❝.ئەې مًرٌوَفـ,ـ خۆ بنېـ‘ـُیاسـ,ـە¸❝

https://t.me/CashTycoon_bot/cashtycoon?startapp=r_1897983317
💸 25k $CASH as a first-time gift
💸💸 100k $CASH if you have Telegram Premium

✬💡✬‏
دوودليا ته نيشانا لاوازيا كه سينيا ته يه
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
ئیهمال ژی بکە دێ هەر گرنگی ب تە دەت، بەحسا دەیکێ دکەم قوربان...
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
سەختە بەڵام لەوە ڕاهاتم کە
کەس نەیەوێم و تەنها بم
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
تنێ بگرنژە و بێژە "ئەزێ باشم" چونڪې، د راستې دا ڪەس گرنگېێ ب تە نادەت
🥺🤍🧸

کورتیا ڤی بەشی:

• ئیبن تەیمیە: هزر گرنگە، لێ دڤێت ل دویڤ قورئانێ بیت
• ئیبن سینا: هزر دو جۆرە - کریار و تیۆری
• فارابی: هزر رۆناهیا گیانی یە
• غەزالی: هزر دیاریا خودێ یە، لێ دڤێت کۆنترۆل بیت
• ئیبن روشد: هزر و ئایین هەردو راستن
• کیندی: هزر رێکا سەرەکی یا زانینێ یە
• ئیبن توفەیل: هزر هێزا سروشتی یە
• ئیخوان ئەل-سەفا: هزر رۆناهیا خودێ یە
• جاحز: هزر مرۆڤی ژ گیانەوەران جودا دکەت
• ئیبن خەلدوون: هزر ب پەروەردێ گەشە دکەت

‎بیرمەندێن وەک ئیبن توفەیل، کیندی، ئیخوان ئەل-سەفا، جاحز، ئیبن خەلدوون، و یێن دی هەمیان گرنگی دا هزرێ و دیتن ئەو وەک ئامرازەکێ گرنگ بۆ تێگەهشتنا هەبوونێ و گەهشتنا راستیێ.

‎سەرەرای جوداهیێن د دیتنێن وان دا، هەمیان باوەر کر کو هزر تایبەتمەندیەکا بنگەهین یا مرۆڤی یە و رۆلەکێ گرنگ د ژیانا مرۆڤی دا دلیزیت.

مفایێن ڤی بەشی:

1. دیتنا گشتی یا هزرێ: پرانیا وان هزرێ وەک دیاریەکا خودایی دبینن، هزر وەک تایبەتمەندیەکا سەرەکی یا مرۆڤی هاتیە دیتن، هزر ژ مرۆڤی جودا ناکەڤیت و بەشەکە ژ سروشتا وی
2. پەیوەندیا هزر و ئایینی:،«ئیبن تەیمیە: هزر و ئایین ناکەڤنە د دژایەتیێ دا، ئیبن روشد: هزر و وەحی دو رێکێن گەهشتنا راستیێ نە، غەزالی: هزر ئامرازێ نیاسینا خودێ یە، لێ دڤێت د بن کۆنترۆلا ئایینی دا بیت
3. ئەرکێن هزرێ:فامکرنا راستیێ و جوداکرنا راست ژ شاش، گەهشتن ب زانینێ، پێشخستنا ژیانا مرۆڤایەتیێ، تێگەهشتنا سروشت و گەردوونی
4. گرنگترین تایبەتمەندیێن هزرێ ل دەف وان:
- هێزەکا گیانی یە (ئیبن سینا)
- رۆناهیەکە د گیانێ مرۆڤی دا (فارابی)
- شیانەکا سروشتی یە (ئیبن توفەیل)
- ب رێیا پەروەردە و ژینگەهێ گەشە دکەت (ئیبن خەلدوون)

5. ئارمانجێن هزرێ:گەهشتن ب راستیێ، باشکرنا ژیانا مرۆڤی، تێگەهشتنا هەبوونێ، پێشخستنا زانستی و شارستانیەتێ


ئەی ژیرکارێ هێژا ب هزرا تە تە زێدەتر دگەل کیژان بوچوونێی؟

٧٢-٧٥)، ئیبن توفەیل دبێژیت کو هزر رێکەکا سەرەکی یە بۆ نیاسینا خودێ و تێگەهشتنا هەبوونێ.
٤. ئەو دبێژیت کو هزر و وەحی (ئایین) هەردو دگەهنە ئێک راستیێ، لێ ب رێکێن جودا. ئەڤە د بەشێ داویێ یێ پەرتووکێ دا (ل. ٨٥) هاتیە دیارکرن.
٥. د پەرتووکا "رسالة في النفس" (ل. ٢٣) دا، ئیبن توفەیل دبێژیت کو هزر شیانەکا تایبەت یا گیانی یە کو مرۆڤ پێ دشێت ژ گیانەوەران بلندتر ببیت.

ئیخوان ئەل-سەفا د پەرتووکا "رسائل إخوان الصفا" (بەرگێ ٣، ل. ٤٢١) دا دبێژن کو هزر رۆناهیەکە ژ رۆناهیا خودێ و رێکەکە بۆ تێگەهشتنا سروشتێ و گەردوونی. ئەو هزرێ وەک ئامرازەکێ گرنگ دبینن بۆ گەهشتنا مرۆڤی بۆ راستیا هەبوونێ.

جاحز:
جاحز (٧٧٦-٨٦٨ز) د پەرتووکا "الحیوان" (بەرگێ ١، ل. ٢٠٦) دا باس ژ هزرێ دکەت وەک شیانەکا تایبەت کو مرۆڤ پێ ژ گیانەوەران جودا دبیت. ئەو دبێژیت کو هزر نیشانا مەزناهیا خودێ یە د ئافراندنا مرۆڤی دا.

ئیبن خەلدوون :
ئیبن خەلدوون (١٣٣٢-١٤٠٦ز) ب دیتنا خۆ یا جڤاکی، د "المقدمة" (ل. ٥٤٥) دا، هزرێ ب شێوەیەکێ جڤاکی شرۆڤە دکەت. ئەو دبێژیت کو هزر ب رێیا پەروەردە و ژینگەهێ پێش دکەڤیت و گەشە دکەت. هەروەسا، ئەو گرنگیێ ددە پەیوەندیا د ناڤبەرا هزر و پێشکەفتنا شارستانیەتێ دا.

ئەل-رازی:
ئەل-رازی (٨٦٤-٩٢٥ز) د پەرتووکا "الطب الروحاني" (ل. ٣٢) دا دبێژیت کو هزر بەخشینەکا خودایی یە و دڤێت مرۆڤ وێ بکاربینیت بۆ باشکرنا ژیانا خۆ و یێن دۆر خۆ. ئەو هزرێ وەک رێبەرەک دبینیت بۆ ژیانەکا باش و دروست.

ئەبو حەیان ئەل-تەوحیدی:
ئەبو حەیان ئەل-تەوحیدی (٩٢٣-١٠٢٣ز) د پەرتووکا "المقابسات" (ل. ١٧٨) دا، هزرێ وەک هێزەکا ناڤخۆیی یا مرۆڤی دبینیت کو دشێت راستیێ ژ نەراستیێ جودا بکەت. ئەو باوەر دکەت کو هزر دڤێت ب زانست و ئەزموونان بهێتە خورتکرن.

ئەل-ئامیری:
ئەل-ئامیری (٩١٢-٩٩٢ز) د پەرتووکا "الإعلام بمناقب الإسلام" (ل. ١٤٣) دا، دبێژیت کو هزر رۆلەکێ دووانە دلیزیت: یێ ئێکێ وەک رێبەرەک بۆ تێگەهشتنا ئایینی، و یێ دووێ وەک ئامرازەک بۆ پێشخستنا زانستی.

مەولانا جەلالەدین رۆمی:
مەولانا جەلالەدین رۆمی (١٢٠٧-١٢٧٣ز) د "مثنوي معنوي" (بەرگێ ٤، ل. ٣٢٤) دا، هزرێ ب شێوەیەکێ سۆفیگەری شرۆڤە دکەت. ئەو دبێژیت کو هزر تەنێ رێکەک نینە بۆ تێگەهشتنا جیهانا دەرڤە، لێ هەروەسا کلیلەکە بۆ نیاسینا جیهانا ناڤخۆیی یا مرۆڤی.

ئیمام جورجانی:
ئیمام جورجانی (١٣٣٩-١٤١٣ز) د پەرتووکا "التعریفات" (ل. ٨٧) دا، پێناسەیەکا گشتی یا هزرێ پێشکێش دکەت و دبێژیت کو هزر هێزەکە کو مرۆڤ پێ دشێت تشتان تێبگەهیت و وان ژێک جودا بکەت، و هەروەسا پەیوەندیێن د ناڤبەرا وان دا دیار بکەت.

