Ilyos Safarov

Nuqtalar: Huquqiy oqibati yo‘q ikki qonun – xizmat ko‘rsatish va reklama sohasida o‘zbek tilining ahvoli haqida suhbat


Nuqtalar dasturining navbatdagi soni o‘zbek tili, aniqrog‘i, unga bog‘liq juda muhim va ayni paytda hukumatning til borasidagi siyosati samarasiniyam, samarasizliginiyam yaqqol ko‘rsatuvchi, shu ishlarga yuz bo‘luvchi bir yo‘nalish tahliliga bag‘ishlandi. O‘zbekistonda xoh davlat bo‘lsin, xoh nodavlat, xizmat ko‘rsatish sohasida o‘zbek tilining qo‘llanilishi va mamlakat hududida reklamaning tili masalasi.

Dastur mehmonlari – Raqobatni rivojlantirish va iste’molchilar huquqlarini himoya qilish qo‘mitasi huzuridagi bo‘lim boshlig‘i Abdurahmon Raupov va ayni masalalarni ijtimoiy tarmoqlarda eng ko‘p ko‘tarib kelayotganlardan biri, jamoatchilik faoli Obidjon Latipov bo‘ldi.

📹👉 https://youtu.be/rDS-EoBPVh8?si=MG22t-lWVRqv9vXY

@haqiqatdaIlyos

Til qadri...

Ssenariy muallifi va rejissyor: Shohruh Norqulov
Operator: Jasur Yusupov
Rassom: Erkin Xushmatov
Maslahatchi: Xurshid Abdurashid

Ijtimoiy rolikni suratga olishda qatnashgan va yordam bergan barchaga katta rahmat!

Asliddin Kamol aloqaga chiqdi, u bilan hammasi joyida. Tez orada o’zi o’tgan voqealar haqida batafsil ma’lumot beradi.

@haqiqatdaIlyos

Bloger Asliddin Kamol g’oyib bo’ldi

O’zbekistonlik bloger Asliddin Kamol 13-oktabrda Dubay aeroportida shubhali tarzda g’oyib bo’ldi.
Bu haqda Kanadada yashovchi jurnalist Ulug’bek Ashur facebook sahifasida ma’lum qildi.

Jurnalistga ko’ra, u Asliddin Kamol bilan oxirgi ko’rishgan kishilardan.

“Asliddin 13-oktabr kuni Toshkent vaqti bilan soat 00:32 da menga videochaqiruv qildi va "Meni Dubayga kiritishmadi. Pasportimni xodimlar olib, meni boshqa xonaga olib ketishyapti" deb gapirishga ulgurdi. Videoda u aeroportda edi”, deya post qoldirdi Ulug‘bek Ashur.

Ulug‘bek Ashur o‘z postida Dubaydagi do‘stlari aeroportga borib, xavfsizlik xizmati xodimlari bilan uchrashgani, ular Asliddin Kamolni ikki soat ushlab turganlaridan so‘ng, tekshirishib, chiqarib yuborishganini aytishgani haqida ham yozdi:
“Lekin buni tasdiqlovchi videotasvirlarni ularga ko‘rsatishmagan... Asliddin Kamol shaharga chiqib ketmagan... Agar shunday bo‘lganida u hammamizga "Men chiqdim, xavotir olmanglar, taksiga o‘tirdim" deb xabar berardi”.

Yuridik ma'lumotga ega Asliddin Kamol bloger sifatida tanqidiy postlari bilan tanilgan. U ikki yildan buyon Birlashgan Arab Amirliklarining Dubay shahrida yashab kelayotgan bo’lgan.

P.S: Texnika va texnologiyalar rivojlangan davrda, bo’lib ham yuzlab kameralar o’rnatilgan Dubay aeroportida bir insonning shunchaki yo’qolib qolishi tasavvur qilib bo’lmas holat.

Bugunga kelib qator xorijiy OAV bloger Asliddin Kamolning g’oyib bo’lishi yuzasidan o’z manbalariga tayangan holda xabarlar ulashmoqda. Ammo ular ham hozircha versiya va rasmiy, ishonchli xabarni O’zbekiston tomoni bildirishi kerak.

