተጎናጸፈውን ስኬት በሆሊውድ ፊልሞች ላይ ለመድገም ሲል በ1940 እንደገና ወደ ሎስ አንጀለስ ተመልሷል።

=> የመጀመሪያ የፊልም ስክሪፕቱን (screenplay) የጻፈው በ1941 ሲሆን ይህም "Mr. District Attorney in the Carter Case" በሚል ርእስ የነበረው ፊልም የተሰራበት ነው።

= ሲድኒ በጣም የታወቀበትን ስክሪፕት የጻፈው በ1947 ነው። ይህ ስክሪፕት "The Bachelor and the Bobby-Soxer" ለተሰኘ ፊልም የተደረሰ ነው። በዚህ የፊልም ስክሪፕት አማካኝነት ሲድኒ ሼልደን የኦስካር ሽልማትን Best Original Screenplay በሚባለው ዘርፍ አሸንፏል። ሰውዬው በሆሊውድ ቆይታው በድምሩ የ22 ፊልሞችን ስክሪፕት (Screenplay) ጽፏል።

=> ሲድኒ ከሆሊውድ ፊልሞች በተጨማሪ በቴሌቪዥን የሚቀርቡ የብዙ ተከታታይ ፊልሞችን ስክሪፕት ጽፏል። ከእነዚህ ተከታታይ ፊልሞች መካከል Hart to Hart የተሰኘው በጣም ተወዳጅ ነው።
------
ከዚህ ሁሉ በኋላ ነበር የልብ-ወለድ ድርሰት ጸሐፊው ሲድኒ ሼልደን የተከሰተው።

=> የመጀመሪያ ድርሰቱ የታተመው በ1969 ሲሆን ይህ መጽሐፍ "The Naked Face" የሚል ርእስ አለው።

=> ከ1969-2007 ባሉት ዓመታት ስኬታማ እና ተወዳጅ መጻሕፍትን ጽፏል። ከእነርሱም መካከል ብዙዎቹ በኒውዮርክ ታይምስ ጋዜጣ "Best Seller" ሊስት ውስጥ የገቡ ናቸው።

=> የሲድኒ መጽሐፎች በአብዛኛው በሁለት ዘውግ የተጻፉ ናቸው። እነርሱም በእንግሊዝኛው አጠራር Thriller እና Crime Mystery ይባላሉ። በመጽሐፎቹ ውስጥ ዋና ገጸ-ባሕሪ ሆነው ከሚቀረጹት መካከል ደግሞ ብዙዎቹ ሴቶች ናቸው። በዚህም የተነሳ ሴቶች በጣም ይወዱታል።

= የሲድኒ ሼልደን መጻሕፍት በሃምሳ አንድ ቋንቋዎች ተተርጉመዋል። በአማርኛ ቋንቋም ብዙ ድርሰቶች የተተረጎሙለት የውጪ ደራሲ እርሱ ነው።

=> ሲድኒ ብዙ መጻሐፎች ከተሸጡላቸው ደራሲዎችም አንዱ ነው። የእርሱ መጻሕፍት (በሌላ ቋንቋ የተተረጎሙትን ጨምሮ) 500 ሚሊዮን ኮፒ ያህል ተሽጠዋል። ይህም ሲድኒን መጽሐፎቻቸው በብዙ ኮፒዎች ከተሸጡላቸው ደራሲዎች መካከል በስምንተኛ ደረጃ ላይ አስቀምጦታል።
-------
= ሲድኒ ሼልደን ከጻፋቸው የረጅም ልብ-ወለድ መጻሕፍት መካከል ከፊሉ እንደሚከተለው ተዘርዝረዋል።

The Naked Face (1970)
A Stranger in the Mirror (1976)
Bloodline (1977)
Rage of Angels (1980)
Master of the Game (1982)
If Tomorrow Comes (1985)
Windmills of the Gods (1987)
The Sands of Time (1988)
The Doomsday Conspiracy (1991)
The Stars Shine Down (1992)
Nothing Lasts Forever (1994)
Morning, Noon, and Night (1995)
The Best Laid Plans (1997)
Tell Me Your Dreams (1998)
The Sky Is Falling (2001)
Are You Afraid of the Dark? (2004)
Mistress of the Game (2009 )
After the Darkness (2010)
------
ዛሬም ጥያቄ አለኝ።

በአማርኛ ቋንቋ የተተረጎመው የመጀመሪያው የሲድኒ ሼልደን መጽሐፍ "አስኳል" (Master of the Game) ይመስለኛል። እስቲ በአማርኛ ከተተረጎሙት የሲድኒ መጻሕፍት መካከል የምታስታውሷቸውን ንገሩን።
------
ለቢሮ አገልግሎት ብቻ!

ጸሐፊ አፈንዲ ሙተቂ
የተጻፈበት ዕለት ሀምሌ 30/2014
©Afendi Muteki, August 6/2014
------
የሶሻል ሚዲያ አድራሻዎቼ የሚከተሉት ናቸው።

=> የፌስቡክ ፔጅ (My New Facebook Page)

https://www.facebook.com/AfendiEthno2018

=> የቴሌግራም ቻነል (My Telegram Channel)

https://t.me/afandishaHarar
----
Galatoomaa! እናመሰግናለን። Thank you! የቕንለይ!

2,667

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

23 Oct, 17:44

ነፃነት ተፈራ በኦሮሚያ
-------
ባለፈው ዓመት ነው። ነፂ እኔን ለመዘየር ስትል "መኪያ" ከምትባለው ጓደኛዋ ጋር ተዘጋጀች። ከዚያም መኪናዋን ቀስቅሳ በከፍተኛ ፍጥነት ወደ ምሥራቅ ተንቀሳቀሰች። ይሁንና አዳማ ስትደርስ ፍጥነቷ ያልተመቸው አንድ ትራፊክ ፖሊስ አስቆማት። የክስ ቻርጁን ከመጻፉ በፊት በኦሮምኛ አንዳንድ ጥያቄዎችን ጠየቃት (እኛ እዚህ የጻፍንላችሁ ትርጉሙን ነው። የነፃነት መልሶች ግን አልተተረጎሙም)።

ፖሊስ: "እህት! ስምሽን ማን እንበል?"

