سرو سخنگو (دکتر اسلامی نُدوشن)

‍ موضوع قابل تأمّل _و شاید منحصر به فرد در تاریخ‌نویسی جهان_ آن است که سِیر تاریخیِ ایران در دوران بعد از اسلام دو لایه است:
یک لایه‌ی رویین و یک لایه‌ی زیرین.
لایه‌ی رویین همان شرح وقایع است که تاریخ نگاران کم و بیش از آن حرف زده‌اند، لایه‌ی دیگر، آن جریانی است که به گفتن نیامده، مگر به بیانِ خاصّی. آن را تا اندازه‌ای در شعرها باید پی گرفت: در سنایی و عطّار و نظامی و خیّام و مولوی و سعدی و حافظ، و گویندگانِ کنایه‌گوی دیگر، و در بعضی از کتاب‌های نثر، چون: تذکرة الاولیاء عطّار، اسرارالتّوحید، مقاماتِ ژنده‌پیل، مناقب العارفين، نوشته‌های بابا افضل و روزبهان بقلی، و امثال آنها.
در لابلای این اوراقِ غرقه در شطح و کنایه است که باید به نجوای نهانیِ تاریخِ ایران گوش سپرد، باید غور کرد در اصطلاحاتِ معشوق و باده و زنّار و کنشت و پیرِ مغان و آتشکده و جامِ‌جم و دِیر و خرابات و امثال آنها، و پِی برد که از تکرار آنها چه منظوری اراده شده است. آیا این گویندگان آگاه بوده‌اند که چه می‌گویند؟ و یا ناآگاهانه از ژرفای ناپیدای وجدانِ ایران خبر می‌گرفته‌اند؟
از این لایه‌ی تاریخ ایران غافل نمانیم.

            #یگانگی_در_چندگانگی

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ تاریخ ایران چه از لحاظ گستردگیِ جغرافیایی و چه از لحاظ غنای کیفی، بسیار پیچیده است، و به منزله‌ی کارگاهی است که اندیشه‌های اکنافِ عالَم به صورت موادّ خام به آن وارد شده، تبدیل و ترکیب گردیده و از سوی دیگر بیرون رفته است.
بدین‌گونه است که ما هم «اژدهای چین» داریم و هم «نهنگ نیل»؛ «شتر تانگ» و «ناقه‌ی صالح»، و «آهوی ختن» و «سیمرغ خاور» و «ققنوس یونانی» و «طوطی هند»، و «اسب بالدار آشوری»؛ همه‌ی این‌ها از تخیّل و افسانه‌ی ایرانی عبور کرده‌اند. تصوّر کردنی نیست که پهنه‌ای که سرزمینِ ایران خوانده می‌شده، چند بار خراب و آباد گردیده، نه تنها در هجوم‌های خارجی، بلکه از جنگ‌های داخل نیز: سلسله‌های محلّی که هر کدام بر ایالتی حکمرانی داشتند؛ فرقه‌های مذهبی، پدر و پسر و برادر که به سوی هم می‌تاختند. هر یک از شهرهای بزرگ چون تبریز و ری و نیشابور و اصفهان و همدان و کرمان و شیراز، چه بارها که ویران شده، شهربندان شده، غارت و قتل عام شده‌اند.
بنابراین ما وقتی تاریخ ایران را می‌نویسیم یک تاریخِ اُفت و خاست، تاریخِ بر زمین خوردن‌ها و از نو برخاستن‌ها را می‌نویسیم. جنگ‌های مادها را با آشوری‌ها در نظر آوریم تا برسیم به عهدنامه‌ی ترکمان‌چای. یک دورانِ دو هزار و پانصد ساله‌ی جنگِ ناگُسستنی است، و طبیعی است که بارِ سنگینِ آن هم بر دوش مردم بینوا باشد. از مجموع حوادث، آنچه بر جای مانده تعدادی آثار است و تعدادی خاطره به صورت تاریخ. آیا کشور دیگری را می‌توان یافت که با این همه جریان و با این همه برخورد روبرو بوده باشد؟ گمان نمی‌کنم.
نه چین و نه هند، و نه مصر و نه روم، و نه هیچ کشور کهن دیگری، زیرا همه‌ی آنان تعدادی حفاظِ جغرافیایی و طبیعی داشته‌اند. تاریخ ایران را باید تاریخِ برخورد شمشیرها و اندیشه‌ها نامید، زیرا یا جنگ است و یا نهضتِ فکریِ مقاومت؛ این نهضت‌ها از اردشیر دوره‌ی ساسانی هست تا مانی و مزدک و آنگاه بعد از اسلام در شاخه‌های متعدّدِ سفید جامگان و سنبادیان و خرّم‌دینان و زندیکان و نظایر آنها، تا برسیم به اسماعیلیّه و اخوان‌الصّفا و سربداران، از کوچک و بزرگ به تعداد ده‌ها. ایران چون طاسِ لغزنده‌ای بوده است که مردم آن گاهی با زور و گاهی با چاره می‌کوشیده‌اند تا ادامه‌ی زندگیِ بایسته بدهند و این تلاشِ جان‌فرسا تا به امروز رسیده است. اکنون باید دو سؤال مطرح کرد:
یکی آنکه ایران کجاست و به چه محدوده‌ی جغرافیایی‌ای گفته می‌شود؟
دوّم آنکه منظور از ادامه‌ی حیاتِ تاریخیِ ایران چیست؟

           #یگانگی_در_چندگانگی

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

همراهان گرامی و اعضای محترم،
این نوع تبلیغاتی را که در کانال مشاهده می‌فرمایید مورد تأیید ما نیستند، خود تلگرام این تبلیغات را انجام می‌دهد و متأسفانه از دسترس ادمین نیز خارج می‌باشند (حذف کردنشان امکان‌پذیر نیست)،
بنابراین بدون تحقیق و اطمینان به این سیگنال‌ها اعتماد نکنید.
     با سپاس.

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ خاطرات استاد اسلامی ندوشن از استاد مجتبی مینوی، (به مناسبت خاموشیِ جسمانیِ این استاد بزرگ در ششم بهمن ماه ۱۳۵۵ _و به روایتی هفتم بهمن ماه_)
🌲🌲🌲🌲🌲
با نوشته‌های استاد مجتبی مینوی در سال‌های سوم و چهارم مجلّه‌ی سخن (سال‌های ۱۳۲۳ و ۲۴) آشنا شدم، گاهی مقاله‌هایی از لندن برای این مجلّه می‌فرستاد که تعدادی از آنها بعد در کتاب «پانزده گفتار» تجدید چاپ شد. گاهی اوقات هم صدای او را از رادیو لندن می‌شنیدم. زمان جنگ بود، و مینوی مطالب ادبی و فرهنگی را از این فرستنده می‌خواند. صدای رسا و گیرائی داشت. چند سال بعد از لندن به ایران بازگشت و اوائل کار در منزل برادرش در حشمت‌الدوله ساکن بود که بعضی از علاقمندانش در آنجا به دیدنش می‌رفتند، و من هم یکی دو بار رفتم، آشنایی از این جا پیدا شد. سال‌های اوّل به «یغما» مرتّب مقاله می‌داد و گاهی هم به دفتر مجلّه سر می‌زد. مینوی چند سالی به عنوان وابسته‌ی فرهنگی در ترکیه به سر برد و در آنجا از تعدادی از نسخه‌های خطّیِ فارسی عکس گرفت، که بعضی از آنها بعد چاپ شد.
دکتر یحییٰ مهدوی قطعه زمینی در جادّه‌ی قدیم شمیران (کوی فردوسی) به وی واگذار کرد که او کتابخانه‌ی خود را در آنجا بنا کرد و منزلش هم در همانجا بود. دو باری من به آنجا رفتم که بدنه‌ی اصلی آن را کتابخانه تشکیل می‌داد. انبوهی از کتاب‌های کمیاب در آن گرد آمده بود که بعد وزارت فرهنگ آن را از خانواده‌اش خرید و به صورت کتابخانه‌ی عمومی درآورد.
از جانب وزارت فرهنگ تصحیح شاهنامه به صورت دقیق در دایره‌ی «بنیاد شاهنامه» به  استاد مینوی واگذار گردید که سه داستان از آن انتشار یافت. نخستین آن «رستم و سهراب» بود که بحث و حرف درباره‌ی آن خیلی بالا گرفت. حرف بر سر معنی بعضی ابیات و یا دگردیسی کلمات بود. من نیز نقدی در این باره نوشتم که در «یغما» چاپ شد و البتّه موجب رنجش استاد مینوی از من و یغمایی هر دو گردید. مجتبی مینوی یکی از نادر ادبائی بود که با ادبیات اروپایی آشنا بودند. زبان انگلیسی را خوب می‌دانست و سال‌ها اقامت در انگلستان، او را با مسائل ادبی جهان آشنا کرده بود. در مورد فرهنگ ایران نیز معلومات وسیعی به هم زده بود. از همه چیز گذشته، جودت ذهن داشت، زنده و گرم می‌نوشت. هرجا که مصلحت‌بینی جلویش را نمی‌گرفت، صراحت بیان هم داشت. بر سر هم حرفی که می‌زد با اطمینان شنیده می‌شد.
من برای او احترام داشتم، ولی این احترام بی‌قید و شرط نبود، علاوه بر رستم و سهراب، بر یکی دیگر از کتاب‌هایش که راجع به دموکراسی در غرب بود (آزادی و آزاد فکری)، نقدی نوشتم که آن نیز به نظرش ناخوشایند آمد...
بی‌تردید یکی از کسانی بود که جانشین ناپذیرند، دید شکافنده و علمی نسبت به مباحث ادبی و تاریخ ایران داشت، گرچه حاصل نوشتنش نسبت به وسعت معلوماتش چندان زیاد نبود، امّا همان مقدار آثاری که از او برجای مانده در نوع خود معادل ندارد. اواخر عمر مؤسّسه‌ی فرانکلین، تدوینِ یک لغت‌نامه‌ی دقیقِ فارسی را از او خواستار شده بود و وی با همکاری کسانی چون دکتر عبدالحسین زرّین‌کوب و دکتر مصطفی مقرّبی و چند تن دیگر کار را شروع کرد، ولی نه عمر او وفا کرد و نه عمر مؤسّسه‌ی فرانکلین.
🌲🌲🌲🌲🌲
               #روزها_جلد‌چهارم

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

ایـرانی به هرکجا برود یک تاریخ بر پشت دارد، خواه به آن آگاه باشد و خواه نباشد. ضمیرِ ناخود‌آگاهِ قومی که «یونگ» روانکاوِ سوئیسی آن را عنوان کرده است، در ایرانی بیدار و قوی است.

              #ایران_و_تنهایی‌اش
..............................
⚫️ با عرض پوزش به دلیل تأخیر در پیام، درگذشت دکتر جلال متینی، مورّخ، استاد دانشگاه، فرهنگ‌پژوه، شاهنامه‌شناس و مدیر مسئول مجلّه‌های تخصّصی و وزینِ «ایران‌نامه» و «ایران‌شناسی» را تسلیّت عرض می‌کنیم.

🌲🌲🌲🌲
 نامِشان زمزمه‌ی نیمه‌شبِ مستان باد
      تا نگویند که از یــاد فـراموشانَنـد
🌲🌲🌲🌲
..............................

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

در ایران دین و ملّیّت از قدیم‌ترین زمان به هم وابسته بوده‌اند. هخامنشیان موازنه‌ای میان این دو نگاه داشته بودند، و این گشایش نظر را داشتند که به آیینِ مردمِ کشورهای فتح شده کاری نداشته باشند و آنها را به حال خود واگذارند. در زمان پارت‌ها نیز وضع کم و بیش همین‌گونه بود. ساسانیان اقتدار کشور را به کمک تکیه بر اعتقاد دینی تأمین کردند، ولی در انتهای دوره‌ی ساسانی بر اثر مداخله‌ی بیش از حدّ موبدان در امور کشور، نیروی مقاومت جامعه به تحلیل رفت و به آسانی فروریخت. در دوران بعد از اسلام، سوء استفاده از دین و بی‌اعتنایی به اصلِ آن از جانبِ حکّام، امر رایجی گردید، و گرفتاری بزرگ جامعه‌ی ایرانی این بوده است.
تاریخ ایران درس‌های گرانبهایی در بر دارد که ارزان به دست نیامده، ولی ارزان در اختیار کسانی که آگاه باشند قرار می‌گیرد، اگر از آنها آموخته نشود بهای گرانی در ازایش پرداخته خواهد شد.

            #یگانگی_در_چندگانگی

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن

🆔 @sarv_e_sokhangoo

جوانان باید آگاهی ملّی به دست آورند، از پراکندگی بیرون آیند. مردم یک کشور ممکن است به گروه‌های مرامیِ مختلفی تقسیم شوند: چپ یا راست، سنّتی یا متجدّد، دینی‌اندیش یا بی‌باور؛ ولی چون در این کشور زندگی می‌کنند، باید گِردِ آنچه «محورِ ایران» است جمع بمانند. ایران بیش از یک راه در پیش ندارد و آن خطّی است که با سرشتِ تاریخی و امکاناتِ او مطابقت داشته باشد، و سرانجام هم پس از آزمایش‌های مختلف، اگر بخواهد پا برجـا بماند، به همین راه روی خواهد کرد.

            #یگانگی_در_چندگانگی

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

بیش از چند دهه است، یعنی از شهریور بیست به این‌سو، که این فکر در گروهی از مردم راه پیدا کرده که اگر ایران بخواهد نو شود باید به گذشته‌هایش پشت پا بزند، یعنی کهنه‌ها را دور بریزد...
طیّ این مدّت، چون راه‌های متناقضی جلوی پای مردم گذارده شده است، که نه سنّتی بوده است و نه نو، ایرانی در معرضِ آن قرار گرفته که حکمِ آن مرغ را پیدا کند که خواست راه رفتنِ کبک را تقلید کند، راه رفتنِ خود را هم فراموش کرد! مسأله‌ی کهنه و نو به این صورت مطرح نمی‌شود که بعضی تصوّر می‌کنند.
کهنه آن است که دیگر به خواست‌های مشروعِ انسانی پاسخ ندهد ولو تاریخِ نشرِ آن امروزی باشد. نو آن است که صرف‌نظر از آنکه مربوط به چه زمانی است، پاسخی برای امروز در خود داشته باشد.
نسل جوان کنونی اگر بخواهد به صورت «نسلِ کارآمد» درآید، باید نخست از این تشخیص برخوردار گردد که چه چیز بابِ طبعِ این زمان است، و چه چیز از دوْر خارج شده است.

            #یگانگی_در_چندگانگی

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن

🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ تلاش برای ایجاد هویّت جدید، معنایش زندگی به اقتضای زمان است. ایرانی هویّت خود را نمی‌تواند و نباید تغییر دهد، تمام ارزش او در ایرانی بودنِ اوست. این است که او را در تمام دوران تاریخش از دیگران متمایز داشته است. آنچه باید بکند آن است که این «هویّت» را کارساز سازد. البتّه یک ملّت کهنسال برای آنکه به نـو شَوَندگی بیفتد، کارش آسان نیست. امّا اگر پای ادامه‌ی حیات در میان باشد، جز آنکه تمام کوشش خود را در این راه به کار اندازد، چاره‌ای ندارد، همان‌گونه که ژاپنی‌ها کردند.
دو متفکّر ایرانی، مولوی و حافظ آرزو می‌کردند که «طرحی نو» در جهان افکنده شود. مولوی می‌گفت:
« زین خلقِ پُر شکایتِ گریان، شدم ملول
آن های‌هوی نعره‌ی مستانم آرزوست
زین همرهانِ سست عناصر دلم گرفت
شیرِ خدا و رستمِ دستانم آرزوست».
و حافظ می‌سرود:
«بیا تا گل برافشانیم و می در ساغر اندازیم
فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو دراندازیم
یکی از عقل می‌لافد، یکی طامات می‌بافد
بیا کاین داوری‌ها را به پیشِ داور اندازیم».