Umid qilamiz, Dubaydagi O’zbekiston elchixonasi va konsullik Asliddin Kamol taqdiriga befarq bo’lmaydi. Eshitishimcha, elchixona blogerning yaqinlaridan bu haqda 13-oktabr kuniyoq murojaat qabul qilib olgan.

@haqiqatdaIlyos

Nuqtalar: "Nomaqbul shaxslar qonuni" — O'zbekiston hukumati uni kimlarga nisbatan ishlatadi?

Endilikda O‘zbekistonning davlat suverenitetiga, hududiy yaxlitligiga va xavfsizligiga zid bo‘lgan, O‘zbekiston xalqining sha’ni, qadr-qimmati yoki tarixini tahqirlovchi gaplar aytgan chet el fuqarolari O‘zbekistonga kiritilmaydi, agar ular O‘zbekistonda bo‘lsa, deportatsiya qilinadi va yana qator taqiqlarga duchor bo‘ladi.

"Nuqtalar"ning navbatdagi soni avvalroq qonunchilik palatasi deputatlari qabul qilgan va 20-sentabr kuni Senatda ma’qullangan, shundan so‘ng imzo uchun prezidentga yuborilgan “O‘zbekistonda chet el fuqarolarining va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarning huquqiy holati to‘g‘risidagi qonunga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish haqida”gi qonun tahliliga bag‘ishlandi. Bizningcha, qonunda va uning amaliyotda ishlashi, qanday ishlashi bo‘yicha tushunish juda muhim bo‘lgan qator bandlar bor.

Dastur mehmonlari – siyosatshunos Farhod Tolipov va Qonunchilik palatasi sobiq deputati Rasul Kusherbayev bo'ldi.

📹👉https://youtu.be/Vi2yPU0NYqo?si=plCNQsTNjMzK0-RP

@haqiqatdaIlyos

Bizga xolis jurnalistika kerak

Kecha YXHTning Varshavada o‘tayotgan anjumani doirasida Nyu-Yorkdagi Jurnalistlarni himoya qilish tashkiloti vakilasi bilan so‘zlashdik. Tabiiyki, suhbat so‘z erkinligi va hamkasblarimiz himoyasi borasida kechdi.

Xalqaro tashkilot vakilasiga ko‘ra, ko‘pchilik hamkasblarimizning professional faoliyatidagi nuqsonlar, ya’ni tarafkashlik, muayyan buyurtma va shartnomalar asosida ishlashi nafaqat bizga, balki xalqaro tashkilotlarga ham ma’lum. So‘nggi yillarda javobgarlikka tortilgan bir necha bloger, jurnalist do‘stlarimiz faoliyati va ularni himoya qilish masalasida biroz tilimiz qisiqdek.

Birniki mingga, degan naql ishlaydi bu yerda. Hukumatlar ham bunday vaziyatlardan samarali foydalanadi. Shu boisdan ham halol va obyektiv media maydonni yaratish, u yerga tasodifiy va tirraqilarni kiritmaslik o‘zimizning zimmamizdagi ma'suliyatdir.

Bizga manfaatlardan uzoq xolis jurnalistika kerak. Bu maydonni yarata olsak, so‘z erkinligi prinsiplarini xalqaro maydonda ham himoya qila olamiz. YXHTning anjumani doirasidagi bugungi majlisda shunga amin bo‘ldim.

Abdurahmon Tashanov, Inson huquqlari “Ezgulik” jamiyati raisi.

@haqiqatdaIlyos

Kecha Yevropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkiloti (YXHT)/ Demokratik Institutlar va Inson Huquqlari Byurosi (DIIHB)ning saylov kuzatuv missiyasi vakili Pietro Tesfamariam bilan uchrashdik.

Uchrashuv davomida kuzatuvchi bilan bu yilgi saylovlarning mamlakat uchun ahamiyati, siyosiy partiyalar, saylovlar davrida jurnalistlarga uni yoritish uchun yaratilgan sharoitlar va O'zbekistonda so‘z erkinligining joriy holati haqida fikr almashdik.

