ZANiST ZAGRUS Institute

‍ .
دو شاعر در یک قاب

✍️ دکتر حجت رشیدی

"تضمین" از آرایەهای زیبای علم بدیع است. این آرایه در اصطلاح بدیع آن است که شاعری از پارەای، مصراعی، بیتی یا بیت‌هایی از شاعر دیگر در شعر خود استفاده کند. تضمین و استقبال از سنت‌های معروف و مکرر در ادبیات کوردی است که نوعی همگرایی و احترام قلمداد محسوب می‌شود.

استاد ولی‌محمد امیدی کارزانی متخلص به "ولی بیگانه" یکی از شاعران نامدار استان ایلام است که در سال ۱۳۰۱ ه.ش در روستای کارزان از توابع شهرستان چرداول دیده به جهان گشود. وی با سرودن اشعاری حماسی و سنجیده، توانست نام خود را در تاریخ ادبیات کوردی جاودان کند. استاد ولی‌محمد امیدی در سال ۱۳۸۶ دار فانی را وداع گفت و در بهشت رضای شهر ایلام به خاک سپرده شد.

استاد نعمت‌الله داودیان در سال ۱۳۴۲ در شهر ایلام به دنیا آمد. وی از شاعران و چهرەهای درخشان فرهنگ و ادب استان ایلام است. داودیان علاوه بر شعر فارسی، از حامیان و حافظان جدی زبان و ادبیات کوردی است که مجموعه شعری با عنوان "جامەکەێل بێ‌دەنگی" منتشر کرده است. وی علاوه بر شعر کوردی و فارسی به نقد ادبی نیز علاقەمند است و بسیاری از آثار نویسندگان استان را ویراستاری کرده است. تضمین شعر معروف "خەم‌نامه" اثر مرحوم امیدی، یکی از آثار ارزشمند استاد نعمت‌الله داودیان است که آن دو را می‌خوانیم:

"خەم‌نامه"
جام جەم خەم و ئاو زەمزەم خەم
خەم عاڵەمه ژه من بۆەن جەم
خەم یه من واری تیەم ئەر بان تیەم
خەم عاشق من چۆ پەروانە و شەم
خەم کوڕت بمرێ مەر تو برامی
وه هەر کوو مەچم ڕەفیق ڕامی
خەم نیشت من هاورد، خەم کارەزانه
گوڵان خەمزەدەێ باد خەزانه
خەم کوڵپێچگم کردێه تەدارک
خەم نامم نێا، پاێ خەم بمارک
بیلا خەم بەیوو م خەم باومه
هامڕاز خەمم م خەم ناومه
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ   
وه هەر لا نووڕم وه هەر کوو ڕۆ کەم
جوز تووس خوسه نسیوێ نیەوەم
ئەر ئسماعیلم ئەر خوسرەو جەم
"جام جەم خەم و ئاو زەمزەم خەم
خەم عاڵەمه ژه من بۆەن جەم"

بەڕەتم نمێ واته ویره کەم
چەمم ئاوری دوو، دڵ دووگه گوڵەم
دەس دێمه دەس تاڵەێ سیەێ خوەم
"خەم یه من وارێ تیەم ئەر بان تیەم
خەم عاشق من چۆ پەروانە و شەم"

تو ئاو قاومەگەێ گەن و گەن زامی
دووسەێ فەنباز ئێسه و ئاوسامی
تو چاکەنەگەێ ڕووژ نوامی
"خەم کوڕت بمرێ مەر تو برامی
وه هەر کوو مەچم ڕەفیق ڕامی؟!"

ئەگەر تا خوەشی داوه داومه
زکر ئاسایشت ڕووژ و شاومه
دەێ نامه هە خەم هامڕکاومه
"بیلا خەم بەیوو م خەم باومه
هامڕاز خەمم م خەم ناومه"
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
#پاڵەوانی_پەهڵەیی
#فەیلی_ئیلامی
#کەڵڕی_کلهری
#لری_لوڕی
#گورانی_نو_گورانی_نوو
#لەکی_لەکی
#گەڕووسی_بیجاری
#خزڵ_خەێرەوەن_مرشەوەن


#دپارتمان_تەحقیق_پێپرسی_چاپمەنی
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس

🔹درج و بازنشر مطالب انستیتو زانست زاگرس با ذکر منبع و لینک بلامانع است.
@zanist2021

‍ ‍ مؤسسه فرهنگی هنری مکریان مهاباد با همکاری دانشگاه کردستان برگزار می‌‌کند:

فستیوال سراسری داستان کُردی
(مهاباد ۱۴۰۴)

شرایط شرکت در فستیوال:

۱- حجم هر داستان  حداقل ۲۰۰۰ و حداکثر ۴۰۰۰ کلمه باشد.
۲- داستان‌، به یکی از گویش‌های زبان کُردی باشد.
۳- آثار ارائە شده در قالب فایل pdf و مجموعه فایل bahij ارسال گردد.
۴- درج مشخصات فردی از قبیل:  نام، نام خانوادگی، محل اقامت، شمارەی تماس و شمارەی ملی الزامی است.
۵- از هر نویسندە تنها یک اثر پذیرفتە خواهد شد.
۶- آثار ارسال شده قبلا چاپ و منتشر نشده باشند.
۷-  آثار خارج از چهارچوب مذکور، ترتیب اثر دادە نخواهد شد.

-  مهلت ارسال آثار:  ۲۰ بهمن ۱۴۰۳
- به آثار منتخب جوایز نفیسی اهدا خواهد شد.

-  ایمیل و آیدی تلگرام جهت ارسال آثار:

ایمیل: [email protected]

آیدی تلگرام: slain64@

شماره‌ی تماس: 09369320720

#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
#دپارتمان_داستان_چیرووک
@zanist2021


🆔@binkemukrian

‍ ‍ ‍ ‍ رونمایی از رمان بندر فیلی در تهران

گزارش: مهندس مصطفی بیگی
گویندە: عباس هوشنمد
ئەندام ئەنستیتو زانست زاگروس

آیین رونمایی از ترجمە فارسی رمان "بندر فیلی" اثر بختیار علی نویسندە مشهور و جهانی سلیمانیەای در تهران انجام شد.
این مراسم کە با حضور مترجم اثر "مریوان حلبچەای"، دکتر قطب‌الدین صادقی منتقد و استاد دانشگاە، وحید امینی‌زادە و محمد قاسم‌زادە، زانستیاران و نیز جمعی از علاقەمندان بە ادبیات داستانی در روز چهارشنبە مورخ سوم بهمن ١٤٠٣ و بە همت نشر ثالث،برگزار گردید.
دکتر صادقی در فرازی از سخنانش بە وجە تسمیە فیلی  و اقتباس آن از نام منطقەی عمومی زاگرس میانی و شرق دجلە و ولایت جبال کە در ادوار مختلف تاریخ ایران باستان و بین‌النهرین بە نام پهله بودە اشارە شدە و اذعان داشت: خاستگاە نام باستانی فیلی برگرفتە از اسم پهلە باستانی بودە کە تاکنون نیز این نام بر روی شهری بە نام پهلە در بخش زرین‌آباد استان ایلام بە یادگار ماندە است. در دوران حکومتهای اسلامی، نام پهلە و پهلەوی یا پهلەای به صورت فهلە و فهلەوی حفظ شدە و در دوران متاخر نیز با دگردیسی آن یعنی "فیلی" تداوم یافتە و در جغرافیای سیاسی معاصر بە بخش عمدەای از کوردهای جنوبی در عراق و ایران بە همین نام اطلاق می‌شود.
وی بە رنجهای کوردهای فیلی در دوران حکومت حزب بعث اشارە نمودە و این کتاب فاخر را گامی موثر برای شناخت مصایب این قوم دانستە رنجهای بیشماری کە در علیرغم اعمال پروژەهای ضدبشری بر این قوم هنوز هم مغفول ماندە است.
این استاد دانشگاە همچنین افزود: در طول چهار دهە حکومت جهنمی حزب  بعث صدام، کلکسیونی از ظلمها بە صورت مستمر و در قالب اجرای دستورهای تبعیض‌آمیز و هویت‌زدایانەای همانند تعریب (ژینوساید فرهنگی)، ربودن نوجوانان و جوانان ذکور و نسل‌کشی آنان بەویژە در زندان مخوف نگرەسلمان و گورهای دستەجمعی کە بە نام مقابرالجمعی و یا پروژەی انفال معروف شدە را در حق آنان اعمال نمود و همچنین با عمومیت‌بخشی بر هویت‌زدایی از آنها در قالب دستورات حکومتی همانند تهجیر و تصفیر یعنی اخراج از عراق و یا جابەجایی از زادگاە آبا و اجدادی خود و ادغام در میان عشیرەهای عرب‌تبار ساکن سایر نقاط عراق و نیز مصادرەی اموال و املاک آنان و حتی در مقطعی نیز اجبار شهروندان عراقی بر طلاق گرفتن از زوج‌های کورد فیلی خود و عدم صدور شناسنامە و همچنین ممنوعیت استفاده از هویت و زبان کوردی فیلی در حق آنان، هر آنچە ظلمی را کە قابل تصور می‌باشد بر آنان تحمیل نمود. فجایعی کە هر کدام بەنوبە خود تراژدیهایی انسانی هولناکتر از اغلب ژینوساید و هولوکاست بودەاند  چرا کە هم در آن زمان و هم  تاکنون با سکوت مرگبار جامعەی جهانی، هنرمندان و ادبا و کل جامعەی مدنی عراق و جهان مواجە بودە که سکوت و بایکوت این ژینوساید تاریخی که در سازمان ملل نیز ثبت شده از سوی بخشی از اهالی قلم هولناک‌تر است.
این رمان اگر چە سرگذشت یک کودک قربانی تبعیض نژادی در عراق بە نام بندر فیلی را روایت می‌کند اما در حقیقت راوی دیدگاە تبعیض‌آمیز و پانیستی حاکمانی است کە دیگران را صغیر فرض کردە و کشوری را بە زندانی بزرگ برای تربیت دیگران تحت تعالسم قیم‌مآبانەی خود کە بر پایەی همسانسازی فرهنگی بنیان نهادە شدە، تبدیل می‌نمایند.
  این شخصیت خیالی، یکی از کودکان کورد فیلی عراق است کە در زندانهای بعث بە دنیا آمدە و در زندان چنان پرورش می‌یابد کە با سبک زندگی در خارج از زندان بە کلی بیگانە باشد.
بندر فیلی پس از سقوط رژیم بعث صدامی و آزادسازی زندانیان برای اولین بار وارد جامعە واقعی می‌شود و در میدان استقلال بغداد همانند یک شخصیت مسخ شدە کە مراوادات انسانی خارج از زندان وی را بە ستوە آوردە سرگردان‌تر و مستاصل‌تر از گذشتە می‌شود.
بختیارعلی در قالب سبک رئالیسم جادویی گوشەای از مصایب کورد بودن وی و ٢٢ هزار تن از کودکان، نوجوانان و جوانان ربودە شدە کورد فیلی را کە صرفا بە دلیل عرب نبودن دچار رنجهای بیشمار و مفقودالاثر شدند و یا اقلیتی کە با جمعیتی بالغ بر سە میلیون تن از ابتدایی‌ترین حقوق انسانی خود بی‌بهرە ماندەاند را بە زیبایی بە تصویر کشیدە است.
#ژینووساید_قەلامار
#ئەنفاڵ_پاکتاوسازی
#پاڵەوانی_فهلویون
#فەیلی_پەهڵەیی
#ئیلام_بەغدا
#بندر_فیلی
#بەختیار_عەلی
#مەریوان_حەڵەبچەیی
#شەفەق_نیووز
#قتل عام ۲۲ هزار و کوچاندن اجباری ده‌ها هزار کورد فیلی از وطن باستانی خود به مراتب هولناک تر از  ژینوسایند ۵۰۰۰ هزار نفر در بمباران شیمایی حلبچه است که متاسفانه به دلایلی...در آثار شعرا و هنرمندان دو سوی مرز منعکس نشده‌است. اهمیت رمان بندر فیلی از این جهت است که برای نخستین بار، نویسنده‌ای جهانی بدان پرداخته‌است.
#دپارتمان_هەڵگەردانن_تەرجومە
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
@zanist2021

‍ ‍ ‍ ‍ .
شێعر و ژیان  مەهوەش سڵێمانپووڕ
ئەندام ئەنستیتو زانست زاگروس

(یەکمین شاعر شێعر فەراز کوردی-عوریانیسم)

مەهوەش سڵێمانپووڕ وە ناز ناو شێعری «سووزان»، ساڵ ۱۳۵۴ دە شار گێڵان‌غەرب، وە دی هاتگه و ده سێنزە ساڵانی وە کومەک موعەلم خوەێ ماموستا پەرویز بەنەفشی وەل شێعر ئاشنا بۆە.
ساڵ ۱۳۷۳ ڕشتەێ دەبیری زوان و ئەدەبیات فارسی دە زانستگاێ کوردستان خوەنییە، ئوو هەر لێ ڕشتە، ئەرشەد و دوکترایش گرتگە.
دە دەوران تەحسیل دوکترا، گەرد مەکتەب ئساڵەت کەلەمە و عوریانیسم ئاشنا بۆە و کومەکەیل ماموستا دوکتر ئارەش ئازەرپەیک وەتارەیل فرەێگ نۆساگە. شێعر کوردی ئۆشێ و نزیکەێ هەفتاد خوەنیار، شێعرەیلێ خوەنینە.

ئاسەوار(فارسی و کوردی):

_پاییز آوای عاشقانه‌ها،
_پژاره‌یل کاڵ، غەزەڵ کوردی،
_هۆرد که‌م، غەزەڵ کوردی نئوکلاسیک،
_مهبان غزل فارسی،
_ماه نوشته های یک فرا زمینی فرا شعر در مکتب اصالت کلمه،
_مانگ هڵات غەزەڵ کوردی(اولین کتاب کوردی در مکتب اصالت کلمه،فرا شعر تغزلی)،
_ دهلیز، مجموعه نو سرودها،
پذیرش مقالات علمی در خارج و داخل کشور:  
_ بررسی سیمای معشوق در شعر وحشی بافقی با فیضی دکنی شاعر هندی و پذیرش و ارائه در دانشگاه علیگره هندوستان،
_ بررسی صفات سبز و شاعرانه و خاکستری و غیر شاعرانه در گلستان غزل حسین منزوی و پذیرش در دانشگاه رشت،
_ در آمدی بر شناخت مکتب رمانتیسیسم، فصلنامه آموزشی پژوهشی اورمزد شماره 22 پاییز 1395،
_بررسی محتوای داستانی آثار غلامحسین ساعدی فصلنامه آموزشی پژوهشی اورمزد شماره 33 پاییز 1395،
_ چاپ مقاله در کتاب مجموعه مقالات کنفرانس بین المللی زبان و ادبیات فارسی در زمان اکبر شاه گورکانی و سلاطین صفویه،
_مقاله فرا هنجاری دستوری در هشت کتاب سهراب سپهری با تکیه بر چهار کتاب نخست شهریور ماه 1396 دانشگاه رازی،
_ بررسی صفات سبز و شاعرانه و خاکستری و غیر شاعرانه در گلستان و غزل حسین منزوی و پذیرش در دانشگاه رشت،
_ سخن از ماه و مه گزیده شعر زنان امروز ۱۳۹۸ انتشارات صنوبر.

#اصالت_کلمه
#عریانیسم_فرا_شعر
#کوردی_کردی
#کرماشان_کرمانشاهان
#کەڵڕی_کلهری
#غلامحسین_ساعدی
#سهراب_سپهری
#پرویز_بنفشی
#آرش_آذر_پیک
#مهوش_سلیمانپور
#موسیقی_شوان_پەروەر(خانمان)

#دپارتمان_مێدیا_هونەر(سەیمرە)
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
کانال رسمی تلگرام:
@zanist2021
پیج اینستاگرام:
instagram.com/zanist.2021

جیمیل:
[email protected]

‍ .
" فراخوان دعوت به همکاری "

انستیتو زانست زاگرس در نظر دارد جهت تکمیل کادر اداری خود، برای «امور اجرایی و هماهنگی» قرارداد همکاری منعقد کند.

داوطلبان می‌توانند جهت اطلاع از شرایط عمومی و اختصاصی از راه‌های زیر اقدام نمایند.

۱- تلگرام؛
دکتر حجت رشیدی
09188412677
آی‌دی
@Hojat_rashidi

۲- دایرکت پیج رسمی انستیتو زانست؛
zanist.2021

ZANiST ZAGRUS Institute pinned «‍ ‍ ‍ . فراخوان عمومی عضویت در انستیتو زانست زاگرس علاقه‌مندان و نخبگان فرهنگی و هنری می‌توانند اساسنامه و فرم عضویت را از راەهای ذیل دریافت کنند و با تکمیل و ارسال فرم به اعضای عمومی زانست بپیوندند. ۱- دایرکت اینستاگرام zanist.2021 ۲- کانال رسمی تلگرام…»

‍ .
ئاخڕشەری

شێعر: عەلی ئوڵفەتی
بۆژەر: عەباس هووشمەند(دیاکۆ ئیلامی)


هەێ باز بەرز سەرکەشەیل لەێ ناو گڵاڵەیلە چوە کەید؟
کەس لەێرە هاوبازد نیە لەێ ناو مڵاڵەیلە چوە کەید؟
یەێ جارتر باڵەو بگر شەۊ واڵ ئەورەگان بدڕ
داڵاو خوەری وەپید نیە تێد لەێ ناو داڵەیلە چوە کەید؟


#شێعر_کوردی
#لەکی_لەکی
#گەڕووسی_بیجاری
#فیلی_پەهڵەئی 
#گورانی_نو_گورانی_نوو
#کەڵڕی_کلهری
#هورامی_هەورامی 
#لری_لوڕی
#ایلام_ئیلام
#کرماشان_کرمانشاە

#انستیتو_زانست_زاگرس
#دپارتمان_مێدیا_هونەر(سەیمرە)

@zanist2021

‍ .
«ڕووژگار» دە ئی ڕووژگارە چاپ بۆ

دوازدهمین شماره ماهنامه روژگار بە زبان‌های کوردی و فارسی با سردبیری دکتر محمدعلی قاسمی شاعر و روزنامە نگار نوپرداز ایلامی، با پروندە زنان کورد چاپ و منتشر شد.
در این شماره آثاری از زنان هنرمند، نویسنده، شاعر و  پژوهشگر منتشر شد: دکتر لیلا کرد بچه،  دکتر طاهره افشار، دکتر نوشین پاکزاد، آفاق شوهانی، دکتر سمیه فلاحی، افسانه نجومی، سمیه مهری، فاطمه سالاروند، پاتته آ صفائ، زنبق سلیمان نژاد، شقایق سلیمان نژاد، سیده تکتم حسینی، كبری موسوی قهفرخی، طیبه حیدربیگی، سحر هادیان، زهرا عزیزی
طاهره عزیزی، رقیه درخشنده، یلدا نیکو سرشت، رویا رضایت، شادی نوروزی و...
علاقه‌مندان می‌توانند این مجله را از کتابفروشی‌های زیر تهیه نمایند:

۱. کتابفروشی هامون واقع در جنب پارک کودک؛
@cafe_ketab_hamoon

۲.کتابفروشی شهر کتاب، واقع در خیابان آزادی ۹؛
@ilambookcity

۳. خانه کتاب ایلام واقع در بلوار دانشجو، روبروی مرکز شماره ۲ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
@ilambookhouse

#دپارتمان_مێدیا_هونەر_سەیمرە
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
@zanist2021

‍ ‍ ‍ .
فراخوان عمومی عضویت
در انستیتو زانست زاگرس

علاقه‌مندان و نخبگان فرهنگی و هنری می‌توانند اساسنامه و فرم عضویت را از راەهای ذیل دریافت کنند و با تکمیل و ارسال فرم به اعضای عمومی زانست بپیوندند.

۱- دایرکت اینستاگرام zanist.2021

۲- کانال رسمی تلگرام zanist2021@

۳- جی‌میل [email protected]

این مرکز برخلاف تصریح اساسنامه، حق عضویت دریافت نمی‌کند؛ اما اعضای حقیقی یا حقوقی می‌توانند انستیتو را در اجرای پروژه‌های فرهنگی مساعدت کنند.


🔹اقدامات انستیتو زانست زاگرس

انستیتو زانست زاگرس و انجمن فرهنگی زانست به صورت شورایی مدیریت می‌شوند. این شورا متشکل از استادان دانشگاه، مدیران، حقوق‌دانان، نویسندگان و هنرمندان مناطق کوردی است.

این مرکز با ۸ دپارتمان از جمله داستان، تحقیق، آموزش، ترجمه، ویراستاری، واژه‌سازی و ۲۰۰ نفر عضو در کشورهای مختلف به فعالیت می‌پردازد که در این میان ۲۰ شخیصت هنری و علمی برجسته، عضو افتخاری هستند.

انستیتو زانست زاگرس و انجمن فرهنگی زانست کاملاً مستقل و مردمی است و تاکنون بدون هیچ پشتوانه‌ای ۳۳ پروژه فرهنگی، اعم از  چاپ کتب و تدوین جزوات آموزشی، انتشار دەها مقاله به زبان‌های فارسی، کوردی، عربی و انگلیسی‌ در مجلات داخلی و خارجی، چاپ چند اثر و چندین اثر تحقیقی و تئوریک در دست چاپ و شرکت در کنفرانس‌های متعدد علمی در کارنامه خود دارد.

از اهداف اساسی این مرکز، تدریس زبان و ادبیات کوردی در کنار زبان رسمی (فارسی) از رهگذر دستیابی به کوردی معیار آموزشی‌ جنوبی‌ و تولید محتوای کتب‌ درسی بر‌ اساس اصل استقرا است.

مطابق ماده ۵ اساسنامه:
انجمن، ملزم به برگزاری کارگاه‌های آموزشی و صدور مدرک معتبر علمی و ملی است.

مطابق ماده ٨ اساسنامه:
انستیتو ملزم بە تربیت نیروی متخصص فرهنگی، برگزاری دوره‌های آموزشی، بزرگداشت مفاخر، برگزاری همایش و همکاری با دانشگاه‌ها، مؤسسات، فرهنگستان ایران و آکادمی‌ کوردی است.

تمهیدات انستیتو جهت انتشار آثار اهالی قلم و هنر مشتمل بر ویرایش، طراحی جلد، معرفی به ناشرین معتبر، خرید، تبلیغ و معرفی به چند زبان در سایت‌‌های نشریات داخلی و خارجی و شرکت در نمایشگاه‌های خارج کشور است.

این مجموعه، بدون هیچ دیدگاه واپسگرایانه، صرفاً متمرکز بر ارتقا و اعتلای زبان مادری و گونه‌های جنوبی مشتمل بر لکی، کلهری، فیلی، گورانی‌نو، لری و ... است.

انستیتو زانست زاگرس و انجمن فرهنگی زانست ضمن دوری از هرگونه آلایندگی‌های فرهنگی، از عضویت و همکاری با تمام علاقه‌مندان اعم از پدیدآورندگان حقیقی و حقوقی استقبال می‌کند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
جهت عضویت در انستیتو زانست زاگروس به آی‌دی‌های زیر در تلگرام مراجعه شود:

پذیرش آقایان:
دکتر حجت رشیدی، مسئول دپارتمان تحقیق/ پێپرسی و چاپمەنی

ـــ 09188412677
ـــــ hojat_rashidi@
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پذیرش خانم‌ها:
خانم فرح بساطی. مسئول دپارتمان مێدیا و هونەر (سەیمرە)
ـــ hera54@


#دپارتمان_مێدیا_هونەر (سەیمرە)
#شوراێ_ئەنستیتو_زانست_زاگروس
#انستیتو_زانست_زاگرس
@zanist2021

‍ .
سەوادی
مەولانا عەبدوللا‌ه بدلیسی

سەید کافی عەلەوی(نەهری)
ڕوژنامەڤان و نڤیسکار- ورمێ

ل درێژییا مێژوویێ دا چرایێ زانست،  هونەر و ئەدەبییاتا هەر نەتەوەکێ، د بن سیوانا ئاسایش و دەستهەلاتێ، ب تایبەت دەستهەلاتدارێن خەمخۆر، گەش بوویە و رێکا پێشداچۆنا وی نەتەوی ل حەموو بوواراندا رۆن کرییە.
کورد یەک ژ وان نەتەوەیانە کو مخابن حەتا نهە جوغرافییایا وان ل درێژییا مێژوویێ دا بوویە مەیدانا شەڕ و پەڤچۆنێن لەشکەرێن ئمپراتۆرییا رۆم و ئیرانێ، بۆرا دەرباسبوونا دینێ ئسلامێ و بەرفرە‌هبوونا وێ بۆ جیهانێ، کێشمەکێشا سەفەوییان و ئۆسمانیان و نەدیتنا ئاسایشێ و نەبوونا دەستهەلاتدارەک خۆ بخۆتی و هەڤگرتی و یەک پارچە. ئەڤە ژی بوویە سەبەب، وەکی تێتە چاڤەرێکرن پرتووخانا زانست، هونەر و ئەدەبیاتا کوردی لگۆر پێشداچۆنا جیهانێ ب گشتی و جیناران ب تایبەتی دەولەمەند و پڕبار نینە.
سەر وێ رەوشا باس هاتیکرن،  ئەم دبینن دەما ئەو جوغرافییایە ل هندەک تاڕ و دەورێن مێژوویێ دا دبیتە خودانێ هندەک دەستهەلاتدارییێن هەرێمی و خودانێ ئاسایشەک بەرچاڤ و گرنگی دانا دەستهەلاداران ب زانست، ئەدەبیات و هونەرێ، ئەم بوونە خودانێ هندەک بەرهەمێن گرنگ و پڕبار.
زانست و هونەر و بتایبەت ئەدەبیات د سەردەمێن دەستهەلاتدارییا میرنشینێن؛ کوردستانێ سەری هلدایە و پێشکەتنەکی بەربچاڤ هەبوویە و تێکچۆنا وان میرنشینان بوویە سەبەبێ پاشکەڤتن و نەمانا داهێنانێن نڤیسکی.
نڤیسین و وەرگێران دو چقێن ئەدەبییاتێنە کو هەر یەک ژ وان ل جهێ خۆدا گرنگییەک تایبەت هەیە. نڤیسەر هەسپێ پێنڤیسا خۆ ل مەیدانا زمانێ کو لێ شارەزایە، دتەرقینیت. لێ وەرگێر دبیت هەم سووارچاکێ مەیدانا زمانێ نڤیسێ و هەروها زمانێ وەرگێری بیت.
چێرۆنگا لەیلی و مەجنوون یەک ژ وان چێرۆنگایە کو حەتا نها چەند هەلبەستڤانان ب چەند زمانێ جهێ، وەک؛ فارسی، تورکی، پەشتوو، جغەتایی و کوردی ( کورمانجی، سۆرانی، هەورامی و گۆرانی) د قالبێ چێرستێ (مەسنەوی) دا ڤەهوونانە و رابەری خواندەوانێن خوە کرنە. ‌هەروها ئەڤ چێرستە ب زمانێن؛ تورکی،  ئەرمەنی، ئنگلیزی، فرەنسـی، ئالمانی و رووسی بتایبەتی ب چەند دەڤۆکێن کوردی د سەردەمێن جهێدا هاتییە وەرگێران.