این «طرح نو» همان تغییر در تفکّر مردم است. گمان می‌کنم که دیرتر یا زودتر، ناگزیر به اعتراف این اصل شویم که «همه‌ی راه‌ها بسته است، مگر یک راه: تغییر از پایه». این «پایه»، آموزش است و اقتصاد و سازمانی که بتواند مردم را در خطّی بیندازد که راه‌گشا باشد.

            #یگانگی_در_چندگانگی

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

فقدانِ فکرِ اصولی، جامعه‌ی ما را از انتخابِ مشیِ صریح بازداشته و او را در وادیِ فکریِ ناسرانجامی سرگردان کرده است.
ما به یاد خیلی چیزها هستیم، افسوسِ خیلی چیزها را می‌خوریم، جز گذشتِ عمر که اینگونه بی‌حاصل می‌گذرد و اصرار داریم که از آن بی‌خبر باشیم؛ آن را تباه می‌کنیم چون متاعی که شخص از دست آن به تنگ آمده باشد.

            #ایران_را_از_یاد_نبریم

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن

🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ 🟢 باوری باقی است که می‌گوید انسانِ شرقی_غربی هموست که نیمه‌ی شرقی‌اش آزادگی و اصالتِ فرد است، و نیمه‌ی غربی‌اش آزادی (به معنای فرهنگ و تمدّن) و اصالتِ جمع، به گونه‌ای که در نهایت نه فرد، فدای راهِ منافعِ جمع می‌شود، و نه جمع در غایت فرد را در خود مضمحل می‌کند. آیا رسیدن به چنین طریقی میسّر است؟ و رسیدن به این پلّه‌ی اندیشگی در عمل نتیجه‌ی ایده‌الی هم خواهد داشت؟

✅ نمی‌دانم سؤال را درست درک کرده‌ام یا نه. آنچه من چند سال پیش مطرح کردم تفاوت میانِ «آزادگی» و «آزادی» بود که اوّلی را بیشتر خاصّ انسانِ قدیمِ ایرانی، و دوّمی را خاصّ انسانِ جدیدِ غربی دانستم. منظور از «آزادگی» آزادیِ درون است، استغنا و گشایشِ نظر. انسانِ نمونه‌ی ایران در گذشته بر حسب عرفان و ادب می‌کوشید تا به این درجه برسد. امّا انسانِ غربی، رهایی را در آزادی می‌بیند، یعنی سازمان آزاد اجتماعی و سیاسی، که هر فرد از طریق رأی و بیانِ آزاد، مُهره‌ای از آن می‌شود.
ما در گذشته آزادی سیاسی را نمی‌شناختیم، و کلمه‌ی آزادی در زبان فارسی، معنیِ «رهایی از قید» را می‌داد، چه قیدِ اسارت و چه قیدِ هوای نفس. من آرزو می‌کردم (گرچه این آرزویی بیش نبود) که فرهنگ و تمدّن ما در درجه‌ای قرار گیرد که بتوانیم «آزادگیِ فردی» را با «آزادی سیاسی» جمع کنیم.

                 #گفته‌ها_و_ناگفته‌ها
..............................
❇️ سؤال مطرح شده از جانب آقای شاهرخ تویسرکانی، به درخواست مجلّه‌ی «دنیای سخن» که متن آن در شماره‌ی نوروز ۱۳۷۱ مجلّه‌ی مذکور چاپ شد.
..............................

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ ‍ «هویت» یعنی خصوصیّاتی که شخص به آن متمایز می‌گردد. جوانان ایران با وجود تفاوت عقاید، وجوه مشترکی باهم دارند که هویّتِ جمعیِ آنها را تشکیل می‌دهد. این جوان قدری از هویّتِ سنّتیِ خود را دارد که در تقابل با تجدّد قرار گرفته است. بر سرِ هم میانِ سه جریانِ فکری در نوسان است: "در خانه به او یک چیز می‌گویند"، "در مدرسه و رسانه‌های داخلی، چیز دیگر"، "در رادیوها، ماهواره و اینترنت" چیز سومی گفته می‌شود. در میان این سه جریان که چه بسا با هم همخوانی نداشته باشند او چه انتخابی خواهد کرد؟ به گمان من انتخابی که سرشت انسانی او و مصالح او، آن را به جانبش رهبری می‌کند. البتّه این یک انتخاب خالص نخواهد بود، زیرا محتوای ذهنی‌اَش ممزوج شده است، ولی النّهایه به سوی سرشت خود رانده می‌شود، ولو راه رسیدنش را درست تشخیص ندهد.
مشکل هم از همین‌جا روی می‌کند. زیرا مهم تشخیصِ راه است. هویّت آن است که پرسیده شود من که هستم؟ به دنبال آن پرسیده شود: برای چه کاری هستم؟ و در خدمتِ چه هستم؟
پاسخ این سؤال‌ها باید برای جوان روشن باشد. انسان در درجه‌ی اوّل رضایتِ خاطرِ خود را می‌خواهد. همه‌ی حرف‌ها بر سرِ آن است که این رضایتِ خاطر چگونه به دست آید. در خدمتِ شخصِ خود به هر قیمت که شده؟ (آن‌گونه که یک فردِ خودبین بر این نظر است)، در خدمت اجتماع؟ (آن‌گونه که یک فردِ تربیّت‌یافته می‌داند که نفعِ او وابسته به نفعِ اجتماع است؟)، در خدمت یک آرمان؟ (آن‌گونه که انسان‌های برجسته به آن می‌اندیشند).
در یک اجتماعِ بایسته، این‌ها باید باهم تلفیق گردند و جامعه‌ای که بتوان آرزویش کرد، باید این سه را در کنار هم بگذارد. جامعه‌ی هماهنگ باید طوری تربیّت یابد که رضایتِ فردیِ او در مسیرِ منافعِ اجتماعی اقناع گردد، و برای این منظور، لازم است که سِیر اجتماعی با اقتضای زمان و تصدیقِ عقل رو در رو قرار نگیرد.
البتّه اجتماع، محلّ برخورد منافع است. در صورت فقدان سامان، منافع آن عدّه‌ای که زورآورتر باشند جلو می‌افتد، و کم‌زوران در عقبِ قافله می‌مانند. برای جلوگیری از آن باید قانون و سامان اجتماعی مداخله کند و آشوبی هم که در برخی از اجتماع‌ها دیده می‌شود به علّت نبود یا کمبود این سامان و قانون است. تلاشی هم که در کار است، برای دست‌یافت به آن.
بنابراین اگر قرن بیستم در جهتِ دست‌یافت به اوجِ صنعت حرکت کرد، قرن بیست و یکم باید در جهتِ دست‌یافت به اوجِ سامان به کار افتد. اگر توفیق نیابد، دنیا در معرض اغتشاش قرار خواهد گرفت، زیرا قضیّه خیلی جدّی است.

                      #بازتاب‌ها

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

هر طرف از عشقِ تو پـر سوخته
آفتاب و صد هزاران همچـو دی

🖤 پنجمین سال‌گشت خاموشیِ جسمانیِ مسافران پرواز ps752 را گرامی می‌داریم.
داغی که سرمای دی ماه را گداخت.

‍ 🟢 چه عواملی در سیر تاریخی جامعه‌ی ایرانی وجود داشته که بیش از هر چیز در روحیّاتِ فعلی ایرانی مؤثر بوده‌اند؟

✅ من گمان می‌کنم که در میان عوامل مختلف، دو امر بیشترین نقش را در تکوینِ شخصیّتِ ایرانی داشته‌اند؛
یکی جغرافیا و دیگری حوادث تاریخی. ایران بر سر راه آسیا و اروپا، یا به عبارت دیگر شرق و غرب قرار دارد، و ناگزیر از هر دو سو تأثیر گرفته. این تأثیر هم از طریق صلح آمده و هم از طریق جنگ؛ هم جنبه‌ی مثبت داشته و هم جنبه‌ی منفی.
تأثیر صلح‌آمیز به این معنا که وزش‌های تمدّنی شرق و غرب، تمدّن ایران را پُر آب و رنگ و تلفیقی کرده، یعنی از هر چمن گلی، و روی هم رفته می‌توان گفت که تمدّن ایران «آسیایی_اروپایی» است. جنبه‌ی تلفیقی مذکور، به ایرانی کمک کرده است که با انعطاف باشد، و نشانه‌ی این موضوع در "تساهل سیاسی کوروش" دیده می‌شود؛ تا می‌رسیم به دوران بعد از اسلام، که چه در کردار و چه در کلام، انعطاف و سازش غلبه دارد، و ادبیات ما به خوبی معرّف آن است.
امّا موقعیّت جغرافیایی ایران، موجب گردیده که این کشور در معرض جنگ‌های مداوم باشد. در دوره‌هایی که نیرومند بوده _چون در عصر هخامنشی و ساسانی_ برای پیشگیری، دفاع یا حفظ مرزها، و گاهی هم بر اثر بلندپروازی، به جنگ‌های بزرگ دست می‌زده و در دوره‌هایی که ضعیف و قطعه قطعه بود، پیوسته با هجوم‌های مختلف و یا زد و خوردهای داخلی درگیر بوده؛ بدان گونه که می‌توان گفت که ایران یکی از پُر جنگ‌ترین کشورهای دنیا است و تقریباً هیچ نسلی از آن نبوده که جنگ را ندیده باشد. می‌بینیم که موقعیّت جغرافیایی تا حدّ زیادی تاریخ را به دنبال خود کشانده، و ایرانی سرنوشتش این شده که لااقل در نیمه‌ی دوّم عمرِ تاریخی‌اَش، در کشمکش، نا‌ایمنی و ناآرامیِ مداوم به سر برد. عوامل دیگری نیز البتّه وجود دارند که مستمرّ و بعضی گذرا بوده‌اند؛ مانند اقلیم، پُر آفتابی و کم بارانی، که جای دیگر باید حرفش را به میان آورد.

                 #گفته‌ها_و_ناگفته‌ها
..............................
❇️ طرح سؤال از مجلّه‌ی «ایران فردا»، شماره‌ی بهمن و اسفند ۱۳۷۱.
..............................

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

در ایران بعد از اسلام وضع خاصّی جاری بوده که ادب و تاریخ را به هم آمیخته و به هم وابسته کرده است. ادب فارسی تأثیر گرفته از جریان‌های تاریخی است، و تاریخِ ایران باید به دستیاریِ ادب و به‌خصوص «شعرِ فارسی» به روشنی نزدیک گردد.
آنجا که قلمِ مورّخ به علّت استبداد و جوّ بیم‌آگین یا آزاراَنگیزِ اجتماعی، واقعیّت‌ها را بَزَک کرده یا نیم‌جَویده بیان می‌کند، «ادبیات» از خلالِ مساماتِ اندیشه، و گاه از مسیرِ وجدانِ ناآگاه، آنها را به تراویدن می‌آورد.
در میان گویندگان و نویسندگان ایران، سعدی و حافظ به سبب خصوصیّاتی که در آنها جمع شد و در قرن هفتم و هشتم که عصر مغول و بعد از مغول بود _و تاریخ ایران در این زمان به قوام و غلظتِ خود رسیده بود_ زندگی می‌کردند، بیش از دیگران بازتاب‌دهنده‌ی روحِ قومِ خود در دوران بعد از اسلام شدند، بنابراین این دو تن برای بازشناختِ ایرانی می‌توانند محور قرار گیرند.

           #یگانگی_در_چندگانگی

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن

🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ هرچه در هر زبان راجع به «سرنوشتِ بشر» و «مفهومِ زندگی و مرگ» گفته شده، شیرین‌ترینِ آن در فارسی جای گرفته.
زبانِ شاعرانه‌ی فارسی البتّه زبانِ علم نیست، زبانِ اقتصاد هم نیست. فراتر از علم حرکت می‌کند. آنجا که دیگر علم نمی‌تواند به ندای درونیِ انسان پاسخ بدهد، شعر فارسی وارد می‌شود. علم جنبه‌ی ابزاری دارد، برای بهبودِ زندگیِ مادّیِ انسان به کار می‌رود و بسیار سودمند است، ولی «شعر» انسان را به وطنی دیگر دعوت می‌کند که گرچه دست نیافتنی است در بطنِ نیازِ انسان وجود دارد. زبانِ شعر، زبانِ کائناتی است، زبانِ همبستگیِ انسان، زبانِ «آشیانه‌ی سیمرغ».
آیا آدمیزاد که دستخوشِ عوارضی چون بیماری و پیری و ناکامی و مرگ است، آرزو نمی‌کند که بر فرازِ آنها مأوایی بجوید و از آن صدایی بشنود؟
شعر فارسی علاجِ هیچ‌یک از این عوارض، چون بیماری و پیری و ناکامی و مرگ را به دست نمی‌دهد، ولی می‌گوید که می‌شود با آنها رایگان شد. مسئله این است: رایگان شدن با نارایگانی‌ها. حتّی با مرگ، که زال درباره‌اش می‌گفت:
«همه کارهای جهان را در است
مگر مرگ کان را درِ دیگر است».

           #یگانگی_در_چندگانگی

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

انفاسِ روح می‌دمـد از بادِ صبـح‌دم
گویی که بوی عیسی‌ِ مریم گرفته است
«خواجوی کرمانی»
🌲 2⃣0⃣2⃣5⃣ 🌲
سال نوی میلادی را خدمت همه‌ی همراهان عزیز تبریک عرض می‌کنیم. با آرزوی بهترین‌ها، و به امید صلح و دوستی پایدار.
🌲🌲🌲🌲

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ آدمی از تکرار کردن خسته نمی‌شود، می‌رود و باز می‌گردد، و بر سرِ همان يک نقطه می‌ایستد. گوئی گمشده‌ای دارد که پیوسته آن را باز می‌جوید، گوئی دنبال یافتن نقطه‌ای است که آن را مرکزِ حیات می‌داند و تصوّر می‌کند که اگر آن را بجوید به معمّای زندگی و رازِ جاودانی بودن پی برده است. وقتی به خاورِ زمین هم بروید، باز ماجرای همین تکرار را می‌بینید. هزارها مجسّمه‌ی بودا در چین، یا سیام، یا ژاپن می‌بینید که همه با هم یکسان هستند و متفاوت، و همه‌ی سازندگانِ آنها در جستجوى يک حالتِ گمشده بوده‌اند، وگرنه آنقدر تکرار عمل نمی‌کردند، و وقتی از خود بپرسید در اینها چه می‌جُسته‌اند؟ باز به همان يک نقطه‌ی مرکزی، آن «سِرّ سُویدا*» می‌رسید، آنجا که گوئی همه‌ی شریان‌های زندگی به هم می‌رسند و در يک مركز گره می‌خورند. در تمدّنِ خودِ ما (بعد از اسلام) چون نقش و مجسّمه رایج نبوده است، همین معنی در «کلام» تکرار می‌شود: جانِ جانان، معشوق، دلدار که آن همه در سخن بزرگان ادب ایران آمده است، کیست؟ این معشوق، من تصوّر می‌کنم که درست همان کسی است که در خاورِ زمین در مجسّمه‌ی بودا، و در غرب، در نقشِ مسیح و مریم جُسته شده است؛ یعنی انسانِ کامل، انسانی که بارِ همه‌ی دردهای آدمیان را بر دوش بکشد، و کلیدِ همه‌ی سؤال‌های آنان را با خود داشته باشد. و مولانا درباره‌اش گفته است:
"درهای گلستان ز پیِ تو گشاده‌ایم
در خارزار، چند رَوی ای برهنه‌پا؟
قدّی چو سرو خواهی در باغِ عشق رو
کین چرخِ گوژپشت کند قدّ تو دو تا
باغی که برگ و شاخش گویا و زنده‌اند
باغی که جان ندارد آن نیست جانفزا
هر دو جهان پُر است ز حیّ حیات‌بخش
با جانِ پنج‌روزه قناعت مکن ز ما".