ነፃነት: "ኪያ"

ፖሊስ: "ከማን ጋር ነው የመጣሽው?"

ነፃነት: አዴ መኪያ

ፖሊስ: "በዚህ ፍጥነት ማሽከርከር ትልቅ ጥፋት መሆኑን አታውቂም?"

ነፃነት: "ኤዬ! በዲ ኪያ"

ፖሊስ: "እሺ! ወዴት እየሄድሽ ነው?"

ነፃነት: "ባዲያ"

ፖሊስ: (በመገረም) "ባዲያ? እዚያ ማን ጋ ነው የምትሄጂው ደግሞ?

ነፃነት: "አፈንዲ ሙተቂ አባቢያ"

ፖሊስ: (ለካስ ፖሊሱ ያውቀኛል) አፈንዲ ሙተቂ ምን ይሆንሻል?

ነፃነት: "ሉቡ ኪያ"

ፖሊስ: (ፖሊሱ በጣም ሳቀ!) "በይ ጉዞሽን ቀጥይ! መንገዱን ጨርቅ ያድርግልሽ! ታዲያ በዝግታ ንጂ።"

ነፃነት: "ገለቶማ ጎፍታ ኪያ!"

መኪያ: (በጣም ተገርማ) "ኦሮምኛውን የት ነው እንደዚህ ያጠናሽው?"

ነፃነት: "ኢትዮጵያ ቢያ ኪያ"
------
ጥቅምት 26/2022
-----
Afendi Muteki
November 5/2022

2,846

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

23 Oct, 16:53

ኢዮብ ምህረተአብ በማረፉ አዝነናል።
-----
ከኢዮብ ጋር በፌስቡክ የተዋወቅነው በ2005 መጨረሻ ላይ ነው። ለትውውቃችን ምክንያት የሆነው የቀድሞው ጥብቅ ወዳጄ Yona Bir ነው። ይህ ወጣት ለዓመታት በቀደዳዎቹ የፌስቡክን ማኅበረሰብ በነፃ ሲያዝናና እና ሲያስፈነድቅ ሰንብቷል። በዛሬው ዕለት ማረፉን ስሰማ በጣም አዝኛለሁ።
-------
Rest in Peace my brother..
Condolences to his family, his friends and his loved ones.

2,466

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

23 Oct, 13:03

በዛሬው ዕለት
----
Yes! የፌስቡክ ንግሥተ-ነገሥታት ከሆነችው ነፃነት ተፈራ ( Netsanet Tefera ) ጋር ተገናኝተናል።
----
Today I met the Empress of Facebook Netsanet Tefera. I am the luckiest person to meet her.

2,787

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

23 Oct, 00:50

🎥 “Globally, Israel is isolated. On the world stage, it has become a pariah state, and that wouldn’t have happened without our movement,” said Chris Nineham, vice chair of the UK's Stop the War coalition, during a protest for Palestine in London on Saturday.

"We are redoubling our efforts and escalating our movement," he continued, addressing a crowd of over 30,000 protesters gathered in Trafalgar Square, in the heart of the UK’s capital.

1,987

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

22 Oct, 20:51

ሙላቱ አስታጥቄ- ኢትኖግራፈሩ ሙዚቀኛ
-------
አፈንዲ ሙተቂ
------
አዎን! ይህ አንጋፋው ሙዚቀኛ ሙላቱ አስታጥቄ ነው። የኢትዮጵያን ብሄሮችና ብሄረሰቦችን ሙዚቃ የእርሱን ያህል ያጠና ሰው የለም። በእያንዳንዱ ክልል እየዞረ የየብሄረሰቡን ሙዚቃ ስልት፣ ግጥም፣ ዜማ፣ ዳንስ፣ ቅኝት፣ ምት፣ ቅላፄ፣ እና የሙዚቃ መሳሪያዎች አጠቃቀም በማጥናት በዓለም ዙሪያ እንዲታወቁ በማድረግ ረገድ ማንም አይደርስበትም። እንደዚሁም ደግሞ በብዙዎች ዘንድ የተወደዱና በባህላዊ የሙዚቃ መሳሪያዎች ብቻ የተቀነባበሩ ሙዚቃዎችን አዘጋጅቷል።

ለምሳሌ ያህል

# የድሮው የኢቲቪ የህብረ-ትርኢት ፕሮግራም የመግቢያ ሙዚቃ በእርሱ ነው የተቀናበረው።

# የVOA የኦሮምኛ ፕሮግራም እስከ አሁን ድረስ የሚጠቀምበት የመግቢያ ሙዚቃ በጋሽ ሙላቱ አስታጥቄ ነው የተቀናበረው።

# የኢትዮጵያ አየር መንገድ በበረራ ወቅት አገልግሎቶቹንና የጉዞ ፕሮግራሞቹን ለደንበኞቹ የሚያስተዋውቅበት የአጀብ ሙዚቃ (instrumental music) የተጠናቀረው በሙላቱ አስታጥቄ ነው።

# ሌላም ብዙ ምሳሌ አለን።
---
ታዲያ ከእኛ በላይ የሙዚቃ ስራውን በደንብ የሚያቁት ፈረንጆች ናቸው። ፈረንጆቹ የክብር ዶክትሬት ዲግሪና ሌሎች ሽልማቶችን ከሰጡት ሰንበትበት ብለዋል። በሀገራችን የጅማ ዩኒቨርሲቲ የክብር ዶክትሬት ዲግሪ ቢሰጠውም ከሰራው ስራ አንጻር በቂ አይመስለንም። በመሆኑም ጋሽ ሙላቱ ብዙ ስራዎችን የሰራበት የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ለስራዎቹ የሚገባውን ክብርና እውቅና መስጠት አለበት እንላለን።
-------
አፈንዲ ሙተቂ
የካቲት 5/2014