ئەڤ هەمی فەیلەسۆف و زانا، سەرەرای جوداهیێن د دیتن و باوەریێن وان دا، هەمی د ئێک خالێ دا هەڤبەش بوون: وان هزر دیت وەک هێزەکا مەزن کو دشێت رێیا راست نیشانی مرۆڤی بدەت. وان باوەری پێ هەبوو کو هزر کلیلا ڤەکرنا دەرگەهێن زانین و راستیێ یە، و رێکەکە بۆ گەهشتنا مرۆڤی بۆ بلندترین پلەیێن کەمالێ.

ئەڤرۆ ژی، پشتی سەدان سالان، هزرێن ڤان زانایان هێشتا زیندی نە و کارتێکرنەکا مەزن ل سەر هزرا ئیسلامی ب تایبەیی و جیهانێ ب گشتی هەیە. ئەو وەک چرایێن رۆناهیێ نە کو رێیا پێشکەفتن و گەشەکرنێ نیشانی مە ددەن، و دبنە سەرچاوەیێن ئیلهامێ بۆ نفشێن نوی.

بەشێ سێیێ:

ل گورەی فەیلەسۆفێن ئیسلامی و ڕۆژهەلات، هزر چییە ؟
نڤیسین: محسن اسماعیل

د رۆژهەلاتا ناڤین دا، ل سەردەمێن زێرین یێن شارستانیەتا ئیسلامی، کۆمەکا فەیلەسۆف و زانایێن مەزن دەرکەفتن و هزرێن وان وەک چرایێن رۆناهیێ رێ نیشانی مرۆڤایەتیێ دان. ئەڤ زانا، ب هزرێن خۆ یێن کویر و دیتنێن خۆ یێن بەرفرەه، شیان پەیوەندیەکێ د ناڤبەرا ئایین و هزرێ دا چێبکەن، و رێکەکا نوی بۆ تێگەهشتنا هەبوونێ ڤەکەن.

ئیبن تەیمیە:
ئیبن تەیمیە زانایەکێ مەزنێ ئیسلامێ بوو و ل سالا ١٢٦٣ێ هاتیە دنیایێ و ل سالا ١٣٢٨ێ کۆچا دویماهیێ کریە. ئەو زانایێ کو ب هزرێن خۆ یێن رەسەن ناڤدار بوو، هزر و ئایین وەک دو بالێن باز دیتن کو پێکڤە دفرن. ئەو ل دۆر هزرێ د پەرتووکا "درء تعارض العقل والنقل" (بەرگێ ١، لاپەر ٨٧-٩٠) دا دبێژیت هزر و قورئان و حەدیس ناکەڤنە د ناڤ دژایەتیێ دا، و خودێ هزر دایە مرۆڤی دا قورئان و حەدیسا باش تێبگەهیت.

د پەرتووکا "الرد على المنطقيين" (لاپەر ١٤٥) دا، وی گۆتیە هزر ب تنێ بەسی نینە و بێی قورئان و حەدیسا دشێت مرۆڤی ببەتە رێکێت شاش. هەروەسا د "مجموع الفتاوى" (بەرگێ ٣، لاپەر ٣٣٨) دا دیار دکەت کو هزر رێکەکە بۆ زانینێ، لێ نە تنێ رێکە، و دڤێت مرۆڤ گوهـ بدەتە تجرۆبە و دیتنێت خۆ ژی.

د پەرتووکا "نقض المنطق" (لاپەر ٦٧) دا، وی رەخنە ل فەیلەسۆفێت یۆنانی گرتن کو پتر پشتا خۆ ب هزرێ گرێددەن و گۆتیە مەنتقا یۆنانی نە پێتڤییە بۆ گەهشتنا راستیێ. هەروەسا د پەرتووکا "الاستقامة" (بەرگێ ١، لاپەر ٨٩) دا دیار دکەت کو هزر دڤێت د خزمەتا فامکرنا دینی دا بیت.

ل دۆر ئیجتیهادێ، د "مجموع الفتاوى" (بەرگێ ٢٠، لاپەر ٢١٠) دا دبێژیت هزر گەلەک گرنگە، لێ دڤێت د ناڤ سنوورێت شەریعەتێ دا بیت و دڤێت مرۆڤ هزرێ بکاربینیت بۆ فامکرنا حوکمێت شەرعی. د پەرتووکا "العبودية" (لاپەر ٤٤) دا، وی باوەری پێ هەبوو کو هزرا دروست دێ بیتە ئەگەرێ رەوشتێت باش و هزرا خراب دێ بیتە ئەگەرێ رەوشتێت خراب.

ب کورتی، ئیبن تەیمیە دبێژیت هزر گرنگە، لێ دڤێت ل دویڤ قورئان و حەدیسێ بیت. ل دەف وی، دڤێت مرۆڤ هزر و دین پێکڤە بکاربینیت دا بگەهیتە راستیێ. ئەڤ دیتنە یا وی هێشتا ژی کارتێکرنەکا مەزن ل سەر هزرا ئیسلامی هەیە، و گەلەک زانایێت ئیسلامێ پشتەڤانیا دیتنێت وی دکەن.

ئیبن سینا:
ئیبن سینا (٩٨٠-١٠٣٧ز) د پەرتووکا خۆ یا "کتاب الشفاء" (بەرگێ ٢، ل. ١٨٧) دا دبێژیت کو هزر هێزەکا گیانی یە و تایبەتمەندیەکا سەرەکی یا مرۆڤی یە. ئەو هزرێ دابەشی دو بەشان دکەت: هزرا کریار کو رێنیشاندەرا کریار و رەفتارێن مرۆڤی یە، و هزرا تیۆری کو رێکا گەهشتنا راستیێ یە. ب دیتنا وی، هزر وەک چرایەکە کو رێیا راست نیشانی مرۆڤی ددەت.

فارابی:
فارابی (٨٧٢-٩٥٠ز) ئەو فەیلەسۆفێ کو ب "مامۆستایێ دووێ" دهاتە ناسین، د پەرتووکا "آراء أهل المدینة الفاضلة" (ل. ٢٣٤) دا، هزرێ وەک رۆناهیەک دبینیت کو د گیانێ مرۆڤی دا هەیە. ب باوەریا وی، هزر نە تەنێ شیانا جوداکرنا باش و خرابێ یە، لێ هەروەسا رێکەکە بۆ گەهشتنا مرۆڤی بۆ کەمالێ. فارابی دبێژیت کو هزر دکارە مرۆڤی بگەهینیتە بلندترین ئاستێن زانین و فامکرنێ.

غەزالی:
غەزالی (١٠٥٨-١١١١ز) د پەرتووکا "إحیاء علوم الدین" (بەرگێ ١، ل. ٨٩) دا دیارترین شرۆڤە ل سەر هزرێ پێشکێش دکەت. ئەو هزرێ وەک دیاریەکا خودایی دبینیت و دبێژیت کو هزر ئامرازێ نیاسینا خودێ یە. لێ د هەمان دەم دا، غەزالی تەئکید دکەت کو هزر دڤێت ل ژێر کۆنترۆلا باوەری و ئایینی دا بیت، دا کو نەکەڤیتە د شاشیێ دا.

ئیبن روشد:
ئیبن روشد (١١٢٦-١١٩٨ز) د پەرتووکا "فصل المقال" (ل. ١٥٦) دا، هەولا لێکنێزیککرنا هزر و ئایینی ددەت. ئەو دبێژیت کو هزر و وەحی (ئایین) ناکەڤنە د ناکۆکیێ دا، بەلکو هەردو رێکێن گەهشتنا راستیێ نە. ب دیتنا وی، هزر دکارە ببیتە رێکەک بۆ راڤەکرنا راستیێن ئایینی و تێگەهشتنا هەبوونێ.

کیندی:
کیندی (٨٠١-٨٧٣ز) د پەرتووکا "رسائل الکندي الفلسفیة" (ل. ٩٧) دا، هزرێ وەک هێزەکا سروشتی یا مرۆڤی دبینیت. ئەو باوەر دکەت کو هزر رێکا سەرەکی یە بۆ گەهشتنا زانینێ و دڤێت د لێکۆلینێن خۆ دا سەربەست بیت. کیندی هەروەسا گرنگیەکا تایبەت ددە پەروەردەکرن و گەشەپێدانا هزرێ.