                  #صفیر_سیمرغ
..............................
❇️ *سویدا [soveyda]: در باور قدما، نقطه‌ای سیاه بر دل که مرکز عشق و دیگر احساسات و عواطف است. (فرهنگ سخن)
..............................

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ رشدِ زبان در گرو "فکر" است، باید فکر بتواند زایا باشد تا زبان را به پویش آورد، همان‌گونه که در مقابل "زبانِ نیرومند" فکر را بارآور می‌سازد. هیچ ملّتی نمی‌تواند عرضِ وجود بکند، مگر آنکه «زبانِ بالنده» داشته باشد. ما از لحاظ زبانِ احساسی و ادبی مشکلی نداشته‌ایم، حتّی می‌توان گفت که یکی از غنی‌ترینِ آنها را واجد بوده‌ایم. ولی زبانِ امروزِ ما باید بتواند اندیشه‌ی مناسبِ حالِ امروز را در بر بگیرد. نارسایی و آشفتگیِ زبان، علامت‌هایی از خود بروز می‌دهد: در نوشته‌های اداری، در رسانه‌های صوتی و نیز در بعضی از کتاب‌ها. باید یک فکرِ همه جانبه و اساسی در این‌باره بشود، نخست باید از «آموزش زبان در دبستان» آغاز گردد...
اگر سلامت و غنای زبان، وابسته به سلامت و غنای فکر است، سلامت و غنای فکر نیز نشانه‌ی پویا بودن و رو به راه داشتنِ یک ملّت است؛ و رو به راه داشتن، نشانه‌ی توانمندی. استثمار و تهاجم که از آن حرف زده می‌شود، باید ریشه‌اش را نخست در درون خود جست، زیرا زبانِ ناتندرست خبر از آن دارد که لنگی‌ای در کار کردار است. اگر فکر پَـر بسته بماند و دل‌مشغولی‌های روزمرّه مجالی به اندیشیدن ندهد، چگونه گِرِه از زبان باز شود؟

                     #بازتاب‌ها

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ ‍ اگر زبان برای کشورهای دیگر وسیله‌ی تفهیم و تفهّم است، یعنی ارتباط اجتماعی را تأمین می‌کند، در مورد ما چیزی بسیار افزون‌تر در بر دارد؛ و آن، این است که پشتوانه‌ی «حیات ملّی» بوده است.
واقعیّت آن است که اگر زبان فارسیِ دَری پای نفشرده بود، ایران نیز مانند کشورهای فتح شده‌ی دیگر، در دنیای عرب‌زبان مستهلک می‌شد، و بدین‌گونه رابطه‌اش با پیشینه‌های پُربارِ گذشته‌اش قطع می‌گردید، همان‌گونه که مثلاً مصر و جاهای دیگر شدند.
البتّه این اندیشه و عزمِ ایرانی بود که آن را بارآور کرد، و بر اثر آن بی‌درنگ در دوره‌ی سامانی سِیل شعر و نوشته جاری گردید. در کمتر تمدّنی دیده شده است که در مدّتی بدین کوتاهی، یک زبانِ نوپا بتواند یک چنین محصولِ سرشاری از خود بیرون دهد.
با شکل‌گیری فارسیِ دَری، ایران از دری دیگر به عظمت گذشته‌ی خود پیوست. زیرا فرهنگی در آن پدید آمد که وسعت قلمروئش با قلمروی حکومت هخامنشی برابری می‌کرد، یا از آن در‌می‌گذشت؛ و چون بی‌درنگ، در فاصله‌ی یک نسل، شاهنامه از آن سر برآورد، ایران دیگر خیالش قرص شد که برقرار خواهد ماند. فاصله آنقدر کوتاه بود که کسانی که پیریِ رودکی را به یاد داشتند، جوانیِ فردوسی را هم دیدند.

                     #بازتاب‌ها

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

این دو بیت رودکی امیدوارم شامل حال همه‌ی ما باشد:

چهـــار چیـــز مـر آزاده را ز غــم بِـخَـــرَد
تنِ درست و خوی نیک و نام نیک و خِرَد
هر آن که ایـزدش این هـر چهار روزی داد
سـِزَد که شـاد زِیـَد جــاودان و غـم نخورد

    #بازتاب‌ها

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی‌ نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ در میان یکنواختی و رکودِ دِه، تنوّعی که بود از فصول بود. هر فصلی تازگی‌هایی با خود می‌آورد. هنوز تمدّنِ فرنگی به آنجا راه نیافته بود، و تابستان و زمستان و گرما و سرما و شب و روز و مهتاب و تیرگی، هر یک برای مردم معنی داشت، هر یک شخصیّتِ خاصّ خود داشت. از تیرگی هنوز عمقِ اساطیریِ اهریمنی غایب نبود؛ و از روشنی، عمقِ اهورایی؛ هر چند نام هر دو فراموش شده بود.
زمستان فصلِ بسته بود. سرمای خشک کویری "کبوده" همه را کِز کرده می‌کرد. روزها کوتاه و هوا بی‌رنگ می‌شد و همان مقدار درخت‌های خشک عریان، که سر از دیوارها بیرون آورده بودند، حالت غم‌انگیزی به دِه می‌بخشیدند. مردم بیشتر به لانه‌های خود می‌خزیدند، و اشتغال زیر سقف، از نوع تخت‌کشی، گیوه‌چینی و نخ‌ریسی از نو شروع می‌شد. شب که فرو می‌افتاد دیگر هیچ اثر حیاتی در دِه دیده نمی‌شد، نه روشنایی، نه حرکت. سوختِ خانه‌ی رعیّت‌ها هیمه بود که توی اجاق می‌انداختند و گِرداگِردش می‌نشستند. در بعضی از خانه‌ها همان شعله‌ی اجاق به جای چراغ به کار می‌رفت، ولی خانه‌هایی بودند که «چراغ موشی» داشتند. در این شب‌های زمستان بود که مفهومِ «اجاق» در تمدّن ایرانی روشن می‌گشت، که چگونه اعضای یک خانواده را در یک نقطه گرد می‌آورد و تن‌هایشان را به هم نزدیک می‌کرد و نَفَس‌هایشان را به هم می‌آمیخت. اجاق، نقطه‌ی پناهگاه و محور بود. وقتی می‌گفتند «اجاق خانواده گرم بماند» یعنی محورِ حیاتیِ آن، پا برجا بماند.
در خانه، در هوای سرد، گِرداگرد منقل می‌نشستیم که از زغال بادام یا قیچ می‌سوخت (کرسی در کبوده باب نبود). دست‌های خود را روی آتش می‌گرفتیم و گرم می‌شدیم. همان اطراف نزدیک منقل، قابل تحمّل بود. بقیّه‌ی اطاق زمهریر بود. صبح زود برای شستن دست و رو، و یا وضو می‌آمدیم لب جوی، که در زمستان بخار از روی آبِ روان برمی‌خاست. گرمیِ آب از هوای بیرون خیلی بیشتر بود، در سرماهای سخت‌تر که برف‌انداز می‌شد، بخاری روشن می‌کردیم، با کُنده‌های درخت‌های خشکیده، توت یا زردآلو. کُنده‌ها توی بخاری دیواری گُر می‌گرفتند و با صدای تارق تارق که خود گرم کننده بود، می‌سوختند. ما جلوی آن می‌نشستیم و دست جلوی صورت می‌گرفتیم که حرارتِ زیاد آزارمان ندهد. شعله‌ها کم کم فرو می‌نشست و «جسمِ اطاق گرم می‌شد».

                 #روزها_جلد‌اول

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ ‍ سؤال عمده‌ای که در برابرِ حافظ مطرح است، آن است که علّت رویکردِ مردم به او تا این پایه در چیست، که به‌خصوص در این پنجاه سال اخیر اوج گرفته است؟ در گذشته مردم از حافظ خوششان می‌آمد و از او فال می‌گرفتند، ولی این جنبه‌ی فردی داشت، جوابِ معضلِ اجتماعی را از او نمی‌خواستند. اکنون «جمع» جای «فرد» را گرفته زیرا یک سلسله مسائل مشترک، مردمِ امروز را با‌هم هم‌سرنوشت کرده، به این حساب حافظ برای آنان معنی‌دارتر از گذشتگان شده است.
آیا ربایشی را که ما در این چند دهه به جانب حافظ پیدا کرده‌ایم، باید چنین تعبیرش کرد که حافظ زده‌ایم؟
حافظ‌زدگی یعنی چه؟ یعنی گاه از او تسلّی می‌جوییم، گاه از او سؤال می‌کنیم، و در مجموع او را سخنگوی «اندوه و امید» خود کرده‌ایم. تا زمانی که حافظ را می‌پسندیم، تا زمانی که او بر دل ما می‌نشیند، باید چنین بپنداریم که گیری در کارِ ماست، نوعی عارضه‌ی تاریخی در درون ما لانه کرده، نوعی احساسِ کمبود در زندگی عمومی، جویندگی و نیابندگی؛ وگرنه دلیلی نبود که با مردی که ششصد و پنجاه سال پیش زندگی می‌کرده تا این حد خود را دمساز بیابیم. شخصیّت او نیز نه کمتر از شعرش «غرابت» دارد.
یک فرد چون هزاران فرد دیگر که در کوچه‌های شیراز راه می‌رفتند، با همان نیازها و ضعف‌ها، یک «پشمینه پوش»، یک گوشه‌نشینِ بی‌ادّعا، که نه سفر کرده، نه تجربه‌ای اندوخته و نه در ماجرایی مشارکت داشته، چگونه توانسته است این‌گونه بر روحِ تمدّن و سرنوشتِ ایرانی استیلا پیدا کند و بر گِرِه‌های کورِ زندگی انگشت بگذارد؟
اینکه حافظ لقب «لسان الغیب» به خود گرفته، برای آن بوده که به وجدانِ آگاهِ ایرانی نقب زده. هیچ کسِ دیگر در زبان فارسی مانند او آسمان و زمین را به هم ندوخته است. شعرهایش فضای بی‌انتهای آسمان را در برابر چشم می‌نهند، و در عين حال بوی زمین، بوی گل و گیاه، بوی باده و بوی گرمای تنِ آدمی از آنها بر می‌خیزد. این پیوندِ جسم و جان است که گفته‌های او را تا این پایه دلنشین کرده است.
از سوی دیگر وقتی در اوّلین غزل می‌گوید:
«شبِ تاریک و بیمِ موج و گردابی چنین هایل
  کجا دانند حالِ ما سبکباران ساحل‌ها؟»
آیا نه آن است که زبانِ حالِ ایرانی را می‌سراید که در یکی از ناامن‌ترین نقطه‌های دنیا، ماجراهای شگرفی را از سر گذرانده؟ «لشکر سلم و تور در آن گم شده» و «جرس فریاد می‌دارد که بربندید محمل‌ها؟».
رمزِ کارِ حافظ در چیست؟
تنها جوابی که دارم این است که ایران کشورِ عجایب است. در دورانی فریدون و گودرز و بیژن پروَراند، و در دورانی «شمسِ پرنده» و «حافظ پشمینه‌پوش»، و هنوز هم از غافلگیر کردن و متحیّر کردن باز نایستاده.

                      #بازتاب‌ها

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

انسان به محض آنکه حوائج اوّلیّه‌اش تأمین شد، به اصطلاح فیلش یاد هندوستان می‌افتد، یعنی درصددِ اقناعِ جنبه‌ی دیگر وجود خویش می‌افتد که نامِ جنبه‌ی «معنوی» و «روحانی» به آن داده‌اند، و بهتر است آن را خیلی ساده «انسانی» بخوانیم. زیــرا خصوصیّت زندگی انسانی به آن وابسته است، منظور به‌طور خلاصه آنست که انسان در خور و خواب و نظائر آن متوقّف نمی‌شود و طالب عالَم دیگری است، این عالم چیست؟ این عالم آن است که می‌خواهد فراموش نکند که انسان است و برتری‌جوی. هر عمل، هر نظام و هر قانونی که بخواهد بر او تحمیل بکند که فراموش بکند که انسان است، بر خلاف طبیعت او عمل کرده و با عکس‌العمل روبه‌رو می‌گردد. ضامن و نگهبان این خصوصیّت انسان‌ها «آزادی» است.
شاید بشود گفت که نیمی از جنگ‌های عالم بر سر «نان» درگرفته است، ولی نیمِ دیگر بر سرِ همین چیزِ دیگر بوده است، یعنی بر سرِ این که انسان «هویّت انسانی» خود را از دست ندهد.

              #گفته‌ها_و_ناگفته‌ها

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ .          🌲 انسانیّت و علم 🌲

دانشمندی که جز این هدفی نداشته باشد که از طریقِ «کومبین» و «زد و بند» به عنوان «مقاطعه‌کار» یا «مهندس مشاور» در طیّ چند سال گنجِ قارون بیندوزد، آیا زیانش بیشتر است یا سودش؟ یا ارشیتِکتی که هنری جز امضا کردنِ «سیتواسیون» ندارد و برای هر امضایش چندین هزار تومان* مطالبه می‌کند؟
همین‌گونه است وضع طبيب و ادیب و هنرمند و حقوق‌دانی که فنّ خود را با انسانیّت توأم نکند، پس در واقع آنچه ایران، قبل از هر چیز بدان محتاج است نه فنّ است و نه شعر؛ بلکه «صفات انسانی» است. باید اوّل انسانی در بین باشد تا سپس بتواند موضوع تخصّص عنوان گردد. ما اگر بحثی آغاز می‌کنیم، باید از اینجا آغاز کنیم.
آموزش باید معطوف به آن باشد که شخصیّت و مَنِش جوانان پرورده شود، روحِ آزادگی و نوع‌دوستی در آنان تقویّت گردد؛ به آنان فرصت و آمادگی داده شود که خود و کشور خود و جهانی را که در آن زندگی می‌کنند بشناسند و برای بهتر کردنِ آن همّت به کار برند؛ چه: «آفتی نبود بدتر از ناشناخت».
گمان نمی‌کنم کسی منکر این اصل باشد که هر درس خوانده‌ای اعم از فنّی و غیر فنّی، اعم از طبیب و سیاستمدار و اداری، محتاج آن است که درست فکر کند، و آنچه را اندیشید، درست به بیان آورد. گسیختگی‌ای که در بعضی از شئون زندگی ما دیده می‌شود آن است که با هنرِ فکر کردن بیگانه شده‌ایم، نه تنها جوانان ما، بلکه سالمندان، رجال قوم و حتّی جمعی از دانشمندان ما، از این بلیّه در امان نمانده‌اند.

            #ایران_را_از_یاد_نبریم
..............................
❇️ توضیحات؛
کومبین: ائتلاف، اتّحادیّه، فراهم‌نهی...
ارشیتِکْت(یا آرشیتِکْت): مهندس، معمار، طرّاح...
سیتواسیون: وضعیت، حالت، در اصطلاح بانکی به معنی دارایی‌های فیزیکی صندوق در یک زمان یا وضعیّت که معمولاً پایان هر روز می‌باشد...
*در نظر داشته باشید که این مقاله در دهه‌ی چهل نوشته شده است.
...............................

