بنیاد قم‌پژوهی

💢 تصاویر هوایی از روستای سراجه قم

مهدی ملک‌صادقی
۱۴۰۳/۱۰/۳۰
#عکس
#سراجه
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت 

📣 تاریخ شفاهی محلات قم تدوین می‌شود
سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری قم با اجرای طرحی جامع، جمع‌آوری و بررسی تاریخ شفاهی محلات چهل اختران، عربستان و دیگر مناطق تاریخی شهر را آغاز کرده و پژوهش‌های پیشین را بازنگری می‌کند.

متن کامل #خبر:
🌐https://www.qom.ir/73tXTP
🆔 @shahrdari_qom

💢 یادداشت‌چه‌هایی از قم
خربزه قمی / سراجه

"به کسر اول و فتح جیم، نام موضعی است از مضافات قم که آنجا خربزه خوب می‌شود.
رک فهرست تاریخ قم، مصصح جلال‌الدین تهرانی، ۱۳۱۳
برهان قاطع، لغت سراجه، ج - س، ص ۱۸۱۲"

توضیح
بحث خربزه قمی که طی چند یادداشت بدان پرداخته شد، هنوز پایان نیافته است. قصدم بود که در مبحث روستاشناسی بیان کنم. بهتر دیدم فعلا در بحث خربزه قمی بیاورم. حدود هفت هشت سال پیش بدانجا رفتم و روستا را متروک دیدم و آب‌انبار کهنه‌ای هم داشت.
تلفظ آن را به فتح جیم می‌گوید. یادگار زمانی که در قم و بسیاری جاها نام‌های مختوم به های غیرملفوظ با فتحه تلفظ می‌شد ( _ َ / a_). ولی به دلیل گسترش رسانه‌های دیداری و شنیداری و مسافرت قمی‌ها به جاهای مختلف و دیگران به قم به کسره تبدیل شده و صرفا در زبان کهن‌سالان هفتاد ساله‌ به بالا تقریبا باقی مانده است. در برخی جاها به صورت سراچه هم دیده‌ام.

سیدمحسن محسنی
۱۴۰۳/۱۰/۳۰
#خربزه_قمی
#سراجه
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت 

💢 سقف چوبی ایوان آینه

ایوان آینه به گزارش پایگاه خبری آستانه مقدسه قم متعلق به دوره قاجار و سقف چوبی آن، اثر ملا حسین نجارباشی است.
یکی از مشاغل مربوط به چوب‌بری، قابسازِ قابکوب بوده است.
هانس ای وولف در کتاب صنایع دستی کهن ایران ص ۷۵ آورده است که: "در سده‌های گذشته قابساز، گره‌سازی سقف مسجدها، کاخ‌ها و خانه‌های خصوصی را انجام می‌داده؛ به طوری که امروز موجب ستایش و تحسین ما است، زیرا طرح‌های هندسی بسیار پیچیده و نوع الوارهای رنگی به‌خصوصی انتخاب شده و هنر استادی آن در به هم پیوستن این قطعات به خوبی دیده می شود."

زهرا ثاراللهی
کارشناسی ارشد آثار فرهنگی و تاریخی
۱۴۰۳/۱۰/۳۰
#سقف_چوبی_ایوان_آینه
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت 

جلسه این هفته بنیاد قم‌پژوهی (نشست ۵۳۹)

موضوع: آسیاب تاریخی لتون قم

با حضور: آقای محمدرضا مسرور
سردفتر اسناد رسمی شماره ۲۵ قم و کارشناس امور ثبتی

↙️ زمان: سه‌شنبه ۱۴۰۳/۱۱/۰۲، ساعت ۱۹
↙️ مکان: میدان رسالت - دانشگاه طلوع مهر

شرکت برای عموم علاقه‌مندان آزاد است.
#نشست
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 ‌‌‌‌نقوش شانه، مُهر و تسبیح
در قبرستان امامزاده طاهر طغرود

قبرستان امامزاده طاهر طغرود واقع در بخش مرکزی شهرستان جعفرآباد، یکی از قبرستان‌های تاریخی استان قم می‌باشد که کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.

در این قبرستان، سنگ قبرهای قدیمی زیادی از دوران قاجاری و پهلوی به چشم می‌خورد که بر روی تعداد زیادی از آن‌ها نقوش شانه، مُهر و تسبیح قابل مشاهده است.

شانه یک‌طرفه نماد مرد بودن و شانه دوطرفه نماد زن بودن متوفی است. همچنین مُهر و تسبیح نشانه دیانت فرد بوده و بیشتر بر روی قبر کسانی استفاده می‌شده که به زیارت مکان‌های مذهبی مشرف شده‌اند.

جواد بخشی
۱۴۰۳/۱۰/۲۹
#طغرود
#نقوش_شانه_مهر_و_تسبیح
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

#تازه_های_نشر

📚 نقش قم در فرهنگ و تمدن اسلامی از آغاز قرن دوم تا پایان حکومت آل‌بویه (۴۴۸ق)

اثر حاضر نوشته «آقای دکتر محمد زاهدی‌مقدم»، توسط «دبیرخانه حمایت از پژوهش‌های مورد نیاز نظام اسلامی» و «انتشارات حوزه‌های علمیه» تدوین و به چاپ رسیده است.

درباره اثر
فرهنگ و تمدن بزرگ اسلامي زاييده تمدن ملت هايي است که به وسيله دين رسمي (اسلام) و زبان علمي و ادبي (عربي) با يک‌ديگر متحد شدند و با استفاده از آموزه هاي اسلام، تمدن عظيم و باشکوهي آفريدند. شهر قم ازجمله شهرهايي است که مردمان آن توانستند در کنار ايجاد مصاديق فرهنگي و تمدني، آن را به يکي از بزرگ‌ترين و اثرگذارترين مراکز اسلامي و پرچمدار شهرهاي شيعه نشين تبديل کنند و بيش‌ترين تأثير را در گسترش تشيع در برخي شهرهاي ايران ايفا و به همين مقدار در رشد و شکوفايي تمدن بزرگ اسلامي نقش آفريني نمود.

این کتاب در سه فصل، «کليات و مفاهيم»، «وﺿﻌﯿﺖ و ﻧﻘﺶ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻗﻢ از آﻏﺎز ﻗﺮن دوم ﻫﺠﺮي ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ آلبوﯾﻪ» و «وﺿﻌﯿﺖ و ﻧﻘﺶ ﺗﻤﺪﻧﯽ ﻗﻢ از آﻏﺎز ﻗﺮن دوم ﻫﺠﺮي ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ آلبوﯾﻪ» به دنبال نشان دادن چهره شهر قم به‌عنوان يکي از شهرهاي مهم شيعه نشين و اثرگذار در طول تاريخ (به ويژه در بازه زماني مورد بحث) از زاويه فرهنگي و تمدني است.

برای تهیه این کتاب، می‌توانید از «انتشارات حوزه‌های علمیه» واقع در بلوار معلم، کوچه ۹ ،اقدام نمایید.
@hdabirkhane

#تازه_های_نشر

📚 نقش قم در فرهنگ و تمدن اسلامی از آغاز قرن دوم تا پایان حکومت آل‌بویه (۴۴۸ق)

💢 آقای حاج سیدمحمد آقازاده با جمعی از دوستان و بزرگان قم

آقای حاج سیدمحمد آقازاده (نشسته در مرکز تصویر با کت و شلوار سفید و عینک دودی) در جمع دوستان و بزرگان قم در باغ مزرعه شخصی آقازاده

اشخاص شناسایی شده:
- آقای حاج حسین غفاری هنرمند و بافنده اولین فرش ابریشم دستباف قم با نقشه معروف بته جقه (از منسوبین نزدیک کمال الملک غفاری نقاش شهیر)
- آقای دکتر مدرسی (رئیس بهداری قم)
- آقای ابراهیم ملک (از تجار قم)
- آقای حاج علی خان نیساری (مدیر مهمانخانه ارم و مالک هتل بهار قم)
- آقای هوشنگ یا منوچهر دربانی فرزند آقای نظام دربانی
- آقای حاج معمار
- آقای قائم مقامی از رؤسای ادارات قم
- آقای مرتضی آقازاده
بعضی نفرات حاضر شناسایی نشدند.

مهدی ملک‌صادقی
۱۴۰۳/۱۰/۲۸
#عکس
#سید_محمد_آقازاده
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت 

💢 ‌‌‌‌جدول اصطلاحات قمی

چند سال پیش جدولی از اصطلاحات قمی طرح کرده‌ام. به نظرم آمد برای استفاده علاقه‌مندان کانال بنیاد قم‌پژوهی به اشتراک بگذارم.
برای حل آن باید کلمات زیر را به طور افقی از راست به چپ و از چپ به راست، به طور عمودی از بالا به پایین و از پایین به بالا و به طور اریب در جدول پیدا کرد.
پس از یافتن همه کلمات، از حروف باقی مانده رمز جدول به دست می‌آید.
کلمات جدول به ترتیب حروف الفبا عبارت‌اند از:
آچو - آخورک - آزگوره - آش بی بی سه شنبه - آغل - ارسی - الجه مویی - انجیلک جویدن - اور - باجمالو - بالشتک مار - پاچال - پا سبک کردن - پلوشتک - پوسوله - پوش - تخم شربتی - ترتره - ترشنه - تف تو ضربش - تنگیله - تور - تون سوزون - جرغابه - چوق مال کردن - چیلیکه - خارجنگ - خال خاک انداز - خرماجه - دال - دالگوش - دره باغی - دقدقه - دمچن - دم سیخ کردن - دنده - دنگال - راساخیز - راویه - رسمون کار - زرگوشت - زل - زقله - زوله - سر باجمالو - سگ سارخون - سلخ - سوخته کندن - شلمبو - شیشک دندون - فرتی - قاشق کرباسی - قالان قولان - قزاقی - قلفک - قولوس قولوس کردن - کالجوش - کوزل - کوفت و روفت - گال دادن - لوک - وره - وهیه - هلکو

سیدحسن رضوی
۱۴۰۳/۱۰/۲۸
#جدول_اصطلاحات_قمی
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 ‌‌‌‌جدول اصطلاحات قمی

سیدحسن رضوی
۱۴۰۳/۱۰/۲۸
#جدول_اصطلاحات_قمی
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 در دو عکس ردیف دوم که حاضران در حال آماده شدن برای وضو هستند، بیل فرورفته در خاک جهت تعیین محل دقیق قبله به واسطه سایه آن است.

مهدی ملک‌صادقی
۱۴۰۳/۱۰/۲۸

حضور حضرت آیت‌الله العظمی بروجردی(ره) در براوستان
مزرعه حاج سیدمحمد آقازاده

#عکس
#مزرعه_براوستان
🌐@boroujerdilib

💢 ایام ولادت امیرالمؤمنین علی‌ع در حرم حضرت معصومه‌س

فاطمه خانعلی
۱۴۰۳/۰۹/۲۵
#عکس
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت
اینستاگرام:      @fatemeh__khanali

بنیاد قم‌پژوهی pinned «ولادت باسعادت حضرت علی(ع) بر همگان مبارک باد. به همین مناسبت نشست هفتگی بنیاد قم‌پژوهی در سه‌شنبه مورخ ۱۴۰۳/۱۰/۲۵ بر گزار نمی‌شود.»

ولادت باسعادت حضرت علی(ع) بر همگان مبارک باد. به همین مناسبت نشست هفتگی بنیاد قم‌پژوهی در سه‌شنبه مورخ ۱۴۰۳/۱۰/۲۵ بر گزار نمی‌شود.

درباره تاریخ کبوترداری و کبوترپرانی در قم

| طه‌حسین فراهانی

https://ketabnews.com/fa/news/23184/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AA%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AA%D8%B1%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%82%D9%85-%D8%B7%D9%87-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C

بزرگترین مجموعه کتابهای درسی قبل از انقلاب در کتابخانه آیت الله بروجردی در مسجد اعظم قم است. اکنون فهرست اینها در این دو مجلد به کوشش آقای جلیسه و خانم امید فراهم آمده است. جمعا 3708 عنوان (بدون تکرار) در این دو جلد همراه با فهارس خوب منتشر شده است. این اثر می تواند زمینه تحقیق و پژوهش را در بسیاری از زمینه ها فراهم کند. کتابها عموما از دوره قاجار و پهلوی است.

📚 کتابخانه آیت‌الله العظمی بروجردی

کتابخانه آیت‌الله العظمی بروجردی یا کتابخانه مسجد اعظم قم، از کتابخانه‌های اسلامی و حوزوی شهر قم است. این کتابخانه به همراه مسجد اعظم قم ساخته شده و در محوطه حرم حضرت معصومه(س) قرار دارد.
این کتابخانه دارای گنجینه‌ای شامل ۷۰۹۶ عنوان نسخه خطی، ۸۰۰۰ عنوان نسخه چاپ سنگی، ۲۰۰ عنوان کتاب چاپ سربی، نفیس و بیش از ۶۶۰ نسخه مصوّر، رساله‌های عملیه و کتاب‌های درسی مربوط به دوره قاجار است. و در مجموع منابع این کتابخانه بیش از دویست هزار نسخه است.