Tashkilot vakili shuningdek, jurnalist sifatida o'tgan va hozirgi davrdagi faoliyatim bilan yaxshi tanishligini aytib, kelgusi rejalarim haqida so'radi. Janob Tesfamariam bilan muloqotimiz o‘zaro ishonch va izchillik ruxida o‘tdi.

@haqiqatdaIlyos

Universitetda 1 semestr viruslarga oid fitopatologiya fanini o’qiganmiz. Hozir bu fandan ko’p narsa esimda qolmagan-u, lekin viruslarning uncha-bunchaga o’lmasligi, qulay muhit va sharoit paydo bo’lishi bilan yana qaytib tirilishi, joylashgan organizmini zararlashda davom etishini bilaman.
Masalan, ba’zi viruslar sovuq va namgarchilikni yaxshi ko‘radi, shunday muhitda juda tez ko‘payadi va tarqaladi. Ba’zilari esa aksincha, iliq va issiq havoni yaxshi ko’radi, bu ular uchun qulay muhit hisoblanadi.

Endi, agar hech bir ishni majburlovsiz tashkil qilolmaydigan rahbarlarni ham shartli virus deb olsak, oxirgi vaqtlarda ularning ko’payishi va hamma tomonni rasvosini chiqarishi uchun qandaydir qulay muhit paydo bo’lgandek taassurot uyg’onmoqda. Keling, yaqin haftalarda tez-tez ko’zimiz tushayotgan yangiliklarni eslaymiz:

1. O’qituvchilarning paxtaga jalb qilinayotgani va terimga chiqmagan taqdirda ular o’zining o’rniga ikki terimchi topishga majburlanayotgani haqida xabarlar tarqaldi (Senat tezda munosabat berdi va bu jinoyat oqibatlaridan mas’ullarni ogohlantirdi).

2. Oxirgi vaqtlarda tadbirkorlarni quyosh panellari o’rnatishga majburlash holatlari ko’paygan. Tadbirkorlarning ko’pchiligi quyosh paneli o’rnatish bo’yicha topshiriq olgani, o’rnatmaguncha ularning binosi elektr va gazdan uzilgani (bu orqali million va balki, milliardlab zarar ko’rishayotgani) haqida yozmoqda. Ammo bu kabi holatlarga hozircha hech kim, hech bir idora aniq va qat’iy munosabat bilan chiqmadi.

3. Gazeta va jurnallarga majburiy obunalash holatlari yana qaytgandek. Har holda turli hududlardan menga murojaat yozayotgan tibbiyot birlashmasi xodimlariga ko’ra, ularning idorasiga ko’plab nomdagi gazetalarga obuna tashkil qilish vazifasi yuklatilgan. “Bu safar ishlar avvalgidan farqli ixtiyoriy obuna niqobi ostida qilinmoqda. Hammasi tavsiyaviydek ko’rinadi, lekin aslida majburiy”,- deydi bog’langanlar. (Buni viruslarning mutatsiya xususiyatiga o’xshatdim).

Mamalakatda viruslar bilan bog’liq shunday gaplar. Ularga qulay, noqulay muhit javobgarlari ogoh bo’lishi kerakki, qarshi kurash choralari kuchaytirilmasa, bu virus degani bir ofat. U ozgina qulay muhitga tushdimi, o’lishi qiyin. O’z vaqtida qattiq kurashilmasa ko’payib ketadi va islohot deya aytib kelinadigan butun tizimlarni tezda yeb bitirishi ham hech gap emas.

Muhitni tushundingiz a, qonun muhiti haqida gapiryapman. Shu muhitda immunitet pasaygandek ko’rinmoqda oxirgi vaqtlar.

@haqiqatdaIlyos

35 yil: o‘zbek tilining obro‘si maqomiga mosmi?

Yana sanoqli kunlardan keyin, 21-oktabrda o‘zbek tili bayramini nishonlaymiz. Shu kuni tilimizning davlat tili maqomini olganiga 35 yil to‘ladi.