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

انسان چون دستخوشِ محدودیّتِ کمّیّتِ عمر بوده، کوشیده است تا بر کیفیّتِ آن بیفزاید، یعنی از لحاظ کِیفی آن را پُـر بارتر کند. از این‌رو به هر نوع چاره‌جویی دست زده است: آموزشِ علم، هنر، سفر، اندوختن ثروت، نام‌طلبی، حتّی جنگ! همه‌ی اینها برای آن است که کیفیّتِ زندگی را افزایش دهد و در نتیجه، کوتاهیِ آن را جبران کند. طبیعی‌ترینش تولید نسل است، با خود می‌گوید «چون من دیگر نخواهم بود، در فرزندم ادامه یابم».
ما با طبیعت رودررو هستیم: او از ما می‌کاهد و ما می‌خواهیم که از طریق دیگر، این کاهش را جبران کنیم: علم پزشکی را از پیش می‌بریم، کتاب می‌نویسیم، اختراع می‌کنیم... ولی او با خونسردی آنها را می‌نگرد و می‌گوید: "در هر حال بیش از سهمی که به شما بخشیده شده، عاید شما نخواهد شد."
در زندگیِ بشر و ترکیبِ وجودیِ او، ذرّاتِ زندگی‌بخش هست و ذرّاتِ مرگ‌آور؛ این، هم ذاتی است و هم اجتماعی، یعنی وضعِ اجتماعی نیز می‌تواند یکی از این دو را افزایش دهد.

                  #شهرزاد_قصه‌گو

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ من تصوّر می‌کنم که دلپذیر بودنِ کارهای استاد اسلامی ندوشن، معلولِ دو عامل است: یکی نثر روان دلنشین که حتّی مخالفان ایشان، آن را ستوده‌اند و برخی به ایشان لقبِ «سلطان نثر معاصر» داده‌اند؛ دوّم آنکه ایشان هیچ‌گاه ایران را از یاد نبرده‌اند...
خواننده با همه‌ی وجود در می‌یابد که دل و جانِ نویسنده با ایران و مسائلِ ایران بوده است و همواره خودآگاه و ناخودآگاه، دیده‌ها و شنیده‌های خود را با آنچه در زمینه‌ی دیده‌ها و شنیده‌ها به ایران مربوط است، می‌سنجد تا کاستی‌ها را بنماید و آرزو کند که کاستی‌ها از میان برخیزد، و تا آنجا که میسّر است نشان دهد که دیگران برای تبدیلِ «نقص‌ها» به «کمال» چه کرده‌اند؛ و ما چگونه می‌توانیم از آنها سرمشق بگیریم و از تجربه‌های آنها بهره‌مند شویم. در یک کلام، مقبولیّت آثار استاد معلولِ بیانِ هنرمندانه‌ی دردها و آرمان‌ها در قالبِ نثری روان و زیباست. مگر مقبولیّت شعر حافظ معلول همین دو عامل نیست؟ مگر نه آن است که حافظ دردها و آرمان‌های ملّی و بشری را با هنری‌ترین زبان و بیان بازگفته، و بدین‌سان مقبولیّت خاص و عام یافته است؟

           🌲 دکتر اصغر دادبه 🌲
                #شهرزاد_قصه‌گو

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ کتاب هنوز مطمئن‌ترین وسیله برای کسبِ دانش است، اگر بیش از این در این‌باره غفلت کنیم، درمورد کشورِ خود با گسیختگیِ فرهنگی و درمورد جهان، با بی‌خبری و بریدگی روبرو خواهیم ماند.
معلوماتِ ناشی از کتاب، با تفکّر و زایندگیِ فکر همراه می‌شود، یعنی دو مرحله‌ای است: در یک مرحله، مطلب را از کتاب می‌گیریم و در مرحله‌ی بعد آن را به مفاهیمِ به یاد ماندنی تبدیل می‌کنیم تا در نهایت واردِ ذهن شود و آن را جذب نماییم. امّا در تصویرِ تلویزیونی این فرآیند به صورتِ یک مرحله‌ای انجام می‌شود. تمامِ آنچه که به روی صفحه‌ می‌آید به‌طور آنی وارد ذهن می‌شود و دیگر مجال و فرصتی نمی‌ماند که درباره‌ی آن فکر کنیم، به همان اعتباری که آسان و سریع وارد شده، آسان و سریع نیز خارج می‌شود، یعنی فکـر‌انگیز و تأمّل‌انگیز نیست. از مشکلاتِ تلویزیون این است که نوعی به اصطلاح هم‌خوانیِ فکری در مردم ایجاد می‌کند، یعنی همه را به‌طورِ یکسان به یک نوع فکر، وا می‌دارد و همین مشکل هم لطمه‌ی بزرگی در «استقلالِ فکر» وارد می‌آورد که آثار آن برای یک کشور زیان‌آور است، چرا که تمدّنِ یک کشور به فکرِ مردمش وابسته است و اگر قرار باشد دیگران برای او فکر کنند، فرستنده‌ها خط بدهند، مجالی برای اندیشیدن نباشد، تمدّنِ کشور در واقع لاغر و تهی می‌شود و چنین سرزمینی مجبور می‌گردد که نگاهش را به دیگران بدوزد و از علم و فکر با تعبیرِ دیگران برداشت نماید و اصلاً به خودش زحمتِ تفکّرِ مستقل را ندهد، که می‌دانید چقدر خسارت‌بار است.
با همه‌ی ابزارهای صوتی و تصویری _از تلویزیون تا اینترنت_ هنوز کتاب مهمّ‌ترین و نجیب‌ترین وسیله‌ی ارتباط با دنیای معرفت است، و شیوعِ «رسانه» نتوانسته است از اعتبار و بُردِ آن بکاهد. «شناخت» سرآغازِ حرکت است؛ ضرورت است، نه زینت. قبول کنیم که جوان ایرانی مأمنِ فکریِ درستی ندارد، می‌داند که چه نمی‌خواهد، ولی نمی‌داند که چه می‌خواهد. نخست آنکه بسیار کم کتاب می‌خواند، با این تعداد جوانِ مدرسه رفته که سر به میلیون‌ها می‌زنند تیراژ کتاب، تأسّف‌بار است. دوّم آنکه نمی‌داند چه بخواند و چگونه کتاب به دست آورد. کتاب گِران است و کتابخانه‌ی عمومی کم. آنها هم که کنجکاویِ بیشتری داشته باشند، و بخواهند که علاوه بر جزوه‌های درسی چیز دیگری نیز یاد بگیرند «مُدِ روز» طوری است که در مباحث روزمرّه غرق می‌شوند، از نوع «پست مدرن» و نقدهای پُر نیش و نوش، و ترجمه‌های مغشوش و شعـر واره‌ها، که همه‌ی اینها به منزله‌ی پستانکی هستند که در دهانِ بچّه بگذارند که گریه نکند. چند سال بعد پی خواهند بُرد که چه عمری از آنها تلف شده است.

                 #فصلنامه_هستی
               #دیروز_امروز_فردا
    #ایران_چه_حرفی_برای_گفتن_دارد

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی‌ نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

🌲با درود و تقدیم احترام خدمت همراهان گرامی🌲

زیست کتاب‌نامه‌ی دکتر اسلامی نُدوشن را _که قبلاً نیز در کانال گذاشته شده بود_ آوردیم تا در کنار زیست کتاب‌نامه‌ی دکتر شیرین بیانی، شناخت و دسترسی به آثارِ این زوجِ فرهنگی آسان‌تر گردد.
🌲🌲🌲🌲🌲
با آرزوی سلامتی و بهروزی برای یکایک شما همراهان عزیز.
🌲🌲🌲🌲🌲

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

#زیست_کتابنامه

زیست‌کتابنامهٔ دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
تحقیق و گردآوری: مهدی ناظری
ماهنامهٔ سخن شماره‌ی چهل و هشت

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

#زیست_کتابنامه #دکتر_شیرین_بیانی
زیست کتابنامهٔ دکتر شیرین بیانی

تحقیق و گردآوری: مهدی ناظری
#ماهنامه_سخن شماره‌ی ۹۰
(بهار ۱۴۰۳ خورشیدی)

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ ‍ ...شریکِ زندگیِ من شخصیّتی است انسان‌دوست و به شدّت ایران‌دوست، و نویسنده‌ای با استعدادِ فراوان، با اِشراف به فرهنگِ پُر‌ بارِ این کشور، به زیر و بم‌های روحی‌ـروانیِ مردمان واقف، و از این‌رو منعکس کننده‌ی وضع جامعه و اندیشه‌های مردم است. آنچه را که آنان می‌خواهند بگویند و توانِ گفتنش را آنگونه که باید ندارند، در کتاب‌های متعدّدش بازگو کرده است، و هر خواننده از پیر و جوان و هر گروه و صنفی، پس از خواندنِ نوشته‌ای از آن کتاب‌ها، با خود می‌گوید: «جانا سخن از زبانِ ما می‌گویی». و این است رازِ توفیقِ وی در این راه.
من پس از دریافتِ این استعداد، در حدّ توان، راه را برای همسرم گشوده‌ام و حتّی کارِ او را بر کارِ خود ترجیح داده‌ام که همواره وقت و همّ بسیاری را برای من طلبیده است، زیرا آنچه را که من می‌نویسم و می‌گویم برای گروهی خاص است در حالیکه مخاطبِ وی همه‌ی طبقات می‌باشند. این واقعیّت را در نظر گرفته‌ام که اکثریّت بر اقلّیّت برتری دارد. زمانی که در شهری یا در کوچه و خیابان و یا هر محلّ دیگری خوانندگانِ دکتر اسلامی‌نُدوشن به او برمی‌خورند و گِردش جمع می‌شوند و ابراز احساسات می‌کنند، من در دل با این مردم هم‌صدا و شادمان می‌شوم و پیشِ خود می‌گویم در این توفیق، من هم سهیم هستم، زیرا در پرورشِ فکری و جسمیِ او همواره کوشش نموده‌ام و این کوشش‌ها ثمر بخش بوده‌اند...
..............................
  🌲 دکتر شیرین بیانی 🌲
(همسر استاد اسلامی ندوشن)
   مجلّه‌ی سخن (بهار ۱۴۰۳)
..............................

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

ماهنامه‌ی فرهنگی و ادبی سخن،
سال نهم، بهار ۱۴۰۳ خورشیدی
🌲 ویژه نامه‌ی دکتر شیرین بیانی 🌲
(همسر زنده‌یاد استاد اسلامی نُدوشن)

مدیر مسئول و سردبیر مجلّه:
دکتر آریا پورفریاد شهرویی

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

وطن‌خواهی باید مبتنی بر شناخت و همراه با احساسِ مسئولیّت باشد، بر حُسن‌ها و عيب‌ها وقوف حاصل شود. آنچه از وطن و هر چیزِ دیگر در جهان عزیزتر است «حقیقت» است، به شرط آنکه بتواند دریافته شود؛ و «بینش» است، به شرط آنکه توفیقِ کسبِ آن به دست آید.

               #دیروز_امروز_فردا

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن

🆔 @sarv_e_sokhangoo

ایران را بتوان دوست داشت یا نداشت، بسته به توقّعی است که شخص از او دارد. کسانی که به او ایراد دارند، یا از مشکلاتِ تاریخیِ او بی‌خبرند، و یا می‌دانند و صداقتِ اظهارش را ندارند و آنگاه گناه را به گردن مردم می‌اندازند. ایران هم مظلوم بوده است و هم بزرگمنش، و این هر دو صفت جلبِ شفقت و دوستی می‌کند، به شرط آنکه غرض و آزاری در کار نباشد.

               #دیروز_امروز_فردا

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن

🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ ‍ مسخِ تاریخ
بخش ۴

واقعیّت آن است که تاریخِ کم سرزمینی (به غیر از یونان) به اندازه‌ی تاریخِ ایران مورد ستایش مردان بزرگ قرار گرفته است. از هرودوت بگیریم که پدرِ تاریخ خوانده شده است، و افلاطون که پدر فلسفه است، و ایسخیلوس که پدر شعر، تا برسد به هِگِل و نیچه. گزنفون، شاگردِ سقراط و همشاگردیِ افلاطون، کتاب «کوروش‌نامه» را نوشت، و مردِ آرمانیِ خود را کوروش هخامنشی قرار داد. دو هزار و سیصد سال بعد، نیچه‌ی آلمانی «زرتشت» را به عنوان نمونه‌ی فرزانگی و آزادگی معرّفی کرد. از همه گویاتر هگل است (۱۷۷۰ - ۱۸۳۱) یکی از چند تنی که بیش از هر کس اثر گذار در تفکّرِ جهانِ معاصر بوده‌اند.
بد نیست که چند عبارت از وی نقل کنیم:
«با امپراتوری ایران، نخستین گام را به پهنه‌ی تاریخ پیوسته می‌گذاریم. ایرانیان نخستین قوم تاریخی هستند؛ از ایران است که نخست بار آن فروغی که از پیش خود می‌درخشد، و پیرامونش را روشن می‌کند سر بر می‌زند، زیرا روشناییِ زرتشت، به جهان آگاهی، به روح، به عنوان چیزی جدا از خود متعلّق است. ما در جهانِ ایرانی یگانگیِ ناب و والایی را می‌یابیم که هستی‌های خاصّی را که جزو ذاتِ آنَند به حال خود آزاد می‌گذارد، [منظور تفکّرِ فراگیرِ زرتشتی و سیاستِ جهانیِ کوروش است]. روشنایی هیچ‌گونه فرقی (میان هستی‌ها) نمی‌گذارد: بر پارسا و گناهکار، و بلند و پست یکسان می‌تابد و به همه یکسان بهرورزی و برکت ارزانی می‌کند.»
«یگانگی در آئین ایران به صورت روشنایی نمودار می‌شود. مقصود از روشنایی در این جا نه تنها روشناییِ ساده و نابِ مادّی، یعنی عام‌ترین عنصرِ طبیعی، بلکه پیراستگیِ روانی، یعنی نیکی است.»
«از دیدگاه سیاسی، ایران زادگاه نخستین امپراتوریِ راستین و حکومتی کامل است که از عناصری ناهمگن (بی‌گمان به معنای نسبی) فراهم می‌آید.»
هگل ادامه می‌دهد:
«ایرانیان به عنوان پرستندگانِ روشنایی (در برابر دین‌های دیگر) آسان‌گیر و شکیبا بودند. بدین سان شیوه‌ی فرمانروائیِ ایرانیان (بر اقوام دیگر) چه در زمینه‌ی دینی و چه دنیوی، هیچ‌گاه با زورگویی آمیخته نبود.»
و در آخر این اشاره را دارد:
«ایرانیان هرگز بت‌پرست نبودند، و کار دیگران را در نمایش خدا به صورت آدمی، تمسخر می‌کردند» [هگل، مقدّمه‌ی کتابِ «نقد تاریخ»، ترجمه‌ی دانشمند فقید، دکتر حمید عنایت (نقل شده در مجلّه‌ی هستی، شماره‌ی تابستان ۱۳۷۳)].
از نقل گواهی‌های عهدِ قدیم (تورات) درباره‌ی کوروش، یعنی کتابی که در هر حال مورد اعتقاد چند صد میلیون یهودی و مسیحی است در می‌گذریم، و می‌آییم به دوره‌ی معاصر، «گورویدال» نویسنده‌ی معروفِ آمریکایی به قدر کافی در ایران شهرت دارد، کتاب عمده‌ی او به نام آفرینش (CREATION) به فارسی هم ترجمه شده است. در آن تمدّن ایران باستان در برابر تمدّن یونان نهاده شده است، و زبانی بسیار ستایش‌آمیز درباره‌ی ایران باستان به کار رفته...
از همه چیز گذشته، موزه‌های دنیا پر است از آثار و اسناد و آنها به قدر کافی گویا هستند. چه دلیلی زنده‌تر از آنکه ایران هنوز بر سرِ پاست و ادامه‌ی تاریخی دارد؟ ایران به شاهان و سلسله‌ها و گروه‌ها تعلّق نداشته که با آمد و رفتِ آنان، بساطِ خود را پهن و جمع کند. به «مردمش» تعلّق داشته که در هر حال ریگِ تهِ جوی بوده‌اند و گوش‌های پیرشان حرف‌های زیاد (از یاوه و حکمت) هر دو شنیده است.
از اینکه تاریخِ ایران باید از نو نوشته شود، من خود این را از سال‌ها پیش چند بار عنوان کرده‌ام، امّا بازنوشتِ این تاریخ باید به قصدِ روشن‌تر کردنِ آن باشد، نه آنکه آن را شخم بزنند. چینِ دورانِ انقلاب، چند صباحی بنا به مصلحت سیاسی خواست تاریخ خود را وارونه ببیند، ولی زود از آن راه برگشت. کنفوسیوس که چندی "دشمنِ خلق" خوانده می‌شد از نو بر اریکه‌ی اقتدارِ خود نشست!
تاریخ را نمی‌شود با دیدِ روز نوشت و در قالب دلخواه خود گنجاند. او آنگونه که هست، هست؛ نه آنگونه که کسانی بخواهند که ای کاش می‌بود.
فرهنگ ایران نیز از زخمِ زبان در امان نبوده است. چند سال پیش حرف‌هایی درباره‌ی شاهنامه و فردوسی زده شد که سراپا تهمت و تحریف بود. این پیش از آنکه گَردی بر دامنِ فردوسی بنشاند، نشانه‌ی بی‌اعتنایی به حقیقت، و اهانت به ملّتِ ایران بود که طیّ هزار سال شاهنامه را کتابِ یگانه‌ی خود شناخته بود.

