Markaziy Osiyo

@centerasiastudy

Канал - жаҳон сиёсати, тарих ва халқаро алоқалар бўйича сизга ҳамрох. Баъзида янгиликларга шарҳ берилади.

Мурожаат учун - @markazga_murojaat_bot

Markaziy Osiyo

22 Oct, 15:19

🏳️🇰🇿 Қозоғистон Савдо вазири ўринбосари Қайрат Торебаев:

“Қозоғистон Толибон билан Афғонистондаги фойдали қазилмаларни қазиб олиш бўйича келишиб олди. Кейин улар Қозоғистонга қайта ишлаш учун юборилади”.

Каналга уланиш👇
@centerasiastudy

1,591

Markaziy Osiyo

22 Oct, 11:31

Кайфият учун.

Каналга уланиш👇
@centerasiastudy

2,380

Markaziy Osiyo

22 Oct, 09:18

Қозонда бўлиб ўтаётган БРИКС саммитида иштирок этаёган етакчилар рўйхати:

🔹Россия ва постсовет ҳудуди гуруҳи: Россия, Беларус, Қозоғистон, Қирғизистон, Озарбайжон, Арманистон (6)

🔹Шарқий Осиё гуруҳи: Хитой, Мўғулистон, Лаос, Малайзия (4)

🔹Яқин Шарқ ва Мағриб гуруҳи: Миср, Эрон, БАА, Туркия, Фаластин (5)

🔹Африка гуруҳи: Жанубий Африка, Конго, Эфиопия (3)

🔹Лотин Америкаси – Боливия (1), Жанубий Осиё – Ҳиндистон (1),

🔹Европа – Серб Республикаси (1)

Library @centerasia_library

Каналга уланиш
@centerasiastudy

2,802

Markaziy Osiyo

22 Oct, 09:14

Ayni damda O‘zbekiston poytaxtida havo tarkibidagi PM2.5 zarrachalari miqdori JSST tasdiqlagan me’yordan qariyb 10 barobarga oshgan. Bunday nosog‘lom muhit barcha toifadagi insonlar salomatligi uchun xavf tug‘diradi.

Library @centerasia_library

Kanalga ulanish
@centerasiastudy

2,367

Markaziy Osiyo

22 Oct, 07:41

Олий суд томонидан оқланган Иброҳимбек қўрбоши.

«Лақайлик Робин Гуд» тарихи

1931 йил август ойида истиқлол курашчиси, «босмачилар» ҳаракатининг энг машҳур етакчиси Иброҳимбек Чақабоев совет ҳукумати душмани сифатида большевиклар томонидан отиб ташланди. Орадан 90 йил ўтгач, Ўзбекистон Республикаси Олий суди уни оқлади. Ушбу мақолада «Лоқайдан чиққан Робин Гуд», «Лақайлик Наполеон» лақабини олган қўрбоши ҳақидаги маълумотларни умумлаштиришга, унинг ҳаёти ва фаолиятига назар солишга ҳаракат қиламиз.

Батафсил ўқиш

Library @centerasia_library

Каналга уланиш
@centerasiastudy

2,955

Markaziy Osiyo

22 Oct, 03:10

Қайта қуриш сиёсати: Горбачёвнинг 33 йил аввалги "1920-1950 йиллардаги сиёсий қатағон қурбонларини барча ҳуқуқларини тиклаш тўғрисида"ги фармони ҳақида

Собиқ СССРнинг биринчи ва охирги президенти, қайта қуриш сиёсати асосчиси Михаил Горбачёв фундаментал ҳуқуқларни тиклаш мақсадида 1990 йил 13 август куни "1920-1950 йиллардаги сиёсий қатағон қурбонларини ҳуқуқларини тиклаш тўғрисида" ги фармонни имзолади.

Фармонга мувофиқ, коллективлаштириш даврида, деҳқонларга, шунингдек, сиёсий, ижтимоий, миллий, диний ва бошқа сабабларга кўра, 1920-1950 йилларда фуқароларга ўтказилган қатағонлар Конституцияга зид ва ноқонуний деб топилди.

Совет ҳокимияти йилларида миллионлаб одамлар сиёсий сабаблар туфайли оммавий қатағонга дучор бўлган. Собиқ СССР Ички ишлар вазирлиги 1-махсус бўлими маълумотларига кўра, 1921 йил 1 январдан 1953 йил 1 июлгача бўлган даврда 4 миллион 60 минг 306 киши судланган. Шулардан 799 455 таси аксилинқилобий ва бошқа ўта хавфли давлат жиноятларни содир этганликда айбланиб, олий жазо — ўлимга ҳукм қилинган.