سەوادی و لەیلی و مەجنوون

سەوادی باسا وەرگێرانا لەیلی و مەجنوونێ ژ زمانێ فارسی کرییە، ئاوایێ وەرگێرانا چێرستێ ژ لایێ سەوادی، خوویا دکەت کو ئەوی هەر سێ چێرستێن فارسی خاندنە، گۆر دلێ خۆ، وەرگێریایە. سەوادی د وەرگێرانا خۆ دا رەنگەکێ ئسلامی و هەرێمی ژی دایە چێرستێ. لەیلی و مەجنوونا سەوادی ١٩ پشک و ٧٧١ مالکە.
لەیلی و مەجنوونا سەوادی ب دەڤۆکا کورمانجیا ژۆری، خودانێ دو تایبەتمەندییێن خاسمە؛ یا یەکێ؛ ب راسپارتنا دەستهەلاتدارێ سەردەمێ هاتییە ئەنجامدان و یا دوویێ؛ وەرگێرانا وێیە.
د بەرنڤیسێن بجی مایی ژ چێرستا لەیلی و مەجنوون کو لبەر دەستێ من هەنە، ناڤێ هۆزانڤانی ب ئاوایێن؛ سەوادی( سَوادی) و سووادی(سُوادی) هاییە نڤیسین. لێ هندەک کەسان ژی ئەو ناڤە وەک؛ سُواری دایینە ناسین.
هەر یەک ژ وان ناڤان دشێن ببنە ناڤ، تەخەلوس یا ناسناڤێ هەلبەستکاری.
•   د بەرنڤیسا مەلا نوورلا‌ه گۆدشکی دا بۆ پەیڤان، سەر، ژێر و بەر بکار هاتیە و سێ جار ناڤێ هەلبەستڤانی ب ئاوایێ سووادی(سُوادی) هاتییە نڤیسین. ئەڤ بەرنڤیسا مەلا نوورلا‌‌ه سالا ( ١٤٠١ێ ک/ ١٩٨١ێ ز) لبەر بەرنڤیسەکی سالا ١٢٨٦ێ ک هاتیە نڤیسین.
•   د بەرنڤیسا محەمەد سراج ئەلکوردی دا پەیڤ بێی، سەر، ژێر و بەر هاتنە نڤیسین و ناڤێ شاعری ژی – سوادی – بێی سەر و ژێر و بەر هاتیە نڤیسین و دکاریت ب چەند ئاوایان بێتە خواندن. بەرنڤیسا محەمە سراجی ژی سالا( ١٣٨٣ێ ک/ ١٩٦٣ێ ز)،  لبەر بەرنڤیسا سالا ١٣٢٧ێ هاتیە نڤیسین.
•  د بەرنڤیسا محەمەدێ کال ئەلکوردی دا ژی، پەیڤ ب سەر و ژێر و بەر هاتنە نڤیسین و ناڤێ شاعری دو جاران – سُواد – و جارەکێ ژی ب – سَواد – هاتیە نڤیسین. ئەڤ بەرنڤیسە یا سالا( ١٣٨٣ ێ ک / ١٩٨٧ێ ز) یە و دیار نینە لبەر بەرنڤیسا چ سالەکێ هاتیە نڤیسین.
#ورمێ_ئورومییە
#نەقدە
#مەهاباد
#بوکان
#ماکو
#شاییندژ
#پیرانشار_خانە
#دپارتمان_تحقیق_پێپرسی
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس

@zanist2021

.
مدیر انستیتو زانست زاگروس:

تدریس زبان و ادبیات کردی در کنار زبان رسمی فارسی - ایبنا
دست‌یازی به کردی معیار آموزشی(جنوبی) بر اساس اصل استقرا - ایبنا
https://www.ibna.ir/news/526859/%D8%AA%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B3-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B1-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C

#سەروکایەتی_ئەنستیتوی_زانستی_زاگروس

جهت تقویت و پشتیبانی این دیدگاه، کامنت سروران در سایت خبرگزاری ایبنا و کانال رسمی انستیتو موثر است.
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
@zanist2021

.
زانستیاران پایەبەرز،
مایەێ شانازی ئیلام و کورد فەیلین

وە دەستوور وەزیر عولوم، پروفسور کەریمی‌دوستان بۆە ڕەئیس کومسیون دائمی زانستگاێ ئیلام؛ ئوو پروفسور عەلی‌ئەکبەری بۆە ڕەئیس زانستگاێ جامع ئێران.

وەێ بوونە شەوراێ ئەنستیتو زانست زاگروس وە ئی زانستیاران پایەبەرزە پیروزبایی ئۆشێ و سەربەرزی و سەرکەفتنێان ئاواتەخوازە.

#دپارتمان_مێدیا_هونەر (سەیمرە)
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
#دکتر_محمد_علی‌اکبری
#دکتر_غلامحسین_کریمی_دوستان
#دانشگاه_ایلام
#دانشگاه_علمی_کاربردی_جامع_کشور

@zanist2021

‍ .
تخصصی‌ترین فرهنگ‌لغت کوردی
به اهتمام
انستیتو زانست زاگروس

  «شەواژوو»  تألیف دکتر حجت رشیدی عضو اصلی و مسئول #دپارتمان_تحقیق_پێپرسی انستیتو زانست زاگروس به چاپ دوم رسید. این کتاب در چاپ اول در ۱۸۳ صفحه و پس از دو سال با افزودن لغات و اصطلاحات جدید با تصاویر مرتبط به ۲۳۷ صفحه افزایش یافته که اخیرا به اهتمام انستیتو زانست زاگروس  منتشر شد.

فرهنگ لغت تخصصی «شەواژوو» به دو زبان کوردی و فارسی با رسم‌الخط مصوب و استاندارد کوردی، مشتمل بر یک مقدمه و سه فصل است که ویراستار آن آقای نعمت الله داودیان و طراحی جلد آن بر عهده وحید اسدی بوده‌ است.

از امتیازات این اثر، پرداختن محقق به حوزه تخصصی، معادل‌یابی و تشریح بە دو زبان ارزشمند کوردی و فارسی است.

علاقه‌مندان می‌توانند از روش‌های زیر کتاب را تهیه کنند:

۱. واریز مبلغ سیصد هزار تومان با احتساب هزینه پستی به شماره حساب ۶۰۳۷۹۹۷۴۶۰۹۴۰۳۷۳
به نام آقای علی غیاثی و عکس فیش را به تلگرام دکتر رشیدی 09188412677 ارسال کنند.


۲. خرید از نوشت‌افزار اسپیرال با آدرس: ایلام، چهارراه پیام نور، بلوار تعمیرکاری، رو به روی درِ شرقی دانشگاه پیام نور، نوشت افزار اسپیرال


#دپارتمان_پێپرسی_تحقیق
#دپارتمان_مێدیا_هونەر
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
@zanst2021

‍ فریدون سامان؛ کوردەواری در تمام فصول
(بە پاس انتشار مجلە تخصصی زبان و گویش)
فریدون سامان، شاعر، مترجم، روزنامه‌نگار، مدیر انستیتو فرهنگی خانی و سردبیر مجله زمان و زار، چهل سال است در عرصه فرهنگ، فروتنانه مرزهای روشنگری را می‌نوردد. او عضو انجمن بین‌المللی قلم کورد و اتحادیه نویسندگان کورد است. تا کنون از استاد فریدون سامان صدها مقاله و  چند کتاب در حوزه شعر و زبان منتشر شده‌است #فریدون_سامان ضمن اشراف به گویش‌های کوردی به زبان‌های عربی، ترکی و فارسی نیز تسلط دارد. اشراف وی به تاریخ ادبیات و سیر تطور زبان کوردی مشهود است. امسال در روز جهانی زبان مادری از سوی دانشگاە جهان- اربیل با حضور ادبا، استادان و نخبگان مورد تقدیر قرار گرفت.
از اقدامات اخیر وی انتشار مجله وزین زمان و زار (زبان و گویش) به زبان‌های کوردی، فارسی، عربی، انگلیسی با صاحب امتیازی دکتر #طه_رسول است که تاکنون ۱۶ شماره آن با حمایت مجتمع آموزشی- تربیتی #مارگرت منتشر شده‌است.  پرونده شماره سیزدهم این مجله کاملا به زبان فارسی به تحولات آموزشی، مصائب و دگردیسی معاصر زبان کوردی به اهتمام گروه مشاوران از جمله #کامران_رحیمی (مدیر#انستیتو_زانست_زاگروس) و بعضی از اعضای انستیتو زانست اختصاص یافته‌است. در این شماره که PDF آن پیوست پست است می‌خوانیم:
جایگاه کوردهای #فیلی: د.محمدعلی سلطانی. بازخوانی و نقد نظری #مینورسکی: د.اسماعیل شمس. چهار مقاله از کامران رحیمی:چالش آموزش زبان کوردی، درآمدی بر واژه سازی معاصر، جمشت کوردی #خوارگ، اصطلاحات تخصصی دستور زبان کوردی. واژه‌سازی در زبان کوردی: نامدار جابری. تبعیض زبانی: هیوا دهلرانی. گویش #گروسی: فاطمه شکوهی. بیجار #گروس: محمدولی کاکایی. #لکی گویش یا زبان و کوردی لکی #کلاردشت: مژگان کاوسی. دو گانه کورد و #گوران در پیشامدرن: د. اسماعیل محمودی و
#کردەوەکان_ژیاننامه:            
- شاعیر و ڕۆژنامەنووس توێژەری زمان
- لەدایکبووی هەولێر- باشووری کوردستان-١٩٦١
- بەکالۆریۆس لە کارگێری دارایی. کۆلیژی کارگێڕی و ئابووری - زانکۆی بەغدا-١٩٨٤
- سەرنووسەری گۆڤاری زمانناسیی وەرزی (زمان و زار)ە. بە زمانەکانی کوردی، عەرەبی، فارسی و ئینگلیزی دەردەچێت، تا ئیستا ١٦ ژمارەی ٤٠٠ لاپەرەیی لێ دەرچووە.
- سەرۆکی رێکخراوی خانی بۆ لێکۆڵینەوەی هزری.
- ئەندامی کۆمیتەی رێبەرایەتی ناوەندی پینکوردی نیودەوڵەتی.
- ئەندامی یەکێتی نووسەرانی کورد- هەولێر
- ئەندامی کارای سەندیکای ڕۆژنامەنووسانی کوردستان
- ئەندامی فیدراسیۆنی رۆژنامەنووسانی نێودەوڵەتی.
-کتێبە چاپکراوەکان:
-هۆنراوە یاخییەکان .هەولێر -١٩٩١ 
-پڕم لە عیشقی تۆ- کۆشیعر - ٢٠٠٦
-ستایشەکانی عیشق- کۆشیعر - ٢٠١٨
 -تاووسەکانی لالش - چامەی شیعری - ٢٠١٩
- امتلی عشقا منک- مجموعە شعریە مترجمە الی العربیە.اربیل –٢٠٠٩
- مدائح العشق- مجموعە شعریە مترجمە الی العربیە. وزارە الثقافة العراقیە- ٢٠٢١
-ئەزموون لە نێوان شکست و داهیناندا- کۆوتار- هەولێر- ٢٠١٣-
- التجربة بین الاخفاق و الابداع، مقالات النقدیة -  بنکەی موکریان بۆ چاپ و بڵاوکردنەوە- هەولێر- ٢٠٢١
-کتیبی زمان و ئیتنیک – توێژینەوەی زمانناسییە- ئامادەی  چاپە.
-کتیبی زمان و دۆسیە- ئامادەی بۆ چاپ
- زمانەکانی عەرەبی و فارسی  دەزانیت.
- چەندان توێژینەوەی لەسەر پرسگەلی پێکهاتەکانی کوردانی(ئێزیدی- فەیلی- شەبەک- یارسان- زەردەشتییە نوێیەکان....هتد) نووسیوە.
- چەندان توێژینەوەی لەسەر کێشەکانی زمانی کوردی لەسەر ئاستەکانی (پەروەردە و فێرکردن- سۆشیال میدیا و رۆژنامەگەریی کوردیدا- زار و بن زارەکان) بڵاوکردۆتەوە.
- لە کۆنفرانسە زانستییەکانی زانکۆکانی هەرێمی کوردستان و دەرەوەی کوردستان لەسەر پرسی زمانی کوردی  بەشداری کردووە.
-  لەڕۆژی جیهانی زمانی دایکدا لە نێوان ساڵانی( ٢٠١٨ -٢٠٢٣) سەرپەرشتی سێ کۆنفرانسی زانستی زمانی کوردی کردووە:
-کۆنفرانسی زانستی مەترسی و کێشەکانی زمانی کوردی لە ناوچە دابڕێنراوەکانی کوردستان- ٢٠١٨-خانەقین.
-کۆنفرانسی زانستیی زمانی کوردی و زاراوە یاساییەکان. سلیمانی٠٢٠٢١
-کۆنفرانسی زانستیی زار و بنزارە کوردییەکان- سلێمانی- ٩ی ئاداری ٢٠٢٤
  - چەندان دەقی شیعر و وتار و لێکۆڵینەوەی ئەدەبی لە زمانەکانی فارسی و عەرەبی وەرگێردراوە و بڵاوکردۆتەوە.
- لە رۆژنامەکانی (کوردستانی نوێ، ئاڵای ئازادی، هەفتەنامەی رزگاری، گۆڤاری کاروان، گۆڤاری پێشمەرگە، زمان و زار) وەک سەرنووسەر و نووسەر و سەرپەرشتیاری زمان کاری کردووە.
کلیپ:#ژوان_ڕەحیمی

#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
#دپارتمان_مێدیا_هونەر_سەیمرە
@zanist2021

‍ .
ئێ دڵ کوشیاگە دە قوروانیەیل نازتە
پەرچەم پرچت بپێچ ئەڵ دەور ئێ سەربازتە

لێوەخانەێ ها دە هەر گوشەێ پڕێ زەنجیریە
وا یەکێ دە خەێل بەسیاگەێڵ زولف وازتە

ت گوشِ دار و دڕگ کەی، قرمزەو بۆ، وشکیا
دە بن گوش گوڵێ وەختێ وتی ئێ رازتە

هەر مەلێ دەێ دەێشتە گل خوەێ دە شکارەیل تنە
دەر نیەچوو کەس دە چنگیڕ تێژ ئێ شابازتە

دەس وە تاڵ زۆڵف تا بەی سەێ سەما کەێ گیانمان
مور و مەل وە رەخس جارێ ئێ ژەنیین سازتە

عشق ئاواز تنەو سەوزەو کوچگ کەێ ئێ دەنگە
زینگەو کەێ مردگ سەدسالە ئێ ئاوازتە

مۆ پەریشان کردی و ساز جەهان دە کوک درات
وا سەما کەێ گەرتەچۆچان خەێگە ڕێ  ئێ جازتە

#جلیل_صفربیگی

#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
#دپارتمان_مێدیا_هونەر
کانال و گروه «واران» با لینک زیر با مدیریت استاد جلیل صفربگی شاعر نام آشنای ایران و افتخار ایلام و جمعی از فرهیختگان، کوشا و پویا در خدمت و معرفی زبان و ادبیات کوردی گام بر می‌دارند با معرفی و بازنشر این پست، ما هم پاسدار زبان و فرهنگمان باشیم.

«زوانمان مایەێ ژیانمان، زانست دیواخان گشتمانە»
کانال واران
@varanmeedya
@zanist2021

‍ .
شەو چلە

عه‌لی قوبادی- کوێشت
(کوردی لەکی)

شەوچلە هات و مانگێ نەوڕووژە
شەو کەشیشە ماو درێژی ڕووژە
گەرمی ڤارانە سەردی زمسانە
سروشت سرای سەر نێعمەت ڤارانە
ماڵاێ ماڵ جەمن سفرە کەتێە
شاڵ دوڕەکانەل چلە هەتێە
نوخە مەوێژ و دەسمال ئەورێشم
بەش بەشا بکەم جەمخانێ وێشم
شاوار کوشەکی تا ڕووژا کردن
گەنم زۊردە و  شەو شەمە بردن
بەویلکان ڤەرێن چوکیا سە ئاخڵ
دەریانە چوارتاق کەسکارە داخڵ
کۊ کولیا بەش بێ ڤە گردە هواردن
شامی شکانن چنجک ئاوردن
زرنگ زەنگ زنەل بەزڕان خوەنان
شەو شەمە بەر ڤت خوەش ڤەشتە گیانان


#شێعر_کوردی
#شێعر_لەکی
#لەکی_لەکی
#گەڕووسی_بیجاری
#فیلی_پەهڵەئی 
#گورانی_نو_گورانی_نوو
#کەڵڕی_کلهری
#هورامی_هەورامی 
#لری_لوڕی
#ایلام_ئیلام
#کرماشان_کرمانشاە

#انستیتو_زانست_زاگرس
#دپارتمان_مێدیا_هونەر

@zanist2021

‍ ‍ .
کونفرانس ئائین دە دیاربەکر ترکییە
ئوو
بەشداری نوێنەر ئەنستیتو زانست زاگروس


ده پائیز ئمساڵ (۱۴۰۳)، ماموستا نیعمەت زەحمەتکیش، ئەندام کاراێ زانست زاگروس، ده شار ئامەد/ دیاربەکر کوردستان تورکیه، جوور نوێنەر بەشداری کرد. دەو کونفرانسه که ده بارەێ ئائینەیل باستانی کوردی جوور یارسان، ئێزەدی، عەلەوی، شەبەک، بەگتاشییە و... وە ڕێ کەفت.
ماموستا زەحمەتکیش وتارێ پێشکەش کرد که پێشوازی فره خاسێ لێ کریا.
وه بەشەیلێ لە ئەو وتاره ئشاره دوێ:

#ئیمه له ئەساس یەکێگیم، بنچینەمان یەکێ بۆەو ئشتراکات و هاوبەشیمان فرەێ فرەس، ئەمان دۆری جوغرافیائی کەمێ له یەک دۆرمان کردگه.

#ده یارسان هەر وەخت یا ده هەر دەورەێ ئائینی، پیرێ له ناومان هەڵساگە، دەفتەرێ یا نووسراوەێ له خوەێ وە جی هیشتگە.

#ده سەدەێ ۱۲و۱۳ سی و شەش شاعر بۆنه که سی و سەش دەفتەر نۆسانه ئوو ئەڕا کارنامەێ کاری خوەێان، ۷۲ جار لەو ۳۶ دەفتەره، ناو حاجی بەگتاش هاوردنه.

#ئەو پەێوەند بمارگه تا سەدەێ ۱۸ و ۱۹ ده بەێن ئائین یارسان و ئائین بەگتاشییه بۆه ئوو ده دەفتەر نەورووز سورانی له ۵۳ پارچه شێعر تەرجیع‌بەندێ، ناو حاجی به‌کتاش هاوردگه.

#ئیمه ده ئەدەبیات کوردی یارسانی، سێ جام جەم دێریم که وه ناو جام جەمشید، جام کەێخسرەو کوڕ سیاوەش ئوو "جام بەگتاش" مەشهوور و ناودارن. "جام بەگتاش" تەنیا ده ئەدەبیات یارسان بۆه.

#حاجی به‌گتاش ده لاێ یارسان هەر پیرووز بۆە و پیرووزیش ئاشکارە.

#پاڵەوانی_پهلویان
#کرماشان_کرمانشاە
#گورانی_نو_گوورانی_نوو
#لەکی_لەکی
#هەورامی_هورامی
#لری_لوڕی
#کەڵڕی_کلهری
#فیلی_پەهڵەئی
#یارسان_یاری
#عەلەوی_علوی
#ئێزەدی_ایزدی
#شەبەک_شەوەک_شەوەکی
#زازائی_زازایی
#بەگتاشییە_بکتاشیە

#دپارتمان_پێپرسی_تحقیق
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس

#ئەڕا زانائی و زانیاری، ئەڕا پایاری و پاراستن کوردی خوارگ، گەرد #ئەنستیتو_زانست_زاگروس  بوون.

@zanist2021

‍ .
سە زبانگونگی در میان کوردان

(فارسی، کوردی و انگلیسی)

ئەندازەیار: مێهدی جه‌لیلیان‌ ــ‌ کرماشان

تسلط به زبان‌های کوردی، فارسی و انگلیسی برای کودکان و جوانان کورد ابزاری قدرتمند برای پیشرفت شخصی و اجتماعی به شمار می‌آید. زبان کوردی به‌ عنوان زبان مادری نقش مهمی در حفظ هویت فرهنگی و تاریخی این گروه سنی ایفا می‌کند و ارتباط مستقیم با ادبیات، موسیقی و تاریخ را فراهم می‌سازد. تسلط به این زبان باعث تقویت اعتمادبه‌نفس در تعاملات خانوادگی و اجتماعی می‌شود و خطر از دست دادن ارتباط با گذشته را کاهش می‌دهد. همچنین با توجه به عدم تدریس رسمی کردی در مدارس، نوشتن و یادگیری این زبان برای حفظ تنوع زبانی و فرهنگی منطقه ضروری است.
زبان فارسی به‌عنوان زبان رسمی کشور، پلی برای ارتباط با دیگر اقوام ایران و دسترسی به منابع علمی، آموزشی و شغلی گسترده است. تسلط به فارسی، امکان بهره‌گیری از امکانات رسمی مانند مدارس و دانشگاه‌ها را فراهم کرده و تعامل فرهنگی با سایر اقوام را تسهیل می‌کند. این مهارت به کودکان و جوانان کورد کمک می‌کند تا در جامعه ملی ایران جایگاه بهتری داشته باشند.
زبان انگلیسی نیز به‌عنوان زبان بین‌المللی، کلید ورود به دنیای مدرن و جهانی‌شده است. تسلط به این زبان، دسترسی به منابع علمی و فرصت‌های شغلی بین‌المللی را فراهم کرده و امکان معرفی فرهنگ کوردی به جهان را میسر می‌کند. کودکان و جوانان کورد با یادگیری انگلیسی، می‌توانند هم نماینده فرهنگ خود باشند و هم از فرهنگ‌ها و ایده‌های دیگر بیاموزند.
چند زبانگی نه‌تنها باعث رشد شناختی و ذهنی می‌شود بلکه توانایی حل مسئله، تفکر خلاق و تطبیق با شرایط جدید را نیز افزایش می‌دهد. کودکان مسلط به سه زبان کردی، فارسی و انگلیسی می‌توانند در موقعیت‌های مختلف اجتماعی و حرفه‌ای عملکرد بهتری داشته باشند.
برای دستیابی به این هدف، نقش خانواده و جامعه بسیار حیاتی است. خانواده‌ها باید زبان کوردی را حفظ و ترویج کرده و فرصت یادگیری زبان‌های فارسی و انگلیسی را فراهم کنند. همچنین، مدارس باید آموزش چندزبانه را تقویت کنند. ترویج کتاب‌خوانی، تماشای برنامه‌های آموزشی و برگزاری جشنواره‌های فرهنگی به یادگیری زبان‌ها کمک می‌کند. در نهایت، یادگیری این سه زبان، کودکان را برای دنیای پیچیده و چندفرهنگی امروز آماده کرده و هویتی اصیل در کنار پیشرفت اجتماعی و علمی برای آنان فراهم می‌سازد.
#بر اساس گزارشی, درصد جمعیتی استان‌های که به زبان مادری تکلم می‌کنند مطابق #نقشه_زبانی در صفحه دوم کلیپ بدین شرح است:

#لرستان: ۸۷٪

#ایلام: ۹۷٪

#کرماشان: ۷۰٪

#کردستان: ۹۹٪

#آذربایجان‌غربی: ۹۹٪

--------------------------------------------
موهەندس #مه‌هدی_جه‌لیلیان‌ ــ‌#کرماشان
موهه‌ندس (ئه‌ندازەیار) مکانیک
ماموستای زووان ئنگلیسی
خوەندکار (دانشجو) فه‌وق لیسانس  ماهواره

#زوان_داڵگی
#زبان_و_فرهنگ_کوردی
#فیلی_پەهڵەئی
#لەکی_لەکی
#گورانی_نو_گورانی_نوو
#کەڵڕی_کلهری
#اورامی_هەورامی
#ئیلامی_ایلامی
#لری_لوڕی
#کرماشان_کرمانشاە

#دپارتمان_یادگرتن_هەڵگەردان
#انستیتو_زانست_زاگرس

@zanist2021

‍ .
رونمائی از جایزە قلم هەژار
با حضور
نمایندگان انستیتو زانست زاگروس



روز شنبه ۱۴۰۳/۰۹/۲۴ در محل تالار مولوی دانشگاە کردستان مراسم رونمایی
جایزە قلم علامە هەژار، نویسندە، مترجم،  شاعر و محقق برجستە کورد برگزار شد و نمایندگان انستیتو زانست زاگروس با دعوت رسمی حضور یافتند:

- کیوان داودیان (وکیل، شاعر، فیلمساز)
- فرح بساطی (شاعر، پژوهشگر ادب لکی)
- عباس محمدزاده (نویسنده و مورخ)
- دکتر بهروز جمالوندی(مدرس دانشگاه، مولف، استاد زبان‌های خارجی)
- فریبا جمالوندی(خواننده و مدرس آواز)
- دکتر حجت رشیدی(مولف، محقق و مدرس دانشگاه)

در این مراسم ابتدا با تلاوت آیاتی از کلام‌الله مجید و سپس سرود جمهوری اسلامی آغاز شد. سپس دکتر حامد قادری‌زاده، رئیس دانشگاه کردستان ضمن عرض خیرمقدم به میهمانان، به اهمیت و ارزش مراسم رونمایی از جایزه قلم هەژار پرداخت و این جایزه را یکی از رویدادهای مهم و تاریخی در فرهنگ و ادبیات کوردی دانست.
سخنران بعدی و اصلی مراسم استاد ماجد مردوخ روحانی بود که خاطر نشان کرد: جایزه قلم هەژار موجب ارزش برای استاد هەژار و اعتلای نام او نخواهد شد، بلکه این نام ماموستا هەژار است که ارزش و اعتبار این جایزه را افزون خواهد کرد.
سپس دکتر ملک، معاون استاندار کردستان بود که ضمن ابلاغ سلام و پوزش استاندار به شرکت‌کنندگان در مراسم بسیار کوتاه به بیان اهمیت این رویداد تاریخی پرداخت.
دکتر یادگار کریمی نیز به بیان اهمیت این رویداد و سیر پیگیری، دریافت مجوز و تمهید مقدمات رونمایی از جایزه قلم هەژار پرداخت.
آخرین سخنران مراسم جناب ماموستا صلاح‌الدین آشتی نویسنده و مترجم برجسته و معاصر بود که ضمن قدردانی، انتقادات ارزنده مطرح کردند.
پس از سخنان آقای آشتی و تنفس کوتاهی در مراسم، گروه موسیقی با اجرای سه برنامه بر لطف و زیبایی مراسم افزود.
در پایان مراسم، ضمن پرده‌برداری از تابلوی جایزه قلم هەژار، مسئولان دست‌اندرکار جایزه مورد نظر، در میزگردی چهارنفره به پرسش‌های چند تن از شرکت‌کنندگان درباره این جایزه، نحوه و چگونگی انتخاب فرد/ افراد برنده پاسخ دادند.
لازم به یادآوری است که این جایزه با فراخوان عمومی به استان‌های کردستان، آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، خراسان شمالی، تهران و البرز هر سال انجام خواهد شد و آثار قلمی افراد (کتاب) ابتدا در استان محل سکونت، داوری شده و سپس برای داوری نهایی و انتخاب فرد/افراد به دانشگاه کردستان ارسال خواهند شد.
#انستیتو زانست زاگروس نیز ضمن قدردانی از این رخداد فرهنگی و تقدیر از بانیان و مسولان اجرائی پیشنهاد می‌کند «جهت رفع شبهات و پرهیز از رفتارهای الیگارشی سابق به مسبوق، به طور کلی محل و مرجع بررسی کتاب از بدو تا انتها خود مرکز کوردستان‌شناسی باشد».

#سلاحدین_ئاشتی
#ماجد_مەردوخی_ڕووحانی
#حامد_قادری‌زادە
#مەسعوود_بینەندە
#نەجمدین_جەباری
#یادگار_کەریمی

#عبدالرحمن_شرفکندی متخلص به هه‌ژار در سال ۱۳۰۰ه.ش در فرهنگ شهر مهاباد چشم به جهان گشود. وی قرآن، برخی آثار شریعی، رباعیات خیام، شرفنامه بدلیسی و... به زبان کوردی ترجمه کرد و حاصل سالها تحقیق و تفحص انتشار عظیم ترین فرهنگ لغت کوردی به تمام گویش‌ها(کرمانجی، سورانی، فیلی، زازائی، گورانی/ هورامی، لکی، کلهری و لری) و چند مجموعه شعر کوردی است. آنچه که باعث اشتهار علامه هه‌ژار در ایران شد ترجمه شفای بوعلی سینا از عربی به فارسی در ۷ جلد پس از هزار سال شد که تاکنون کسی به جهت پیچیدگی و سختی زبانی آن نتوانست ترجمه کند.

#دپارتمان_مێدیا_هونەر
#دپارتمان_تەحقیق_پێپرسی
#دپارتمان_یادگرتن_هەڵگەردان
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس

@zanist2021

‍ ‍ .
               «پرسەنامە»

خاتوو موژگان موزەفەری
نووسەر پایەبەرز کرماشان
بەرپرس دپارتمان داستان و چیروک


ئەمر خوداکردن باوگ پاکڕەوانت وە دون نوو، وە ئیوە و بنەماڵەێ گەورا و کوردەوار موزەفەری دە کرماشان، تەسلیەت ئۆشیمن.
خەم ئاخرتان بوو، ڕەوانێ شاد بوو.

ئەنستیتو زانست زاگروس

-----------------------------------------------------------
#کورد_کوردستان
#گوران_یاری
#کرماشان_یارسان
#کوردی_گورانی
#سەروکایەتی_ئەنستیتوی_زانستی_زاگروس

@zanist2021

‍ .
ئەزمون و ئامووژگاری سیامەک نەجەفی- کانادا

نووسەر، فولکلورناس کوردی گورانی
ئەندام بنەکی ئەنستیتو زانست زاگروس

(لە داڵاهوو تا ئەو پەڕ دنیا، کوردەواری لە ویرێ شڵپ کوتێ)

سیامەک نەجەفی، پەیا بیەی  ۱۳٤۸ خوەرەتاوی، مناڵ چیابور کاکی گاوارەی گوران، ناوچەی داڵاهوو لە کرماشانە.  
کارناسی فیزیک لە زانستگاێ رازی کرماشان گرت. لە ئالمان زانستگای «برمن» ئەندازەیاری ساختمان خوەنیە. لە کانادایش، لە زانستگای «کاپیلانو نورت ڤەنکوور»، وە خوەنین بیزنس و مودیریەت دریژە دەێدن. هاو زەمانیش هەر لە جوانی، ساڵەیل ساڵە لە راسای #فولکلور_گوران، کار مەیدانی و کووکردنەوە کردگە. 
سیامەک،  شێعر نوو وە شیوەێ مودڕن و پوست مودڕنیش نۆسێ. 