1,756

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

22 Oct, 19:56

“ጌይ ፌቀር”፣ አሚና ሻሚ እና የዓሊ ቢራ “ዪደንቃል”
------
ጸሐፊ፡ አፈንዲ ሙተቂ
----
የሀረር ከተማ በትክክለኛው የሀረሪ አጠራር “ሀረር ጌይ” ትባላለች፡፡ ይሁንና ሀረሪዎች በዚህ ዘመን ከተማቸውን በአጭሩ “ጌይ” እያሉ ነው የሚጠሩት፡፡ “ጌይ” የሚለው ቃል በቋንቋ ደረጃ ሲታይ “ከተማዋ” ማለት ቢሆንም “ሀረር” እንደማለትም ይሆናል፡፡ ይህቺ ከተማ በዘመናችን የብዙ ህዝቦች መኖሪያ ናት፡፡ በጥንታዊነቱ ከርሷ ጋር የተቆራኘው ህዝብ ግን የሀረሪ ብሄረሰብ ነው፡፡ በመሆኑም ሀረሪዎች የማንነት መገለጫ ምልክቶቻቸውን በሙሉ ከርሷ ጋር በማያያዝ ነው የሚጠሩት፡፡ ለምሳሌ አንድ የሀረሪ ተወላጅ በቋንቋው ተናጋሪዎች አጠራር “ጌይ ኡሱ” ይባላል፡፡ “የከተማዋ ሰው” እንደማለት ነው፡፡ የሀረሪ ባህልም “ጌይ አዳ” (የከተማዋ ባህል) እየተባለ ነው የሚጠራው፡፡ የሀረሪ ቋንቋም “ጌይ ሲናን” (የከተማዋ ቋንቋ) በመባል ይታወቃል፡፡ በዚህ ጽሑፍ በአጭሩ የምንቃኘው ግን “ጌይ ፌቀር”ን ነው፡፡ “የሀረሪ ሙዚቃ” ማለት ነው፡፡
*
“ጌይ ፌቀር” ( የሀረሪ ሙዚቃ) ከሌሎች የሀገራችን ብሄረሰቦች ሙዚቃ የሚለይበት ትልቅ ጠባይ አለው፡፡ ይህም ሰባት የፒያኖ ቁልፎችን በሚጠቀመው የዲያቶኒክ መደብ (diatonic scale) ላይ የተመሰረተ መሆኑ ነው፡፡ በሌሎች የሀገራችን ቋንቋዎች (አማርኛ፣ ኦሮምኛ፣ ትግርኛ፣ ጉራጊኛ፣ ስልጢኛ ወዘተ) የሚዜሙ ሙዚቃዎች ግን አምስት ቁልፎችን ብቻ በሚጠቀመው የ“ፔንታቶኒክ” መደብ ላይ የተመሰረቱ ናቸው፡፡ በመሆኑም የሀረሪ ዘፈኖችን “ባቲ”፣ “ትዝታ”፣ “አንቺ ሆዬ” እና አምባሳል በተሰኙት ታዋቂ ቅኝቶች መመዘን አይቻልም፡፡

የሀረሪ ሙዚቃ ብዙ ስልቶች አሉት፡፡ ከነርሱ መካከል “ጃሊዬ” የሚባለው ስልት በጥንታዊነቱ ተጠቃሽ ናቸው፡፡ በዚህ ስልት የተቀመሩ ዜማዎች በአንድ ዘፋኝ መሪነት በቡድን ይዘፈናሉ (መሪው “መምሰስ” ይባላል፤ ተቀባዮቹ ደግሞ “መልሐድ” ይባላሉ)፡፡ ከዘመናዊ ስልቶች መካከል በጣም ታዋቂው “መስኖይ” ይባላል፡፡
*
የሀረሪ ባህላዊ ዘፈኖች በ“ከረቡ” (ከበሮ) እና በደፍ (በአንድ እጅ የሚመታ ትንሽዬ ታንቡር) ብቻ ነው የሚቀናበሩት፡፡ ይሁንና ሀረሪዎች ከተሜ እንደመሆናቸው መጠን በዘመናዊ የሙዚቃ መሳሪያዎች እየተጠቀሙ መዝፈኑንም ከለመዱት ረጅም ዘመን ሆኖአቸዋል፡፡ የሀረሪ ባህልና ታሪክ አዋቂ የሆኑት አቶ አብዱሰመድ ኢድሪስ እንዳጫወቱኝ ከሆነ የሀረሪ ሙዚቃ ለመጀመሪያ ጊዜ በሸክላ የተቀረጸው በኢጣሊያ ወረራ ዘመን ነው፡፡ ኢጣሊያኖች ከወጡ በኋላ ደግሞ በሀርሞኒካና በአኮርዲዮን በመጠቀም ሙዚቃን የሚጫወቱ አርቲስቶች እንደ አሸን ፈልተዋል፡፡ በተለይም ከ1940ዎቹ እስከ 1960ዎቹ በነበረው ዘመን መቀመጫቸውን በሀረርና በድሬዳዋ ከተሞች ያደረጉ በርካታ የሙዚቃ ቡድኖች (በሀረሪዎች አጠራር “ፌቀር ሙጋድ”) ተቋቁመዋል፡፡ ከነዚያ ቡድኖች መካከል በጣም ዝነኛ ሆኖ የወጣው “ኮታን ኮት” የሚባለው ቡድን ነው፡፡ በዚህ ቡድን ስር የታቀፉት አርቲስቶች ከሀረሪ ቋንቋ በተጨማሪ በአማርኛ፣ በኦሮምኛና በሶማሊኛ ቋንቋዎች የተደረሱ ሙዚቃዎችን አበርክተዋል፡፡