ئیبن توفەیل:
ئیبن توفەیل (١١٠٥-١١٨٥ز) د پەرتووکا خۆ یا ناڤدار "حي بن یقظان" (ل. ٤٥-٨٩) دا، دیتنەکا تایبەت و بەرفرەه ل سەر هزرێ پێشکێش دکەت. د ڤێ پەرتووکێ دا، ئەو ب رێیا چیرۆکا زارۆکەکێ کو ل سەر گزیرتەیەکا دوور ب تنێ مەزن دبیت، شرۆڤە دکەت کا چاوا هزر دشێت بێی فێرکرن و کارتێکرنا جڤاکی گەشە بکەت.
ب دیتنا ئیبن توفەیل:
١. هزر هێزەکا سروشتی یە د ناڤ مرۆڤی دا هەیە و نە گرێدایی چ فێرکرن یان پەروەردەیەکا دەرەکی یە.
٢. د پەرتووکا "حي بن یقظان" (ل. ٦٧) دا، ئەو دیار دکەت کو مرۆڤ دکارە ب تنێ ب کارئینانا هزرا خۆ بگەهیتە راستیێن گەردوونی و خودایی.
٣. د بەشێ سێیێ یێ پەرتووکێ دا (ل.

νm✬💡✬‏

✬💡✬‏
+ژیانت چۆن تێپەڕی؟

_صەبر لە دوای صەبر....
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
ھەستێن خوە ژبیربکە، و ئێدی بتنێ تو وێ چەندێ ل بیراخوە بینە یا کو تو ژ ھەژی.
🥺🤍🧸

✬💡✬‏

✬💡✬‏
بئ هيڤى بون د چيروكامه دا نه هاتيه نفيسين, تشته كى باش بجيت دئ تشته كئ باشتر هيت
🥺🤍🧸

✬💡✬‏

5. پەیوەندیێن جڤاکی: فێمکرنا پەیوەندیا ناڤبەرا هێز و زانینێ (فۆکۆ)، تێگەهشتنا رۆلا زمانی د پەیوەندیێن مە دا (ویتگنشتاین)، هاریکاری دکەت کو ئەم جڤاکێ باشتر فێم بکەین
6. ئازادی و بەرپرسیاری: تێگەهشتنا ئازادیا مرۆڤی (سارتەر)، ناسکرنا بەرپرسیاریا مە یا ژ بۆ بریارێن خۆ، گرنگیا ئافراندنا واتەیا ژیانێ.
7. پێشڤەچوونا کەسایەتی: گرنگیا پێشڤەچوونا بەردەوام (هێگل)، تێگەهشتنا رۆلا مە د ئافراندنا خۆ دا، هینبوونا کا ئەم چاوا دشێین خۆ باشتر بکەین.
8. زانست و تەکنۆلۆژی: هاریکاری دکەت د فێمکرنا سنوورێن زانینێ دا، گرنگیا بالانسکرنا زانست و ئەخلاقێ، تێگەهشتنا رۆلا تەکنۆلۆژیێ د ژیانا مە دا
9. ئەخلاق و بریاردان: هاریکاری دکەت د بریاردانێن ئەخلاقی دا، رێ نیشا ددەت کا ئەم چاوا دشێین نرخێن خۆ بئافرینین، گرنگیا بەرپرسیاریا جڤاکی.
10. پاشەرۆژ و تێگەهشتن: هاریکاری دکەت د فێمکرنا گوهۆرینێن جڤاکی دا، پەرسپەکتیف ددەت سەر پرسگرێکێن نوی، رێ نیشا ددەت کا ئەم چاوا دشێین ب گوهۆرینان ڕا بهێنە گرێدان.
11. رێبەریا ژیانێ: هاریکاری دکەت د دیتنا واتەیا ژیانێ دا، رێ نیشا ددەت کا ئەم چاوا دشێین ب سترەسێ رە مژویل ببین، پەرسپەکتیفێن جودا ژ بۆ ژیانا باش پێشکێش دکەت
12. چاندا رەخنەیی: فێری مە دکەت کو ئەم چاوا رەخنێ بگرین، هاریکاری دکەت کو ئەم پرۆپاگاندایێ بناسین، گرنگیا پرسکرنا بەردەوام نیشا ددەت.

ل دویڤ وی، هزر د ناڤ ئەزموونا مە یا لەشی دا جهـ دگریت.

فۆکۆ:
فۆکۆ (د پەرتووکا "نیزاما تشتان"، ل. ١٨٩) هزرێ د چارچۆڤەیا دەسهەلاتێ دا دبینیت و دبێژیت هزر ب رێکا گۆتار و پراکتیکێن جڤاکی پێک دهێت و گرێدایی سیستەمێن دەسهەلاتێیە.
فۆکۆ گرنگیەکا تایبەت دا پەیوەندیا د ناڤبەرا زانین و هێزێ دا. وی دیت کو هەر سەردەمەک خودان "رێژیما راستیێ" یا خوەیە کو دیار دکەت کا چ راستە و چ شاشە، و ئەڤە ب رێکا دەزگەهێن جڤاکی و سیاسی تێ سەپاندن.
وی لێکۆلین ل سەر چەندین بابەتێن وەک نەخوەشخانە، گرتیخانە، و دەزگەهێن دن کر دا نیشان بدەت کا چەوا کۆنترۆل و چاڤدێری د جڤاکێن مۆدێرن دا کار دکەن. ب دیتنا وی، هێز نە تەنێ تشتەکێ نەگەتیڤە کو دچەوسینیت، لێ هەروەها تشتەکێ پۆزەتیڤە کو زانین و ناسنامەیان دئافرینیت.

دێریدا:
دێریدا (د پەرتووکا "دەربارەی گراماتۆلۆژیێ"، ل. 278) هزرێ وەک پرۆسێسەکا هەلوەشاندنێ دبینیت و دبێژیت هزرا راستەقینە ئەوە کو دکاریت دووالیزم و چەمکێن جێگیر هەلوەشینیت.
ئەڤ دیتنە رەخنەیی و هەلوەشینەرە و هەول ددەت کو سنوورێن هزرا کلاسیک دەرباز بکەت.

دەلۆز:
دەلۆز (د پەرتووکا " فەلسەفە چ تشتە؟"، ل. ١٤٥) هزرێ وەک داهێنان دبینیت. ل دویڤ وی، هزر نە تنێ تێگەهشتنا تشتێن هەیییە، بەلکو داهێنانا چەمک و تێگەهێن نوییە.
ئەڤ دیتنە گرنگیێ ددەتە لایەنێ داهێنەر یێ هزرێ و دبێژیت هزرا راستەقینە ئەوە کو تشتێن نوی دئافرینیت.

ئەڤ پێناسە و تێگەهشتنێن جودا یێن فەیلەسووفان بۆ هزرێ نیشان ددەن کو هزر دیاردەیەکا ئاڵۆزە و ناهێتە کورتکرن د پێناسەیەکا تەنگ دا. هەر فەیلەسووفەکی ژ گۆشەیەکی ڤە لێ نێریە و هەوڵ دایە تێبگەهیت کا هزر چییە و چاوا کار دکەت.
ئەڤ هزرێن فەلسەفی کاریگەریەکا مەزن ل سەر چەوانیا تێگەهشتنا مە یا جیهانێ و رۆلا مرۆڤی تێدا کرینە. هەر فەیلەسوفەکی تێگەهشتنەکا نوی پێشکێش کریە و رێکێن نوی یێن هزرکرنێ ڤەکرینە.


* گەشتا مە یا فەیلەسۆفێن ڕۆژئاڤایی یا ل سەر پرسا، هزر چییە ؟ ب دۆماهیک هات  و ل بەشێ بهێت دێ باس ژ فەیلەسۆفێن ئیسلامی و ڕۆژهەلاتی کەین کا ئایا ل نک وانا هزر چییە


* کورتیا ڤی بەشی:

١. بیرمەندێن کلاسیک
ئەفلاتوون: هزر وەک رۆناهیەکێ یە د شکەفتا تاری دا، جیهانا مە تەنێ سیبەرە ژ جیهانا راستەقینە، پەروەردە رێکەکە بۆ دەرکەتن ژ تاریاتیێ.
ئەرستۆ: هزر تایبەتمەندیەکا سەرەکی یا گیانییە، راستی د ناڤ جیهانا هەستیاری دایە، چوار سەدەمێن بنگەهین: مادی، فۆرمی، کارا، داوی.
٢. بیرمەندێن مۆدێرن
دێکارت:  "ئەز هزر دکەم، کەواتە ئەزێ هەیم"، دووالیزما جەوهەرێ هزری و مادی، چوار گاڤێن مێتۆدی بۆ هزرکرنا درست.
کانت: هزر پرۆسێسەکا ئاڵۆزە بۆ رێکخستنا زانیاریان، جوداهیا "تشت ب خوە" و "دیاردە"، زانین ژ کارلێکا ئەزموون و مێشکی پەیدا دبیت.
٣. بیرمەندێن هەڤچەرخ
هێگل:هزر پرۆسێسەکا دیالێکتیکییە، تێز، ئەنتی-تێز، و سینتێز، پێشکەفتنا بەردەوام بەرەڤ تێگەهشتنەکا کویرتر
نیچە: رەخنەیا چاندا رۆژئاڤایی، گرنگیا ئیرادەیا هێزێ، چەمکا سوپەرمان و ئافراندنا بەهایێن نوی.
ویتگنشتاین: گرێدانا هزر و زمانی، سنوورێن زمانی سنوورێن هزرێنە، گرنگیا زمانی بۆ تێگەهشتنێ.
٤. بیرمەندێن هەبوونگەرایی
هایدگەر: هزر شێوەیەکێ هەبوونێیە، گرنگیا ئەزموونا راستەوخۆ، تێگەهشتنا هەبوونێ.
سارتەر، گرێدانا هزر و ئازادیێ، مەحکومبوون ب ئازادیێ، بەرپرسیاریا ئافراندنا خوە.
٥. بیرمەندێن نوی
فۆکۆ: هزر د چارچۆڤەیا دەسهەلاتێ دا، پەیوەندیا زانین و هێزێ، کاریگەریا سیستەمێن جڤاکی.
دێریدا: هزر وەک هەلوەشاندن، رەخنەیا دووالیزمێ، دەربازکرنا سنوورێن هزرا کلاسیک
دەلۆز: هزر وەک داهێنان ، گرنگیا ئافراندنا چەمکێن نوی، پێشخستنا دیتنێن نوی.