ماموستا نەجەفی، یەکمین بەرهەم فەرهەنگی خوەێ لە زەنجیرە وتار لە سەر #فولکلور_گوران لە ناو #گوڤارە_سروە لە #شار-ئورومیە، وە ناوەیل: زوان خەڵەتنە، چەوچە، مەسڵەت و بازیەیل ناو گوران لە ساڵەیل ۱۳۷٠ خوەرەتاوی لە چەن ژمارە بڵاو کردگە.

لە کانادایش لە ساڵەیل ۲٠٠۱ تا ۲٠٠٤ زاینی شەش ژمارە گوڤارە کاتنامەئی (گاهنامە) فەرهەنگی ئەدەبی ڕاوێژ وە #گورانی_نوو/#کوردی_خوارین وە چاپ ڕەسانگە.
شەش ئەفسانە لە بەش زاڕووانە و  کومەڵە شێعر کوردی خوارین «چارە» و  کومەڵە شێعر فارسی «سرنوشت» له‌ کانادا وه‌ چاپ ڕەسانگە.

دەسهات ۹ ساڵ کارکردن لە سەر گرامر و دەنگناسی کوردی خوارین لە کتاوێ وە ناو «ڕێنۆس کوردی خوارین»  چاپ بۆە.

ماموستا سیامەک ناو #ئەفسانە-داستان ناگە وە بان ئی کارەیلە کە دۆاێ کووکردن وە شێوەی خوەێ دوجارە نۆسی و چاپ  کردگه‌.
لە ئی شێواز  و فورمە یانێ  دوجارە نۆسی فولکلور، خوەنەر وه‌ل یه‌ێ مەتەڵ قه‌دیمی و وەرین  ڕۆوه‌ڕۆ بوودن کە فه‌زا و ته‌سویرسازی، فڵەشبه‌ک، شه‌بیەسازی و واژای وه‌ شێوه‌ی داستان نۆسان مودڕنه‌.

له‌  ناو وڵاتیش تا ئیسه‌ ده‌رفه‌ت ئه‌وه‌ په‌ێا کردگه‌ به‌شێگ له‌ کاره‌گانێ، وە #کوردی_گورانی_نوو، #کوردی_خوارین، #کوردی_گورانی_وەرین، #کوردی_گورانی_ زەردە، وە چاپ بڕەسنێ. 

#گرەک وە وتنە کە کوردی گورانی وەرین یان قه‌دیم چه‌نی چه‌ن ناو تریش دێرێ جوور : #گورانی_سه‌یانه‌، #گورانی_کاکیانه‌، #گورانی_ماچوو.

سەرجەم ئاسەوارەێ ماموستا لە ژێر ناو ئەفسانەگەیل دیار زاگروس لە نەشر باشوور ئیلام لەێ ساڵەیل پێشینە وە چاپ ڕەسانگە:

۱. شێرزاێ شێرپەنج، #گورانی_نوو، ئەفسانە - داستان؛

۲. هەپلیهەپاو، #گورانی_نوو، ئەفسانە - داستان؛

۳. موومه‌نەجان، #گورانی_نوو، ئەفسانە - داستان؛

٤. زەڕینە، #گورانی_وەرین، ئەفسانە - داستان؛

٥. زەڕینە، #گورانی_نوو، ئەفسانە - داستان؛

٦. ئاگ، #گورانی_وەرین، چیرووک.
۷. او، فارسی، داستان؛

۸. شاێ کەمەربەسە، #گورانی_نوو، ئەفسانە - داستان؛

٩. پەری خەو، #گورانی_نوو، شێعر.

#دپارتمان_مێدیا_هونەر
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس

@zanist2021

‍ ‍ .
تبارشناسی ایل ارکوازی و نقد کتاب ایلامیان
د. حجت رشیدی
مسؤل دپارتمان_تحقیق_پێپرسی
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس

قسمت دوم و آخر:
رابعا: مرحوم «عبدعلی» کدخدای روستای «پەڵک گردەڵ» یا پلک گردل بوده و در تقسیم‌بندی طایفه‌ای از تیرۀ «غیاسوەن» یا غیاثوند بوده نه نرمۀ گردل و منظور از ذکر نام «امامعلی» را درنیافتم.
     به نظر اینجانب اشتباه دیگر مؤلف کتاب، در صفحۀ 210 مشهود است که چنین آورده‌اند: «اصل تیرۀ کاره‌شوندی از کلهر است. این تیره شامل تخمه‌های: گردل (چراغی، چم شاطر و پارده) و بازی (آوزا، پلک و لاشکن) و میرزابگ از گردل، نرمه از پلک و رشید از لاشکن است. همچنین باباسیاه و حاج بختیار از این طایفه هستند.» در پاسخ به نویسندۀ محترم کتاب باید گفت که: گردل (گردەڵ) یک طایفه است، حال چگونه در عبارت فوق تیره‌ای از کاره‌شوندی (کاڕەشوەنی) قلمداد شده و چگونه آوزا (ئاوەزا) و پلک (پەڵک) و لاشکن، بازی شمرده شده و چگونه نرمه (نەرمە) جزیی از پلک لک (پەڵک لەک) به شمار آمده است؟! حل این معما بسیار پیچیده است.
     به اطلاع نگارندۀ محترم برسد که طایفۀ گردل (گردەڵ) ارکوازی شامل سه روستای لاشکن، آوه‌زا (ئاوەزا) و پلک گردل (پەڵک گردەڵ) است که تیره‌ها و خانواده‌های رشیدی و غلامحسینی در روستای لاشکن، تیره‌ها و خانواده‌های ناصری و صادقیان و یک خانواده از رشیدی‌ها در آوه‌زا و تیرۀ نرمه (نەرمە) و غیاثوند (غیاسوەن) در روستای پلک گردل (پەڵک گردەڵ) ساکن می‌باشند. به گفتۀ بزرگان که اینجانب نه آن را تأیید و نه رد توانم کرد، گردل، بازی، باباسیاه (باوە‌ سیە) و تعدادی از خانواده‌های ساکن در روستای طاقطاوی (تاقتاۆ) شهرستان چوار، کاره‌شوندی (کاڕەشوەنی) بوده که تیرۀ بازی و... به منطقۀ آن طرف‌تر از امامزاده حاج بختیار کوچ نموده، باباسیاه (باوە سیە) در منطقۀ آن طرف‌تر از روستای طاقطاوی (تاقتاۆ) سکونت داشته و همچنان که ذکر شد تعدادی از این طایفه در روستای طاقطاوی (تاقتاۆ) سکونت دارند.
     موردی دیگر از اشتباهات این کتاب جدول صفحۀ 202 می‌باشد؛ اگر جدول مورد نظر دربارۀ تیرۀ میرزابگ ناصری است، نام اولادان رشید: شهبازبگ، عزیزبگ، حضرتی و محمد در این جدول چرا ذکر شده‌اند؟!
  اشتباهات دیگر این کتاب به شرح زیر است:
ـــ صفحۀ 169 سطر سوم، گورستان «بان سورمە» صحیح است نه «بنی سورمە». این گورستان قدیمی در روستای لاشکن، شهرستان چوار واقع است که تمامی اشیای عتیقۀ آن قبل از انقلاب اسلامی توسط بیگانگان کشف و به غارت رفته است.
ـــ صفحۀ 183 سطر «در تقسیم‌بندی ایل ارکوازی، شماره 2 «قریشوندی » صحیح نبوده، بلکه صحیح آن «قورەشوەنی» می‌باشد و همچنین در شمارۀ 7 «میسم (آهنگر و محمدی)» ناصحیح، بلکه «میەسم » صحیح است و طایفۀ «ئاسنگەر» و خانوادۀ محترم محمدی در گلزار حداد ساکن بوده و «میەسم» نیز ساکن در روستای «بانوێزە» می‌باشند.
ـــ صفحۀ 189 سطر 8 کلمۀ «جوزە» صحیح نیست، بلکه «جەونزە» یا «جوزعلی» صحیح است.
ـــ در صفحۀ 192 تصویر سمت چپ مربوط به مرحوم «سلطان جهانگیری» است، نه اسماعیل جهانگیری.
ـــ صفحۀ 198 سطر 6 مرحوم «حاج جوانمیر صیدمحمدی» و فرزندش «مرحوم حسین صیدمحمدی» درست است نه جوانمیر صیدی و فرزندش حسن صیدی.

#دپارتمان_تەحقیق_پێپرسی
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس

@zanist2021

‍ .
تبارشناسی ایل ارکوازی و نقد کتاب ایلامیان

دکتر حجت رشیدی
مسۇل دپارتمان_تحقیق_پێپرسی
انستیتو زانست زاگروس

قسمت اول:
«و در تاریخی که می‌کنم سخنی نرانم که آن به تعصبی و تزیدی کشد... بلکه آن گویم که تا خوانندگان با من اندرین موافقت کنند و تعنی نزنند.(تاریخ بیهقی، به کوشش خطیب رهبر، ۱۳۷۵، ص۲۲۶)

چندی پیش کتاب «با ایلامیان در ایلام» اثر آقای علی رضا اسدی، انتشارات: جوهر حیات، چاپ اول 1396، را از کتابخانه انستیتو زانست زاگروس به رسم امانت گرفتم. پس از مطالعۀ صفحاتی از کتاب، متوجه اشتباهاتی در آن شدم که به نظر می‌رسد عدم یادآوری آن اشکالات موجب انتقال اطلاعاتی ناصحیح به آیندگان خواهد شد و این امر بی تردید هم ظلم به تاریخ و هم ظلم به آیندگان خواهد بود.
     به باور اینجانب، نگارش کتاب‌هایی در موضوع شناخت اقوام و ایلات، صبر و شکیبایی فراوان می‌طلبد و شتاب در نگارش این دست موضوعات و عدم حساسیت و ظرافت در این مهم، جز هدررفت تلاش و کوشش نگارنده، سودی در پی نخواهد داشت. چند سال پیش یکی از آشنایان از طایفۀ گردل (گردەڵ) ارکوازی نیز، که هیچ تخصص و مهارتی در زمینۀ نگارش و نویسندگی ندارند، کتابی بی شابک و تاریخ و منبع و ... به رشتۀ تحریر درآوردند، به زعم خویش با نگارش کتابی در شناخت طایفه، خدمتی ماندگار خواهند کرد که البته حقایقی را به عمد یا سهو وارونه ذکر کرده‌اند که موجب شگفتی خوانندۀ آگاه و مطلع خواهد شد.
     به نظر می‌رسد جناب آقای اسدی در نگارش کتاب، ضمن تلاش و کوشش طاقت‌فرسا برای جمع‌آوری اطلاعات و صرف انرژی و وقت بسیار که در جای خود ارزشمند و قابل ستایش، تحسین و قدردانی است، جانب حزم و احتیاط را رعایت ننموده و با شتاب بسیار، که از یک نویسندۀ مجرب و کاردان ناصواب است، دست به قلم برده و بدون اطمینان از همۀ زوایای ایل و طایفه و ... به چاپ چنین اشتباهاتی مبادرت ورزیده‌اند که پیشنهاد می‌شود آن اشتباهات بررسی شده، صحیح و درست آن‌ها به عنوان ضمیمه‌ای بر کتاب یادشده چاپ و منتشر شود و در چاپ‌های پس از این نیز، اصلاح و مورد اهتمام جدی قرار گیرد.
    با این مقدمۀ کوتاه به ذکر اشتباهات چاپ شده در کتاب مورد نظر می‌پردازیم. پیش از ذکر آن اشتباهات یادآوری این نکته نیز ضروری به نظر می‌رسد که: از یک نویسندۀ پرکار و آگاه که به گفتۀ خویش کتاب‌ها و مقالات بسیاری در حوزۀ زبان و ادبیات کوردی به رشتۀ تحریر درآوده‌اند، بعید به نظر می‌رسد که اسامی و عنوان‌های کوردی را بدون توجه به شیوۀ نگارش کوردی، نوشته و در کتابی این چنین در معرض دید خواننده قرار دهند!
1- در صفحۀ 183 کتاب، بخش «تقسیم‌بندی ایل ارکوازی» مؤلف کتاب طایفۀ گردل (گردەڵ) را جزیی از طایفۀ قیطول (قەێتۆلی) ذکر کرده‌اند که چنین موضوعی از اساس نادرست و بی پایه می‌باشد.
2- در صفحۀ 201 آورده‌اند که: «این طایفه (گردەڵ) شامل چهار تیره: ناصره، مراد، رشید و نرمه هستند.» در صورتی که طایفۀ گردەڵ شامل هفت تیره بوده که شامل: ناسرە، ڕەشی، خوڵامحسێن، مەسۆر، مەخسۆ، نەرمە و غیاسوەن می‌باشد. این که نگارندۀ کتاب «مراد» را از کجا آورده و چرا تیرۀ «غیاسوەن» را از قلم انداخته‌اند، بر ما معلوم نیست.
3- به دنبال مطلب پیشین، در صفحۀ 201 آقای اسدی نوشته‌اند: «اصل این طایفه از طایفۀ نرگسی ایل کلهر بوده‌اند و بعدها تیره‌هایی از طایفۀ غیاثوند لک الشتر از فرزندان مرحوم ناصر و پسرانش: عیسی‌بگ، موسی، صادق خان و الهیار به آنها افزوده شده‌اند که به تیره نرمه گردل مشهور هستند. همچنین بخش دیگری از طایفۀ غیاثوند از فرزندان رشید حضرتی و محمد فرزندان مراد و نریمان و لطیف از کوهدشت نیز در زمره این تیره به شمار می‌روند. از بزرگان تیره نرمه گردل می‌توان از عبدعلی و امامعلی نام برد.»
اولا: بر اساس کدام سند معتبر، نگارنده طایفۀ گردەڵ را از طایفۀ نرگسی ایل کلهر دانسته‌اند؟ این در حالی است که به گفتۀ بزرگان، این طایفه به احتمال قریب به یقین از طایفۀ علی‌رضاوندی منطقۀ ماهیدشت(زنگنه) و اسلام آباد استان کرمانشاه باشند!

ثانیا: ناسره و پسرانش: عیسابگ، موسی، صادق خان و الهیار از تیرۀ ناسره می‌باشند که خانواده‌های ناصری و صادقیان هم اکنون نیز در روستای ئاوه‌زا (آبزا) ساکن هستند.
ثالثا: اینجانب به عنوان فرزندی کوچک از فرزندان گردەڵ، منظور و مفهوم عبارت زیر از کتاب جناب آقای اسدی را درنیافتم که آورده‌اند: «همچنین بخش دیگری از طایفۀ غیاثوند از فرزندان رشید حضرتی و محمد فرزندان مراد و نریمان و لطیف از کوهدشت نیز در زمرۀ این تیره به شمار می‌روند.» در پاسخ به نویسندۀ محترم باید گفت که تیرۀ «غیاسوەن» یا غیاثوند غیر از تیرۀ «ڕەشی» یا رشید است و مرحومان کدخدا حضرتی و محمد، فرزندان «شاوازوەگ» یا شهبازبگ از تیرۀ «ڕەشی» و از نوادگان گردەڵ می‌باشند.

#دپارتمان_تەحقیق_پێپرسی
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
@zanist2021

‍ ‍ باڵه‌نده‌یه‌ک له‌ گه‌ڕووی‌دا ده‌چریکنێ
(تێڕوانیێک له‌ شێعر و هزری جه‌لیل)

و، ئا: کامران ڕه‌حیمی
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس

جه‌لیل سه‌فه‌ربگی  ساڵی 1973 ز. له‌ شاری ئیلام بە دی هاتووە. ئه‌و سه‌ره‌ڕای ڕه‌خنه‌ و نه‌قد ئه‌ده‌بی، روژنامه‌وانی، چاپی چه‌ندین به‌رهه‌م، وه‌رگێڕان، کۆڕگێڕی و هاوبه‌شی له‌ سمینار و ئه‌نجومه‌نه‌ئه‌دبیه‌کان، هەروەها ئه‌ندامی کارای ئه‌نجومه‌نی کوردی"هانا" له‌ ئیدارەی حەوزەی هونەری بە بەرپرسی محمەدعەلی قاسمی شاعیر، ڕوژنامەوان و نووسەری ئیلامی بووە.
له‌ راستی‌دا جه‌لیل به‌ چینی دووهه‌می شاعیرانی ناوچه‌ی ئیلام، دێته‌ ئه‌ژماره‌. به‌ڵام به‌ چاپی نزیکەی 20 به‌رهه‌م توانیوه‌ خۆی وه‌کو یه‌کێک له‌ چاڵاکترین شاعیران و وەرگێرانی کوردی فەیلی هاوچه‌رخ لە خوارووی کوردستان بناسێنێت. هه‌رچه‌ند زۆربه‌ی به‌رهه‌مه‌کانی شاعیر به‌ زمانی فارسییه‌ به‌ڵام چه‌ندین چوارخشتی و غەزەڵ پاڕاو لێ‌بڵاوبووه‌ته‌وه‌ که‌ هیوادارم به‌ هۆی توانایی و لێهاتوویی له‌ داهاتوو کتێبخانه‌ی کوردیش ده‌وڵه‌مه‌ند بکات. جه‌لیل ساڵی 2008 ز. ده‌ستیکرد به‌ وه‌رگێڕانی دوبه‌یتییه‌کانی کوردی شاعیری به‌ ناوبانگ "فه‌رهاد شامورادیان" به‌ نێوی " تو کنار آتشی من برف پارو میکنم و جیبم پر از ردپاست" هەروەها «بودای کورد» بەرهەمی شاعیری ناسراو و سورڕئالیزم حسێن شەکەربگی، «عکس یادگاری با مرگ» بەرهەمی سامان بەختیاری که‌ له‌ لای خه‌لکه‌وه‌ پێشوازی باشێک لێان کرا. سه‌رجه‌م به‌رهه‌مه‌کانی بریتین له‌:
1- بۆ باڵه‌نده‌ نه‌بم 2- لاسایی بۆ مه‌رگ 3- کۆمه‌ڵه‌چوارخشتی"و" 4-هیچ 5- ئنجیل به‌ ره‌وایه‌تی جه‌لیل 6- واران 7- عاشقانه‌کانی هه‌نگی کرێکار 8-گاسنووقێک له‌ شانی مێرۆڵه‌ 9-سه‌مفوونی به‌ڕوو 10- ئه‌ونویساری 11- وشتره‌کان له‌ فینقیه‌ شووشه‌ ده‌هێنن 12- ورده‌ ورده‌ وشه‌ ده‌بم 13.ئوپرای کاوڕ  14. نتەکانی تەنیائی 15. ناتەنیائی 16. شێر و خور 17. بڕواکان 18. پێاسە لە پێوار 19. موولەقی شێعر (چیروکەکانی لە خۆشەویستی بنەماڵەی پەیامبەر) و...

ماموستا جه‌لیل له‌ سه‌ره‌تا زۆر هۆگری روباعی بوو دوای چاپی چه‌ند به‌رهه‌م له‌م بواره‌دا توانی به‌ شێوازی نوێخوازانه‌ و مودێڕن، گۆڕانکاری بکات له‌ سه‌ر ئه‌م قاڵبی کلاسیکه‌. پاشان ئازایانه‌ ده‌ستیکرد به‌ هۆنینه‌وه‌ی شیعر نوێ و پێشڕه‌و، به‌ شێوه‌یه‌ک که شیعری ئیلام تا راده‌یه‌ک روباعی له‌ روی فورم و ناوه‌ڕۆکه‌وه به‌ ئاستی به‌رز و ئه‌مڕۆیی گه‌یاند و لە ئێراندا ناساندی.
زمانی شیعری شاعیر زۆر ساکار و خۆماڵیه‌ و پڕه‌ له‌ مژاره‌کانی تازه‌ و هه‌روه‌ها له‌ باری ناوه‌ڕۆکه‌وه‌ به‌ ئاویتاری بیر، هزر و ڕامان له‌ گه‌ل سروشت، گرنگایەتی به‌ کێشه‌کانی کۆمه‌ڵایه‌تی و وێنه‌کانی ئه‌کتیڤ و ئه‌مڕۆیی بە شێوازی خۆی گەیشتووە. لێره‌دا  بۆ نمونه‌ 12 پارچه‌ شیعر له‌ کتێبی عاشقانه‌کانی هه‌نگی کرێکار ته‌رجومه‌م کردووه‌:
"1"
کاتێک ده‌تبینم
باڵه‌نده‌یه‌ک له‌ گه‌ڕووم ده‌چریکنێ
ئه‌سپێ له‌ مێشکم ده‌هیلنێ
هه‌روه‌ها
باران
باران
"2"
ئه‌مه‌ گوچانی منه‌
پاڵ پێوه‌ ده‌نێم
گه‌ڵای داران، بۆ پەزه‌کان ده‌تکێنم
موعجزه‌م نه‌ماوه‌
مامه‌ شوانێکی خه‌شیمم
که‌ په‌زه‌کانیش بڕوایان به‌ من نه‌ماوه‌
"3"
له‌ "سڤه‌یل" هاتووه‌
له‌ گه‌ل گیتار
هه‌ڵده‌په‌ڕه‌ێ له‌ گه‌ل لاوانی کورد
په‌لێکی زه‌یتوون ده‌ گیرفان
بۆ خوازبێنی شیعری کوردی...
"لورکا"
"4"
فڕین
پڕ خوه‌شه‌
کاتێک هه‌نگی کرێکار بی
که‌  نکاری
ئه‌وینداری شاهه‌نگ ببی
"5"
چ ئازایانه‌
له‌ سه‌ر هێڵی کاره‌با
دڵداری ده‌که‌ن:
چوڵه‌که‌کان
"6"
لوچ و پوچی مه‌که‌
له‌م شیعره‌دا مه‌لوچکێک
له‌ سه‌ر هیلکه‌ی کڕ بووه‌
"7"
هیلکه‌یه‌ک
له
هێلانه‌
ده‌که‌وێ
و
ده‌شکێ
"ژیان"
جوجه‌ڵه‌ی مه‌لوچکێک واق ده‌کات
"8"
به‌ ئه‌نگوستی
مانگم، نیشان ده‌دات و دبێژێ:
ئه‌مه‌ ئه‌ستێره‌مه‌
له‌ کراس شڕه‌که‌ی
مووی ژێر هه‌نگه‌ڵی دیاره‌
"9"
سه‌دان ساڵه‌
ده‌گه‌ڕن...
مه‌له‌وانه‌کان
شه‌قامه‌کانی ئیلام
ماسیگران
کوڵانه‌کانی
چه‌ته‌ ده‌ریایه‌کان
کێوه‌کانی
له‌ شوێنی په‌ری بچکوڵه‌ی ده‌ریا
که‌ زۆربه‌ی، به‌ڕووه‌کان جوانه‌مه‌رگ کردووه‌
"10"
تل ده‌خوم به‌م لا، به‌و لا
خه‌ونی به‌رد و بنار ده‌بینم
کیسه‌ڵێک له‌ مێشکم ون ده‌بێ
"11"
جریکه‌ جریکه‌ی ڕۆژ و
فچه‌فچه‌ی ترێ
که‌  له‌ دیواری هه‌وش ده‌چێته‌ سه‌ر
هه‌ناری دراوسێ، زاوزێ کردووه‌
"12"
ته‌ق ته‌ق
ته‌ق ته‌ق
ته‌ق ته‌ق
له‌ ناوقه‌دی دار
نێوی دڵدار ده‌نووسێ
"دارسمنەک"

#چوارخشتی_روباعی
#نوێخوازی_مودێڕن
#فەیلی_پەهڵەئی
#کامران_ڕەحیمی
#جەلیل_سەفەربگی
#فەرهاد_شاهموردیان
#حسێن_سەفەربگی
#محەمەدعەلی_قاسمی
#سامان_بەختیاری

#دپارتمان_یادگرتن_هەڵگەردان
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
@zanist2021

‍ .
تأثیر دوزبانگی بر فعالیت‌های شناختی مغز

ایوب همتی، دکترای تخصصی روانشناسی، عضو انستیتو زانست زاگروس

زبان یکی ازمؤلفه‌های اصلی وجود بشر است. هویت، فرهنگ، دیدگاه‌ها و اهداف، همه با زبان تعریف، معرفی و بیان  می‌شوند. در قانون اساسی کشورمان که میراث مشترك همه مردم ایران از هر قوم و نژادی به شمار می‌رود، در اصل 15 به صراحت، استفاده از زبان‌های محلی و قومی(مادری و ملی) در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آن‌ها در کنار زبان فارسی(به عنوان زبان مشترك) در مدارس آزاد اعلام شده است که همگی دلالت  بر اهمیت و جایگاه زبان مادری دارد.
از نظر روانشناسی، آموزش به زبان مادری، درك بهتر مطالب و پیشرفت شناختی دانش آموزان را تأمین می‌کند. از نظر اجتماعی سبب جذب راحت‌تر کودك در محیط اجتماعی خود و ارتباط با گذشته فرهنگی می‌شود. از نظر عاطفی، استفاده از زبان مادری در آموزش دانش‌آموزان، آن‌ها را از گسستگی عاطفی ناشی از عدم استفاده از زبان مادری باز داشته، سبب بالا رفتن کمیت و کیفیت ارتباطات درون مدرسه‌ای می‌شود. سازمان علمی و فرهنگی یونسکو نیز بارها بر نیاز به ارتفاء آموزش به زبان مادری و همچنین بر حق کودك برای برخورداری از آموزش دو زبانه تأکید کرده است. اهمیت زبان مادری تا حدی مهم می‌باشد که این سازمان کسی را باسواد می داند که قادر باشد به زبان مادری خودش بنویسد و بخواند.
فرایند یادگیری زبان در مغز به طور عمده در نیم کره چپ مغز انجام می‌شود. در اکثر افراد، نیمکره چپ مغز به عنوان نیمکره زبانی شناخته می‌شود و مراکز زبانی مهم مانند مناطق بروکا(ایجاد گفتار روان و زبان معنا دار) و ورنیکه( درک عبارت‌های ایجاد شده توسط گوینده) در این نیمکره واقع شده‌اند که نقش مهمی در یادگیری و فهم زبان دارند. نیمکره چپ به عنوان “مرکز زبان”  و مقام اصلی پردازش زبانی و مشارکت فعال در تمامی فرآیندهای زبانی شناخته می‌شود. یکی از مهمترین مباحثی که اغلب در بین متخصصین حوزه زبان‌شناسی و روان‌شناسی مورد بحث قرار می‌گیرد بحث دوزبانگی یا چند زبانگی و یادگیری زبان دوم و تأثیرات آن بر مغز می‌باشد. یادگیری زبان دوم به صورت شگفت‌آور می‌تواند تأثیرات مثبتی بر مغز داشته باشد. از جمله این تأثیرات می توان به توسعه مناطق مغزی، افزایش هوش شناختی، توانایی برقراری ارتباط با دنیای بیرونی، ارتباط با دیگر فرهنگ‌ها، توانایی‌های چند زبانه بودن، بهبود حافظه، افزایش توانایی حل مسائل و پیشگیری از اختلالات شناختی اشاره کرد.
افراد دو زبانه که از دوران کودکی دو زبان را یاد گرفته‌اند، دهه‌ها توسط دانشمندان مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. آنها مشتاق درک این هستند که چگونه صحبت کردن به دو زبان روان، در سطح حوزه های شناختی افراد تأثیر می‌گذارد. در این خصوص با ظهور فناوری ــ‌ام آر آی‌ــ‌ محققان توانستند تفاوتهای بین مغز افرادی که تک زبانه هستند و آن‌هایی که دو یا چند زبان می‌دانند را به وضوح دیده و بررسی کنند. پژوهشگران در اسکن مغز افراد دو زبانه گزارش نموده‌اند که بخش خاکستری مغز که مسئول پردازش اطلاعات است، متراکم‌تر دیده می‌شود و بخش سفید که مسئول ارتباط بین نورون‌های درون مغز و همچنین مسئول برقراری ارتباط با سایر قسمت‌های نیمکره می باشد در افرادی که به دو زبان صحبت می‌کنند بیشتر شکل گرفته‌اند.
همچنین پژوهش‌ها نشان می‌دهد  یادگیری زبان دوم می‌تواند بخش‌های جدیدی از مغز افراد را فعال کرده و توانایی طبیعی مغز را برای تمرکز بیشتر تقویت کند. وقتی زبان جدیدی یاد گرفته می‌شود، مغز به طور خودکار، راهی برای یادگیری بهتر پیدا می‌کند. یافته ها نشان می‌دهد حدود ۹۰ درصد استفاده از توانمندی زبان مادری در قسمت نیمکره چپ مغز انجام می‌شود اما یادگیری زبان جدید ارتباطات بین دو نیمکره را مجدد برقرار کرده و تعداد سلول‌های خاکستری مغز را که مسئول یادگیری هستند، افزایش می‌دهد. صحبت کردن به یک زبان دیگر غیر از زبان مادری نیازمند استفاده از سیستم کنترل اجرایی مغز است که وظیفه آن رقابت و تمرکز توجه است. مغز کودک دوزبانه سیستم کنترل اجرایی قوی تری از خود نشان می‌دهد چون باید از نظر ذهنی از یک زبان به زبانی دیگر بروند. در واقع می‌توان گفت یک کودک دوزبانه با سیستم کنترل اجرایی قوی نسبت به دیگران برتری دارد. تلاش مغز برای نادیده گرفتن یک زبان هنگام صحبت با زبان دیگر، همراه با یک چالش ذهنی است. اینکه الان به چه زبانی پاسخ دهیم یا بشنویم، مغز ما را تمرین می‌دهد و همین کار، تمرکز، حل مسئله، حافظه و به نوبه خود خلاقیت ما را نیز بهبود می‌بخشد.