Bu o‘zbek tilini ta’lim muassasalarida o‘qitishdan boshlab, uning sofligini ta’minlash, ilmiy, zamonaviy va kompyuter tiliga aylantirish, rasmiy qo‘llanishdagi holati yoki xorijda o‘qtishgacha bo‘lgan barcha ishlar natijasi va qo‘lga kiritilgan yutuqlar-u, kamchiliklarni sarhisob qilish uchun yetarli muddat.

Xo‘sh, 35 yil o‘tib O‘zbekistonda o’zbek tili bilan bog‘liq bugungi vaziyat qanday va u bayram qilinadigan ahvoldami?

Olimlar, soha mutaxassislari-yu, jamoatchilik faollari tilimizning bugungi holati haqida qanday fikrda?

"Vatandosh" intellektual klubining “O‘zbek tili: kecha, bugun va ertaga” mavzusida o‘tgan navbatdagi yig‘ini ana shu savollar tahliliga bag‘ishlandi.

📹👉 VIDEONI TOMOSHA QILISH

@haqiqatdaIlyos

Ijtimoiy va siyosiy fanlar institutining litsenziyasini bekor qilish boʻyicha Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi tomonidan da’vo arizasi kiritilgan edi.

Ushbu ish Sudning qarori bilan Toshkentdagi Ijtimoiy va siyosiy fanlar institutining foydasiga hal etilibdi. Institut tomonidan ta’lim davlat standartlari asosida yoʻlga qoʻyilganligi qayd etilgan holda boshqa muammo va kamchiliklar bartaraf etilganligini inobatga olib, institut litsenziyasini bekor qilish boʻyicha ariza Toshkent tumanlararo iqtisodiy sudi sudyasi Sherzod Jamolov tomonidan rad etilgan. Sudning xususiy olit ta’lim muassalarining foydasiga qaror chiqarayotgani quvonarli holat hamda sud tizimiga boʻlgan ishonchi orttiradi, albatta.

Bundan avval ham, Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi Toshkent iqtisodiyot va pedagogika instituti litsenziyasini bekor qilish boʻyicha kiritgan da’vo arizasi dastlab Chirchiq tumanlararo iqtisodiy sudi tomonidan rad etilgan edi. Ish boʻyicha Sud qaroridan norozi vazirlik apellatsiya shikoyati kiritgan. Apellatsiya Toshkent viloyati sudida koʻrib chiqilib, yana institut foydasiga qaror qabul qilingan edi.

Vazirlikdagilar sudma-sud yurishni to'xtatib, davlat universitetlarida bo'layotgan mana bu va mana bu kabi mantiqsizliklarga ham e'tibor qaratishar a?

@haqiqatdaIlyos

🙂 BMB Zaʼfaron қуритиш ва қайта ишлаш корхонасининг очилиш маросими ҳамда тадбир доирасида пресс-тур бўлиб ўтди. Йиғилганлар корхона фаолияти ва заъфаронли маҳсулотлар кўргазмаси билан танишди.

Telegram l Website l Facebook l Instagram l YouTube‌‌

Nuqtalar: Jamiyat befarqlik epidemiyasidan qanday xalos bo‘ladi?

“Nuqtalar”ning bugungi sonida jamiyatdagi befarqlik epidemiyasi, uning ildizlari, oqibatlari-yu va bu epidemiyani kamaytirish choralarini tahlil qildik.

Izohiga ko‘ra, jamiyatga, hayotga, atrofdagi odamlar va hodisalarga nisbatan biror-bir qiziqish va aniq ma’naviy-hissiy munosabatning namoyon bo‘lmasligini ifodalaydigan bu so‘zni oddiy qilib e’tiborsizlik deya atasa ham bo‘ladi. Biroq, mavzumizni befarqlik so‘zi batafsilroq, to‘liqroq va yaxshiroq ifodalaydigandek tuyulgani uchun ham suhbatni ayni shu so‘z bilan nomladik.

Dastur mehmonlari – siyosatshunos, jamiyatshunos Hamid Sodiq va faylasuf Xurshid Yo‘ldoshev bo‘ldi.