تولیت کتابخانه را در حال حاضر سید محمدجواد علوی بروجردی نوه آیت‌الله بروجردی(ره) عهده‌دار بوده و اداره آن با حوزه علمیه قم و مدیر کتابخانه جناب آقای اسماعیل راهنورد از مدیران توانمند کتابخانه‌های استان قم است.
از نکات قوت این کتابخانه جمع آوری کلیه کتاب‌ها، آثار، تصاویر، هدایا و سایر مجموعه‌های متعلق به آیت‌الله بروجردی(ره) و همچنین تلاش در جهت دیجیتال‌سازی این موارد و نیز دیجیتال‌سازی سایر گنجینه‌های کتابخانه و انتشار فهرست‌های مربوط است که بسیار ارزشمند و شایسته تقدیر است.

منبع: کتابخانه دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران
تلگرام | ایتا | سایت

💢 کهنه‌ نوآراسته
میدان‌کهنه
حلوایی‌ عدالت (اشعری)
۱۱۸۹ هجری شمسی

طبق گفته صاحبان دکان، پنج پُشت در اینجا به شغل حلوایی اشتغال داشته‌اند. قرار شد که اطلاعات بیشتر را در مجال دیگری در اختیار بگذارند.
اگر اداره کنندگان بافت تاریخی (حداقل سه دستگاه مرتبط) خردورزی و هزینه کنند و از اهل فن استفاده نمایند و مالکان و صاحبان حق نیز یاری کنند،  این امکان وجود دارد تا جهان باقی است از این مجموعه‌ها (بازار کهنه و محور‌های مجاور و دیگر آثار کهن) بهره اقتصادی بُرد؛ به گونه‌ای که مستقیم و غیرمستقیم سودمندی آن‌ها بر همه شهر سرشکن شود. به عقیده من چنین مجموعه‌هایی (درسراسر ایران) از چاه‌های نفت ارزشمندتر است. نفت تمام شدنی اما میراث ماندنی است.

سیدمحسن محسنی
۱۴۰۳/۱۰/۲۳
#میدان_کهنه
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

🦌 کارشناسان حفاظت محیط زیست استان قم در طرح سرشماری زمستانه حیات وحش، گونه های مختلف جانوری این منطقه حفاظت شده را ثبت کردند.
     🌐 Qom.IRIBNews.ir
     🆔 @QomIRIBNews

💢 کهنه‌‌مانده‌ها
بازمانده سردر قدیمی
حسین‌آباد

نشانی از نشانه‌های معماری سنتی و کهن قم که هر روز و هر ماه و هر سال یکی پس از دیگری در پی بالا گرفتن تب نوسازی بناها ناپدید می‌شوند.
حسین‌آباد منطقه‌ای بین بازار بزرگ و کهنه و جنب  محله شاه خراسان در خیابان آذر است.

سیدمحسن محسنی
۱۴۰۳/۱۰/۲۲
#سردر_قدیمی
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 مجله راه سلامت ۱۳۱۶
شماره ۲ و ۵ چاپ قم

منبع: کانال دارالخلافه طهران
۱۴۰۳/۱۰/۲۲
#مجله_راه_سلامت
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 بازار بزرگ قم (بازار نو)

بازار بزرگ قم، یادگار دوران قاجار (ناصری)  و نماد معماری سنتی ایران است.

بازار نو در امتداد بازار کهنه (صفوی - ایلخانی) به طول تقریبی یک کیلومتر و عرض تقریبی شش متر (با ارتفاع و عرض بیشتر همراه با تزیینات آجری) تا دروازه تهران (پل علیخانی) ساخته شد. (به همین دلیل آن را بازار نو گفته‌اند.)

مجموعه دو بازار کهنه و نو،  در سال ۱۳۷۶ با شماره ثبت ۱۹۳۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران ایران به ثبت رسیده است.

این بازار همانند غالب بازارهای سنتی ایران، به‌ویژه در مناطق مرکزی، سر پوشیده با ساختار گنبدی است.
این سبک معماری، متناسب با موقعیت اقلیمی مناطق گرمسیر و حاشیه کویر است.
هوای معتدل داخل بازار، در سرمای زمستان و گرمای تابستان، به دلیل همین ساختار معماری است. تهویه هوا و نور بازار، از طریق دریچه‌هایی در سقف و دو طرف این گنبدها است. مصالح به کار رفته در این بازارها عموما خشت، آجر، گل و سنگ است.

موقعیت فعلی بازار قم (بعد از تخریب دوران پهلوی اول ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۴) شامل:
یک. راسته بازار؛ در امتداد غربی شرقی، حدفاصل (بازار مسگرها - خیابان باجک) تا بازارچه حسین‌آباد و خروجی شرقی (خیابان آذر)
دو. بخش جانبی در امتداد جنوب به شمال با ورودی از سه راه بازار که به راسته بازار منتهی می‌شود.
سه. بخش جانبی (چارسوق - بازار کفاش‌ها) در امتداد غربی به شرقی، با ورودی از چهار راه بازار منتهی به بخش جانبی جنوب به شمال است.
چهار. تیمچه بزرگ فرش
پنج.  تعدادی سرای جانبی (بزازها، صدر اعظم، شین ، همدانی‌ها، حاج عسگرخان، عباسقلی، بلیتی‌ها، حاج میرزا)
بخشی از سراهای بازار به پاساژ تبدیل شده است. (پاساژهای حجت، قائم‌، بوعلی سینا)
شش. تعدادی مسجد (ملاجعفر، مسگرها، امام حسین‌ع و دو مسجد کوچک بدون نام)
هفت. یک باب حمام (حمام حاج عسگرخان که هم اکنون به صورت مردانه و فعال است.)
در  محل پاساژ حجت فعلی نیز یک باب حمام بوده که تخریب شده است.
هشت. تعدادی کوچه باریک در مسیر بازار وجود دارد که به محله باغ‌پنبه و تکیه یزدی‌ها راه دارد.

بازار نوی قم، حد فاصل ورودی غربی بازار کهنه تا دروازه ورودی قم (دروازه تهران - پل علیخانی) احداث شده بود که بخش غربی آن، حدفاصل پل علیخانی تا سه راه بازار کنونی در دوره پهلوی اول کلا تخریب و با احداث خیابان آذر، بخش‌های عمده ای از سراهای ضلع جنوبی بازار و دو تیمچه بازار نیز (کوچک‌تر از تیمچه باقیمانده) تخریب شد.
هم‌اکنون باقیماتده این سراها، در ضلع شمالی خیابان آذر (حد فاصل پل علیخانی تا چهار راه بازار مثل سرای علیشاهی و پاساژ صفا) و ضلع جنوبی خیابان آذر (حد فاصل چهار راه و سه راه بازار تا تقاطع خیابان عمار یاسر) فعال و نیمه‌جان بازسازی شده است.
بازار کفاش‌ها (بازار ارسی دوزها) نیز بخش جدا شده از بازار بزرگ قم است.
این بازار دارای دو ورودی، یکی جنوبی که از طرف میدان آستانه (کوچه ننه عباس) و دیگری شرقی است که از طرف خیابان ارم (فعلا پیاده راه) است.  

چهار راه بازار فعلی، چهار سوق بازار قدیم بوده است:
یک راه به طرف دروازه ورودی شهر (دروازه تهران - پل علیخانی)
یک راه به طرف بازار مسگرها (ابتدای خیابان باجک فعلی)
یک راه به طرف حرم (سلامگاه، قبرستان بابلان و میدان آستانه فعلی)
یک راه به طرف راسته بازار (سه راه بازار فعلی و ورودی جنوبی  بازار)

در حال حاضر بخشی از بازار به عنوان چارسوق شناخته می‌شود که از ورودی غربی (چهار راه بازار) و از سه راه بازار (ورودی جنوبی) قابل دسترسی است. این بخش از بازار که هم‌اکنون غالب مغازه‌هایش کفش‌فروشی است با بازار کفاش‌های خارج از بازار بزرگ، از طریق همین چارسوق ارتباط داشته و خیابان آذر فعلی ارتباط این دو قسمت را قطع کرده است.

در دوران قاجار، شهر قم فاقد خیابان و راه عبوری از داخل شهر بوده است. مسافرانی که از جاده تهران و دروازه تهران (پل علیخانی) وارد شهر می‌شدند الزاما بایستی از مسیر درون بازار به گذرها و محلات مختلف می‌رفتند. (بخشی از کوچه‌های جانبی موجود به طرف محله باغ‌پنبه  و عربستان گواه این روایت است.) ارتباط کوچه‌هایی که به طرف محله الوندیه و عشقعلی متصل می‌شده، با احداث خیابان آذر قطع شده است.
مسافرانی که از طرف تهران و از مسیر قم، به طرف کاشان می‌رفتند، الزاما از درون بازار نو و کهنه عبور کرده و در محدوده چهل‌اختران و درخت پیر به طرف محله سرحوض رفته و از طریق محلات سنگ سیاه و دولتخانه، از دروازه کاشان و کنار گنبد سبز و علی بن جعفر از شهر خارج می‌شدند.

در جریان  بمباران هوایی رژیم عراق به بازار قم خسارات زیادی وارد شد که در نتیجه آن حدود دوازده دهانه طاق به طور کلی تخریب و به تعدادی مغازه و یک باب حمام آسیب وارد شد.

ابوالفضل قیامی
۱۴۰۳/۱۰/۱۴
#بازار_بزرگ_قم
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 بازار بزرگ قم (بازار نو)

ابوالفضل قیامی
۱۴۰۳/۱۰/۱۴
#بازار_بزرگ_قم
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 زمستان هم با پاییز زیباست
روستای انجیله، منطقه قاهان قم

مصطفی کریمی‌منش
۱۴۰۳/۱۰/۱۳
#عکس
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 مسجد امام حسن عسکری‌ع

سیدسعید طباطبایی‌فر
۱۴۰۳/۱۰/۱۳
#مسجد_امام_حسن_عسکری‌ع
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 گزارش تصویری قمگردی با بنیاد قم‌پژوهی: محور دوم از محورهای دهگانه تاریخی و فرهنگی (۲)

راضیه صالحی‌فر
دبیر جامعه‌شناسی

۱۴۰۳/۱۰/۱۳
#قم‌گردی
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 گزارش تصویری قمگردی با بنیاد قم‌پژوهی: محور دوم از محورهای دهگانه تاریخی و فرهنگی (۱)

راضیه صالحی‌فر
دبیر جامعه‌شناسی

۱۴۰۳/۱۰/۱۳
#قم‌گردی
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 گزارش تصویری قمگردی با بنیاد قم‌پژوهی: محور دوم از محورهای دهگانه تاریخی و فرهنگی

فاطمه خانعلی

۱۴۰۳/۱۰/۱۲
#قم‌گردی
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت
اینستاگرام:      @fatemeh__khanali

💢 شب‌نشینی‌های زمستانی در دستگرد قم؛گرمای دل‌ها در شب‌های سرد

با فرا رسیدن شب‌های بلند در اواخر پاییز و اوایل زمستان، شب‌نشینی به‌عنوان یکی از سنت‌های رایج در میان اهالی دستگرد قم آغاز می‌شد. این دورهمی‌ها فرصتی برای دیدار، گفت‌وگو، و کنار هم بودن در شب‌های سرد زمستان، به‌ویژه شب‌های برفی، بود.

شب‌چره، طعمی از پاییز در شب‌های زمستانی
یکی از اجزای ثابت این محافل، «شب‌چَره»بود. این خوراکی‌ها که اغلب از ذخیره‌های پاییز تهیه می‌شدند، طعمی دلپذیر داشتند. میوه‌هایی چون انار و خشکبار محلی مانند توت خشکه، گردو، بادام، تَنده (هسته زردآلو و قیسی)، نخودکشمش (نخودچی و کشمش)، سنجیت(سنجد) و بَلگه (برگۀ زردآلو و آلوسفید) در پذیرایی این شب‌ها به چشم می‌خوردند. آجیل‌های محلی، با طعم و بوی خاص خود، از جذّاب‌ترین تنقّلات این شب‌ها بودند.