ـــ ادامە‌ی متن در کامنت

#فیلی_پەهڵەئی
#لەکی_لەکی
#گورانی_نو_گورانی_نوو
#کەڵڕی_کلهری
#اورامی_هەورامی
#ئیلامی
#لری_لوڕی
#ایلام_ئیلام
#کرماشان_کرمانشاە

#دپارتمان_یادگرتن_هەڵگەردان
#انستیتو_زانست_زاگرس

@zanist2021

‍ ‍ ڕابنیە و ئامووژگاری جواد مەڵگشائیە- بەغدا


دە ساڵ 1961 لە شار خانەقین وە دی هاتگە.
هەر لە مناڵیەوە خولیا و تامەزروو زوان و فەرهەنگ کوردی بۆە. هەرچەن خوەنستنەێ وە زوان عەرەوی بۆە، وەلێ خوەێ هووکارەێ خوەنستن و نۆسان وە زوان کوردی کردگە.

ماوەێ 11 ساڵ لە 2004 تا 2015 بەڕێوبەر ڕادیو شەفەق لە بەغدا بۆە کە بەرنامەگانەێ وە هەر دو زوان کوردی و عەرەبی پەخش کریاگە و  گووڕان دە کار  ڕووژنامەگەری کار دکەێ و سەرنووسەر ئەلتاخییە.

تا ئێسەیش سەدان وتار وە زوان کوردی و عەرەوی دە سایتەیل عەرەوی و کوردی بڵاو کردگە.

#ئەندام_کاراێ_ئەنستیتو_زانست_زاگروس
#لقی_بەغدا
#دپارتمان_مێدیا_هونەر

زوانمان، ناسنامەێ وڵاتمان
(کوردی هونەرە، کوردی شەکەرە)

@zanist2021

‍ ‍ .
   گوران‌‌ناسی ژه زوان گورانێک


در مراسم رونمایی از دو اثر داستانی اعضای انستیتو زانست زاگروس-تهران  در ۱۹ مهر ۱۴۰۳ در تهران  با عنوان "تەقەێ ساێرەکان و ئاگرپا' استاد نعمت زحمتکش یکی از سخنرانان اصلی این مراسم بود که به بخشی از سخنان ایشان اشاره می‌شود:

#گوران و گورانی گویش شاخص زبان کوردی است.

#مجموعه انستیتو زانست زاگروس بسیار فعال و پویاست.

#شاهنامه_کوردی به گویش کوردی گورانی جز آثار فاخر ادب کوردی است.

#ظرافت‌های شاهنامه کوردی به مراتب شاعرانه‌تر و عمیق تر است.

#کوردی_گورانی که زبان مردم بوده، دوش به دوش زبان فارسی که زبان حاکمیت و قدرت بوده، به هویت ملی و میهنی ما خدمت کرده است.

#تلاشی که برای زنده ماندن شاهنامه کوردی در میان کوردان وجود داشته، مانند تلاش‌های صورت گرفته انستیتو زانست، خودجوش، مستقل و بدون پشتوانه بوده است.

#شاهنامه_کوردی در حقیقت داستان  میهن عزیز ماست.

#استاد_نعمت_زحمتکش
#کرماشان_کرمانشاە
#لوڕستان_لرستان
#ئیلام_ایلام
#پاڵەوانی_پهلویان
#کوردی_گورانی
#کوردی_هه‌ورامی
#کوردی_فه‌یلی_پەڵەئی
#کوردی_له‌کی
#کوردی_کەڵهڕی
#کوردی_زه‌نگنه

#دپارتمان_داستان_چیروک
#انستیتو_زانست_زاگرس
@zanist2021

‍ ‍ ‍ .
           ڕوژ دێت...

کامران ڕەحیمی

دکارین بێژین تا ئێستا دوو توخمی شێعر و مووسیقا، توانیویەتی کیانی زوانی کوردی بپارێزێت، بەڵام لەم سەردەمەدا هەم بەربێژ گۆڕاوە هەم کۆمەڵگا؛ بۆیە دەبێ بە شێوەیەک وڵامدەری خواستی ئەمڕۆئی کۆمەڵگا و چینی نوێ بین.

ئێمە نەتەوەیەکین کە شاعیرمان لە کۆکەرەوە و نووسەر زۆرترە؛ نووسەرانیشمان لە ڕوژنامەوان، ڕوشنبیر و شیکار زیاترە، هەروەها لەم وڵاتەدا بنکە ئەدەبیەکان، سەرژمێر ناکرێن  ئەوەندە زۆرن. لە کاتێکدا هەژماری ئینستیتوتی فیکری و هزری  دەگمەنن کە ئەم دۆخە نیشاندەری نابووژانەوەی گشتگیرە کە دەبێ زیانناسی بکرێت.
بەڵام بەرلە ئەنجامی زیانناسی بە باشی دەزانین کە مێژوونووس و شیکاری ئێمە زۆرتر خەریکی شۆمی رابردووی تەماوین؛ هەروەها لێکۆڵەرەکانیش سەرقاڵی ساغکردنەوەی هۆنراوەکانی کۆنن. ئەگەر بە ئەمانەش کێشەکانی تر وەکو ململانە بۆ زمانی فەرمی، نەبوونی فێرکاری گشتی، مان و نەمانی زوانی داڵگی لە پەڕاوێزەکانی نیشتمان، غیابی زۆربەی ژانرەکان و نزم بوونەوەی خوێنەران بە هۆی گەشاندنی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان زیاد بکرێت، نیشان دەدات لە ئاستی قەیرانین.

ئەندامانی ئەنستیتوی زانستی زاگروس، توانییانە بێ‌پاڵپێشت و پشتیوان، هەنگاوێک بۆ جێبەجێ­کردنی گوتارسازی بە داڵی ناوەندی لە ئیلام، کرماشان، تاران و بەغدا  هەڵگرن کە هیوادارین بتوانین لەم بوارەدا داڵەکانی بگۆڕ (floatin signifier)، لەگەڵ ئەم جمشتە­دا هاوڕێ بکەین.

کورتەچیرۆک و بەرهەمی فلەش­ فیکشن، تایبەتمەندییان وەکو ئەمڕۆئی، دیالوگ‌تەوەری، شارمەندی و... هەیە. بەڵام سەرەڕای ئەمانە ئەم بەرهەمە (ئاگرپا) هی کەسانێکە (۷ نووسەر) کە چەند چین لە تاران ژیاون و تازە فێری زمان و ڕێنووسی کوردی بوون کە دەبێ لێرە لە بەڕێزان خاتوو "موژگان موزەفەری" بەرپرسی دپارتمانی چیرۆک کە شوێنی وەشانگەی شاڵانی دابین­کرد بۆ ڕاهێنان، ماموستا شەهاب قەنبەری بۆ تەڕاحی جیلدی کتێبەکان هەروەها کاک "سەجاد حائری" بۆ فێرکاری و پێداچوونەوە، سپاس و پێزانین بکەم.

پێویست بە ئاماژەیە ئەم بەرهەمە ھەڵگری  شێوەزارەکانی گورانی­‌نوێ، فەیلی، کەڵهڕی، ئەردەڵانی و موکریانییە، سەرەڕای ئەوەش کە ئامانجی زانست واتا نزیک­کردنی شێوەزارەکان ڕەچاو کراوە. ماوە بێژم کە بۆ یەکگرتوویی و فێرکاری گشتی، لەم پەرتووکەدا پیتی "ۆ" نوێنەرایەتی واچەکانی "ü, ẅ, O, Ö" بە ئەستوو گرتووە. هەر وەک کە پیتی"و"  لە فارسی­دا، چوار (u, o, v, ou) ئەرکی هەیە و هیچ کێشەیەکی دروست نەکردووە، چۆنکو زمانی ڕا‌‌هێنان و پرۆسەی داڕشتنی­ زمانی (language planning) لەگەڵ دەنگناسی جیاوازە....

#ئاگرپا لە کوردی فەیلی­‌دا واتا پارێزەری ئاگر.

#سەرۆکایەتی_ئەنستیتوی_زانستی_زاگروس
#دپارتمان_داستان_چیروک
#دپارتمان_مێدیا_هونەر
#دپارتمان_پێپرسی_تحقیق
#دپارتمان_پێپاکی_ویرایش
#دپارتمان_یادگرتن_هەڵگەردان
#دپارتمان_وشەسازی
#دپارتمان_ماڵی_کاری
#دپارتمان_هونەروەران
@zanist2021

‍ .
انتقادهای صریح دکتر جلال جلالی‌زاده

(نویسنده، مترجم، استاد دانشگاه تهران، نماینده سابق سنندج و مریوان)

#انستیتو_زانست_زاگروس در سال ۱۴۰۰ از سوی نخبگان و هنرمندان در جهت حفظ، اعتلا و تدریس زبان مادری و اعتلا و ارتقای هنر کوردی تاسیس شد و تاکنون بدون هیچ امکاناتی توانسته است ۳۲ پروژه فرهنگی در سطح ملی و فراملی انجام دهد. این انستیتو شامل چند دپارتمان تخصصی است کە اخیرا دپارتمان داستان و چیروک آن  در اقدامی تحسین‌برانگیز توانسته‌است
دو مجموعه داستان بە قلم نویسندگان کورد تهران تحت عنوان «ئاگرپا و تە‌قەێ ساێرەکان» برای نخستین بار منتشر نماید.
آیین رونمایی از این دو اثر  در روز ۱۹ مهر ماە ۱۴۰۳ در تهران با استقبال نخبگان سیاسی، فرهنگی و هنری کشور برگزار شد متن و کلیپ ذیل مختصری از سخنرانی دکتر جلالی‌زاده از زعمای جبهه اصلاحات در باب فعالیت انستیتو زانست زاگروس است:
‍ ‍ ‍ ‍
اگر هدف ما معرفی فرهنگ و تمدن #ملت_کورد است، حمایت از حرکت‌های اصیل از جمله#انستیتو_زانست_زاگروس از وظایف است.

در #ایران صدها موسسه مجوز و بودجه دارند اما با کمترین فایده و خدمت.

ماندگاری #زبان_و_فرهنگ_کوردی علیرغم تمام ناملایمات به مدد غنا و ریشه‌ دیرینه‌ آن.

#اخذ_مجوز موسسه‌ای برای فعالیت سالم فرهنگی پس از دو دهه، منصفانه نیست.




#کرماشان_کرمانشاە
#لوڕستان_لرستان
#ئیلام_ایلام
#پاڵەوانی_پهلویان
#کوردی_گورانی
#کوردی_هه‌ورامی
#کوردی_فه‌یلی_پەڵەئی
#کوردی_له‌کی
#کوردی_کەڵهڕی
#کوردی_زه‌نگنه

#دپارتمان_داستان_چیروک
#انستیتو_زانست_زاگرس
@zanist2021

دیاکۆ ئیلامی.
م کوردم و ئیلامیم

ئە ئاوم و ئە ئاگرم
ئە ئەرمەنی ئە کافرم
قسیەێ ئەوەڵ و ئاخرم
م کوردم و ئیلامیم

لە هووز خوەرهڵاتم و
هسارەگان خڵاتم و
پڕە لە نۆر وڵاتم و
م کوردم و ئیلامیم

خودا فرە داگە بەشم
تا وەختێ مانشت ها کەشم
وە عشق خاکم سەرخوەشم
م کوردم و ئیلامیم

شێعر: لەیلا ڕوست،  ساڵ وە دی هاتن ۱۳۶۴، چەڕداوڵ ئیلام. شاعر کتاو «شاێەد وەهار شاێەد پایز»، ئەندام ئەنستیتو زانست زاگروس

خوەنین: دیاکوو ئیلامی

#دپارتمان_مێدیا_هونەر
#انستیتو_زانست_زاگرس
@zanist2021

‍ ‍ ‍ ‍ .
    ایلامیان آغازگر خط کوردی
سخنرانی مهندس محمدرضا مروارید عضو شورای مشورتی رئیس جمهور

در مراسم رونمائی دو اثر داستانی کوردی اعضای انستیتو زانست زاگروس تحت عنوان «تەقەێ ساێرەکان و ئاگرپا» با مدیریت مژگان مظفری مسول دپارتمان داستان و چیروک انستیتو در ۱۹ مهر ۱۴۰۳ در تهران، مهندس مروارید (استاندار سابق ایلام، مدیر مسئول پیک ایلام، عضو شورای مشورتی رئیس جمهور فعلی) ضمن تشریف فرمائی به مراسم با فروتنی و شفافیت ذاتی به سخنرانی پرداختند که تیتروار بدان اشاره می‌شود:

#رسمیت خط کوردی توسط ایلامیان در دهە هفتاد در مناطق کوردی جنوبی در هفته نامه پیک ایلام در بخش «زوان ئیمه».

#تولد انستیتو زانست زاگروس و اخذ مجوز از بطن «زوان ئیمه» پس از سه دهه تلاش.

#فعالیت و اقدامات اساسی و زیربنائی انستیتو زانست زاگروس در حوزه فرهنگ.

#ضرورت، عنایت و توجه دولت چهاردهم به اصل ۱۵ قانون اساسی و انستیتو زانست زاگروس به عنوان مرجع و مجری به جهت اشراف رئیس جمهور به زبان و ادب کوردی.

#تاثیرگذاری موسسان و نخبگان انستیتو زانست زاگروس در منطقه همانند کانون نویسندگان ایران.

#نهاد_ریاست_جمهوری
#دکتر_مسعود_پزشکیان
#مهندس_محمدرضا_مروارید
#کرماشان_کرمانشاە
#لوڕستان_لرستان
#ئیلام_ایلام
#پاڵەوانی_پهلویان
#کوردی_گورانی
#کوردی_هه‌ورامی
#کوردی_فه‌یلی_پەڵەئی
#کوردی_له‌کی
#کوردی_کەڵهڕی
#کوردی_زه‌نگنه

#دپارتمان_داستان_چیروک
#انستیتو_زانست_زاگرس
@zanist2021

‍ ‍ ‍ ‍ ‍ ‍ .
  .     تەیب تاهری کییە؟

ئی پیاگ تەیب باتن و قەڵەم تاهرە ...
بنووڕنە ژیاننامەێ وە زوان دەنگ و ڕەنگ.

  زوانمان مایەێ ژیانمان
  (کوردی هونەرە؛ کوردی شەکەر)

🌐  www.yaresan.com
👁‍🗨 www.facebook.com/web.yaresan.5
👁‍🗨  www.Telegram
@YaresanCulturalInstitute
👁‍🗨  www.instagram.com/yaresanculturalinstitute
https://www.facebook.com/Lisktv
Youtube: https://b2n.ir/lisktv

✉️ [email protected]     [email protected]

🇸🇪 Sweden, stockholm
📞 0046765508909

Detta institut är en vetenskaplig, kulturell, litterär och konstnärlig förening. Regionerna Pahlavian och Yarsan, som inkluderar Lak, Kalhor, Hawramani, Fayli och ilami, Dimli, lur och andra invandrare från regionen, är aktiva.
____

این انستیتو مرکزی علمی، فرهنگی، ادبی، هنری است که در خصوص سرزمین پهلویان و یارسان که شامل ایلات لک، کلهر، هورامانی، فیلی/ ایلامی، دیملی، لور و سایر مهاجرین از این منطقه هستند فعالیت می‌کند.
____

ئەم ئەنیستیتۆیە ناوه‌ندێکی زانستی، فەرهەنگی، وێژەیی و هونەرییە؛ لە تایبەتمەندییەکانی ناوچەی پەهلەویان و یارسان کە ئێڵاتی: لەک، کەڵهۆڕ، هەورامان، فەیلی/ئیلامی، دیملی، لۆڕ و تەواوی کۆچبەرانی ئەو ناوچەیە دەگرێتە خۆ، دەکۆڵێتەوە.

#دپارتمان_مێدیا_هونەر
#انستیتو_زانست_زاگرس

ئەڕا پایاری و پاراستن زوانمان،
ئەڕا زانائی و زانیاری بانانمان،
ئەنستیتو زانست زاگروس ها خزمەت و وادەنگ فکر و ویر گشت ویرایل و کیخایل دە وڵات کوردواری پاڵەوانی.

@zanist2021

‍ ئاسمانه‌گەت چ تەوره
شعر: محمدرضا رستم پور
دکلماتور: عباس هوشمند(دیاکوایلامی)

ئاسمانەت چ ته‌وره  دیالوگی است بین دو کودک یکی کورد و یکی عرب که هر دو با آن که در جنگ هیچ نقشی ندارند اما درگیر و زخمی و آسیب دیده‌ی آن شده‌اند.
این شعر بازسازی یک بازی بومی مناطق کوردی سروده شده که در این بازی دو کودک پشت بە هم همدیگر را می گیرند و یکی می پرسد «ئاسمانەگەت چ تەوره »و دیگری می گوید «لەک لەک بان ئه‌وره»
بازی ورزشی و در عین حال نمادینی است که بر اساس ریتم این بازی شعر «ئاسمانەگەت چ‌ ته‌وره» را جناب اقای محمدرضا رستم پور سروده‌اند.
#محمدرضا_رستم‌پور
#شێعر_کوردی
#دکلمە_کوردی
#فیلی_پەهڵەئی
#لەکی_لەکی
#گورانی_نو_گورانی_نوو
#کەڵڕی_کلهری
#اورامی_هەورامی
#ئیلامی
#لری_لوڕی
#ایلام_ئیلام
#کرماشان_کرمانشاە
#دپارتمان_مێدیا_هونەر
#انستیتو_زانست_زاگرس

@zanist2021

‍ درخواست از رئیس جمهور
اصل ۱۵ قانون اساسی، مطالبه فراموش شده!!

رستم شجاعی مقدم- ملکشاهی
(فعال سیاسی و اجتماعی، عضو انستیتو زانست زاگروس)

بدون شک فرهنگ رکن هویت یک ملت و قدرتمندترین عامل ماندگاری آن است، زبان یا زبان‌ها نیز گنجینه‌ ثروت فرهنگ‌ها هستند که ارزش موجودی آنها به دیرینه تاریخی، فراز و فرودها، تنوع گویش‌ها و آنچه بر آن‌ها گذشته است، بستگی دارد.
یک زبان کهن فرهنگ و تمدنی دیرپا را نمایندگی می‌کند کە از گذشته‌ای بسیار دور ارزش‌ها، تحولات اجتماعی، افتخارات و‌ درد و رنج‌های ملت را روایت می‌کند.
فرهنگ و تمدنی که زبان‌های متعدد و گویش‌های فراوانی را زیر چتر خویش نگه‌داشته و پرورش داده است به یقین گویای توانمندی بزرگی است که پایداری در دشواری‌های تاریخ را ممکن ساخته  است، راز مهم این قدرت در هم‌افزایی فرهنگی بوده است که از تکثر و تفاوت‌ها به نفع اعتلای خود بهره برده است!
اگر تکثر پذیری فرهنگی، زبانی و قومی برای ایران باستان مایه هم‌افزایی قدرت، ثروت معنوی و امنیت جمعی بوده است، بدون شک برای امروز نیز می‌تواند همان کارکردها را حتی بهتر و بیشتر داشته باشد.
امروزه که رهبران و حکمرانان در تمدن‌های پویا از کثرت همراه با حفظ تفاوت‌ها به عنوان محور همگرایی و حتی عامل ترقی استفاده می‌کنند ، قابل پذیرش نیست که بخش عظیمی از قدرت و ثروت فرهنگی کشور را به هر دلیلی فراموش کرد یا به نوعی در بیگانه انگاری این سرمایه‌ها گرفتار شد که جز کنار گذاشتن ظرفیت‌های معنوی، نتیجه ندارد.
زبان و ادب کوردی با وجود برخورداری همه جانبه از قابلیت تاریخی، خلق شادمانی ملی، قابلیت تمدن سازی، قدرت فرهنگی، مرزبانی، و بیش از همه تعلق ریشه‌ای به وطن و علیرغم صراحت قانون و قصد انشای قانون گذار، چهار دهه گذشته را بدون دریافت کمترین کمکی از جانب ساختار رسمی و اداری کشور سپری کرده است.
انتظار کنونی از دولت و‌ رییس جمهور به عنوان مسئول تحقق قانون اساسی و مقامی که این وظیفه قانونی خود را به سوگند رسمی تعهد نموده است این است که در فراهم کردن مقدمات عملیاتی شدن این اصل به ویژه تدریس زبان کوردی مساعی ممکن را بعمل‌آورند!
انستیتو زانست زاگروس که با همت جمعی از صاحبنظران و علاقه‌مندان به فرهنگ و حفظ میراث ادبی کشور در زمینه ترویج و حراست از اصالت‌های ادبیات کوردی فعالیت دارد، آمادگی هر گونه همراهی و همکاری با ساختار رسمی و نهادهای ذی‌ربط را دارد.
۱۴۰۳/۸/۲۴


#فیلی_پەهڵەئی
#لەکی_لەکی
#گورانی_نو_گورانی_نوو
#کەڵڕی_کلهری
#اورامی_هەورامی
#لری_لوڕی
#ایلام_ئیلام
#کرماشان_کرمانشاە
#دپارتمان_پێپرسی_تحقیق
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس 
@zanist2021

‍ ‍ .
پەیام ئەنستیتو زانست زاگروس، دە کونفرانس باوەڕ و ئائین «ئامەد» خوەنریا

دە ڕووژان ۱۸ و ۱۹ ئابان ۱۴۰۳ وە بەرنامەڕشانن ئەنستیتو کوردی «KÜRT-KAW» دە شار ئامەد (دیاربەکر) ترکیە، کونفرانس باوەڕ و ئائین دە کوردستان وە ڕێکەفت ئوو پێجوورەیل و زانایل گشت نیشتمان کوردەواری هاوبەشی کردن.

دە ئی کونفرانسە دە بارەێ ئائینەیل باستانی کوردی جوور یارسان/ کاکەئی، عەلەوی، شەبەک، ڕێ حەق، ئێزەدی دەمتەقە و دەمنیشت کریا.

ماموستا نیعمەت زەحمەتکیش لە کرماشان ئەندام کاراێ زانست  زمن ئەوە کە پەیام پیروزبائی ئەنستیتو زانست زاگروس ئاراستەێ ئامادەبوان کرد. ئوو وتارێگیش دەبارەێ  ئشتراکات و هاوبەشی باوەڕەیل یارسان و عەلەوی (بەگتاشییە) موتابق سەنەدەیل دەورێ «ئا سەید براکەێ گوران» پێشکەش کرد کە پێشوازی خاسێ لێ کریا.

#پاڵەوانی_پهلویان
#کرماشان_کرمانشاە
#گورانی_نو_گوورانی_نوو
#لەکی_لەکی
#هەورامی_اورامی
#لری_لوڕی
#کەڵڕی_کلهری
#فیلی_پەهڵەئی
#یارسان_یاری
#عەلەوی_علوی
#ئێزەدی_ایزدی
#شەبەک_شەوەک_شەوەکی

#دپارتمان_پێپرسی_تحقیق
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس

@zanist2021

.
پەنکووری ئاوات و ئاوەختی کوردەیل فەیلی

#نووسەر_ئەنستیتو_زانست_زاگروس

‍ ده‌ شوون ئازادى عەراق له‌ لايه‌ن ئه‌مريكا و هاوپه‌يمانه‌يلێ، ئوو دامه‌زرانن سيستم حوكمڕانى نوو، چه‌ندين  ڕێكخراو كورد فه‌يلى، دامه‌زريا، وه‌لێ سه‌ره‌ڕاێ گوزه‌يشت دو ده‌يه‌، هێمان نیەتۆەنستنە، مافه‌يل كورده‌يل فه‌يلى جیگر بكه‌ن، ئه‌وەيش وه‌ خاتر يه‌ کە، ئه‌و  ڕێكخراوه‌يل سه‌ر وه‌ لايه‌نه‌يل سياسى بۆنە و ئه‌ركێان زێاتر وه‌ جي هاوردن ئامانج ئه‌و حزبه‌يله‌ بۆە، نه‌ وه‌ ده‌س هاوردن مافه‌يل كورده‌يل فه‌يلی.

له‌ لاێگتره‌وه‌، زوورم ئه‌و كه‌سه‌يله‌ كه‌ سه‌روكايه‌تى يا سه‌رپه‌رستى  ڕێكخراوه‌يل  كورد فه‌يليه‌ كردنه‌، زێاتر دە فکر و ویر  به‌رژه‌وه‌ندى خوه‌ێان بۆنە تا كار كردن ئه‌ڕا ئێ به‌شه‌ ده‌ مله‌ت كورد، وه‌ێ خاتره‌ ئه‌گه‌ر  ڕه‌وت نيشتمانى كورده‌يل فه‌يلى كە تازه‌ دامه‌زرياس، دريژه‌ به‌ێگه‌ ئه‌و به‌رنامه‌ و سياسه‌ته‌، نيه‌تۆەنێ ماف كورده‌يل فه‌يلى سقامگیر بکەێ.

وشەنامه:
پەنکوور: نابودی، نادیدە
ئەرک: وظیفه
ڕێکخراو: سازمان
سەرەڕاێ: ضمن
ماف: حقوق
بەرژەوەندی: منفعت
ڕەوت: جریان

#موسقی: ڕەوت نیشتمانی کورد فەیلی
کلیپ: #ژوان_ڕەحیمی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
#دپارتمان_تەحقیق_پێپرسی
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
@zanist2021

‍ .
جناب ماموستا عەلامە سوڵتانی

ئەنستیتو زانست زاگروس وە بوونەێ ئەمر خوداکردن خوێشک پاکڕەوانت وە ئیوە و گشت بنەماڵەێ زانا و ئەسڵەمەنت تەسلیەت ئۆشێ. ڕەوانێ شاد بوو و خودا سەبرتان بەێ.

دوکتور موحەمەدعەلی سوڵتانی تا ئێسە فرەتر لە سەدان کتاو و وتار تاریخی و ئەدەبی دە بارەێ کوردی گورانی و پاڵەوانی چاپ کردگە کە دە ڕاسی ئی پیاگ زانا و پایەبەرزە زینگکەر کوردەواری دە ئیلام و کرماشان و لوڕستان وە حساو دێاێ.

#دپارتمان_مێدیا_هونەر
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
#وێنە: ویرا، ش، ۱و۲ ،۱۳۸۱، یەکمین مەجڵەێ کوردی دە کوردی خوارگ. ئەرشیڤ ئەنستیتو زانست زاگروس.

@zanist2021

‍ ‍ ‍ ‍ .
شاێ ماران ئەژ کڤرکوو ئیلام خلێفە خوارد.

رمان «افسانه‌ی شاماران» که بازآفرینی حکایت شاماران مناطق کوردی  جهان است در نشر باشور ایلام در ۹۰ صفحه منتشر شد.

مرتضی حاتمی نویسندە، روزنامە‌نگار و عضو انستیو زانست زاگروس، در کارنامه‌ خود  مجموعه داستان «کولبران نان و رنج» را نیز دارد، وی در این باره می‌گوید:
"شاماران، موجودی افسانه‌ای نیمه مار و نیمه انسان (زن) است که نماد دانایی و زایش و تولد است و در میان مردم کورد از جایگاهی مهم و معتبر و تاریخی برخوردار است."

https://www.ibna.ir/news/522790/%D8%A7%D9%81%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%B4%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%B6%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D8%AA%D9%85%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%B1-%D8%B4%D8%AF


#فیلی_پەهڵەئی
#لەکی_لەکی
#گورانی_نو_گورانی_نوو
#کەڵڕی_کلهری
#اورامی_هەورامی
#لری_لوڕی
#ایلام_ئیلام
#کرماشان_کرمانشاە

#کڤرکوو: کور/kiwir/kivir: بەرزترین کۆە، دە ناو ڕاس دەڕەشەڕ، ئاونو، مەڵگشاێ، بەێرەی و ئیلام.
#خلێفەخوارد: چمبرەزد.