በዚያ ዘመን በነጠላ ይዘፍኑ ከነበሩት አርቲስቶች መካከል በከፍተኛ ደረጃ ለመታወቅ የበቃችው ግን በፎቶግራፉ ላይ የምትመለከቷት “አሚና አሕመድ ሻሚ” ናት (ሀረሪዎች “ሻሚቱ” እያሉ ይጠሯታል)፡፡ አሚና በድምጽ ከመዝፈን በተጨማሪ ልዩ ልዩ የሙዚቃ መሳሪያዎችን ትጫወታለች፡፡ ይሁንና አሚና ከልጅነቷ ጀምሮ ዐይነ-ስውር ሆና ነው የኖረችው፡፡ በመሆኑም በርካቶች ሻሚቱን በድምጿ ከታዋቂ ግብጻዊት ዘፋኝ “ኡሙ-ኩልሡም” ጋር ያመሳስሏታል፡፡ በዐይነ ስውርነቷ ደግሞ ከሱዳኗ ሐናን አል-ኒል ጋር ያወዳድሯታል (“ሐናን” ዐይነስውር ናት)፡፡ “አሚና ሻሚቱ” የታዋቂው የሀረሪ ምሁር የአሕመድ ሻሚ ልጅ ስትሆን ሙዚቃውን አጠናክራ ልትገፋበት የቻለችውም አባቷ ያልተቆጠበ ድጋፍ ያደርግላት ስለነበረ ነው፡፡
*
ስለሀረሪ ሙዚቃ ይህንን ብለናችኋል፡፡ ለማሳረጊያው እጅግ ታዋቂ የሆነውን የሀረሪ ዘፈን ግጥም እንጋብዛችሁ፡፡

የዘፈኑ መጠሪያ “ዪደንቃል” ነው፡፡ ደራሲው በክሪ ዱላሉ ይባላል፡፡ በክሪ ይህንን ድርሰት የጻፈው በ1960ዎቹ ነው፡፡ የርሱ ግጥም በዘፈን ተቀናብሮ በብዙዎች ዘንድ ሊሰማ የቻለው ግን ዓሊ ቢራ በ1974 ከአይቤክስ ባንድ ጋር በመሆን በካሴት ካሳተመው በኋላ ነው፡፡ እነሆ የ“ዪይደንቃል”ን ሙሉ ግጥም ከዚህ በታች አስፍረነዋል፡፡
--------------------
(አዝማች)
ሓኪም ዘሞሴው መላያ
ኤላ ኢሽቂሌ ሚሳያ
ከምዞ ዘሞሴው መፎያ
ኢሽቂ መረሬኝ ኪላያ
ዪደንቃል።
የዲንቃል።
--------------------
ዳኢም ሌይሊዋ ላኡ የዋለል
ኢሽቂ ኢሳትቤ ዪዘርፊን ዪማግዳል። (2)
ኢሽቂ ወቅቲ የላየል ኡሱልሌ
ዚኸሼው ሰዓ ዪዲጃል ዪዳርሌ። (2)
ከምዞም ጤሜው ፈለክዞቤ ሲብሪው
ማንተማጄው ሙሩር ዚታ ኒብሪው። (2)
ማን የፋጭለ ኢሽቂሌ ደውዋዞ
ዜይ ሲመእ ኩት ኡዙን ዚና ወርዞ። (2)
ማንተዜዴሽ ኩዴይ ኣን ዘላቅኾ
ዘልሰመእኾው ኢኔቤም ዘሪእኾ። (2)
--------------------------
ዶክቶር ዘሞሴው መላያ
ኤላ ኢሽቂሌ ሚሳያ
ከምዞ ዘሞሴው መፎያ
ኢሽቂ መረሬኝ ኪላያ
ዪደንቃል
የዲንቃል።
-----------------------
አፈንዲ ሙተቂ
ሀረር- ምስራቅ ኢትዮጵያ
ጥቅምት 1/2007
----

1,612

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

22 Oct, 18:16

የትናንቱ የሸማ ተራ ትራጄዲ
-------
=> የትናንቱ ቃጠሎ ከዚህ በፊት በአዲስ አበባ ከተማ ታይቶ የማይታወቅ እንደሆነ የአካባቢው ሕዝብ ይናገራል። አንዳንድ ወንድሞቼ እንደነገሩኝ ከሆነ በእሳቱ የተቃጠለው ጥሬ ብር ብቻ በ100 ሚሊዮን ብር የሚገመት ነው።

=> መንግሥትና ሕዝብ ንብረታቸው የወደመባቸውን ዜጎች ለማቋቋም መረባረብ ይጠበቅባቸዋል።

=> የቃጠሎው አነሳስና ቃጠሎውን ለማጥፋት የመጣው የእሳት አደጋ ግብረ-ኃይል ሚና አነጋጋሪ መሆኑን ሕዝቡ ይገልጻል። ግብረ-ኃይሉ ወደ አካባቢው ደርሶ "መግቢያ መንገድ የለም" በሚል ምክንያት ለረጅም ጊዜ እንዝህላል ሆኖ መቆየቱ እየተነገረ ነው። ስለዚህ መንግሥት ኮሚቴ መስርቶ ነገሩን ማጣራትና ተገቢውን የእርምት እርምጃ መውሰድ አለበት።