برنامه‌های شب‌نشینی
۱. قصه‌گویی
قصه‌گویی همواره یکی از بخش‌های مهم و دلنشین شب‌نشینی‌ها بود. قصه‌گوهای خوش‌بیان با روایت داستان‌ها و افسانه‌های محلی، شور و هیجان را به جمع می‌بخشیدند. در شب‌نشینی‌هایی که در منزل خودمان یا دایی‌ام برگزار می‌شد، پدرم، مرحوم مشهد فضل‌الله جعفرزاده، یا دایی‌ام، حاج سید رضا حسینی، معمولاً با قصه‌های جذّاب و طرح چیستان‌های سرگرم‌کننده، جوان‌ترها و نوجوانان را به وجد می‌آوردند. گاهی نیز مرحوم حاج سید کاظم حسینی با طنزهای دلنشین و لطیفه‌های خوشمزه، خنده را به لب‌های همه می‌آورد و شب‌نشینی را گرم‌تر می‌کرد.

۲. کتاب‌خوانی
خواندن کتاب‌های قدیمی از دیگر سرگرمی‌های شب‌نشینی بود. آثاری نظیر امیر ارسلان نامدار، ملک جمشید، امیر حمزه، شاهنامه، و جوهری معمولاً دست به دست می‌چرخیدند و شور خاصی به جمع می‌بخشیدند. از میان کتاب‌خوان‌های قدیمی دستگرد، می‌توان از مَش فرامرز(مشهدی فرامرز)، ملاکریم، ملاعباس و کَبل‌عباس(کربلایی عباس)  و مَشداصغر(مشهدی اصغر عباسی) نام برد که در شاهنامه‌خوانی و داستان‌خوانی مهارت داشتند.

۳. معمّا و چیستان
طرح چیستان و پرسش‌های سرگرم‌کننده نیز از بخش‌های مهم شب‌نشینی‌ها بود. این بازی‌ها نه‌تنها ذهن‌ها را فعال می‌کرد، بلکه جمع را نیز درگیر شور و هیجان می‌کرد.

بازی‌های محلی
بازی‌هایی چون دوزبازی، گل یا پوچ و نخود و لوبیاب(لوبیا) از سرگرمی‌های اصلی شب‌نشینی‌ها بودند. گاه در خلال این سرگرمی‌ها، کارهای جمعی نیز انجام می‌شد.
مثل:
پاک کردن غلّات و حبوبات (مانند گندم، جو، نخود، لوبیا، ماش و عدس).
گوندوله کردن نخ‌های ریسیده‌ شده.
شکستن بادوم و گردو و مغز کردن آن‌ها.
در برخی مواقع، افرادی که در چیدن (بافتن) جوراب، دستکش، کلاه و دیگر پوشیدنی‌ها مهارت داشتند، مشغول این کارها می‌شدند و همزمان قصه می‌گفتند یا به قصه‌های دیگران گوش می‌دادند.

این فعالیت‌ها با هم‌کاری اعضای خانواده و مهمانان، جلوه‌ای از روح همبستگی را به نمایش می‌گذاشت.

پذیرایی‌های خاص شب‌نشینی
پخت شلغم و چغندر (که محلی‌ها آن را «چوغندر» می‌نامیدند) یکی از خوراکی‌های محبوب این شب‌ها بود. خانم‌های خانه‌دار دستگرد با هنری که در آشپزی داشتند، تلاش می‌کردند تا بهترین پذیرایی ممکن را انجام دهند و لحظاتی دلپذیر برای مهمانان رقم بزنند.

نمادی از همبستگی و گرمای جمع
شب‌نشینی‌های زمستانی در دستگرد قم تنها یک سرگرمی نبودند؛ بلکه فرصتی برای تقویت روابط خانوادگی و اجتماعی، تقسیم شادی‌ها و دغدغه‌ها، و تجدید خاطراتی گرم و صمیمی در دل زمستان بودند. این سنت کهن، همچنان یادآور گرمای دل‌ها در شب‌های سرد است.

مصطفی جعفرزاده دستجردی
۱۴۰۳/۱۰/۱۲
#شب‌نشینی‌های_زمستانی_در_دستگرد_قم
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢مسجد امام حسن عسکری‌ع
پیچیدگی در نوع داربست‌بندی و به صورت مدور از کف تا زیر گنبد

امیرحسین میرقیصری
۱۴۰۳/۱۰/۱۲
#مسجد_امام_حسن_عسکری
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢مسجد امام حسن عسکری‌ع
کار گذاشتن قالب‌های مغرنس در بالای گنبد توسط استاد لامع

امیرحسین میرقیصری
۱۴۰۳/۱۰/۱۲
#استاد_لامع
#مسجد_امام_حسن_عسکری
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢مسجد امام حسن عسکری‌ع
کارگاه کاشیکاری در طبقه منفی ۲

امیرحسین میرقیصری
۱۴۰۳/۱۰/۱۲
#کارگاه_کاشیکاری
#مسجد_امام_حسن_عسکری
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 استاد لامع از اساتید کاشیکاری

این تصاویر در سال ۱۴۰۰ و با جزئیات از کارگاه تا اجرا  انجام شده است که بخشی از آن را می‌بینید.

امیرحسین میرقیصری
۱۴۰۳/۱۰/۱۲
#استاد_لامع
#مسجد_امام_حسن_عسکری
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 مسجد امام حسن عسکری‌ع
داخل گنبد

امیرحسین میرقیصری
۱۴۰۳/۱۰/۱۲
#مسجد_امام_حسن_عسکری
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 فسیل‌های موجود در کوه‌های اطراف قم

طی سال‌هايی که عضو هيئت کوهنوردی استان قم بودم در مسيرها با فسيل‌های جانوری و گياهی زيادی برخورد می‌کرديم. برای نمونه اگر بر نقاط مرتفع کوه دوبرادران تيغه آن صعود کنيد ديواره‌ها و کف سنگ‌ها مشحون از گوش ماهی (صدف) است که ميليون‌ها سال طی فرايندهايی درون سنگ‌ها تبديل به سنگ شده‌اند.
بخشی از این فسیل‌ها را ما جمع‌آوری کرده بوديم که متأسفانه خيلی از آن‌ها در حمل و نقل‌ها و اهمال و ... مفقود گرديد. البته اندکی هم هنوز موجود است. ای کاش دلسوزي بود تا "موزه تاريخ طبيعي" براي قم درست مي‌کرد و همه اين‌ها به‌تدريج در آن موزه گردآوری مي‌شد.
بکوه‌های قم يکی از کانون‌های مهم فسيل‌ها و کاني‌های فسيلي است. کوه‌های قز قلعه‌سی و دوبرادران و به‌خصوص کوه يزدان - مشهور به گدن گلمز که از محله شادقلی راه دارد - مشحون از فسيل‌های ناب است. با اينکه تقريبا هر چه بر پوسته زمين بوده به‌تدريج توسط افراد برده شده ولی باز هم اگر با دقت جسته شود يافت مي‌شود. براي نمونه بنده در سال ۱۳۸۰ همان‌جا يک صدف کامل به اندازه کف دست (دو طرفه سالم) کاملا سنگی يافتم که حقيقتا سالم و کامل و از نوع بزرگ آن نادر الوجود است.
متخصصان زمين‌شناسی تشکيل کوه‌های قم را مربوط به دوره کامبرين مي‌دانند که حدودا مربوط به شصت تا هفتاد ميليون سال قبل است. فرضيه‌شان اين است که درياچه مازندران و درياچه اروميه و درياچه خشک شده ساوه در زمان تولد پيامبر (ص) و درياي تِبس (گويا کلمه طبَس بر کرانه آن برگرفته از نام قديم تبس است و کوير بزرگ لوت و کوير مرکزی ايران کف آن دريا بوده است و يزد هم گويا يکي از شهرهای بندري اين دريا بوده است.)
به هر تقدير زمين شناسان گويند همگی دريای واحدی بودند و اين دريای بزرگ با خليج فارس و دريای عمان و ... هم پيوستگي کامل داشته (يعنی جزو آب‌های آزاد جهان بوده نه درياچه) و گويا بين پنجاه تا شصت ميليون سال قبل در اثر يک جابه‌جايي و وارونگی بزرگ زمين در اثر زلزله يا دلائل ديگر، کوه‌هايی مانند دو برادران و قزقلعه‌سی ناشی از همين جابه‌جايي و وارونگي زمين  به وجود آمده (با مشاهده دقيق سنگ‌های قله دوبرادران به سهولت مي‌توان فهميد که آن سنگ‌ها زمانی کف دريا بودند) و در اثر برآمدگی ناشی از شکستگی زمين، آب‌ها به نقاط ديگر رفته‌اند و اين آب‌ها (درياچه مازندران و اروميه و ساوه) در واقع بازمانده آن دريای بزرگ بوده‌اند‌.
البته اين فرضيه‌ها در برخي کتاب‌های زمين‌شناسی مرتبط با ايران مطرح است که نمی‌دانم چه مقدار از آن‌ها به اثبات رسيده است ولی آنچه که مهم هست قطعا شهر قم زمانی دريا بوده و شواهد ميدانی نشانه‌های بسيار زيادی اين امر را به اثبات می‌رساند.
خاطرم هست دهه هفتاد در يکي از صعودها (گويا به برف‌انبار در فردو) عزيزي مي‌گفت حيف که شهر قم با اين تنوع و اقليم و تکثر منابع طبيعي و ... تحت الشعاع مسايل جانبي حوزه علميه و مذهب و غيره قرار گرفته شده و خيلي از مسائل آن از جمله اين موضوعات و ظرفيت‌های گردشگری و ... آن ابدا ديده نمي‌شود. برای مثال قم می‌بايست با اين تنوع اقليمی حداقل يک "موزه تاريخ طبيعي" براي نگهداری همين فسيل‌ها مي‌داشت.

حسین متقی
۱۴۰۳/۰۹/۱۱
فسیل‌‌های_کوه‌های_قم
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

جلسه این هفته بنیاد قم‌پژوهی (نشست ۵۳۴)

موضوع: قمگردی: معرفی جاذبه‌های گردشگری قم
ادامۀ محور یک از ده محور گردشگری شهری
«تک منارۀ میدان کهنه - مسجد جامع - مدرسه جهانگیرخان (جانی‌خان) و بازار کهنه»

با حضور آقایان:
سیدمحسن محسنی؛ پژوهشگر و قم‌پژوه
ابوالفضل قیامی؛ راهنمای گردشگری و قم‌پژوه
حسین صادقی؛ راهنمای گردشگری و استاد تاریخ
مهندس محمد امیدواریان؛ پژوهشگر و استاد دانشگاه

↙️ زمان: سه‌شنبه۱۴۰۳/۰۹/۱۳، ساعت ۱۵.۳۰
↙️ مکان: میدان کهنه، مقابل مسجد فیض

با همکاری انجمن دبیران تاریخ استان قم
حضور برای عموم علاقه‌مندان آزاد است.
#نشست_بازدید
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 منار میدان کهنه

در متون تاریخی اوایل و اواسط دوران اسلامی از ساخت سه منار در قم سخن می‏رود: یکی مناره‏ای که به سال ۲۹۱ ه.ق در دوره حکومت یحیی بن اسحق به خود یاری اعراب اشعری در کنار مسجد ابولصدیم حسین اشعری ساخته شد.

مؤلف گنجینه آثار قم، منار میدان کهنه را، همان منار ۲۹۱ ه.ق که میان شهر جدید اسلامی و شهر قدیم کمیدان بنیان گردید می‏داند که از تصادفات متناسبه کلمه منار برابر ۲۹۱ ماده تاریخ بنای آن شده است.

 و بر همین اساس برخی از محققین معتقدند که بعد از مناره شوش و مناره نخستین مسجد تاریخانه دامغان که در زمان حاضر اثری از آنها نیست مناره میدان کهنه قم قدیمی‏ترین مناره موجود در سرزمین ایران است.

دو مناره دیگر یکی مناره‏های احداثی میرابوالفضل عرقی به سال ۴۴۷ در خارج از شهر و دیگری مناره‏های احداثی کمال‏الدین ثابت وزیر در سال ۵۲۷ در داخل شهر قم است که به اعتقاد فیض نشانی از آنها وجود ندارد؛ مگر آن که مناره‏های سر در مدرسه غیاثیه را آن مناره‏ها فرض کنیم.

در متون تاریخی دیگر سخنی از مناره‏های قم نیست تا قرن دوازدهم هجری قمری در دیوان هاتف اصفهانی که قطعه‏ای در ماده تاریخ مرمت کهن گلدسته قم بااشاره به قدمت آن هست که مقصود همین منار میدان کهنه است.