* مفایێن ڤی بەشی:

1. تێگەهشتنا خۆ و جیهانێ: ئەڤ دیتن هاریکاریا مە دکەن کو ئەم خۆ و جیهانا خۆ باشتر بناسین، هەر فەیلەسوف پەرسپەکتیڤەکا جودا پێشکێش دکەت کو دبیتە هاریکار ژ بۆ دیتنا راستیێ ژ گەلەک ئالیان ڤە، ئەم فێر دبین کا چاوا مرۆڤ د دیرۆکێ دا ل خۆ و جیهانێ نێریایە.
2. پێشڤەبرنا هزرکرنا رەخنەیی: ئەڤ فەلسەفە فێری مە دکەن کو ئەم چاوا بشێین ب ئاوایەکێ رەخنەیی بهزرین، رێ نیشا ددەن کا ئەم چاوا دشێین پرسێن کویر بکەین، هاریکاریا مە دکەن کو ئەم ژ خاپاندنێن هێسان دویر بکەڤین.
3. چارەسەرکرنا پرسگرێکان: مێتودێن جودا یێن هزرکرنێ پێشکێش دکەن (وەک مێتودا دێکارتی)، رێ نیشا ددەن کا ئەم چاوا دشێین پرسگرێکێن کۆمپلێکس پارچە بکەین و چارەسەر بکەین، فێری مە دکەن کو ئەم ژ گەلەک پەرسپەکتیڤان ڤە ل پرسگرێکان بنێرین.
4. پەروەردە و فێربوون: وەک ئەفلاتوون دبێژیت، پەروەردە رێیەکە ژ بۆ دەرکەتنا ژ تاریتیێ، گرنگیا فێربوونا بەردەوام نیشا ددەن، رێ نیشا ددەن کا ئەم چاوا دشێین زانینا خۆ کویرتر بکەین.

هزرێ وەک پرۆسێسەکا ئاڵۆز دبینیت کو تێدا مێشکێ مرۆڤی زانیاریێن هەستیاری ب رێکا کاتێگۆریێن پێشین رێکدئێخیت. ل دویڤ کانتی، هزر نە تنێ کۆمکرنا زانیاریانە، بەلکو پرۆسێسەکا چالاکە کو تێدا مێشک فۆرمێ دئێخیتە سەر زانیاریان.
کانت شۆرەشەکا مەزن د فەلسەفەیێ دا پێک ئینا. وی دیت کو نە تەنێ تشت کاریگەریێ ل سەر مە دکەن، لێ ئەم ژی ب رێکا کاتێگۆریێن خوە یێن هزری کاریگەریێ ل سەر تێگەهشتنا خوە یا تشتان دکەین. ئانکو زانین ئەنجامێ هەڤکاریا دوو لایەنانە: داتایێن کو ژ دەرڤە دهێن و شێوازێ کو مێشکێ مە وان رێک دئێخیت.
کانت دابەشکرنەکا گرنگ کر د ناڤبەرا "تشت ب خوە" و "دیاردە" دا. ئەم تەنێ دکارین دیاردەیان بناسین، ئانکو تشت چەوا بۆ مە دەردکەڤن. لێ "تشت ب خوە"، ئانکو تشت چەوانە سەربخوە ژ تێگەهشتنا مە، ئەم نکارین بناسین.
ئانکو هندەک چارچۆڤەیێن هزری هەنە کو بەری ئەزموونێ د مێشکێ مە دا هەنە. ئەڤە نیشان ددەت کو زانین نە تنێ ژ ئەزموونێ دهێت، بەلکو ژ کارلێکا ناڤبەرا ئەزموون و مێشکی پەیدا دبیت.

هێگل:
هێگل (د پەرتووکا "فێنۆمێنۆلۆژیا گیانی"، ل. ٢٧٨) هزرێ وەک پرۆسێسەکا دیالێکتیکی دبینیت کو تێدا راستی ب رێکا تێز، ئەنتی-تێز و سینتێزێ پێش دکەڤیت. ل دویڤ وی، هزر نە تشتەکێ ستاتیکە، بەلکو پرۆسێسەکا بەردەوامە کو بەرەڤ تێگەهشتنەکا کویرتر دچیت.
هیگل فەلسەفەیەکا دیالێکتیکی پێشکێش کر. ل دەف وی، راستی پرۆسەسەکا دینامیکیە کو ب رێکا سێ قۆناغان پێش دکەڤیت: ل دویڤ دیالێکتیکا وی، هەر هزرەک (تێز) دبیتە سەدەما پەیدابوونا هزرەکا دژ (ئەنتی-تێز) و پاشی هەردوو پێکڤە دگەهنە هزرەکا نوی (سینتێز).
ل دەف هیگلی، مێژوو پرۆسەسا پێشکەفتنا روحێ جیهانییە بەرەڤ ئازادیێ. هەر سەردەمەک قۆناغەکە د ڤێ رێکێ دا. وی باوەری پێ هەبوو کو فەلسەفە دکاریت ڤێ پرۆسەسێ تێبگەهیت و نیشان بدەت.
ئەڤ دیتنە نیشان ددەت کو هزر پرۆسێسەکا بەردەوامە کو بەرەڤ تێگەهشتنەکا کویرتر دچیت.

نیچە:
نیچە رەخنەیەکا توند ل کولتور و بەهایێن رۆژئاڤایی گرت. وی دیت کو مرۆڤایەتی کەتیە د قەیرانەکا کویر دا پشتی "مرنا خودێ". ب دیتنا وی، بەهایێن کەڤن یێن ئەخلاقی نەمانە و پێدڤیە مرۆڤ بەهایێن نوی بۆ خوە بئافرینیت.
نیچە گەلەک گرنگی دا هێزا ژیانێ و ئیرادەیا هێزێ. وی باوەری پێ هەبوو کو مرۆڤ دڤێت خوە بگوهۆریت و بگەهیتە قۆناغا "سوپەرمان"، ئانکو مرۆڤێ کو سەروی مرۆڤێ نهۆیە و دکاریت بەهایێن نوی بئافرینیت.

ویتگنشتاین:
ویتگنشتاین (د پەرتووکا "لێکۆلینێن فەلسەفی"، ل. ٣٤٥) گرنگیەکا تایبەت ددەتە پەیوەندیا هزر و زمانی. ئەو دبێژیت هزر بێی زمان ناهێتە تێگەهشتن و سنوورێن زمانی سنوورێن هزرا مەنە.
ویتگنشتاین دبێژیت هزر و زمان گەلەک گرێدایی ئێک و دوونە و نابیت ژ ئێک بهێنە جوداکرن. ل دویڤ وی، سنوورێن هزرا مە یێن گرێدایی سنوورێن زمانێ مەنە، ئانکو ئەم نکارین ل دەرڤەی چارچۆڤەیا زمانی هزر بکەین.

هایدگەر:
هایدگەر (د پەرتووکا "هەبوون و دەم"، ل. ١٥٦) هزرێ وەک شێوەیەکێ هەبوونێ دبینیت. ل دویڤ وی، هزر نە تنێ کریارەکە کو ئەم پێ رادبین، بەلکو هزر رێکەکە کو مرۆڤ پێ هەبوونا خوە و جیهانێ تێدگەهیت.
ئەڤ دیتنە پتر فێنۆمێنۆلۆژیکە و گرنگیێ ددەتە ئەزموونا راستەوخۆ یا هەبوونێ.

