To‘g‘ri yozamiz — mutaxassis blogi (lotin)

Tejamkorlik va e’tiborsizlik

Hilton Garden Inn degan anchagina yirik mehmonxonalar tarmog‘i haqida ko‘pchilik eshitgan, dunyoning 62 ta mamlakatida mingdan ortiq mehmonxonasi bor.

Mehmonxona darajasi bo‘yicha o‘rta va yuqori segment uchun. Rasmda ko‘rib turganingiz — Termizdagi Hilton Garden Inn mehmonxonasi.

Bu yerda e’tiborni matnga emas, rasmga qaratamiz. Odatdagidek, bu yerda ham "hammasini o‘zimiz eplaymiz, oson-ku" qabilida ish ko‘rilgan — pul tejab qolingan. Ya’ni e’londagi rasmda Canva'ning himoya belgisi (watermark) turibdi. Bu degani, “dizayner” platformaning bepul versiyasidan foydalangan va hatto himoya belgisiga ahamiyat bermagan.

Bu xuddi “Lorem ipsum...” yozuvi bilan e’lon osishga o‘xshaydi. Premium toifasidagi mehmonxona tarmog‘i uchun bu anchagina xunuk holat.

*Rasm obunachilarimizdan
@xatoliklar
@xatoliklar_lotin

«Unday emas, bunday bo‘ladi. Sizlar adashyapsizlar!»

Ijtimoiy psixologiyada Danning-Kryuger effekti degan tushuncha bor. Bu nima degani?

— Biror sohada yetarlicha malakaga ega bo‘lmagan odamda o‘ziga bo‘lgan ishonch juda yuqori bo‘lishini kuzatganmisiz? Bunaqa odam o‘zini professional, tajribali mutaxassis deb hisoblaydi. Qobiliyatlarini yuksak baholagani bois qilayotgan xatolarini ko‘ra olmaydi, boshqalarning gaplarini inkor qiladi.

— O‘z ishining haqiqiy ustasi bo‘la turib, qobiliyatlarini yetarlicha baholamaydigan, ishonchsizlikdan aziyat chekadigan odamlarni ham uchratgan bo‘lsangiz kerak.

Mana shu hodisa Danning-Kryuger effekti deyiladi. Soddaroq tushuntirsak, bilimi oz bo‘lgan odam o‘ziga katta baho beradi, bilimi yuz chandon ko‘p odam esa o‘zini yerga uradi.

Qiziq jihati, bilimsizning o‘ziga bo‘lgan ishonchi manmanlikdan emas, ko‘proq bilimsizligini bilmasligi tufayli bo‘ladi. Bilimli odamning o‘zini yerga urishi esa kamtarlikdan emas, shunchaki o‘ziga to‘g‘ri baho bera olmasligidan bo‘ladi.

Danning-Kryuger effekti degan tushuncha yaqindagina — 1999 yilda ilgari surilgan bo‘lsa-da, bu haqda odamlar ming yillar avval ham fikr yuritgan. Keling, Suqrotning bir gapini eslaymiz:
— Men hech narsani bilmasligimni bilaman, ammo boshqalar shuni ham bilmaydi!

Bu yerda "hech narsani bilmaslik" deb majoziy ma’noda aytilgan. Ushbu iqtibosdan bir nechta xulosalar olish mumkin:
— bilimsizlik o‘z-o‘zidan ayb emas, chunki inson bilib tug‘ilmaydi, hayoti davomida bilib boradi;
— bilimsizligini bilmaslik va tan olmaslik — ayb;
— bilmasligini bilish odamni boshqalardan ustun qiladi.
_____

Nima qilish kerak?

Birinchi toifadagi odamda o‘ziga bo‘lgan ishonch shu qadar yuqoriki, hatto xatolarini ham yutuqdek qabul qiladi.

Agar siz shunday odamga yo‘liqsangiz, u bilan ortiqcha bahslashmang, foydasi yo‘q. Yagona yechim — u qaysi sohada o‘zini mutaxassis deb bilsa, uni o‘sha sohaning haqiqiy mutaxassislari davrasiga tushirib qo‘yish. Haqiqiy mutaxassislar qanday bo‘lishi kerakligini u o‘z ko‘zlari bilan ko‘rsagina uning shira bosgan ko‘zlari ochiladi, oyog‘i qaytib yerga tegadi, o‘ziga bo‘lgan ortiqcha ishonchi me’yorga keladi.

Agar ikkinchi toifadagi insonga yo‘liqsangiz, shunchaki unga:
— u bilgan narsalarni hamma ham bilavermasligini,
— u qilgan ishni hamma ham qila olmasligini,
— u oson deb o‘ylagan narsalar oddiy odamlar uchun oson emasligini tushuntirish kerak.

@xatoliklar
@xatoliklar_lotin

Ayyo o‘zi kim/nima?

Ayollar uchun alohida fitnes klublari bo‘lishi quvonarli hol, lekin ayyo (ayyo) kim?