Катта террор деб номланган (1937 ва 1938) йилларда сиёсий қатағонлар сони кескин ўсиши рўй берган. Бу икки йил давомида 1 345 000 киши сиёсий айблар билан отиб ташланган. Бу 1918-1990 йилларда ўлимга маҳкум қилинганлар умумий миқдорининг 35 фоизини ташкил этади.

Сталин даврида ҳар томонлама тозалаш рўй берди. Партия, совет ишчилари, илмий ва ижодкорларнинг ҳаммасидан ёт унсурлар аниқланди. Барча диний конфессиялар тақиқланди.

Ўтган асрнинг 30 йилларида авж олган оммавий сиёсий қатағон қурбонларининг аниқ сони мавжуд эмас. Баъзи манбаларга кўра, камида 12 миллион одам судланган, 1 миллиондан ортиқ одам отиб ўлдирилган.

Сиёсий қатағон қурбонларини реабилитация қилиш жараёни КПСС Марказий Қўмитасининг биринчи котиби Никита Хрушчёвнинг 1955 йил 25 февралдаги КПСС ХХ қурултойида "Шахсга сиғиниш ва унинг оқибатлари" тўғрисида маъруза ўқиши билан бошланган. Бу иш 1960 йилларда қисқартирилди ва 1980 йиллар охирида қайта тикланди. 1989 йил реабилитация қилиш ишлари бошланди.

1990 йил 13 август куни СССР президенти Михаил Горбачёв томонидан "1920-1950 йиллардаги сиёсий қатағон қурбонларининг барча ҳуқуқларини тиклаш тўғрисида"ги фармон имзоланди. Шу орқали қатағон қурбонларини реабилитация қилиш жадал тус олди.

Каналга уланиш
@centerasiastudy

3,554

Markaziy Osiyo

22 Oct, 01:39

O‘zbekiston futbol assotsiatsiyasi terma jamoalar bo‘limi boshlig‘i lavozimida faoliyat yuritib kelgan Usmon Toshev qo‘shni mamlakat milliy jamoasi bosh murabbiyi sifatida ish boshladi.

Manba xabariga ko‘ra, tomonlar 1 yillik shartnoma imzolagan. Bugun Qobulda o‘tkazilgan matbuot anjumanida bu haqda e’lon qilingan.
59 yoshli Usmon Toshev futbolchilik faoliyati davomida «Nurafshon Buxoro», «Zarafshon», «Paxtakor», «Solnok» (Vengriya), «Keratsini» (Gretsiya) va O‘zbekiston milliy jamoasida faoliyat yuritgan bo‘lsa, murabbiy sifatida «Buxoro», «Nasaf» klublarini boshqargan, shuningdek, O‘zbekiston milliy jamoasida yordamchi murabbiy bo‘lib ishlagan bo‘lsa, 2018-2021 yillar davomida Tojikiston milliy jamoasi bosh murabbiyi sifatida faoliyat yuritgan.

Usmon Qudratovich hozirgacha O‘FA terma jamoalar bo‘limi boshlig‘i sifatida ishlayotgan edi.

Ma’lumot uchun, Afg‘oniston milliy jamoasi FIFA reytingida 152-o‘rinni egallab turibdi.

Library @centerasia_library

Kanalga ulanish👇
@centerasiastudy

19,237

Markaziy Osiyo

21 Oct, 14:01

🇨🇿🇰🇿 Чехия Қозоғистонни Марказий Осиёдаги асосий ўйинчи деб билади.

Library @centerasia_library

Каналга уланиш👇
@centerasiastudy

3,417

Markaziy Osiyo

21 Oct, 07:42

#шартнома

1879 йилнинг май ойида Афғонистон амири Ёқубхон ва Британия офицерлари ўртасида Афғонистоннинг Жалолобод шаҳри яқинидаги Гандамак қишлоғида шартнома имзоланиши (айнан шунинг учун ҳам бу тарихга Гандамак битими номи билан кирган). Ушбу битим айни иккинчи инглиз-афғон уруши даврида юз беради.

Суратда, амир Ёқубхон ўртада, тантановор оқ кийимда, унинг чап томонида пуштунларнинг гилзай қабиласидан генерал Шоҳ Довуд, чапдан оҳирида эса бош вазир Ҳабибуллахон.

Инглиз офицерлари амирнинг ўнг томонида - дастлаб, майор Пьер Луис Наполен Кавагнари, чеккада мр.Женкинс. Ушбу шартнома натижасида майор Кавагнари инглизларнинг Кобулдаги доимий резиденти бўлади (аммо бу узоқ давом этмай, битимдан бир неча ой ўтгач афғонларнинг Кобулдаги инглизларга ҳужуми натижасида ўлдирилади).