                 #هشدار_روزگار

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

مسخِ تاریخ
بخش ۳

«تاریخِ ایران» تاریخِ پُر پیچ و خم درازی است، بگیریم سه هزار سال، از جهتی پنج هزار سال (با عیلام)، در هر حال این کشور یکی از کهن‌ترین کشورهایی است که ادامه‌ی تاریخی دارند. آیا می‌شود به همین سادگی بر تمام این واقعیّات قلمِ بطلان کشید؟ مگر سراسر دنیا بهشت بوده که در ایران ناهمواری‌هایی وجود داشته؟ هم‌زمان با ایران آشوری‌ها چه می‌کردند؟ اقوامِ وحشیِ شرق و شمال را نمی‌گویم، یونانی‌ها و رومی‌های «متمدّن» را بگیرید، با برده‌داری، استعمارگری و «گلادیاتور بازی‌هایشان»! وایکینگ‌های اسکاندیناو چه رفتاری داشتند؟ در «مجلّه‌ی هستی» مقاله‌ای از یک متخصّصِ تاریخِ روم آوردیم که گفته بود: «ژولیوسِ قیصر» یک قلم، دوازده میلیون از مردم «گُل» را کشته بود. یکی از دوستان در تخت جمشید از یک ایران‌شناسِ آلمانی پرسیده بود: «زمانی که این بناها را می‌ساختند، شما چه می‌کردید؟» او سر به گوشش برده و جواب داده بود: «ما همدیگر را می‌خوردیم!».
آیا شنیده‌اید که در تمدّنِ ایران، غلامان و کنیزان را به همراهِ نعشِ "صاحبِ" خود زنده به گور بکنند، یا به عنوان قربانی در رود بیفکنند، آن‌گونه که در چین و چندین کشور دیگر می‌کردند؟ آیا شنیده‌اید که در ایران زنی را به همراه جنازه‌ی شوهرش در آتش بیندازند، آن‌گونه که در هند می‌شد؛ یا دختر بچّه را زنده زنده به خاک بسپارند، آن‌گونه که رسم چین و عربستان جاهلی بود؟ آیا در ایران باستان برده‌داری به رسم یونان و روم رواج داشته است، و صدها هزار مردم را به ساختن اهرام (چون در مصر) و ساختن دیوار چین (چون در چین) به بیگاری واداشته‌اند؟ البتّه ایرانی‌ها بی‌گناه نبوده‌اند، زیرا هیچ ملّتی بی‌گناه زندگی نکرده است. هر قومی در حدّ خود، جنگ، شقاوت و نابکاری داشته. این به آن سبب است که فلزّ بشر یک‌دست نیست، منتها چون همه چیز نسبی است، ملّت‌ها و حکومت‌های بهتر و بدتر داشته‌ایم، و وظیفه‌ی تاریخ آن است که این بهتر_بدترها را سبک سنگین کند. ارزشِ یک ملّت در مقایسه با دیگران، در فزون‌تر بودنِ کارهای خوبش نسبت به بَدَش سنجیده می‌شود. انصاف را زیر پا نگذاریم، ما در اعتباری که هنوز داریم، نانِ تمدّنِ باستانیِ خود را می‌خوریم.
در جریان جنگ عراق «خاویرپرز دوکویار» دبیر کلّ سازمان ملل، که به ایران آمد، پای که بر زمین «مهرآباد» گذارد، نخستین حرفی که بر زبان آورد ابراز احترام نسبت به فرهنگ و تمدّن ایران بود، و خانم «مادلن آلبرایت» وزیر خارجه‌ی پیشین آمریکا نیز چند سال پیش هنگامی که خواست از جریان کودتای ۲۸ مرداد عذرخواهی کند از سهم ایران در تمدّن جهان حرف زد. منظور آن است که آنچه در زندگی این کشور گذشته نه از چشمِ خارجیان پنهان است، و نه از چشمِ مردمِ خودِ ایران. ولی ما خود از یک طرف دم از «گفتگوی تمدّن‌ها» می‌زنیم و از سوی دیگر در رسانه‌های رسمی آن را به باد افترا می‌گیریم!

                 #هشدار_روزگار

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
https://t.me/sarv_e_sokhangoo

مسخِ تاریخ
بخش ۲

کینه‌ورزی نسبت به ایران و تاریخش معلوم نیست که از کجا آب می‌خورد، چه آرزو و چشم‌داشتی را ارضاء می‌کند؟ البتّه کسی این توقّع را ندارد که چون ما وابسته به این کشور هستیم چشمِ خود را به روی عیب‌هایش ببندیم. هیچ قوم کهنسالی از جمله ایران، عاری از کمبود یا مشکلاتی نبوده، و اگر بود آن همه اُفت و خیز پیش نمی‌آمد. امّا ایران ویژگیِ خاصّ خود را داشته و آن این است که به سبب داشتن بعضی امتیازها، جلبِ حسود و دشمن می‌کرده. بدین گونه کمتر کشوری در جهان به اندازه‌ی او، از یک‌سو موردِ ستایش و از سوی دیگر موردِ طعن قرار گرفته است، ولی هیچ‌گاه یک چنین کوششی در «مسخِ تاریخ» آنگونه که در دورانِ معاصر ناظر بوده‌ایم، دیده نشده است. وقتی تلویزیونِ رسمیِ کشور هم این دید را مورد تشویق قرار دهد، آنگاه این سؤال پیش می‌آید که کجای کار هستیم؟
در واقع این نشانه‌ی اهمّیّت و ریشه‌دار بودنِ تاریخ و فرهنگ ایران است، نشانه‌ی آن است که از آن حساب برده می‌شود. واقعیّت آن است که تاریخ و فرهنگ ایران از همان آغاز رو به گشایش داشته‌اند نه بستگی، رو به انعطاف داشته‌اند نه تحجّر، رو به جهانی بودن داشته‌اند نه موضعی؛ و این حقد و رشک بر می‌انگیخت. مقایسه شود بزرگمنشیِ هخامنشی با تمدّن‌های هم‌زمانش مانند بابِل و آشور، حتّی با یونان. زبان فارسی و فرهنگ ایران بعد از اسلام نیز، از جهت دیگر همان روش را دنبال می‌کنند. شاهنامه، کتابِ جهانی است، انگیزه‌ها و هدف‌هایش مقایسه شود با انگیزه‌ها و هدف‌های معروف‌ترین حماسه‌ی عالم، يعنى «ايلياد هومر». البتّه ایران احتیاج به دفاع ندارد. او به‌قدر کافی طیّ این ۲۵۰۰ سال مورد داوری قرار گرفته است و به یقین نتیجه‌ای که بد‌گویان از این حرف‌ها انتظار دارند، به دست نخواهد آمد.

                 #هشدار_روزگار

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
https://t.me/sarv_e_sokhangoo

سرو سخنگو (دکتر اسلامی نُدوشن) pinned «‍ مسخِ تاریخ بخش ۱ بعضی گفتارها و کردارها می‌نمایند که روحیّه‌ی «طالبانی» به آنچه در افغانستان گذشت ختم نمی‌شود. طیف‌ها و شاخه‌هایی دارد. قرن بیستم، قرنِ تکان دهنده‌ای بوده است. در کنار جهش علم که با استواری جلو می‌رفت، اندیشه‌ی اجتماعیِ بشر، جا به جا گسل‌هایی…»

‍ مسخِ تاریخ
بخش ۱

بعضی گفتارها و کردارها می‌نمایند که روحیّه‌ی «طالبانی» به آنچه در افغانستان گذشت ختم نمی‌شود. طیف‌ها و شاخه‌هایی دارد. قرن بیستم، قرنِ تکان دهنده‌ای بوده است. در کنار جهش علم که با استواری جلو می‌رفت، اندیشه‌ی اجتماعیِ بشر، جا به جا گسل‌هایی از خود بروز داد، و این می‌نماید که میانِ نیمه‌ی علم‌سازِ مغزِ بشر و نیمه‌ی فرهنگ‌اندیشِ آن، هاویه‌ای می‌تواند باشد.
معیارهای گذشته به هم ریخت، به گونه‌ای که پیش از آن کسی نظیرش را به یاد نداشت. این، می‌توانست قابلِ پذیرش باشد، به شرط آنکه بر نوعی منطق حرکت می‌کرد. هیچ چیز نباید در مقابلِ کنجکاویِ بشر مانع پدید آورد، هیچ چیز مقدّس نیست، مگر «حقیقت». امّا اگر گفته شود که بی‌سوادی از سواد بهتر است، خشک‌سالی از تَـرسالی، ادّعا از دلیل، و ناشیگری از مهارت، این دیگر سر به وارونگی و ویرانی می‌زند.
البته از زمانی که «گوتِنبِرگ» چاپ را اختراع کرد و از زمانی که «رسانه‌ها» به نحو انبوه وارد زندگی بشر شدند، هر کسی توانست به خود حق بدهد که هرچه دلش خواست بگوید؛ به خصوص اگر شاخه‌ای از حکومت یا عوام در جهتِ تأییدِ او علامت‌های تشویق‌آمیزی از خود نشان دادند! یکی از چیزهایی که این سی چهل ساله در کشور ما باب شده _و می‌شود گفت که در نوع خود بی‌نظیر است_ کوشش در مسخِ تاریخ و تخطئه‌ی فرهنگِ ایران است، دیواری کوتاه‌تر از دیوارِ ایران و فرهنگش پیدا نکرده‌اند. هرکس هر عُقده‌ای داشت، هر خلاء و کمبودی در خود سراغ گرفت و یا به هر بهره‌وریِ زودیابی طمع بست، می‌رود به سر وقتِ تاریخ و فرهنگ! این کار تهوّر می‌خواهد، تاریخ ایران چیزی نیست که امروز بشود دست کرد و آن را از کیسه‌ی شامورتیِ خود بیرون کشید. در مورد ایرانِ باستان، سنگ نوشته‌ها و لوحه‌هایی در دست است، یا نوشته‌هایی از یونانیانِ آن زمان. یونانیان با آنکه از کشورِ رقیب بودند و با ایرانیان نظرِ خوشی نداشتند، باز از خلال گواهی‌های ایشان می‌شود چیزهایی آموخت. گذشته از این، طیّ این زمانِ دراز ده‌ها و ده‌ها دانشمند (که بعضی از آنان نیز مایل به حفظِ محابا درباره‌ی ایران نبودند) درباره‌ی ایران تحقیق کرده و مطلب انتشار داده‌اند. آیا همه‌ی آنان دروغ گفته یا اشتباه کرده‌اند، و فقط چند مدّعیِ محال‌اندیش به این کشف‌های حیرت‌انگیز دست یافته‌اند؟

                  #هشدار_روزگار

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ ‍ گِزِنُفون، حکیم و مورّخ یونانی (۳۵۵_۴۳۰پ.م) دو کتاب راجع به ایران نوشته است که یکی از آن دو «کوروش‌نامه» است. در این اثر شرحی راجع به نوع تربیّت جوانان ایران در دوره‌ی هخامنشی آورده و از جمله می‌نویسد: «تقویٰ و فضیلت به فرزندان خود می‌آموزند، همان گونه که دیگران خواندن و نوشتن را... در قوانین ایران کوشش می‌شود که افراد تربیّتی پیدا کنند که آنان را پیشاپیش از دست یازیدن به کارهای ننگین و شرارت‌آمیز باز دارد.» آنگاه مواردِ آموزش به کودکانِ خانواده‌های اعیانی را برمی‌شمارد:
دادگری، اعتدال و قناعت، آیینِ رزم و شکار، خــو گـرفتن به سختی، پرورشِ تن و روان هر دو...
در شاهنامه نیز از نظیر همین نوع تربیّت یاد می‌شود. گزنفون یکی از علّت‌های اقتدارِ هخامنشیان را که در زمانِ خود بزرگترین کشور جهان بودند، همین توجّه به تربیّت جوانان می‌داند، یعنی سخت‌کوشی، انضباط و استحکامِ اخلاقی، امّا هم او در پایان کتاب خود از انحطاط همین سلسله نیز حرف می‌زند که در غرور و غفلت غرق شدند و سرانجام مقهورِ چهل هزار سرباز مقدونیه‌ای گردیدند. بدیهی است که دوره‌ی ما با دوره‌ی هخامنشی خیلی فرق دارد. مسئولیّتِ ما پیچیده‌تر و سنگین‌تر است، زیرا آموزش و تربیّت به میانِ گروهِ انبوهی کشیده شده است و علاوه بر آن، ما با یک دنیای پر از رقابت و کِشِش و کوشش سـر و کار داریم و توقّعِ مردمِ ما آن است که یک زندگیِ آرام و آبرومند برای آنان فراهم شود. اکنون درباره‌ی یک کشور اگر پرسیده شود که آینده‌ی آن چگونه خواهد بود؟ در یک کلمه باید جواب داد بسته به آن است که جوانانش چگونه تربیّت شوند.

                 #هشدار_روزگار

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

در هیچ نقطه‌ی کره‌ی خاک، خرابه‌ای با این غربت و حشمت، و تا این حد گویا از خاموشی چون [تخت جمشید] دیده نشده است.
ما در اعتباری که هنوز داریم، نانِ تمدّنِ باستانیِ خود را می‌خوریم.

