با سخنان امروز مقام رهبری روشن شد که ایدەی مذاکره با دولت جدید آمریکا دستکم در تئوری از تایید عالی ترین سطوح نظام سیاسی برخوردار است.
با این اوصاف مخالفت های بی سابقه و رادیکال روزهای اخیر با این موضوع را چگونه می توان تفسیر کرد.
در این زمینه سه فرضیه وجود دارد که به اختصار به آن می پردازم.
اول: دربارەی حدود و ثغور مذاکره و دستور کار اساسی آن، هنوز اجماع کافی بدست نیامده است.
با توجه به ناکامی تجربەی برجام و شرایط نسبتا نامطلوب ایران به نسبت ده سال قبل و افزایش خواسته های طرف مقابل، نوعی سردرگمی استراتژیک در کانون های تصمیم گیرنده وجود دارد.
میانه روها طرفدار بدەبستان کامل و تنش زدایی نهایی با واشنگتن و دست برداشتن از به چالش کشیدن نظم بین المللی هستند.
اما تندروها خواهان توافقی موقت و محدود به مسالەی هستەای بودە و نگران استحالەی هویت انقلابی نظام بر اثر پیامدهای سیاسی سازش با کاخ سفیدند.
دوم: اهمیت جناح گرایی و فساد را در این کارزار ضد مذاکره نباید از یاد برد.
کاهش نقش ایدئولوژی و افزایش فساد با افزایش قابل توجه عامل فرصت طلبی در گردش نخبگان در دو دهەی اخیر همراه بوده است.
بخشی از مخالفان دوآتشەی مذاکره و مدعی انقلابی گری ریشەی چندانی در انقلاب 1357 ندارند و با مقاصد پیشرفت شغلی و بهرەمندی از امتیازات سیاسی و اقتصادی به کنسرت انقلاب پیوستەاند.
ابزارهای مفهومی نظیر اسلام رفاقتی و سرمایه داری رفاقتی برای تحلیل اقتصاد سیاسی برآمدن این پدیده راهگشا و آموزنده است.
این دسته منافع مشخصی در نظم سیاسی و اقتصادی فعلی داشته و از اقتصاد تحریم شده و اندک سالاری سیاسی سود می برند.
برای اینان تداوم عدم تقارن فعلی میان دولت و جامعه و فرادستی جناح متبوع شان به پیگیری یک سیاست خارجی رادیکال و تجدید نظرخواه وابسته است.
سوم: فرضیەی آخر و البته ضعیف تر، قائل شدن به نوعی تقسیم کار سیاسی است؛ به اصطلاح تندروها دست پیش می گیرند و رادیکال و سازش ناپذیر ظاهر می شوند، تا دل تیم ترامپ را خالی کنند.
مطابق این نظر مخالفت تندروها، توپخانەی دیپلماسی نظام به قصد پیش روی دیپلمات های مذاکره کننده است.
به این فرضیه ها می توان این تکمله را هم افزود: در حالی که خواسته های ترامپ و دستور کار احتمالی گفتگوها هنوز مشخص نیست، دست پیش گرفتن و با توپ پر آمدن می تواند طرف مقابل را به تعدیل انتظارات و کاهش مطالباتش وادار کند.
در هر حال ایران با یکی از پیچیده ترین و مهم ترین مسائل سیاست خارجی خود مواجه است و تا روشن نشدن رویکرد ترامپ نمی توان به جمع بندی دقیقی رسید.
#صلاح_الدین_خدیو
@sharname1