=> ቃጠሎው እየተጧጧፈ፣ የወገኖቻችን ንብረት እየወደመ፣ እና ወደ አካባቢው የደረሱ በርካታ ወንድሞቻችን እሳቱን ለማጥፋት በሚረባረቡበት ሁኔታ ሁኔታ ውስጥ አንዳንድ ከይሲ ግለሰቦች ብዙ ንብረቶችንና ጥሬ ገንዘብ ጭምር እየዘረፉ መውሰዳቸው በጣም አሳፋሪ ነው። መንግሥት እነዚህን ዘራፊዎች እየለቀመ ማሰሩ ትክክለኛ እርምጃ ነው።
-------
በቃጠሎው ለዓመታት ጥረው ግረው ያፈሩት ጥሪት ለወደባቸው ወገኖቻችን እጅግ በጣም አዝነናል። አላህ በራሕመቱ እንዲያያቸውና ካጡት በላይ ጨማምሮ እንዲሰጣቸው እንጸልያለን። እስከ እኩለ ሌሊት ድረስ እሳቱን ለማጥፋት ሲረባረቡ እና ወገኖቻቸውን ሲያጽናኑ ላደሩት ወንድሞቻችንም አድናቆት እና ምስጋናችንን እንገልጻለን።

1,956

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

21 Oct, 19:53

(ከላይ ከቀረበው ጽሑፍ የቀጠለ)

ከሞት ሊያስነሳው ወሰነ፡፡ እናም "The Adventure of the Empty House" የሚል ርዕስ የሰጠውን ልብ ወለድ ጻፈና ዝነኛውን ገጸ-ባህሪ እንደገና ከሞት ቀሰቀሰው፡፡ አንባቢዎቹም ሼርሎክ ሆምዝ አለመሞቱን ሲረዱ በደስታ ፈነደቁ፡፡

ታዲያ ኮናን ዶይል ሼርሎክ ሆምዝን የቀሰቀሰው እንዴት መሰላችሁ?….. ጓደኛው ዶ/ር ዋትሰን ቢሮው ውስጥ ሆኖ ሲተክዝ ቆፍጣናው ሼርሎክ ሆምዝ በድንገት ወደ ቢሮው ይገባል፡፡ ዋትሰን ዐይኑን ማመን አቃተው፡፡ ካለበት በደስታ ተነስቶ አቀፈው፡፡ ከናፍቆት ሰላምታ በኋላ ዋትሰን “ሞተሃል ተብሎ አልነበረም እንዴ?…” ይለዋል፡፡ ሼርሎክ ሆምዝም “ሆን ብዬ ያስወራሁት ወሬ ነው፡፡ በጋዜጣም ማስታወቂያ እንዲነገር ያደረግኩት እኔ ነኝ፡፡ አየህ! አንድ የምከታተለው አደገኛ ወንጀለኛ አለ፡፡ ያ ወንጀለኛ አልያዝ ብሎ አስቸግሮኛል፡፡ ከቅርብ ጊዜ ወዲህ ዱካው ጠፍቶብኝ ነበር፡፡ ስለዚህ መሞቴን በጋዜጣ አሳወቅኩ፡፡ እንደዚያ ያደረግኩት ወንጀለኛው መሞቴን ሲረዳ ከተደበቀበት እንደሚወጣ ስለማውቅ ነው” በማለት ትረካውን ይጀምርለታል፡፡ ከዚያም ዝርዝሩን አንድ በአንድ ለዶክተር ዋትሰን ያጫውተዋል፡፡ ከዚያች አጭር ልብ ወለድ በኋላም ሼርሎክ ሆምዝ እንደ አዲስ መነበብ ይጀምራል፡፡
*
አርተር ኮናን ዶይል የሼርሎክ ሆምዝን ድንቅ ምርመራዎች የሚተርኩ 56 አጫጭር ታሪኮችንና አራት ሙሉ ልብ ወለዶችን ጽፏል፡፡ እርሱ ከሞተ በኋላ ደግሞ ሼርሎክ ሆምዝ በሺህ በሚቆጠሩ ፊልሞች፣ ቲያትሮችና ልዩ ልዩ የጽሑፍ ውጤቶች ውስጥ ለጥበብ ታዳሚዎች ቀርቧል፡፡ በዓለም ዙሪያ በርካታ የሼርሎክ ሆምዝ ቡድኖች አሉ፡፡ በለንደን ከተማ በየዓመቱ ሁለት ጊዜ የሼርሎክ ሆምዝ ፌስቲቫል ይካሄዳል፡፡ ከዚህም በላይ ደግሞ በሺህ የሚቆጠሩ ቱሪስቶች ሼርሎክ ሆምዝ ይኖርበታል ተብሎ የተጠቀሰውንና በቤከር ጎዳና የሚገኘውን የቤት ቁጥሩ 212B የሆነውን ህንጻ በየዓመቱ ይጎበኙታል፡፡ በህንጻው ውስጥ በሼርሎክ ሆምዝ አምሳል የተሰራ አዳፋ ኮፍያ የያዘ፣ ከዘራ ያነገተና ፒፓውን በአፉ የጎረሰ አርቲፊሻል ሰው ቆሞበታል፡፡

ይህ ሁሉ ክብርና ፍቅር የሚሰጠው በምናብ ለተፈጠረ ገጸ-ባህሪ ነው፡፡ ክላሲክ የሚባሉት ጸሐፍት እንደ ሼርሎክ ሆምዝ ያሉትን ከሰው ልብ የማይጠፉ ልዩ ገጸ-ባህሪያትን የመፍጠር ብቃት ነበራቸው፡፡ ዣንቫልዣ፣ ዶን ኪኾቴ፣ አንክል ቶም፣ ራስኩልኒኮቭ፣ ሐምሌት፣ ኦቴሎ፣ ወዘተ የመሳሰሉ ገጸ-ባህሪያትን የሚያውቁ የስነ-ጽሑፍ አፍቃሪዎች ሼርሎክ ሆምዝንም ዘወትር ያስታውሱታል፡፡ እኛም ዘወትር እናስታውሰለዋን፡፡
ሰላም!
----
መጋቢት 26/2006
አፈንዲ ሙተቂ

2,003

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

21 Oct, 19:53

. ሼርሎክ ሆምዝ

(አፈንዲ ሙተቂ)
------
በ19ኛው ክፍለ ዘመን መጨረሻ ላይ ነው፡፡ በታላቋ ብሪታኒያ ዋና ከተማ፡፡ በጊዜው አንድን አስገራሚ ገጸ-ባህሪ ያማከለ ተከታታይ የምርመራ ልብ ወለድ የሚጽፍ ወጣት ደራሲ ነበር፡፡፡ ታዲያ ይህ ደራሲ በዚያ ገጸ-ባህሪው ላይ ለአስር ዓመታት ከጻፈ በኋላ “ኤጭ! ይሄ ሰውዬ አሁንስ እጅ እጅ አለኝ፡፡ ስራ አስፈታኝ እኮ አቦ!… ከዚህ በኋላ ገድዬው ልረፍና ሌላ ድርሰት ልጻፍ” በማለት እራሱ የፈጠረውን ገጸ ባህሪ ይገድለዋል፡፡

ይሁንና ገጸ-ባህሪውን የገደለው ደራሲ እንደተመኘው ሌሎች ድርሰቶችን በሰላም ሊጽፍ አልቻለም፡፡ ሺህ ምንተሺህ ደብዳቤዎች ከየአቅጣጨው ጎረፉለት፡፡ “አንተ ቀፋፊ፣ የማትረባ ወስላታ፣ አረመኔ ነህ” እየተባለ ተወቀሰ፤ ተወገዘ፡፡ “እኛ የምንወደውን ሰውዬ ገድለህ በሰላም መኖር አትችልም! አንተም ዋጋህን ታገኛታለህ” የሚሉ ማስፈራሪያዎችም እየተከታተሉ ደረሱት፡፡ በማስከተልም በሺህ የሚቆጠሩ አንባቢያን በለንደን ጎዳናዎች ላይ ሰላማዊ ሰልፍ በማድረግ ደራሲው የገደለውን ገጸ-ባህሪ ከሞት እንዲያስነሳው ጠየቁት፡፡

ደራሲው በዚህ ጉዳይ ተጨነቀ፡፡ ተጠበበ፡፡ የህዝቡን ፍላጎት ካላሟላ አደጋ ሊከተለው እንደሚችል ገመተ፡፡ ስለዚህ ሳይፈልግ በግዴታ በራሱ ብዕር የገደለውን ገጸ-ባህሪ ነፍስ ዘርቶበት እንደገና ወደ ስነ-ጽሑፍ ዓለም መለሰው፡፡ ህዝቡም የተመኘውን በማግኘቱ “እፎይ!” አለ፡፡
*
ያ ሰላማዊ ሰልፍ የተወጣለት ገጸ-ባህሪ “ሼርሎክ ሆምዝ” (Sherlock Holmes) ይባላል፡፡ በስነ-ጽሑፍ ዓለም ምንጊዜም ከማይረሱ ልዩ ገጸ-ባህሪያት አንዱ ነው፡፡ ሼርሎክ ሆምዝ የግል ወንጀል መርማሪ ነው፡፡ የመንግሥት ባለስልጣናትም ሆኑ ግለሰቦች አዕምሮአቸውን ያስጨነቀ ወንጀል-ነክ ጉዳይ ሲያጋጥማቸው ወደ ቢሮው እየሄዱ ጉዳያቸውን ያዋዩታል፡፡ እርሱም ልዩ ልዩ ፍንጮችን እየተከተለ ጉዳዩን ከመረመረ በኋላ ውጤቱን ለባለጉዳዮቹ ያሳውቃል፡፡ በዚህም መሰረት ወንጀሉ ተፈጽሞ ከሆነ ወንጀለኛው ርቆ ሳይሄድ በቁጥጥር ስር እንዲውል ይደረጋል፡፡ ወንጀሉ ወደፊት ሊፈጸም የታቀደ ከሆነ ደግሞ ሼርሎክ ሆምዝ ወንጀሉ ከመፈጸሙ በፊት ወንጀለኛውን በቁጥጥር ስር ያውለውና ከነማስረጃው ለፖሊስ ያስረክባል፡፡

ታዲያ ሸርሎክ ሆምዝ የሚፈጽማቸውን ጀብዱዎች የምንሰማው ከርሱ አንደበት አይደለም፡፡ የዕለት ተዕለት ውሎውን እየተከታተለ ለኛ የሚዘግብልን ዶ/ር ጆን ኤች ዋትሰን የሚባል ጓደኛው ነው፡፡ ዶ/ር ዋትሰን የሼርሎክ ሆምዝ የልብ ጓደኛ እና ሚስጢረኛው ነው፡፡ ሁለቱ ሰዎች ለብዙ ጊዜ አይለያዩም፡፡ አንድ ልዩ ኦፕሬሽን የሚካሄድ ከሆነ ሼርሎክ ሆምዝ ጓደኛው ዶ/ር ዋትሰን እንዲሳተፍበት ያደርጋል፡፡ አንዳንድ ጊዜ ደግሞ ዋትሰን ከሎንዶን ወደ አውሮጳ እየተላከ ሼርሎክ ሆምዝ የሚፈልጋቸውን መረጃዎች እንዲያሰባስብ ይደረጋል፡፡

በዶ/ር ዋትሰን ገለጻ መሰረት ሼርሎክ ሆምዝ ቀጠን ዘለግ ያለ እንግሊዛዊ ነው፡፡ ቢሮው በደቡብ ለንደን በሚገኘው የቤከር ጎዳና ነው፡፡ አንዲት የነተበች ባርኔጣ ይለብሳል፡፡ አጭር ከዘራም ከእጁ አያጣም፡፡ ሼርሎክ ሆምዝ በጣም አጫሽ ነው፡፡ ፒፓውን ከአፉ የማይነጥል የትምባሆ ሱሰኛ! ደግሞ ግማሽ ጭልፋ የምታክል ሌንስ (አጉሊ መነጽር) ከኪሱ አትጠፋም፡፡ በርሷ ብዙ ነገሮችን ይመረምራል፡፡ በተለይም የሰው ዱካ የሚመረምረው በዚህች ሌንስ ነው፡፡