               #ایران_و_تنهایی‌اش
                  #هشدار_روزگار

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ زبان فارسی در بیمِ موج
بخش ۳

در ظاهر به چه دردِ جوانِ امروز می‌خورد که بداند خاقانی در قصیده‌ی «ایوان مدائن» چه گفته است؟ پندِ سرِ دندانه بشنو ز بُنِ دندان، به چه معناست؟ ولی اگر موضوع شکافته شود خواهند دید که قضیّه از کجا آب می‌خورد، و دیگر بوی کهنگی از آن نخواهند شنید.
«تاریخ ایران» و «ادب فارسی» دو یارِ جدایی ناپذیرند، فهمِ یکی بدون توجّه به دیگری میسّر نیست، و این تاریخ یک لایه‌ی زیرزمینی دارد که کلیدش را باید از دستِ ادبیات گرفت.
از اینکه ما در این چند دهه تا این پایه از جوهرِ شعر بیگانه و در عین حال، تا این پایه «شعر زده» بوده‌ایم، تناقضی است که جای تأمّل دارد. گروهی از جوانان نیازِ پیام‌گیریِ خود را تنها بر شعرِ نو متمرکز کرده‌اند، و این گونه شعر برای آنان به منزله‌ی روزنامه‌ای است که به زبانِ رمز منتشر شود. این، به جای خود؛ کسی حرفی ندارد، به شرط آنکه راه را بر سایرِ دانسته‌ها نبندد، یعنی بر "روشنگری" که برای جوان ایرانی از نانِ شب واجب‌تر است، آنان باید دریابند که در کشورشان چه گذشته است، قدری تاریخ بخوانند. با مسائل اجتماعی آشنا شوند، به نقدِ درست روی آورند که عناصرِ زنده‌ی ادب فارسی را از عناصرِ منفی جدا می‌کند. همچنین قدری چشمِ خود را به روی دنیا بگشایند: ببینند که در جهانِ دیروز و امروز چه گذشته است، ببینند که نظام‌هایی با همه‌ی صلابت و ادّعا چرا فرو ریختند، و نظام‌های دیگری با همه‌ی قدرتِ علمی و صنعتی چرا نگرانِ آینده‌ی خوداَند. چه درسی از تاریخ و زمان می‌توان گرفت.
من گاه که بر صفحه‌ی ادبیِ برخی از روزنامه‌ها و مجلّه‌ها نگاه می‌افکنم، احساس تأسّف و حتّی نگرانی می‌کنم. می‌بینم که بعضی از قلم‌ها، در این چند دهه از سادگیِ جوانان سوء استفاده کرده‌اند؛ گویی پستانکی در دهان بچّه گذارده شده که ساعتی مشغول بماند. بر اثر التهاب‌های سیاسی و تشنگیِ جوانان، در یک فضای بیابان‌صفت، چه بسا سراب که به جای آب نشانیده شده است. گاهی اغراق‌ها درباره‌ی «شاعر گونه‌های ناسزاوار» به جایی می‌رسد که یادآورِ شاعرانِ مدیحه‌سرای قرون گذشته می‌شود که می‌گفتند:
«نُه کرسیِ فلک نهد اندیشه زیر پای
تا بوسه بر رکابِ قزل ارسلان زند»!
و این در حالی است که ما در دوره‌ی علم و تدقیق و استدلال زندگی می‌کنیم و مصرف کننده‌ی محصولِ علم هستیم. اگر کلمات تا این پایه از معنای خود دور بیفتند، دیگر از معیارها چه بر جای می‌ماند؟
حرف بر سر زبان فارسی بود. امیدواریم که از موضوع چندان دور نیفتاده باشیم. همه چیز به هم بستگی دارند، و راه باریک است. باید در یک تمدّن فاصله‌ی «اصل و بَدَل» و «عقل و احساس» آنقدر زیاد نباشد، وگرنه کار دستِ آدم خواهد داد.
سخن در پرده گفتم از غم یار
خدايا زين معمّا پرده بردار

                             "خرداد ۱۳۸۰"

                 #هشدار_روزگار

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ زبان فارسی در بیمِ موج
بخش ۲

از این‌رو درسِ ادبِ فارسی که قاعدتاً باید دلفروز باشد، زیرا از جهتی «زمزمه‌ی محبّت» را در خود دارد، به یک درسِ کِسِل کننده بدل گردیده است. این هر دو عارضه، هم روی‌بُردِ افراطی به جانبِ نوآوری و هم روی گرداندن از ادبِ قدیم، ریشه‌اش را در جوّ فرهنگی باید جُست. علّت آن است که اندیشه، طیّ سال‌ها آزاد حرکت نکرده است و به طور موزون پرورده نشده. ادبِ گذشته و حال، هر دو برای جوان سربسته‌اَند. او در سربستگی به سر می‌بَرَد، از یکی می‌رَمَد و در دیگری می‌آویزد. این یک اصلِ شناخته شده است که هر کسی در هرچه می‌خواند باید جاذبه‌ای برای اقناعِ خود در آن بیابد، یعنی آنچه را که در زندگی در جستجوی آن است، بپندارد که نشانه‌ای، ردّپایی از آن را در آن خواهد یافت.
اگر قرار باشد که ادبِ گذشته برای جوان قابل درک و گیرا باشد باید رگه‌های زنده‌اش را از آن بیرون کشید، باید با رشته‌ای گذشته را به امروز اتّصال داد. فی‌المثل گفته شود که این اثر در چه شرایطی به‌وجود آمده است، زمینه‌ی تاریخیِ آن چه بوده، چه تأثیری در مردم گذارده، چه راهی را نشان می‌دهد، و جنبه‌ی منفیِ آن که امروز دیگر به درد نمی‌خورد، چیست. باید بی‌پرده‌پوشی حرف زد و چراهای ادبِ فارسی را بیان کرد. در برابرِ «حقیقت» هیچ چیز مقدّس نیست و هیچ شاهکاری هم خالی از نقص نمی‌باشد.
برای مثال گفته شود که چرا ادب فارسی در زمان سامانیان با آن سرعت رو به گسترش نهاد، آیا نه آن بود که بارویی بود برای تأمینِ استقلالِ ایران و ایستادگی در برابر خلافتِ بغداد؟ وقتی مدایح فرّخی سیستانی خوانده می‌شود باید زمان را در نظر گرفت، باید گفت که چرا محمود غزنوی به هند رفت؟ و چرا فردوسی به سرودن شاهنامه دست زد؟ چرا ناصر خسرو در راهِ عقیده‌، خود را به دربدری افکند؟ چرا خیّام یک عالِم و یک حکیم، این رباعی‌ها را که در واقع ترجمانِ روحِ پرسشگرِ زمان‌اَند، سرود؟ چرا شعر عرفانی در زمانی خاص با این حدّت روی‌آور شد که بخواهد فلزّ بشر را عوض کند؟ چرا سه گوینده‌ی بزرگِ زبانِ فارسی، پرورده‌ی دورانِ مغول زده‌اند؟ چرا آن همه کنایه‌های عجیب و غریب، که نه مشروعیّتِ شرعی دارند و نه مقبولیّتِ اجتماعی، گلِ سَر سبدِ ادبِ فارسی گردیده‌اند؟ و چراهای بسیار دیگر،
جمالِ دخترِ رَز نورِ چشمِ ماست مگر؟
که در نقابِ زجاجیّ و پرده‌ی عِنَبی است!

                  #هشدار_روزگار

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ زبان فارسی در بیمِ موج
بخش ۱

دو جریان متضاد در کار بوده است: یکی چپ‌رَویِ نا‌اصل، و دیگر کهنه‌گرایی؛
در مورد نخست بر اثر تفکّری که «هر چه هست نباید باشد» به جوانانِ خسته از وضع موجود چنین القاء شد که اگر نوشته‌ای غلط یا بی‌فعل باشد، بهتر از نوشته‌ی صاف و راست است، و در شعر نیز افقی نوشتن نشانه‌ی ارتجاع و کهنگی است و عمودی نوشتن، نشانه‌ی نواندیشی. به این حساب کار به جایی کشید که بدنویسی، ابهام و گِرِه‌دار بودن، هنر شناخته شود. در مقابل در تدریسِ ادب فارسی در مدارس و حتّی دانشگاه‌ها، کهنه‌گرایی پای فشرد، در کتاب‌های درسی به انتخاب‌های نامناسب پرداخته شد، به لغت معنی کردن و احیاناً ذكرِ صنایعِ شعری اکتفا گردید، در حالی که این پوسته‌ی ظاهر است. از آنجا که شعر سنّتی مربوط به چند صد سال پیش است و با جوانِ امروز پیوستگیِ زمانی ندارد، این‌گونه برخورد خواه ناخواه فاصله به میان می‌آورد و موجب بی‌اعتنایی به آن می‌گردد که خود توهینی است به آثار بزرگ ادب فارسی.
فاصله‌ای که در این پنجاه ساله میان جوانان و ادبِ اصیلِ فارسی افتاده، شاید در دنیا کم‌نظیر باشد، کم‌نظیر از آن جهت که ایران واجدِ یکی از غنی‌ترین سرمایه‌های ادبیِ جهان است و همه‌ی اندیشه‌های او و زیر و بمِ تاریخی و اجتماعیِ او در آن خلاصه شده است، و چون جوان ایرانی که باید کشور خود را بشناسد، از آن بیگانه بماند، به معنای آن می‌شود که از شناختِ "منِ تاریخیِ" خویش محروم مانده و گذشته از آن استعدادِ هنر شناختی را در خود معوّق گذارده، و سلیقه‌اش را به بی‌راهه کشانده، و این غبنِ بزرگی است.
روی‌بُردِ گروهی از جوانان به ادبیاتِ روزنامه _که اکثراً صفحه‌ی ادبی دارند_ از این جهت است. ادبیاتِ کلاس را «ادبِ رسمی» می‌خوانند و تصوّر می‌کنند که رو به عقب می‌برد، و ادبِ روزنامه را «پیشرو»، زیرا صرف‌نظر از محتوا، همان ترکیبِ ظاهرِ آن حاکی از درخواستِ دگرگونی است. بنابراین سال‌هاست که به ادبِ کلاس به صورت شیئی موزه‌ای نگاه می‌شود. در دانشگاه حتّی دانشجویانِ رشته‌ی ادبیات به آنچه می‌خوانند دلبستگی نشان نمی‌دهند و از سر سیری با آن روبرو می‌گردند، و چه بسا که در بـرابـر دانشجویانِ رشته‌های دیگر احساسِ کمبود بکنند!
همین احساس در معلّمانِ فارسی نیز هست که خود را متولّیِ بازارِ بی‌رونق می‌بینند، در حالی که علوم و رشته‌های متجدّد برای خود بروبیـا دارند، کلاس‌های ادبی بی‌روح است و کم‌کششیِ دانش‌آموز و دانشجو، معلّم را کِدِر می‌کند:
این سخن شیر است در پستانِ جان
بی‌کَشَنده خوش نمی‌گردد روان
مستمع چون تشنه و جوینده شد
واعظ اَر مُرده بود گوینده شد.
                              «مولوی»

                  #هشدار_روزگار

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ ‍ زبانِ شعر می‌بایست بارِ اندیشه‌ی پریشیده را بکشد، به مصداقِ: «کِی شعرِ تَر انگیزد خاطر که حزین باشد؟»، ولی در یک جامعه‌ی برافروخته که امکانِ بیانِ اندیشه‌ی صریح به او داده نمی‌شود، عقده‌ها می‌توانند به صورتِ تیغِ دو دَم در‌آیند. تا آنجا که نشانه‌ی اعتراض است قبول، امّا در آنجا که با بنیادهای فرهنگیِ کشور سرِ ناسازگاری بیابند، دیگر سر به تخریب می‌زند.
بی‌اعتقادی یا مخالفت با یک رژیم، نباید تبدیل به عناد با تاریخ یا پایه‌های کشور بشود و خوش‌باوریِ جوانان را _که بیش از هر چیز احتیاج به یک آینده‌ی محکم دارند_ به بازی گیرد. متأسفانه این کار شد و حتّی بعضی از قلم‌های صاحب‌نام که هنوز کیابیا دارند، در آن سهیم بودند. از بعد از شهریور، در واکنش به نظامِ حاکم، یک «ویروسِ چپ» وارد خون جوانان ایران گردید که به صورت‌های مختلف تبرّز داشته و حتّی به بدنه‌ی دستگاهِ حاکمه و روزنامه‌های رسمی هم راه یافته است. من با چپ مخالفتی ندارم و خود همواره این ادّعا را داشته‌ام که در سمتِ چپِ «بزرگراهِ فکر» حرکت کرده‌ام. چپ، در نفْسِ خود خوب است، نشانه‌ی سَـرزندگی است، آنچه خوب نیست نه در چپ و نه در راست، "قلب" را به جای "اصل" نشاندن است، زیرا تاریخِ ایران لطماتی را که از «تلبیس» دیده، از هیچ دشمن ندیده.

                 #هشدار_روزگار

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ زبان فارسی از یک جهت در این صد ساله پیشرفت نمایانی کرده، از تعقید و تکلّفِ دوره‌ی قاجار خارج گردیده و نمونه‌های استواری از نثر به دست داده است. بازگشت به نثرِ ساده‌ی قرن پنجم از نوع بیهقی و قابوس‌نامه و سیاست‌نامه، نوشتنِ فارسی را تا حدّی به نثرِ جهانی نزدیک کرد، و آن را با منطق و نظم همراه نمود. قدری از غُلُوها، تعارف‌ها، لفّاظی‌ها و تکلّف‌ها کاست و فاصله‌ی میانِ اندیشه و کلام را نزدیک‌تر کرد. با این حال یک مشکل در نثرِ این صد ساله بر جای بوده است و آن "فقدانِ آزادیِ فکر" است که کلام را از شکفتگی و پویش باز داشته، از آهسته‌رَوی و تمجمج برکنار نداشته و حتّی گاه کار را به پَـر بستگی کشانده. رشدِ زبان که در گروِ اندیشه‌ی بی‌بیم است، نمی‌تواند تأمین گردد، مگر آنکه "تحرّکِ فرهنگی" در کشور، او را به جلو رانَد.
ما در این دوره‌ها، جنب و جوشِ سیاسی و روزنامه‌ای داشته‌ایم، ولی جوششِ عمیقِ فرهنگی کم داشته‌ایم. در هر زمان، مسائلِ روزمرّه‌ی خاصّ خود، ذهن‌های مستعد را به خود مشغول می‌داشته و مانع از آن بوده که به آن سـوتر نگاه افکنده شود. ایران در برزخِ تجدّد و سنّت، در حکمِ ارّابه‌ای بوده است که به دو اسبِ متقابل بسته باشد، یکی به جلو بکشد و یکی به عقب، چنانکه اگر این ارّابه تاکنون گسیخته نشده، از سخت جانی‌اَش بوده.
فکر، که بیشتر بر التهاب‌های درونی حرکت می‌کرده تا بر عمق، تنها انقباضِ دستگاهِ حکومت مانعِ کارش نبوده، بلکه از آن موذی‌تر، «خود سانسوری» بوده که بر اثر جوّ جامعه بر قلم تحمیل می‌شده.

                 #هشدار_روزگار

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

یک جریان که از شهریور ۱۳۲۰ آغاز شد و هنوز ادامه دارد، اتخاذِ نوعی دیدگاهِ منفی نسبت به تاریخ و فرهنگِ ایران از جانب گروهی از خودِ مردمِ ایران است. کمتر دیده شده است که جمعی از شهروندانِ یک کشور، آشکار یا پنهان، نسبت به کشورِ خود این‌گونه سـرِ عناد داشته باشند، این ناشی از آمیختگیِ سیاست با مسائلِ ایران است.
این‌گونه کسان می‌خواستند ایران را در قالبِ منویّاتِ خود بگنجانند، و چون نمی‌گنجید با آن دشمن می‌شدند. از سوی دیگر چون حکومت اداره کننده‌ی کشور بود، کسانی که با حکومت بد بودند، این کوته‌بینی را داشتند که با ایران بد شوند. نتیجه آنکه ما با نوعی نظرِ آنارشیستی، نیهیلیستی، و وارونه خواهی روبرو بوده‌ایم که گاه از درونِ مطبوعات و کتاب‌ها نشت می‌کند.
یک جریان دیگر هم چند سالی است خود را می‌نماید و آن ناظر به «شکاف» در قومیّتِ ایرانی است، و عجیب است که بعضی عناصرِ رسمی نیز در برابر آن علامت‌های تشویق یا سکوت بروز می‌دهند، معلوم نیست انتظار چه نفعی دارند که عاید آنها بشود!

