Publications du canal بنیاد قم‌پژوهی

💢 جلسه این هفته بنیاد قم‌پژوهی (نشست ۵۴۱)

موضوع: بررسی کارنامه قم‌پژوهی دکتر سیدحسین مدرسی طباطبایی

با حضور:
- آقای محمدرضا رهبریان، نویسنده
- دکتر احمد خامه‌یار، نویسنده

↙️ زمان: سه‌شنبه ۱۴.۳/۱۱/۲۳، ساعت ۱۹
↙️ مکان: میدان رسالت - دانشگاه طلوع مهر 

شرکت برای عموم علاقه‌مندان آزاد است.
#نشست
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا |   سایت

💢 «رسم و شیوه‌های سنتی «گرفتن کَبک» در برف در دستگرد قم»

گرفتن کبک؛ سنتی پرهیجان در روزهای برفی
کبک، پرنده‌ای بومی مراتع و صحراهای منطقه دستگرد، در دو نوع «تیهو» و «خروسی» یافت می‌شود و به دلیل زیبایی و گوشت لذیذش، همواره محبوب بوده است. گرفتن سنتی کبک در فصل زمستان، به‌ویژه در روزهای برفی، از سرگرمی‌های پرشور مردم، از نوجوانان تا سالمندان، محسوب می‌شود. با ابری شدن آسمان و احتمال بارش برف، هیجان خاصی در میان علاقه‌مندان ایجاد شده و این فعالیت، علاوه بر تفریحی گروهی در طبیعت برفی، فرصتی برای نمایش مهارت و چابکی افراد به شمار می‌آید.

آماده‌سازی برای گرفتن کبک در روزهای برفی
صبح روزی که زمین از برف شبانه سفیدپوش شده باشد، نوجوانان و بزرگسالان تا حدود پنجاه تا شصد ساله، که شب را در انتظار «رفتن به کبک (در اصطلاح محلی)» سپری کرده‌اند، پس از روفتن برف پشت‌بام‌ها، با لباس و کفش مناسب، یک چوب‌دستی و مقداری خوراکی مانند نان خشک، گردو، بادوم، توت خشکه، سنجیت و ... آماده می‌شوند. صدای هیاهو و جار زدن جوانان و نوجوانان، با فریاد «هُی، هُی، هُی!» و «هُی به کبک!» در فضای روستا طنین‌انداز شده و گروه کم‌کم شکل می‌گیرد.

گشت‌زنی و اعلام مسیر پرواز کبک
پس از تجمع و آماده شدن، افراد خبره و آگاه منطقه‌ای را که کبک‌ها در آن زندگی می‌کنند مشخص می‌کنند و گروه با همان فریادها به سمت محل مورد نظر حرکت می‌کند. در آنجا، هر فرد برای گشت‌زنی در بخشی از کوه، دره (لَق) یا دشت مستقر می‌شود. با مشاهده اولین بُرّه‌ی کبک (گروه کبک) و پرواز آن، افراد با صدای بلند فریاد می‌زنند: «های بالایی! های پایینی! بپّا!» تا دیگران را از مسیر پرواز کبک، که در اصطلاح محلی «کمونه کردن» نامیده می‌شود، مطلع کنند.

نحوه گرفتن کبک
کبک، برخلاف برخی پرندگان دیگر، قدرت پرواز بالایی ندارد و در برابر سرما و برف نیز ضعیف است. معمولاً پس از یک یا حداکثر دو پرواز کوتاه، مجبور به فرود می‌شود. در این لحظه، افراد نزدیک، بدون معطلی آن را می‌گیرند. اگر کبک موفق شود به سوراخ یا شکاف یا زیر بوته‌ای در نزدیکی محل فرود پناه ببرد، کبک گیرنده با دنبال کردن ردپای او در برف (که در اصطلاح محلی می‌گویند"رَدّ زده!" یا "رَدّ انداخته!")، محل اختفایش را یافته و آن را می‌گیرد.

گرفتن کبک؛ نماد چابکی و رسم هدیه به خانواده عروس
در روزهای برفی، گرفتن کبک نشانه‌ای از چابکی و مهارت بود و بازگشت بدون کبک نوعی ناکامی محسوب می‌شد. این کار برای جوانان نامزدکرده اهمیت ویژه‌ای داشت؛ زیرا در صورت موفقیت، کبک را به خانواده عروس هدیه می‌دادند و در مراسمی صمیمی، شام را در خانه عروس صرف کرده و از گوشت آن لذت می‌بردند.