سارتەر:
سارتەر (د پەرتووکا "هەبوون و نەبوون"، ل. ٢٨٩) هزرێ ب ئازادیێ ڤە گرێددەت. ئەو دبێژیت هزر شیانا مرۆڤییە کو دکاریت خوە ژ دیاردەیێن دەرڤە ئازاد بکەت و واتەیێ بدەتە جیهانێ.
سارتەر، وەک سەرکێشێ ئێگزیستێنسیالیزمێ ( هەبوونگەرایێ )، دیت کو مرۆڤ "مەحکومێ ئازادیێ"یە. ب دیتنا وی، ناڤەرۆکا مرۆڤی پێشوەخت نەهاتیە دیارکرن و هەر کەسەک بەرپرسیارێ ئافراندنا خوەیە. ئەڤ ئازادیا تەمام دبیتە سەدەما دلتەنگی و دودلیێ.
سارتەر باوەری پێ هەبوو کو "هەبوون بەری ناڤەرۆکێ دهێت". ئانکو مرۆڤ پێشیێ هەیە، پاشێ ناڤەرۆکا خوە ب کریار و هەلبژارتنێن خوە دیار دکەت. ئەڤە بەرپرسیاریەکا مەزنە و گەلەک جاران دبیتە سەدەما ترس و تەنهاتیێ.
سارتەر دبێژیت هزر شیانا مرۆڤییە کو پێ دکاریت خوە ژ دیاردەیێن دەرڤە ئازاد بکەت. ئەڤ دیتنە نیشان ددەت کو هزر نە تنێ رێکەکە بۆ تێگەهشتنا جیهانێ، بەلکو هەروەسا رێکەکە بۆ گوهۆرینا جیهانێ و دانا واتەیێ ب ژیانێ.

هوسێرل:
هوسێرل (د پەرتووکا "رامانێن دێکارتی"، ل. ١٦٧) هزرێ وەک نیەتمەندی دبینیت، ئانکو هەر هزرەک هزرەکە دەربارەی تشتەکی. ل دویڤ وی، هزر هەردەم ئاراستەکریە بەرەڤ تشتەکی یان بابەتەکی.
ئەڤ دیتنا فێنۆمێنۆلۆژی نیشان ددەت کو هزر هەردەم ئاراستەکریە بەرەڤ بابەتەکی و نکاریت بێی بابەت هەبیت. ئەڤە گرنگیێ ددەتە پەیوەندیا هزر و بابەتی.

مێرلۆ-پۆنتی:
مێرلۆ-پۆنتی (د پەرتووکا "فێنۆمێنۆلۆژیا پەرسێپشنێ"، ل. ٢٣٤) هزرێ ب لەشی ڤە گرێددەت و دبێژیت کو هزر نە تشتەکێ جودایە ژ لەشی، بەلکو بەشەکە ژ هەبوونا مە یا لەشی.
ئەڤ دیتنە دژی دووالیزما دێکارتییە و نیشان ددەت کو هزر و لەش نکارن ژ ئێک بهێنە جوداکرن.

بەشێ دوویێ:

ل گورەی فەیلەسۆفێن ڕۆژئاڤا، هزر چییە ؟
نڤیسین: محسن اسماعیل

هزر  ئێک ژ گرنگترین تایبەتمەندیێن مرۆڤایەتیێیە کو مرۆڤی ژ گیانەوەرێن دی جودا دکەت. هزر پرۆسێسەکا ئاڵۆزە کو تێدا مێشکێ مرۆڤی زانیاریان وەردگریت، شرۆڤە دکەت، رێکدئێخیت و بریارێن نوی ددەت. هزر دبیتە بنگەهـ بۆ زانست، فەلسەفە، هونەر و هەمی دەستکەفتێن مرۆڤایەتیێ. د دیرۆکا فەلسەفێ دا، گەلەک فەیلەسۆفان هەول دایە کو سروشت و رۆلا هزرێ فێم بکەن و شرۆڤە بکەن، لەورا دێ باس ژ هزر چییە ؟ ل گورەی فەیلەسۆفێن ڕۆژئاڤا کەین، کەرمکەن هەرن دناڤا جیهانا فەیلەسۆفان دا ل سەر ڤێ پرسێ:

ئەفلاتوون:
ل دویڤ ئەفلاتوونی (د پەرتووکا "کۆمار"، بەشێ چارێ، ل. ٢٣٤) هزر پرۆسێسەکە کو گیان پێ رادبیت بۆ گەهشتن ب راستیێ. ئەو دبێژیت هزر وەک ڕۆناهیەکێ یە د شکەفتا تاری دا، کو مرۆڤی بەرەڤ دەرڤەی شکەفتێ دبەت، ئانکو بەرەڤ ڕاستیا رەها.
ئەفلاتوون وەک ئێک ژ مەزنترین فەیلەسوفێن مێژوویێ، جیهان ب شێوەیەکێ تایبەت دیت. ل دەف وی، جیهانا مە یا بەرچاڤ تەنێ سیبەرەکە ژ جیهانا ڕاستەقینە. وی باوەری پێ هەبوو کو جیهانەکا دی یا کاملتر هەیە، جیهانا ئایدیایان یان فۆرمان. ئەڤ جیهانە نەگوهۆرە و هەردەم وەک خوە دمینیت.
د تیۆریا شکەفتێ دا، ئەفلاتوون وێنەیەکێ کاریگەر پێشکێش دکەت. و دبێژیت مرۆڤ وەک زیندانیێن د شکەفتەکێ دانە، پشتا وان بەرەڤ دەرڤەیە و تەنێ سیبەران ل سەر دیوارێ شکەفتێ دبینن. ئەو باوەر دکەن کو ئەڤ سیبەر ڕاستی بخوەنە، لێ ڕاستی د دەرڤەی شکەفتێ دایە. ئەڤە نیشان ددەت کا چەوا ئەم د جیهانا هەستیاری دا ژین و ڕاستیا کامل نابینین.
ئەفلاتوون گرنگیەکا مەزن دا پەروەردەیێ، چونکی ب باوەریا وی، پەروەردە رێکەکە کو دشێت مرۆڤی ژ تاریا نەزانینێ دەرئێخیت و بەرەڤ ڕۆناهیا زانینێ ببەت. وی باوەری پێ هەبوو کو هەر کەسەک خودان جەوهەرەکێ زێرینە، لێ پێدڤی پەروەردەیێیە دا ئەڤ جەوهەر دەرکەڤیت.

ئەفلاتوون هزرێ ب رۆناهیێ دشیبهینیت، کو تاریاتیا نەزانینێ ژناڤ دبەت. تەمسیلا شکەفتێ یا ئەفلاتوونی نیشان ددەت کو هزر رێکەکە بۆ رزگاربوون ژ جیهانا خاپینۆک و گەهشتن ب راستیا رەها. ئەڤ دیتنە نیشان ددەت کو ئەفلاتوون باوەر دکەت هزر شیانەکە کو دشێت مرۆڤی بگەهینیتە راستیێن بلند و نەگوهۆربار. ئەو هزرێ وەک رێکەکا گەهشتنێ دبینیت بۆ جیهانا ئایدیایان کو تێدا راستیا رەها هەیە.

ئەرستۆ:
ئەرستۆ (د پەرتووکا "دەربارەی گیانی"، بەشێ سێیێ، ل. ١٥٧) هزرێ وەک تایبەتمەندیەکا سەرەکی یا گیانی دبینیت و دبێژیت هزر شیانا فامکرن و تێگەهشتنا فۆرم و ناڤەرۆکا تشتانە، بێی کو ئەم پێدڤی ب مادەیا وان تشتان بین. ئەڤە ژی نیشان ددەت کو هزر شیانەکا ئەبستراکتە.
ئەرستۆ، هەرچەندە شاگردێ ئەفلاتوونی بوو، لێ رێکەکا جودا گرت. وی باوەری ب دوو جیهانان نەبوو. ل جهێ وێ، وی دیت کو راستی د ناڤ جیهانا مە یا هەستیاری دایە و ئەم دشێن بگەهینێ ب رێکا چاڤدێریا هویر و لێکۆلینا زانستی.
ئەرستۆ سیستەمەکێ گشتگیر یێ لۆژیکی ئافراند کو هەتا نهۆ کاریگەریا خوە هەیە. وی یاسایێن هزرکرنا درست دانان و نیشان دا کا چەوا ئەم دکارین ژ زانینێن هەین بگەهین زانینێن نوی. بۆ وی، لۆژیک نە تەنێ ئامرازەکە، لێ هونەرەکە ژی کو دڤێت بهێتە فێرکرن و پراکتیزەکرن.

د دیتنا ئەرستۆیی دا، هەر تشتەک خودان چوار سەدەمانە: سەدەما مادی (ژ چ هاتیە چێکرن)، سەدەما فۆرمی (شکلێ وی)، سەدەما کارا (کێ چێکریە) و سەدەما داوی (بۆ چ هاتیە چێکرن). ئەڤ تێگەهشتنا وی یا ئەگەران کاریگەریەکا مەزن ل سەر هزرا رۆژئاڤایی کر.