                       #بازتاب‌ها

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن

🆔 @sarv_e_sokhangoo

#نغمه‌ی_جانان

🌲 به گیسوی تو سوگند 🌲
شعر: حافظِ جان
آهنگ‌ساز و خواننده:
استاد هژیر مِهرافروز

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ 🌲 انسانِ خوب در شاهنامه 🌲

بخش ۷ (پایانی)

به‌طور کلّی انسانِ خوبِ شاهنامه دارای این صفات است:
۱. خردمندی: هیچ صفتی برای مرد و زن بالاتر از خردمندی نیست. کسی که از خِرَد برخوردار است می‌داند که چگونه باید زندگی کند. هرگز زیان نمی‌بیند و به راهِ کژ نمی‌افتد، خِرَد گوهرِ زندگی است چون آن را یافتی رستگاریِ این جهان و آن جهان با توست. در گشتاسب‌نامه‌ی دقیقی نیز همان لحنِ شاهنامه را در اعتقاد به خِرَد می‌بینیم، دقیقی «درخت زرتشت» را «همه برگ او پند و بارَش خِرَد» می‌خواند و جوهرِ دین بهی به نظر او این است: خِرَد برگزین، این جهان خوار کن. در مقابلِ خِرَد، «هوا و آز» است: «به رنج درازیم در چنگ آز».
مردانِ بدِ شاهنامه در مقابلِ خوبان، همگی بر اثر «هوا» و «آز» به دیگران بدی می‌کنند و خود نیز سرانجام گرفتار می‌شوند.
۲. فرهنگ: پس از خِرَد، «فرهنگ» می‌آید. در واقع این دو به هم وابسته‌اند، خردمند به فرهنگ روی می‌بَرَد، و با‌فرهنگ از خِرَد، نصیب می‌یابد.
خاصیّتِ فرهنگ آن است که به ما راه و رسمِ زندگی می‌آموزد و انسانیّتِ ما را می‌شکفاند. فرهنگ اکتسابی است، هرچند برای دست یافتن به آن آمادگیِ ذاتی لازم است. مردِ با‌فرهنگ از اعتدال و آهستگی و وقار برخوردار است. خوبیِ هر چیز در آن است که به اندازه باشد (همه کارِ گیتی به اندازه بِهْ/ دلِ شاه از اندازه‌ها تازه بِهْ).
آهستگی، نرم‌خوئی و نرم‌گوئی است. آهستگی به‌خصوص از این جهت در شاهنامه بسیار ستوده شده است که ما با پهلوانان و جنگاوران که اقتضای کارِ آنها تندی است، سـر و کار داریم، رستم در ستایشِ پیران می‌گوید: «ز ترکان یکی مردِ آهسته اوست»، و سیاوش به «بالا و دیدار و آهستگی و فرهنگ‌دانی» ممتاز است.

۳. صلح طلبی: با آنکه شاهنامه کتابِ جنگ‌ها است، با این حال مردِ خوب کسی است که صلح‌طلب باشد. تنها در یک مورد جنگ رواست، و آن جنگ بر ضدّ بدی است. جنگ‌های کین‌خواهی نیز از این جهت واجب است که برای مجازاتِ گناهکار است، این دو بیت خیلی پر معناست:
«پلنگ این شناسد که پیکار جنگ
نه خوبست و، داند همی کوه و سنگ
چو کین سر شهر یاران بود
سر و کار با تیر باران بود».

۴. بی‌آزاری:
انسانِ خوب به کسی آزار نمی‌رساند، مصراعِ معروفِ «میازار موری که دانه کش است»، همه‌ی حکمتِ شاهنامه را در خود خلاصه کرده است. فریدون به پسرش ایرج می‌گوید:
«نباید ز گیتی تو را یار جُست
بی‌آزاری و راستــــی یـــارِ تُست».

بی‌آزاری جنبه‌ی خودداری دارد، جنبه‌ی مثبتِ آن خدمتگزاری است، و همه‌ی مردانِ خوبِ شاهنامه سعی داشته‌اند که خدمتگزارِ مردم باشند.
۵. نامِ نیک:
این درست نیست که انسان به هر قیمتی که شد زندگی کند، باید با «نیک‌نامی» و «سَـربلندی» عمر به سر برد، در نظر پهلوانانِ خوبِ شاهنامه، مرگ بهتر از بدنامی است، چنانکه در این بیت آمده است:
«به‌نام اَر بریزی مرا گفت خون
بِهْ از زندگانی به ننگ اندرون».
در واقع معنای زندگی در شاهنامه در «نام و ننگ» خلاصه می‌شود. اقوام یا اشخاصی که به خواری می‌افتند، برای آن است که استعدادِ پرهیز از ننگ را از دست داده‌اند، در آنها هرچه هست ارضاء حسّ غریزه است، و از معنای زندگی خبری نیست.
داستانِ تازیانه‌ی بهرام، نمونه‌ی خوبی از طرزِ تفکّرِ پهلوانی است که به «نام» پای‌بند است. خلاصه‌ی داستان این است که در جنگِ کاسه‌رود، بهرام پسر گودرز، تازیانه‌ی خود را که نامش بر آن نوشته در میدانِ نبرد گم می‌کند. چون غیرت به او اجازه نمی‌دهد که این تازیانه به دست دشمن بیفتد، تنها باز می‌گردد تا آن را باز جوید، برادرش «گیو» هرچه می‌کوشد تا او را از این کارِ خطرناک بازدارد فایده‌ای نمی‌کند. به برادرش جواب می‌دهد:
«چنین گفت با گیو بهرامِ گُرد
که این ننگ را خوار نتوان شمرد
شما را زرنگ نگار است گفت
مرا آنکه شد نام با ننگ خفت».
سرانجام می‌آید به جایی که منطقه‌ی ترکان است. در میان کشته‌ها و زخمی‌ها مدّتی جستجو می‌کند تا تازیانه‌ی خود را باز می‌یابد. لیکن ترکان که از آمدنِ او باخبر شده‌اند، بر سرش می‌ریزند و او را می‌کشند. شاید عملِ بهرام به تعصّب و افراط تعبیر شود که برای بازیافتنِ یک تازیانه جانِ خود را به هدر داده، ولی تازیانه در اینجا مفهومی کنایه‌ای دارد، هرجا شرافتِ شخص در معرضِ خطر قرار گرفت، چه موضوع کوچک باشد و چه بزرگ، حتّی به قیمتِ جان، باید مقاومت کرد. با آنکه مرگ در شاهنامه بدترین پتیاره‌هاست، باز هم بر زندگیِ ننگ‌آلود ترجیح دارد.

           #نوشته‌های_بی‌سرنوشت

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن

🆔 @sarv_e_sokhangoo

۱۹ مهر ماه، روز میلاد استادِ مهر و راستی، دکتر محمّدرضا شفیعی کدکنی گرامی باد.
🌲🌲🌲🌲
زادروزت را تبریک می‌گوییم قائمه‌ی زبان و ادبیات فارسی، آبروی فرهنگ و اعتبارِ ملّیِ ما، وجود عزیز و ارزشمند تو را استادِ استادان زنده‌یاد فروزانفر در موجزترین جمله بیان کرد و به حق چه زیبا گفت که حضورت احترامی است برای فضیلت.

«سرت سبز و دلت خوش باد جاوید» که بودنت مهم‌ّترین بهانه‌ برای بودنِ ماست.
این روز یکی از خجسته‌ترین روزهای تاریخ است و در حافظه‌ی تقویمِ ملّیِ ما تا ابد درخشان خواهد ماند.
«خداوندا ز آفاتش نگه دار»
🌲🌲🌲🌲🌲🌲

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ ‍ 🌲 انسانِ خوب در شاهنامه 🌲

بخش ۶

پنجم اغریرث: اغریرث، برادر افراسیاب، تنها پهلوانِ تورانیِ شاهنامه است که در نیک‌سُگالی و خوبی، با مردانِ خوبِ ایران برابری می‌کند. در حمله‌ای که افراسیاب در زمانِ نوذر به ایران می‌آورد، او با وی همراه است، یکی از فرماندهان است. در این جنگ ایرانیان شکست می‌خورند، نوذر‌شاه اسیر و کشته می‌شود و گروهی از سرانِ ایران نیز به اسارت می‌افتند. چون افراسیاب قصدِ کشتنِ این عدّه می‌کند، اغریرث از او می‌خواهد که از خونشان در گذرد و آنها را به او بسپارد تا در بند نگاهشان دارد، افراسیاب شفاعتِ او را می‌پذیرد. پس از چندی، چون بیمِ هلاکِ این اسیران می‌رفته، اغریرث آنها را آزاد می‌کند. افراسیاب از این عملِ او در خشم می‌شود:
«بدو گفت کاین چیست کانگیختی
که با شهد، حنظل بیامیختی
نفرمودمت كان بَدان را بُکش؟
که جای خِرَد نیست و هنگامِ هُش
به دانش نباید سر جنگجوی
بیاید به جنگ اندرون آبروی
سر مرد جنگی خرد نسپرد
  که هرگز نیامیخت کین با خِرَد»

چنانکه می‌بینیم افراسیاب معتقد است که در جنگ، هر نابکاری‌ای، هر کشتاری، رواست. جنگ باید به پیروزی برسد، از هر راهی شد شده است، اغریرث جواب می‌دهد:
«چنین داد پاسخ به افراسیاب
که لختی بشاید هم از شرم و آب
هر آنگه که آمد به بد دسترس
ز یزدان بترس و مکن بد به کس
که تاج و کمر چون تو بیند بسی
نخواهد شدن رام با هر کسی»

تفاوت بین اغریرث و افراسیاب در این است که یکی طرفدار اعتدال و نیکی و نرمی است، و دیگری نه. لحنِ اغریرث در این جواب، یادآورِ لحنِ ایرج و سیاوش و کیخسرو است. او نیز از همان روحِ مسالمت‌آمیز و مدارا برخوردار است.
فریدون نه، ولی این چهار شاهزاده همه در جوانی نابود می‌شوند. فریدون هم در قسمتِ آخرِ عمرش به چنان مصیبتی گرفتار می‌گردد که مرگش بهتر از زندگی است. آیا این بدان معنا است که در جهان‌بینیِ شاهنامه خوبان همیشه کوته‌زندگی هستند و کسی نمی‌تواند خود را در خدمتِ انسانیّت و نیکی بنهد، مگر آنکه از جانش بگذرد؟
اینان همگی در زندگیِ خود جانبِ صلح و عدالت و مصلحتِ مردم را گرفته‌اند و به آئین و اصولِ انسانیّت پای‌بند بوده‌اند. اگر جنگ هم می‌کردند برای بر کرسی نشاندنِ دادگری و حق بوده است. در اینان، پیروی از آئین و خوبی، بر پیروی از نفس غلبه دارد. همه‌ی اینان بر بی‌اعتباریِ جهان و بی‌ارزشیِ لذّت‌های زودگذر واقف‌اَند، و از این‌رو «شرافت» و «نامِ» خود را فدای هوای نفس نمی‌کنند. می‌دانند که برتر از لذائذِ نفسانی، چیزهای دیگری هم هست که به زندگی معنا و ارزش می‌بخشد. از این‌رو ابائی ندارند که برای نهادنِ این معنا در زندگی، تا پای مرگ جلو بروند. خوبیِ اینان، به‌طور کلّی در ارج نهادن به نیکی و زیبایی، و خیرِ انسانیّت را بر مصلحتِ خود مقدّم شمردن است، به همین سبب توانسته‌اند در طیّ قرونِ متمادی، محبوبِ مردم باشند و نمونه‌ی عالیِ بشریّت شناخته شوند. تمایل به مرگ و تسلیم و خوار شمردنِ دنیا را که در چهار شاهزاده می‌بینیم در شاهنامه به مفهومِ درویش مسلکی به کار نمی‌رود، معنای آن، بی‌اعتنائی به زندگیِ دنیا و نفیِ کوشش نیست، بلکه این «آز» است که چه در اَوِستا و چه در شاهنامه، بزرگترین دشمنِ آدمی شناخته شده است.

           #نوشته‌های_بی‌سرنوشت

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن

🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ 🌲 انسانِ خوب در شاهنامه 🌲

بخش ۵

چهارم کیخسرو: کیخسرو پسرِ سیاوش حتّی سرنوشتش از دو شاهزاده‌ی دیگر عجیب‌تر است. تمامِ دورانِ کودکی و نوجوانی‌اَش مانند فریدون در ترس و تزلزل می‌گذرد، زیرا پدربزرگش افراسیاب که کشنده‌ی پدرِ اوست، هر آن ممکن است قصد جان وی نیز بکند. از این‌رو ناگریز است در نقاب یک چوپانکِ ابله و عامی ادامه‌ی زندگی بدهد، تا پادشاه نسبت به قابلیّتِ او در اشتباه بماند. سرانجام این زندگیِ دوگانه و دلهره‌آلود به پایان می‌رسد. گیو به توران می‌رود، و او را با مادرش فرنگیس به ایران می‌آورد. کیخسرو به جای کاووس، پادشاه می‌شود و جنگِ کین‌خواهیِ پدر را بر ضدّ افراسیاب آغاز می‌کند. این جنگ آن‌قدر ادامه می‌یابد تا منجر به شکستِ نهاییِ تورانیان و دستگیریِ همه‌ی کسانی بشود که به نحوی در قتلِ سیاوش دست داشته بودند، خودِ افراسیاب نیز به دستِ کیخسرو کشته می‌شود.
پس از پیروزی در جنگ و پایانِ کین‌خواهی و آرام گرفتنِ جهان، دگرگونی‌ای ناگهان در روح کیخسرو حادث می‌گردد، بر آن می‌شود که از زندگی کناره گیرد، زیرا بیم آن دارد که به سبب کامیابی‌هایش، دستخوشِ غرور و مَنی بشود و به گناه آلوده گردد، پس با دوستان و سردارانِ خود وداع می‌کند، سر به کوه می‌نهد و ناپدید و نابود می‌شود. یگانه هدف و آرمانِ کیخسرو در زندگی این است که انتقامِ خونِ پدر را بگیرد و در این کار توفیق می‌یابد، ولی این پیروزی چگونه بدست آمده؟ به قیمتِ نابود شدنِ همه‌ی خانواده‌ی مادریِ او، نابود شدنِ پیران ویسه و خاندانش که دوستِ خانواده‌ی او بودند، و به بهای ویران شدنِ سرزمینِ توران که کشورِ مادرِ اوست.
از این حیث وضعِ او شبیه می‌شود به وضعِ فریدون که از یک‌سو به حکمِ وظیفه، خود را به کیفر دادنِ گناهکاران مُلزم می‌دید، و از سوی دیگر این گناهکاران کسی جز پسرانش نبودند، یعنی در واقع در این دو مورد پیروزی و شکست، و کامروائی و تلخکامی، یا به قول شاهنامه «شهد و حنظل» باهم آمیخته می‌شوند. در اینجا روحِ تراژدی روی می‌نماید و نشان داده می‌شود که راهِ زندگی چقدر باریک است. کیخسرو از همه‌ی فضائلِ اخلاقیِ پدرش سیاوش بهره دارد؛ دلیر و جوانمرد و با فرهنگ و دادگر است. مردم او را دوست می‌دارند و همه‌ی سرانِ کشور به او احترام دارند. ولی او به هیچ‌یک از اینها خشنود نیست. نه جوانی نه کامروائی، نه پیروزی در جنگ و نه محبّت و احترامِ مردم، هیچ‌یک برای او تکیه‌گاه نمی‌تواند بود، ناگهان چنانکه گوئی پرده از جلوی چشمش به کنار می‌رود، دنیا را به نحو دیگر می‌بیند.
بحرانِ عرفانی‌ای نظیرِ آنچه ایرج و پدرش سیاوش را در بر گرفته بود، بر او نهیب می‌زند. پیش از آنکه سراب‌های زندگی او را فریفته کند و به گناه، یعنی غرور و مَنی آلوده‌اش سازد، بهتر می‌بیند که از این جهان برود. چون باید عاقبت رفت، چرا نه زودتر:
«شنیدیم و دیدیم رازِ جهان
بد و نیک را آشکار و نهان
کشاورز باشد و گر تاج‌ور
سرانجام بر مرگ باشد گذر».
تغییرِ حالِ کیخسرو آنقدر عجیب است که سرانِ کشور چنین می‌پندارند که "دیو" او را از راه به در برده است. فرقِ کیخسرو با ایرج و سیاوش در اینجا است که آنها در عُسرت و بی‌پناهی، شیوه‌ی تسلیم و رضا را اختیار کردند، و او در اوجِ قدرت چنین می‌کند. انتخابِ او درونی است و از خارج بر او تحمیل نشده است.