مضمون دو بیت مرتبط با موضوع چنین است:
کهن گلدسته قم را که ویران بود،
بنیانش مجدد شد به حکم او اساس و تازه شد بنیان
دبیرخامه هاتف پی تاریخ اتمامش رقم زد شد: زحکم آصف این گلدسته آبادان

منار میدان کهنه که براساس کتیبه سنگی مورخ ۹۶۳ ه.ق موجود در محل به آن منار چهار سو نیز می‏گفتند، با ارتفاع ۲۴ متر و قطر نزدیک به ۴ متر به صورت رگ‏چین آجری همچون اغلب مناره‏های عصر سلجوقی با دو راه‏پله مارپیچی به صورت رفت و برگشت با ۶۳ پله برپا گردیده که در شرایط کنونی یکی به فضای داخلی مسجد معاصر راه می‏یابد و دیگری دریچه‏ای رو به بام دارد.
فرم آجرکاری، و نوع معماری منار مشابهات بسیار نزدیک را با منار مسجد میدان ساوه (مورخ 453 ه.ق) و مناره آجری خرم‏آباد (متعلق به قرن پنجم هجری قمری) نشان می‏دهد و به نظر می‏رسد که منار میدان کهنه قم همچون مناره میدان ساوه و دیگر مناره‏های هم عصر در قسمت تاج و مأذنه دارای کتیبه‏هایی از آجر بوده است که در طول زمان فرو ریخته است.

ضمن آن‌که باقی قسمت‏ها نیز دچار فرسودگی شدید بود و چنان که در دیوان هاتف اشاره شد به همت یکی از امراء زند به سال ۱۱۹۱ ه.ق مرمت اساسی گردید،و مأذنه فعلی نیز در حدود پنجاه سال پیش بر فراز منار احداث شد.

منار میدان با توجه به کهن سالگی شاهد ساخت و تخریب مساجد متعددی در جوار خویش بوده است که شاهد آن مساجدی است که در متون تاریخی به مسجد منار معروفند  و مسجد فعلی نیز به همت مرحوم آیت‌اللّه‏ حاج میرزا محمد تقی فیض پس از انهدام دکان رنگرزی که مدخل راه‏پله منار را در برگرفته بود در سال ۱۳۱۰ هجری شمسی در محوطه‏ای به طول ۲۱ و عرض ۱۲ متر مرکب از ده چشمه طاق بر فراز ستون‏های سنگی احداث شد.
منار میدان کهنه قم به عنوان قدیمی‏ترین اثر معماری بازمانده از دوران گذشته، شاهد حوادث تاریخی این شهر بوده که یکی از متأخرترین و مهم‏ترین آنها تصرف شهر توسط نیروهای خارجی در جنگ جهانی اول و شلیک چهار گلوله توپ از جبهه شمالی به بدنه ستبر مناره بود که به گفته معمران به هنگام ورود نیروهای خارجی به قم به منظور ارعاب کمیته مجاهدین صورت گرفت.

با توجه به آنچه گذشت و با تأکید بر شواهد معماری و مقایسه با بناهای مشابه تاریخ‏دار، تاریخ ساخت مناره میدان کهنه قم نمی‏تواند فراتر از قرن پنجم هجری قمری باشد و احتمالاً تاریخ احداث آن اواسط قرن پنجم ه.ق است و استناد تاریخی برخی از محققین جهت انتساب بنا به قرن سوم هجری قمری صحیح به نظر نمی‏رسد.

کاظم عرب

منبع: برگرفته از  مقاله "پامنار قم"، نامه قم، شماره ۱۵ - ۱۶ (زمستان و پائیز ۱۳۸۰).

ارسال: ابوالفضل قیامی
۱۴۰۳/۰۹/۱۰
#مسجد_فیض
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 مناره و مسجد فیض (میدان کهنه قم)

ابوالفضل قیامی
۱۴۰۳/۰۹/۱۰
#مسجد_فیض
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 روایت خاطره‌ای به زبان استاد حسین نوروزیان

خاطره درخت انار خانه پدری
سعی می‌کنم با همان ادبیات ساده و دوست داشتنی استاد نوروزیان روایت کنم. قبل از ورود به خاطره لازم است  معنای چند واژه کاربردی حسین را بنویسم:
اصغر خان = پدر استاد نوروزیان
حاجی = جناب اکبر آقا برادر استاد نوروزیان
ننه = مادر استاد
نار = انار

در حیاط منزل پدری در محله عربسون درخت ناری بود که اصغر خان خیلی به آن علاقه داشت؛ به‌خصوص وقتی درخت نار می‌داد، اصغر خان  زیر درخت دراز می کشید و با عشق به انارها نگاه می‌کرد. دونه دونه نارا رو می‌شمرد و آمار می‌گرفت. همیشه می‌گفت ببینم کسی دس به نارا زده کتکش می‌زنم.  (اخه اصغرخان دست بزن داشت.) می‌گفت این نارا آبروی خونه‌س.
من وحاجی هم  خیلی شیطون بودیم. در حسرت خوردن نارا به فکر چاره افتادیم.
تا اینکه یه روز حاجی مثه ارشمیدس گفت یافتم یافتم. لوله خودکاری اورد و نارو به درخت آب لمبو کرد و آروم لوله خودکار رو فرو کرد تو پوست نار و شروع به مُکیدن کرد و منم همین بلارو سر یه نار دیگه اوردم.
فردا دوباره همین کار تکرار شد و روزهای بعد هم همین‌جور.
اصغر خان هم که می‌دید نارا دس نخورده به درخت آویزونن پیروزمتدانه به درخت نیگا می‌کردو  رو به ما می‌گفت باریکلا، نار چشم چراغ و آبروی خونه‌س.
تا اینکه موقع برداشت نار از درخت رسید. یه روز گفت بچه‌ها نارارو بچینین بعدش بدین ننتون آویزون کنه به تاق اتاق برا شب چله. (اون روزا رسم بود برای اینکه انار تا شب چله دوام بیاره به تیرهای سقف اتاق آویزون می‌کردند.)
خلاصه ما با احتیاط  نارا رو چیندیم و به ننه گفتیم خودمون به تاق اویزون می‌کنیم.
نارا به تاق بود تا نزدیک شب چله رسید. اصغر خان یه شب به ننه گفت فردا نارارو بیار پایین برا شب چله. انگاری حکم‌ اعدام مارو نوشتن. به فکر باتوم اصغر خان بودیم که تنمونو سیا و کبود می‌کنه. ( آخه اصغر خان  آجان بود.)
صب شد. اصغر خان رفت پست و ما هم چاره رو تو راستی دیدی. رفتیم پیش ننه و جریان رو گفتیم. ننه هم گفت درستش می‌کنم.
شب چله شد و ما روح تو بدن نداشتیم. اصغر خان به ننه فرمون اوردن نار داد و ننه هم خیلی عادی یه سینی نار گذاشت جلوی اصغر خان. اصغر خان نار اولی رو برداشت یه گاز زد یهو پوفی کپک های نار زد بیرون. دومی، سومی همین‌طور رفت جلو. یهو رو به ننه داد زد:
زن مگه نارارو خوب به تاق اویزون نکردی؟
ننه هم خیلی خونسرد گفت: میدونی امثال نار خونه همسایه هم خراب شده، فِک کنم سال آفتی بوده امسال !!!
اصغر خان هم سری تکون داد و زیر لب گفت: که این‌طور، باشه عیب نداره امسال  چله رو بی‌نار طی می‌کنیم.
و منو حاجی نفسی به راحتی کشیدیم.

صدرالدین رضویان (صدری)
۱۴۰۳/۰۹/۱۰
#حسین_نوروزیان
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 نام علی به خط کوفی در باغ گنبد سبز قم

شش علی کوفی گردان با چرخش ۶۰ درجه، بر روی سکه بهار آزادی، برگرفته از گچبری‌های یکی از برج‌های آرامگاهی در باغ گنبد سبز قم است.
علی با خط "کوفی بنآیی" یا "کوفی مَعقلی" در بناهای تاریخی در منطقه ایران مشاهده می‌شود که نشان از ارادت ایرانیان به مولای متقیان، حضرت علی (ع) از زمان‌های دور است.
مَعقل در عربی، اسم مکان به معنای محل تَعقُّل و محل تفکر است. وجه تسمیه یا نامگذاری خط مَعقِلی به این دلیل است که برای طراحی و خوانایی احتیاج به فکر کردن دارد.
باغ گنبد سبز در منطقه دروازه کاشان قدیم، در انتهای چهارمردان قم واقع شده است. این باغ شامل سه برج آرامگاهی از مقابر بزرگان و احیاگران شهر قم در قرن هشتم هجری قمری است.

زهرا ثاراللهی
کارشناسی ارشد مرمت آثار تاریخی
۱۴۰۳/۰۹/۱۰
#گنبد_سبز
#سکه_آزادی
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 سنگک‌فروش محله ما
محمد حیدریان

از صنف و از انگشت‌شمار سنگک‌فروشان دوره گرد، شغلی که در حال متروک شدن است.
قبلا گفته شد که سنگک‌فروشان و بُلبُلی‌فروشان دوره گرد از عناصر هویتی شهر قم در موضوع خوراک‌اند. ثبت و تصویربرداری از این صنف به این جهت است که جزئی از تاریخ اجتماعی قم به شمارند و نویسندگان تاریخ کامل اجتماعی قم باید از آنان در تاریخ‌اشان یاد کنند.

سیدمحسن محسنی
۱۴۰۳/۰۹/۰۹
#سنگک_فروش
#تاریخ_اجتماعی_قم
تلگرام | ایتا | سایت

💢 سردر و مناره‌های مدرسه غیاثیه

عکاس: جواد بخشی
۱۴۰۳/۰۹/۰۸
#مناره‌های_مدرسه_غیاثیه
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

♦️ ۱۳۳۶ ه.ق
خرید پنج دانگ از دکّان حلوایی میدان میر، توسّط حاج سیّد عبدالحسین بزّاز از خانم جواهر سلطان

توضیح:
دّکان حلوایی میدان میر وقف مسجد و مدرسه مرحوم آقا است. واقفان آن: آمیرزا علی بزّاز و آمیرزا عبدالحسین بزّاز فرزندان ملّا حاجی آقا هستند.
اشخاص مختلفی مستأجر این ملک بودند که مشهدی جواد حلوایی (حلوایی کشاورز) یکی از آنان است.

نشان مهر:
محمّد صادق

نام ها:
ملّا عباس
استاد اصغر
جواهر سلطان
حاج سیّد حسین بزاز
آقا میرزا بزرگ

جای ها:
دکّان حلوایی
میدان میر

#مسجد_مرحوم_آقا
#مدرسه_مرحوم_آقا
#کتابخانه_مرحوم_آقا
@qom_agha

💢 حاج سید علی‌اکبر سبحانی
نیکوکار فرهنگ‌‌دوست در کتابخانه‌اش

حاج سید علی‌اکبر سبحانی (متولد ۱۳۱۰) به تعبیر آقای سیدحسین برقعی رضوی (از نویسندگان و مصحح کتب کهن پزشکی و جز آن) از معدود بازاریان فرهنگ‌دوست قم‌اند. تاریخ اجتماعی و اقتصادی یک‌صد سال اخیر قم در سینه ایشان محفوظ است.
اگر کسی در صدد ثبت تحولات اجتماعی و اقتصادی و شهری و بازار و مشاغل قدیم قم است، فرصت را غنیمت شمارد.
از نمونه‌های کمیاب نیکوکاران به‌خصوص برای دانش‌آموزان بی‌بضاعت در سطح گسترده است. چیزی در حدود هفتاد سال در امور خیر مشارکت فعال و مستمر داشته‌اند.

سیدمحسن محسنی
۱۴۰۳/۰۹/۰۷
#سید_علی‌_اکبر_سبحانی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 نمای بیرونی مسجد امام حسن عسکری(ع)

فاطمه خانعلی
۱۴۰۳/۰۹/۰۷
#عکس
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت
اینستاگرام:      @fatemeh__khanali

تصاویری قدیمی از قم متحرک شده با هوش مصنوعی
https://eitaa.com/joinchat/2291138561C3b476bd35f

💢 "آجرهای تراش و قالبی: ترکیبی از اصول زیبایی‌شناسی و نگرش بوم‌آورد مطالعه موردی شهر قم"، حسین امیدخواه، سومین همایش باستان‌شناسی ایران، ۱۳۹۶، ۱۹ ص.