دێکارت:
دێکارت (د پەرتووکا "رامان دەربارەی مێتودێ"، ل. ٨٩) دبێژیت: "ئەز هزر دکەم، کەواتە ئەزێ هەیم". ئەو هزرێ وەک بنگەهێ هەبوونا مرۆڤی دبینیت و باوەر دکەت کو هزر تایبەتمەندیەکا سەرەکی یا گیانییە کو مرۆڤی ژ گیانەوەرێن دی جودا دکەت.
دێکارت، ب رێکا گومانا مێتۆدی، هەول دا بگەهیتە بنگەهەکێ نەگوهۆر یێ زانینێ. وی دەست پێکر ب گومانکرن ل هەر تشتی، هەتا گەهشتە باوەریا کو "ئەز هزر دکەم، کەواتە ئەزێ هەیم." ئەڤە بوو یەکەم یەقینا وی و ژ وێ دەست پێکر بۆ ئاڤاکرنا سیستەما خوە یا فەلسەفی.
دێکارت باوەری پێ هەبوو کو مرۆڤ ژ دوو جەوهەران پێک دهێت: جەوهەرێ هزری و جەوهەرێ مادی. ئەڤ دوالیزما دێکارتی کاریگەریەکا مەزن ل سەر هزرا رۆژئاڤایی کر و هێشتا ژی دەنگڤەدانێن وێ هەنە.
مێتۆدا دێکارتی یا هزرکرنێ چوار گاڤێن سەرەکی هەنە: یەکەم، نەپەژراندنا چ تشتی وەک راست هەتا یەقین نەبیت؛ دووەم، دابەشکرنا هەر پرسەکێ بۆ بەشێن هەری بچویک؛ سێیەم، دەستپێکرن ژ تشتێن هەری سادە و بەرەڤ یێن ئاڵۆز چوون؛ و چارەم، چێکرنا لیستەکا تەمام و پێداچوونەکا گشتگیر.

دێکارت نیشان ددەت کو تەنێ تشتێ کو ئەم دکارین ژێ گومان نەکەین هزرکرنا مەیە. ئەڤ دیتنە بووە دەستپێکا فەلسەفا مۆدێرن و بنگەهێ دووالیزما دێکارتی کو جیهانێ دکەتە دوو بەش: گیان و مادە.

کانت:
کانت (د پەرتووکا "رەخنەیا ئەقلێ پەتی"، بەشێ یەکێ، ل.١٢٣)

✬💡✬‏
تو دئ من ب هه مى شيوا بينى ، وه ستياى، بئ هيز ،لاواز، به لى ججارا من شكه ستى نابينى~
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
بێی هزرکرن بریارێ لسەر چ تشتی نەدە
🥺🤍🧸

✬💡✬‏

جـوانـتـریـن ڪـنـال بـادیـنـان جـويـن بـکـه
🫧لـیـسـت 12 شه ف تا 3 دمـیـنـت
𓄂 @jeko0o20👈🏻داخل بوونا ليستي
كـه نـالـه كـ پـري جـواني 👈🏻 @hezbo0on

https://t.me/PAWSOG_bot/PAWS?startapp=BKtPphWC

✬💡✬‏
چجار دەستا ژ خەونا خو بەرنەدە تنێ ژبەر ئەو دەمێ ڪو پێدڤېە بۆ بجهئېنانێ
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
نـە ڕێـوی لـە دارسـتـانـە نـە شـەیـتـان لـە جـەهـەنـەم ئـاگـاداری چـواردەوری خـۆتـان بـن الـپـەپـوولـەکـان

🥺🤍🧸

دەمۆکراسی، مافێن مرۆڤی، وەکهەڤی، ئازادی - هەمی ئەڤ تێگەهە ژ هزرێن فەیلەسۆف و چالاکڤانان هاتنە دەرێ. هەر گوهۆرینەکا مەزن د دیرۆکێ دا، پێشیێ د هزرا کەسەکی یان کۆمەکا کەسان دا دەست پێ کریە.

د سەردەما مە یا نوی دا، ڕۆلێ هزری هێشتا گرنگتر بوویە. د جیهانەکا کو ب لەز دگوهۆریت و هەر رۆژ ئاریشەیێن نوی دەردکەڤن، هزرا ( وەهمی ) داهێنەر و ڕەخنەیی بوویە پێتڤیەکا بنگەهین. گوهۆرینێن کەش و هەوایی، نەوەکهەڤیا ئابووری، ئاریشەیێن تەندروستیێ یێن جیهانی، و گەلەک ئاریشەیێن دی، هەمی پێتڤی ب هزرێن نوی و چارەسەریێن داهێنەر هەنە.


ژ بلی ڤێ چەندێ، هزر د بوارێ پەروەردە و فێرکرنێ دا ژی ڕۆلەکێ سەرەکی دلیزیت. شێوازێن فێربوونێ یێن نوی، میتۆدێن پەروەردەیی یێن نویخواز، و پرۆگرامێن فێرکرنێ یێن داهێنەر، هەمی ل سەر بنگەهێ تێگەهشتنا مە یا هزرێ هاتینە ئاڤاکرن. نوکە، زانا باش دزانن کو فێربوون نە تنێ وەرگرتنا زانیاریانە، بەلکو پرۆسەیەکا چالاک یا هزری یە کو تێدا خواندەڤان ڕۆلەکێ سەرەکی دلیزیت.

هەروەها، هزر د ئاڤاکرنا جڤاکەکێ تەندروست دا ڕۆلەکێ بنگەهین هەیە. دەمێ جڤاک بشێن ب شێوەیەکێ ڕەخنەیی و داهێنەر بهزرن، ئەو دشێن باشتر ئاریشەیێن خۆ چارەسەر بکەن و پێش بکەڤن. جڤاکێن کو گرنگیێ ددەنە پەرەپێدانا هزرا رەخنەیی و داهێنەر، زویتر دشێن خۆ دگەل گوهۆرینان بگونجینن و سەرکەفتیتر بن.

د وارێ هونەر و ئەدەبیاتێ دا ژی، هزر سەرچاوەیا سەرەکی یا داهێنان و ئافراندنێ یە. هونەرمەند و نڤیسکار، ب رێکا هزرێن خۆ یێن داهێنەر، دشێن جیهانێن نوی بئافرینن و هەستێن کویر بگەهینن. هەر بەرهەمەکێ هونەری، چ هەلبەست بیت، چ رۆمان بیت، چ تابلۆ بیت، بەری کو ببیتە تشتەکێ بەرچاڤ، د هزرا هونەرمەندی دا پەیدا دبیت.

د سەردەما دیجیتال دا، هزر شکل و رەنگێن نوی وەردگریت. زیرەکیا دەستکرد (AI)، داتایێن مەزن (Big Data)، و تۆرێن جڤاکی، هەمی هزرکرنا مە گوهۆرینە. نوکە، هزر نە تنێ تشتەکێ تاکەکەسی یە، بەلکو دشێت ببیتە پرۆسەیەکا هەڤبەش د ناڤبەرا مرۆڤ و ئامیرەیان دا.

لێ دگەل هەمی ڤان پێشکەتنان، پرسیارێن بنگەهین ل سەر ماهیەتا هزرێ هێشتا بێ بەرسڤ مانە:
- گەلۆ هزر تنێ پرۆسەیەکا بایۆلۆژی یە؟
- چاوا هزر دشێت تشتێن نوی بئافرینیت؟
- چ پەیوەندی د ناڤبەرا هزر و هشیاریێ دا هەیە؟
- گەلۆ ئامیرە دکارن ب راستی بهزرن؟

ئەڤ پرسیار و گەلەک یێن دی، بوونە میژارا لێکۆلینێن کویر یێن فەیلەسۆفان د درێژاهیا دیرۆکێ دا. هەر فەیلەسۆفەکی هەول دایە کو ب شێوەیەکێ جودا بەرسڤا ڤان پرسیاران بدەت.

لێ دێ د بەشێ بهێت دا، گەشتەکێ دناڤا دیرۆکا هزرا فەیلەسۆفان ل سەر پرسا سەرەکی یا مە ئاماژە پێ کری کەین ئەو ژی، هزر چییە؟ و پاشان دێ باس ژ فەیلەسۆف و نڤیسەر و بیرمەندێن کورد کەین کا وان ل سەر هزر چییە؟ چ هزرییە و چ گۆتییە….هتد


* کورتیا بەشێ ئێکێ:

هزر پرۆسەیەکە کو ژ دەستپێکا مرۆڤایەتیێ ڤە دگەل مە یە. دەمێ مرۆڤی دەستپێکر ل ستێران بنێرە، هزر پەیدا بوو و بوو ئەگەرێ گەلەک گوهۆرینێن مەزن.