          #نوشته‌های_بی‌سرنوشت

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن

🆔 @sarv_e_sokhangoo

درگذشت استاد پرویز یغمایی، فرزند برومندِ زنده‌یاد حبیب یغمایی (از پیشکسوتان فرهنگ و ادبیات ایران و شاهنامه‌پژوه بزرگ) را خدمت خانواده‌ی محترم ایشان به‌ویژه سرکار خانم پیرایه یغمایی(شاعر ارجمند و تنها ایرانیِ عضو انجمن قلم استرالیا)، پویندگانِ فرهنگ و عاشقانِ قلم تسلیّت عرض می‌کنیم.
🌲🌲🌲🌲
  نامِشان زمزمه‌ی نیمه‌شبِ مستان باد
        تا نگویند که از یــاد فـراموشانَنـد
🌲🌲🌲🌲

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ 🌲 انسانِ خوب در شاهنامه 🌲

بخش ۴

سوم سیاوش: سیاوش به سبب اختلافی که با پدرش کاووس پیدا می‌کند به افراسیاب پادشاهِ توران که دشمنِ ایران است پناهنده می‌شود. اختلاف آنها دو موجب دارد: یکی سودابه، زنِ پادشاه است که به او نظرِ ناپاک دارد و چون وی به خواهشش تن در نمی‌دهد، به دسیسه و تحریک بر ضدّ او می‌پردازد، و کاووس گرچه بر بی‌گناهیِ پسرش واقف است، جانبِ سودابه را از دست نمی‌دهد. دوّم جنگ با افراسیاب، در جنگی که بین ایران و توران در گرفته، سیاوش به افراسیاب قولِ آشتی داده است ولی پدر موافق نیست، شاهزاده چون حاضر نیست که پا بر سرِ پیمانِ خود نهد، چاره‌ای جز این نمی‌بیند که از ایران دور شود و به توران پناه بَرَد. در توران‌زمین نخست او را با مهربانی و احترام می‌پذیرند، لیکن پس از چندی حسودان و بدخواهان، افراسیاب را نسبت به او بدبین می‌کنند و در نتیجه در اوجِ جوانی کشته می‌شود
سیاوش نیز مانند ایرج فدای "خوبی و صلح‌جوئی و برازندگیِ" خود می‌گردد، و او نیز مانند ایرج، مردمِ توران به او گرایش پیدا می‌کنند و همین موجب تازه‌ای برای تسریع در کشتنِ او می‌شود. سیاوش از همه‌ی مردانِ شاهنامه آراسته‌تر است، در دلیری و زیبایی و جوانمردی و فرهنگ، هیچ‌کس به پایه‌ی او نمی‌رسد. رفتارِ او در خاکِ بیگانه با متانت و بزرگ‌منشی همراه است. رستم پس از مرگش در حقّ او می‌گوید:
«ز شاهان کسی چون سیاوُش نبود
چو او راد و آزاد و خامُش نبود
چو بر گاه بودی بهاران بُدی
به بزم افسر شهر یاران بُدی
به رزم اندرون شیر و ببر و پلنگ
ندیده است کس همچو او تیز چنگ».

رستم که تربیّتِ او را بر عهده داشته، هم به او آئینِ رزم می‌آموزد و هم آئینِ بزم، (نشستنگه و مجلسِ مِیگسار). همچنین تشخیصِ خوب از بد و داد از بی‌داد و آئینِ سخن گفتن و فرمانروائی را. و اینها چیزهایی بوده‌اند که یک شاهزاده می‌بایست فراگیرد. اگر سیاوش بی‌هیچ مقاومتی تن به کشته شدن می‌دهد، برای آن است که نمی‌خواهد با افراسیاب که پادشاه و پدرزن و میزبانِ اوست، به پیکار پردازد:
« به گوهـر به آن روز ننگ آورم
که من پیشِ شَه هدیه جنگ آورم».

برای او هم امکانِ جنگیدن هست و هم امکانِ فرار، ولی به هیچ‌یک توسّل نمی‌جوید، و در وضعی شبیه به وضع ایرج و با روحیه‌ای سقراط‌وار به مرگ تسلیم می‌شود، و نظر او نیز آن است که از سرنوشت گریزی نیست:
«گر ایوانِ من سر به کیوان کشید
  همان زهر مرگم بباید چشـید».

           #نوشته‌های_بی‌سرنوشت

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن

🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ 🌲 انسانِ خوب در شاهنامه 🌲

بخش ۳

دوّم ایرج: ایرج پسرِ سومِ فریدون است. چون ایرج آراستگیِ بیشتری دارد و نزدِ پدر عزیزتر است، برادرانش بر او رشک می‌برند و او را بی‌گناه از میان بر‌می‌دارند. خوبیِ ایرج در این است که درست برخلافِ برادران، مردِ صلح است و به نیکی و بی‌آزاری گرایش دارد، این صفات از او سیمائی ساخته است شبیه به شاهزاده‌ی پیامبر مآبی چون بودا. وقتی سلم و تور قصدِ جانش می‌کنند، می‌گوید:
نه پادشاهی می‌خواهد و نه تخت، نه ایران و نه خاور و نه چین. زندگی‌ای که فرجامش مرگ باشد قابلِ دل بستن نیست. می‌گوید که حاضر است از همه چیز دست بکشد و در گوشه‌ای انزوا گیرد و نانِ خود را با کار کردن به دست آورد، این دو بیتِ معروف از قولِ او آورده شده است:
«پسندی و هم‌داستانی کنی
که جان داری و جان‌ستانی کنی
میازار موری که دانه‌کش است
که جان دارد و جانِ شیرین خوش است».

خوبیِ ایرج در برابرِ بدیِ سلم و تور قرار گرفته است، همان‌گونه که خوبیِ فریدون در برابرِ ضحّاک بود. در بیان علّت‌هایی که کینه‌ی سلم و تور را نسبت به ایرج بر می‌انگیزد، یکی هم این آمده که می‌بینند سپاهیانشان به او تمایل پیدا کرده‌اند، این سپاهیان که جزو مردم عادی بودند، تشخیص داده بودند که او با برادران فرق دارد:
«به این ایرج نگه کرد یکسر سپاه
که او بُد سزاوارِ تخت و کلاه
بی‌آرامشان شد دل از مهرِ اوی
دل از مهر و دیده پُر از چهرِ اوی».

در میان آنها پچ پچ می‌افتد:
«سپاه پراکنده شد جفت جفت
همه نامِ ایرج بُد اندر نهفت
که اینست سزاوارِ شاهنشهی
جز این را مبادا کلاهِ مهی».
بر اثر همین خوی صلح‌طلبی است که وی بدون سپاه و محافظ به نزد برادرانِ کینه‌ور می‌رود. می‌خواهد دشمنیِ آنان را با نرم‌خویی و مهر، زایل کند. رفتارِ او شیو‌ه‌ی عدمِ خشونتِ گاندی را به یاد می‌آورد. هنگامی که پدر فرزندانش را آزمایش می‌کند، تنها ایرج از بوته‌ی آزمایش سربلند بیرون می‌آید، مردی است معتدل، هم «با شتاب است و هم با درنگ».
فریدون در حق او می‌گوید:
«ز خاک و ز آتش میانه گزید
چنانک از رهِ هوشیاران سزید
دلیر و جوان و هشیوار بود
به گیتی جز او را نباید ستود».

           #نوشته‌های_بی‌سرنوشت

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ 🌲 انسانِ خوب در شاهنامه 🌲

بخش ۲

در اینجا از چند تن از برجستگان آنها یاد می‌کنیم:
نخستین انسانِ خوب فریدون است که او را «فریدون فرّخ» خوانده‌اند. این مرد که زندگیِ شگفت‌آوری دارد، مدّتی در خفا زندگی می‌کند، مانند دانه‌ای که باید چندی زیرِ زمین بماند تا به ثمر برسد و برکت بدهد. حتّی مادرش از او دور است (مانند موسی) و گاوی او را در کودکی شیر می‌دهد. پس از آنکه به سنّ رشد رسید، جانش را بر کفِ دست می‌نهد و به همدستیِ کاوه بر ضدّ ضحّاک به پای می‌خیزد. اتّحاد این دو، اتّحادِ عجیبی است؛ اتّحادِ جوانکِ مطرودی است با آهنگری بینوا، بر ضدّ بزرگترین قدرت زمان.
ولی سرانجام فریدون توفیق می‌یابد، زیرا دیگر وقت آن است که نیکی بر بدی فائق آید. خوبیِ فریدون چیست؟ نخست در آن است که نماینده‌ی شر، یعنی ضحاّک ماردوش را از میان بر می‌دارد. پس از آمدن او و رفتن ضحّاک، زمانه «بی‌اندوه» می‌شود و مردم «راهِ ایزدی» در پیش می‌گیرند و دل از داوری‌ها می‌پردازند، یعنی اختلاف‌های خود را کنار می‌گذارند، و فرزانگان، «شادکام» می‌شوند.
روشِ فریدون در پادشاهی آن است که گِرد کشور می‌گردد و هر جای ناآبادی را که دید آباد می‌کند و هر بی‌دادی وجود داشت در رفع آن می‌کوشد. بدین‌گونه در زمانِ او کشور خرّم می‌شود و به جای علف‌های هرزه، سَـرو و گُلبن می‌رویَد.
فریدون برای حفظ آئین و احترام به عدالت، حتّی ابا ندارد که با فرزندانِ خود جنگ کند، از این‌رو منوچهر را به نبرد با سلم و تور که گناهکار هستند بر می‌انگیزد و چون این دو کشته می‌شوند _گرچه در مرگ آنها داغدار است_ خشنود است که سرانجام بد کننده به کیفرِ خود رسیده و عدالت اجرا شده است.
شاهنامه بزرگیِ فریدون را "داد" و "دَهِشِ" او می‌داند، به نظر او هر کسی که چنین رفتار کند خود، فریدونی است. بهترین وصفی را که درباره‌ی انسانی بتوان کرد، درباره‌ی او آمده:
«جهان را چو باران به بایستگی
  روان را چو دانش به شایستگی»

و خود فریدون انسانِ خوب را چنین می‌داند، آنجا که صفت شاهزاده‌ای را توصیف می‌کند:
«ازیرا که پرورده‌ی پادشـــــا
‌ نباید که باشد مگر پارسا
  سخنگوی و روشندل و پاک‌دین
  به کاری که پیش آیدش پیش‌بین
  زبان راستی را بیاراسته
  خِرَد خواسته، گنج ناخواسته».

و زندگیِ خودِ او چنین خلاصه شده است:
«همه نیکنامی بدو راستی».

            #نوشته‌های_بی‌سرنوشت

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

سرو سخنگو (دکتر اسلامی نُدوشن) pinned «🌲 انسانِ خوب در شاهنامه 🌲 بخش ۱ «انسانِ خوب» در شاهنامه چگونه کسی است؟ انسانی است که به زحمت می‌شود گفت که با امروز مناسبت دارد، کما آنکه حتّی در آن زمان‌ها هم کسانی که در شاهنامه به خوبی شناخته شده‌اند، جای محکمی در زندگی نیافته‌اند، تقریباً همه‌ی آنها…»

🌲 انسانِ خوب در شاهنامه 🌲

بخش ۱

«انسانِ خوب» در شاهنامه چگونه کسی است؟
انسانی است که به زحمت می‌شود گفت که با امروز مناسبت دارد، کما آنکه حتّی در آن زمان‌ها هم کسانی که در شاهنامه به خوبی شناخته شده‌اند، جای محکمی در زندگی نیافته‌اند، تقریباً همه‌ی آنها خیلی زود مُرده‌اند و آن تعداد کسانی هم که زندگی کرده‌اند، زندگیِ آنها با کشمکش و رنج همراه بوده است.
به هر حال برای ما که در کارِ وداع کردن با گذشته هستیم، خالی از فایده نیست که ببینیم گذشتگان نسبت به انسانِ خوب و انسانِ بد چه نظری داشته‌اند، زیرا شاهنامه چکیده‌ی فرهنگ و فرزانگیِ ایرانِ پیش از اسلام است و تنها در این کتاب است که ما می‌توانیم به ذخیره‌ای از تجربه‌ها و آموخته‌های پدرانِ خود طیّ نزدیک به دو هزار سال دست یابیم. در نظر این گذشتگان، مانند امروز، افراد بشر به دارا و ندار، متجدّد و عقب مانده، روشنفکر و تاریک‌فکر تقسیم نمی‌شدند، آدم‌های خوب بودند و آدم‌های بد؛
آدم‌های خوب کسانی بودند که به مردانگی و درست پیمانی و نیکنامی و نجابت و شرم و غیرت، پایبند بودند و آن‌قدر پایبند بودند که حاضر بودند جانِ خود را بدهند و از این اصول دست بر ندارند، آدم‌های بد عکسِ اینها بودند؛
لیکن اگر انسان‌های خوبِ شاهنامه در زندگیِ شخصیِ خود کامیاب نبودند، در عوض از لحاظ نوعی و برای مردم منشاء خیر شناخته شده‌اند، زیرا زندگیِ آنها سرمشقِ نکوکاری قرار گرفته و در نبردی که بشریّت برای پیروز کردنِ خوبی بر بدی در پیش داشته است، وظیفه‌ی پیشاهنگی بر عهده‌ی آنان نهاده شده بوده.
ایرانِ قدیم هر وقت خواسته است مثالِ روشنی از زندگیِ شایسته و رستگار عرضه کند، این کسان را در برابرِ نظر آورده، هیچ‌گاه از یادِ آنان غافل نشده و همواره آنان را به عنوانِ منبعی از امید و نیرو و تسلّیِ خاطر شناخته است...

           #نوشته‌های_بی‌سرنوشت

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
https://t.me/sarv_e_sokhangoo

مردان و زنانِ شاهنامه، تن‌پروری و بیکارگی و تنگ‌نظری و حقارت نمی‌شناسند، همه‌ی آنان زندگیِ جوشان و سرشار دارند _حتّی آنان که بدکاره شناخته شده‌اند_ آنان برای پیشبردِ منظورِ خود از پای نمی‌نشینند، جنگِ بی‌امانِ زندگی است.
زن‌ها با آنکه مقامِ دوّم دارند، در بزرگ‌مَنِشی، وقار و ایثار و استعدادِ رنج کشیدن می‌توانند مایه‌ی غرورِ همه‌ی زن‌های تاریخ باشند.

           #نوشته‌های_بی‌سرنوشت

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن

🆔 @sarv_e_sokhangoo

ایرانی چنان آبدیده‌ی حوادث شده است که می‌توان گفت تا حدّی «غم پسند» شده، حافظ می‌گوید:
«که دل به دردِ تو خو کرد و ترکِ درمان گفت».

ایرانی باورش نمی‌شود که بتوان با خوش‌بینی و شادی، زندگیِ طبیعی داشت. همیشه نگرانِ فردای خود است و در این دل‌مشغولیِ فردا، امروزش را از دست می‌دهد. این حالت، نتیجه‌ی زندگیِ ناامن، زندگیِ بدون قاعده و مرجع است.

     #گفتن‌نتوانیم_نگفتن‌نتوانیم

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی ‌نُدوشن

🆔 @sarv_e_sokhangoo