#دپارتمان_داستان_چیروک
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس 
@zanist2021

‍ ‍ ‍ دولت اصلاح و‌ توانش ژرفساختی توسعه زبانی و اقتصادی مناطق کوردی؟!

(واتاب فعالیت انستیتو زانست زاگروس در کلام سیاسیون مرکز تا انحلال)

اصولگرایان عموما بدون پروپاگاندا توانسته‌اند اقداماتی مقطعی برای توسعه زبانی کوردی انجام دهند و  دولت‌های اصلاح نیز با طمطراق خواسته‌اند به سیاق روساختی متمایل بشوند ولی هر دو جناح با گذشت نیم قرن در اجرائی نکردن اصل ۱۵ قانون اساسی به عنوان اقدامی ژرفساختی همدستان هستند. اما داستان دولت چهاردهم با ریاست دکتر پزشکیان بسیار متفاوت است ایشان ضمن تسلط به زبان کوردی، بر تحولات فرهنگی و مشکلات منطقه اشراف دارد به نحوی که تاکنون برخی از تابوها را شکسته و همچنین در مارتن انتخابات اخیر، وامدار رای تاثیرگذار مناطق غرب کشور و وعدهای خویش در جهت توسعه زبان‌های ایرانی خاصه کوردی است از این رو از سوی فعالان فرهنگی به شدت تحقق وعدهای ایشان، رصد می‌شود.
هدف و ماهیت اساسی موسسان (مشتمل بر زبده نخبگان) انستیتو زانست، بر دو محور حفظ و تمهیدات قانونی  جهت تدریس زبان مادری است. این نهاد مدنی- مستقل  معتقد است «هیچ زبانی در جهان معاصر بدون تدریس رسمی در مراکز عالی و پشتوانه مادی و معنوی حفظ نخواهدشد». از این رو صدور صرف مجوز بدون ردیف اعتباری نمی‌تواند بالانسی منصفانه و عادلانه برای سایر زبان‌های ایرانی محسوب شود. به نظر می‌رسد عدم حمایت مادی و معنوی دولت چهاردهم از این موسسه و تعریف و تعیین ردیف  اعتباری در سازمان برنامه و بودجه کشور به منزله انحلال غیرمستقیم خواست قانونی و مشروع موسسان است که ضمن قانونگرائی علیرغم میل باطنی ناچار به انحلال خواهند شد.
در عصر ۱۹ مهرماه ۱۴۰۳ دو کتاب کوردی از سوی اعضای انستیتو زانست در تهران رونمائی شد که علاوه بر ادبا و منتقدان، سیاستمداران بنام نیز سخنرانی کردند که به اختصار تمام بدان پرداخت می‌شود:
#مهندس_مروارید (استاندار سابق ایلام و عضو شورای راهبردی دولت فعلی): در ابتدا به آغازگری نگارش متون به خط کوردی در مناطق جنوبی در هفته نامه پیک ایلام، تحت عنوان «زوان ئیمه» در دهه هفتاد اشاره کرد و اذعان داشت انستیتو زانست نیز از بطن آن پس از سال‌ها تلاش برای مجوز زائیده‌ شده و فعالیت آن بسیار اساسی، تاثیرگذار و زیربنائی است و اظهار امیدواری کرد در دولت پزشیکان با توجه به اشرافش به مسائل غرب کشور و تحولات منطقه باید مورد حمایت واقع شود.

#دکتر_جلالی‌زاده (استاد دانشگاه، مترجم نماینده سابق سنندج) ضمن انتقاد از فرایند اخذ مجوز برای انستیتو که دو دهه طول کشید. خاطر نشان کرد صدها موسسه کم ثمر در کشور سالانه در زمان تصویب بودجه در مجلس در چتر ردیف اعتباری قرار می‌گیرند که کمترین سود برای فرهنگ ملت دارند از این رو زمامداران را با توجه به فعالیت‌های شاخص انستیتو زانست به حمایت فراخواند.

#دکتر_سهرابی (نماینده سابق مریوان) نیز ضمن قدردانی از فعالیت سالم و بی‌حاشیه ایلام و کرماشان، از سیاسیون و نمایندگان خواست تا زمانی که در راس امور و سمت هستند یاریگر اهالی قلم باشند و از نمایندگان ادوار به جهت کوتاهی در جهت مطالبات عمومی خاصه فرهنگی انتقاد کرد.
استاد #نعمت_زحمتکش و دکتر #شهاب_قنبری از اعضای اصلی نیز از گستردگی فعالیت انستیتو و ایده‌پردازی آن سخن راندند.

#این هفت نویسنده مقیم مرکز که عبارتند از: مژگان مظفری، نسرین میرزائی، سجاد حائری، حسین جلیلیان، نشمیل کرباسیان، کاملیا کوشش و محنا عزیزی این اثر مهم تاریخی و ادبی خود را ضمن تقدیم به هم‌وطنان به والدینی که هنوز با زبان مادری با کودک خود صحبت می‌کنند و کلیه کودکان صلح دوست آینده که متاسفانه فقط از طریق فضای مجازی، توان یادگیری زبان و فرهنگ کوردی را دارند تقدیم کرده‌اند.

#گفتنی است این نویسندگان چند نسل یا چند دهه متولد و ساکن پایتخت هستند ولی با این وجود ضمن این که زبان مادری را فراموش نکرده‌ بلکه آثاری برای اولین بار در تاریخ ادبیات کوردی خلق کرده‌اند که امید می‌رود سایر نویسندگان مقیم مرکز با توان بیشتر در این مسیر گام بردارند.
#برنامه‌ریزی و مدیریت این پروژه بر عهده استاد مژگان مظفری مسول دپارتمان داستان انستیتو زانست و سجاد حائری بوده‌است.

#قطعه سوگ فرامرز از نغمات باستانی شاهنامه کوردی: #شاهو_زحمتکش
کلیپ: #ژوان_رحیمی
#دپارتمان_داستان_چیروک
#مژگان_مظفری
#سجاد_حائری
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
@zanist2021

‍ .
📌سەی یاقوو ماهیدەشتی (سید یعقوب ماهیدشتی)

د. حوجەت ڕەشیدی- ئەندام بنەکی ئەنستیتو زانست زاگروس

سید یعقوب از سلسله‌ی سادات، اهل حق و ساکن در روستای قمشه ماهیدشت کرمانشاه بوده است.
در تاریخ تولد و فوت سید اختلاف است. تذکره شعرای کرماشان تاریخ تولد او را نامعلوم و تاریخ وفات او را ۱۳۲۴ ه.ق. ۱۲۸۵ ه.ش. نوشته است. صاحب مێژووی ادب کوردی تولد وی را ۱۲۲۸ ه.ق.  و وفاتش را ‌۱۳۰۱ ه.ق. ثبت نموده است. علاءالدین سجادی سال تولدش را ۱۸۰۸ میلادی ذکر کرده‌اند.
سید یعقوب از کوردی‌سرایان صاحب دیوان بوده، خطی خوش و صوتی به غایت دلکش داشته، تنبور را استادانه می‌نواخته و از دستگاه‌های اصیل کوردی آگاهی داشته‌اند.
اشعار سید سوزی خاص دارد، داستان‌های منظوم او را بیشتر در نوای ((هووره))، که از نواهای اصیل موسیقی باستانی است، خوانده می‌شود. سید طاهر هاشمی از قول مرحوم احمد رویین‌تن روایت می‌کند که : "مرحوم سید یعقوب علاوه بر فضل و دانش، صوتی خوش داشته و از معروف‌ترین ((هووره‌چڕهای)) کورد بوده است، وی تمامی آهنگ‌های هووره را می‌خوانده است. آشنایی سید با اکثر گویش‌های کوردی از قبیل هورامی، سورانی، لکی و کرمانجی در حقیقت او را نقطه اتصال قرار داده و سبب آشنایی اهالی این دیار با آن گونه‌ها گردیده است. وی در برخی آثارش، گویشی با حلاوت و خاص خود ابداع نموده که آمیخته‌ای از آن گویش‌هاست. وی با آثار بزرگانی همچون نالی شهرزوری آشنایی داشته و در میان اشعار خویش ابیاتی از آن شاعر بزرگ را تضمین نموده است.
بر خلاف شهرت و محبوبیت سید، اشعار وی کمیاب و می‌توان گفت که وی فاقد کلیات مدون در ایران بوده و شایعه وجود کلیات وی اساسی ندارد. استاد مرحوم عبدالرحمان شرفکندی (هەژار) نیز با تردید از نشر جزوه‌ای به نام دیوان سید یعقوب در سلیمانیه یاد کرده‌اند.
مزار سید یعقوب ماهیدشتی در روستای قمشه شهر ماهیدشت است.

✅ استقبال سید یعقوب از غزل نالی شهرزوری با مطلع:
زوڵفت به قەدت داکه پەریشان و بڵاوه
ئەمڕو له منی شیفته ئاڵووز و بە داوه

شووری به سەرم کەوتیه لەم مەستی چاوه
لەم جیگه نەنیشم مەگەر ئەو جیگه شەراوه

ئەم زوڵف و ڕوخ دڵبەره یا لەیل و نەهاره؟!
یا هەورە ڕەشی پەردەکەشی بانی هەتاوه؟!

ڕوخسار تو وەک مانگ و دو زوڵفت وەکو عەقرەو
هەر چەن کە قەمەر عەقرەوه ڕازیم به قەزاوه

((سووزێ دڵمه باعسێ تاو و کوڵێ گریان
مەعلوومه که ئاگر سەبەبێ جووششی ئاوه))

ماچان کە غەزاڵان چەرەشان شووره‌زمینه
پەس ئاهووی من چێشەن کە لەم جیگه ڕەماوه؟!

ئەی دڵ، گوزەری که وه کەمەرتاشی فەرهاد
بین ناڵەی کی ئێژنەوی لەو دڵ کاوه؟

زاهد وه خودا غەیر خەم و ئەبروێ دڵدار
مەێلم نه وه مزگت نه وه دەیر و نه کتاوه

زوڵف و ڕوخت وه چه پەریشان و وەڵاوه؟
سەبرەو به دڵی شیفته یکباره ڕژاوه

چاوان نگارم وه سپاێ موژه ماچوون
ئەێ لەشکەر خوێنڕێژ، ئەمه وەخت چەپاوه

دڵبەر، له خەمت سەید بێچاره سەرێ شەو
هۆنڕێژیه لەم چاوه، حەتا سوبح دەماوه
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بڵاوه: پخش و منتشر
ئاڵووز: سرگشته و حیران
داو: دام
هەورەڕەش: ابر سیاه
هەتاو: خورشید
ماچان: می‌گویند
مزگت: مسجد، عبادتگاه
ماچوون: می‌گویند
چەپاو: غارت
هۆن: خون
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
منبع: دیوان سید یعقوب ماهیدشتی، به اهتمام محمدعلی سلطانی، ۱۳۶۳

#دپارتمان تەحقیق_پێپرسی
#ئەنستیتو زانست زاگروس
@zanist2021

‍ .
ئەندام تر زانست، خەڵات بێژەری برد

کاک عەباس هووشمەند وە نازناو «دیاکو ئیلامی» دە سێمین فستیڤاڵ بێژەری (گویندگی) لە لاێن هەفتەنامەێ سداێ ئازادی کرماشان، خەڵات گرت.

عەباس هووشمەند ئەندام ئەنستیتو زانست زاگروس، زاڕوو بەێرەییە و ساڵان ساڵە نیشتەجی تێرانە وەلێ هەم زوان باوگ و باپیرانێ ژە بیر نەوردگە تا ئێسە سەدان شێعر شاعرەیل کورد وە شێوەی کلیپ، پەخش و بڵاو کردگە.

#دپارتمان_هونەر_ئەدەب
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
@zanist2021

‍ .
دیوانه بغداد و دانای دالاهو (۴)

نعمت زحمتکش- عضو اصلی انستیتو زانست زاگروس

نوروز فیروز از جم چهل تنه دوره‌ی یری تنی نسبت به این دیدار مردم در منزلگاه بهلول می‌فرماید:
ئیمەیش نه جوملەێ مەتلەب دارانیم 
ئارەزوێ جەمال شای کوسارانیم»

قداست بارگاه یا جمخانۀ بهلول در دالاهو تنها منحصر به یارسانیان نبوده است. این قداست را می‌توان تا قرن گذشته در دیوان اشعار کوردان اهل سنت نیز به وفور مشاهده کرد. رنجوری از شاعران کورد اهل سنت کوردستان عراق، قریب به یکصد سال گذشته، نام بهلول را در سوگندنامه‌ی معروف خود در کنار بزرگان اسلام ذکر می‌کند:

بە ڕەوزەێ (ئوەیس) شای هێمەتداران
بە بارگاێ  بالول  دیوانەی شاران.

چنین معلوم است کە در گذشته سوگند یادکردن و‌زیارت رفتن بە بارگاە بهلول رسمیت داشتە است.
چنانکە در برخی از اشعار فولکلوریک  کوردی سوگند یاد کردن  و زیارت رفتن به بارگاه بهلول  کاملا موجود است:

«وە بارگای بالویل و داڵەهووە 
وە شیخ روس قەسەم وە پای بەمۆوە 
مەر دەستم قەتع کەن وە باڵای تووە»

همچنین زیارت بارگاه بهلول، مخصوصاً در روز جشن مال بالویل، عمومیت داشته است و آثار زیارت و جشن گرفتن این روز در اشعار فولکلور کوردی موجود است:

«چەوان مەڕەژون زوڵفان مەدەن لۆل 
پەری زیارەت بارگای بالۆل 
چیمە ئی بانە بالۆل دیار بی 
پردەور بالۆل نەیجە سوار بی 
وەتم یا بالۆل بەرەو ماڵم کە 
هامیتەی گەل گەل سوسەن خاڵم کە»

#گورانی_نو
#پاڵەوانی_پهلویان
#فیلی_پهله‌ای
#لکی_لەکی
#لری_لوڕی
#کلهری_کەڵهڕی

#دپارتمان_پێپرسی
#انستیتو_زانست_زاگروس

ئەڕا زانائی و زانیاری، ئەڕا پایاری و پاراستن زوان کوردی، ئەنستیتو زانست زاگروس ها خزمەتتان.
@zanist2021

‍ .
دیوانه بغداد و دانای دالاهو (۳)
نعمت زحمتکش
رمزبار مرمو:
دامش بی غەمه
دامیار بنیامین، دامش بێ غەمه
نینا تەندەنش وە رو کەرەمه
شاهبازش گەردەن خواجای حاتەمه
در دوره بارگاه، یاران هفتنی گواهی صاحب ذاتی بهلول دانا و یاران او را داده‌اند. احمد (بابایادگار) بهلول را دون قبلی و ذاتی معرفی می‌کند:
ئەو کوی سەرئەندیل
بارگای شام وستن، ئەو کوی سەرئەندیل
غولامان مەنیشدی وە مات و مەلویل
خودام سولتانا، سولتانا بالویل
پیر موسی بهلویل دیوانه را محل نزول تجلی ذات می‌داند و چنین می‌فرماید:
ئەو کوی دیوانه
بارگای شام  وستن، ئەو کوی دیوانه.
گواهی آخرین دوره کلامی دفاتر چهل تن آسید براکه درباره دوره ذاتی بهلول دانا
رستم باباجانی، یکی از یاران جم چهل تنی آسید براکه، در دفتر مبارکش نسبت به دوره ذاتی بهلول و دون قبلی سلطان بودن وی چنین می‌فرماید:
ئەو کوی سەرئەندیل
بارگای شام وستن، ئەو کوی سەرئەندیل
غولامان مەنیشن وە مات و مەلویل
بالویل سوڵتانا، سوڵتانا بالویل
درویش نوروز سورانی از جم چهل تنی آسید براکه درباره جم خانه کنونی بهلول در دالاهو و تنها جمخانه طبیعی یارسان بعد از هجوم اعراب می‌گوید، نوروز می‌فرماید:
دام نه کەمەردا ڕشته و شاخ نەفیل
یادکەردم قوڵه‌ێ جەم خانه بالویل
چون تو فلان وە ناز مەکەردم سجیل
ئامین ئلهامەن، جه دەرگای بالویل
تەن دام وە تەکیه‌ی قەیسەریه‌ی عەزیم
جای بزم یاران دانای کەس نەدیم
ساختەێ قودرەتی قوڵه‌ێ کوهساران
جەم خانه‌ی باتن سولتان یاران
یانەێ ئەبداڵان گوزەرگاێ مەنزڵ
پەی تەوافکەران موراد کەن حاسڵ
ئیمەیش نە جوملەێ مەتڵەب دارانیم
ئارەزوی جەمال شای کوهسارانیم.

محل تولد و وفات بهلول دانا
هرچند در کشورهای ایران، سوریه، افغانستان و عراق ادعا می‌شود که بهلول اهل یکی از آن کشورها بوده است، برخی مورخین و راویان کورد گوران بهلول را اهل کندوله دینور و برخی اهل شهر حلوان یا سرپل ذهاب کنونی دانسته‌اند. بر اساس روایت‌های سینه به سینه و شفاهی مردم گوران یارسان، بهلول را صاحب دوره و از قدیسان دینی خود می‌دانند و بر این باورند که زادگاه او در تپه‌ای در حوالی سرپل ذهاب است که به تپه بهلول معروف است و درختی در آن نزدیکی وجود دارد که آن را دار بهلویل می‌گویند. در تنگ گول، چند کیلومتری کرند غرب، غاری وجود دارد که برخی از اهالی منطقه و مورخینی همچون مرحوم دکتر صدیق صفی‌زاده آن را گور یا مقبره بهلول نامیده‌اند. اما معروف‌ترین مکان مقدسی که در نزد عموم یارسان دارای قداست خاص می‌باشد، جمخانه بهلول در بلندترین نقطه کوه دالاهو است که بیشتر گویندگان کلام یارسان در آثارشان به قداست آن اشاره کرده‌اند.

جشن ماڵ بالۆل
در میان گوران‌های یارسانی در استان کرمانشاه، تقویمی وجود دارد که مبدا آن به عصری برمی‌گردد که پایتخت زمستانی فرامانروای کوردی ساسانی در تیسفون بوده است. مبنای این تقویم بر اساس شرایط جوی آن دیار در نظر گرفته شده است و خوشبختانه هنوز تمامی مناسبات دینی و آغاز سال کوردی گورانی بر اساس این تقویم انجام می‌گیرد.
قدیمی‌ترین جشن یارسانی بعد از نوروز، جشن مال بالویل (بهلول) می‌باشد که هر ساله بر اساس این تقویم در نزد کوردان گوران به طور شکوهمند با ادای نذر و نیاز و خواندن سرودهای دینی یارسانیان در منازل و اماکن مقدس انجام می‌گیرد. جشن مال بالویل مصادف است با نخستین روز زمستان کوردی و تخت نشستن مصطفی دودانی.
یارسانیان گوران بر این باورند که در فصول گرما، بهلول دانای دالاهو و پادشاه کوهستان خود را به دیوانگی زده و ضمن اینکه به دربار عباسیان نفوذی عمیق داشته، شدیدترین انتقادات را نثار آنان کرده و مردم را نسبت به ظلم و ستم خلافت آنان هشیار نموده است. با شروع سرما و آغاز فصل زمستان، به دالاهو برگشته و در جمخانه کنونی خود در بلندترین نقطه دالاهو اقدام به آموزش تمبور و آموزه‌های دینی یارسان نموده است، زیرا در این فصل سرما و بارش برف و باران، سعود به دالاهو برای اعراب عباسی بسیار دشوار و امکان‌پذیر نبوده است.
از آن ایام تاکنون یارسانیان گوران این بازگشت غرورآفرین و حکیمانه، دانای دالاهو را جشن می‌گیرند و بر هر فرد یارسانی واجب می‌دانند که حتی مبلغ کمی هم به شکرانه بازگشت بهلول دانا، پادشاه کوهساران به دالاهو نذری ادا کند. محبوبیت بهلول به حدی بوده که همه دالاهونشینان حسرت و اشتیاق دیدار او را در دل داشته‌اند و دیدار این پیر دانا را جشن می‌دانسته‌اند.
#دپارتمان_پێپرسی
#انستیتو_زانست_زاگروس
@zanist2021

‍ دیوانه بغداد و دانای دالاهو (۲)
نعمت زحمتکش
یاران بهلول که نامشان در دیوان گوره آمده است و دارای مرەمو(فرمودە) می‌باشند، شامل،بابا لرە، رجب، نجوم و حاتم است. حاتم، یکی از چهار ملکه بهلول، در رابطه با رمزی بودن جریان دیوانگی بهلول و دانایی او چنین می‌فرماید:
رەمز دیوانه 
حاتەمەنانی رەمز دیوانه 
دانای عامەنان وە بێ بەهانه 
یاران فراقەت نەوی لە ڕانه
شیخ امیر زولەای، معاصر اواخر صفویه، در دفتر خویش نسبت به راز و رمز دیوانگی بهلول چنین می‌فرماید:
بەهلول زاتێوەن زات یەک دانه 
عامیان ماچان بەهلول دیوانه 
کی دی دیوانه وەیتەور دانا بوو
مەرکەو نه مەیدان گەردون ڕانابوو
آری، چنین است. در عصری که هیچ‌گونه رحم و مروتی از طرف حکام نسبت به خلق خدا روا نمی‌داشتند و هیچ ارزشی و اهمیتی برای علم و دانش قائل نشده و کورکورانه قضات وقت حکم مرگ داده‌اند، بهلول چه راهی باید انتخاب می‌کرد غیر از دیوانگی؟ با انتخاب چنین روشی برای بیان پرده از چهره ظلم و ستم عباسیان در آن عصر برداشت و نهایتاً با دست زدن به چنین ابتکاری خود را از گزند حکام آن عصر محفوظ نموده و به هدف والای خویش که همان مبارزه با بی‌عدالتی بوده نائل آمده و به سبب موفقیتش در این راه، در آن عصر و بعد از آن به طور تحسین‌آمیزی مورد ستایش قرار گرفته است.
در دفتر دیوان گوره، ۹ مرمو از بهلول و یاران چهار ملکه‌اش آمده است. بنابر آنچه از یکی از این مرموها استنباط می‌گردد، دوره بهلول بعد از دوره ذاتی شاخوشین و حتی باباناوس نیز بوده است:
سالەح بیانی 
نه دورەێ ناووس  سالەح بیانی 
قەندیل ناووس یاران دیانی 
نه دورەێ شاه باڵ مەتاح شیانی
و حتی براساس ترتیبات دوره‌ای دفتر دیوان گوره، دوره بهلول بعد از دوره شاه خوشین و بابا ناعوث نیز آمده است. همین موضوع برخی از کلام‌دانان گوران را به این باور داشته که بهلول یارسانی را جدا از بهلول معروف هم‌عصر هارون الرشید بدانند.
کابشر، کاتب و مفسر بزرگ متون دینی یارسان، در رابطه با دوره ذاتی بهلول و وجود چهار ملکه در عصر وی در کتاب تفسیر خود آورده است که بهلول پس از دوره شاه فضل ولی و در عهد خلیفه هارون الرشید ظاهر گردیده و چهار ملکه هم در خدمت وی بوده‌اند. اسامی چهار ملکه و دون‌هایشان را چنین معرفی نموده است:  بابا لره دون بنیامین، رجب دون داود کوسوار، حاتم دون رمزبار، رجب دون پیرموسی.
در ادامه، کابشر دوره بهلول را قبل از دوره شاخوشین دانسته و چنین می‌فرماید:  در موقعی که ذات در دون بهلول غایب گردید و وعده فرمود بعد از چند مدتی می‌خواهید مرا ببینید، در لرستان به اسم شاه خوشین ظاهر می‌شوم. پس از چند مدتی که غلامان سرگردان بودند تا وارد لرستان گردیدند و فهمیدند که شاه خوشین در منزل میرزا آمان می‌باشد.
دوران ذاتی قبل از پردیور دارای گواهی جم پردیور در دفتر دیوان گوره می‌باشند و براساس همین گواهی‌های هفتنی پردیوریست که یارسانیان دوران ذاتی قبل از سلطان سهاک را می‌شناسند. در این باب، سلطان پردیور و چهار ملکه چند گواهی کلامی در رابطه با دون‌های قبلی خویش که بهلول و یاران مقربش بوده‌اند در دفتر دیوان گوره ثبت کرده‌اند.
در دوره دامیار دفتر پردیوری، سلطان پردیور در باره دوره بهلول چنین می‌فرماید: دیوانەێ دەیرم 
غولامان سەرسام دیوانەێ دەیرم 
لوڕەم جه هەفتمین بیەن وە میرم 
دیوانه م ماچان رەمز من تەیرم
یعنی یاران متحیرند از اینکه من همان بهلول دیوانه دوره گذشته‌ام و لر هم از اعضای جم هفتنی من بوده و مرا دیوانه گفتند. هرچند این دیوانگی یک رمز بود.
در تأیید همین مرمو و فرموده سلطان، بنیامین به عنوان پیر شرط پادشاه بابا لره را به عنوان دون قبلی خویش معرفی می‌فرماید و دیوانگی بهلول را یک رمز آسمانی می‌داند و از پروازها و طی‌العرض‌های دون قبلی بابا لره‌ی خود که با اذن حق صورت می‌گرفت، می‌گوید:
هەفتەمین میان 
لوڕه دانه بیم هەفتەمین میان 
وە ازن خواجام رەمز وە تەیرشیان 
شکارم ئاورد نیام ئەو مەیان
داود که دون قبلی‌اش (رجب) نیز بوده است، بدین صورت گواهی دون قبلی خود را در حضور پادشاه می‌دهد:
دامشا عەجەو 
دامیار بنیامین دامشا عەجەو 
نینا تەندەنش ئەووە رەحو 
شاهبازش گەردەن خواجای رەجەو
پیرموسی، پیر قلم زرین هم (نجوم) را به عنوان دون قبلی خود معرفی می‌فرماید و او را فردی دانا و کاتب دوره بهلول نام می‌برد.
پیرموسی، فرشته کاتب و قلم زرین در دوره سلطان سهاک (نجوم) و کاتب دوره بهلول، به عنوان دون قبلی خود و (بابا لره) را نیز به عنوان دون قبلی پیر بنیامین معرفی می‌کند: نجوم دانا
میرزای دانا، بیم نجوم دانا
چەنی بنیامین، سەبت مان وانا
بنیام لوڕه، حەد وە توانا
رمزبار (حاتم) رازدار دوره بهلول را به عنوان دون قبلی خود این‌گونه معرفی می‌کند:
#انستیتو_زانست_زاگروس
@zanist2021

‍ .
      دیوانه بغداد و دانای دالاهو (۱)

درباره بهلول دانا و جنبه های اثرگذاریش در باور یارسان

نعمت زحمتکش- عضو اصلی انستیتو زانست زاگروس

بهلول دانا، معروف به دانای دالاهو، بنا به نوشته برخی از نویسندگان از جمله مرحوم دکتر صدیق صفی‌زاده، نام پدر وی "ماهی" بودە و با توجه به این که در اسامی کوردی چنین نامی وجود ندارد، به احتمال زیاد "مایی" درست باشد. "مایی" از اسامی اصیل کوردی است که مشابه این اسم در زبان کوردی و بخصوص در میان کوردان یارسانی زیاد وجود دارد. هم‌اکنون در مناطق مختلف کرمانشاه و ایلام و حتی شهرهای جنوبی کوردستان عراق، بخصوص مناطق گرمیان، به‌طور عمومی و منطقه دالاهو و گوران و عشایر یارسانی به‌طور خاص، این نام موجود است.
اسامی مشابه که در گذشته و حال به‌سبب کتابت به زبان‌های فارسی و عربی معانی و حتی ساختار و اصالت خود را از دست می‌دهند، شامل نام‌های ذیل است: «مایی، مایخان، مایجان، مامەد، مامک، مامەی، مامل، حمە، حمەمرای، مەهامەی، حمەیخان، مەها». این نام‌ها همگی در اثر کتابت فارسی و عربی و عدم توجه به معانی و اصالت کوردی آنان، در گذشته بیشتر در حین امور ثبتی به "محمد" یا "مهدی" توسط کاتبین سجل احوال ثبت گردیده‌اند. غافل از اینکه هر یک از این اسامی دارای یک مسما و  معنی خاص بوده‌اند.
این تفکر ساده‌نگر در رابطه با این اسامی اصیل و ناب کوردی باعث شده که به احتمال زیاد نام پدر بهلول همان "مەهامەی" بوده که در حین کتابت به دلایل فوق، آن را "محمد" نوشته‌اند. زیرا در قرن‌های گذشته و حتی در حال حاضر، در میان پیروان کورد یارسانی در غرب کشور، نام "مەهامەی" به فراوانی وجود داشته و دارد که در شناسنامه به "محمد" ثبت می‌گردد، در حالی که در میان اهالی و اطرافیانش به همان نام "مەهامەی" معروفند و نام برده می‌شوند.
مشابه این اسم در گذشته در مناطق مختلف ایران وجود داشته است و به روایتی، شخص معرف حکیم ابوالقاسم فردوسی به دربار سلطان محمود غزنوی نامش "ماهک" یا "مایی" بوده است. این شیوه نام‌ها هم‌اکنون در میان کوردها وجود دارد، مانند "مەها" و "مەهامەی" که در حین کتابت یا ثبت در شناسنامه و ثبت احوال به "محمد" ثبت می‌گردند.
"عمرو بن لهب" لقبی است که برای بهلول اتخاذ گردیده و جای شک و تردید دارد. اگر فرضاً این لقب واقعیت داشته باشد، شاید در زمانی بوده است که بهلول خود را به دیوانگی زده و از طریق طنز و مزاح که سرشار از معانی ارزنده بوده، به مبارزه با ظلم و بی‌عدالتی پرداخته است. به‌طوری که به فردی مبدل گردیده که انتقادهای شفاهی خود را که در آن عصر، دربار حق انتقاد را به هیچ فردی نمی‌داد، به دربار ارائه می‌کرد.
برای رد گم کردن و پنهان نمودن اصالت ملی و فکری خویش، چنین نامی را برای پدر و پدربزرگ خود انتخاب کرده است، زیرا در آن عصر رایج بوده و خیلی از دانشمندان غیرعرب برای اجتناب از گزند و خشم اعراب، اسامی عربی یا شجره‌نامه عربی برای خود اختیار نموده‌اند. بعداً هم از صافی و فیلتر شک و تردید نژادپرستانه آنان عبور ننموده‌اند و به‌طور فجیع به جرم مجوس و بی‌دینی به قتل رسیده‌اند، مانند دانشمندان آن زمان، استاد روزبه و دانشمندان دیگر.
استاد روزبه، پسر داودیا، که نام "عبدالله بن مقفع" برای خود انتخاب نموده و نزد عیسی حاکم عراق دبیری می‌کرد، ضمن اینکه در حضور وی ترک مذهب کرده بود، ولی  همواره مورد تردید  بود و عاقبت این نام و القاب عربی هم هیچ کمکی به وی ننمود و مانند چندین دانشمند دیگر، همنژادش به دست اعراب به قتل رسید.
شایان ذکر است که ابن مقفع برای حفظ مقام و جان و مال خود، تمامی کتب پهلوی را به زبان عربی برگردانید و خود دبیر و کارمند خلافت گردید.
دانای دالاهو نیز برای پنهان نمودن علم و دانش ظاهری و باطنی خویش، خود را به دیوانگی زده و برای مبارزه و مقابله با خلافت عباسیان و احیای اعتقاد خویش به دربار خلیفه هارون الرشید نفوذ نموده و بدین طریق آنچه را که نسبت به ناعدالتی عباسیان در دل داشته، خیلی واضح با زبان گویا بیان نموده و تا آخر عمر تسلیم دربار نگشته است. او در ظاهر خود را دیوانه جلوه داده است، اما در باطن و پنهان دنبال اهدافی بزرگ و مملو از دانش نیز بوده است.
بهلول مرمو:
دیوانەێ زاهێر
داناێ یارانم دێوانەێ زاهێر
زاهێرو عەبەس کەفتەن نەباێر
رەجەبم نەسیم لوڕەمەن  واێر
بهلول می فرماید، هرچند در ظاهر دیوانه به نظر می‌رسد، اما در نزد یارانش دانا است. دانایی که به همراه یارانش، نسیم و بابا لره، در میان عوام گرفتار شده‌اند و قربانی حقیقت گردیدەاند.