Siz bu rasmga hayron bo‘lmang, chunki google orqali "ayyolar" deb so‘rov bersam, 24 400 ta natija chiqdi. Ta’lim tizimidami muammo yoki odamlarning befarqligida (befarq odamlarda)?

*Rasm obunachilarimizdan
@xatoliklar
@xatoliklar_lotin

Prioritet — “ustuvor”mi?

Hozirgi kunda ommaviy axborot vositalari orqali ustuvor so‘zi hamma yerda prioritet, ya’ni afzal, birinchi darajali degan ma’noda ishlatib kelinyapti. Bu tilimizga qaysidir ma’noda o‘rnashib ulgurdi ham.

Bu so‘zda bir qarashda hech qanday xatolik yo‘qdek, chunki ustuvor o‘zbek tilidagi usti so‘zidan yasalgandek ko‘rinadi. Ammo bu fors-tojik tilidan olingan so‘z mustahkam, mahkam, qattiq degan ma’nolarni bildiradi, o‘zagi esa ustun, ya’ni tayanch.

Ustun biror narsaning ostida bo‘ladi, prioritet esa afzallikni, yuqorilikni ifodalaydi.

Ustuvor xalqaro tildagi fundamental degan so‘zga mos keladi. Shunday ekan, prioritet so‘zini o‘zbekchada ustuvor (tayanchli) deyish qanchalik to‘g‘ri? Qolaversa, o‘zbek tilining izohli lug‘atida ustuvor so‘zi mustahkam, mahkam, buzilmas deb ta’riflangan.

Prioritet so‘zi turli tillarda:
• uyg‘urchada — ھەممىدىن مۇھىم (hammadan muhim),
• qirg‘izchada — артыкчылыктуу (ortiqchilik),
• ozarbayjonchada — prioritet (prioritet) yoki üstünlük (ustunlik),
• qozoqchada — басымдык (boshimlik),
• tatarchada — өstenlek (ustunlik),
• turkchada — bir öncelik (birinchilik).

Biz buni qaysi so‘z bilan ifodalasak bo‘ladi?
Biz o‘zbek tilida prioritet so‘zini ustunli, ustunlik, afzaliyatli, afzaliyatlik deb aytishimiz yoki, yaxshisi, xalqaro tildagi prioritet so‘zining o‘zini qoldirishimiz mumkin.

Bu mulohazalar bo‘yicha siz qanday fikr va takliflar berasiz?

@xatoliklar
@xatoliklar_lotin

Tarjimonlarga tavsiya

Tarjimon lugʻatdan soʻzlarning toʻgʻridan toʻgʻri tarjimasini topib qoʻyishi kamlik qiladi. Bunda kontekst, matn uslubi va ohangi ham hisobga olinishi kerak.

Rasmda taniqli avtomobil brendi “погрузитесь” soʻzini “gʻarq boʻling” deb oʻgirgan — soʻzni shunchaki tarjima qilib qoʻygani yetmaganday, uni ham xato bilan yozgan. Yaxshiyamki “choʻkib keting” yoki “koʻmilib qoling” demabdi.

Xullas, juda sodda qilib aytadigan boʻlsak, soʻzni emas, gapni, umumiy maʼnoni tarjima qiling.

🇷🇺 Погрузитесь в безупречный комфорт
🇺🇿 Benuqson qulaylikka gʻarq boʻling ❌

Mening takliflarim:
— Mukammal qulaylikdan bahramand boʻling ✅
— Aʼlo darajadagi qulaylik muhitiga shoʻngʻing ✅

Siz gapni qanday tarjima qilgan boʻlardingiz?

*Rasm obunachilarimizdan
@xatoliklar
@xatoliklar_lotin

Muallifdan

Kecha o‘zbek tili kuni edi, ammo kanalga hech narsa joylamadim. Vaqtim yoki kontent yo‘qligi uchun emas, shunchaki boshqalarni tomosha qilgim keldi.

Davlat idoralaridan tortib ko‘cha b/vlogerlarigacha — hamma o‘zbek tili haqida qayg‘urishini bildirdi. Ammo deyarli hech biri amalda buni ko‘rsatib berolmadi. Tabiiyki, bugun til masalasi esdan chiqarildi.

Til haqida faqat bir kun gapirilmaydi. Shuning uchun men shunchaki sukut saqladim.

@xatoliklar
@xatoliklar_lotin

Imloviy xatolar bilan yozish katta brendlarga yarashmaydi. Bizga o‘xshagan mutaxassislar bilan hamkorlik qilsa, ishi o‘ngidan kelarmidi...

Suniy ❌
Sun’iy ✅

Chidamliylik ❌
Chidamlilik ✅

Bardoshliylik ❌
Bardoshlilik ✅

Yana qanday xato-kamchiliklar bor matnda, toping-chi.