📹👉https://youtu.be/6h9W_P1Dd1g

@haqiqatdailyos

1989-yilda O‘zbekistonda davlat tilining huquqiy asoslarini belgilash bo‘yicha “Davlat tili to‘g‘risida”gi qonun qabul qilinib, unga ko‘ra o‘zbek tiliga - Davlat tili maqomi berilgan. Bu esa davlat idoralaridagi barcha faoliyat to‘liq o‘zbek tilida bo‘lishi kerakligi qoidasini mustahkamlagan. Masalan, shu tartib bilan mamlakatda qabul qilinadigan har qanday qonun, qaror va farmonlar, to‘ldiriladigan ariza va blanklar, beriladigan e’lon va ma’lumotlarning barchasi o‘zbek tilida bo‘lishi shart. Odamlar ijtimoiy hayot, masalan, oilada istalgan tilda gapiraverishi mumkin, bu uning huquqi, lekin davlat idorasida tartib qonunda belgilangani kabi bo‘lishi, ishlashi kerak. Ammo afsus, til borasidagi asosiy qonunimiz qabul qilinganiga ikki haftadan keyin 35 yil to‘lyapti hamki, hokimiyat, hukumat uning ijrosini amalda ta’minlolgani, bajarolgani yo‘q.

Bugun “Hududiy elektr tarmoqlari aksiyadorlik jamiyati” “Energosavdo” filiali Yashnobod tuman bo‘limiga borgandim. Bo‘limda esa vatandoshlar idoraga taqdim qilinadigan hujjatlar haqida faqat suratda ko‘ringan qog‘ozdangina ma’lumot olishlari mumkin ekan.

Jamiyatning menga xizmat ko‘rsatayotgan xodimidan davlat tilida ma’lumot berishni so‘raganimda, “boshqa ma’lumotnoma yo‘q, xohlasangiz, shu, bo‘lmasa, ana, yuqoriga murojaat qiling. Buniyam o‘z hisobimdan chiqartirdim”, – degan javobni oldim.

Albatta, men-ku mijozga bu tarzda muomala qiladigan, vatandoshlarga davlat tilida xizmat ko‘rsatishni istamaydigan xodim ustidan idora rahbariga shikoyat yozdim, uning chorasi ko‘riladigan, ma'lumotlar o'zbek tilidagisiga almashtiriladigan bo‘ldi, lekin hukumatning o‘zi siyosiy iroda ko‘rsatmasa, amaldagi qonunlar ijrosini ta’minlolmasa, qo‘rqsa, ko‘rib ko‘rmaganga olsa, umumiy vaziyat o‘z-o‘zidan o‘zgararmikin? Minglab idora va filiallardagi bu kabi holatlar tartibga kelarmikin?

Nahotki, hukumat tepasidagilar o‘z qo‘l ostidagilarga xoy, ish yuritishingni o‘zbek tilida qil, yig‘ishtir karam sho‘rvangni, qonunni o‘qi-chi, nima deb yozilgan, deyolmaydi. Hechqursa shu qattiq turishning o‘zi bilan bitib ketadigan ishlarga-da, qurbi yetmaydi?

Ha demay boshda do‘ppi, egnimizga chopon kiygan holda o‘zbek tili bayramini nishonlaymiz. Yuqori minbarlardan turib til haqida balandparvoz nutq, tabriklar qilinadi, she’r, qo‘shiqlar aytiladi. Ammo asl holatimizga qaralsa, bir o‘zbek davlat idorasiga borib davlat tilida ma’lumot ololmay qaytaveradi yoki begona tilda xizmat ko‘radi, “Yaponamama” kabi kafelarga kirib rus tilida gapirmagani uchun ovqatlanolmay chiqaveradi va achinarlisi, uning murojaatiga hech bir idorada e’tibor berilmaydi. Bu oddiy, o‘rganilgan, tabiiy jarayon sifatida qaralaveradi.

Qadring baland bo‘lsin, ona tilim!

@haqiqatdailyos

Sergeli tumani, Qumariq 2-tor ko'cha, 1-uyda yashovchi Madina Mengniyozovadan murojaat keldi. Odatda kanalimda murojaat, xayriyalarni kam e'lon qilaman (holatlarni tekshirish kerak, bu esa ko'p vaqt oladi), lekin sovuq kunlar kirib keldi, opaning o'zi va farzandlariga issiq boshpana zarur. Shuning uchun uni savobtalab insonlar va ijtimoiy himoya idoralariga yetkazmoqdaman.