هزرێ رۆلەکێ سەرەکی د پێشڤەچوونا مرۆڤایەتیێ دا لیستیە:
- بوویە سەدەما پەیدابوونا زمانی، رێ دا ئافراندنا چاند و هونەرێ، بوویە بنگەهێ زانست و تەکنۆلۆژیێ، کاریگەری ل سەر پێشکەتنێن جڤاکی و سیاسی هەبوویە.

ل رۆژهەلات و رۆژئاڤا، هزر ب شێوەیێن جودا هاتیە دیتن، لێ هەردەم وەک ئامرازەکێ گرنگ بۆ گوهۆرین و پێشکەتنێ هاتیە نیاسین.


* مفایێن بەشێ ئێکێ: پێشەکییەک ژ بۆ هزر چییە

مفایێن هزرا تاکەکەسی:

1. پێشکەتنا کەسایەتی:
-خۆ-نیاسین، پێشبینیکرنا ئەگەران، داهێنەری، دانا بریارێن گۆنجای و دروستتر.

2. پێشکەتنا پیشەیی:
- چارەسەرکرنا پرسگرێکان، هەڤسەنگی، خۆ-گەشەکرن، سەرکەفتن د کاری دا، دەرفەتێن کاری و ئابووری.

مفایێن هزرا جڤاکی:

1. پێشکەتنا جڤاکی:
- ئاڤاکرنا سیستەمێن باشتر، چارەسەرکرنا ئاریشەیێن گشتی، داهێنانێن نوی، پێشکەتنا زانستی، بەرسڤدانا بلەز، دیتنا رێکێن نوی.

2. پێکڤەژیان:
-تێگەهشتنا باشتر، هەڤکاریا بهێز، گوهۆرینا بیروباوەران، ئاشتی و پێکڤەژیان،دانوستاندنا کاریگەر.

3.داهێنان و ئافراندن
- خولقاندنا تشتێن نوی، گوهۆرینا مرۆڤ و جڤاک و جیهانێ، هزرێن نوی و کاریگەر.



ئەی هزرکارێ هێژا و دانا تو چ دهزری ئایا ب هزرا تە، هزر چییە ؟

هزر چییە؟

- پێشکێشکرنا ناڤ و نیشانێ بابەتی:
هاڤین عومەر

نڤیسین:
محسن اسماعیل

پەشێ ئێکێ: پێشەکییەک ژ بۆ هزر چییە ؟

پێشەکی

د قوناغا دەسپێکێ دا، دەمێ مرۆڤی سەرێ خۆ بلند کر و ل ستێران نێری، د وێ کێلیا هەستیار دا هزر دەستپێکر. هزر، ئەو ڕۆناهیا نەدیارە کو د مێشکێ مرۆڤی دا هەمی دەما دپەیڤیت، دهزریت، دپرسیت و دگەریت. ئەڤ پرۆسەیا سەیر و بێ دەنگ، کو ژ کەڤنترین رۆژێن مرۆڤایەتیێ ڤە دگەل مە یە، مینا چیرۆکەکا بێ داوی یە کو هەر کەس بەشەکێ ژێ دنڤیسیت.

د ناڤ تاریاتیا شکەفتان دا، دەمێ مرۆڤی ئاگر هەلدکر و سیبەرێن خۆ ل سەر دیواران ددیتن، هزر دگەل وی بوو. دەمێ پێشیێن مە یێن کەڤن ل ئاسمانی دنێرین و هەیڤ و رۆژ و ستێر ددیتن، هزرێ ئەو هان ددان کو پرسیاران بکەن: "ئەم کی نە؟ ئەم ژ کیڤە هاتینە؟ ئەم بۆچی ل ڤێرێ نە؟" ئەڤ پرسیارێن سادە و کویر، بوونە دەستپێکا گەریانەکا بێ داوی.

هزر، ئەو هێزا نەدیارە کو مرۆڤ ژ ژیانا سادە یا گیانەوەری دەرباز کر و بر قوناغا ئافراندن و داهێنانێ. ب رێکا هزرێ، مرۆڤی شیا زمانی پەیدا بکەت، چیرۆکان بێژیت، و تێگەهشتنا خۆ بگەهینیتە نفشێن نوی. ئەڤە بوو دەستپێکا شارستانیەتێ - نە ب کەڤر و دار و ئاخێ، لێ ب هزرێن کو د زێنی/ئەقلی دا دهاتن ئافراندن.

هزر وەکی ڕووبارەکێ یە کو ژ کانیەکا بچویک دەست پێ دکەت و هێدی هێدی مەزن دبیت. هەر مرۆڤەک دلۆپەک ژ ئاڤێ دئێخیتە سەر ڤی ڕووباری، و هەر نفشەک چەمەکێ نوی لێ زێدە دکەت. ژ شکەفتان هەتا بالەخانەیێن بلند، ژ قەلەم و کاغەزان هەتا کۆمپیوتەر و مۆبایلێن زیرەک، هزر بەردەوام د گەشەکرن و گوهۆرینێ دا یە.

د دیرۆکا مرۆڤایەتیێ دا، هزر بوویە ئەگەرێ گوهۆرینێن مەزن. دەمێ مرۆڤەکی هزر کر کو دشێت ئاگری کۆنترۆل بکەت، ئەو بوو دەستپێکا شۆرەشەکێ. دەمێ مرۆڤەکی هزر کر کو دشێت ل سەر کاغەزی بنڤیسیت، ئەو بوو دەستپێکا شۆرەشەکا دی. هەر گاڤەکا مەزن د دیرۆکێ دا، ب هزرەکێ دەست پێ دکەت.

لێ هزر نە تنێ ئامرازەکە بۆ گوهۆرینا جیهانا دەرڤە. هزر ڕێکەکە بۆ نیاسین و تێگەهشتنا خۆ ژی. دەمێ مرۆڤ هزر دکەت، ئەو نە تنێ ل سەر تشتێن دەرڤە، لێ ل سەر خۆ ژی دهزریت. ئەڤ تایبەتمەندیا سەیر، کو مرۆڤ دشێت ل سەر هزرێن خۆ بهزریت، کو مە ژ گیانەوەرێن دی جودا دکەت و دکەتە بوونەوەرێن تایبەت.

د سەردەما مە یا نوی دا، هزر ڕۆلەکێ نوی وەردگریت. د جیهانەکا کو هەر تشت ب لەزەکا بلەز دگوهۆریت، هزر دبیتە ئامرازێ مە یێ هەری گرنگ بۆ تێگەهشتن و گونجاندنێ. تەکنۆلۆژیا نوی، زانستێن نوی، و ئاریشێن نوی، هەمی پێتڤی ب هزرەکا نوی هەنە. نوکە، پتر ژ هەر دەمەکی، مرۆڤ پێتڤی ب هزرەکا رەخنەیی، داهێنەر و کویر و ( وەهمی ) هەیە.

لێ دگەل هەمی پێشکەتنێن مە، هزر هێشتا ژی نهێنییەکا مەزنە. ئەم هێشتا نزانین کا چاوا هزر پەیدا دبیت، چاوا کار دکەت، یان چاوا دشێت تشتێن نوی بئافرینیت. هەر رۆژ، زانا و فەیلەسۆف هەول ددەن کو ڤان پرسیاران چارەسەر بکەن، و هەر رۆژ پرسیارێن نوی و دگەل بەرسڤێن پڕی گریمان و تیۆر دەردکەڤن.

هزر، د هەر جڤاک و فەرهەنگەکێ دا، ڕەنگەکێ جودا وەردگریت. ل رۆژهەلاتێ، هزر زێدەتر گرێدایی تێگەهێن ڕوحانی و فەلسەفی یە. ل وێرێ، هزر نە تنێ ئامرازەکە بۆ تێگەهشتنا جیهانێ، بەلکو ڕێکەکە بۆ گەهشتنا ڕاستیا دەروونی و روحانی. فەیلەسۆفێن رۆژهەلاتێ باوەر دکەن کو هزر دشێت مرۆڤی بگەهینیتە قوناغێن بلند یێن مەعریفەتێ، و مرۆڤ دشێت ب رێکا تێهزرینێ و مێدیتەیشنێ بگەهیتە ڕاستیێن کویر.

ل رۆژئاڤا، هزر زێدەتر گرێدایی لۆژیک و زانستی یە. ل وێرێ، هزر وەکی ئامرازەکێ سیستەماتیک و رێکخستی تێ دیتن کو دشێت ئاریشەیان چارەسەر بکەت و ڕاستیێن نوی ڤەببینیت. فەیلەسۆفێن رۆژئاڤایی زێدەتر گرنگیێ ددەنە مێتۆد و رێبازێن زانستی یێن هزرکرنێ.