حفظ تعادل در گرفتن سنتی کبک و پایداری نسل آن
گفتنی است در شیوه سنتی گرفتن کبک، فقط تنها چند نفر موفق به شکار می‌شدند و بیشتر افراد برای تفریح در طبیعت برفی حضور داشتند. به دلیل فراوانی کبک، این تعداد اندک بر بقای آن تأثیری نداشت و در فصل زاد و ولد نیز کسی دنبال کبک‌ها نمی‌رفت تا نسل پرنده حفظ شود.

کبک در ضرب‌المثل‌های محلی
۱. چرنده آهو / پرنده تیهو:
به برتری زیبایی اندام و لذیذ بودن گوشت این دو حیوان نسبت به سایر حیوانات حلال‌گوشت اشاره دارد.

۲. کبکِش خروس می‌خونه:
به کسی گفته می‌شود که در ناز و نعمت زندگی می‌کند و همواره شاد و سرحال است.

۳.کبکِ به کوهِ:
کنایه از چیزی است که تحقق آن نامعلوم یا بعید به نظر می‌رسد.

۴. مثل کبک سرشو کرده لای برف، خیال می‌کنه کسی او را نمی‌بینه:
کنایه از فردی است که با انجام کارهای ناپسند، گمان می‌کند اطرافیان متوجه رفتار او نیستند.

۵. کبک‌مسته:
گاهی هم‌معنی با ضرب‌المثل «کبکش خروس می‌خونه» است و به فردی که سرحال و شاد است اشاره دارد.

۶. کلاغه خواس راه رفتن کبک رو یاد بگیره، راه رفتن خودشم یادش رفت:
به کسی گفته می‌شود که در تلاش برای تقلید از دیگران، هویت و مهارت‌های اصلی خود را از دست داده است.

نتیجه‌گیری
کبک، علاوه بر نقش مهمی که در طبیعت و زیست‌بوم منطقه ایفا می‌کند، بخشی از فرهنگ، سنت‌ها و سرگرمی‌های مردم محلی را نیز شکل داده است. این پرنده جایگاه ویژه‌ای در ادبیات شفاهی منطقه دارد و در ضرب‌المثل‌های رایج، نمادی از زیبایی، شادی، سرمستی، و حتی گاهی فریبکاری محسوب می‌شود.

مصطفی جعفرزاده دستجردی
۱۴۰۳/۱۱/۲۰
#روش_گرفتن_کبک_در_برف
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 ‌پیشه اصیل خرمهره‌سازی قم

خرمهره‌سازی یکی از مشاغل کهن مخصوص شهر قم است و اصالت آن به دلیل حفظ رمز و راز تولید خرمهره توسط استادان این صنعت است. هانس ای وولف در این باره می‌گوید:
"یکی از بازماندگان حقیقی صنعت سفال‌سازی شش هزار ساله، پیشه مهره‌سازی است که چیزی جز مهره‌های فیروزه‌ای رنگ تولید نمی‌کند. یکی از استادان این فن در قم دوازده کارگر دارد و مصرف سالانه قلیای او بیش از پنجاه تُن است. استادکاران قم نمی‌خواستند جزبیات بیشتری در این مورد بدهند و بگویند مثلا چگونه مهره را با گَرد خشک لعاب می‌پزند. شاید از رقابت می‌ترسیدند؛ زیرا ساختن این مهره‌ها انحصار قم است و از آنجا به همه ایران فرستاده می‌شود و به همین مناسبت هم اطلاعات من درباره طرز پختن آن ناقص است."
("صنایع دستی کهن ایران"، ص۲۵۰)

زهرا ثاراللهی
کارشناسی ارشد آثار فرهنگی و تاریخی
۱۴۰۳/۱۱/۲۰
#خرمهره_سازی_قم
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