چکیده
به رغم آنکه آجر به دلیل برخورداری از خواص آمودی، ساختاری و نیز بازتاب اصل بوم‌آوردی از بدو پیدایش تا کنون برای ساختار و تزیین بناهای مرکز فلات ایران به کار رفته است اما در اواخر عهد قاجار و اوایل عصر پهلوی در سردر بناهای قم این عنصر نمود تزیینی به خود گرفته است؛ چرا که بیشتر سردرهای دوره‌های پیش گفته دارای نقوش گوناگون - بیشتر عناصر ایرانی و بعضا غربی هستند. از جمله مهمترین شیوه‌های تزیینی این سردرها، استفاده از آجرهای تراش و قالبی است که کارکردی صرفا تزیینی دارند. البته متاسفانه بیشتر این نوع تزیینات به دلیل روند نوسازی و بهسازی در معرض آسیب قرار دارند. اهمیت این پژوهش و بررسی در آن است که این عناصر تزیینی آجرهای قالبی با ویژگی‌های جمعیت‌شناختی در محله متفاوت است.
متن مقاله:
https://civilica.com/doc/770677/

۱۴۰۳/۰۹/۰۶
#آجرهای_تراشی_و_قالبی
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 به یاد استاد حسین نوروزیان

بزرگ بود
از اهالی امروز بود
و با تمامِ افق‌های باز، نسبت داشت.
و دست‌هاش، هوای صافِ سخاوت را ورق زد
و مهربانی را به سمتِ ما کوچاند.
به شکلِ خلوتِ خود بود.
و رفت تا لبِ هیچ،
و هیچ فکر نکرد
که ما میانِ پریشانی تلفظِ درها،
چقدر تنها ماندیم.

حسن نوروزیان بزرگ و هنرمند به آسمان کوچید. 
گویی از صحبتِ ما نیک به تنگ آمده بود
بار بر بست و به گَردش نرسیدیم و برفت.
فضای هنر و موسیقی قم، بی‌او چگونه از طراوتِ ترنمِ نغمه‌های نابِ آوای عشق و ارزش و رفاقتِ هنری بهره خواهد بُرد؟ هنرجویانِ قم از پنجاه سال پیش تا امروز، ریزه‌خوارِ خوانِ خوبی‌های او بودند. کیست که زخمه به دست گرفت و از شادی و شور نوایِ دشتِ محبت نواخت، بی‌آن که نسیمِ ناب عنایتِ حسین نوروزیان بر او نوزیده باشد؟
اکنون، فرزندِ هنر، در قم یتیم ماند. آن دُرّ یتیم، به دریای دلدادگی پیوست. از ساحل زندگی، به او که از دریا آمده بود و به دریا پیوست، دست تکان می‌دهیم و یاد و نامش را زمزمه‌ی لحظه‌های بی‌او بودن می‌سازیم. دریغا که این گوهر قیمتی، در سینه‌ی خاک خواهد خفت. اشک مجال نمی‌دهد.

احمد عزتی‌پرور
۱۴۰۳/۰۹/۰۱
#حسین_نوروزیان
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 گزارش تصویری قمگردی با بنیاد قم‌پژوهی (نشست ۵۳۲)

فاطمه خانعلی
۱۴۰۳/۰۸/۳۰
#عکس
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت
اینستاگرام:      @fatemeh__khanali

💢 گزارش تصویری قمگردی با بنیاد قم‌پژوهی (نشست ۵۳۲)
گذر حاج حسین و آب انبار لبچال و خانه‌های در مسیر

فاطمه خانعلی
۱۴۰۳/۰۸/۳۰
#عکس
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت
اینستاگرام:      @fatemeh__khanali

💢 گزارش تصویری قمگردی با بنیاد قم‌پژوهی (نشست ۵۳۲)
مشاغل بازار کهنه و در مسیر بازدید

فاطمه خانعلی
۱۴۰۳/۰۸/۳۰
#عکس
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت
اینستاگرام:      @fatemeh__khanali

💢 خانه لاجوردی‌زاده
باغ‌پنبه

این خانه به دست شرکت بازآفرینی شهری وابسته به وزارت راه و شهرسازی خریداری شده است.
در دولت پیشین دوبار از همین کانال وضعیت بحرانی این خانه تاریخی که به ثبت ملی رسیده است، گزارش شد. اما هیچ واکنش عملی از متولی امر دیده نشد. شنیدم که مدیر خانه تاریخی یزدان‌پناه قصد خریداری خانه مزبور را داشت ولی با آن موافقت نشد. همکاران من‌ اطلاع دادند که سارقان بسیاری از وسایل و منصوبات آن را به سرقت برده‌اند. قصد داشتم وضعیت وخیم آن را مجدد گزارش کنم - چون محل عبور هر روزه من است - که با تابلوی بالا متوجه شدم. حوزه هنری استان می‌خواهد آنجا را به "فضایی  هنری و دلنشین برای اهالی فرهنگ و همسایگان" تبدیل کند. خوشحال شدم.‌
چشم انتظاریم این وعده هر چه زودتر عملی شود؛ چون فصل بارش در پیش است و ممکن است خرابی بیشتر شود.
باید گفت که در محلات تاریخی باغ‌پنبه و کوچه نو و عربستان و آقا سید اسماعیل (پیرامون این خانه) نهضت ترمیم و سنتی‌سازی رونق یافته است.
با این وصف امیدواریم  که محلات مزبور  به محورهای دل‌پذیر گردشگری تاریخی قم تبدیل شوند.

سیدمحسن محسنی
۱۴۰۳/۰۸/۲۲
#خانه_لاجوردی‌_زاده
تلگرام | ایتا | سایت

💢 یک قرن قالی قم (۱۲)
 
بنا بر استدلال این مقاله با پذیرش تعریف مکتب هنری ارائه شده، می توان شیوه بافت و تولید قالی دستباف تمام ابریشم قم را مکتب نامید. با این وجود چنانچه به هر دلیل از کاربرد واژه مکتب پرهیز شود می‌توان از واژه سنت در مفهوم ارائه شده در بالا استفاده کرد. بر این مبنا به جای مکتب قالیبافی قم می‌توان سنت قالیبافی قم گفت. اما باید در نظر داشت که این فقط برای پذیرش افکار عمومی است و در اینجا مراد از سنت - در مفهوم مردم‌شناختی آن - همان مکتب یا دبستان است.
این متن علاوه بر منابع زیر با استفاده از مصاحبه‌هایی نگاشته شده که نگارنده با سرکارخانم جمشیدی و آقایان صادقی، مقدمی‌راد، احمد رجبیان، ابوالفضل رجبیان، داوود کلهر، امیرحسین ارمی، حسین کاشی‌زاده، قاسم زائری و پسران، رضا بلندیان و الیاسی هرکدام یک جلسه (نظم اسامی بر اساس تاریخ مصاحبه‌ها است) و رضا ارمی بیش از ده جلسه - حضوری و تلفنی- برای تدوین "یک قرن قالی قم" (در دست تألیف) داشته است.
البته برای تدوین تاریخ شفاهی قطعا نیاز به جلسات بیشتر با افراد فوق و افراد شاخصی مانند فرزند مرحوم رشتی‌زاده و بازماندگان بنیانگزاران و دیگر مطلعان و دست اندرکاران قالی دستباف قم اعم از طراح، قالیباف، رنگرز، تعمیرکار قالی و بازرگانان این رشته است.
اگرچه برخی از افراد فوق الذکر ممکن است با مباحث ارائه شده در این متن موافقت نداشته باشند اما امیدوارم پس از مطالعه آن نقد و نظرشان را ارائه دهند. بدیهی است چنانچه نگارنده در تحلیل مباحث اشتباه کرده باشد، به اصلاح آن قبل از انتشار می‌پردازد.
شایان ذکر است این متن برای تولیدکنندگان قالی دستباف تمام ابریشم قم تدوین شده که تسلط کامل بر تولید و سبک‌های رایج آن دارند و برای طرح در محیط‌های علمی نیاز به آوردن شواهد و مدارک و معرفی کامل تولیدکنندگان و سبک  هرکدام با ارائه مدارک و مستندات مرتبط دارد.

منابع
‏ ۱. ادواردز، سیسیل (۱۳۶۸)، قالی ایران، (مهین دخت صبا، مترجم)، انتشارات فرهنگسرا، (نشر اثر اصلی ۱۳۵۷)    
‏ ۲. ارباب، محمدتقی بیک (۱۳۵۶)، کتابچه تفصیل حالات و املاک و مستغلات و قنوات و بلوکات دارالایمان قم، فرهنگ ایران زمین، ص ۲۲.    
‏ ۳. پرگاری، صالح و بیطرفان، محمد (۱۳۹۴)، قم در دوره ناصری: یک پژوهش جغرافیای تاریخی، پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران، (۲ پیاپی ۶)، ص ۲۰۸ - ۲۲۶.    
‏ ۴. دانشگاه آزاد اسلامی (۲۰۲۱، ۲۴ اردیبهشت)، تعریف مکاتب هنری [علمی].    
‏ ۵. روح الامینی، محمود (۱۳۸۹). گرد شهر با چراغ در مبانی انسان شناسی (ج ۱)، انتشارات عطار، (نشر اثر اصلی ۱۳۸۲).    
‏ ۶. ریتزر، جورج (۱۳۹۸). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، (محسن ثلاثی، مترجم)، (ج ۱)، انتشارات علمی، (نشر اثر اصلی ۱۳۷۴).    
‏ ۷. ساوری، راجر؛ یارشاطر، احسان‌؛ لعلی خمسه، رجبعلی (۱۳۸۴)، تاریخ‌ و هنر فرش‌بافی‌ در ایران‌ (براساس‌ دایره‌المعارف‌ ایرانیکا)، (ر لعلی خمسه، مترجم)، نیلوفر.    
‏ ۸. صباحی، طاهر (۱۳۹۳)، قالین، خانه فرهنگ و هنر پویا.    
‏ ۹. عطارزاده، جلال (۱۳۸۰)، فرش قم نگین فرش دستباف (ج ۱)، چاپ کیانقش، به اهتمام سازمان جهاد سازندگی استان قم، بازیابی از کتابخانه ملی و مرکز اسناد تهران (۳۷۷۷۸۱).    
‏ ۱۰. غیبی، مهرآسا (۱۳۹۸)، ده هزارسال تاریخ و هنر فرشبافی اقوام ایرانی، هیرمند.    
‏ ۱۱. محمدی، (۱۴۰۰، ۵ اسفند)، صادرکننده نمونه فرش: هنرمندان ۱۴ استان فرش دستباف قم می‌بافند [ویژه قم پژوهی].    
‏    
12. Darity. (2008). ‏   ‏  : Macmillam  Reference International encyclopedia of social science. USA.

ابوالفضل رنجبر
۱۴۰۳/۰۸/۲۲
#فرش_قم
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 کهنه‌مانده‌ها
عربستان بالا

بازمانده بنایی قدیمی که نشان دهنده یکی از آرایه‌های معماری سنتی در حیاط و دیوار جانبی است.

سیدمحسن محسنی
۱۴۰۳/۰۸/۲۱
#کهنه_مانده‌ها
#عربستان_بالا
تلگرام | ایتا | سایت

💢 یک قرن قالی قم (۱۱)
 
مکتب قالی دستباف تمام ابریشم قم اصول خاص خودش را دارد که به‌ویژه در اتحادیه و شورای تعیین دستمزد قالی بر این اصول تاکید می‌شود. این اصول عبارت‌اند از:

۱. اصل کیفیت
در تولید قالی باید نظارت کیفی کامل صورت گیرد تا قواعد ریزبافی، شکیل و زیبابافی رعایت شده و به‌خصوص به لحاظ طرح و نقشه و ترکیب رنگ‌ها چشم‌نواز باشد و بتواند به عنوان برند معتبر در قالی دستباف در سطح جهانی مطرح باشد.

۲. اصل اطمینان
تولید کننده یا کارگردان هنری قالی باید از شهر قم یا مورد وثوق اتحادیه قالی دستباف قم باشد.

۳. اصل مرغوبیت
قالی حتماً باید تمام ابریشم و با استفاده از ابریشم مرغوب بافته شود و در آن از پشم، حتی بهترین نوع آن که بسیار نزدیک به ابریشم تولید می‌شود، استفاده نشود و بهتر است تار و پود آن نیز ابریشم باشد. همچنین ریشه‌ها یا گره‌های جفتی نداشته باشد.

۴. اصل تفاهم
باید گزارشی از سوی تولید کننده به شورای تعیین دستمزد مبنی بر تشریح  نام نقشه یا طرح، نوع مواد مصرفی (ابریشم خالص)، مدت زمان بافت قالی، مبلغ‌های دریافتی توسط بافنده با ذکر زمان دریافت وجه‌ها تهیه و توسط تولید کننده و بافنده قالی امضا شود؛ یعنی هر دو نفر در اجرای موارد ذکر شده تفاهم داشته باشند.

۵. اصل اعتبار سنجی
در شورای دستمزد علاوه بر اعضای شورا سه نفر متخصص رفوگر و لکه‌بردار و دستگاهی (یعنی کسی که عدم تناسب در ابعاد قالی را برطرف می‌کند) نیز حضور دارند که مشکلات بافت و نقشه و رنگ آمیزی قالی را تعیین و با گزارش تطبیق می‌دهند و در صورت نقص در قالی مقصر را مشخص می‌کنند که کوتاهی از تولید کننده بوده یا قالیباف و هزینه اصلاح قالی را به عهده مقصر می‌گذارند.