*Rasm obunachilarimizdan
@xatoliklar
@xatoliklar_lotin

Ko‘chmas mulk bilan shug‘ullanadiyu, lekin kopirayterga ajratishga puli yo‘q. To‘g‘rirog‘i, haligacha kopirayter xizmatidan foydalanish kerakligini tushunib yetmagan. Hechqisi yo‘q, biz tushunishga yordam beramiz.

*Rasm obunachilarimizdan
@xatoliklar
@xatoliklar_lotin

Kun.uz'da avval tarjimalar yaxshi bo‘lardi, hozir o‘girilgan xabar yo maqolalarni o‘qib bo‘lmaydi

Yuqoridagi matnni Kun.uz'dagilar tarjima qilmagan bo‘lsa-da, chiqayotgan materiallarga ular javobgar.

Bu matn aniq avval rus tilida yozilgan va Google'da tarjima qilingan. Chunki yirik kompaniya egalari o‘zbek tiliga tupurib qo‘yishgan. Ularda ish boshqaruvchilar, menejerlar, kopirayterlar — rus millatiga mansub mutaxassislar yoki rusiyzabon chalasavod o‘zbeklar, aksar hollarda shunday.

Rus tilida ma’nosi tushunarli bo‘lgan gaplarda ba’zi so‘zlar tushirib qoldiriladi. Bu rus tiliga xos, o‘zbek tiliga emas. Masalan, sobiq AKFA, hozirgi Markaziy Osiyo Universitetida tibbiyot fanidan dars beruvchi bir ustozni tanishtiruvchi reklama bannerida shunday gap bor: «U hayotlarni asrab qoladi (yoki qutqaradi edi)». O‘zbek hech qachon bunday demaydi. Bu gap ham ruscha: «Он/Она спасает жизни» shaklida tug‘ilgan va oxirida «людей» so‘zini o‘zida yashirgan. Bu esa tarjimada o‘z aksini topmagan, chunki Google'da aql bor, lekin tafakkur yo‘q.

Tepadagi holatda ham aynan shunday. «...покоряет (сердца) владельцев», degan mazmundagi gapni bizning tilni burib, nada ruschani, nada o‘zbekchani qoyillatib gapira oladigan yoshlarimiz «egalarini zabt etadi» deya imkon qadar savodsizlarcha tarjima qilgan. Sof o‘zbekchada esa «qalblarni zabt etadi», deb tarjima qilinishi kerak.

Bunday kichik ko‘rinadigan, ammo ong ostida muhrlanib qoladigan xato iboralar urfga kirmasligi uchun  biznes egalari, tadbirkorlar va marketing agentliklari matnlarni kopirayterlarga avvalo o‘zbek tilida yozdirib, so‘ngra istalgan tilga tarjima qilishlari kerak bo‘ladi.

Tilimiz haqida qayg‘urmasak, bizlarni «zabt etish» ancha oson kechadi...

P. S. Hozir matnni to‘g‘rilab qo‘yishdi.

@xatoliklar
@xatoliklar_lotin

Kopirayting kursiga qabul yopilyapti. Ertaga o‘quvchilarga birinchi dars taqdim etiladi. Bu safar to‘lov borasida ancha yengilliklar berildi. Ko‘pchilik foydalanib qoldi.

Qolganlarni 2-3 oydan so‘ng, keyingi qabulda kutib qolamiz.

@Copywriting_Support

O‘zbekiston ekologik partiyasi — bu nom to‘g‘rimi?

Xato bo‘lsa, to‘g‘rilanglar, lekin partiya nomidagi "ekologik" sifati partiyaning turini bildiryapti. Xuddi demokratik partiya, konservativ partiya, siyosiy partiya degandek.

Ammo, menimcha, so‘z o‘laroq partiyaning yo‘nalishini, qaysi muammolarga e’tibor qaratishini bildirayotgani yo‘q.

Soddaroq aytsak, "ekologik" — sifat:
— qanday partiya?
— ekologik partiya.

Aslida, ekologik muammo/masala, ekologik nazorat, ekologik xavfsizlik, ekologik dunyoqarash bo‘lishi mumkin, ammo ekologik partiya emas.

Bu rus tilidan kalka usulida tarjima qilishning natijasi bo‘lsa kerak: ekologicheskaya partiya

Qanday bo‘lishi kerak?
Ekologiya partiyasi
Ekologiya masalalari partiyasi
Ekologik masalalar partiyasi

@xatoliklar
@xatoliklar_lotin

Ekologiya partiyasidan durdona asar.

Oq bu qora bo‘lib, qora oq bo‘lib chiqsa-chi? 😅

*Rasm obunachilarimizdan
@xatoliklar
@xatoliklar_lotin

Qabulni yopyapmiz

Eslatma: 2 kunda kursga qabul to‘liq yopiladi va darslar boshlanadi. Ulgurmay qolganlar darslardan qolib ketadi.

Ulgurish uchun: @Copywriting_Support

Prafisanalni vidio mantaj kimga kerak? Intret marketing-chi?

*Rasm obunachilarimizdan
@xatoliklar
@xatoliklar_lotin