📻 اَذان حاج حسن کوچک‌زاده
ضبط  ۱۳۵۰
@navayeirani

📻 اَذان مرحوم حاج حسن کوچک‌زاده
ضبط  ۱۳۵۰
@navayeirani

💢 انسان و شهر
سوهان والی
شاه حمزه

هوس سوهان
"اگر به هر دلیلی هوس سوهان کردید، تشریف بیاورید داخل دهان خود را شیرین کنید. به نیت تعجیل در فرج امام زمان و شادی روح اموات"
در انسان و شهر هر کار و کنش مثبت و ثبت شدنی از نظر دور داشته نمی‌شود. با هر دیدی حتی اگر تبلیغ حساب کنیم که من نمی‌کنم، همین جمله کنش ِ مثبتِ صاحب فروشگاه محسوب می‌شود. در این وانفسا که قیمت خوراکی‌ها سر به فلک کشیده چنین دعوتی با نیت خیر حسب جمله آخر ستودنی است؛ آن هم سوهان و به نظر  موجب برکت برای صاحب فروشگاه.
نکته‌ای که بر آن تاکید دارم حیف است که در این محیط‌ها از سیمای سنتی استفاده نشود. به همه کسانی که در محورهای بازار کهنه و میدان کهنه و پامنار و شاه حمزه مالک و صاحب حق‌اند توصیه می‌‌شود که با هماهنگی میراث فرهنگی و شهرداری و کسب مشاوره،  از سیمای سنتی برای آرایش دکان و فروشگاه و اماکن مسکونی خود استفاده کنند؛ کما اینکه پاره‌ای چنین کرده‌اند.
مطمئن باشند که سیمای سنتی برای ایشان در طول زمان سودآوری بیشتری به ارمغان خواهد آورد و اینکه سیمای مدرن حتی در بهترین حالتش در این محیط‌های تاریخی برای مردم فرهنگ دوست و تاریخ دوست، به هیچ وجه جذابیت ندارد. مدرن‌سازی و لاکچری‌سازی و نماهای رومی و مانند آنها - به فرض درستی - بیرون از بافت تاریخی باید اجرا شود. اگر کسی هنری در این زمینه‌ها دارد در جاهای نو به نمایش بگذارد. گردشگران دیگر جاها صرفا برای دیدن محیط‌های سنتی و تاریخی پا به این گونه جاها می‌گذارند. چون بهتر از این کاریکاتورهای مدرن‌سازی را که ما اجرا می‌کنیم در پیش روی محیط زندگانی خود دارند و اگر باز دلتنگ شوند در بیرون از کشور دنبالش می‌گردند؛ نه کوچه پس کوچه‌ها و گذرهای قم.
پس این امتیاز سنتی بودن را به مدرن‌سازی فانتزی در این محیط‌های کمیاب تاریخی نفروشیم. و نکته آخر اگر هوس سوهان کردیم انصاف در میل کردن را در این‌گونه دعوت‌ها رعایت کنیم تا چراغ نیکوکاری روشن بماند.

سیدمحسن محسنی
۱۴۰۳/۱۱/۱۸
#انسان_و_شهر
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت 

💢 انسان و شهر
سوهان والی
شاه حمزه

سیدمحسن محسنی
۱۴۰۳/۱۱/۱۸
#انسان_و_شهر
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت 

💢 دبیرستان حکیم نظامی / زمستان ۱۳۵۷

عکاس: زنده‌یاد سید محمدحسین رحمتی
ارسال: امیرحسین میرقیصری
۱۴۰۳/۱۱/۱۷
#انقلاب_۱۳۵۷_در_قم
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت 

قم از سال ۱۳۴۷ تا ۱۳۴۹
https://t.me/Historylibrary

🌍 ایران، خانه همه ماست 🌍
دعوتید به نمایشگاهی که ایران را از دریچه‌ای تازه می‌بینید!

🔹 غرق در جاذبه‌ها: از اماکن مذهبی و تاریخی قم تا شگفتی‌های فرهنگی ایران.
🔹 آشنایی با خدمات گردشگری: راهکارهایی برای سفرهایی ساده‌تر، بهتر و خاطره‌انگیزتر.
🔹 فرصت‌های ناب: ارتباط با فعالان گردشگری و متخصصان این حوزه.

📍 آدرس نمایشگاه: تهران محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی
🗓 زمان: ۲۳ الی ۲۶ بهمن
⏰ ساعت بازدید: ۹ صبح الی ۱۷
🆔https://zil.ink/qomcthh