#دپارتمان_پێپرسی_تحقیق
#انستیتو_زانست_زاگروس
@zanist2021

بەرنامەی پەردەلادان کتێبەکانی «ئاگرپا و تەقەێ ساێرەکان» لە کەناڵی تەلەفزیۆنی ڕووداو
برنامه‌ی رونمایی از کتاب‌های «ئاگرپا و ته‌قەێ ساێرەکان» از شبکه رووداو
تەقەێ ساێرەکان از: مژگان مظفری
ئاگرپا کاری مشترک از: مژگان مظفری، سجاد حائری، نسرین میرزایی، نشمیل کرباسیان، محنا عزیزی، کاملیا کوشش، حسین جلیلیان
هفت نویسنده‌ی ساکن تهران با همکاری : #انستیتو_زانست_زاگرس
@mozhganmozafari

https://t.me/mozhganmozafari

‍ ‍ ‍ ‍ ‍ ‍ ‍ ‍ ‍ ‍ ‍ .
                   «ئاگرپا»

انتشار داستان‌های کوتاە کوردی در تهران

این مجموعە مشتمل بر داستانک، فلش‌فیکشن، مینی‌مال و... از هفت نویسنده کورد مرکز با موتیف «زن» است که با اهتمام انستیتو زانست زاگروس در قطع پالتوئی و ۱۱۴ صفحه از سوی نشر شالان منتشر شد و در نوع خود در تاریخ ادبیات کوردی جریان‌ساز قلمداد می‌شود. در ذیل به اختصار به تم آن‌ها پرداخت می‌شود:

مژگان، نویسنده چیره‌دست کرماشانی در فضائی مدرن بە گویش کوردی گورانی نو، در چهار فلش فیکشن انقیاد زن امروز را با تمام دغدغه‌ها به چالش می‌کشد و  تعلیق‌وار با کات دیالوگ‌ها ...

نسرین با «تۆش هاتن» بە کوردی کرماشانی، انزوا و تنهائی نیمه‌پنهان جامعه را در روزمرگی زوال روایت می‌کند هر چند پیرنگ امید ...

حسین با «پیرەبەڕۆ» بە کوردی کلهری بە تقابل سنت و مدرن می‌پردازد و سقوط خرافه‌پرستی را در دیالوگ کاراکترها....

سجاد، با «شانو واران» در فضائی شهری به کوردی فیلی/ ایلامی، عشق و زندگی را در سایه هراس و خفقان آلمان شرقی به اهتزار در می‌آورد و سرکوبگران اشتازی را در بارقه‌های امید تاڤاریس...

نشمیل، با «فوو لێ‌که» بە کوردی موکریانی، در تصاویری پلان‌وار با چاشنی طنز، استرس‌های جوان سیزده ساله امروزی را روایت می‌کند که ....

کاملیا، با دو داستان «بن‌به‌ست به‌هار و پەنجرەی ئارزوو» بە گویش جافی با رگەهای از هورامی راوی غربت، تنهائی و سردرگمی زن معاصر است همچنین تلاش‌های حسرت‌وار این قشر را برای بهبودی....

محنا، نویسنده خوش آتی، به گویش اردلانی با سه داستان با کاراکتری کفش و انسان (دختر) سردرگمی‌های مفاهیم امروزی را در ژانر فانتزی و تراژیک به چالش می‌کشد به نحوی که...

#طرح جلد، اثر دکتر شهاب قنبری و ویراستاری آن توسط کامران رحیمی و سجاد حائری انجام شد. ئاگرپا به معنی محافظ آتش و مختص کوردی فیلی است و در هیچ فرهنگ لغتی موجود نیست. این مجموعه همراه با مجموعه داستان «تەقەێ ساێرەکان» با حضور شخصیت‌های برجسته فرهنگی و سیاسی در ۱۹ مهر ۱۴۰۳ در میان انبوه علاقمندان رونمائی شد.

----------------------------------------------------
علاقمندان می‌توانند این دو مجموعە داستان‌ را از طریق ذیل تهیه کنند:
۱. سایت خرید
porsemanpress.com

۲. از طریق پست: واریز به شمارە حساب سید صابر منیری

5859831230497785

موبایل: 09122164325

۳. پیج اینستاگرام:
https://www.instagram.com/porseman.press?igsh=dnVjOWM5YTNoamJl
--------------------------------------------------
#دپارتمان_داستان_چیروک
#انستیتو_زانست_زاگرس
@zanist2021

‍ ‍ ‍ ‍ ‍ ‍ ‍ .
✓بازخورد نزدیک به دویست هزار در تلگرام و نیم میلیون در اینستا، گشایش داستان دیگر از تولیدات انستیتو زانست زاگروس است.

«تەقەێ ساێرەکان»
بر فراز شاهو و بیستون با پنج مینمال و فلش‌فیکشن

اثر: مژگان مظفری
ویراسته: کامران رحیمی

سال ۱۴۰۲ بر اساس بند اول اساسنامه انستیتو زانست زاگروس مبنی بر ترغیب اهالی قلم و تولید آثار منثور، پس از صدور حکم مسؤلیت دپارتمان داستان و چیروک به سرکار خانم مظفری، ایده داستان نویسی در پایتخت برای نخستین بار آغازید.
مژگان مظفری متولد کرماشان و سی سال است در تهران زندگی می‌کند و تاکنون ۲۹ رمان و مجموعه داستان به فارسی منتشر کرده و اکثر آثاراش به چاپ‌های متعددی رسیده‌است.

تەقەێ ساێرەکان(شلیک سایە‌ها) مجموعه داستان در قالب فلش‌فیکشن و مینمال تحت عنوان: «چروو، شۆ، چەکمەیل چەرمێ، ساێرەکان و کوڵبەر» در قطع پالتویی و ۵۴ صفحه منتشر شد. زبان این اثر کوردی گورانی‌نوو می‌باشد  که پس از یک دوره فترت می‌توان این مدرس ادبیات داستانی را احیاگر مجدد این گویش تاریخی دانست. زبان اثر ضمن معیارگرائی و اصالت محوری بسیار روان و همه فهم است و نویسنده با چیره‌دستی خاص، تکنیک و تمرکز روی فرم توانسته در تم و موتیف زبان حال مردمان امروز کورد خاصه آلام و آمال زنان و دختران باشد.

دکتر شهاب قنبری(نقاش و پژوهشگر) طراح جلد کتاب و عضو اصلی انستیتو زانست، اثر اخیر استاد مظفری را از لحاظ فرم و درونمایه همچنین مخاطب محوری ستود و طراحی جلد کتاب را متاثر از سال‌ها تحقیق در مورد نشانه‌ها، رنگ‌ها، المان‌های فرهنگ کوردی دانست.
استاد نعمت زحمتکش(محقق و نسخه‌شناس) عضو اصلی انستیتو زانست، ضمن فاخر دانستن این مجموعه و اهمیت پردازش به کوردی گورانی، قدمت نوشتاری زبان کوردی را پیش از سایر زبان‌های ایرانی دانست.

این اثر همراه با مجموعه «ئاگرپا» کە متعاقبا بدان پرداختە می‌شود  در عصر پنج شنبه ۱۹ مهر ۱۴۰۳  با حضور و استقبال گسترده شخصیت‌های برجسته ملی ادبی، هنری و سیاسی از جملە مهندس مروارید عضو شورای راهبردی دولت، دکتر جلال جلالی‌زاده نویسنده، مترجم، استاد دانشگاه، عبدالله سهرابی نماینده سابق مجلس و ... در تهران رونمایی شد.  در این رونمایی داستان «کافەێ نادری» اثر مظفری به زبان‌های کوردی و فارسی توسط مجری برنامە کاک هیرش حدادی قرائت شد و حضور احسان عباسلو(نویسنده، مترجم، داور جشنواره‌های ملی و استاد ادبیات داستانی ایران)، بر وزانت جلسه افزود.

#پاڵەوانی_پهلویان
دیوان و گورانچڕ: #ئەهوورا_عەزیزی
دەف: #سەعید_وجدانپاک
#شەهاب_قەنبەری
#نێعمەت_زەحمەتکیش
#احسان_عباسلو
کلیپ:#ژوان_رەحیمی
----------------------------------------------------
علاقمندان می‌توانند این دو مجموعە داستان‌ را از طریق ذیل تهیه کنند:
۱. سایت خرید
porsemanpress.com

۲. از طریق پست: واریز به شمارە حساب سید صابر منیری

5859831230497785

موبایل: 09122164325

۳. پیج اینستاگرام:
https://www.instagram.com/porseman.press?igsh=dnVjOWM5YTNoamJl

--------------------------------------------------
#دپارتمان_داستان_چیروک
#مژگان_مظفری
#کامران_رحیمی
#انستیتو_زانست_زاگرس
@zanist2021

‍ .
     «کورد فەیلی سەدام کیشا دار»

(وەدیهاتن جمشت نوو کورد فەیلی)
 
جواد مه‌ڵگشائی - بەغدا
ئەندام کاراێ ئەنستیتو زانست زاگروس

له‌ شوون ڕميان ڕژيم سه‌دام، چه‌ندين ڕێكخراو(سازمان) و جمشت كورد فه‌يلى له‌ ناو و ده‌ره‌وه‌ى (خارج) عەراق دروست بۆن، وه‌لێ وه‌خاتر ئه‌وه‌ کە  ئه‌و ڕێكخراوه‌يله‌ وابه‌سته‌ وه‌ حزبه‌يل سياسى بۆن و خاوه‌ن بڕيار(تەسمیم) خوه‌ێان نه‌ۆن و ته‌نيا ئه‌ڕا ده‌نگ(رەئی) گرده‌وكردن وه‌خت هه‌ڵوژاردن(ئنتخابات) دروسێان كردۆن، نه‌تۆەنسن مافه‌يل ياسايی(حوقوق) كورده‌يل فه‌يلى ده‌سه‌وه‌ر(ئەوڵەویتبەنی) بکەن.
وه‌ێ خاتره‌ زوورم(دوفێشتر) ئه‌وانه‌ که ئه‌و ڕێكخراوه‌يله‌ دروس كردن، متمانه‌ و باوه‌ڕ كورده‌يل فه‌يلى له‌ده‌سدان و گەرد مافه‌يل ئێ به‌شه‌ له‌ مله‌ت كورد زه‌فت كرياس و يه‌يش ده‌ وه‌ختێگه‌ كه‌ دادگاێ باڵا، دادگائى كردن سه‌ران ڕژیم به‌عس، تاوان كوچانن زووره‌ملى و بێ سه‌ر و شوون كردن كورده‌يل فه‌يلى وه‌ جينوسايد(قەلامار) ناسان و بێجە ئه‌وه‌يش پاڕله‌مان و حكومه‌ت عەراق له‌ ساڵ 2011 دنان نانه‌ ‌بان  بڕياره‌گه‌ێ دادگا و يه‌يش له‌ روێ ياساييه‌وه‌، مه‌سئوليه‌ت ياسائی و ئه‌خلاقى خه‌ێگه‌ بان شان ده‌سه‌ڵات عەراق كه گشت مافه‌يل كورد فه‌يلى به‌ێگ.
وه‌لێ وه‌داخه‌وه تا ئيسه‌يش ئه‌و مافه‌يله‌ نه‌دريانه‌، بێجە ئه‌وه‌ کە مووچه‌ێگ(حوقوق) مانگانه‌ ده‌نه‌ ‌بنه‌ماڵه‌ى شه‌هيده‌يل و زندانيه‌يل سياسى كورد فه‌يلی. سه‌ره‌ڕاێ(زمن) ئه‌وه‌ چاڵاكوانه‌يل(فەعاڵین) كورد فه‌يلى و كه‌سايه‌تيه‌يل و ڕوشنبیره‌يل ده‌س له‌ ماف مه‌ردمه‌گه‌ نه‌ڵگرتنه‌ و له‌ هه‌ر ده‌رفه‌تێگ حه‌قخوازی کەن. ئه‌ڕا ناچار كردن ده‌سه‌ڵات عەراق تا ماف مه‌ردم حەق خوریاگ كورد فه‌يلى به‌ێگه‌و.
وه‌ێ خاتره‌  شه‌ممه‌ 2024/10/5 له‌ به‌غدا، ڕه‌وتێگ(جه‌ریان) سياسى نوو له‌ به‌غدا دروس كريا وه‌ ناو «ڕه‌وت نيشتمانى(وەتەنی)كورده‌يل فه‌يلی».
مونير حه‌داد،  ته‌نيا قازیێ بۆ کە ده‌ عەراق جورئەت كرد فه‌رمان ئعدام كردن سه‌دام ئمزا بكه‌ێ، ئەڕا یە  که قازيیه‌يل تر، زیەڵگێان  دچگ، دار و ده‌سه‌ێ سه‌دام، خوەێ و كه‌سوكارێ بكوژن. وه‌لێ «مونير حه‌داد» وه‌ جورئەت و ئازائی(نەترسی) بڕیاره‌گه‌ ئمزا كرد و خوه‌ێش نه‌شارده‌وە و دە چه‌ندين ديمانه(دیدار) وه‌ل ده‌زگايه‌يل ڕاگه‌ياندن (ڕەسانەیل گوروهی) له‌ ناو مه‌ردم هات و وت: من بڕيار له‌ سێداردان سه‌دام ئمزا كردمه.
ئێسە دادوه‌ر مونير حه‌داد، كه‌ كار قه‌زاوه‌ت له‌ دادگايه‌يل عەراق كه‌ێ وەرد گروپێگ له‌ هاوفكره‌يلێ «ڕه‌وت نيشتمانى» دروس كردنه و ئه‌وانه‌ کە وەرد ئێ گروپه‌ دامەزراننە له‌ ماوه‌ێ بيس ساڵ وەرین پوسته‌يل پارله‌مانى و حكومى داشتنه‌ جوور: خانم ساميه عه‌زيز ئه‌ندام په‌رله‌مان  و فوئاد عەلی ئه‌كبه‌ر ئه‌ندام شەوراى شار به‌غدا و سائر فه‌يلى سه‌روك ده‌زگاێ وه‌به‌رهێنان عەراق و سه‌روك(ڕەئیس) ئێڵ قه‌ڵه‌وڵس، شيخ عه‌دنان حه‌ميد شه‌فى و چه‌ندين كه‌سايه‌تی(شەخسییەت) ئه‌كاديمی و ناودار كورد فه‌يلی.
ئومێدواريم، ئێ ڕه‌وت تازه‌ێ كورد فه‌يلیيه بتۆەنێ دۆر له‌ گوشاره‌يل (فشارەیل) سياسى خزمه‌ت وه‌ێ به‌شه‌ له‌ مله‌ت كوردستان بكه‌ێگ و مافه‌ێان بسێنێگه‌و.
#مونیر حەداد، قازی ناودار بەغدا، باوگێ شوهانە و داڵگێ مەڵگشاێە، تەنیا کەسێ بۆ کە ڕخێ نەچگ سەدام دادگائی و ئعدام بکەێ.
#حزب بعث با رهبری صدام دیکتاتور سابق عراق، در چندین عملیات تحت عنوان انفال به قتل و عام، مهاجرت اجباری، گور دسته جمعی کوردهای عراق پرداخت که تعداد آن‌ها به ۱۸۲ هزار نفر می‌رسد.
#انفال و قتل عام کوردها  توسط صدام از کوردهای فیلی در بغداد و جصان و بدره و... آغاز شد که منجر به شهید، آواره و مفقودالاثر شدن ۲۲ هزار نفر شد. این جنایت تاریخی در اسناد سازمان ملل ثبت و ضبط شده و همین امر باعث اشتهار جهانی این شاخه از مردمان کورد شد.
#صدام در سال۱۳۶۶ حلبچه را بمباران شیمیائی کرد و باعث قتل جمعی ۵ هزار کورد هورامی شد به نحوی که پس این جنایت هولناک، پرده از چهرە واقعی صدام برداشته‌شد.
#انفال نام سوره از قرآن است مبنی بر تهاجم و یغمای کفار که مایه دستاویز حزب بعث جهت ژینوساید کوردها و عرب نشین کردن مناطق کوردنشین شد.
# صدام حسین در سال ۱۳۵۹ به بهانه اتمام حملات آغازین  به حکومت ساسانی و ممانعت از صدور انقلاب اسلامی به ایران تهاجم کرد و باعث شهید شدن  هزاران ایرانی شد که در تاریخ تحت عنوان دوران دفاع مقدس/ تحمیلی از آن یاد می‌شود صدام بلاخره در سال ۱۳۸۵ به جرم جنایت جنگی و نسل کشی در دادگاه عالی محاکمه شد و قاضی ایلامی حکم اعدام او را امضا کرد.
#موسیقی: ارکستر سمفونیک بە رهبری سگرمە.
کلیپ: #ژوان_رحیمی
#انفال_ئەنفاڵ
#ژینوساید_قەلامار
#پهلویان_پاڵەوانی
#فیلی_فەیلی
#دپارتمان_تەحقیق_پێپرسی
#انستیتو_زانست_زاگرس
@zanist2021

‍ .
ئەنستیتو زانست زاگروس بەر گرت.

دۆاێ چەندین مانگ هەوڵ و تەقەلاێ بێهچان ئوو کل‌بۆن لە لێژ و بنارەیل فرە، دەس ئاخر دو کتاوە داستانی وە ناو «تەقەێ ساێرەکان» و «ئاگرپا» دە هەفت نووسەر پایەبەرز چاپ بۆ کە ئەڕا یەکمین جارە ده تاریخ ئەدەب کوردی، هەفت نووسەر وە یەکەو دە تێران گردەو دون، وە بنزوان خوەێان چیروک بڵاو کەن.

بەش بەرنامەڕشتن و هاوئاهەنگی ئی پروژە وە مل بەرپرس دپارتمان داستان و چیروک خاتوو موژگان موزەفەری بۆ. ئوو کاک سەجاد حائری بەش یاددان ڕێنووس، پێپاکی و ویراشتەری چیروکەیلە. دوکتور شەهاب قەنبەریش جوور جاران وە پەنجەێ کوردەواری، جڵد کتاوەیلە ئەڵڕان.

#بۆ یەکەمجار لە مێژووی ئەدەبی کوردی‌دا
هەفت نووسەری کورد، به شێوەزارەکانی جوراجور، چیرۆکی خۆیان لە دڵی پایتەخت‌دا نواندن.

#انستیتو زانست زاگروس از یکان یکان اعضا و نویسندگان مرکز نشین جهت اصالت محوری و اهتمام به زبان مادری، تشکر و تقدیر ویژه می‌کند و ضمن خسته‌نباشی دست زانستیاران را می‌فشارد.
همچنین در پست بعدی ضمن معرفی آثار، محل فروش را نیز اعلام می‌کند.

#انستیتو_زانست_زاگرس
#دپارتمان_داستان_چیروک
#مژگان_مظفری
#نسرین_میرزایی #نشمیل_کرباسیان #حسین_جلیلیان #سجاد_حائری #کاملیا_کوشش #محنا_عزیزی
@zanist2021

‍ ‍ .
     ڕەنگ کوردەواری ده پاشماوه‌ی یاری

دکتر شهاب قنبری- عضو افتخاری انستیتو زانست زاگروس
 
شهاب قنبری سال 1344 در صحنه  استان کرمانشاه در خانواده‌ای هنرمند دیده به جهان گشود. ذوق ذاتی، طبع وقاد، درک محضر استادان ممتاز، طبیعت بکر و محیط فکری- فرهنگی شهرش جملگی از او هنرمندی کورده‌وار و روشمند ساخت که بیش از سی سال است پنجه او بر تارک هنر کوردی در مجلات، نمایشگاه‌ها و جلد کتب می‌درخشد.
وی در دوران نوجوانی آثار تصویرگری استاد صندوقی توجهش را جلب کرد به نحوی که  ساعت ها به تصویرها و چهره هایی که استاد صندوقی، روی جلد کتاب‌ها  خلق کرده بود، با دقت می‌نگریست.
دوران خدمت سربازی (۱۳۶۴)،  فرصتی پیش آورد که در سنندج  در محضر استاد هادی ضیاء الدینی بهره مند شود و روش های اصولی و آکادمیک هنری را فرابگیرد.
قنبری از این دوران  به عنوان دوران طلایی زندگی خود یاد می کند و استاد هادی ضیاء الدینی را تاثیرگذارترین شخص در مسیر زندگی هنری خود می داند.
پیشتر نیز با عبدالله ژین هنرآموخته دانشگاه سوربن فرانسه و ازهنرمند اقلیم کوردستان آشنا شد  که جادوی طبیعت کوردستان را به او الهام بخشید.
 
سال 1372 وارد دانشگاه هنر سوره شد و در محضر اساتیدی مانند پروفسور نونیاز، دکتر حمیدی، دکتر قندی، دکتر گودرزی، ناصر پلنگی، استاد هزاوه ای و ... تلمذ کرد و با سبک های مختلف هنری و متدهای گوناگون  آشنا گشت و تا مقطع کارشناسی با پایان‌نامه «بررسی نقوش مردم کورد از باستان تا کنون» به عنوان عظیم‌ترین و معتبرترین تحفیق میدانی ادامه داد.
هم زمان با تحصیل در بخش هنری مجله کوردی آوینه(ئاوێنە) در تهران پرداخت کە  بیشترین تاثیر بصری بر بیداری فرهنگی کوردان پهلوانی(ایلام، کرماشان و لرستان) داشت. از سال 1368 نمایشگاه های گروهی و انفرادی متعدد را براساس تجربیات  ذهنی و عینی خود  با تم افسانه‌ها و اسطوره‌های کوردی سبک سورئالیسم و سمبولیسم برگزار کرد.
 دوره  دکترای خود را به صورت افتخاری و  مجازی در دانشگاه ورتکس ویرجینیا گذراند.

همچنین آثار ارسالی ایشان به دانشگاه سوئد،  مورد استقبال قرار گرفت و در یک دوره زمانی دوساله به صورت مجازی با این مرکز در ارتباط  بود. هم زمان پژوهش های ارزنده در زمینه رنگ فیروزه ای در ایران انجام داد.