لێ د ناڤبەرا ڤان هەردوو دیتنگەهان دا، تشتەکێ هەڤبەش هەیە: باوەریا ب هێزا هزرێ وەکی ئامرازەکێ گوهۆرینێ. چ ل رۆژهەلات و چ ل رۆژئاڤا، مرۆڤی هەمی دەما باوەری ب وێ چەندێ هەبوویە کو هزر دشێت مرۆڤی و جیهانێ باشتر بکەت.

هەروەها، هزر ڕۆلەکێ سەرەکی د ئافراندنا ناسنامە و کەلتوورێ/چاندێ دا دلیزیت. هەر جڤاکەک، ب ڕێکا هزرێن خۆ یێن تایبەت، چیرۆک و ئەفسانەیێن خۆ دئافرینیت. ئەڤ چیرۆک و ئەفسانە دبنە بنگەهێ کەلتوور و شارستانیەتێ. بۆ نموونە، ئەفسانەیا گلگامێش یا سومەریان، ئیلیادا و ئۆدیسەیا یونانیان، شاهنامەیا فیردەوسی یا فارسان، ئەفسانەیا شاهمارانا کوردان، هەمی بەرهەمێن هزرا مرۆڤی نە کو هاتینە ڤەگوهاستن ژ نفشەکی بۆ نفشەکێ دی.

د بوارێ زانستێ دا ژی، هزر ڕۆلەکێ بنگەهین دلیزیت. زانا و تەکنۆلۆژیست، ب ڕێکا هزرێن خۆ یێن داهێنەر، شیانە گەلەک تشتێن نوی ڤەببینن و بئافرینن. ژ تیۆریا رێژەیی یا ئاینشتاین هەتا ڤەدیتنا DNA'یێ، هەمی ب هزرێن نوی و داهێنەر دەست پێ کرن. هەر ڤەدیتنەکا زانستی، بەری کو ببیتە ڕاستیەکا پراکتیکی، پێشیێ د هزرا کەسەکی دا چێ دبیت.

هزر هەروەها بنگەهێ پێشکەتنا جڤاکی و سیاسی یە.

✬💡✬‏
- گەر باسی خراپەی
کەسێکیان بۆ کردیت ،

+ بڵێ : خوا لە ئێمە و ئەویش
خۆشبێت هیچی تر مەڵێ !
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
ئامین بۆ هەرشتێڪ ڪەوا لە دڵی من و تۆدایه
‌🥺🤍🧸

✬💡✬‏

✬💡✬‏
کات برینەکانمان چاک ناکاتەوە ، تانھا فێرمان دەکات چۆن بەرگەی ئازارەکە بگرین !
🥺🤍🧸

تـــ❣︎ــوٓ پتر حہ ش كيشكئ دكه ى🖤

#جوانترين كنال ل فئرئ يه..💜
#كارئ وان ب چاف ببينه..❤️‍🔥

ده مى ليستئ(1) ده مژمئر دمينيت..☑️


@berh4atn

@xarebm

@i4mginry

✬💡✬‏
‏چ خوشی د وێ خوشیێ دا نینە
یا نـەخـوشـی تـێـدا نـەبـیـت
🥺🤍🧸

✬💡✬‏

https://t.me/PAWSOG_bot/PAWS?startapp=BKtPphWC
⏺️⏺️وەک هاریکاری دا خڸ ببن⬆️⬆️
و ئەگەر تە دفێت ب رێکا ئونلاین درافی بدەست خوفە بینی بەشژدار ببە دەم یێ مای هەتا 29\11ـی فێ هەیفێ

✬💡✬‏
هیچ ڪەسێك لە دڵت تێناگات
تەنها ئەوە نەبێت ڪە دروستی ڪردووە
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
ڕووناکۍ ژیانۍ خۆتبہ                                                           
چونکہ کەس نابێتہ ڕووناکۍ
ژیانۍ کەس
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
نه بێژه ئەز يئ جياوازم بسەلمينه كوو ژ راستا تويئ جياوازى
🥺🤍🧸

كناله كى پر ب مفا جوين بكه و مفاي ژ في كنالى وه ربگره روژانه پوستين ئاينى ل دوور دينى دهيته به لاف كرن❤️

✬💡✬‏
دەرگەهێـن  رابردوی وپاشەروژێ بگرە و ژیانا خۆ دسنوریـن ڕۆژا خودا دەرباز  بکە.
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
چ تشت مروڤی رزگار ناكه‌ن ئيلا حه‌ژێكرنا مروڤی بو نه‌فسا وی
🥺🤍🧸

توو پتر حەش كیش باژێری دكەی لڤێرێ ؟

✬💡✬‏
البير كامو؛
لا أحد يعلم كيف هي معركتك الخاصة مع الحياة، ما الذي زعزع أمانك وقتل عفويتك، كم كافحت وكم خسرت؛ لا أحد يعلم حقاً من أنت...!

ئالبیر کامۆ؛
کەس نزانیت کا جەنگیێ تە یێ تایبەت یێ چاوایە ل گەل ژیانێ، یان ئەو چ تشتە سلامەتیا تە و بێگونەهیا تە تێکدای، چەند خەباتکرییە و چەند خۆسارەت بووی، براستی ژی کەس نزانیت تووی...!
🥺🤍🧸

وەرە هندەك پسیارا جابدە بەتالیە😁

✬💡✬‏
ئـانکــو جیـە . مروفـەک دشێــت مروفەکــی ژ هــەمی مروفــان ســار بکــەت

ژ دەستـــ دانا تـشتـەکی پـشتـی فێــربـونێ گـەلەکــا بــ ێــشە
🥺🤍🧸

🙈🎁ديف هه يفا ژ دايك بونا خو دياريا خو وه رگره🛍️👇❤️@hamarang98

✬💡✬‏
ئەگەر من باوەریا خوو بخو ئینا
چـــ کــەس نــەشــێــن
من ژمن بێ هیڤی بکەن
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
#مروڤە کی باشــــ بە .!
بەلــی #وەختــــی خو بەلاش نە بە بوو سەلماندا خوو .!
🥺🤍🧸

✬💡✬‏

✬💡✬‏
دەمێ براستې گرنگېێ ب بوې تشتې نەدەې ڪو ڪەسەڪ هزر لتە دڪەت، ئەو وەسا توېێ گەهشتېە ئاستەڪێ ئازد و ترسناڪ و سەرسوڕهێنەر
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
دەمێ تە ئازار هەبن -چاڤدێرېێ بڪە-ژېان هەولددەت تە فێرې تشتەڪې بڪەت.
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
‎”سَیُمَرُ کُلِ مُر"
‎”تـێ دەپەڕێـت ، هەموو تاڵییەڪ
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
ڕاستە بەردەوامی یا گرنگە،
لێ بەردەوامییا ژ نەچاری…
جۆرەکێ ئەشکەنجەدان و تۆشبوونا دەروونییە!
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
يا ب زه حمه ته دگه ل مئشكه كئ بژى هه مى تشتا دزانيت به لى نا راوستيت ژ هزركرنئ
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
باخڤن دئ هوين هێنه نياسين ژبەركوو مروڤ ڤەشارتيه دبن ئەزمانئ خوەڤه
🥺🤍🧸

🤍🤍

✬💡✬‏
چەند مروڤ هەست بكەت مروڤ بەرپرسه ژ كريارێن خوو دئ پتر شێت خوو پەروەردەكەت
🥺🤍🧸

https://t.me/PAWSOG_bot/PAWS?startapp=BKtPphWC
LFG!
PAWS is the new top dog! 🐾

✬💡✬‏
ژ دەست نادەم ژ دەست دچم
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
جێوازيا ته كەسەك جوان ژته دروست دكەت
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
راستگوبه ئەگەر ته سەرنه ئێخيت ژى دئ ته سەربلند كەت
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
نەبه مروڤەكئ كوره جياوازيئ دناڤبەرا ئەلماسى و رەژيئ دا نەكەى
🥺🤍🧸

✬💡✬‏

✬💡✬‏
دەمێ تو سەر رێكا راست بی، وەكي خوبه و نه يا گرنگه كيه دگەلته يان دژي ته ، چونكي خودي يدگەلته
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
بهێزترين كەس ئەون يێن ژ تنێبونئ نه ترسن
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
‏من گەلەک ژدەست دا بەلێ پا ل هەر جارەکێ ژی من مەزنیا خوو ب دەست ڤە دئینا
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
چ تشت د ژيانئ دا بئ بەرامبەر ناهێن ئانكوو بئ دەنگ به و كار بوو بكه
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
‎گرنگيئ بــخو بده و يئن دي بهئله
🥺🤍🧸

✬💡✬‏
‌‏Take care of yourself and let others
🥺🤍🧸