۶. اصل عدم محدودیت
هیچ‌گونه محدودیتی به جز اصول بالا در تولید قالی وجود ندارد:
۶ - ۱. عدم محدودیت مکانی:
می‌تواند در قم یا هر نقطه دیگری از کشور بافته شده و به عنوان قالی قم ارائه شود؛ منتها منوط به حفظ ارزش‌ها و اصول مکتب قالی دستباف تمام ابریشم قم باشد.
۶ - ۲. عدم محدودیت در طرح و نقشه:
محدودیتی در طرح و نقشه قالی وجود ندارد. و به سلیقه تولیدکننده یا کارگردان هنری قالی و درک او از بازار قالی بستگی دارد
۶ - ۳. عدم محدودیت در شیوه بافت:
قالی‌های دستباف تمام ابریشم قم می تواند با ریشه یا گره فارسی (نامتقارن) و یا با ریشه یا گره بافته ترکی (متقارن) بافته شود. همچنین به دلیل ریزباف و هنری بودن استفاده از قلاب بلامانع است.

۷. اصل رعایت زمان‌بندی در تولید قالی
قالی باید در زمان تعیین شده بافته شود.

۸. اصل تحول و تکامل
هر تولید کننده صاحب سبک در این مکتب باید در ارتقای کارش بکوشد و تلاش کند هر کارش از کار قبل بهتر باشد. بنابراین اصل مکتب قالی تمام ابریشم دستباف قم را می‌توان مکتب تغییر و تحول در هنر - صنعت قالی دستباف تمام ابریشم دانست.

ابوالفضل رنجبر
۱۴۰۳/۰۸/۲۱
#فرش_قم
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 مساجد کوچک
مسجد شیخ مهدی

مساجد کوچک یکی از شاخصه‌های هویتی شهر قم است. مسجد شیخ مهدی واقع در بازار کهنه یکی از آن‌ها است. این  مساجد بیشتر امام جماعت ندارند و برای کسانی است که فرصت رسیدن به مسجد اصلی محل را ندارند و هم‌چنین راغب‌اند که نماز را در اول وقت بخوانند. قدمت آن را متفاوت اعلام کردند از سی سال تا ۱۵۰ سال.
بررسی بیشتری لازم دارد.
صیغه مسجدی آن را شیخ مهدی حکمی خوانده است. (گفته یکی از اهالی محل)


سیدمحسن محسنی
۱۴۰۳/۰۸/۲۰
#مسجد_شیخ_مهدی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 یک قرن قالی قم (۱۰)
 
بنابر تعاریف ارائه شده، درون هر سبکی تکامل وجود دارد ولی تمایز قابل تشخیص وجود ندارد بلکه تمایزها بیرونی و بین این سبک با سبک دیگر است؛ مثلاً سبک قالی کاشی‌زاده با سبک قالی جمشیدی مشهود، قابل تشخیص و متمایز است. همچنین نمی‌توان سبک در سبک آورد. به طور مثال نمی‌توانیم بگوییم این قالی سبک ارمی در سبک قم است. باید یکی بر دیگری مقدم باشد. اگر به اصطلاح سبک قم مقدم باشد دیگر سبک نیست مکتب است که سبک‌های مختلف را در یک مجموعه براساس اصول معین گرد هم آورده است. پس می‌گوییم سبک ارمی در مکتب قالی دستباف تمام ابریشم قم در اینجا سبک ارمی زیر مجموعه مکتب قم و مترادف با سبک‌های دیگر این مکتب والبته متمایز از هرکدام معنی و مفهوم می‌یابد. در مصاحبه با بیشتر تولید کنندگان قم متوجه شدم که هر کدام با یک نگاه به قالی می‌توانند بفهمند که کار کدام تولید کننده قمی هست. این یعنی وجه تمایر و قابل تشخیص داشتن و البته برای هر سبک تولید کنندگانی هستند که از آن تقلید می‌کنند. به قول ابوالفضل رجبیان از تولید کنندگان صاحب سبک قم در مصاحبه اختصاصی با نگارنده: "اشکالی نداره تقلید کنند اما خوب ببافند. آبروی این سبک را حفظ کنند. من مشکلی ندارم که از سبک ما تقلید کنند ولی فیک نبافند."
تفاوت تولید کننده صاحب سبک با مقلد در استفاده از سبک نیست بلکه در کیفیت کار است. به عبارت بهتر متخصص قالی وقتی کار این مقلد را می ببیند می‌گوید این سبک رجبیان است اما کار رجبیان نیست. این تفاوت از اصلی می‌آید به نام اصل کیفیت که از اصول مکتب قالی تمام ابریشم قم است. بنابراین با توجه به تعاریف موثق و نسبتاً جامعی که از سبک، مکتب، مکتب فکری و مکتب هنری ارائه گردید و تاکید بر مکتب هنری و تفاوت‌های آن با سبک، در خصوص قالی دستباف تمام ابریشم قم می‌توان به مکتبی تحت عنوان مکتب قالی دستباف تمام ابریشم قم قائل شد.

ابوالفضل رنجبر
۱۴۰۳/۰۸/۲۰
#فرش_قم
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

آیت‌الله العظمی بروجردی‌ره در کنار مرقد آیت‌الله سیدمحمد حجت کوه‌کمری‌ره

#آیت‌_الله_بروجردی‌
#آیت‌_الله_سید_محمد_حجت
http://eitaa.com/monzer_ir

💢 یادداشتچه‌هایی از قم
قبر نامداران در ابن‌ بابویه

"قبر علی‌اکبر ارداقی که همراه عمادالکتاب عضو کمیته مجازات بودند در علی‌ بن‌ باویه قرار دارد. همچنین محمدباقرخان تنگستانی در آنجا است. تصویری نقاشی‌شده از او درخاندانش قرار دارد."

حاشیه
۱. کمیته مجازات کمیته‌ای بود که در جریان نهضت مشروطه به صورت مسلحانه و هدفمند سران مستبد را ترور می‌کرد.
۲. عمادالکتاب خوشنویس مشهور اواخر قاجار و اوایل پهلوی که کتیبه‌های بیمارستان فاطمی قم به خط او بود و در هنگام تخریب این بیمارستان با وجود اینکه قابل جداسازی و نگهداری بود به علت نادانی آن‌ها را نابود کردند.
۳. محمدباقرخان تنگستانی از مبارزان جنوب در خطه بوشهر بود که قلعه و محل سکونت او جزو آثار ملی محفوظ است. او پدر بدری خانم تنگستانی و این خانم همسرِ نخست دکتر مرتضی یزدی پسر شیخ حسین یزدی و اخیر رئیس مجلس موسسان در تغییر رژیم قاجار به پهلوی بود. دکتر یزدی یکی از اعضای گروه ۵۳ نفرِ تقی‌ ارانی و وزیر بهداشت دولت قوام و پدر حسین یزدی است که داستان‌های او در آلمان شرقی معروف و به صورت کتاب درآمده است. دکتر یزدی دایی مرحوم دکتر علی فرناد متخصص زنان و جراحی عمومی بود. پدر دکتر فرناد مترجم ملیسپو مستشار معروف آمریکایی در اواخر قاجار و اوایل پهلوی اول بود. دکتر علی فرناد شوهر خاله نگارنده این سطور بود. زن دیگر  دکتر مرتضی یزدی خانمی آلمانی بود که به علت نازاییِ بدری خانم اختیار کرده بود و حسین یزدی از اخیر است. نگارنده این هر دو را در ویلای شوهر خاله‌ام در جلنگه‌دارِ برغان دیده بودم. خانم آلمانی سخت شوهردوست و مراقب در نگهداری او بود.
یکی دو قطعه عکس هم در سال ۱۳۵۸ از آن‌ها گرفتم که اکنون از عکس‌های تاریخی محسوب می‌شود. شگفت اینکه همه خانم‌های آلمانی که رجال دوره پهلوی اول اختیار کرده بودند سخت شوهردوست بودند؛ از جمله همسر آلمانی سیدحسن تقی‌زاده.
غرض از این توصیف نشان دادن ریشه‌ها و شاخه‌های به خاک رفتگان نامدار در قم است تا با سهل‌انگاری و نابخردی این ظرفیت‌های ارزشمند را نابود نکنیم.
بدری خانم تنگستانی که فرزندی نداشت آثار خاندانی و بازمانده از پدر را در آخر عمر به یکی از مراکز فرهنگی هدیه کرد. روحشان شاد. تفصیل را به وقت دیگری موکول می‌کنم.

سیدمحسن محسنی
۱۴۰۳/۰۸/۰۶
#علی‌_اکبر_ارداقی
#محمد_باقر_خان_تنگستانی
تلگرام | ایتا | سایت

حجره فرش‌فروشی در قم اواخر دوره قاجار

منبع: کانال تلگرامی قم‌عکس

#فرش_قم
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 یک قرن قالی قم (۵)

بیش از یک صد سال پیش یعنی قبل از جنگ جهانی اول در قم در محلی که در آن زمان سرقبرستان گفته می‌شد - محل چهارراه بازار فعلی ابتدای خیابان آستانه - و سپس به بازار حراجی‌ها معروف گردید و اکنون هیچ اثری از آن نیست، تعدادی حجره قالی‌فروشی بود که قالی‌های دستباف شهرهای کاشان، اراک، فراهان، مشهد، تبریز، اصفهان و کرمان فروخته می‌شد. در این دوره هنوز بافت قالی به شیوه شهری‌باف در قم رواج نیافته بود. تصویر ذیل یادداشت حجره قالی‌فروشی در آن دوره را نشان می‌دهد.

در این زمان قالی‌دستباف ایران به اروپا صادر می‌گردید. با تحولات جهانی و افزوده شدن آمریکا به بازار قالی‌دستباف صادر کنندگان قالی که عمدتاً یهودی و در خیابان فیشرآباد (شهید قرنی فعلی) مغازه داشتند خواهان قالی‌های بیشتر بودند. یکی از تجار معروف قم به نام ارباب حسین جان اربابی اقدام به تولید قالی در قم می‌کند و برای این منظور چله دوون و قالیباف از کاشان می‌آورد و در قم اسکان می‌دهد. او خانواده‌هایی را انتخاب می‌کند که مرد خانواده چله‌دوون و زن خانواده قالیباف بوده‌اند.

"ارباب حسین جان اولین کسی بوده که از کاشان عده‌ای قالی‌باف به شهر قم می‌آورد و اسکان می‌دهد تا برایش قالی ببافند. بنابراین ابتدا در شهر قم قالی‌بافی به سبک کاشان، روش کاشان، متد کاشان و با بافنده‌های کاشانی اجرا می‌شود؛ چون قم به کاشان نزدیک بوده نقشه و رنگ و تمام مواد و تجهیزات و اقلام مورد نیاز قالی‌بافی، حتی روش دارکشی قالی و چله‌دوونی، طرز ریشه زدن، عِلمه زدن، شانه و قیچی زدن به قالی همه از کاشان بوده است. منتها اساتیدی را که ایشان از کاشان می‌آورند شروع به آموزش قمی‌ها می‌کنند. قالی‌باف‌ها که همه زن بودند به زنان قمی طرز بافتن قالی را یاد می‌دهند و نقشه‌کشی، چله‌دووانی و دارکشی را که مختص مردان بوده مردان کاشانی ادامه می‌دهند و به قمی‌ها نیز می‌آموزند."
(رضا ارمی)

از این زمان که شروع بافت و تولید قالی‌دستباف به سبک شهری‌باف در قم است به لحاظ سازمان کار و مناسبات تولید می‌توان پنج دوره را از هم متمایز کرد.