  تأثیرات شعر کهن کوردی گورانی و نغمات باستانی تنبور و باورهای یاری با اندوخته‌های  مدرن الهام بخش کلیه آثار این استاد است.
#تابلوی  انتزاعی«سەروەن» کە نماد ایستادگی زنان کورد است از آثار مطرح استاد شهاب قنبری است.
#دانشگاه ورتکس ویرجینیا هر ساله آثاری در زمینه های مختلف هنری مناطق کردنشین جمع آوری می کند و به آثار برگزیده و منتخب بورسیه غیرحضوری تعلق می گیرد.
#موسیقی: قطعه هورامان، اثر سگرمه.
#کلیپ: ژوان_رحیمی
#دپارتمان_هونەر_ئەدەب
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
#هادی_ضیاالدینی
#ناصر_پلنگی
#هزاوه‌ای
#لرستان
#کرمانشاهان
#ایلام
#پهلویان
#پهلوانی
#گورانی_نو
#فیلی_پهله‌ای
#لکی_لەکی
#لری_لوڕی
#کلهری_کەڵهڕی
#خانقین_خانەقین
#بغداد_بەغدا

#انستیتو زانست زاگروس دارای مجوز با شماره ثبت و شناسە ملی ۱۴۰۱۰۰۷۶۷۷۰ از  سازمان ثبت و اسناد کشور و انجمن فرهنگی زانست با شناسه ۳۹۹۱۷۹۴ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
#درج و بازنشر تولیدات و مطالب این دو مرکز فرهنگی با قید لینک و لوگو زانست بلامانع است.
@zanist2021

‍ .
نقد رمان رقص سرنوشت(3)
اثر فوزیه بشارت- بیجار
عمر محمدی- اشنویه
یا در بعضی از موارد اصطلاحات دیگری وارد روایت می شوند کە شکل ظاهری شخصیت را بیان می نماید خوانندە از روی این بیانات فیزیکی بە حالت تیپیک و  نوع شخصیت ها پی می برد، اصطلاحاتی مانند ،، دندان قروچە رفتن،، و ،، ناخن انگشت جویدن،، نوع رفتار و شخصیت داستانی را تعریف می نمایند :
لطیف از دور بە افراسیاب نگاە می کرد و ،، دندان قروچە،، می رفت،، بازهم صدای زنش در گوشش طنین انداز شد.....،، ها تولە سگ، سورەبەرد خراب شد ،، نوک ناخن انگشت کوچکش را جوید و اضافیش را تف کرد. (ص 127)
اینگونە اصطلاحات معمولا با با نیشخند و حرفهای رکیک همراه است و رفتار منحصر بەفرد  ویژگی شخصیت داستان را از خود بجای می گذارد.
اصطلاحات عامیانە گاها با اننقال ضمنی پیام در قالب صفت های جایگزینی محتمل است و حمل قضیە از صفت انسانی بەحیوانی در ذات خود نوعی از برجستەسازی شهامت و پیام مضمونی است کە روایت می شود و این روایت صرفا جهت توجیهە نوع پیام است ودر سطوح "جامعە شناسی" قابل بحث است و در راستای شکستن مرز سنت ها صورت می گیرد.اینگونە مفاهیم در دیالوگ بین کامیار و خواهر و مادرش راجع بە برحذر داشتن کامیار  از ازدواج با دختر دهاتی ،، هناسە،، از نوع حقارت و کوچک انگاری در نگاە سنتی دیدە می شود این مفاهیم در عالم خیال کامیار نقش بستە است کە در بیان روایت با مجموعە ای از دستەواژەهای عامیانە، ضمن رد دیدگاە سنتی بە نوعی از صفت شجاعانە جان می بخشد :
،، ...کتابش را روی میز کنار دستش گذاشت و گفت: دادا یادت هست پدر بزرگ خدابیامرزم همیشە می گفت: ،، شیر از بیشە بیاد بیرون چە فرقی دارە نر باشە یا مادە⸮ (ص70)
شکستن مرز تبیعض در یک مفهوم پارادوکسیکال ،، نر و مادە،، برای شیر با تداعی مفهومی یعنی ،، دختر و پسر،، آن هم با نقل قول از پدربزرگ می توان نوعی پاسداری از میراث گذشتەگان و روایت زبانی از جنس مثبت تلقی نمود کە نویسندە شیوه ی روایت را با آن مزین نمودە است.
بخش پیانی داستان توصیف تصویر های کوتاه رمانتکی توام با روایت صحنه های داستانی است که با یک حوادثی اتقاقی گره می خورد این اتفاق داستان را از حالت واقعگرایی به سوی روایتی کوتاه از سورئال سوق می دهد و پیش بینی قبلی خواننده را بهم می زند:
،...داماد به ایوان رفت تا سیب قرمزی برای جوانان بیندازد لطیف سیب هارا پرتاب کرزد یک دفعه یکی از سیب ها چند چرخ خورد و آمد و درست نشست به وسط پیشانی آسبی که عروس سوارش شده بود اسب چرخید  و دیوانه شد رم کرد و عروس را برداشتو چهار نعل رفت دریک چشم بهم زدن قیامتی برپاشد که نگو و نپرس...(ص162)
با نقل و قولها و ارائه موتیفهای داستانی ترکیبی کوتاه ازعناصر خیالی واقعیت داستان با خرده روایتهای سوررئال پیوند می خورد:
... قسم به نمکی که در خونه عطاخان خوردم خلاف نمی گم و خوب نگاه کردم دیدم مردی سیاه پوش و کوتوله سوار مادیان آل بود....جلوتر رفتم دیدم مردی مو وزوزی سیاه چهره که به جای پا سم داشت تا گفتم بسم الله مرد کوتوله نموند و دود شد و رفت آسمون و آب شد شد و رفت تو زمین...(164)
این گونه عناصر درون روایت که با دگرگونی و استحاله حالت فیزیکی شخصیت داستانی همرا است به کارگیری نوعی تنکیک داستانی است که معمولا با ارجاعات ذهنی قهرمان شکل گرفته است تاخواننده را میان دو جهان ذهن و عین باقی بگذارد.
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
#دپارتمان_داستان_چیروک
@zanist2021

‍ .
نقد رمان رقص سرنوشت (2)
اثر فوزیه بشارت- بیجار
عمر محمدی- اشنویە
در این داستان نیز تحریکات پاچە خوارهای درگاە خوان همان بازی و نقش را با شیوه ی دیگری در سرنوشت کامیار و هناسه ایفا می نمایند. این نقش ها در رفتار و بعد منفی شخصیت ها صورت می‌گیرد. در واقع می توان گفت نزاعی است بین خداوندان خیر و شر این تم های تاریک و روشن در هر دو داستان" مم وزین و کامیار و هناسه" بە چشم می خورد البتە مهمترین عنصر مشترک هر دوداستان حس نوستالوژیک است کە در وجود قهرمانهای اصلی و مثبت هردو  داستان یعنی "کاکە مم" در (مم و زین) و کامیار در رقص سرنوشت بەچشم می خورد: ...ادامە داستان مم و زین را برای هناسە بازگو کرد کاکە مم می گوید آە و فغان بەحال من برای غریبی و آوارەگیم حالاهم آوارە شهرها هستم . هناسە بدون اینکە حتی پلک بزند بە دقت گوش می داد مم آهی از تە دل کشید و گفت هیچ کس از غمهای من خبر ندارد... (ص 12پاراگراف آخر)ظاهر شدن ،، هناسە،، چە در سایە و چە در لابەلای نقاشی تابلو ناشی از تکاپوی ذهنی راوی است تداوم زنجیرە روایت ها بە این شکل ممکن گاها در دیالوگها در جهت پیشبرد طرح داستان پی ریزی می شود.: سایە اش گفت : ...چیە دوبارە سگرمەهات توهمە، چرا غمگینی ....(ص 13)تناسبهای معنایی در دیالوگهای خیالی شکل می گیرد البتە روایت های کە در دو بازەی زمانی مشخص مفاهیم را بە ذهن خوانندە القا می نمایند: ...می فهم و آمدم باهت همدلی کنم ....حالم خوب نیست...پدرش گفت: این درخت سیب حالش خوب نیست...اون رو رو از طاقچە بردار بیار باید این درخت رو قطع کنم درخت سیب قطع شد و افتاد لب حوض ...کامیار گفت: از خودم بیزارم هم امروز و هم آن روز(ص 15)
در این روایت دو بازە زمانی گذشتە و حال بهم نزدیکتر می شوند این نزدیکی هم در جهت تشابە معنایی وهم در فورم داستانی مهم تلقی می شود. علاوە بر این روشنایی نیز در فضای رمان دوزمانە می شود روزنە امید با مانعی روبروست مانعی کە در عالم واقعیت داستان وجود دارد کە همان وجود اشخاص منفعت طلب و منفی و زورگوست.
رفتارهای منفی اشخاص زورگو و منفعت طلب از یک طرف و مانع دیگر کە بە صورت طبیعی و بدون غرض مانند پردەهای مخملی کە مانع تابش نور بەدرون اتاق کامیار می شود: ...ولی نور آفتاب هنوز نتوانستە بود بە داخل اتاق کامیار سر بکشد پردەهای مخملی اجازە نمی دادند (ص 13 )
هنر زیباشناسی یا ستاتیکی داستان
هنر زیباشناسی یان سوژەستاتیکی  گاها شخصیت های داستانی را در قالب رنگها بازگو می نماید، بکارگیری عناصر هنری می تواند مرزهای موانع را درهم شکند  و مرزها و افق های نو بیاآفریند واین بهترین گزینە ممکن جهت بروز احساسات و حس دوست داشتنی دیگران باشد چون رمزهای هنری  با ایجاد تصویر ذهنیevoke می تواند نوعی آرامش درونی از خود بروز دهد:...هناسە من حس دوست داشتنت رو با رنگ رویا هایم می آمیزم و از آن تابلوی می کشم ، تابلویی از دلداگی...(ص16)
بکار گیری کنایات چ از لحاظ مضمونی و چە از لحاظ فورم فیزیکی ، رنگها، یک برش زمانی و چسپاندن آن بە مفهوم زمانی نزدیک یک حس  همجواری ایجاد می نماید کە در این حس همجواری صداقت و پاکی از نوع ازلی شکل می گیرد: ...حس دوست داشتن می تواند خدا باشە یا غنچە ای باشە کە تازە یقەاش را چاک کردە...شاید هم دوست داشتن سیب قرمزی است کە آدم و حوا ...ص16 این عناصر طبیعی علاوە بر رنگها می تواند نوعی حس بویای باشد کە از بوی غنچەگل بیرون کشیدە شود یا از جنس رنگ قرمز باشد  که از دنیای فرا طبیعی ،، سیب آدم و حوا،، بە دنیای حسی و فیزیکی فراخواندە شود.
تلفیق زیبایی ها چە رنگ و بو باشد یا لبخند بازهم هنر نوعی است کە مفاهیم را پرتحرک و زندە نگە میدارد:...لبخند کم رنگی روی لبهایش نشست، کم رنگتر از گل ختمی های روی شال کمرش...(ص17)
تکرار دستە واژە گل ختمی روی شال کمر یک نوع حس ملموس و نزدیکی القا می نماید کە از نظر زیباشناسیک و فورمیک و از نظر انتقال پیام عاطفی نیز خالی از بهرە هنری و مضمونی نیست.
کاربرد ایدیوم های داستانیStory idiom پیام های عامیانەی ضمنی در روایات داستانی است کە از جانب نویسندە زیرکانە در قالب روایت ارائە می شود  این گونە اصطلاحات و دستە واژەها در برگیرندە اهداف زیر است: یکی اینکە روایت می تواند شکلی از المانهای عامیانە و فولکوریک را  بە خود بگیرد دوم، اینکە ضمن برجستەسازی پیام، روایت داستانی را بە مذاق خواندە شیرینتر نماید. در این قسمت از تحلیل داستان بە چند نمونە اشارە می نماییم:
وللە چی بگم⸮ مثل اینکە روح اللە همینجوری از مادر متولد شدە،، کاسە لیس و نان بەنرخ روزخور، ....برادران پدرم، روح اللە مثل سگی می مونە کە قلادە هرکسی گردنش باشە برای اون پارس می کنە....(ص121)این نوع اصطلاحات زبانی، چاپلوسی قهرمان داستان را برجستە می نماید کە غالبا در قالب تشبیە ارائە می شوند
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
#دپارتمان_داستان_چیروک
@zanist2021

‍ .
       نقد رمان رقص سرنوشت(1)

اثر فوزیە بشارت، عضو اصلی انستیتو زانست زاگروس
عمر محمدی(شکۆدار)- اشنویه
مسؤل مرکز فرهنگی زانستپرور بوژیان، شاعر و نویسنده
چگونگی شکل گیری روایت داستانی
مقدمە رمان منولوگ یا خودگویی قهرمان داستان است کە با وصف رمانتیکی و زبان شاعرانە، با کلید واژە ،، سرنوشت،، آغاز می شود. سرنوشت با مجموعە روایتی از ذهن قهرمان ،، کامیار،، شکل می گیرد.خود روایت نیز نشات گرفتە از سایە است و از همانجا وارد حوزە دیالوگ می شود.، هناسە تو با طراوت تری از شبنم و من آشفتە تر از قاصدکی در گرد باد، آشفتە ام از دست سرنوشت....،(ص9)
یکی از عادت های عامیانەی زمان کە با سرنوشت گرە می خورد، دستەواژە، چرخیدن یا سرگردانی است، این دستە از موارد در منطق داستانی  در خط دایرە ای و چرخشی شکل می گیرد. کە نقطە شروع و آغاز آن بهم تلاقی می شود، این نوع حرکت چرخشی در روایت داستانی خوانندە را بە تفکر وا می دارد کە زندگی آغاز و پایانی دارد.
.. ،، بلە من رهگذر راهی شدە ام آخرش ناپیداست، سرخوردە ام از دست سرنوشت. ...سایە اش چهار زانو نشستە بود دستش را ستون چانە کردە بود. گفت کامیار می شنوی⸮(ص9)
در این روایت دو عنصر حاضر و غایب دیدە می شود یکی کامیار و آن دیگری سایە است،این حضور و غیاب عنصر سایە موقتی است و در مواقع ضروی در بطن روایت وجود پیدا می کند و بەربان می آید. چون از همان ابتدای  داستان با پرسش ، کامیار صدای مرا می شنوی⸮ ظاهر می شود و ضمیر ناخوداگاە کامیار را بەخو می آورد. این نوع جریان سازی، طرح داستان را به پیش می برد.
عنصر دیگر در رمان، کولاژبندی روایت است کە اول و پایان داستان را بهم نزدیک می نماید:صدای دخترکی کە انگار در تە چال نشستە و گریە می کند از دست مردی کە شاید پدر یا مرد دیگری شاید هم خان، صدای گریە هایش با صدای رود قزل اوزون در هم آمیخت،(ص9)
این اختلاط فکری ناشی از بخش بندی زیرکانە نویسندە است کە اصل کامل این روایت هرچند در پایان آمدە اما بەعنوان  یاد آوری در شروع داستان خود اشارەی کوتاهی از همان روایت است این رویە از وحدت مفهومی کە در هارمونی  رنگ های تابلوی کامیار هم دیدە می شود حکایت از زیربنای محکم داستان دارد عناصری مانند گلهای ختمی قرمز رنگ در مقایسە با زخم های کهنە دست پدری نوعی همسان پنداری تلقی می شود البتە این واقعیت هر چند در ذهن شکل گرفتە گاها با تردید همراە است و این فضای گمان آلود تم داستان را نیز مبهم نگە می دارد. جالب اینکە خود سرنوشت نیز باز در این فضای مبهم شکل می گیرد، یعنی زخم های کهنە دست پدر ناشی از شلاقزنی نوکر خان کاملا با سرنوشت زن کرد گرە خوردە است ، هناسە قربانی بدهکاری پدرش بە خان است بدهکاری کە ریشە در ناعدالتی و گاها باورهای غلط و شکل گرفتە کە آن هم غیر مستقیم ریشە در فقر و محرومیت خانوادە کورد دارد کە بسترسازی آن حاکمیت عصر موجود است.
تشابه مفهومی داستان
تشابە مفهومی با روایت خطی موازی جزو پدیدە ساختاری داستان محسوب می شود. یکی از موارد وجە شبە، موضوع انسانی و جە دیگر آن ممکن عناصر طبیعی یا عنصر مرتبط با آن باشد این نوع ایجاد همگرایی بە استحکام داستان کمک می نماید: مردها از شکار برگشتە آهو شکار کردە بودند، آهوانی کە سینە هایشان پرپر شدە بود و چشمانشان مانند دو مهرە سیاە می نمود، سیاە پر از تاریکی و ترس...(ص10)
این روایت تعبیر روئیاهای کامیار است کە در عالم خیال دست هناسە را گرفتە است و بازگو می نماید.
بە میان کشیدن شکارچی بی رحم و شکار آهو سنخیت و تناسب معنایی با سرنوشت هناسە وکامیار دارد کە از ذهن کامیار بیرون،می طراود.یا در روایت دیگر فرر ریختن برگ درختان و جدا شدن برگها از شاخە همان تشابە و تناسب معنایی با گسستن دستان شادیکنان مراسم عروسی هناسە دارد، این شبیه سازی محسوس بە معقول در بسیاری از روایت های داستان ذهنی می توان جست. این انتقال های سریع ذهنی و برشهای معنادار کە معمولا از طریق رنگهای نقاشی موجود در تابلوی کامیار صورت می گیرد. یاد آوری این نوع روایت ذهنی شبیە داستانی یعنی گرەزدن قهرمانان داستان رقص سرنوشت بە داستان فولکوریک کردی مانند، مم و زین، احمد خانی است. این نوع بینامتنی یک همسان سازی روایتی است کە نویسندە تعمدا آن را در بطن روایت جای دادە است یعنی نوعی تناسب معنایی کە در سرنوشت قهرمانان داستان " مم و زین " در جریان است بەشیوه ی دیگر در این داستان باز خوانی می شود.
#غیاب فرهنگ نقد و نقادی در ادبیات کوردی بسیار محسوس است. استاد محمدی از اهالی اشنویه در آذربایجان غربی با دقت و دانش خاص نقدی بر رمان کوردی نگاشته و آن را در اختیار کانال رسمی انستیتو زانست زاگروس قرار داده‌است امید می‌رود فرهنگ نقادی نیز در میان پر رونق شود. 
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
#دپارتمان_داستان_چیروک
@zanist2021

‍ .
               پهلویان (1)

پژوهش و ویراسته: طیب طاهری
قطع: وزیری
جلد: سخت
شمارگان صفحه: 630
جلد اول این کتاب دادەهای سرزمین پهلویان، گوران، زبان و ادبیات پهلویات، فرهنگ و هنر در پهلویان، شاهنامهٔ گورانی، مغهای کرپن مادی (مجوس)، حکمت خسروانی، یارسان… را تبیین می‌کند.
اینکه آیا گوران فقط یک زبان است یا یک ماهیتِ دارای شاخصه؟!
چرا تا کنون هیچ تعریف جامعی از حکمت خسروانی از جانب کسی ارائه داده نشده است؟
این کتاب چگونه رابطهٔ حکمت خسروانی با گوران را توشیح میکند؟
آیا سرزمینی که سومریها بر آن رشک میبردند همین سرزمین پهلویان بوده است؟!
چرا این جریان سیال در طول زمان که بر مسیحیت و اسلام هم تأثیرگذار بوده مورد هجمه قرار گرفته و میگیرد؟!
بلخ و بخارا محل نشر و نضج عرفان ایرانی بوده یا کرمانشاهان؟
و بسیار موارد دیگر پیرامون: هورامان، لک، لر، کلهر، فیلی و ایلامی، گروسی، اردلانی، کلیایی و زنگنه، زازا، باجلان، شبک، سنجابی…
این کتاب نخستین تعریفِ منطبق با اسناد از سرزمین پهلویان را مطرح کرده است‌؛ برای تهیهٔ آن به کانالهای ارتباطی انستیتو مراجعه شود.

           پەهلەویان (1)

لێکۆڵینەوە و نووسین: تەیب تاهیری
بڕین: وەزیری
بەرگ: ڕەق
ژمارەی لاپەڕەکان: 630
بەرگی یەکەمی ئەم کتێبە باس لە خاکی پەهلەویان، گوران، زمان و ئەدەبی پەهلەوی، کولتوور و هونەر لە پەهلەویان، شانامەی گوران، مۆغان کەرەپەن مادی (مەجوس)، حیکمەت خوسرەوانی، یارسان… دەکەیت.
ئایا گۆران تەنها زمانێکە یان سروشتێکی ناوازەیە؟!
بۆچی پێناسەیەکی هەمەلایەنە بۆ حیکمەتی خوسرەوانی لەلایەن کەسەوە نەدراوە؟
ئەم کتێبە چۆن پەیوەندی نێوان حیکمەت خوسرەوانی و گوران پشتڕاست دەکاتەوە؟!
ئایا ئەو خاکەی کە سۆمەریەکان حەسودییان لێ دەکرد هەر ئەم خاکەی پەهلەویانە بووە؟!
بۆچی ئەم جەریان سەیالەی لە دریژایی مێژووە کە کاریگەریی لە سەر مەسیحییەت و ئیسلامیش بووە لە ژێر هێرشدا بووە و هەیە؟!
بەڵخ و بوخارا شوێنی چاپ و پێگەیشتنی عیرفانی ئێرانییە یان کرمانشاهان؟
وە چەندین روونکردنەوەیتر لە سەر: هەورامان، لەک، لۆڕ، کەڵهۆڕ، فەیلی/ ئیلامی، گەرۆسی، ئەردەڵانی، کولیایی و زەنگەنە، زازا، باجلان، شەبەک، سەنجابی…
 ئەم کتێبە بە پێی بەڵگەنامەکان پێناسەی یەکەمی سەرزەوین پەهلەویان خستۆتە ڕوو؛ بۆ ئامادەکردنی، پەیوەندی به "ئەنستیتۆ فەرهەنگیی یارسان" بکە.

             Pahlavian (1)

Research and editing: Taib Taheri
Size:(15 x 23 cm)Binding Hardcover
Page count: 630

The first volume of this book explores the land of Pahlavians, Goran, Pahlavi language and literature, culture and art among Pahlavians, Gorani Shahnameh, the Median Magi, Karapans (Magus), Khosrowanic wisdom, Yarsan...

Is Gorani merely a language or does it have a distinctive nature?!
Why has no comprehensive definition of Khosrowanic wisdom been presented by anyone so far?
How does this book elaborate on the relationship between Khosrowanic wisdom and Gorani?!
Was the land that the Sumerians envied the same land of the Pahlavians?!
Why is this continuous current, which has influenced Christianity and Islam as well over time, under attack and criticism?!
Was Balkh and Bukhara the center for the maturity of Iranian mysticism, or was it Kermanshah?
And many other cases surrounding Hawraman, Lak, Lor, Kalhor, Feyli and Ilami, Garosi, Ardalan, Kolyayi and Zanganeh, Zaza, Bajelan, Shabak, Sanjabi...

This book presents the first description in accordance with the documents of the land of Pahlavians. To obtain a copy, please visit the communication channels of the Yaresan Cultural Institute.

https://t.me/YaresanCulturalInstitute
    
#دپارتمان_تەحقیق_پێپرسی
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
@zanist2021

.
اولین مجموعە داستان کوتاە کردی ـ پهلەای منتشر شد - ایبنا
به اهتمام انستیتو زانست زاگروس؛ کتاب «چەو گلە ئەنجیری (چشمی شبیه انجیر)، اولین مجموعە داستان کوتاە کردی ـ پهلەای منتشر شد.
نامدار جابری نویسنده و پژوهشگر در گفت‌وگو....
https://www.ibna.ir/news/519001/%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%DB%95-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D9%88%D8%AA%D8%A7%DB%95-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%D9%BE%D9%87%D9%84%DB%95%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%B1-%D8%B4%D8%AF

#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
#دپارتمان_داستان_چیروک

@zanist2021

‍ ‍ ‍ ‍ ‍ ‍ ‍ .
     تقدیر انستیتو زانست زاگروس
        از مقام ریاست جمهوری

(بە زبان ترکی- آذری)

دکتر مسعود پزشکیان ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران، در سفر اخیر به کشور عراق و اقلیم کوردستان، با تسامح و صمیمیت ذاتی که نشات گرفته از روح زاگروسی و گفتمان عدالت محوری حضرت امیر (ع) است، برخلاف پروتکل‌های رایج و عرف دیپلماتیک در تریبون‌های رسمی در کنار زبان فارسی، به زبان کوردی هم صحبت کردند که نه تنها ادای احترام به میلیون‌ها کورد بود بلکه  در نوع خود در تاریخ کم نظیر است.

از این رو شورای مرکزی انستیتو زانست زاگروس- ایلام، متشکل از نخبگان کلیە مناطق کوردی با اهداف محوری حفظ، اعتلا، معیارسازی و تدریس زبان مادری مطابق اصل ۱۵ قانون اساسی از این مقام بلندپایه  تشکر و تقدیر می‌کند و جهت احترام متقابل و همگرایی افزون‌تر، همزمان تقدیرنامه را به زبان مادری دکتر پزشکیان تقدیم کلیهٔ هم‌وطنان آذری‌ زبان‌ می‌نماید.

امید می‌رود دولت ایشان فراتر از تکلم بە زبان کهن و تنومند کوردی و نشست‌های خبرساز، عملاً عنایت قانونی و حمایت مادی به خاستگاه زبان کوردی در فلات پهلوانی با گویشوران‌ متداول فیلی، هورامی، گورانی، لکی، کلهری و لری در دستور کار خود قرار دهد.

گفتنی است که در دوران باستان، نخستین بار کوردها، آذری‌ها و لرها با همبستگی و تشکیل قلمرو ماد بزرگ، توانستند خدمات شایانی را به کلیت تاریخ ایران عرضه کنند. اکنون نیز با اتحاد مجدد و انتخاب جنابعالی، مجال و جایگاە واقعی برای نوادگان ماد در این سرزمین اهورائی فراهم شده که می‌بایست فرصت را مغتنم بشماریم.
-------------------------------------------------------
زاگروس زانست آدینا انیستیتونون

ایران اسلام جمهوریتی نین جمهور رئیسی جناب دکتر مسعود پزشکیان ذات عالی لرینه تقدیرنامه سی

ایران اسلام جمهوریتی نین جمهور رئیسی دکتر مسعود پزشکیان جنابلاری عراق اولکه سینه و کوردوستان اقلیمینه ائتدیگی سون سفرینده حضرت امیر علیه السلامین عدالت محورلی شعاریندان و زاگروس منطقه سی نین روحوندان ایره لی گلن صمیمی یوللاشما اساسیندا معمول پروتوکول و دیپلماتیک قایدالاری آدلایاراق رسمی تریبوندا فارس دیلی ایله یاناشی کورد دیلینده دانیشیق آپارماسی نه اینکی میلیونلار کورد خلقینه و دیلینه حورمت ساییلیر هم ده تاریخده میثیلسیز بیر حادثه کیمی قید اولونور.
بونا اساسا ایلام اوستانی نین زاگرس زانست اینستیتونون کورد منطقه لریندن تشکل تاپمیش مرکزی شوراسی اساس قانونون ۱۵ - جی ماده سی نین مفادی چرچیوه سینده آنا دیلی نین تدریسی؛ قورونماسی؛ معیار دیلین یارادیلماسی مقصدیله اولکه نین عالی مقامینا درین تشکر و قدردانلیق بیلدیریر و قارشیلیقلی حورمت و آرتیقجا یوللاشما یولوندا بو تقدیر مکتوبونو جناب دکتر پزشکیانین اوز آنادیلینده بوتون تورک وطنداشلاریمیزا اتحاف ائتمک ایسته ییر.
اومید ائدیریک کی بو آنا دیلینده دانیشیقلارین باشلانماسی ایله یاناشی هم ده محترم دولتیمیز بو دیلین مختلف لهجه لرینی نظره آلیب اوز مادی و معنوی حمایت لرینی اسیرگمه سین.
خاطیرلادیریق کی ایران تاریخینده بیرینجی کورد ؛ تورک و لور خلقلری بیرله شیب بویوک مادلار دولتی قورموشلار و ایران تاریخینده بویوک خدمتلر گوسترمیشلر. ایندیلیکده ده بویوک ماد دولتی نین نسلی بیرلشیب سیزی جمهور رییسی سئچه رک بیر داها بو فرصتدن فایدالانیب قهرمانلیقلار یاراداجاقلار.
#آذربایجان
#کردستان
#اردبیل
#همدان
#ایلام
#کرمانشاهان
#لرستان
#چهارمحال_بختیاری

#ئەنستیتو_زانست_زاگروس

@zanist2021

‍             Cartesian Linguistics

Author: Noam Chomsky

Translated to Kurdish by:
Reza Shajei

Noam Chomsky is one of the most prominent contemporary political analysts, but his theoretical discussions in the field of linguistics are even more well-known. Today, his theory of transformational generative grammar, centered around deep structure and surface structure, is a topic of debate and criticism in academic circles. Besides its complexity, understanding and applying it is also quite challenging. In fact, Dr. Mohammad Reza Bateni, one of the greatest contemporary Iranian linguists and translators, announced in Bokhara magazine that he had not translated Chomsky's works because they had not yet been fully understood.
Despite these challenges, Reza Shajei, a writer and translator, has managed to translate one of Chomsky's works into Kurdish, overcoming numerous difficulties, including the absence of certain terms in the target language. This work was published in 2022 (1401) by Gutar publications in a high-quality edition of 213 pages.
It is worth mentioning that, despite the richness of the Kurdish language in terms of its linguistic resources and ancient capabilities—indeed, its antiquity exceeds even that of Persian—it has unfortunately mostly manifested in the realm of poetry, and more recently, novels and stories. Therefore, the language has not experienced symmetrical development in other genres and fields, particularly in translation, philosophy, linguistics, and so on. As a result, any writing in these fields faces serious obstacles, including issues of background, comprehension, and the lack of terminology and proper lexicon.
The translator, with his mastery of theoretical discussions from linguistic schools and the principles of word formation and selection, has successfully provided a fluent and coherent text, enriched with explanations and commentary. This work significantly contributes to the intellectual and philosophical elevation of the Kurdish language and enhances its library.

Dr. Behrouz Jamalvandi

Head of the Department of Education and Translation, Zanest Zagros Institute of Knowledge
Author, translator, and foreign language instructor.

#Descartes
#Noam_Chomsky
#Reza_Shajei
#Kurdistan_Saqez
#Gutar
#Behrouz_Jamalvandi
#Ilam
#Kurdish_Feyli
#Zagros_Institute_of_Knowledge
#Department_of_Education_and_Translation

#دپارتمان_یادگرتن_هەڵگردانن
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس

@zanist2021

‍ ‍ ‍ ‍ ‍ ‍ .
         عاشقتم کورد فەیلی

شێعر: دوکتور حەبیب بەخشوودە (ئیلام)
ئاواز و گورانیچڕ: حسێن سەفامەنش (کرماشان)
دابەش‌کردن: میلاد عه‌لیپووڕ (لوڕستان)

عشقم، نەفەسم ها دە ئیلام
ئیلام، سڵام شار خوەش نام
دە عەهد وەرین تا وە ئمڕوو
دە ئاسنگەران تا ماداکتوو
دە شاخ کور تا ئەناران
بەرزی شەنەچیر تا هڵەیلان

جی شێرەژن و شێرەکوڕەیلی
کەڵهوڕ، لەک و لوڕ، کورد فەیلی

ئیلام خوەشاڵە مەردمانت
وە گەرمی بەزم دێواخانت
وە بەرزە کوڕەیل قەرەمانت
وه تۆلە دۆەتەیل خوەش زوانت
وە سەوڵ و چەویر و ئەرغەوانت
وە ئاو سەراو کارەزانت

بردی دڵ م جوور لەیلی
م عاشقتم کورد فەیلی

ئەر شێعر رەنگینێ ئەڵوەسیمە
دڵ وە  سەر زوڵف تو بەسیمە
ده ژێر وەفر هە جوور  یاقووت
زمسان، گوڵ کەڵ‌مەس تو دیمە
پەپرووک وەهار دە پەل نوو
پەروانە دەبات تو خڕیمە

ئیلام سڵام شارەگەێ خوەم
تەنیا گوڵەگەێ وەهارەگەێ خوەم

وشەنامە؛
وەرین: ڕابردوو، قەدیم// ئاسنگەران: گڵکویەکی کەڤنار لە کارەزان// ماداکتوو: شارستانیەتی کوردی لە خوارووی پارێزگای ئیلام // شاخ: کێو، کۆ، کۆە //کور kiwir یان کڤر ناوی بەرزترین کێو لە نزیکی ئەرکەوازی مەڵگشائی// ئەناران: ناوی کێوێک لە دێلوڕان// شەنەچیر: ناوی کێوێک لە نزیک شاری ئیلام// هلەیلان: ناوی شارۆچکە لە پارێزگای ئیلام// تۆلە دۆەت: کورپەکناچە، کچوڵە// چەوێر: جورێک گیایەکی بون‌خوش// کارەزان: شارێک کوردەوار لە شارستانی سیروان کە خێڵی خزڵ نیشتەجێین// ئەر:ع ئەگەر//ڕەنگین: جوان// ئەڵوەسین: هەڵبەستن// وەفر: بەفر// پەپرووک: گەڵای تازە پشکەوتوو// دەبات: لەباتی، بە بوونەی.

