पण इंग्रजांनी राज्य केलं आणि आपल्याला हाताने जेवायची लाज वाटू लागली, आपल्या तोंडी चमचा येण्यात इंग्रजांचा हात आहे, ते असो! तो ताटात ठीक आहे, वाटीत ठीक आहे; पण समाजात नको. एक काळ होता, जेव्हा कार्यकर्त्याला किंमत होती, प्रतिष्ठा होती. चळवळीतले कार्यकर्ते. संघटनेतले कार्यकर्ते.. पूर्ण वेळ कार्यकर्ते. आणि कार्यकर्ता म्हणजे प्रामाणिक, तत्त्वनिष्ठ, कष्टाळू ही प्रतिमा होती. कारण पक्ष, संघटना आणि चळवळी यांना एक विचासरणी होती. हळूहळू पक्षांनी स्वतःची विचारसरणी सोडून दिली. माफ करा! हळूहळू नाही झटक्यात! कॉग्रेसने ते सगळ्यांत आधी केलं खूप पैसा आणि ताकद असली की ते होतंच. मग बाकी पक्षांनी अनुकरण केलं, निवडणुकीत गुन्हेगारी कशी शिरली ? आधी उमेदवार प्रचाराला, धमक्या देऊन मत द्यायला लावण्यासाठी गुंडांचा वापर करू लागले. गुंडाच्या जिवावर निवडणूक जिंकू लागले, कार्यकर्त्यांच्या गराड्यात वावरणारे नेते गुंडांच्या टोळ्या घेऊन फिरू लागले मग गुंडांच्या लक्षात आलं, की आपण नेत्यांना का निवडून द्यायचं? त्यापेक्षा आपण स्वतःच निवडणूक लढवू आणि मग गुंडानी पांढरे कपडे घालायला सुरुवात केली निवडणूक लढवली... जिंकली. जनतेनेही गुंडांना मोकळ्या मनाने निवडून दिलं हे नैतिक अधःपतन कुठल्या थराला गेलं? गुंड थेट तुरुंगातून निवडून येऊ लागले एक-दोन नाही, असंख्य गुंड तुरुंगातून निवडून आले.. येतात. आता कुठल्याही पक्षाला गुंडांशिवाय पर्याय नाही, अशी परिस्थिती आलीय. परंतु गुंड खूप लवकर पांढरपेशी होतात. आपल्यावरच्या केसेस मिटवतात. उजळ माथ्याने जगू लागतातः सुधारत नाही तो चमचा! जो धड गुंड नसतो, धड सज्जन नसतो, तो केवळ आपल्या नेत्याचे, गुणगान गात राहतो. त्यासाठी सोशल मीडियावर अतिशय घाणेरड्या भाषेत बोलत राहतो. वेळप्रसंगी बलात्काराचं आणि बेरोजगारीचं समर्थन करू लागतो. आपल्या नेत्याच्या भ्रष्टाचारावर पांघरूण घालू लागतो एखादा प्रेमळ बाप सुद्धा आपल्या मुलाचे एवढे अपराध पोटात घालत नाही, जेवढे चमचे आपल्या नेत्याचे अपराध पोटात घालतात. मुलगा दारुडा असेल तर (३८। सेल्फी)
बाप कानाखाली मारेल, शिव्या देईल. किमान माघारी तरी त्याची चूक कबूल करेल. पण एखाद्या नेत्याचा किंवा राजकीय पक्षाचा चमचा माघारी देखील आपल्या नेत्याची चूक कबूल करत नाहीं. म्हशीच्या शेपटासारखी अवस्था असते या चमचे लोकांची. शेणामुताने माखले तरी लाज झाकायची कामगिरी करत राहायचं. पुन्हा माश्या हाकलायला शेपटानेच हलत राहायचं. दिवसरात्र. थांबायचं नाव नाही. पण शेपटाने क्षणभर माश्या हाकलता येतील. स्वच्छता कशी होणार ? कार्यकर्ते जाऊन चमचे आले आणिराजकारण पूर्ण बदलून गेलं. पूर्वी नेते कार्यकर्त्यावर अवलंबून होते, त्यांना सांभाळून होते, त्यांच्या शब्दाला मान देत होते. कार्यकर्ते नेत्यांना काम सांगू शकत होते. प्रश्न विचारू शकत होते. कार्यकर्ते काय म्हणतील, हा विचार करत होते. कारण, कार्यकर्ते नेत्यासाठी नाही, विचारांसाठी लढणारे होते. पण तो विचार संपला, युती आणि आघाडीच्या राजकारणात नाही, पक्षांतरात संपला. लोकशाहीत वेगळे पक्ष एकत्र येतात आणि सरकार स्थापन करतात. पण थेट पक्ष बदलायची प्रथा सुरू झाली आणि घोळ झाला. पक्ष सोडण्याला आणि फोडण्याला प्रतिष्ठा आली. पक्ष फोडण्यात वाकबगार लोकाना चाणक्य' म्हणू लागले आजकाल
गल्लीतल्या नेत्यालासुद्धा चाणक्य म्हणायची प्रथा सुरू झाली. खऱ्या चाणक्याला कधी नव्हे एवढा पश्चात्ताप होत असणार!
आजकालच्या राजकारणातल्या लोकांना केवळ चाणक्य न म्हणता "चमचांचे चाणक्य' म्हणायला पाहिजे. चमचा होण्यात आनंद मानणाऱ्यांना मी नेहमी सांगत असतो, 'चमचा हरला तरी कुणाला दु:ख होत नाही, ही गोष्ट लक्षात घेतली पाहिजे घरातले ग्लास, कप तरी लोक मोजतात. पण चमचे कुणी मोजत नाहीत.लग्नात वाटी किंवा तांब्या भेट दिला तरी त्यावर नांव टाकायचे लोक! पण चमच्यावर कधी कुणी नांव टाकत नाही. चमच्यावर आपलं नांव असावं असं कुणाला वाटत नाही हॉटेलमध्ये किंवा पंगतीत जेवतांना सगळ्यांत जास्त आवाज करतात ते चमचे, डोकं उठवतात लोकांचं! पण एक गोष्ट लक्षात ठेवली पाहिजे, हॉटेलमध्ये एका ताटाची किंमत असते. एक श्रीखंड किंवा रस्साभर वाटीचेही दर ठरलेले असतात.पण" चमच्याचा दर नसतो.. किंमत नसते... रेट नसतो. चमच्यांचे प्रकार वेगवेगळे असले तरी त्याला मिळणारी वागणूक सारखीच असते. काटेरी चमचा असला म्हणून त्याला विशेष वागणूक असते असं नाहीं. राजकीय पक्षाचेही असेच! काटेरी चमचे असतात कांहीं पदार्थांत ते वापरावे लागतात. फारच घाई असेल तर प्लास्टिकचे चमचेसुद्धा
(सेल्फी । ३९)
वापरले जातात सोशल मीडियावर फुटकळ पैशात राजकारण्यांची आरती ओवाळणारे असे प्लास्टिकचेच चमचे असतात खरंतर चमच्याला वाटत असतं आपण खातोय पण खाणारी तोंडं वेगळी असतात चमचे फक्त खरकटे होत असतात पण ही गोष्ट चमच्याला शेवटपर्यत कळत नाही. तो दर वेळी वाटीत असाकाही शिरतो, की जणू त्याच्यासाठीच आमरस बनलेला आहे.