Ayrimlar oʻrtacha ish vaqti uzoq boʻlgan mamlakatlar iqtisodiy jihatdan muvaffaqiyatli ekanligini taʼkidlashadi, baʼzilar esa bu holat koʻpincha salbiy oqibatlarga olib kelishini aytishadi.
Har bir ish bilan taʼminlaydigan korxona yoki tashkilotda belgilangan ish vaqt mavjud. Bir guruh insonlar ish vaqti uzoq boʻlgan davlatlar iqtisodiy tomondan ancha oldinda ekanligini aytishayapti bir paytda, boshqalar esa bu jarayon koʻpincha ijobiy oqibatlarga olib kelmasligini taʼkidlashadi. Bu esseda har ikki tomon fikrlarini mushohada qilamiz.
Maʼlumki, ish vaqti deganda biz ishxonada oʻtkaziladigan ish faoliyat vaqtni tushunamiz. Ana shu soatlarda ishchilar oʻz zimmasiga yuklatilgan vazifalarni bajaradi. "Mehnat kodeksi" da koʻrsatilganidek, ishchi xodimlar uchun bu muddat 8 soatdan iborat. Ish vaqti davomiyligi ish haftasiga koʻra ham belgilanadi. Shu holatlar barchaga birdek ayon boʻlishiga qaramasdan ayrim rivojlangan mamlakatlarda oʻrtacha ish vaqti uzoq. Shuning uchun iqtisodiy jihatdan muvaffaqiyatga erishmoqda. Sababi shundaki, ishchi xodimlar oʻziga yuklatilgan vazifalarni ortigʻi bilan bajarish uchun belgilangan vaqtdan koʻproq muddat ishlaydi. Xususan, Yaponiya mehnatkash xalqi bilan tanilgan va bu yerda ham ish vaqti ancha uzun. Hukumat ortiqcha ishlashni kamaytirish choralarini koʻrsa-da, uzoq ish vaqti hali ham mavjud, chunki bu mamlakatda uzoq ishlash milliy qadriyat sifatida qaraladi. Bundan tashqari, daromad past boʻlgan mamlakatlarda ishchilar koʻproq ishlashga majbur boʻlishadi, chunki qisqa vaqt ishlash ularning ehtiyojlarini qondira olmaydi. Masalan, Hindiston, Indoneziya, Bangladesh kabi davlatlarda daromad darajasi past. Sababi, koʻplab ishchilar kuniga uzoq soatlar davomida, koʻpincha kam haq toʻlanadigan sharoitlarda ishlaydi. Turmush sharoitlarini yaxshilash uchun qoʻshimcha ish vaqtini tanlash odatiy hol.
Biroq "Har toʻkisda bir ayb" deganlaridek, ish vaqtidan tashqari mehnat qilish zarar. Agar mehnat uning davomiyligi bilan oʻlchansa, iqtisodiy jihatdan boy boʻlgan davlatlarning koʻpchiligi 4 kunlik ish kuniga oʻtmas edi. Xususan, Belgiya xodimlariga bu imkoniyatni bergan davlat hisoblanadi. Bunda ish hajmi va maosh qisqarmaydi, lekin eplay olgan xodim, ya'ni oʻziga yuklatilgan ishni bajarishga ulgurgan, ish kunini qisqartirishi mumkin. Bu tajriba boshqa davlatlarda ham sinovdan oʻtkazilmoqda, chunki ortiqcha ishlash charchoq hosil qiladi va bu holat ish samarasini tushishiga sabab boʻladi. Misol uchun, Yaponiya koʻpincha charchoq "karoshi" (ishdan oʻlim) kabi holatlarga olib kelgan. Natijada, xodimlarning diqqatni jamlay olmasligi va jiddiy fikrlash qobiliyatining pasayish kuzatiladi, bu esa ish sifati va samaradorligini tushuradi. Demak, iqtisodiyotning ravnaq topishi uchun ish unumdorligining samarali boʻlishi muhim.
"Har meva oʻz vaqtida pishar, har narsa vaqtida yarashar" deganlaridek, osh vaqti tartib-qoidalariga barcha barobar amal qilishi kerak deb oʻylayman. Imkon qadar kam ishlab, koʻp narsaga erishishga harakat qilishimiz kerak. Bu jarayon "aqlli ishlash" deb ataladi. Ya'nikim, kundalik ishlarni rivojlantirish orqali muhim va ustuvor vazifalarni aniqlash mumkin. 80/20 qoidasi (Pareto printsipi) ga koʻra, natijaning 80% ishning 20% dan kelib chiqadi. Shuning uchun yuqori samarali va natija keltiradigan vazifalarga e'tibor qaratish kerak.
Xulosa qilib aytganda, ish vaqtining qancha boʻlishiga emas, mehnatimiz samaradorligiga e'tiborni kuchaytirish kerak. Aks holda, foydamizdan zararimiz koʻp boʻlishi aniq.
📝Rahmatova Bahora
✈️@onatili_sam