#نووسه‌ر_ئەنستیتو_زانست_زاگروس
@zanist2021

#کوردی_فەیلی: لقی بەناوبانگ و نێونەتەوەئی لە زمانی کورد‌ی‌دا. ئەم وشە، زاراوەیەکی زمانناسانە و سیاسییە کە بە کومەڵە شێوەزارەکانی هاوچەشن وەکو: مەڵکشائی، ئەرکەوازی، خزڵی، کورد پەهڵەئی، بەدرەئی، میەخاسی، عالیوەی، ڕێزەوەن، پێنج ستون، شووهان، به‌ولی، سوره‌میری، کڵاوپیەن، دێوالائی و... دەوترێ. بەر لە ڕووخاندنی ئیمپراتووری کوردی ساسانی ئەم هوزانە کونفدارسیونێک لەم دەڤەر و فڵاتە پێک دێنن کە دوای هاتنی ئیسلام لە لایەنی مێژوونووسان و توێژەران بە ئەدەب، جوگرافیا و شێوەزاری ئەوان «بلاد بهلویون، پهلە، پهلوانی، فهلوی، فهلویات و...»  وتراوە.

#حەبیب_بەخشوودە
#حسێن_سەفامەنش
#میلاد_عەلیپووڕ
#پەهڵەئی_فەیلی
#خانقین_خانەقین
#بغداد_بەغدا
#ایلامی_ئیلامی
#فهلوی_فاڵەوی
#پهلوی_فەیلی
#فهلویات_فەهڵەویات
#بلاد_بهلویون
#پهلوانی_پاڵەوانی
#پهلە_پاڵە

#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
#دپارتمان_هونەر_ئەدەب

@zanist2021

‍ ‍ ‍ .
ژمارەێ خودا چەنە؟

شاعرێ کە لاختارشکەنانە، قڵاقیڕان وە شان،  ڕێ هامار کرد.

کامران رحیمی

شێعر: #موحەمەدڕزا_روستەم‌پووڕ
وتن: #دیاکو_ئیلامی

او متولد ۱۳۵۳ ایلام شاعر، نویسنده، تهیه کننده و روزنامه‌نگار ادبی کە به دو زبان فارسی و کوردی شعر سرودە و در نثر نیز دستی بر آتش دارد.
از سال ۷۹ تاکنون به عنوان تهیه‌کننده و نویسنده برنامه‌های ادبی و فرهنگی با صدای ایلام همکاری داشته‌است و دو دهه نیز مسئولیت صفحه ادبی رنگ کمان هفته نامه پیک ایلام را بر عهده داشته‌است در این مسیر جایزه بهترین تهیه‌کنندگی رادیو در جشنواره کشوری صدا و سیما را در عرصه کشوری و چندین رتبه برتر نویسندگی و تهیه‌کنندگی رادیو را در کارنامه خود دارد کە بیش از پنج هزار برنامه رادیو تلویزیونی را تهیه‌کنندگی، نویسندگی و کارگردانی کرده است. از این شاعر نوگرا، هشت مجموعه شعر  فارسی و کوردی بە زیور طبع آراسته‌شده‌است. صمیمیت، سادگی و فروتنی از صفات بارز شخصیتی اوست هرچند از مدیران موفق فرهنگی نیز می‌باشد به نحوی که جوایزی نظیر رتبه اول پادکست جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی کشور و  تیتر برتر رسانه‌های مجازی کشور، جشنواره بین‌المللی شعر فجر، جایزه شاعر برتر بهترین‌های فرهنگ و هنر ایلام، جایزه کتاب سال، شعرخوانی در کشور ارمنستان و چندین جایزه بین‌المللی و ملی و منطقه‌ای را در کارنامه خود دارد. رستم‌پور از معدود شاعران صاحب تفکر و ایده معاصر کوردی فیلی است. صمیمانه و جسورانه با خدای خود به راز و نیاز و گلایه می‌نشیند و ضمن اعتراض به سنگ، ریگ و سیل، سرگشتگی‌های مشحون از تصاویر کوردی را نسبت به هستی و توام با نوستالوژی در کالبد واژگان می‌دمد. وی در فرم و محتوا خاصه پردازش و عروض و قالب سنتی، مسیری متفاوت ازان خود کرد. زبان شعری رستم‌پور، ضمن روانی و جسارت، گدازنده، گزنده، خراشنده توام با نیشخند است که این طغیان در مجموعه‌های «لانەوێز» و «از زبان زخم‌ها» متبلور شد... آثار: ۱- از زبان زخم ها. ۲- نام دیگر نیامدن. ۳- لانەوێز.۴- خانم فنوباربیتال. ۵- ضیافت زخم.۶- یادگاری با پلنگ مرده. ۷- خنجری که هنوز می چرخد. ۸- مادر بزرگ برفی.

ده‌ێره نیەچم کە نام درارم
وسم کە ئێره، نام درارێگ
هه‌رچه‌ند زه‌خم داس و تێشگ
وه‌خت وه‌ختێ هه‌س، خودام درارێگ
دەێره نیەچم هه‌رچەند ‌دەێره
ساێ په‌ڵنگ کونا کونا دووگ.
مشتەری توفەنگ فریەس
هه‌ر‌چگ جەهان وەره‌و نوا چووگ
ده ئئ وڵات سه‌ربڵێنه
هوز ته‌ور، هزار هزارن
به‌ڕۆ بویت، پەل پەلت کەن
پەڵنگ بویت چه‌مت درارن
وەختێ چەم پەڵنگ دراریم
وەختێ پەل بەڕۆ بڕیمن
نەواێ کەسێ نەزانێ ئیمەیم
عەکسیش وەردێان گریمن ...

وشەنامە: لاختار: ساختار | قڵاقیڕان: کێوێک بەناوبانگ لە ئیلام | دەێرە: لێرە | نیەچم: ناچم| وسم: ڕاوستم|  وەرەوە: بەرەو | چەم: چاو، چاڤ | وەرد: گەرد، لەگەڵ.

الشاعر و الأديب محمدرضا رستم‌بور

ترجمها من الفارسية للعربية جواد ملكشاهي
محمدرضا رستم‌بور، شاعر وكاتب وصحفي واديب،كتب قصائد شعرية ونصوص نثرية باللغتين الفارسية والكوردية، ولد عام 1974 في مدينة ايلام. منذ عام 2000 و مايزال يعمل معداً وكاتباً للبرامج الأدبية والثقافية في اذاعة مدينة ايلام، تولى مسؤولية اعداد الصفحة الأدبية المعروفة ب(رنكين كمان) الخاصة بمجلة (بيك ايلام) الأسبوعية لمدة عقدين من الزمن.
وخلال مسيرته الأذاعية والثقافية نال جائزة افضل معد برامج اذاعية في المهرجانات المحلية الخاصة بالأذاعة والتلفزيون الأيراني، كما نال العديد من الدرجات العالية في مجالي الكتابة والأعداد الأذاعي، انتج ما يزيد عن خمسة آلاف برنامج اذاعي وتلفزيوني اعداداً وكتابة واخراجاً، كما تم طبع ثمان مجموعات شعرية باللغتين الفارسيةت والكوردية لهذا الشاعر الحداثوي.
تعد البساطة والتواضع من اهم سماته الشخصية، على الرغم من انه من المدراءت الناجحين و الموفقين في مجال عمله، حصل على المركز الأول لجائزة البودكاست الخاصة بالمهرجان العالمي لكتابة القصة على مستوى ايران، وافضل مدون مانشيت لوسائل الأعلام الأفتراضية لمهرجان فجر الدولي، فضلا عن جائزة افضل شاعر ومثقف على مستوى محافظةايلام وجائزة افضل كتاب العام،وحاز على جائزة افضل القاء للقصائد الشعرية من جمهورية ارمينيا،والعديد من الجوائز المحلية والإقليمية و الدولية.
رستم‌بور، هو احد الشعراء الذين يتميز بحمل افكاركوردية فيلية معاصرة، و يحاكي ربه ويعاتبه في الخلاء بأخلاص، كما يعترض على الحجر والرمال والفيضانات وافكاره مشحونة بالتصاوير الكوردية الخاصة بالوجود وفي جسد كلماته وتعبيراته، كما له مساراً مختلفاً في العروض والشكل والمحتوى التقليدي.
اللغة الشعرية لهذا الشاعر المخضرم،الى جانب جرأته تعبران عن الذوبان والعض والضحك الخادش له والذي تبلور في مجموعتي (لانويز) و (از زبان زخم).

#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
#دپارتمان_هونەر_ئەدەب
@zanist2021

‍ ✅ برگی از تاریخ

📌 به مغرب سینه‌مالان قرص خورشید...

باید صفحات تاریخ را ورق زد و خواند، آنگاه به قضاوت نشست. مصراعی که بر پیشانی این نوشته نقش بسته، مصرع آغازین شعری بلند از استاد حمیدی شیرازی است که در دوره دبیرستان و در کتاب‌های فارسی موجود است و بـرای دانش‌آموزان تدریس می‌شود. با خواندن این شعر حسی غیرقابل وصف درباره دلاوری‌ها و جانفشانی‌های جلال‌الدین محمد خوارزمشاه و دفاع او از میهن در برابر متجاوزان به خواننده دست می‌دهد که قابل بیان نیست. حسی سرشار از غرور و زیبایی و میهن‌پرستی نسبت به شاهزاده‌ای که در حقیقت خود ظالم است و در برابر ظالمی دیگر به مقاومت برخاسته است.  به نظر نگارنده این سطور، شعر دکتر حمیدی شیرازی در وصف جلال‌الدین محمد خوارزمشاه از نمونه‌های عالی شعر فارسی است. بی‌نظیر نیست، اما می‌توان ادعا کرد که کم‌نظیر است. وصف دلاوری‌های جلال‌الدین خوارزمشاه و شهامت و پایداری وی در برابر چنگیزخان مغول یک روی سکه است، اما روی دیگر این سکه، جنایت‌ها و شناعت‌های زیادی است که جلال‌الدین به ویژه در حق مردم کورد مرتکب شده است.
در سال ۶۲۶ هجری، جلال‌الدین خوارزمشاه بر خیلات تاخت و آنجا را محاصره کرد و سپس به موش و از آنجا تا کوه جودی پیش رفت و این مسیر را به طور کامل ویران کرد و جنایات زیادی مرتکب شد که سبب مهاجرت عده زیادی از اهالی آن مناطق گردید.
جلال‌الدین (بر خلاف نامش جلال + دین) پس از کشته شدن حاجب حسام‌الدین، حاکم خیلات، تمام مردم و سربازان آن ناحیه را قتل عام نمود و جنایت‌های او در حق زن و مرد آنجا قابل وصف نیست.
وی در سال ۶۲۸ در مقابل مغول‌ها توان مقاومت نداشت و جالب آنکه به کوردهایی پناه آورد که بارها آنها را قتل‌عام کرده و غارت نموده و جنایت‌ها و وحشیگری‌های زیادی در حق آنان از خود نشان داده بود.
((سرزمین کردستان هنوز از تعدیات جلال‌الدین نجات نیافته، گرفتار بلای مغول گردید و آن قسمت‌هایی هم که در محال دیار بکر و مسیر آن از چنگ جلال‌الدین جان سالم به در برده بود، گرفتار قتل و غارت مغول‌ها شد.)) ( منبع: تحقیقی تاریخی درباره کرد و کردستان، پرفسور زکی)
قسمت خواندنی‌تر این تراژدی آن است که جلال‌الدین پس از تار و مار شدن و از هم‌پاشیدگی نیروهایش، در پناه کوردان زندگی می‌کرد. به گفته نویسنده کتاب ذکرشده، در سال ۶۲۸ هجری، کوردی که ظلم و ستم زیادی از جلال‌الدین دیده و بـرادرش را در جنگ با وی از دست داده بود، بی ‌اطلاعِ پناه‌دهندگانش، او را کشت و بدین ترتیب شاهزادەی ظالم در شوال ۶۲۸ هجری از بین رفت.
جلال‌الدین، در حقیقت بلایی بزرگ بـرای قوم کورد بود و تاختن مغولان هم بر سرزمین کردستان، در حقیقت به سبب همین جلال‌الدین بود. نواحی دیار بکر، ارزن، میافارقین، سمرد، خیلات، ماردین و نصیبین به طور کلی ویران گردید و باقیمانده اهالی یا خود را به کوه‌ها کشاندند و یا به سرزمین‌های دیگر پناه بردند.
پرفسور زکی معتقد است که جلال‌الدین اگر بدین پایه ظلم و خونریزی نمی‌کرد، بدون شک می‌توانست خود را محبوب کوردان ساخته و در مقابل مغول‌ها، از نیروی آنان استفاده نماید، اما چنانکه دیدیم، با رفتار زشت و شناعت‌آمیز خود، علاوه بر آنکه جان خود را از دست داد، سرزمین کردستان را هم گرفتار موج نابودکننده مغول‌ها ساخت. (منبع: همان)
تاریخ گزیده می‌نویسد: جلال‌الدین خوارزمشاه در اواخر زندگی، شدیدا به شراب پناه برده و حتی در حین مرگ و کشته‌شدن هم مست بود. محمد منشی رباعی زیر را درباره وی سروده است:

شاها، ز می گران چه برخواهد خاست
وز مستی بی‌کران چه برخواهد خاست
شه مست و جهان خراب و دشمن پس و پیش
پیداست که زین میان چه برخواهد خاست

حجت رشیدی، عضو اصلی انستیتو زانست زاگروس

#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
#دپارتمان_تەحقیق_پێجووری
@zanist2021

‍ دودمانی مه‌ڵكشائی لە مێژوودا

حسێن مەڵکشائی- هەولێر
(دوست و محقق فعال و مدیر مرکز فرهنگی ملکشاهی در هولیر سال‌هاست تحقیقاتی ارزندە در باب این دودمان باستانی در چهار کشور انجام می‌دهد اهمیت این اثر دسترسی به منابع انبوه کوردی، ترکی، عربی و انگلیسی است که در ایران یافت نمی‌شود. نویسنده چکیده‌ای از این اثر را در اختیار انستیتو زانست زاگروس گذاشته‌است)
ئێڵی ملكیشی یا (چەمشگەزه‌ك) كه‌ به‌ (بڵباس)یش، ناسراون به‌ گه‌وره‌ترین ئێل له‌ ناو كوردان هه‌ژمار ده‌كرێت، له‌ زۆربه‌ی شار‌‌ و شارۆچكه‌كانی كوردستانی گه‌وره‌ بڵاو بوونه‌ته‌وه‌ و خاونی جوگرافیایی خۆیانن، ملكیشییه‌كان به‌ ڕه‌چه‌ڵه‌ك ده‌گه‌ڕینه‌وه‌ سه‌ر كوردانی هه‌زه‌بانی و له‌ وچه‌ی پاشا و میرانی هه‌زه‌بانین و به‌ كوردانی كورمانج ناسراون و بڵباسیشیان پێده‌گوترێت.
ئێڵی ملكیشی له‌ كوردستاندا خاونی ده‌وڵه‌ت و چه‌ندین میرنشین و حكومه‌تی خۆجه‌یی بووه‌، ده‌وڵەتی ملكیشی پایته‌خته‌كه‌ی قه‌ڵا و شاری(چەمشگەزه‌ك)  بووه‌، بۆیه‌ زۆر جار ناوی به‌ ده‌وڵتی چەمشگەزه‌ك دێت. له‌ سه‌رچاوه‌ مێژوویه‌كاندا ناوی ده‌وڵه‌تی ملكیشی به‌م جۆره‌ تۆمار كراوه‌ (ملكیشی، چمشگزك، كوردستان) به‌ڵام ناوه‌ دروسته‌كه‌ی ملكیشی یه‌ و به‌ كوردستان ناسراو بوو و چەمشگەزەك ناوی پایته‌خته‌كه‌یه‌تی.
ئه‌م شانشینه‌ ده‌كه‌وێته‌ باشووری ئه‌رزینجان و باكوری دیاربكر سنوری شانشینی ملكیشی سنوورێكی فراوان بووه‌ شاره‌كانی(ده‌رسیم، عەرەبگیر، خەربوت، موش، بینگول، به‌شێك له‌ ئه‌لازێر، به‌شێك له‌ دیاربكر، به‌شێك له‌ ئه‌رزنجان، به‌شێك له‌ ئه‌رزروم، به‌شێك له‌ سیواس ....هتد له‌ خۆی گرتبوو.
شانشینی ملكیشی شانشینێكی كۆنی كوردانی هه‌زه‌بانیه‌ كه‌ له‌ پێش زایین هه‌ر به‌شێك بووه‌ له‌ هه‌زه‌بان(هیزولان)  و له‌ سه‌رده‌می پاشا ملكیشو هه‌زه‌بانی ئه‌م شانشینه‌ 34 قه‌ڵا و 16 شار له‌ ژێر قه‌ڵمڕۆی بووه‌، كه‌ كوڕ و نه‌وه‌كانی ئه‌م ناوه‌یان به‌ بڵا بردووه‌.
پاشا ملكیشوو له‌ ده‌وروبه‌ری ساڵی 1045 زایینی فه‌رمانڕه‌وایی كردووه‌ و نه‌وه‌ی پاشا ابوالهیجاء موسك كوڕی پاشا چه‌كۆی هه‌زه‌بانیه‌ له‌ نه‌وه‌كانی پاشایانی زلهێزی وه‌ك (مه‌نوباز، ئه‌ڤدی سه‌ر، یاشووب)له‌ سه‌ركرده‌ باڵاكانیان له‌ سه‌رده‌می ئه‌یووبی و دوای ئه‌یووبی پاشا به‌هادین خه‌لیل و میر وه‌هسوزان و میر عزه‌دین و میر فه‌خره‌دین و میر ئه‌سعه‌د و پاشا خالد و پاشا كه‌یقوباد و پاشا تاج الدین یه‌ڵمان و پاشا شێخ حه‌سه‌ن و پاشا حاج ڕۆسته‌م و پاشا پیر حوسێن دووه‌م هتد كه‌ هه‌مویان نه‌وه‌ی پاشا ملكیشووی هه‌زه‌بانیین و ڕۆڵێكی باڵایان هه‌بووه‌ له‌ ده‌وڵه‌تی ئه‌یووبی وه‌ك سوپاسالاری ئه‌یووبی و فه‌رمانڕه‌وایانی شام و قاهیره‌ و حه‌له‌ب هتد. هۆز و تیره‌كانی ملكیشی له‌ هه‌ر چوار به‌شی كوردستان بڵاو بوونه‌ته‌وه‌ و له‌ هه‌ر شار و شارۆچكه‌یه‌ك ناوی تیره‌كان جیاوازن له‌گه‌ڵ تیره‌كانی به‌شه‌كانی دیكه بۆ نموونه‌ له‌ باكوری كوردستان مه‌ڵكشائی له‌ ده‌یان هۆز و تیره‌ پێكهاتووه‌ له‌وانه‌ش (ملان، مۆده‌كی، شێخ حه‌سه‌نان، ده‌یسملو، شادی، زاخوری، ئیزلان، كاوی، قه‌ره‌چور، ئۆمه‌ران، به‌رێزانلی، ئاتمه‌، هارون، به‌كران، بالان، به‌سنی، كۆچگیری، تۆژیك، ئه‌رسه‌لان، جانبه‌گان، ته‌هسوان، ئه‌لیكان، به‌ختیاران، ده‌روێش جه‌مالان، شكاكان، كۆچان، حه‌یده‌ران، گه‌چان، بادلان، شێخ بازان، پیلڤانكان، كه‌چه‌لان، سوركیچان، هتد. هه‌روه‌ها له‌ رۆژئاوای كوردستان له‌م هۆزانه‌ پێك دێت (كیتكان، ملان، شكاك، هسنی‌ هتد. له‌ رۆژهه‌ڵات و باشوری كوردستان له‌چه‌ندین هۆز پێكهاتووه‌ (ملان، زاخوری، شكاك، دۆنار، كەڵوەن، رەسوڵوەن، خەلیلوەن، دوسگه‌(سرایلوەن)، خەرزینوەن، كوناریوەن، گرەونی، نەقی، خوداداگ، گوڵان، شەكەربه‌گ، حسێن به‌گ، باوه‌ی پیر مامەێ، ڕووسگه‌، قەیتولی، عه‌لی نه‌زه‌ر، كازم به‌گ، كینیاینه‌(خۆشناو)، خەمیس، شیەره‌مێر، گوڵ گوڵ، كەلگه‌، كەوگر، سیه‌گه‌، جومعه‌، مەلگه‌، باوڵگ، خێرەشه‌، كەوكی، دوقورسه‌، مێهر(قیتول و خەڵەف). هه‌روه‌ها له‌چه‌ندین سه‌رچاوه‌ی باوڕپێكراو هۆزی خزڵ له‌ هۆزه‌كانی مه‌ڵكشایئیه‌. ئه‌م هۆزانه‌ له‌ شاری ئیلام دابه‌ش ده‌بن به‌ سه‌ر دوو به‌ش گەچی(گه‌چان) و چەمەزی (چەمشگەزه‌ك).
ئێڵی مه‌ڵكشائی له‌ پاریزگائی ئیلام هه‌میشه‌ توانیویه‌تی سه‌ربه‌خۆیی خۆی بپارێزێت به‌رامبه‌ر به‌ ده‌سه‌ڵاتی مه‌ركه‌زی، له‌ سه‌رده‌می قاجاره‌كان ڕۆڵێكی باڵایان هه‌بووه‌ له‌ پارێزگاری له‌ ناوچه‌كه‌ و به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی عوسمانییه‌كان كه‌ هه‌میشه‌ ده‌ست دریژیان ده‌كرده‌ سه‌ر سنوره‌كانی ئێران به‌ تایبه‌تی ئه‌و ناوچانه‌ی نزیك بوون له‌ مه‌له‌كشایی...
#ارکستر سمفونیک:سگرمه #کلیپ: ژوان_ڕەحیمی
#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
#دپارتمان_تەحقیق_پێپرسی
@zanist2021

‍ ‍ ‍.
هەمیشان چاوەڕێ ئەو گەلە مەلەوەرکانم کە ڕێ پەێدا کردن نیشانم دەن.

            «پرچ خوه‌ر»

شێعر: عەلی حسێن فەیلی
وتن: دیاکو ئیلامی(عەباس هووشمەند)

دۆەتێ دێرم
گشت گوڵ سوو
بوودە سروە
شەن خەوێلم کەێ
وە نیمەڕوو،
پرچ خوەر
لە ڕاخووز دڵم شانە کەێ
ئێوارە لێڵ،
ئەێوانی‌چڕ، تەنیا مەلێکە
لە بان پەل دارێ
باس و خواس کەێ.
خوەر، ئاوابوو
جوور بزەخەنەێ ئاناهیتا
شەکەتیم تاڕنێ
کە شەوەو بی
ئاگر مەتەلێکە
تا خەفتنم لاوە لاوە بکەێ...

مەلەوەر: پرندە،
گوڵ سوو: صبح صادق،
ڕاخووز: ریگ صیقل خورده رودخانه،
لێڵ: مە‌آلود، مکدر،
باس و خواس: احوال پرسی، بحث و گفتگو در این‌جا، جویای احوال،
بزەخەنە: لبخند،
ئاوابوو: غروب کرد،
ئاناهیتا: معبد مشهور میترائیسم در کنگاور کرماشان،

#نووسه‌ر_ئەنستیتو_زانست

# عەلی پیرئەنداخ کە ناو نازاری «عەلی حسێن فەیلی» یە. ساڵ ۱۳۴۲ دە بەغدا وە دی هات. دۆماێ قەڵامار کوردەیل فەیلی وە دەس سەدام، ئاوارەێ ئێران بۆ، ئمجا دە ناونی ساڵ ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۴ سەرنووسەری گوڤارەێ ئاوێنە دە تێران وه مل گرت کە فرەترین تەسیر دە بان ئیلام، کرماشان و لورستان داشت.
دۆاێ ڕمیان سەدام، سایت شەفەق و گوڤارەێ گوڵ سوو  وە کوردی فەیلی دە بەغدا وە ڕێخست کە کاراترین کار دە تاریخ کوردی پاڵەوانی یا خوارینە. وە شێوەێ کە ڕووژانە سەد پەڕە نەسر کوردی خوارگ بڵاو دکەێ.
نەسر عەلی حسێن فەیلی فرە شاعرانە و ژوورناڵە، کومەڵە شێعر نوو دێرێ کە چاپ نەکریا وەلێ دە چێهرەیل نووخواز دە دەهەێ هەفتاێ تاریخ ئەدبیات کوردی وە حساو دێاێ.

#علی پیرانداخ، متخلص به علی حسین فیلی در سال ۱۳۴۲ در بغداد متولد شد. پس از نسل کشی کردها توسط صدام در ایران آواره شد. بین سال‌های ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۴ سردبیری مجله آوینه در تهران برعهده گرفت که موثرترین نشریه در زمان خود برای ایلام، کرماشان و لرستان بود.
پس از سقوط صدام، سایت شفق و مجله
«گوڵ سوو»(سپیدە دم) را بە کوردی فیلی راە اندازی کرد کە موثرترین اقدام در طول تاریخ کوردی پهلوانی یا کوردی جنوبی محسوب می‌شود. به نحوی که روزانه صدها صفحه به کوردی جنوبی تولید می‌کند.
نثر علی حسین فیلی بسیار شاعرانه و ژورنالیست است و مجموعه شعری نوگرایانه‌اش به زیور طبع آراسته‌نشد، اما با این وجود از چهره‌های نوگرا در دهه هفتاد محسوب می‌شود.

#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
#دپارتمان_هونەر_ئەدەب

#سەرچاوە/ منبع: مجلە ویرا، شمارە ۱و۲ سال ۱۳۸۱، دانشگاە ایلام، اولین مجلە کوردی در جنوب بە سردبیری کامران رحیمی.

#درج و بازنشر مطالب تولیدی انستیتو زانست زاگروس با مجوز و شناسه ملی با ذکر منبع و لینک بلامانع است.
#دپارتمان_هونەر_ئەدەب زانست، ها خزمەت ئەدب ئمڕووئی و نووخوازانە.
@zanist2021

.
دو کتاو دیاری وە ئەنستیتو زانست زاگروس پێشکەش کریا

کتاو «جمهووری جەهانی ئەدەبیات» ئەسەر پاسکاڵ کازانوڤا چاپ ۱۳۹۲ لە لاێن خاتوو فەرح بەساتی شاعر، پێجوور ئەدەب لەکی و ئەندام کارا وە کتاوخانە زانست پێشکەش کریا.
ئی کتاوە دو بەش و یانزدە فەسڵ و پانسەد و سی لاپەڕەس کە باسەیل تازەێ  جوور: جەهانی و چەن زوانی، سل‌داێن لاتین، زوان، ملەت، سیاسەت، رومان دۆماێ ئستعمار، ملەت خوازی پاریس و ئیرلەند دە ئەدەبیات دکەێ.

«وەرزی تەم» ناو کتاو ترە کە کاک مەنسوور جەهانی ڕووژنامە‌وان و بەرپرس پەیامنێر  پێشکەش ئارشیو زانست کردگە. ئی کتاوە سێ بەش و دوسه‌د و سی لاپەڕەس کە ماموستا عەباس غەزاڵی باس بەشەیل شاریاگ تاریخ کورد دە ساڵ ۱۹۴۵ تا ۱۹۴۹ زاینی کردگه.

#پاسکاڵ_کازانوڤا
#عەباس_غەزاڵی
#فەرح_بەساتی
#مەنسوور_جەهانی
#پیامنیر_پەیامنێر
#خانقین_خانەقین
#بغداد_بەغدا
#پەهڵەئی_فەیلی


#ئەنستیتو_زانست_زاگروس
#دپارتمان_تەحقیق_پێجووری

@zanist2021