Madina Mengniyozovaga ko'ra, u 3 nafar voyaga yetmagan farzandi bilan videoda ko'ringan uyning bir xonasida yashab kelmoqda.

"Turmushim o'xshamagan. To'ydan avval erim bilan faqat nikohdan o'tgandik. "Zaks"ni keyinroq qilamiz, to'yni o'tkazib olaveraylik, degani uchun rozi bo'lganman. Lekin keyin erim rasmiy nikohdan o'tishni istamadi, erta bo'ladi, indin bo'ladi, deb yuraverdi. Erimning hayoti tushunarsiz edi, istagan paytda uyga kelar, bo'lmasa, ko'chada ham yashab yuraverardi. Xarakter ekan-da. Erimga tartibli hayot qilishni, shu yerda yoki Rossiyada birga ishlab uy olishni ko'p iltimos qildim, lekin foydasi bo'lmadi, ishlashni istamasdilar. Oxiri uyga umuman kelmay qo'ydi. Bizdan xabar olmay qo'yganiga ancha bo'lgan.

Hozir bolalar uchun aliment ololmayman, qo'shnilarning farzandlariga enagalik qilaman. To'rt jonning yashashimiz shundan. Onam bor, shukr, lekin u kishi ham qari, bizga yordam qilolmaydilar.

Aka, yashab turgan uyimizning ta'miriga pul yetkazolmayapman, mening topganim 3 bolamning yeb ichishi va kiyimlariga bazo'r yetib turibdi. Lekin katta bo'lishsa yaxshi yashashsin, farzandlariga yaxshi kelajak qilishsin deya bolalarimga yaxshi tarbiya berishga harakat qilyapman. Imkoni borlar bizga yordam bersin, iltimos, sovuq kunlar keldi, bolalarim bilan qiynalyapmiz", – deydi murojaat egasi aniqlashtiruvchi savollarimga javoban.

Opa o'zi aytganiday, enagalik orqali pul topadi, murojaatdan maqsadi oila tebratish, yeb ichish uchun pul so'rash emas, shunchaki uyini ta'mirlab, issiqroq qilib olsam, deyapti. Videodan ko'rinishicha, Madina Mengniyozova yashayotgan uy katta emas va uning ta'miriga ko'p mablag' ham talab qilinmaydi. Imkoni borlar shu uy ta'miri uchun yordam bersa yaxshi bo'lardi.

Bu uning plastik karta raqami, onasi Darixa Hasanova nomiga ochilgan: 5614681909035986

@haqiqatdailyos

Kecha "Vatandosh" intellektual klubining navbatdagi yig'inini o'tkazdik. Yig'inning bu safargi muhokamasi o'zbek tili va uning bugungi muammolariga bag'ishlandi. 3 soat davom etgan tadbir shu qadar yuqori haroratda o'tdiki, menimcha, hech kim zerikmadi, hatto u yakunlanayotgan paytda ko'pchilikda gapirilmagan gap, berilmagan savollar qolib ketganini his qildik. Buning uchun tadbir spikerlari va unga kelgan o'zbek tili jonkuyarlariga rahmat. Alohida eslashim kerak, tadbirda spikerlar – Baxtiyor Mengliyev, Bekzod Shukurov, Eldor Asanov, Inomjon Azimov va Farhod Tolipov o'z mutaxassisliklaridan kelib chiqqan holda mavzuni juda qiziqarli tahlil qilib, muammolarimizga yechim bo'ladigan takliflar berishdi. Quyida shu tadbirning ba'zi jarayonlaridan suratlar va havolada esa undan tayyorlangan reportajni tomosha qilishingiz mumkin.

Aytgancha, uchrashuv videosi yutub  kanalimizda e'lon qilinganda uni ham albatta ko'ringlar, do'stlar. O'zbek tili bo'yicha o'nlab darslarda beriladigan bilimlarni bir videoda olishingiz kafolatlanadi.

Reportajni tomosha qilish: 📹👉
https://www.youtube.com/watch?v=-6VU-UTvTZg

@haqiqatdailyos