የሼርሎክ ሆምዝ ወንጀል መርማሪነት እንዲህ ቀለል ያለ አይደለም፡፡ ኬሚካሎችንና ቅመማ ቅመሞችን በደንብ ለይቶ ያውቃል፡፡ የሲጋራዎችን አመድ በማየት ብቻ አንድ ሰው ምን ዓይነት ሲጋራ እንደሚያጨስ ለይቶ ያውቃል፡፡ ደግሞም ሼርሎክ ሆምዝ የጁዶ ጥበበኛ ነው፡፡ ወንጀለኞች ሊያጠቁት ከመጡ በጁዶ ይዘርራቸዋል፡፡ በመላው ለንደን በርካታ ሰላዮች አሉት፡፡ ሊስትሮዎች፣ ለማኞች፣ ጎዳና ተዳዳሪዎች፣ ሴተኛ አዳሪዎች፣ የባንክ ሰራተኞች ወዘተ… ልዩ ልዩ መረጃዎች እንዲያመጡለት ይቀጥራቸዋል፡፡ ከነዚህ ምንጮች በሚያገኛቸው መረጃዎች ላይ የራሱን የምርመራ ጥበብ እያከለ አስደናቂ ውጤቶችን ያገኛል፡፡
*
ሼርሎክ ሆምዝን የፈጠረው ደራሲ ሰር አርተር ኮናን ዶይል ይባላል፡፡ በዓለም የስነ-ጽሑፍ ታሪክ ዘወትር ከሚታወሱ ድንቅ ደራሲዎች አንዱ ነው፡፡ ኮናን ዶይል የስኮትላንድ ተወላጅ ነው፡፡ በጉርምስናው ዕድሜ ላይ ህክምናን ሊያጠና ኤዲንበርግ ዩኒቨርሲቲ ይገባል፡፡ ታዲያ እዚያ እያለ ፕሮፌሰር ጆሴፍ ቤል ከሚባሉት አስተማሪው ላይ ባየው ነገር በጣም ይመሰጣል፡፡ እኝህ ፕሮፌሰር ሀኪም ጭምር ናቸው፡፡ የህመምተኞችን በሽታ በትክክል ለማወቅ የሚጠቀሙበት የተጠየቅ (logic) አካሄድና ጥቃቅን የሆነችውን ነገር ሁሉ ለማወቅ የሚያደርጉት ጥረት በወጣቱ ተማሪ አርተር ኮናን ዶይል ላይ የማይረሳ ትውስታ ጥሎ ያልፋል፡፡

ኮናን ዶይል ትምህርቱን ካጠናቀቀ በኋላ የራሱን ክሊኒክ ከፍቶ መስራት ይጀምራል፡፡ ነገር ግን ጀማሪ በመሆኑ የሚመጣለት በሽተኛ በጣም ትንሽ ነበር፡፡ ታዲያ ኮናን ዶይል አልሰነፈም፡፡ የመጡለትን በሽተኞች ካከመ በኋላ በሚኖረው ትርፍ ጊዜ ቁም-ነገር ለመስራት ወሰነ፡፡ በመሆኑም የዩኒቨርሲቲ አስተማሪውን ሁኔታ እያሰበ የሚመጣለትን ሃሳብ በወረቅ ጫር ጫር ማድረግ ጀመረ፡፡ የጻፈውንም The Study in the Scarlet የሚል ርዕስ ሰጠውና Beeton’s Christmas Annual በተሰኘ መጽሔት ላይ አሳተመው፡፡

ጽሑፉ “ሼርሎክ ሆምዝ” የተባለ ወንጀል መርማሪ በአስገራሚ የተጠየቅ ዘዴ ወንጀሎችን እንዴት እንደሚመረምር የሚተርክ አጭር ልብ ወለድ ነው፡፡ አንባቢያን ጽሑፉን ስለወደዱት The Strand የሚባል መጽሔት በቋሚነት የሼርሎክ ሆምዝን ታሪክ እንዲጽፍለት ቀጠረው፡፡ ደራሲው ኮናን ዶይልም ለአምስት ዓመታት ያለመሰልቸት የሼርሎክ ሆምዝን ታሪክ ጻፈ፡፡ በአምስተኛው ዓመት በታተመው አንድ ጽሑፍ ላይ ግን “ሼርሎክ ሆምዝ ሌሎች የልብ ወለድ ስራዎችን እንዳልጽፍ እያደረገኝ ነው” በማለት ገድሎት ሊገላገለው ወሰነ፡፡ The Final Problem የሚል ርዕስ የተሰጠው አጭር ልብ ወለድ ጻፈና ሼርሎክ ሆምዝን በብዕሩ ገደለው፡፡ ደራሲው እንዲህ ሲያደርግ “ሼርሎክ ሆምዝ ሞቷል፤ ከእንግዲህ ታሪኩን አትጠብቁ” ማለቱ ነው፡፡

ይሁንና ከላይ እንደገለጽኩት ህዝቡ በጄ አላለውም፡፡ “ሼርሎክ ሆምዝን ገድለህ አንተም በሰላም አትኖራትም!” በማለት ማስጠንቀቂያና ዛቻ ላከለት፡፡ ከዚህ ሌላም ሃያ ሺህ የስትራንድ መጽሄት ቋሚ ደንበኞች (Subscribers) ደንበኝነታቸውን አቋረጡ፡፡ የእንግሊዝ ንጉሣዊያን ቤተሰብ ንዴቱንና ብስጭቱን ለደራሲው ገለጸለት፡፡ የስትራንድ መጽሔት አዘጋጅ ኮናን ዶይልን ክሊኒኩ ድረስ ሄዶ ለመነው፡፡ “መጽሔታችን በኪሳራ ሊዘጋ ነው፤ ያ እንዳይሆን እባክህ ሼርሎክ ሆምዝን ከሞት ቀስቅሰውና ታሪኩን ጻፍልን” አለው፡፡