ابوالفضل رنجبر
۱۴۰۳/۰۸/۰۶
#فرش_قم
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

افتتاح مدرسه حجتیه قم

 علامه طباطبایی‌ره جلو ایستاده و گویا به مدعوین خوش‌آمد می‌گوید.
#مدرسه_حجتیه
http://eitaa.com/monzer_ir

مراسم کلنگ‌زنی مدرسه حجتیه
در تصویر آیت‌الله حجت کوه‌کمری و علامه طباطبایی‌ره دیده می‌شوند.
#مدرسه_حجتیه
http://eitaa.com/monzer_ir

جلسه این هفته بنیاد قم‌پژوهی (نشست۵۲۹)

موضوع: تاریخ شفاهی والیبال قم

با حضور آقایان:
عبدالله محمدی، کمال کمالی، مهندس علی طاهری، اصغر کاویان و سیدجواد حسینی‌‌نژاد
از پیشکسوتان ورزش والیبال قم

↙️ زمان: سه‌شنبه۱۴۰۳/۰۸/۰۸، ساعت۱۹
↙️ مکان: میدان رسالت - دانشگاه طلوع مهر

شرکت برای عموم علاقه‌مندان آزاد است.
#نشست
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

📢 مرکز اسناد دانشکده‌ی معماری و شهرسازی و
مرکز مستندنگاری، مطالعات معماری و مرمت دانشگاه شهید بهشتی با همکاری انجمن‌های علمی مرمت و مطالعات معماری ایران برگزار می‌کند: بررسی معماری قلعه‌ صدری قم بر اساس خوانش اسناد تاریخی

🔸 مهمانان:
حسین راعی، عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران
محسن بیگلری، کارشناسی ارشد مرمت  از دانشگاه شهید بهشتی

🔸 میزبان: حمیدرضا جیحانی
دانشیار دانشگاه شهید بهشتی

🔹 زمان: دوشنبه ۷ آبان ۱۴۰۳، ساعت ۱۷ تا ۱۹
🔹 مکان: دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده‌ی معماری و شهرسازی، سالن بخش دکتری
@asmaaneh
#نشست
#قلعه_صدری

💢بررسی خدمات فرهنگی خاندان «انصاری قمی» در بنیاد «قم‌پژوهی»

#نشست
#گزارش
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

در ادامه نشست حجت‌الاسلام والمسلمین ناصرالدین انصاری قمی در ابتدای سخنان خود به معرفی خاندان انصاری پرداخت و گفت: «این خاندان یکی از بازماندگان اشعریون قدیم قم است که از زمان‌های دور در حوزه علمیه قم و نجف فعال بوده‌اند و خدمات ارزنده‌ای به جامعه اسلامی و شیعه ارائه داده‌اند».

او افزود: «عموی من، مرحوم حاج شیخ مرتضی انصاری، از بزرگترین محدثین و علمای عصر خود بود که توانست بیش از ۳۰ هزار حدیث را با اسناد دقیق حفظ کند و آن‌ها را روی منبر به یاد مخاطبان آورد. این احادیث تنها شامل متن نبود، بلکه نام راویان نیز از حفظ توسط ایشان نقل می‌شد».

او درباره اهمیت و دشواری حفظ این حجم از روایات توضیح داد: «عمویم برای حفظ احادیث، پنج بار کتاب «بحار» را مطالعه و تحلیل کرد و این کار بزرگی بود که باید به عنوان الگویی برای طلاب و مبلغین مدنظر قرار گیرد».

حجت‌الاسلام ناصرالدین انصاری به تأثیرات علمی و تبلیغی پدرش اشاره کرد و گفت: «ایشان در کنار تجارت در بازار، نویسنده‌ای فعال بود و آثاری چون «نهج‌البلاغه منظوم» را به زبان فارسی سرود. این اثر که حدود ۳۰ هزار بیت بر وزن خسرو و شیرین نظامی است، توسط ۲۰ نفر از علما و مراجع ایران و عراق مورد تحسین قرار گرفت». او افزود: «این اثر در میان علمای قم ونجف، همچون مرحوم آیت‌الله حکیم، آیت‌الله خویی و سید محسن امین عاملی، جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد و بر آن تقریظ نوشتند».

وی در بخش دیگری از سخنانش به خاطراتی از دوران جوانی و تألیفات پدرش اشاره و از علاقه آیت‌الله گلپایگانی به ایشان یاد کرد و گفت: «آیت‌الله گلپایگانی به‌گونه‌ای به پدرم علاقه داشت که اگر ایشان چند روز به مجلسش نمی‌رفت، تماس می‌گرفت و از او دعوت می‌کرد که در جلسه حاضر شود. او همیشه مجلس را با حضور پدرم گرم و پرنشاط می‌دید».

یکی از نقاط قوت خاندان انصاری که در این نشست برجسته شد، خدمات اجتماعی آن‌ها بود. حجت‌الاسلام انصاری از خدمات عموهایش در حوزه ساخت مساجد و مدارس دینی یاد کرد و گفت: «عموهایم نه تنها در تبلیغ دین موفق بودند، بلکه در امور اجتماعی هم بسیار فعال بودند که از جمله آنها مسجد امام رضا(ع) در چهل اختران و و تعمیرات مسجد امام عسکری در قم و مسجد خضراء در نجف و مسجد ثامن الائمه و جواد الائمه در تهران اهتمام داشتند. این خاندان همواره به سادات و خانواده‌های نیازمند کمک می‌کردند و با تأسیس مؤسسات خیریه به رفع نیازهای اجتماعی پرداختند».

یکی از بخش‌های جالب این جلسه، یادآوری تشییع جنازه مرحوم حاج شیخ مرتضی انصاری بود که همزمان با رژه شاهنشاهی در روز ۲۸ مرداد سال ۱۳۵۰اتفاق افتاد. حجت‌الاسلام انصاری قمی با ذکر خاطره‌ای از این روز گفت: «تشییع جنازه عمویم با رژه شاهنشاهی تلاقی پیدا کرد. مسئولان رژه می‌خواستند که مسیر تشییع تغییر کند، اما حاج حسین انصاری با قامت بلند و ایستادگی خود این درخواست را نپذیرفت و جمعیت را به سمت مسیر اصلی هدایت کرد. این موضوع باعث به هم خوردن رژه شاهنشاهی شد و بعدها حاج حسین انصاری توسط رژیم دستگیر و بازداشت شد، اما او با سربلندی از این ماجرا خارج شد».

حجت‌الاسلام ناصرالدین انصاری در ادامه سخنانش از تلاش‌های این خاندان در احیای آثار علمی و فرهنگی سخن گفت و افزود: «این خاندان به تولید آثار علمی و ترویج علوم دینی بسیار اهتمام داشته اند. پدرم بیش از ۳۰ جلد کتاب تألیف کرد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها نهج‌البلاغه منظوم است. همچنین او کتاب‌های متعددی در رد شبهات و انحرافات دینی نوشت. ما همچنان در حال تصحیح و انتشار این آثار هستیم و امیدواریم این تلاش‌ها ادامه پیدا کند».

وی همچنین به نقش دیگر اعضای خاندان در ترویج علوم دینی اشاره کرد و گفت: «در میان اعضای خاندان انصاری، افراد زیادی هستند که آثار علمی فراوانی دارند و نقش مهمی در حوزه علمیه قم و نجف ایفا کرده‌اند. از جمله حجج‌اسلام حاج شیخ محمدرضا انصاری، حاج شیخ محمد حسن انصاری، حاج شیخ محمد انصاری و دکتر هادی انصاری و دکتر حسن انصاری، هر یک با ده‌ها جلد کتاب منتشرشده و حضرات آیات میرزای نائینی، آقانجفی همدانی، سید محمد روحانی، آقا عزیز طباطبایی، علوی گرگانی، سید رضا طباطبایی، سید علی خلیق و استاد سید کاظم بجنوردی از وابستگان سببی این خاندان هستند.»
این نشست با ذکر خاطراتی از زندگی پرفراز و نشیب این خاندان و اشاره به مجاهدت‌های آنان در یک قرن‌ گذشته ادامه یافت.

در پایان با ذکر فاتحه‌ای برای روح مرحومان این خاندان بزرگ، یادشان گرامی داشته شد و این مراسم به اتمام رسید.
#نشست
#گزارش
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢بررسی خدمات فرهنگی خاندان «انصاری قمی» در بنیاد «قم‌پژوهی»

#نشست
#گزارش
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢بررسی خدمات فرهنگی خاندان «انصاری قمی» در بنیاد «قم‌پژوهی»

پانصدوبیست‌وهشتمین نشست بنیاد «قم‌پژوهی» با موضوع «تاریخ شفاهی خاندان انصاری قمی» برگزار شد، خاندانی که از اشعریون قدیمی قم به شمار می‌روند و مرحوم شیخ مرتضی انصاری قمی، محدث و خطیب توانا از جمله چهره‌های شناخته‌شده این خاندان بود.

به گزارش «شهر بیست»، پانصدوبیست‌وهشتمین نشست بنیاد «قم‌پژوهی» با موضوع «تاریخ شفاهی خاندان انصاری قمی» با هدف معرفی این خاندان تأثیرگذار در تاریخ و فرهنگ قم برگزار شد.

در این نشست که با حضور جمعی از خاندان محترم انصاری قمی، فضلای محترم و قم‌پژوهان در دانشگاه طلوع مهر برگزار شد، به بررسی نقش خاندان انصاری‌ و دستاوردهای آنان در گسترش معارف اسلامی و نشر تشیع در این شهر پرداخته شد.

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین مهدی انصاری قمی در این نشست با تأکید بر اهمیت شهر قم به عنوان نخستین پایگاه شیعه در جهان اسلام، به تاریخچه خاندان اشعری اشاره کرد.

او بیان داشت که این خاندان از دوران‌های اولیه ورود اسلام به ایران، به ویژه از سال ۱۸۹ هجری، به عنوان حامیان و مروجین تشیع فعالیت داشته‌اند. این خاندان با تأسیس حوزه علمیه و تربیت نخبگان دینی، نقش به‌سزایی در گسترش آموزه‌های تشیع ایفا کرده‌اند. وی از تلاش‌های خاندان انصاری برای ساخت و توسعه زیرساخت‌های دینی و فرهنگی قم از جمله مساجد و مدارس دینی یاد کرد.

حجت‌الاسلام مهدی انصاری قمی در ادامه به شرح زندگی عموی خود، حجت‌الاسلام‌والمسلمین شیخ مرتضی انصاری قمی پرداخت. او گفت که عمویش در دوران فشارهای سیاسی رضاخان و پس از آن از خطبای برجسته و مبارزان فعال علیه رژیم پهلوی بود. حاج شیخ مرتضی انصاری که به عنوان آخرین محدث شیعه شناخته می‌شود، بیش از ۳۰ هزار حدیث را حفظ و نقل کرده و به‌عنوان یک واعظ برجسته دینی در سراسر ایران و عراق شناخته شده است.

وی به نقش مرحوم انصاری در مبارزات علیه رضاخان و اقدامات وی برای حفظ حوزه علمیه قم اشاره کرد. ایشان در دوران سخت خفقان سیاسی و با وجود صدور فرمان‌های خلع لباس روحانیون، ایستادگی کرد و همواره در کنار مردم و حوزویان برای مقابله با سیاست‌های ضد دینی پهلوی تلاش نمود.

حجت‌الاسلام انصاری همچنین به تأثیرات اجتماعی و خدمات عام‌المنفعه خاندان انصاری اشاره کرد و گفت که آنها در ساخت مساجد متعدد، از جمله تعمیرات مسجد امام عسکری، و برگزاری مراسمات مذهبی نقش برجسته‌ای داشتند. وی به سخنرانی‌های عمویش در مجالس عاشورا اشاره کرد که با استقبال گسترده مردم و علمای دین روبه‌رو می‌شد.

در ادامه، شیخ مهدی انصاری قمی به بیان خاطراتی از تأسیس حوزه علمیه قم و نقش خاندان انصاری در تربیت علما و فضلا پرداخت. او همچنین از نقش خاندان انصاری در مبارزات علیه بهائیت و تفکرات انحرافی دیگر در ایران سخن گفت.
#نشست
#گزارش
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢بررسی خدمات فرهنگی خاندان «انصاری قمی» در بنیاد «قم‌پژوهی»

پانصدوبیست‌وهشتمین نشست بنیاد «قم‌پژوهی» با موضوع «تاریخ شفاهی خاندان انصاری قمی» برگزار شد، خاندانی که از اشعریون قدیمی قم به شمار می‌روند و مرحوم شیخ مرتضی انصاری قمی، محدث و خطیب توانا از جمله چهره‌های شناخته‌شده این خاندان بود.

به گزارش «شهر بیست»، پانصدوبیست‌وهشتمین نشست بنیاد «قم‌پژوهی» با موضوع «تاریخ شفاهی خاندان انصاری قمی» با هدف معرفی این خاندان تأثیرگذار در تاریخ و فرهنگ قم برگزار شد.

#نشست
#گزارش
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

تصویر راست: کتیبه ساخت کاروانسرا (موزه اراک)
تصویر چپ: کتیبه ساخت آب‌انبار (موزه ساوه)

@Ganjineh_channel

دو سند درباره استاد علی بابای قمی، معمار دوره فتحعلیشاه قاجار

✍ احمد خامه‌یار
 
استاد حسن معمار قمی، از معماران بزرگ اما کمتر شناخته شده ایران زمین است که شماری از بناهای برجسته دوره قاجار همچون ایوان مسجد و مدرسه سپهسالار تهران، تیمچه بزرگ بازار قم (بزرگ‌ترین طاق ضربی ایران)، ایوان آینه آستانه حضرت معصومه و گنبد منحصر به‌فرد امامزاده حمزه قم، از وی به‌جا مانده است.
 