Library @centerasia_library

Каналга уланиш👇
@centerasiastudy

3,904

Markaziy Osiyo

21 Oct, 04:37

«Юқоридагилар билан гаплашдим. Сиз ҳақингизда яхши фикрда, менимча, ўттингиз чоғи...»

«Шайтанат» сериалидан

©️Шуҳрат Шокиржонов саҳифасидан олинди.

Каналга уланиш
@centerasiastudy

3,951

Markaziy Osiyo

21 Oct, 03:40

Жорж Вашингтон

Тарихдаги энг ажойиб ватанпарвар ва либерал етакчилардан бири Жорж Вашингтон ҳисобланади. АҚШнинг биринчи президенти 1799 йил 14 декабрь куни Виржиния штатидаги ўз мулкида оддий фуқаро сифатида (албатта ҳарбий лавозимга эга эди) вафот этади. Вашингтон ўзини қирол деб эълон қилиб, ўлгунига қадар ҳукмронлик қилиши мумкин эди (у уруш қаҳрамони, армия қўмондони, давлатдаги энг обрўли шахс эди). Аммо АҚШ Озодлик уруши қаҳрамони фуқароликни танлади.

Жорж Вашингтоннинг энг катта мероси шуки, у озодлик тарафдори эканини таъкидлаб, озодлик ҳар қандай шахсдан устунроқ эканлигини айтди. Вашингтон яккаҳокимликка интилмади, Конституцияга амал қилди(икки президентлик муддатидан сўнг сайловда қатнашмади), мустақил қонун чиқарувчи ва суд ҳокимиятини ташкил қилди. Ва натижада АҚШ мустаҳкам демократик анъаналарга эга давлатга айланди.

Агар Жорж Вашингтон баъзи ҳукмдорларга ўхшаб мутлақ ҳукмронликни танлаб, умрбод ҳокимиятни эгаллаганда эди, эҳтимол АҚШ ҳозирги даражасига чиқмас, дунёнинг энг ривожланган давлатига айланмас, америкаликлар уйида газ ва чироқсиз ўтириб, Буюк Британияга гастербайтерликка кетиши мумкин эди.

Каналга уланиш
@centerasiastudy

3,635

Markaziy Osiyo

21 Oct, 03:19

Марказий Осиёда ўзбек тилида гапирадиганлар сони 5.3 млн киши

Булар:

🇦🇫Афғонистон 2.6 млн
🇹🇯Тожикистон 1.1 млн
🇰🇬Қирғизистон 832 минг
🇰🇿Қозоғистон 501 минг
🇹🇲Туркманистон 285 минг

❗Юқоридаги сонлар амалдагиларидан фарқ қилиши мумкин

Афғон ўзбекларидан иборат "Тарона" гуруҳининг "Ўзбек тилим" қўшиғи.

Oxirgi ikki yil O'zbekiston til muammosiga tez-tez duch kelmoqda — bazi mansabdorlar rus tilida gapirganlarga etiroz bildirayapti, bazi madaniyat arboblari rus tiliga davlat maqomi berish uchun petisiyalar uyushtirayapti, davlat esa yana bir bor alifboni o'zgartirishga urinmoqda.

O'zbek tili davlat tili bo'lishiga qaramasdan, ushbu tilni bilish darajasi aholi orasida yuqori emas. Hatto o'zbek tili sohiblari ham tilni mukammal bilishmaydi, bazan ular grammatika qoidalaridan bexabar va turli xil shevalarda gapirishadi. Ona tilisi o'zbek tili bo'lmagan aholi orasida davlat tilini biladiganlar soni hamon pastligicha qolmoqda.

👉Каналга уланиш👈

4,692

Markaziy Osiyo

20 Oct, 13:40

Лоббизм ва шаффофлик

Охирги пайтларда матбуотда лоббизм мавзуси тез-тез кўтарилаётганига гувоҳ бўляпмиз. Лекин нимагадир лоббизм мутлоқ ёмон феномен сифатида талқин қилиняпти. Аслида муаммо лоббизмда эмас, унга бўлган ёндашувда.

Лоббизм - қонун/қарор чиқариш жараёнига таъсир ўтказиш - исталган сиёсий бошқарув тизимида мавжуд бўлади. Бир қанча давлатлар лоббизмни алоҳида қатъий қонунлар билан тартибга солади. Бу асосан шаффофлик тўғрисидаги қонунлардан иборат бўлади.

Яъни, лоббизм ижобий тушунчага айланиши учун у шаффофлик билан ёнма-ён юриши керак - лоббистлар рўйхатдан ўтказилиши ва уларнинг қарор чиқарувчи орган вакиллари билан ҳар қандай учрашуви махсус рухсатнома орқали ўтказилиши лозим.