ኮናን ዶይል የመጽሔቱ አዘጋጅ ቢሮው ድረስ ሲመጣበት ይሉኝታ ያዘውና “እምቢ!” ማለት አቃተው፡፡ ስለዚህ በዘዴ ላባርረው በማለት “በወር ሃያ አምስት ፓውንድ የምትከፍሉኝ ከሆነ እጽፋለሁ” በማለት በዘመኑ ተሰምቶ የማይታወቅ ከፍተኛ ክፍያ ጠየቀ፡፡ የስትራንድ መጽሔት አዘጋጅ “አሳምሬ እከፍላለሁ! አንተ ብቻ ጻፍልኝ እንጂ” አለው፡፡ ኮናን ዶይል ከዚያ በፊትም ከህዝቡ የመጣበትን ዛቻ ፈርቶ ሼርሎክ ሆምዝን ሊቀሰቅሰው ወስኖ ስለነበረ የስትራንድ መጽሔት አዘጋጅ ክፍያውን ሲጨምርበት አዲስ ጉልበት አገኘ፡፡ በመሆኑም ሼርሎክ ሆምዝን

1,881

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

21 Oct, 18:45

የገለምሶ ልጅ በአክሱም
-----
ይህ ፎቶ የተነሳው በ1963 ነው። በፎቶው ላይ የምትመለከቱት (በስተቀኝ ያለው) እውቁ የኦሮሞ ሕዝብ ጀግና ሙሐመድ-ዛኪር ሼኽ-ዑመር ዐሊዬ (መይራ) ነው። ከመይራ በፊት አክሱምን የጎበኘ የገለምሶ ልጅ ስለመኖሩ አልሰማንም። ስለዚህ መይራ የመጀመሪያው ገለምሲይ ነው ማለት ነው።
------
የፎቶው ምንጭ የመይራ ወንድም ልጅ የሆነው Adil Ahmad Ashir ነው። ለጥራቱ ይቅርታ እንጠይቃለን (ወይንም ደግሞ አዲል ሌላ ፎቶ አንስቶ እንዲልክልን በክብር እንጠይቀዋለን)።

1,863

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

21 Oct, 00:19

Who planted terrorism in our area? Some came and took our land, forced us to leave, forced us to live in camps. I think this is terrorism. Using means to resist this terrorism and stop its effects - this is called struggle."

- Leila Khaled, Palestinian Freed Fighter

2,140

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

20 Oct, 19:12

የሱዳን ሙዚቃ ነፍስ ነው!
-----
የሱዳን ሙዚቃ አንከልከል እንጂ ሌላው ነገር ዕዳው ገብስ ነው። እሱን ከከለከሉ ግን ብቻዬን ጫካ እገባለሁ። ዋ!!
-----
ባለፈው ዕሮብ ወደ ወንድም አብዲ ነጋሽ ( Abdi Negash Hassen ) ሙዚየም በሄድኩ ጊዜ የቅርሶቹን ስብስብ አይቼ ባገኘሁት እርካታ ተደምሜ ሳላበቃ አራት ኦሪጅናሌ የሱዳን ካሴቶችን ተሸልሜ "ኸሊል ፈራሕ" ሆኜ ነበር።
አብዲ ለሱዳን ሙዚቃ ከፍተኛ ፍቅር እንዳለኝ ያውቃል። እስከ አሁን ድረስ በቤቴ ቴፕ ሪከርደር ያለኝ መሆኑን ማወቁ ግን በጣም አስገርሞኛል።
-----
ሸገር ለምትኖሩት በሙሉ
በድጋሚ ልንገራችሁ!! ወደ አብዲ ቤት ብትሄዱ ታሪክን፣ ባህልንና ኪነ-ጥበብን ከነነፍሳቸው ተምራችሁ ነው የምትመለሱት። ጊዜ ሲኖራችሁ ጎራ እያላችሁ እዩት።

2,096

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

20 Oct, 18:39

Agees Mahaasinik biman (best Sudanese song)
------
Taha Sulieman ( طه سليمان Taha Suliman ) sings a song that many people consider as the national treasure. I posted it with the lyrics of the song.
--------
اقيس محاسنك بمن
----
اقيس محاسنك بمن
يالدر الماليك تمن
نور عينى نور الزمن
-----
ماشفنا فى طول الزمن
سواك بدر فى داخل كمن
الانوار يتزاحمن
فى خدودك اخد امن
ومن فاهك يتبسمن
بروق فى بروق يتقسمن
----
دى الدنيا ام جنة عدن
شفنا ملاك لابس بدن
انسان لكن مفردا
حاز النور حاز اللدن
غصنة مهفهف املدا
وهيبة اسد فى عيون شدن
------
يالجبره المازجه العجن
وجسمك بالطيب انعجن
اذا النسمااات بيك عرجن
طبقات الجو يتارجحن
والانفس يتهيجن
-----
انتى نرجس من الوسن
لعيونها الاعين جسن
وان اية الحسن الاسن
وغصون الروض يتمايسن
فى ذالك الزى الحسن
وكل حسن مالك حسن
روضك زى عارضين صفن
حلاك سحرك ماسحر فن
كواكب النور البلصفن
بصفاتك مااتوصفن
بدور الكون لو ينصفن
يسجدن ليييك ومايكون وفن
فيك عيون بالحسن ازدرن
ومهما افكارهم يكبرن
زى حسنك ما يعبرن
مع البدرين سيرك سرن
ومن وزنك هن يقصرن

1,884

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar (English)

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮

AfandishaHarar 🇪🇷🇪🇹🇯🇴🇸🇩🇪🇭🇸🇴🇮