Tarikhda Imaamu Bukhaari
Imaam al-Bukhaari (محمد بن إسماعيل البخاري) waa mid kamid ah culimada ugu caansan taariikhda Islaamka, waxaana loogu magac daray magaaladii uu ku dhashay, Bukhaara, oo ku taalla dalka Uzbekistan ee casriga ah. Taariikhdiisa iyo noloshiisa ayaa si faahfaahsan uga muuqata buugaag badan oo diineed, gaar ahaan kuwa taariikhda Islaamka ku saabsan. Halkan waxaa ku xusan qeyb kamid ah noloshiisa:
Dhalashadiisa
Imaam al-Bukhaari waxa uu dhashay 13-ka Shawaal sanadkii 194 Hijriyada, taas oo u dhiganta September 20, 810 M. Waxa uu ku dhashay magaalada Bukhaara, oo ku taalla bariga Ciraaq (dalkan Uzbekistan ee maanta).
Barbaarintiisa iyo Waxbarashadiisa
Al-Bukhaari waxaa lagu soo barbaariyay qoys diinta Islaamka aad ugu dhow. Aabbihiis, Ismaaciil bin Ibraahim, wuxuu ahaa caalim oo xadiisyo badan xafidsanaa, laakiin wuxuu geeriyooday asaga oo Imaam Bukhaari weli carruur ah. Hooyadiis ayaa ahayd qof caqiido wanaagsan oo daryeeshay, wuxuuna bilaabay barashada xadiiska isaga oo aad u da’ yar. Waxaa la sheegay inuu Qur’aanka xifdiyay isagoo 10 jir ah, kadibna uu bilaabay xifdinta xadiiska iyo cilmiga kale ee diinta.
Socdaalkiisii Cilmiga iyo Aruurinta Xadiiska
Imaam al-Bukhaari wuxuu safar dheer u galay waddamada Islaamka si uu uga barto culimada waaweyn ee xilligaas. Waxaa ka mid ahaa magaalooyinka uu tagay: Makka, Madiina, Baqdaad, Kuufa, Shaam, iyo Masar. Intii uu safar ku jiray, wuxuu uruuriyay kumannaan xadiisyo, waxaana lagu yaqaannay inuu aad ugu taxaddaray xaqiijinta xadiiska saxiixa ah. Wuxuu ka bartay in ka badan 1,000 sheekhal, isagoo qoray in ka badan 600,000 xadiisyo. Si kastaba ha ahaatee, wuxuu doortay oo keliya 7,275 xadiis oo uu ku daray kitaabkiisa caanka ah ee “Saxaaxu Bukhaari”.
Kitaabkiisa Caanka ah: Saxaaxu Bukhaari
Imaam Bukhaari wuxuu muddo dheer ku qaatay qorista kitaabkiisa ugu caansan, “Al-Jaamic al-Saxiix” oo loo yaqaan “Saxaaxu Bukhaari”. Kitaabkani waa midka ugu saxsan kaddib Qur’aanka Kariimka, waana ururin ka kooban xadiisyo ay rasuulka (SCW) kaga sugan yihiin sheekooyin iyo axkaam kala duwan oo ku saabsan nolosha, cibaadada, akhlaaqda iyo dhaqanka. Xulashada xadiisyada wuxuu ka taxaddaray inuu xaqiijiyo saxnimadooda, isagoo ku saleynaya shuruudo adag oo laxidhiidha sugnaanta silsiladda weriyeyaasha iyo xikmada xadiiska laftiisa.
Geeridiisa
Imaam al-Bukhaari wuxuu geeriyooday sanadkii 256 Hijriyada, taas oo u dhiganta September 1, 870 M, isagoo ku sugnaa magaalada Khartank oo ku taalla Uzbekistan. Taariikhdiisa ayaa weli lagu xasuustaa sida caalim kaalin weyn uga qaatay sugida iyo ururinta xadiiska.
Nuxurka Noloshiisa
• Magaca oo dhameystiran: Maxamed bin Ismaaciil al-Bukhaari.
• Dhalashadiisa: 13-ka Shawaal, 194 Hijriyada (810 M).
• Kitaabadiisa ugu caansan: “Al-Jaamic al-Saxiix” (Saxaaxu Bukhaari).
• Geeridiisa: 256 Hijriyada (870 M).
Sidaa darteed, Imaam Bukhaari wuxuu noqday mid kamid ah tiirarka ugu muhiimsan ee cilmiga xadiiska, iyadoo buuggiisa ay akhriyaan kumannaan muslimiin ah ilaa maantadan la joogo.