Лоббизм фақатгина бизнес манфаатларини илгари суриш билан чекланмайди. Европа Иттифоқи органлари ҳузцрида рўйхатдан ўтган лоббистларнинг 35 фоизи бизнес уюшмалари ва 13 фоизи компаниялар, қолган ярмидан кўпи консултантлар, юристлар, нодавлат ташкилотлар, нотижорий манфаатлар гуруҳлари, think-tank ва бошқалардан иборат.

Кўп ҳолларда қарор чиқарувчиларнинг ўзлари лоббистларнинг тор мавзу бўйича экспертизасига муҳтож бўлади - айнан улар мавзуни чуқурроқ ўрганишга ёрдам берадиган тадқиқотлар билан таъминлаб бера олади. Бундан тўғри хулоса олиш эса қарор чиқарувчининг вазифаси.

Лоббистларнинг айнан қайси орган ҳузурида фаол бўлиши сиёсий тизимга боғлиқ - Буюк Британияда асосан парламент, АҚШда ҳам Конгресс, ҳам ижро ҳокимияти, Европа Иттифоқида гарчи Европарламентда ҳам фаол бўлишига қарамай лоббистлар кўпроқ Европа Комиссияси вакилларига таъсир ўтказишга кўринади, чунки айнан улар асосий қонунчилик ташаббускорлари ҳисобланади.

Хуллас, лоббизмни қатъий тартибга солган ва уларнинг ҳокимият вакиллари билан алоқалари шаффофлигини йўлга қўйган давлатларда бу қонун/қарор чиқаришда барча томонларнинг манфаатлари инобатга олиниши таъминланади. Лоббизм тартибга солинмаган давлатларда эса одатда сиёсий коррупция авж олади.

Library @centerasia_library

Каналга уланиш👇
@centerasiastudy

3,994

Markaziy Osiyo

20 Oct, 08:16

Rus tilini onlayn o‘rganish uchun foydali kontent.

👉Kanalga obuna bo‘lish

7,803

Markaziy Osiyo

20 Oct, 07:39

Исаак Ньютон

Бошига олма тушиб фанга янгилик киритган, Ернинг тортишиш қонунини кашф этган олим ҳақида кўпчилик эшитганлигига шубҳа йўқ. Бугун физиканинг асосчи олимларидан бири, чақалоқлигида тирик қолишига ҳам ишонилмаган буюк инглиз олими — Исаак Ньютон таваллуд топган кун.

Сэр Исаак Ньютон — инглиз физиги, математиги, механики ва астрономи, классик физиканинг асосчиларидан бири ҳисобланади. У 1643 йил 4 январь куни Буюк Британияда дунёга келган.

"Табиий фалсафанинг математик асослари" фундаментал асарида классик механиканинг асосига айланган бутун олам тортишиш қонуни ва механиканинг учта қонунини белгилаб берган.‌‌ Фанда бу қонунлар "Ньютон қонунлари" деб қўлланади.

Олимга Рицар-Бакалавр унвони берилган ҳамда Қироллик жамияти аъзоси ва президенти вазифаларини бажарган. У 1727 йил 20 март куни вафот этган.

Library @centerasia_library

Каналга уланиш👇
@centerasiastudy

4,259

Markaziy Osiyo

20 Oct, 04:09

Буюк Британия ҳам қонунлар ғалатилиги бўйича бошқа мамлакатлардан қолишмайди.

2004 йилда бир қонун кучга кирди. Унга кўра расмийларни олдиндан огоҳлантирмасдан мамлакатга помидор олиб кириш мумкин эмас. Британ ботаник олими Этел Саржант уни қуйидагича тушунтиради: "Ушбу қонун қабул қилинишига Полшадан келган помидорларда замбуруғ топилганлиги сабаб бўлди. Қонун ҳанузгача амал қилади ва Полшадан помидор олиб кириш учун тегишли тартиб бажарилиши керак".

Яна бир қонунга кўра, хавфсизлик сигнализациясини сизнинг йўқлигингизда ўчириб қўядиган масъул шахсни тайинламасдан фаоллаштириш тақиқланади.

Маҳаллий аҳолининг фикрига кўра Британиянинг энг аҳмоқона қонуни парламент биносида ўлиш мумкинмаслигидир. Қонун 1313 йилда қабул қилинган ва қуйидагича изоҳланади: "Агар шахс Парламентда вафот этса, давлат уни ўз маблағлари ҳисобига дафн этишга мажбурдир. Бунинг олдини олиш учун шу қонун ўйлаб топилган".

Library @centerasia_library

Каналга уланиш
@centerasiastudy

4,017