درباره استاد حسن، دوست قم‌پژوهِ ارجمند، آقای سید محسن محسنی، مقاله‌ای جامع و مفصل به عنوان «استاد حسن معمار قمی هنرمند برجسته روزگار قاجار» نگاشته است که در فصلنامه وزین میراث شهاب (شماره 95، بهار 1398، ص203-245) منتشر شده است.
 
طبق شواهد ارائه شده در این مقاله، پدر و جدّ استاد حسن، به ترتیب به نام‌های استاد علی بابای قمی و استاد محمود قمی، هر دو از معماران دوره قاجار بوده‌اند. درباره استاد محمود ـ جدّ استاد حسن ـ با استناد به گزارش مفلس قمی می‌دانیم که وی معمار گنبد طلای حرم حضرت معصومه در دوره فتحعلیشاه قاجار (از سال 1218ق) بوده.
 
درباره آثار معماری استاد علی بابای قمی، پدر استاد حسن، منابع مکتوب اطلاعی به دست نداده‌اند. اما در حال حاضر در هر یک از موزه‌های حمام چهارفصل اراک و گنبد چهارسوق ساوه، دو سنگ‌نوشته قاجاری به خط نستعلیق وجود دارد که در آنها از استاد علی بابای قمی و آثار ساخته شده به دست وی یاد شده است.
 
سنگ‌نوشته موجود در موزه اراک، بیانگر ساخت «خان» (کاروانسرای) عبدالغفار خان ـ فرزند کلبعلی خان خلج ـ در دوره فتحعلیشاه قاجار در سال 1235 قمری است. این کاروانسرا قاعدتاً باید کاروانسرای باغ شیخ ساوه باشد که اخیراً، در ضمن پرونده 54 کاروانسرای ایرانی، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
 
سنگ‌نوشته موجود در موزه ساوه نیز لوح تأسیس آب‌انبار عبدالغفار خان خلج است که پس از پایان ساخت کاروانسرا، در سال 1238 قمری به اتمام رسیده است. این دو سنگ‌نوشته، همچون سایر کتیبه‌ها و شواهد مادی، اسنادی تاریخی است که گاه اطلاعات ارزشمندی (که شاید در منابع مکتوب نیامده) به دست می‌دهد.
 
https://t.me/ganjineh_channel_images/8

💢 کسب تکلیف

حکومت عراق به وزارت داخله مراجعه و اشعار می‌دارد چون حوزۀ حکومتی خلجستان ضمیمۀ قم شده راجع به انتخاب[ات] خلجستان کسب تکلیف نموده است.
از طرف وزارت داخله تعلیمات داده شد که نظر به اینکه جدول انتخابات تغییری حاصل نکرده حوزۀ انتخابات آنجا کماکان با عراق [اراک] می‌باشد.
(روزنامۀ ایران، ۴ آبان ۱۳۰۴، ص ۲)

تکمله
خبر فوق اشاره‌ به زمان حدودی جدا شدن حوزۀ حکومتی خلجستان از حکومت عراق [اراک] و الحاق آن به حکومت قم در سال ۱۳۰۴ شمسی را دارد.
حدود شش سال پیش مطلبی در کانال قم‌پژوهی منتشر شد که تاریخ الحاق خلجستان به قم را سال ۱۳۰۱ بیان می‌کرد که به نظرم خبر فوق که مربوط به سال ۱۳۰۴ است تاریخ دقیق‌تری را بیان می‌کند.

مجید داداش‌نژاد
۱۴۰۳/۰۸/۰۲
#الحاق_خلجستان_به_قم
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢 یادداشتچه‌هایی از قم
نسخه‌ای خطی از نیریزی در قم

"یک نسخه خطی از میرزا احمدنیریزی تصور می‌کنم تاریخ ۱۱۱۸ داشت که متعلق به آقای جاماسب است به خط نسخ که ادعیه بود به قطع جیبی.
عکس آن در جزو مجموعه آقای اعرابی موجود است. استاد اعرابی معلم خط نستعلیق و شکسته است که اجدادش از جبل عامل لبنان به ایران آمدند. جد اعلایش ملاعبدالله است که در حسن‌آباد قم مدفون است."

حاشیه
برخی نسخ خطی که  در قم می دیدم مشخصات آن را به اندازه دانشم در دفتر می‌نوشتم. به یاد دارم اصل این نسخه را به خط نیریزی که متعلق به مجموعه جاماسب بود در دست استاد اعرابی دیده بودم.
مرحوم جاماسب مجموعه‌ای بی‌نظیر از خطوط و رسالات به خط خوشنویسان نامدار ایران و اسلام از قدیم زمان تا زمان‌های اخیر در اختیار داشت که بر همه کتابخانه‌های معروف ایران در این خصوص حتی کتابخانه سلطنتی قدیم و ملی و ملک و مجلس هم ظاهرا برتری داشت.
دقیقا نمی‌دانم سرنوشتش چه شد. گویا  مجموعه به خارج از کشور رفت.
من در آن زمان‌‌‌ها نزد استاد اعرابی آموزش خوشنویسی می‌دیدم و تا سطح مقدماتی هم‌ موفق شدم ولی دیگر ادامه ندادم.
گردش نسخ خطی (آمد و رفت و ماندگاری آن‌ها) در قم طرف توجه‌ام بود.
این یادداشت مختصر را  نیز به همین جهت نوشته بودم.‌
تفصیل را به وقت دیگری موکول می‌کنم‌.‌

سیدمحسن محسنی
۱۴۰۳/۰۸/۰۲
#نیریزی
#نسخه_خطی
تلگرام | ایتا | سایت

💢از کوچه‌های باریک تا عمارت‌های باشکوه؛ روایتی از قم قدیم

حوزه/ حسین مقیمی در نشست بنیاد قم‌پژوهی با سفر به اعماق تاریخ، حاضرین را به «قمِ دهۀ سی» برد و با توصیف کوچه‌های باریک، خانه‌های قدیمی و بناهای باشکوه آن دوران، تصویری جذاب از شهر قم ترسیم کرد.

به گزارش خبرگزاری حوزه، در نشست ۵۲۷ بنیاد قم‌پژوهی که با موضوع "محیط شهری قم در دهه سی" در دانشگاه طلوع مهر برگزار شد، حسین مقیمی ابتدا به سیر تاریخی شکل‌گیری شهرها پرداخت.

وی توضیح داد که در گذشته هیچ شهر و روستایی وجود نداشت و انسان‌ها با یادگیری کشاورزی به یک‌جانشینی روی آوردند. نیاز به آب باعث شد که نخستین تمدن‌ها در کنار رودهای بزرگ مانند دجله، فرات، کارون، گنگ و نیل شکل بگیرند. قم نیز از جمله مناطقی بود که به دلیل قرار گرفتن در کنار رودخانه، به‌تدریج به یک شهر تبدیل شد.

مقیمی به وضعیت شهری قم در صد سال پیش اشاره کرد و گفت: در آن زمان قم هیچ خیابانی نداشت و تمامی محله‌ها از طریق کوچه‌های پهن و باریک و گذرها به هم متصل بودند.

وی افزود: اگر خیابان تهران (امام فعلی) را که به شکل جاده‌ای بود خیابان در نظر بگیریم، این خیابان اولین خیابان قم به شمار می‌آید. این خیابان از سه‌راه خورشید تا پمپ بنزین امتداد داشت و پس از پمپ بنزین دیگر اثری از خانه و محله نبود و جاده‌ ادامه می‌یافت.

مقیمی در ادامه به برخی از خیابان‌های قدیمی قم مانند خیابان باجک اشاره کرد که حتی از خیابان آذر قدیمی‌تر است. او خاطرنشان کرد که خیابان باجک در واقع ادامه خیابان آستانه بود و در دو طرف آن خانه‌های قدیمی و زیبایی مانند خانه یزدان‌پناه و محله باغ‌پنبه قرار داشت.

از دیگر خیابان‌های قدیمی و پرجنب‌وجوش قم، خیابان حضرتی بود که از پشت مسجد امام حسن عسکری(ع) تا دارالشفا امتداد داشت. در این خیابان مشاغل مختلفی فعالیت می‌کردند و مغازه‌ها، قهوه‌خانه‌ها و مسافرخانه‌ها رونق داشتند.

همچنین در کنار رودخانه، پشت مسجد امام حسن عسکری (ع)، زمینی خاکی وجود داشت که عصرها مردم در آنجا گرد هم می‌آمدند و معرکه‌گیری، پرده‌خوانی و شعبده‌بازی انجام می‌شدکه شور و هیجان خاصی داشت.

مقیمی در ادامه درباره ساخت خیابان‌های آستانه و ارم پس از تخریب قبرستان قدیمی به دستور رضا شاه توضیحاتی ارائه داد و گفت: خیابان ارم از چهارراه بیمارستان فاطمی تا بازار کشیده شد و در دو طرف آن ساختمان‌های زیبایی مانند ساختمان فرمانداری و شهرداری ساخته شد که متأسفانه پس از انقلاب تخریب شدند.

وی افزود: یکی از بناهای بی‌نظیر دیگر، عمارت اتابکی بود که در سه‌راه موزه قرار داشت و آن هم پس از انقلاب تخریب شد. این عمارت بزرگ و زیبا که همزمان با ساخت صحن اتابکی بنا شده بود، نمونه‌ای از شکوه معماری آن دوران بود.

مقیمی در توصیف این مکان گفت: عمارت اتابکی خانه‌ای بسیار بزرگ و زیبا بود که همزمان با ساخت صحن اتابکی بنا شد. وسعت این عمارت را می‌توان به‌خوبی از فضای وسیعی که روبه‌روی حرم قرار دارد و مساحت کتابخانه، که بخشی از آن را تشکیل می‌داد، مشاهده کرد. درِ بزرگ چوبی این عمارت در سه‌راه موزه، سمت خیابان ارم قرار داشت و بزرگان قاجار از این در تردد می‌کردند. از سه‌راه موزه تا نزدیکی مطب دکتر شفاالدوله، مغازه‌های بسیار زیبایی از این خانه ساخته شده بود که یکی از آن‌ها اولین بانک ملی قم بود.

ورودی عمارت از روبه‌روی مسجد خانم بود. با ورود به حیاط، فضایی بسیار بزرگ با درختان فراوان، باغچه‌های زیبا و یک حوض بزرگ خودنمایی می‌کرد. پس از عبور از کنار حوض و باغچه‌ها، ساختمانی باشکوه قرار داشت که هر بیننده‌ای را به تحسین وامی‌داشت. راه‌پله‌ای سنگی و نیم‌دایره با حدود ده پله به ایوانی بزرگ و طولانی با ستون‌های سنگی زیبا ختم می‌شد.

در امتداد این ایوان چندین اتاق با درهای چوبی قرار داشت. اتاق‌ها بزرگ و به سبک اتاق‌های کاخ گلستان زیبا و چشمگیر بودند. با توجه به ارتفاع بلند کرسی ساختمان، زیرزمین‌های بزرگ، آجری و باصفایی در آن وجود داشت. در دو طرف راه‌پله نیز نورگیرهای نیم‌دایره‌ای فیروزه‌ای، روشنایی زیرزمین‌ها را تأمین می‌کردند.

مقیمی در پایان بیان کرد که شرح خیابان‌ها و ویژگی‌های دیگر شهر قم به جلسه دیگر موکول خواهد شد.
#نشست
#گزارش
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

💢از کوچه‌های باریک تا عمارت‌های باشکوه؛ روایتی از قم قدیم

حوزه/ حسین مقیمی در نشست بنیاد قم‌پژوهی با سفر به اعماق تاریخ، حاضرین را به «قمِ دهۀ سی» برد و با توصیف کوچه‌های باریک، خانه‌های قدیمی و بناهای باشکوه آن دوران، تصویری جذاب از شهر قم ترسیم کرد.

به گزارش خبرگزاری حوزه، در نشست ۵۲۷ بنیاد قم‌پژوهی که با موضوع "محیط شهری قم در دهه سی" در دانشگاه طلوع مهر برگزار شد، حسین مقیمی ابتدا به سیر تاریخی شکل‌گیری شهرها پرداخت.

وی توضیح داد که در گذشته هیچ شهر و روستایی وجود نداشت و انسان‌ها با یادگیری کشاورزی به یک‌جانشینی روی آوردند. نیاز به آب باعث شد که نخستین تمدن‌ها در کنار رودهای بزرگ مانند دجله، فرات، کارون، گنگ و نیل شکل بگیرند. قم نیز از جمله مناطقی بود که به دلیل قرار گرفتن در کنار رودخانه، به‌تدریج به یک شهر تبدیل شد.

مقیمی به وضعیت شهری قم در صد سال پیش اشاره کرد و گفت: در آن زمان قم هیچ خیابانی نداشت و تمامی محله‌ها از طریق کوچه‌های پهن و باریک و گذرها به هم متصل بودند.
#نشست
#گزارش
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت