Musannif Adham

Банан Империясининг бошланиши

Трампнинг агрессив протекционизми (импорт божхона тўловларини кескин ошириш) долларнинг қадрини мамлакат ичида тушишига олиб келади, яъни инфляция ўсиш суръатларини оширади. Чунки импорт қимматлашади ва ички маҳсулотга талаб кескин ошиб, нархлар кўтарилади. Бу эса иш ҳақи ўсишига ҳам олиб келади. Иш ҳақининг ўсиши эса яна нархлар ўсишига сабаб бўлади. Меҳнат муҳожирларининг агросаноат, қурилиш, хизмат кўрсатиш соҳаларида кескин камайиши оқибатида иқтисодда салбий таъсир кўрсатмай қўймайди.

Бошқа тарафдан, АҚШдан доллар жаҳон бозорларига савдо орқали тушиши камаяди, доллар ҳажми қисқаради, унга талаб ошиб, доллар курси кўтарилади. Савдо урушлари амалиёти натижасида кўпгина реал бозорларда муқобил тўлов воситаларига ўтиш кузатилади: бу эса яна доллар мавқеининг тушишига сабаб бўлади. Доллар инфляцияси албатта бошқа валюталар инфляциясини кучайтиради, жаҳон ва миллий иқтисодиёт яна бир инқирозга кириб боряпти.

Албатта Трамп бундай ўйламайди. Трампча: савдо урушларида АҚШ ғолиб бўлади, ғолиблик эса иқтисодий устунликни кафолатлайди. У протекционизм ички ишлаб чиқаришни кучайтиради, бу иш ўринлари таъминотига ва аҳоли даромадининг ўсишига олиб келади деб ўйлайди. Бу ниҳоятда таҳликали қадам. Ўз миллиардлари ва репутациясини тикишга ўрганиб қолган бизнесмен энди бутун мамлакат иқтисодиёти, ижтимоий-сиёсий тузумни ва жаҳондаги нуфузини ўта хавфли ўйинга тикиб юборяпти.
Булардан ташқари Трампнинг асосий рақиби бу АҚШнинг юз йиллар давомида шаклланиб келган "checks and balance" (чекловлар ва мувозанатлар) тизимидир. Агар уни босқичма-босқич йўқота бошласа, бу янги АҚШ бўлади, у айтаётган "Эски Улуғ Америка" эмас. Парадокс шуки, у республикачилар партияси байроғи остида келиб, айнан аксил-республикачи сиёсат олиб боради. Трамп гигант Банан-Республикасининг отасига айланмоқда. Бу банан республикаси банан империяга айланадими-йўқми, пайдо бўладиган ички низолар натижаси кўрсатади.

Ҳозирдан маълумки, у ва унинг атрофидагилар янги авлод кадрлар табақасини шакллантира бошлади. Улар республикачи ғояларга ишонган кадрлар эмас, балки юқоридагилар нима деса шуни тўғри деб маъқуллайдиган функционерлардир. Айримлари кўр-кўрона роботга ўхшаб ҳаракат қилса, айримлари ўз садоқатини кўрсатиб "ўз ўйинини" олиб боради. Қарабсизки, "коррупция, хуш келибсан!".

Трамп бу ўз жамиятининг маҳсули, эртами-кечми шундай одам келиб қолиши муқаррар эди. Эски иқтидор одамлари ва зиёли элита ўзлари ўз ғояларига хизмат қила олмай, қандайдир постмодерн ўйинларига берилиб кетиб, халқидан узоқлашиб қолганди. Халқ эса узоқни ўйламай, фақат бугунги кун ташвиши билан яшайди, сиёсий қадриятлар тизимининг бузила бошлаганини пайқамай қолади. Яна эътибор беринг, Трамп ўз ўғлини тез-тез намойиш қиляпти. Ўзи кейинги муддатга номзодини қўйиши мумкин (бунга қонуний чеклов йўқ), бир амаллаб икки муддат туриб берса, ўғли сайловга тайёр бўлиб қолади. Ҳақиқатда қандай ва нима бўлади, номаълум, лекин унинг фикрлаш тарзини шундан пайқаса бўлади.
Кейинги икки-уч йилда АҚШда диктатура, автократик ёндашув, фуқаролик низолари, сепаратизм кайфиятларини тўла қонли кўринишида ёки уларнинг аломатларини тез-тез кўрамиз деб ўйлайман. Кўп нарсани ёш авлод хал қилади. Унинг ота-оналари 2001 йил 11 сентябрдан кейин келган кўп аксил-демкоратик чораларга рози бўлган эди (анти-террор уруши баҳонасига ишониб). Ёш авлод Трампга овозини берганлигини ҳам кўрдик. Аммо қанчалик бу ишончини сақлай олади, вақт кўрсатади. Сақлай олмаганда, қанчалик қарши чиқиш қила олади, бу ҳам катта савол. Янги "Катта Банан Империя"га рози бўлиши эҳтимоли ҳам йўқ эмас, чунки лойиқ бўлганингга рози бўласан.

@subnazar

Assalomu alaykum hurmatli kuzatuvchilar! Ilmiy tadqiqot mavzuimiz uchun so'rovnoma o'tkazish zarur. 5 daqiqa vaqtingizni ayamay, ushbu anonim so'rovnomani to'ldirsangiz, nihoyatda katta ish bo'lardi. Oldindan tashakkur!

https://forms.gle/NvjK3swRpKoDzJiXA

Бугун қизиқ бир воқеа бўлди, уйга домком келиб сизнинг маълумотларингизни РУВД сўраётган экан деди. Кейин мен - "шу ерда 11 йилдан бери яшайман, наҳот сизларда ва профилактика инспекторида менинг маълумотим бўлмаса" деб сўрадим. Тумсовланиб қолган домком маҳалла раисига телефон қилиб, сиз айтган жойга келдим деди.

Маҳалла раисидан эса умуман бошқа гап чиқди, эмишки маҳалла раислигига номзодларнинг рўйхатини тузаётган экан. Жуда қизиқ.

Энди, туман газ таъминоти, электр таъминоти, ветеринария хизмати ... вакиллари ҳар хил муаммолар билан келиб безовта қилишини кутишим керакми?

Айтиб қўйишим керак, ШТАЗИ услубида иш юритиш яхшилик билан тугамаган.

@Hamid_Sodiq

Yodingizda bo‘lsa, dekabrda Respublika oliy ta’lim kengashi xususiy universitetlarga “4 foizlik soliq” solayotgani haqida xabarlar chiqqandi. Ancha shov-shuv bo‘lib, masalaga hatto og‘irkarvon parlamentimiz ham aralashgandi. Shu bilan hamma es-hushini yig‘ib olib, hayot yana o‘z maromida davom etayotgandek edi.

Yuliy Yusupovning bugun yozishicha, Respublika oliy ta’lim kengashi kuni kecha xususiy universitetlarning rahbarlarini yana yig‘ib, tashqariga chiqib yana shovqin ko‘tarasanlarmi, deputatlarni yordamga chaqirasanlarmi, farqi ham, foydasi ham yo‘q — biz aytgan “soliq”ni baribir to’laysanlar, to‘lamasanglar, jazolanasanlar, deb to‘g‘ri tushuntiribdi.

4-5 yil avval kimdir (barmog‘imiz bilan ko‘rsatishimiz shartmi) “Yangi O‘zbekiston qip-qizil surbetlar makoni bo‘ladi” desa, bu gapga ishonmaslik qiyin bo‘lsa-da, “ja unchalikka borishmas”, degan bir umid bor edi. Hozir atrofga qarab, o‘sha gap bugungi kun haqiqatiga aylanganini ko‘rasan:

UzIMEI balosi 30 foizlik boj o‘ylab topyapti; elektromobil import qilmoqchi bo‘lsang, UzTest degan ajdarhoda navbating kelishini kutishing kerak (keyin yana qo‘shimcha pul ham to‘laysan — xizmat tekin emas-ku); otning kallasidek qimmat avtoraqam olmaydigan hozircha faqat eshak-arava qoldi, lekin unga ham tez orada navbat kelsa kerak; kunda-kunora: “Haydovchilikka o‘qish narxi bir necha barobar osharmish!” degan vahima xabar chiqib turadi, haydovchilikka imtihon topshirish narxi esa tez orada universitetlarning bir yillik kontrakt puliga yetib olsa kerak.

Endi, mana, Konstitutsiya, prezident, parlamentni aylanib o‘tib, xususiy universitetlarga “soliq” ham solinyapti. Yangi xususiy universitetlarni ochish necha yildan beri “taqiqlab qo‘yilgani” haqida-ku gapirmasa ham bo‘ladi. Mana shuncha g‘alatiliklar fonida O‘zbekistonning 2018–2019-yillari hatto Amerikasida ham bo‘lmagan erkinlik zamonidek ko‘rinyapti hozir. Tavba-tavba, shunchalik erkinlik zamoni ediki, O‘zMTRKda (xususiy demayapman) har kuni biror diniy-ma’rifiy ko‘rsatuv ko‘rarding, tashqarida Qur’on chempionatlari bo‘lardi.

Ha, hozir men har xil narsalarni aralashtirib tashlayapman. Lekin, tushunishimcha, erkinlik degani alohida-alohida bo‘lmaydi, shekilli. Yo hammaga, yo hech kimga.

Икки нуқтага диққатларингни тортаман:

1-нуқта. Ғазодаги бу уруш 2023 йил ўктабирининг 7-куни бошланмади. Ва уни ғазоликлар бошламади!
Бу уруш 1947 йили Фаластин тупроқларида ясама "Исроил" давлати ташкил этилиши ва жуҳудлар ишғоли билан бошланган. Балки ундан ҳам олдин — бундан 100 йил илгари Ғарб давлатларининг фитнаси билан Фаластинни жуҳуд сионистларига "тортиқ" қилиб юборилишидан бошланган! Ва уни сионист жуҳуд "давлат"и бошлаган! Саксон йилдан бери фаластинликларга қарши олиб бораётган генотсиди, оммавий қирғини, уй-жойларини ва тупроқларини тортиб олиши билан давом эттириб келаётган ирқий сиёсатининг натижасидир. Фаластинликлар ўз ерларини ишғолчилардан озод этишга ҳаракат қилишяпти, холос. Бу нозик нуқтани ажратиб олмасак, айрим калтаўй, орқаси шилталар каби, "Фаластинликлар ўзи бошлади, демак, қирғинбаротга ўзлари айбдор!" деб юраверамиз.
Мантиқан ўйлаб кўринг: биронтаси эшигингизни тақиллатиб: "Бола-чақам билан кўчада қолдим, вақтинча бошпана бериб тур", деб ялиниб-ёлвориб уйингизга кириб олса-да, сўнг ўзингизни у уйдан зўрлик билан ҳайдаб чиқариб: "Бу менинг ўз уйим!" деб туриб олса, индамай чиқиб кетаверасизми?! Эркакнинг иши бўладими шу?!
2023 йил 7 ўктабир ҳаракати ўз уйини босқинчидан қайтариб олиш йўлида 80 йиллик тўхтовсиз курашнинг давомидир, холос.

2-нуқта. "Исроил" эллик мингга яқин тинч аҳолини қириб юборганига қарамай, фаластинликлар ватанини ташлаб қочмади ҳамда йўлбошчиларини биздаги айрим тушунчасиз кимсаларга ўхшаб: "Агар сенлар шу урушни бошламаганингда бошимизга шунча кулфат тушмас эди", деб маломат ҳам қилмади. Аксинча, ХАМАС теварагида янада жипслашди. Ғазоликларнинг матонатига, сабрига ва енгилмас руҳига қойил қолмасдан иложимиз йўқ!

Кўзимизни сал очайлик. Асл ҳақиқатларни билайлик. Босқинчининг эмас, мазлумнинг ёнида турайлик.

O’zbekistonliklarni yanada kambag’alashtiruvchi chora. Tor doiralar manfaati uchun yaxshi narsadir, shubhasiz. Lekin O’zbekistonliklar uchun yomon yangilik.

https://t.me/uzbekonomics/1079

2023 йил 7 октябрда Ғазо ва Исроил ўртасида бошланган уруш бугун, 2025 йил 15 январ куни сулҳ тузилиши билан якунланди.

Ғазо аҳли, Фаластин аҳли бу урушда катта қурбонликлар берди, лекин кўплаб "таҳлилчи" ва "сиёсатшунос"ларнинг тусмолларига зид равишда таслим бўлмади. Бу уруш давомида Ҳамас ҳаракатининг кўплаб етакчилари, хусусан, Исмоил Ҳанийя ва Яҳё Синвар шаҳид бўлди. Бироқ бу билан ҳаракат йўқолиб кетмади, аксинча, "Ҳамас" шунчаки ташкилот эмас, Фаластин халқининг, Ғазо аҳлининг ғояси – озодликка эришиш умиди ва мақсади эканлигини исботлади.

Бугунги сулҳ Фаластин ва Исроил қарама-қаршилигининг мутлақ якуни эмас: сионистлар бор экан, уруш тугамайди. Бугунги сулҳ ўн минглаб қурбонлар – шаҳидлар қони эвазига тузилди. Бугунги сулҳ ўта муваққат бўлиши мумкин: Исроил ҳали бирон марта берган ваъдасида турган эмас.

Лекин нима бўлганда ҳам бугунги сулҳ Фаластиннинг, Ғазонинг эркпарвар халқи учун катта муваффақият: бугун Фаластин аҳли Исроил сионистлари олдида мағлуб руҳиятида эмас, тенгма-тенг мавқеда туриб сулҳга имзо чекди, ўзларининг мавжудлигини дунёга яна бир бор баралла намойиш қилди.

Аллоҳ Фаластинга, Ғазога офият берсин. Тез кунда тўлиқ озодликка, барча бирдек тан оладиган мустақил давлатга эриштирсин. Бу йўлда кетган шаҳидларни раҳматига олсин.

Яна бир яҳудий турк ҳукуматини таъриф ва анга ташаккур этар. Ман дедим:

— Қуддус атрофидаги янги шаҳарларингиз қандай?

Деди:

— Алҳамдулиллоҳ, кундан кун тараққий этмоқдадур. Дўхтур Хрецил [Теодор Ҳерцл] бу шаҳарни кўп меҳнатлар ила халойиқдан ақча жамлаб бино этди ва биз, яҳудийлар ҳам дунёда бир шаҳарлик бўлдук. Энди анда яҳуд банки ҳам бино қилинди. Дорулмуаллиминлар, гимнозиёлар, …лар бордур. Дўхтурнинг таклифи ила ҳаммамиз эски яҳуд тили (иброний) ўқуймиз. Ман ўзим русчадан бошқани билмас эдим. Бир йилдан бери ҳафтада икки соат ибронийча ўқудим. Энди ибронийча сўйлайман, ўқуб-ёзаман...

Ушбуларни деб суҳбатимиздаги бир Фаластин яҳудийси... ила ибронийча сўйлайдур ва суюнадурким, дунёдаги бутун яҳудийларнинг энди тили бирлашур (арабийни тилларидан чиқаратургон мусулмонларға ибрат).

Бир яҳудий бироз иброний билар экан, русчадан бошқа тилни билмайдургон хотун олгон. Хотуниға ибронийдан бошқа сўз демас экан. Хотуни йиғлармиш, сихтармиш, чора йўқ. Эри ибронийдан бошқа қас(д)дан сўйламас. Хотун икки йилда ибронийчани яхши билибдур.

Энди мазкур хотун иброний жаридаларға мақола ёзармиш. Аммо биз 20 йил ўқуб, арабий сўйлаб, ёзолмаймиз...

— Маҳмудхўжа Беҳбудийнинг 1914 йилги саёҳат хотираларидан, “Ойина” журналининг 1914 йил 19 июль сониида эълон қилинган

#behbudiy150

“7 июнда Одесға кирилди... Соат 12, кундуз парахўдимиз денгизни кўпуртириб, [Истанбул томон] ҳаракатға кирди...

Парахўдда аксарият яҳудийларгинадур ва бироз рус фуқаросидан ҳам борким, бир неча кашиш (пўп)лари ҳам бордур... Бу яҳудий ва руслар аввалан Истанбулға кириб, “Аё Суфия” ва “Қаърия” жомеъи ва бошқа азиз калисоларни ва яҳудийлар «Хохом» бошини зиёрат этуб, сўнгра Қуддуси шарифға кетарлар, яъни рус ва яҳудий ҳожиларидурлар...

2-даража золиға оқшом мандан бошқа яна уч-тўрт нафар яҳудий ва рус бор эди... Яҳудий ва руслар ила суҳбат этдук.

Яҳудийдан бири дерки: “Туркистон эски дунёнинг Амрикосидур. Пахта, маъдан, ғалла, хулоса, ҳар нимарса бор. Туркистон олтундур. Агарда Русия ҳукумати монеъ бўлмаса, барча мулкимни сотиб, пулиға Туркистондан ер олиб, деҳқонлик этардим. Олтун бериб, ер олиб, сўнгра олмос кўтарар эдим. Аммо, на чора, Русия қонуни биз, яҳудийларни қисар...”

Мен ичимда дедим: “Ташаккур рус ҳукуматиғаким, сизни қўймайдур ва, илло, сиз яҳудийлар, биз, аҳмоқларни дарбадар ва беватан этарсиз...”

— Маҳмудхўжа Беҳбудийнинг 1914 йилги саёҳат хотираларидан, “Ойина” журналининг 1914 йил 19 июль сониида эълон қилинган

Катта одам ҳақида кичик ҳикоя

"Ғайрат Дўстовнинг бошига қоп кийдириб олиб кетганларини айтишди... Энди қоп кийдирасизми, ёки бошқа нарсами, фарқи йўқ. Чунки халқ ўз қаҳрамонининг бошига ҳурмат тожини кийдириб бўлди".

Манба

Андижон суди Россия-Украина урушида қатнашиб, 10 дан ортиқ украиналикни ўлдирганини тан олган Ўзбекистон фуқаросига 4 йил 2 ой муддатга озодликни чеклаш жазосини тайинлабди. Бу, худди, “уй қамоғи” дегандек гап - одатда ишлаб, тинч яшаб юрса, кечаси кўчага чиқмаса бўлди.

Бошқа бир ҳолатда эса Фарғонадаги суд Россия-Украина урушида беш ой қатнашган (қанча одамни ўлдиргани айтилмаган), бунинг эвазига Россия фуқаролигини олган ўзбекистонликка 5 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазосини тайинлаб, “жазони енгиллаштирувчи ҳолатларни ҳисобга олиб”, шартли 3 йил синов муддати белгилабди. Яъни, у ҳам ҳақиқий маънода барибир қамалмаган.

Таъкидланишича, униси ҳам, буниси ҳам ўз хоҳиши билан Ўзбекистонга қайтиб, ўзини ўзи Ўзбекистон ҳуқуқ-тартибот органларига топширган ва нега Россия армияси таркибида Украинага қарши жанг қилгани бўйича суд уларнинг айбини енгиллаштириш учун асосли деб тан олган важларни келтирган.

Сизга қандай билмадиму, лекин бу Ўзбекистон суд органлари томонидан Ўзбекистон фуқароларининг чет эллардаги жанговар ҳаракатлардаги иштирокини қўллаб-қувватлашга ўхшаб кўринди. Сиз ойлаб, йиллаб хорижий давлатда ёлланма жангчи бўлиб хизмат қиласиз, қанчадан-қанча одамларни ўлдирасиз, уйини куйдирасиз ва Ўзбекистонга бош эгиб келиб, “оилам оғир аҳволда эди, пулим йўқ эди, қийналиб кетгандим”, деб тан олсангиз, тамом, бағрикенг ўзбек суди сизга ҳеч қанақа уруш кўрмаган Ўзбекистон фуқароси каби обод ўлкада озод яшаш имконини яратиб беради. Худди “Россия армиясига қўшил, Украинага қарши жанг қил ва топган пулингга Ўзбекистонда мазза қилиб яша” деган махсус акцияга ўхшайди.

Балки улар Россиядан бекордан бекорга қайтмагандир? Ўзи Россия тарафдан урушда қанча ўзбекистонлик қатнашяпти - расмийларимизда бу ҳақда маълумот борми? Эртага уларнинг бари (омон қолганлари) Ўзбекистонга қайтса, судларимиз мана шундай шартли, юмшоқ жазо тайинлашда давом этаверадими? Умуман, бунинг миллий хавфсизлигимизга нисбатан оқибатлари ўйлаб кўрилганми - балки Россия уларни Ўзбекистонга топшириқ билан юбораётгандир? Ҳар ҳолда, Ўзбекистон Қуролли Кучларининг мингларча ҳарбий хизматчиларидан фарқли ўлароқ, улар ҳақиқий жанг майдонида бўлган, уруш кўрган, бўлганда ҳам, эҳтимолий душман сафида малака оширган одамлар.

Яна бир қизиқ масала шундаки, жаҳоннинг бошқа қайноқ нуқталардан “адашганини англаб”, бош эгиб қайтган қолган ўзбекистонликларга ҳам шундай бағрикенглик қилинармикин?

Туҳмат айблов билан 15 суткага қамалган Ғайрат Дўстов апеллация суди қарори билан озодликка чиқди.

Алҳамдулиллаҳ. Бу фуқаролик жамиятининг кичик бўлса ҳам ғалабаси.

Doʻstov oʻziga keldi, sud jarayoni davom etmoqda

👉 @kunonline

Do'stovga tibbiy yordam ko'rsatilmoqda, bugun sud jarayoni davom etishi noma'lum

👉 @kunonline

G‘ayrat Do‘stovning salomatligi bilan bog‘liq holat sabab sudya ishni ko‘rishda tanaffus e’lon qildi

👉 @kunonline

Huquqbuzar Gʻayrat Doʻstov olib kelindi, sud jarayonlari boshlandi

👉 @kunonline

Бир одам бир муаммони кўтариб чиқди, омма олдида гапирди, ижтимоий тармоқларда ёзди. Майли, бу муаммо глобал эмасдир, бутун халққа ёки унинг бир қисмига ҳам тегишли эмасдир, шунчаки, ўша одамнинг шахсий муаммосидир. Кейин уни шу "қилмиши" – муаммо ҳақида гапиргани учун суд қилиб, 15 суткага қамашди: "Овозингни ўчириб юрсанг, бўлмайдими? Бизга фақат байрамлар ярашади".

Кейин ўша одам ҳақида муҳокамалар бошланди: кимдир унинг тарафини олди, "Адолатсиз муносабат бўлди", дея ёзғирди; кимдир уни қоралади, "Жим юрса, бўлмасмиди?" – деди; яна кимдир эса унинг шахсий ҳаётини титкилашни бошлади, "Ие, бу одам хотини/эри билан келиша олмас экан", "Иккита боласи билан аввалги хотини билан ажрашиб кетибди, яна алимент ҳам бермас экан" ва ҳоказо...

Биз қандайдир майдагап, ўзимизга ёқмаган одамларни айблаш учун уларнинг шахсий ҳаётидаги камчиликларини кавлаб топиб, шуни асос қилиб кўрсатиб юрадиган пасткаш ва тубан одамчаларга айланиб қолдик. Гўёки, ўзимиз оппоқмиз, ҳаётимизда ҳаммаси рисоладагидек – китобларда ёзилганидек идеал яшаяпмиз.

Ҳолбуки, бошқаларни шахсий ҳаётидаги хатолари, муваффақиятсизлиги, камчиликлари учун айблаётганларнинг ўзлари ҳам фаришта эмас: кимдир эри/аёли билан қандайдир сабабга кўра яшай олмай ажрашган – энди унинг кўзига қарши жинс вакиллари олабўжи бўлиб кўринаверади; кимдир бефарзанд; кимдир ёши қирққа қараб кетган бўлса ҳам уйланмаган/турмушга чиқмаган; кимнингдир опаси турмуши бўлмай уйига қайтиб келган; бошқасининг синглиси бузуқлик билан ном чиқарган; яна биттасининг акаси/укаси ичиб олиб, кўчада ахлатига беланиб юради; яқин қариндоши фирибгар, ўғри, юлғич, монополист...

Хўш, кимда хато йўқ? Ким "Менга буларнинг биронтасининг дахли йўқ", дея олади?

Юқорида саналган (ва шу каби ўнлаб саналмаган) ҳолатлар ҳар қандай инсоннинг шахсий ҳаётига тааллуқли бўлиши мумкин. Шундай экан, бир мавзуда гап кетаётганида гапни бошқа тарафга – инсоннинг энг оғриқли нуқтаси бўлган шахсий ҳаётига буриш орқали уни мот қилиш, овозини ўчиришга уриниш энг тубан иш, пасткашликдир.

Бу худди анави машҳур латифага ўхшайди: афанди боққа ўғриликка тушганида боғбон уни ушлаб олади, "Нега менинг боғимда ўғрилик қиляпсан?" – деган саволга эса "Ўзинг нега хотинингга калиш олиб бермадинг?" – деб жавоб беради.

Мавзу қаерда-ю, сизлар нима билан ўралашяпсизлар? Бир одам бир муаммони айтган бўлса, муҳокама ўша муаммо бор ёки йўқлиги ҳақида бўлиши керакми, ёки "хотинига калиш олиб бермагани" ҳақидами?

ҚАМА!

Ўтирганни қама,
турганни қама,
Ҳатто миёвлаган,
Ҳурганни қама.
Кампир ҳам қолмасин,
Чол ҳам қолмасин,
Ҳассада мункайиб,
юрганни қама.

Шайтондан юзини,
Бурганни қама,
Нафснинг қангшарига
Урганни қама,
Эъзозлаб лўттивоз,
Ваъдабозларни,
Мард бўлиб сўзида
Турганни қама.

Қалб уйин виждондан,
Қурганни қама,
Қўлларин дуога,
Сурганни қама,
Олимингни қама,
шоирни қама,
Ҳақиқат йўлида,
Турганни қама.

Ўғилларинг қама,
қизингни қама,
Жадидларинг, ёруғ
юзингни қама.
Ҳеч ким қолмагандан
кейин қамашга,
Ўзингникилару, ўзингни қама!

©️Баҳодир ИСКАНДАРОВ!

«Заправка»да видеомурожаат қилган шахс 15 суткага қамалди

Навбати етганда метан «заправка» ёпиб қўйилганидан норози бўлиб, йиртилиб кетган пойабзалини кўрсатган ҳолда газ қуйиш шохобчаси ва энергетика соҳаси масъулларига норозилигини намойиш этгани билан ижтимоий тармоқларда шов-шувга сабаб бўлган фуқаро майда безорилик содир этган деб топилди.

👉 https://kun.uz/kr/87606106

Kun.uz расмий канали

Бу аканинг исмини билиб олишимиз учун туҳмат айблов билан 15 суткага қамалиши керак экан: Ғайрат Дўстов

Ғайрат ака газ қуйиш шоҳобчасида мамлакатнинг юзига ойна тутган видеоси тарқалиб кетгач, кейинги видеосида "Бу гапларни гапирганим учун ҳеч кимдан узр сўрамайман", деганди. Аммо жиноят ишлари бўйича Бектемир тумани суди раисаси Дурдона Дадахонова қўл қўйган суд қарорида "у ўз айбига иқрор бўлиб, пушаймонлигини билдирди", деган шаблон айблов асос қилиб кўрсатилган.

Мен эса бу ака судянинг олдида ҳам йўқ айбига иқрор бўлишни истамаган, деган тахминдаман. 15 суткани мана шундай "бўйсунмас"ларга беришади.

Бир вақтлар мактабда Амир Темурга нисбат бериладиган "Куч адолатда" деган шиорни ўргатишарди. Яъни, "Адолатли бўлсанг, кучли бўласан", деган маънода.

Аммо кейинроқ англадимки, куч бўлмаса, адолат ҳақидаги гаплар қуруқ сафсатага айланиб қолар экан. Яъни, шиор нотўғри тушунилган ёки уқтирилган. Аслида эса, "Кучли бўлсанг, адолат қила оласан".

Хуллас, бугун дунёда куч тан олинади. Бир неча йиллар аввал "террорчи" дея олабўжи қилиб кўрсатиб келинган Афғонистондаги Толибон ҳаракати 2021 йил август ойи ўртасида бу мамлакатда ҳокимиятни эгаллаши – кучини кўрсатиб қўйиши ортидан бирин-кетин яқин-атрофдаги давлатлар томонидан тан олиняпти.

2024 йил июн ойи бошида аввал Қозоғистон, сентябрда эса Қирғизистон Толибонни "террорчи эмас" деб эълон қилганди. Энди Россия Толибонни расман "террорчилар рўйхати"дан олиб ташлади.

Навбатда ким?

"Ўзэнергоинспекция" деган ташкилотнинг кеча хабар беришича, 2024 йил давомида ўтказилган назорат тадбирларида табиий газ ва электр энергиясидан ноқонуний фойдаланиш бўйича 8 минг 289 та қоидабузарлик аниқланибди. Ушбу қонунбузарликлар оқибатида давлатга 1 триллион 409 миллиард сўм зарар етказилган.

Шу ҳисоботни чиқаришга сал шошиб қўйишибди-да: ҳали йил тугашига 5 кун бор, коррупцияга ботган амалдорларни сотиб олиш орқали яна қанча миллиардларни ўмариш мумкин бўлса...

Ёки бу 5 кундаги ўғриликлар кейинги йилга ёзилармикин?

Бугун айтилган вақтда отам билан "Сирож Солиҳ" эмас (масжид номини нотўғри ёзиб беришган экан), "Абу Бакр Қаффоли Шоший" (Охунбобоев) масжидига бордик.

Масжидга кираётсак, ички ишлар ходимлари отамнинг олдига келиб, "Дода, сиз қаёққа келяпсиз?" – деб сўрашди. "Суҳбатга чақирибсизлар-ку", дедим. "Йўқ, бундай бўлиши керак эмас. Англашилмовчилик бўлгандир", дейишганди, "Мана, чақирув қоғози ҳам бор", деб чўнтагимдан чақирув қоғозини чиқариб бердим. Қоғозга қараб, "Ёшларини билмагандир", деди. "1948 йил деб ёзиб берган одам ёшларини билмайдими?" – дедим.

Кейин бошқа ходимлар ҳам келиб, қайта-қайта узр сўраб, "Узр, дода. Бу ерда англашилмовчилик бўлибди. Сиз ичкарига кирманг. Уйга кетаверинг", дейишди.

Отамни жўнатвориб, масжид ертўласида бўлаётган суҳбатга кирдим. Ичкарида 50-60 чоғли одам ўтирибди. Бир киши стулда ўтириб маъруза қилаётган экан. Онгости таъсири, оммавий қирғин қуроллари, астрономик жараёнлар ҳақида гапириб турганди, ўн дақиқалар ўтирмасимдан бошқа бир ички ишлар ходими чақириб қолди. Олдига борсам, "Отангиз ташқарида кутиб турган экан", дейди. "Нимага кутиб турадилар, ўзим машинага ўтирғизиб жўнатвордим-ку", дедим. "Майли, ташқарига чиқаверинг. Гап бор", деди.

Ташқарига чиқаётсам, эшик олдида маҳалла нозиримиз ("участковой") турган экан. Олдимга келиб, "Узр, ука. Хато қилибман. Додани чақирмаслигим керак эди. Ташқарига чиқайлик", деди.

Ташқарида яна бир ходим келиб, узр сўраб, "Ўзингиз ҳам кетаверинг. Бўлди, шу келганингиз етарли", деб кузатворишди.

Хуллас, чақиришдан, суҳбатдан мақсад нималигини аниқ билолмадим. Тахминимча, суҳбат охирида "радикал бўлиб кетмаслигимиз, мўмин-қобил бўлиб юришимиз" кераклиги айтиладиган эди. (Ўзи шундоқ ҳам мўмин-қобилмиз-ку, буни уқтиришдан нима маъни яна?)

Барибир, 75 дан ошган отамни асоссиз безовта қилишгани кўнглимни хижил қилди...

Электромобилларни қувватлаш станцияларининг оммавий демонтажи бошланиши мақсадли ва маъмурий рейдерликка ўхшайди

Ўтаётган ҳафтанинг энг катта иккиюзламачилиги яна энергетиклар билан боғлиқ бўлди. Энергетика вазирлиги электромобилларни зарядлаш станцияларини тармоқдан узиш бўйича ҳеч қандай топшириқ бермаганмиз, дея навбатдаги қасамини ичганига қарамай, Вазирлик илкидаги Ҳудудий электр тармоқлари (ҲЭТ) газ ва бензин тақчиллиги фонида электромобилларни қувватлаш станцияларини қақшатиб, токдан узишда давом этмоқда (зўравонлар тирик ва ўликларни нима қилиши ҳақидаги, ёзишга уят йўл қўймайдиган мақол эсга тушади). Қизиғи, бу орада токузарманларнинг каттаси, ҲЭТнинг раиси Жиззах вилоятига ҳоким в.б. бўлиб кўтарилиб ҳам кетди.

Токдан узилаётган станцияларнинг субистеъмолчи сифатида токдан қарзи йўқлиги, токдан узиш етмагандек, энди жараёнга станцияларни бузишни талаб қилаётган Кадастр агентлиги фаол қўшилаётгани, станцияларни тармоқдан узиш жараёнида норасмий равишда яна бошқа давлат идоралари ҳам ҳамкорлик, уюшқоқлик ва ташкилотчилик кўрсатаётгани кампания мақсадли ва ҳатто маъмурий рейдерлик тусини олганини кўрсатади.

Шу ўринда кадастрчиларнинг ижара жойларда ўрнатилган станцияларга қарши даъволари ўринли, деб топилса, унда ҳудди шунақа ҳуқуқда жойлаштирилган ўн минглаб банкомат ва инфокиоскаларни ҳам демонтаж қилиш кераклигини эслатиб кетишга тўғри келади. Кадастрчиларнинг ҳозирча худди юқоридан “фас” дейилгандек фақат станцияларга даъволари бор.

Станцияларга қарши кампания учинчи ҳафта тўхтамай давом этмоқда. Бу ҳақда Кун ва Газета қатор суриштирувлар эълон қилганидан кейин ҳам расмийларнинг реакцияси ноль. Кампания тўхтагани йўқ.

Айтайлик, ўзига ўзи тадбиркорлар партияси дегувчи ва ўтган ойда ҳукумат тузган ғолиб “либераллар”дан бирон сас чиққани йўқ. Параламентдаги бошқа чўнтак партияларни-ку гапирмасаям бўлади.

Қаерлардадир ўз ёғида қовурилаётган масъум ва ҳимоятсиз кичик ва ўрта бизнес борлиги, Ўзбекистоннинг эртаси, эркинлиги ва фаровонлигини акула ва аллигаторлар эмас, шу кичик ва ўрта қатлам белгилашини ҳамма эсдан чиқаргандек.

Дарвоқе, эл оғзига элак тутиб бўлмайди. Эмишки, энг ликвид жойларда, бозорлар, савдо марказлари ва ресторанлар ёнида жойлашган, ёпилган, бузилаётган ва кўчирилаётган станциялар жойини янги чемпион ўйинчи эгаллармуш. Кампания доирасида чемпион учун тайёр мижозлар ўрганган локациялар тайёрланаётганмуш.

Эртага эрталаб соат 9:30 да отам билан "Сирож Солиҳ" масжидига боришим керак экан.

Мен-ку, 6,5 йилдан бери ҳали ИИБга, ҳали ДХХга қатнаб, бундай чақирувларга кўникиб кетганман.

Аммо 75 ёшдан ошган отамни нимага чақиряпсизлар, ўртоқ масъуллар? Буни бир изоҳлаб бера оласизларми? Яна қилаётган дағдағанглар куракда турмайди: "Чақирув қоғозига асосан келмаган шахс жавобгарликка тортилади".

Янги Ўзбекистонда энди нимадан ҳайратга тушиш керак, билмайман. Тарихда қоладиган ишлар бўляпти. Ўлмасам, 15-20 йилдан кейин шу нарсаларни бировга айтиб берсам, ишонмаса керак...

Шундай тасаввур туғиладики, гўё Ўзбекистондаги давлат ташкилотлари одамларнинг ҳаётини енгиллаштириш, уларга қулайлик қилиш ўрнига йўқ жойдан муаммо ўйлаб топиш билан шуғулланади.

Ўн йиллардан бери Ўзбекистонда кузда, қишда суюқ ёқилғи (бензин, дизел) топиш муаммо. Шунинг ортидан 2009-2010 йиллардан кимнингдир ташаббуси билан машиналарни оммавий равишда газбаллонга ўтказиш, аҳоли манзилгоҳларидан ташқарида (метан ва пропан) газ қуйиш шоҳобчалари қуриш бошланганди. Кейинроқ шоҳобчалар етишмаслигидан куз-қишда газ қуйишга километрлаб навбатлар пайдо бўлди.

Яна кейинроқ эса шоҳобчалар кўпайиб навбатлар камайди. Аммо энди ўзимиздан чиқадиган газ ўзимизга етмай қолди, шекилли, турли ўхшамаган, асосланмаган баҳоналар билан қишда шоҳобчаларга газ бериш чекланди ёки бутунлай тўхтатиб қўйилди. Натижа: яна километрлаб навбатлар...

2021 йилдан одамлар янги нарсани кашф этишди: электромобил. Қишда машинасига қуйиш учун бензин ва газ қидиришдан чарчаган, электромобил олишга қурби етадиган қатлам энди шу матоҳни ола бошлади.

Электромобилни уйда қувватлаш мумкин, кўчада қувватлаш имконияти ҳам пайдо бўлди. Давлат ташкилотлари бу соҳага аралашмагани учун у шиддат билан ривожланди: атиги 3 йил ичида Ўзбекистон бўйлаб турли тадбиркорларга тегишли юзлаб қувватлаш станциялари ўрнатилиб, бинойидай ишлай бошлади. Натижа: қулайлик, бензин ва газга қарамликдан қутулиш, машина эгаларининг муайян тоифаси учун бўлса ҳам ҳаётнинг енгиллашиши (зотан, электромобиллар нисбатан қимматлиги боис ҳамма ҳам бу турдаги машинани ололмайди).

Аммо иш шу нуқтага етганда давлат ташкилотлари ўз "вазифалари"ни эслаб қолишди: "Одамларнинг ҳаёти енгиллашиб кетаверса, машаққатсиз яшай бошлашса, унда биз нима қилиб юрибмиз?"

2024 йил декабр ойида электромобилларни қувватлаш станциялари оммавий равишда электр токидан узила бошлади – пулини олдиндан тўлаб қўйган ва қарздорлиги йўқ бўлса ҳам. Бу ҳақдаги хабарларни эса Энергетика вазирлиги рад этди: "Биз бундай қилганимиз йўқ. Аксинча, биз электромобиллар кўпайиши тарафдоримиз". Аммо узилишлар бу раддиядан кейин ҳам тўхтамади, аксинча, давом этди.

Энди эса Кадастр агентлиги "электромобилларни қувватлаш станциялари ноқонуний ўрнатилгани"ни эслаб қолиб, зудлик билан уларни олиб ташлашга буйруқ берибди. 2021 йилдан бери қаерда эдинглар, жаноблар? Бу станцияларни ўрнатиш ноқонунийлигини энди билдингларми?

Яна бу каби станцияларни қонуний ўрнатиш йўли умуман йўқ экан. Эҳтиёж бўлмаган вақтда қонунда бундай станциялар ҳақида гап бўлмагани тушунарли. Аммо эҳтиёж тушган нарсани қонунга киритиб, ундан қонуний фойдаланишга рухсат бериш шунчалик қийинми? Ўзингларга нимадир керак бўлса, бир кунда шу ҳақда қонун чиқариб олишни қойиллатасизлар-ку.

Аслида гап нимадан бошланганди? – Ўзбекистонда куз ва қишда суюқ ёқилғи (бензин ва дизел) топиш муаммолиги, топилгани ҳам ўта қиммат бўлишидан. Демак, газни таъминлаб бериш имкони бўлмаса, электромобилларни кўчада қувватлаш ноқонуний бўлса, лоақал Ўзбекистонга четдан бензин ва дизел олиб кириш учун исталган тадбиркорга рухсат бериш керакдир? Шунда рақобат туфайли суюқ ёқилғи сероб ва нархи ҳам анчагина арзон бўлиб кетармиди, балки? (Қўшниларимизда шундай-ку, ҳар ҳолда).

Лекин бунда яна бир "муаммо" чиқади: одамларнинг ҳаёти енгиллашиб қолса, нима қиламиз?

Шонли энергетиклардан фарқли ўлароқ, Мария-Антуанетта “ейишга нон бўлмаса, пирожний енглар” демаган

Биз навбатдаги қанақадир янги босқичга келдик.

Бу босқичга ўша машҳур иқтибос тиркаладиган Мария-Антуанетта ҳам етиб келмаган. Сизлар ундан ҳам ошиб тушдинглар.

Сизларга айтар гап қолмади ҳисоб. Айтадиган гап халқни муаммо деб кўрадиган сиз кабиларга юқмайдиям.

Сизларга ишонч қолмаган, йўқ, энди ҳеч қачон бўлмайди.

Битта илтимос, кетинглар, устозингиз, шогирдингиз, шотирингиз, ҳомийингиз, бутун тўдангиз билан кетинглар.

Қўлинглардан ҳеч бир иш келмадими, ҳеч қурса мард бўлиб кетинглар. Ҳеч қурса шу ваъдангизда туринглар. Узр ҳам сўраманг, сизлар ким, узрингиз нима бўларди.

Тарих сизларга ҳукм чиқаради.

#Ўйлар

Адолатли давлат қонунларида кўпроқ ҳақларга урғу берилади, кўпроқ халқнинг ҳақ-ҳуқуқлари, давлатнинг бурч-вазифалари белгиланган бўлади. Тақиқлар ҳам ҳақ-ҳуқуқнинг ҳимояси учун қўйилади. Бир жумла билан айтганда:
Адолатлилик ўлчови — қонунларда тақиқдан кўра РУХСАТ кўпроқ бўлади.

Золим давлат қонунларида кўпроқ бурчларга, жиноят ва жазоларга, солиқ ва жарималарга урғу берилади, кўпроқ халқнинг бурч-вазифалари, давлатнинг ҳақ-ҳуқуқлари белгиланган бўлади. Бир жумла билан айтганда:
Зулмнинг белгиси — қонунларда рухсатдан кўра ТАҚИҚ кўпроқ бўлади.

Менимча, бугун дунёда том адолат билан бошқарилаётган давлат йўқ. Том адолатнинг ҳеч бўлмаганда ярми бор бўлса, бундай давлатнинг ватандошлари аҳволини ёмондан яхши деса бўлади. Қанийди ундан ортиқ бўлса!
Яъни юздан етмиш беш фоиз адолат ўрнатилган мамлакат ҳаётини орзудаги ҳаёт деса бўлади.

13, жума

Энергетика вазири Жўрабек Мирзамаҳмудов машҳур Сағбон подстанцияга оид мана бу постдаги чиқиш бўйича устимдан Прокуратура ва ИИВга шикоят аризаси киритган.

Вазир Мирзамаҳмудовга кўра, пост мундарижасида ҳақорат ва обрўсизлантириш ҳолатлари мавжуд ва бу бўйича менга нисбатан тегишли тартибда чора кўрилиши лозим.

Қизиқ тарафи, қачондир ҳайкал қўйиладиган Сағбон подстанцияси билан боғлиқ сурункали муаммо ёритилган пост 2023 йил 5 июнда ёки 1 йилу 7 ой аввал ёзилган. Мирзамаҳмудов органларга шикоят аризасини 2024 йил 10 октябрда, яъни бир йилу 4 ой ўтиб тақдим этмоқда.

Унданам қизиғи, вазир Мирзамаҳмудов аризасини Lolazor меҳмони бўлгач, 6 кун ўтиб қолдирган.

Яна бир қизиқ факт, адашмасам, Lolazor’нинг биринчи сонидан кейин энергетикларнинг таклифи билан (вазир келади дейишганди) тинимсиз таъмирланаётган Сағбон подстанциясига ҳам боргандик ва кичик репортаж ҳам уюштиргандик.

Нима бўлгандаям, ўшандан кейин бизнинг Тошкент тумани Сағбондан узилган ва электр энергиясини бошқа, туманимиздаги подстанциялардан олмоқдамиз.

Шикоят аризаси фуқаро Мирзамаҳмудов тарафидан эмас, вазир Мирзамаҳмудов томонидан киритилган. Ариза ҳозирда пойтахт ИИБ Киберхавфсизлик бўлинмаси томонидан ўрганилмоқда.

Нега Ўзбекистонда одамлар газ ва бензин учун заправкаларда навбат кутяпти? Ўзбекистонда ортиқ бундай бўлмаслиги учун нима қилиш керак? Шу саволга жавоб.

Kechadan beri tanishlar mendan so‘ragan savol: "Suriyada endi nima bo‘ladi?"

Javobim shunday:
"Qarshi kurashish, boshqa masala. Hukmron bo‘lib boshqarish esa umuman boshqa masala. Hozir aniq bir narsa deyish qiyin.

Tolibon Amerikaning qo‘g‘irchoq hukumatini ag‘dardi. O‘shanda, Afg‘oniston rasvo bo‘ladi, deyishdi. Hozir iqtisodi rivojlanyapti. Suriyada ham nima bo‘lishini aniq aytish qiyin.

Anig‘i shu-ki, hozir o‘tirib aytgan gapimiz, huddi televizor ko‘rib "gol ur, oshir," deydigan futbol fanatiga o‘xshash bo‘ladi.

Ularni endi nima bo‘lishini qo‘yib turaylik. Bizchi? Qish keldi, elektr uzilish bor. Gazda muammo bo‘lyapti. Haligacha millionlab odam uyda tappi va ko‘mir yoqadi. Metan-benzin masalasi alohida bir dard. Sovuqdan kasal bo‘linsa, dori qimmat. Shifokorlarni malakalisi kam. Maktab ta'limi bir ahvol, yo‘llar bir ahvol. Va eng asosiysi bizda urush yo‘q. Nega bunday yashash kerak? Uzoqdagilarga aql o‘rgatishni qo‘yaylik. Bizni holimiz nima bo‘ladi?"

@sanjar_xoja

Сурияда Асад оиласининг 54 йиллик диктатураси, зулми тугаб, ҳокимият қуролли мухолифат қўлига ўтар экан, кўпчилик "сиёсатшунослар"имиз: "Энди Сурияда ҳаёт жуда ёмон бўлиб кетади. У парчаларга бўлиниб кетади. У бўлади, бу бўлади", деган умидсиз башоратлар билан чиқишяпти.

Аввало, ҳар қандай давлатда тузум ўзгарса, шундай тахмин-тусмоллар қилиниши табиий. Кейинчалик бу тахминлар тўғри чиқса, яхши: демак, "таҳлилчи"ларимиз узоқни кўра олар экан. Аммо билдирилган фикрлар нотўғри чиқса, биронтаси: "Узр, ўша вақтда адашган эканман", демайди.

Уч йил олдин Афғонистонда Толибон ҳокимиятга келганида ҳам Ўзбекистоннинг аксар фикрчилари "Ана энди Афғонистон тугади", деганди. Бугун шуларнинг биронтаси "Хато қилган эканмиз", деяптими?

Суриянинг воқелигига қайтсак: Башшар Асад президентликдан ағдарилиб, Россияга, хожаси Путин олдига итдек қочиб кетгани ортидан Сурия халқи қанчалик хурсанд бўлаётганидан хабарингиз борми? Қамоқхоналардан минглаб диний ва сиёсий маҳбуслар озод қилинаётгани, тирик одамлар қабристонига айланган Дамашқ атрофидаги Сидная қамоқхонасининг махфий бўлмаларидан ҳалигача маҳбуслар топилаётгани сабабли уларнинг яқинлари нақадар қувонаётганини бирон ОАВда кузатяпсизми? Туркия ва Ливандан юртига қайтаётган минглаб сурияликлар чегара ўтказиш нуқталарида узундан-узоқ навбатлар ҳосил қилганини-чи? Лоақал шу мазлумларнинг хурсандчилиги учун Сурияда тузум ўзгаргани тўғри эмасми?

Қолаверса, Сурия шу кунгача ҳам бир бутун давлат эмасди: 2011 йилдан кейинги намойишлар ва қуролли кураш натижасида унинг бир қисми мухолифат, яна бир қисми Туркия, бошқа бир қисми курдлар, каттароқ қисми эса Эрон ва Россия ҳарбий базалари ёрдамига таянган Асад қўл остида; шарқида ҳатто АҚШ ҳарбий базалари бор эди. Бир давлатда тўртта хорижий давлатнинг ҳарбий базаси бўлса, қандай қилиб мамлакат суверенитети, ҳудуди бутунлиги ҳақида гапириш мумкин?

Бу масалада доимгидек сабабларни унутиб, натижалар билан ўралашяпмиз: Сурияда 2011 йилги намойишлар нимадан бошланганди, нега одамлар бутун мамлакат бўйлаб ҳокимиятга қарши чиқа бошлаганди? Шу мавзуни кимдир ўрганиб кўрдими?

Хуллас, тирик бўлсак, кўрамиз: Сурияда тузум ўзгаргани, мухолифат ҳукмга келгани масаласида ким ҳақли бўлиб чиқишини.

Аллоҳ Сурия халқига ҳам, барча мусулмонларга ҳам офият берсин.

Воқеалар тезлашиб кетди: Москвадаги Сурия элчихонаси биносида кеча Асад тузуми байроғи олиб ташланган эди. Бугун эса бу элчихонада Ҳафиз Асадгача Сурия давлат байроғи бўлган ва 2011 йилдан кейин мухолифатнинг рамзига айланган уч юлдузли байроқ кўтарилибди.

Бошқа томондан эса минглаб суриялик қочқинлар Туркиядан ўз ватанига қайтяпти: Ҳатай вилояти Райҳонли туманидаги Жилвегўзу чегара ўтказиш пунктида катта навбатлар ҳосил бўлган. Суриялик қочқинлар турк биродарларга шунча йиллик меҳмондўстлик учун миннатдорчилик билдириб, "Ҳозир ватанимиз тикланиши учун ўз ишининг усталарига муҳтож", дейишган.

Кимлардир бир вақтлар фол очиб, "Эртага Сурияда тинчлик бўлиб кетса ҳам сурияликлар иссиқ жойини тарк этиб, ўзлари ўрнашиб қолган жойларидан юртларига қайтмайди", деганди. Аммо сурияликлар асоссиз тусмолларни йўққа чиқаряпти.

Башшар Асад Москвага қочгани маълум бўлди. Россия унга ва оила аъзоларига бошпана берибди.

Айни пайтда, Москвадаги Сурия элчихонаси биносидан Башшар Асад президент бўлган даврдаги мамлакат байроғи ечиб олиб қўйилган. Россия Суриядан бутунлай қувилмаслик учун мухолифат билан келишиш ва улар ўз рамзига айлантирган, Асадлар бошқарувигача амалда бўлган уч юлдузли байроқни элчихонага тикишни мўлжаллаган, шекилли. Агар шундай бўлса, кечагина ўз қудрати билан сурияликларни қирғин қилган давлат бугун нақадар заифлашгани ўртага чиқади.

Начора, кунлар шундай айланиб туради...

Аммо ишлар бу сафсатабоз ўйлаганидек кетмай, мунтазам армия бирин-кетин мағлубиятга учрай бошлагач, оиласи билан чегарадан Ливанга ўтиб, ундан Байрут аэропорти орқали Дубайга қараб қочди. Уни кузатиб юрадиганлар кўпчилик экан, шекилли, аэропортдаги, учоқдаги ва Дубайдаги бозорда юрган ҳолатларини суратга олиб, ижтимой тармоқларга жойлаб, устидан кула бошлашди. У эса бунга жавобан "Мени Суриядан қочди, деб ўйламанглар. Оиламни тинч жойга олиб бориб қўйиш учун кетдим. Ҳали майдонга қайтаман", деди.

Кейин "халқ террорчилар билан бирлашиб, Ҳимсдаги армия кучларига ҳужум қилганидан" куюнди.

2024 йил 7 декабр куни (кеча) кундузи "Террорчилар Дамашқ остонасига етиб келди", деб ёзди. "Икки ҳафта ичида Суриянинг аксар шаҳарларини йўқотдик. Шом ерлари террорчилар қўлига ўтиб кетди", дея харита улашди.

Башшар Асаднинг энг мудҳиш қамоқхоналаридан бўлган Сиднаяни мухолифатчилар қамал қила бошлаганида "(Қамоқхонада ўлдирилганлар) жасадларини оммавий қабрларга беркитиш керак", дея билағонлик қилди.

2024 йил 8 декабр тонгида Асад четга қочиб, Дамашқ мухолифат қўлига ўтгач, аввал "Дамашқ душман (қўлдан кетди)", дея хабар берди. Ортидан эса "Сурия ҳамманики", деб қўшиб қўйди.

Орадан бир соат ўтиб, Шадий Ҳилванинг услуби бутунлай ўзгарди: "Бир суриялик сифатида қуролли мухолифатдан (!) ватанга қайтишимга рухсат беришларини сўрайман", деди.

Яъни, Дамашқ Асад тузуми қўлидан кетиши билан бир неча соат олдинги "террорчилар" энди "қуроллли мухолифат"га айланиб қолди. Эврилишни қаранг!

Бу ҳали ҳаммаси эмас.

Бугун тонгда Башшар Асадга сиғиниб турган Шадий Ҳилва тушга яқин "Сурияга озодлик муборак бўлсин!" – деб хитоб қилди. Кимдан озодлик, нимадан озодлик?...

Яна бироз ўтиб, мухолифатнинг ахборот канали линкини улашиб, "Бу Янги Суриянинг расмий амалиётлар канали", деб атади. Кейин эса кечагина ўзи "террорчилар бошлиғи" деб атаб, сўкиб, ҳақоратлаб келган, қуролли мухолифат раҳбари бўлган Аҳмад Аш-Шаръни (Абу Муҳаммад Жўлоний) мақтаб, ундан афв сўрашга ҳам улгурди.

Хуллас, буқаламун ва иккиюзламачи журналистларга бирон мукофот берилса, бу йил уни аниқ Шадий Ҳилва оларди...

Орадан икки юз йил ўтганига қарамай, Наполеон даври қарашлари ўлмаган: бир тузумга хизмат қилган, золимнинг зулмига ёрдамчи бўлганлар бошқа тузумда ҳам омон қолишга, ҳатто яна аввалгидек бирон мансаб эгаси бўлишга уринади... Аммо тузумлар ҳам анойи эмас: аввалги тузум сарқитларини тарих чиқиндихонасига улоқтириши мумкин.

Қиёматда эса ҳақиқий ҳисоб-китоб бўлади...

Башар Асад Дамашқни тарк этгани айтилмоқда

Аввалроқ Сурия президенти оила аъзоларини Москвага учириб юборганди. Мамлакат бош вазири ҳокимиятни топширишга тайёрлигини маълум қилди.

👉 https://kun.uz/kr/61185508

Kun.uz расмий канали

Энди расман: Сурияда 1970 йил 12 ноябрда Ҳафиз Асаднинг ҳарбий давлат тўнтариши билан бошланган Асад сулоласи бошқаруви унинг ўғли Башшар Асад 2024 йил 8 декабр тонгида мамлакатни ташлаб қочиши билан тугади. Ота ва ўғил ва зулм, истибдод ва қирғиннинг рамзига айланган, Сурияда сўнгги 14 йилга яқин вақт турли мухолиф гуруҳларнинг ҳукуматга қарши кураши билан ўтган эди.

Асадлар сулоласи заволга юз тутганини айни пайтда Башшар Асаднинг ҳукумат раҳбари бўлган бош вазир Муҳаммад Ғозий Жалолийнинг Фейсбукдаги жонли эфирда қилган чиқишидан тушуниб олиш мумкин. У ўз чиқишида "Мамлакатдан ҳеч қаёққа кетмагани, ҳукумат тинч йўл билан мухолифатчиларга топширилиши учун мансабида қолаётганини" таъкидлаб ўтган.

Айни пайтда, қуролли мухолифатга ва сўнгги кунларда жонланган қуролли курашга умумий қўмондонлик қилаётган Аҳмад Аш-Шаръ (Абу Муҳаммад Жўлоний) мухолифатчиларга "пойтахтдаги давлат идораларига яқинлашмаслик, ҳавога ўқ узмаслик"ни буюрган ва "токи расмий йўл билан топширилмагунча барча давлат муассасалари собиқ бош вазир қўл остида бўлиши" ҳақида айтган.

Reuters ахборот агентлиги хабар беришича, Сурия диктатори, юз минглаб инсонларнинг қирғинига сабаб бўлган Башшар Асад бугун тонгда Дамашқ аэропортидан хусусий учоқда номаълум йўналишга қараб қочиб қолган. Унга қарши курашаётган қуролли мухолифат эса қарийб 14 йил деганда пойтахт остонасида турибди.

Шу билан Сурия халқини қийнаб, азоблаб келган Асад сулоласининг ҳукмронлиги ниҳоясига етди, шекилли. Қизиғи, узоқ йиллик курашдан кейин Сурияда ҳукумат қулаши, мамлакат катта ҳудудининг мухолифатчилар қўлига ўтиши учун атиги 12 кун кифоя қилди. Бунақаси 2021 йил 15 августда Афғонистонда бўлган, АҚШ қўшинлари олиб чиқилиши бошланиши билан Толибон Афғонистонни саноқли кунлар ичида тўлиқ эгаллаган эди.

Менинг телефоним ўтган куни ҳам, ундан олдину кейин ҳам ёниқ турганди. Лекин Ўзбекистон сиёсий ҳаёти ўзи алғов-далғов: Интернетинг ишлайдими, йўқми, энг юқори доираларда ҳеч ким кутмаган вақтда ғалати ишлар бўлиб кетаверади, бирон нарсани олдиндан кутиш қийин.

Яна ҳам қизиғи, ҳокимиятнинг юқори бўғинларида бўлаётган ишларни ўзимизнинг "жонажон" ОАВдан эмас, "Озодлик"дан билиб турасан. Ўзимизникилар эса "Озодлик"да чиққан хабарларни қайчилаб, битта хабардан бешта хабар ясаб, вазифасини бажарган бўлади. Хуллас, қизиқ даврлар...

Хуллас, шанба куни Юнусободнинг биз яшайдиган қисмида соат тахминан 11:00 ларга яқин чироқ ўчди. Чироқ ўчса, интернет ҳам ишламайди. Аксига олиб, телефоннинг қуввати ҳам бирор 3 ё 4 фоиз қолганди. Қўшимчасига, болалар ҳам мен билан қолган, тахминан 3-4 соатни кўчага чиқмай, улар билан уйда ўйнаб ўтказишим керак эди (энди, кўчага чиқсам, телефонимни ҳеч бўлмаса мошинада қувватлантириб олардим-да).

Соат 15:00 ҳам бўлдики, электр таъминотидан дарак йўқ (онасидан ҳам). Болалар “ойим қани?”, “қачон келади?” деб сўрай бошлаган. Қани энди телефонимда қувват бўлса! Шунда ҳам биринчи бўлиб рафиқамга телефон қилмасдим, балки Юнусобод электр тармоқларининг юнусободликларга мўлжалланган каналига кирардим – чунки у ерда бунақанги беш соатлаб “свет” ўчиб қолишининг изоҳи бўлиши аниқ эди.

Мавҳумлик ёмон. Сабабини билсанг, хотиржам бўласан – билганинг асосида қандайдир режа қилишинг ҳам мумкин. Шу орада, бахтимизга, онаси келиб қолди. Қўлидан телефонни олиб, “Yunusobod TETK” деган жонажон каналга кирдим. Қарасам, авариямисан-авария бўлган, бизникидан ташқари яна учта мавзеда чироқ ўчиб, бу аварияни бартараф этиш учун қаердадир “Мегапланет” тарафда ер кавлаб ётишган экан.

Маълумотга эга бўлгач, ҳеч йўғи режа туза оласан, дегандек, биз ҳам оилавий режа тузиб, шартта сайр қилгани кўчага чиқиб кетдик. Уйимизга энг “Локомотив” паркига бордик, кейин “Чимган”га кирдик, у-бу олган, у-бу еган бўлдик. Энг қизиғи, шунча йўлда юрган вақтимиз телефонни қувватлантириш эсдан чиқибди – оиланг билан юрганингда ўзи керак ҳам эмас-да телефон.

Соат 20:00 лардамикин уйга қайтаётганимизда, харид қилган нарсаларимиз “Чимган”нинг болалар аравачасида қолиб кетганини эслаб, ярим йўлдан қайтдик – телефонни қувватлантириш ана ўшандагина эсга тушди. Телефон ёнгач, аравачани ижарага берган бола телефон қилганмикин, деб кутаман, хабар келмайди-да. Тирбандликлардан амаллаб ўтиб, “Чимган”га қайтиб, ҳалиги ижарачининг олдига борсам, нарсаларимиз турибди, “сизга телефон қилдим, ўчиқ экан”, дейди.

Ҳа, ўчиқ эди. Энди 10 фоиз қуввати бор, деб интернетни ёқиб, мошинагача телефонни чуқулаб кетаётсам... ДХХ раисини ишдан олиб ташлаб, ўрнига мудофаа вазирини қўйишибди. Яна кимдир қаердандир олинган, бунга фалон воқеа сабабчи дейилган, сарлавҳалар ва тасдиқланмаган хабарлар жанги, хуллас, вижир-вижир, ғавир-ғувур. Тавба, бир кун телефоним ўчиқ қолганига шунча гап.

Охирги марта 2023 йил январида, аномал совуқ сабаб, хусусан, “дом”имиз ҳам икки ё уч кун “свет”сиз яшаганида мана шундай мажбурий дижитал детоксни бошдан кечиргандим. Ўшанда, детокснинг охирги тонги, телефонимни мошинада қувватлантириб, интернетни ёқиб, биринчи кўрган хабарим Жаҳонгир Ортиқхўжаев Тошкент шаҳар ҳокимлигидан олингани бўлганди. Тавба-а, дегандим ўшанда ҳам. “Шунақа бўлибди”, деб кимга айтсам, улар ҳам тавба деганди.

Иримчи эмасману, лекин телефоним кунлаб қувватсиз қолиб кетишидан, кунлаб интернетга киролмай қолишдан сал қўрқиб қолдим, очиғи.

Халқаро Жиноят суди ниҳоят Нетаяҳуни ҳибсга олишга ордер берди. Швейцария биринчилардан бўлиб, "Агар Нетаняҳу ўз ҳудудига келадиган бўлса, уни ҳибсга олиб, Халқаро Жиноят судига топшириши" ҳақида айтди.

Буёқда эса ғазабдан қутурган сионистлар ўтган кеча Ғазодаги аҳоли турар-жойларидан бирига зарба бериб, юзга яқин кишини ўлдирди. Уларнинг асосий қисми аёллар ва ёш болалар...

Бизга нисбатан чап томонда, энг чеккада Толибон вакили ҳам бор. Хайрият, энди Афғонистон ва Толибон Каримов давридаги каби олабўжи эмас.

Ўзбекистонликлар кўриши керак бўлган суҳбат.

Калит жумла: "Коррупцияни йўқотиш учун сиёсатни бизнесдан, бизнесни оиладан ажратиш керак".

https://youtu.be/26x2niVIJck?feature=shared

Синовларни Бойсунда ўтказса бўлмайдими?

Импорт автомобиллар ва электромобиллар учун ўйлаб топган синовларингизни Пискентда эмас, Бойсунда ўтказинглар.

Ахир, импорт мошинлар одам, бетон ва темир дош бера олмаётган Бойсуннинг захарли ҳавосида синовдан ўтиши керак-ку.

Шунда бузуқ мақсадинглар ҳам осонлашади. Шунча яратган тўсиқларингга қарамай, импорт мошин олиб келишда давом этаётган одамлар ва мокки тадбиркорлар охири қўл силтайди. Муттаҳам монополистлар ва ўғри олигархлардан яна бир олқиш ва балки мукофот ҳам оласизлар.

“Ўликни деразадан эмас, мўридан чиқариш” ҳақида фармойиш чиқарилган мамлакат тўғрисида латифа борку. Ўша сизлар ҳақингизда. Сизлар ҳали кўп латифалар қаҳрамонига айланасизлар, чунки қарғашга сўз қолмади.

Ўзбекистоннинг, хусусан, “Ахборотлаштириш тўғрисида”ги қонунини сўз эркинлиги тамойилларидан келиб чиқиб қайта ёзиш керак, токи АОКА журналистлар, блогерлар ва ОАВнинг ишига ҳуда-беҳуда аралашавермасин, ўринсиз расмий муносабат билдиравермасин, ўрни келса-келмаса қамаш билан қўрқитавермасин.

Ўрни келиб қолганида янаб бир гап - қонунчилигимиздаги мана шунақа мужмалликларни, исталганча талқин қилиш мумкин бўлган тушунча ва ифода (масалан, “ҳокимият вакилининг талабига бўйсунмаслик” деган энг машҳур, навбатчи айблов)ларни фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини тўла рўёбга чиқариш йўналишида аниқлаштириш керак.

Доналд Трампнинг яна қайта АҚШ президенти бўлиши ажабланарли иш эмас: ўзи кўп ҳолларда одамлар популистларга эргашиб кетади.

Популист – ишдан кўра гапни кўпроқ қилувчи, чиройли, одамларга ёқадиган гаплар билан уларни ўзига оғдириб олувчи шахс. Қизиғи, фақат сиёсатчилар эмас, диний воизлар, турли корхона раҳбарлари ҳам популистликда бошқаларга дарс беради.

Эрта тонгдан маҳаллий оммавий ахборот воситаларимиз ҳаммамиз учун ҳурматли бўлган Комил Алламжоновга суиқасд қилингани – ярим тунда у кетаётган машинага қарата икки киши бир неча бор ўқ узиб қочиб кетгани ҳақида қандайдир манбага таяниб хабар тарқатишди. Бош прокуратура буни тасдиқлаб, жиноий иш очилганини билдирди.

Аммо бундай воқеаларда одатда кўз-кўз қилинадиган жиноят далили – ўқ узилган машинанинг видео ёки расми кўрсатилмади. Ўзи ўқ узилганмикин, ёки иккита бекорчи тош отиб қочганмикин?

1991 йилдаги ёзувчилар анча сиёсатдон, қўрқмас ва эркин фикрли бўлган. Ҳали президентга маддоҳлик қилиш, уни кўкларга кўтариш урф бўлмаган, аксинча, президентни танқид қилиш одатий ҳол саналган.

“1991 йилга келиб эса ошкоралик эшиклари қайта ёпилди”

“Қайта қуриш шабадалари эсиб, 1988-1990 йилларда матбуотга озгина бўлса-да эркинлик берилганида публицистика аввал кўрилмаган даражада гуриллаб ривожланди... 1991 йилга келиб эса ошкоралик эшиклари қайта ёпилди... Жумҳуриятимизда президентлик тартиби жорий қилингандан кейин бир томондан деҳқонлар ер, ёзувчи-шоирлар унвон ва мукофотлар олган бўлса, иккинчи томондан қаламкашларнинг эркинлиги ҳам тортиб олина бошланди. Назаримизда, янгича турғунлик даври бошланди”, - Ботир Норбоев, Ўзбекистон Ëзувчилар уюшмасининг 9-қурултойидаги нутқидан

“Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетасининг 1991 йил 25 октябрь сонидан

@tarixkart

“Қурултойга президент келмагани - ҳурматсизлик”

“Шоир Минҳожиддин Ҳайдаров ўз сўзида [Ўзбекистон ёзувчилар уюшмасининг тўққизинчи] қурултойига жумҳурият президенти Ислом Каримовнинг келмаганлигини ёзувчиларга нисбатан, халққа нисбатан ҳурматсизлик деб атади”

“Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетасининг 1991 йил 25 октябрь сонидан

@tarixkart

2024 йилнинг октябридан туриб қараганда, 1991 йилнинг кузи менга ғалати даврдек кўринади. Одамлар “мустақиллик” деганда нимани тушунган экан, деб ҳайрон бўламан. Ëки бунгача, 1991 йил 31 августигача ҳам бир марта – 1990 йил 20 июнида давлат мустақиллиги эълон қилиниб, сўнг яна ҳеч нима бўлмагандек Совет Иттифоқи таркибида бамайлихотир яшайверилгани учун “яна битта шунақа сиёсий ўйин бўлди-да”, деб ўйлашганмикин?

Мана, ўзбек матбуотида 1991 йил 23 октябрда эълон қилинган материалдан бир парча. Сарлавҳаси: “Ислом Каримов: Биз конфедерация тарафдори”. Кириш қисмида шундай ёзилган: “Маълумки, Ўзбекистон давлат мустақиллигини эълон қилгани билан республика бир неча ўн йилликлар мобайнида вужудга келган алоқани бузмасликни, ягона иқтисодий ҳамкорликда қолиб, шунингдек, янги Иттифоқ шартномасига имзо чекишни ҳам режалаштирмоқда”.

Худди шу газетанинг худди шу сонидан бошқа бир хабар: “Қизғин баҳс ва мунозаралар Ўзбекистон Ëзувчилар уюшмаси 10-қурултойининг ўзига хос белгиси бўлди... СССР ёзувчилар қурултойига делегатлар сайлаш билан боғлиқ масала ҳам очиқ қолди... Шу билан бирга анжуман делегатлари мамлакат (яъни, СССР демоқчи) Ëзувчилар уюшмаси билан мустаҳкам алоқада бўлишни, бошқа республикалардаги қаламкаш биродарлар билан ҳамкорлик иш кўришни ёқладилар”.

Қизиғи, ўзини СССР деган “мамлакат”нинг бир қисми сифатида ҳис қилиш ноябрь келиб ҳам тўхтамайди-да. 1991 йил ноябрида ҳали ҳам СССР президенти ҳисобланган Горбачёв ўзбекистонлик Ëқуб Аҳмедовни “СССР халқ артисти” унвони билан мукофотлаш тўғрисида фармон беради. Фармон матни 3 декабрда ўзбек матбуотида чиқади, кейинги кунларда Ëқуб Аҳмедов билан табрик-интервьюлар босилади. Горбачёв бундан сал аввал ё кейинроқ Ўзбекистон халқ шоири Абдулла Ориповни ҳам “Халқлар дўстлиги” ордени билан мукофотлайди. Мукофотларни Ислом Каримов топширади.

Ваҳоланки, 1991 йил 1 сентябрда - бизга ҳозир, сўнгги 10 йил, сўнгги 15 йил, сўнгги 20 йилдан бери уқтиришларича - ғоят катта қийинчиликлар билан мустақиллик эълон қилинган эди. Аммо матбуотни кузатсанг - хатти-ҳаракатлар ҳеч ҳам мустақилларга хос эмас. Газеталаримизнинг хабарлар устуни ноябрь келса ҳамки “Республикамизда” (Ўзбекистон) ва “Мамлакатимизда” (СССР) деган бўлимларга ажратилган. Балки шунинг учун ҳам СССР расман тугатилганида, коммунистларнинг собиқ овози: “Энди Совет Иттифоқи йўқ... Ўнлаб авлодлар томонидан мисқоллаб йиғилган буюк давлат энди фақат хариталардагина қолди”, деб марсиянамо гаплар ёзгандир.

Ғалати давр. Тушунарсиз давр. Ўша давр одамлари учун ҳам ҳамма нарса тушунарсиз бўлган бўлса керак. Орадан икки-уч йил ўтиб, сув тиниб, ҳаммаси ойдинлашиб, СССР қайтмайдиган бўлиб кетгани англангач: “Халқимиз орзиқиб кутган мустақиллик 1991 йил 31 августда эълон қилинди!”, деган сўзлар билан энг янги тарих ёзила бошлаган чиқар. Аммо 1991 йил кузидаги матбуотни кузатсанг, нафақат халқимиз, расмийларимиз ҳам мустақилликни на кутгани ва на бунга тайёр бўлгани сезилади.

Мустақилликнинг аҳамияти яхши тушунилмаслиги, унинг атрибутларига ҳурматсизлик қилиниши, кўпчилик ундан воз кечишга-да тайёр туриши сабаблари балки ўша тушунарсиз даврга бориб тақалар.

Шернинг ўлими ҳам қузғунларнинг зарарига бўлади. Яҳё Синвар ҳақиқий етакчи қандай бўлиши кераклигини бутун ҳаёти ва охирида ўлими билан кўрсатиб кетди.

Аллоҳ уни раҳматига олсин.

У шарафли ўлим билан вафот этди. Бир жангчининг ўз одамлари орасида, ўз халқи билан бирга, ўз юртини геноцид босқинчи ва мустамлакачидан ҳимоя қилиб топган ўлими.

Яҳё Синвар ҳаётининг сўнгги эпизодини энг истеъдодли драматург ҳам бундай яхшироқ ёза олмасди: у туннелда, яширин бункерда ёки ватанидан олис саройда эмас, бирон-бир нолойиқ иш билан шуғулланаётганда ҳам эмас, айнан душманга қаршилик кўрсатиб ҳалок бўлди.

Агар мен ушбу якунни тасвирлаш учун битта сўзни ўйлаб топсам, бу Ҳемингуэян. Бу Ҳемингуэйнинг Фаластин ҳақидаги романидаги саҳнага ўхшарди (мен Ҳемингуэй бу можарода кимни қўллаб-қувватлашига шубҳа қилмайман).

Буни кўриб, "Қўнғироқ ким учун чалади?" – филмининг охири эсимга тушди: қўзғолончилар омон қолиш имкони йўқлигини билган ҳолда уларга самолёт ва пулемётлар билан яқинлашаётган фашистларга қарши тепаликдаги ўз позицияларини ушлаб туришарди.

Яҳё Синвар ўзининг сўнгги дақиқаларида бу кураш унинг учун эканлигини билди. Аммо у синмади: мағрур фаластинлик, ғазолик ва охирги нафасигача мусулмон.

У 1962 йилда Хон Юнусда – 1948 йилда бу ерга Маждалдан (Асқалондан) қочиб келган қочқинлар оиласида туғилди. Исроил Ғазони ҳам босиб олган 1967 йилда у 5 ёшда эди.

Синвар ҳаётидаги сўнгги қаршилигида дронга қараб таёқ улоқтирди ва мен ўйлаб қолдим: у ёшлигида Ғазодаги босқинчи аскарларга тош отганми?

Исроил қамоқхонасида 22 йил умрини ўтказган ўша қочқиннинг 2023 йил 7 октябр куни бошлаган иши жаҳон тарихини бутунлай ўзгартиради. Бу жараён ҳозирча фақат дастлабки босқичда...

© Алон Мизраҳи

Яҳё Синварни Аллоҳ раҳматига олсин.

У бугунги кун учун яшаганди. Буни тушунмаганлар ўзлари ўлгунича ҳам тушуниши қийин.

Айтганча, Ҳамас шахслар тузилмаси эмас, Фаластин халқининг ўлмас ғояси: раҳбарлар келиб-кетади, ғоя эса яшайверади, охир-оқибат мақсадга – Фаластин озодлигига олиб боради.

#Кун_иқтибоси

Яқинда бир дўстимга университет учун таълимда қўллайдиган рақамли тизим тайёрлаб бергандим. Талабалар ундан мобил телефонлари орқали ҳар куни хурсанд бўлиб фойдаланиб, дарсларга жуда қизиқиб кетишибди.

Бир куни кафедра мудири дўстимни чақириб: "Нимадир янгилик қилаётган экансан. Шуни принтердан чиқариб кел", депти. Тугади...

Россияга бориш учун қаердан чипта олинарди?

© Нурмуҳаммад Нурсаидов

Диний Қўмита раиси ўзимиз билган гапларни такрорлабди.

Фақат битта фавқулодда янгилик: Диний Қўмита раиси адашмасам биринчи марта ОАВга бевосита интервю берди. Бунгача қўмитанинг биронта раиси бу одамга ўхшаб интервю берганини кўрмаганман.

“Бу катта миқдор эмас” – Диний қўмита раиси умра лицензиясининг 1 миллион долларлик шарти ҳақида

Биз монополия қилаётганимиз йўқ, танлов эълон қилиб, шартларни бажарган ҳамда салоҳияти бор барча турфирмаларни ажратиб оламиз, деди Содиқжон Тошбоев. Қўмита раисига кўра, 1 миллион доллар реквизит – Саудия Арабистонида қолиб кетиши мумкин бўлган фақат минг кишининг харажатларига етади. Шу билан бирга, Тошбоев фуқаролар мустақил виза олиб, Умра қилиб келишига ҳеч қандай тўсиқлар йўқлигини айтди.

👉 https://kun.uz/kr/74011904

Kun.uz расмий канали

Умрани ташкиллаштириш ҳақидаги Вазирлар Маҳкамасининг 300-сонли яп-янги қарорини ҳали ўқиб кўрмадим. Чунки бу қарор матни Lex.Uz'да ҳам, бошқа бирон жойда ҳам эълон қилинмаган. Аммо шу ҳақдаги видеолавҳада умра фаолияти билан шуғулланмоқчи бўлган фирмалар ўндан ортиқ талабни бажариши кераклиги айтилибди.

Тўғриси, бундай узундан-узоқ талаблар рўйхатини кимдир назорат қилишига шахсан мен ишонмайман. Чунки айни талаблар рўйхатнинг бошида турган "Зиёрат" жамғармасига 1 миллион доллар депозит қўйиш" деган бандни оқлаш учун ўйлаб топилган.

Шундай экан, анъанамизга кўра пулини тўлаб қўйинг-да, ишни қилаверинг.

Диний қўмита Умра лицензияси учун янги талабларни эълон қилди

Соҳада лицензияловчи ваколатли орган тадбиркорлар учун учун максимал қийин талабларни жорий қилди. Эндиликда “умрачи” турфирмалар 1 миллион долларни махсус жамғармага захира қилиши, хизматларни учинчи давлатлар орқали кўрсатмаслиги ҳамда Саудиядаги ҳамкор ширкатга фақат банк орқали тўлов қилиши керак бўлади.

👉 https://kun.uz/kr/74769808

Kun.uz расмий канали

Ҳай, нима ҳам деймиз. Манба.

Салом бермагани учун тушунтириш хати ёзган талабани, у ёзган хатнинг сурати тарқалиб кетгач, деканнинг хонасига олиб кириб кетишибди. Бир соатдан кўп ўша ерда ўтирди, дейишяпти. Энди эса, айтишларича: “Фейк хабар тарқатилган, деб айтамиз”, деб юрган эмиш масъуллар. Талабанинг кайфияти тушкун, курсдошларига ҳам: “Кейин гаплашармиз”, деб кетиб қолибди.

Эй, талаба дўстим, кайфиятни туширманг! Ҳаммаси яхши бўлади. Масъуллар эса қилаётган ишларидан ва қилишлари керак бўлган ишларни қилмаётганликларидан уялсин!

Ақлдан озганми булар? Мен ҳам шу Миллий Университетда ўқиганман: кимгадир салом берардик, кимгадир йўқ. Аммо биров бунинг учун танбеҳ бермаган, ҳатто.

Ҳозир университетларда дарс ҳам бериладими, ўзи?

Чинозга бордик.

Иссиқхоналарда касалликлар авж олган, бутун бир қишлоқ иссиқхона билан тирикчилик қиларкан. Иккита катта иссиқхонага кирдик. Касаллик авжида: оқпашша ҳаммаёқда.

Деҳқон акамиз айтади: "Илгари бунақа бўлмасди, йилдан-йилга янги-янги касалликлар кўпайиб кетяпти, ишлатмаган заҳаримиз қолмади..."

"Ҳамма касалликлар шу заҳарлар ишлатганингиздан!" – дедим. "Касаллик чақирадиган вирусу замбуруғ, ҳашарот секин-аста заҳарга мослашяпти. Уларнинг янги авлодлари дунёга келяпти".

"Домла, қишлоқда иккита ашаддий заҳар ишлатадиган одам бор эди. Иккаласи ҳам рак бўлиб ўлди. Қўрқиб қолдим заҳар ишлатгани", дейди иссиқхона эгаси. "Энди биологик усул қўллайман, ўзим ҳам қўрқиб турибман. Шунақа заҳарлар сотишади, сепгандан кейин бош айланади, кўнгил айнийди, эшик-деразаларни ёпиб юрамиз. Болалардан қўрқамиз..."

Бу фақат Чиноздаги ҳолат эмас. Айтдим – бўйнимдагини соқит қилдим.

© Бахтиёр Абдуғафур

Советларнинг асосий ҳукумат нашри бўлган "Правда" газетасида 1938-1942 йиллар оралиғида "фашист" ва шу сўздан чиққан ўзакдош сўзларнинг қўлланиши

Орада бир муддат – 1939 йил сентябридан 1941 йил июнгача ҳукумат нашрида "фашист" сўзи деярли ишлатилмай қўйган. Чунки 1939 йил 1 сентябрда Германия нацистлари (фашистлари) Полшага ғарбдан бостириб кирган бўлса, Совет Иттифоқи қўшини бу давлатга шарқдан бостириб кирган. Чунки мана шу босқиндан атиги бир ҳафта олдин тузилган Молотов-Риббентроп (Совет Иттифоқи ва Германия ташқи ишлар вазирлари) пактининг махфий бандларида айнан шунга келишиб олинган бўлган: Полшани ва Шарқий Европани бўлиб олиш.

1939 йил сентябр охирига келиб Полшанинг қолган-қутган ватанпарварлари янчиб ташланган ва Германия фашистлари Совет аскарлари билан бирга 22 сентябр куни Брест шаҳрида ғалаба парадини ўтказган. Шу кундан эътиборан совет нашрларида Германияни фашистликда айблаш тўхтатилган: ҳамтовоғингга қарши гапириш уят.

Аммо 1941 йил 22 июнда Германия Совет Иттифоқи ҳудудига бостириб киргач, "фашист" сўзини қўллаш яна кун тартибига чиққан. Буёғи урушнинг охиригача ва ҳатто Совет Иттифоқининг охиригача (1991 йилгача) совет нашрларида, совет китобларида энг кўп ишлатилган сўзлардан бири "фашист" бўлиб қолган...

Дарвоқе, 1939 йил 1 сентябр Иккинчи Жаҳон урушининг расмий бошланиш санаси. Бу урушни Германия фашистлари билан бирга совет коммунистлари бошлаган.

Масковда ишлайдиган бир укамиздан куни кеча бир хат олдим. Мавзу Ўрисияда тирикчилик қилиб юрган ватандошларимиз бошига тушиши мумкин бўлган таҳлика ҳақида, аммо бу ерда қолган яқинлари учун ҳам жуда долзарб экан. Шу учун уни саҳифамда эълон этишни лозим кўрдим. Ҳеч қаерини ўзгартирмадим, ҳатто имло хатоларига ҳам тегмадим. Хат эгасидан рухсат олмаганим учун отларини ёзмаяпман.

————————————

"Ассалому алайкум вараҳматуллоҳи ва барокатух! Домла яхшимисиз? Яна безовта қилдим! Хозиргина масквани Сахарова деган жойидан ўриссияда ишлаш учун патент олдим. Патент олиб бўлгач, чиқишда бизга ўхшаганларни тўртадан қилиб сухбат қиляпти. Яъни урушга таклиф қиляпти. Қанақадир қоғозга қўл қўйсангиз, ватанингиздаги картага икки милион рубл (тўққиз минг рубль юз доллор) ва хар ой, 350 000 минг рубльдан пул ўтказамиз. Кейинчалик россия паспорти ва квартира ваъда қиляпти.
Киришдан олдин, қоравулга мен кирмайман десам, ташқарига чиқармади. Мажбур кирдим. Кўнглим сезганди шунақа сухбатни. Тўрт киши кириб, уч киши қайтиб чиқдик. Хамрохиммиз тожикистонлик бир йигит (тахминан 25--30 ёшларда) қизиқиб қолди шекилли, кўп савол берди. У болани олиб қолди.
Мени хавотирим ўзимизни содда ватандошларимиз қармоққа тушиб қолишларидан.
Қўпол бўлса ҳам айтаман, ватандошлариммиз энг жирканч ишларда хам бор.(хожатхона тозалаш, дачада чўчқа боқиш, ўрислар қабристонида...) пул деса, кўп нарсани тушинишмай қўл қўйиб кетиб қолишлари мумкин ва кетиб ўлиги келганларни хам эшиттик.
Кўча куйда, патент берадиган, оладиган жойларда урушга тарғиб уч хил тилда Ўзбек, Тожик ўрис тилида ёзиб қўйилган.
Сизни кўпчилик ўқийди, билади ва сўзингизни эътборга олади. Агар битта ватандошимизни бўлса ҳам шу балодан сақлаб қолсак, шу хам натижа.
Бахтимизга умрингиз узоқ ва хайрли бўлсин!"

Umumiy muvozanat va yaratiladigan talab.

Qisqa vaqt yashagan bir dahada bir odam sut-qatiq sotar edi, hamma biladi “moloko, qaymoq, qatiq” deb chaqirar edi va ora orada odamlar tushib undan bozor qilishar edi. Bilasizmi yoʻqmi oʻsha biznesda ham har xil muvaffaqiyatga erishadi. Bizni dahadagisi ayniqsa juda muvaffaqiyatli edi, lekin buni siri juda oddiy iqtisodiy intuitsiyadan tashkil topgan edi.

U bizni koʻchaga ora-orada emas, har kuni kelar edi. Boz ustiga, har kuni deyarli bir paytda kelar edi. Men oʻshanda bir narsa olishga tushib soʻraganman, nega har kuni aynan bizni koʻchadan oʻtasiz, axir kecha ham kelgan edingiz va katta ehtimol bilan hech kim bor sut mahsulotlarini bir kunda tanovul qilib qoʻymaydi-ku, masalan ikki yoki uch kundan bir kelsangiz koʻproq odam xarid qiladi-ku deb soʻragan edim. U qiziq javob bergan haligacha eslayman, maʼnosi taxminan shunday edi: agar men ikki yoki uch kundan bir kelsam, mahalladagi va dahadagi odamlar qaysi kuni kelishimni aniq bilishmaydi va sut-qatiq uchun ehtiyojlarni boshqa joydan qilishadi, mendan esa faqat favqulodda kerak boʻlib qolsa xarid qilishadi, shunda meni umumiy savdoyim kam boʻladi. Yaʼni ikki uch kunda bir kelsam, vaholanki oʻsha kelgan kunlarimda savdoyim baland boʻlishi mumkin, lekin qisqa muddatdan keyin, meni ishonchli sut-qatiq yetkazib beruvchi deb oʻylashmay qolishadi va sut-qatiqni tashqaridan olishga harakat qilishadi. Men agar ora orada kelsam, oʻsha kelgan kunlarimda koʻproq odam kelgandek tuyuladi, lekin umumiy hisobdan yutqazaman degan edi.

Bu gʻoyani iqtisodiyot fanida yaratilgan talab (induced demand) deyishadi. Yaʼni bir xil xizmatlar va tovarlar uchun talab — agar u narsa koʻp va doimiy sodir etilsa boʻladi. Jamoat transporti misolida aytish mumkin: deylik bir yoʻnalishda avtobus har 6 minut kelish uchun 12 ta avtobus kerak— oʻsha yoʻnalishdagi yoʻlovchilar soni 15 mingta boʻlishi mumkin. Lekin deylik sizda 2 ta avtobus bor, shunda oʻrtacha kutish 36 minutni tashkil etadi. Lekin yoʻlovchilari soni qanday oʻzgaradi? Siz 15/6=2.5 ming deb hisoblashingiz mumkin, axir agar avtobuslar shunchaga kamaysa, yoʻlovchilar ham proporsional kamayadi degan taxmin qilishingiz mumkin, lekin oʻsha sut sotuvchi amaki aytgan mantiq bizga toʻgʻri taxminni beradi — yoʻlovchilar anchaga kamayadi, balki 500 ta ham boʻlmas. Nima uchun? Chunki oʻrtacha kutish vaqti 35 daqiqa boʻlsa- odamlar alternativ transportni qidirishadi, balki marshrutkada borishadi, balki bir necha kishi boʻlib taksida borishadi, balki koʻproq piyoda yurib metrogacha yetib olishadi va-hokazo. Yaʼni xizmatni doimiyligi va taklif qilinayotgan hajmi talabni hajmini belgilaydigan omil boʻladi. Talab taklifni yaratadi emas, taklif ham talabni yaratadi. (1/3)

Mayli, samoletda uchay dedim va bilasizmi nimani koʻrdim: yakshanba kuni Samarqanddan Toshkentga samolet uchmas ekan, ha, toʻgʻri oʻqidingiz — toʻgʻrirogʻi shanbadan yakshanba oʻtar kechasi soat 2da reys bor lekin yakshanba kunni ichida birorta ham yoʻq. Ikkita eng katta shahar. Qiziqib koʻring, haftasiga yoki kuniga mamlakatdagi ikki eng katta shahar orasida nechta reys uchadi — hayron qolasiz. Shu narsalarni aviatsiyadagilardan soʻrasangiz (men so'radim): “talab yoʻq” deyishadi. Yaʼni ularga ko'ra, Oʻzbekiston ichidagi qatnovlarni kamligini sababi — odamlar kam uchishi deb aytishadi. Lekin mantiq aslida teskari — bu darajada kam taklif boʻlsa, albatta talab ham boʻladi. Axir mamlakat ichida parvozlarni qulayligi — istalgan payt uchib ketish imkoni boʻlishi. Nechadir kun kutish kerak boʻlsa — moshinada borib qoʻyish tuzukroq va qulayroq boʻladi. Xuddi qatiqchini qachon kutaman deb, qatiqni bozordan olib kelishdek gap. Odamlar biladi buni. Qatiq sotuvchisini buni tushunganini sababi — u juda ham raqobatli bozorda edi, tushunmaslik qimmat edi, transportda esa unday emas, axir ortirilmagan foyda bu jamiyatniki.

Albatta meni shaxsiy izlanishlarim muammo emas, unday tushunmang, bu masalani oddiy hal qilsa boʻladi — bundan oldin ham tajribamda boʻlgan, temir yoʻl kassasiga borsangiz “hal qilib beruvchilar” ixtiyoriy chiptani topib ham berishadi. O'tgan safar bir tarafga chipta topa olmaganimda ilojsizlikdan, noqulay bo'lsa ham taksi olib borganman, muammo emas albatta. Men bu kuzatuvni umuman yozyapman, ya'ni agar duch kelmasam muammo qanday ekanligini bilmasdim ham. Bu axir iqtisodiy kanal, iqtisodiy nazariya uchun zo'r misol ekan deb ulashdim.

Asosiy g'oya shundaki - talabni yaratishdagi taklifni oʻrni haqida yozmoqchi edim, menimcha misollar yaxshi yoritib berdi.

Aytmoqchi, yoʻlni kengaytirish tirbandliklarga olib kelishi haqidagi argument ham aynan shu mantiqdan iborat — suniy yaratilgan talab - taklifni deb vujudga keladi. (3/3)

Nega buni yozyapman?

Chunki menimcha transportdagi mutassadilar buni tushunishmaydi shekilli. Masalan, qariyb 10 million aholisi bor Fargʻona vodiysi viloyatlari bilan Toshkentga boʻlgan aviaqatnovlar soniga qarang. Andijon yoki Fargʻonaga haftasiga 8 marta ham uchmaydi uchoqlar. Qoʻshni Qozogʻistonda qaradim, ikki eng katta shaharlari Olma-ota va Ostona orasida kuniga 16-18ta aviaqatnov mavjud. Bizda haftasiga ham birorta shaharni orasida buncha qatnov yoʻq. Yaʼni bizda haftasiga reyslar soni ulardagi kundalik reyslar sonidan ikki barobar kamroq. Yoki mayli, Qozogʻistonni ikkinchi va uchinchi shaharlari orasida — Chimkent va Olma-otani kuniga kamida 6-9ta reys ulaydi. Bizda Toshkent va Urganch yoki Samarqand orasida ham kuniga uchta reys yoʻq. Aql bovar qilmaydi — Urganchga mashinada bir kunda yetib olish deyarli imkonsiz boʻlsa ham shu ahvol. Ha mayli, Qozogʻiston juda bir katta va rivojlangan davlat dersiz, Qirgʻiziston bilan solishtiraylik: Oʻsh va Bishkek orasida kuniga kamida 6 ta reys ekan - tekshirdim. Bizda butun vodiyga kuniga 3ta ham yoʻq — iqtisodiy ahvolimiz bir xil boʻlsa ham (aholi esa bizda ko'proq - ya'ni undan ham ko'p reys kerak).

Eng qizigʻi — agar aviatsiyada ishlaydiganlardan nima uchun bizda aviakompaniya hali ham xususiy emas desangiz — eng siyqasi chiqqan argumentlardan biri shuki, agar milliy aviakompaniya boʻlmasa — unda viloyatlarga chet ellik aviakompaniyalar uchmas emish. Qizigʻi bizda milliy aviakompaniya ham, deyarli uchmayapti. Qirg'izistonda esa, xususiy aviakompaniyalar o'sha reyslarni uchishyapti. Oʻn millionlik vodiydan Toshkentga bir kunda nechta odam keladi? Bir kunda bitta uchadiganmi uchmaydigan samoletga esa 200 ta odam ham sigʻmaydi, boz ustiga har kuni ham uchmaydi.

Aviatsiyadagilar oʻsha qatiqchi amaki ishlatadigan gʻoyadan bexabar ekanlari tushunarli lekin — bilasizmi nega? Chunki ular bozorda ishlamayapti. Ularni xato qilishlari, bozorni bilmasliklari, foyda olmasliklari bilan qiziqishlari yoʻq. Normal aviaqatnov bozori boʻlganida, ular bilishar ediki, agar mamlakatdagi eng katta shahar va deylik vodiy orasida kuniga 20 yoki 30 ta reys qoʻysa — hozirgi 1 ta reysdan koʻra talab 20 barobardan koʻproqqa oshadi. Bitta samolet qoʻyilgandagi talabdan, 20ta kunlik qatnovdagi talabni solishtirib boʻlmaydi. Chunki oʻsha gap, bir soatda bir keladigan avtobusga tayanib reja qilmaganingiz kabi, kuniga bir necha marta uchmaydigan uchoqni reja qilmaysiz. Yaʼni mamlakat ichidagi reyslarda odamlar ertalab ishini bitirib, obeddan keyin uchib ketishi, ertalab kelib, kechki payt keta olishi kabi qulayliklarni koʻrsalargina, alternativ yoʻldan koʻra uchoqni tanlashadi. Rivojlangan dunyoni gapirmasa ham boʻladi, serqatnov yoʻllarda, masalan Boston va Nyu York orasida Delta havo yoʻllari har yarim soat uchadigan shuttle — xuddi bizni marshrutkadek qatnovni qoʻygan, shunchalik talab koʻp — lekin vaholanki, aynan taklif bu talabni yaratgan.

Bizda bu ahvol qanchalik yomon ekanini, toʻgʻrisi bilmas edim. Yaxshi emas deb o'ylar edim, lekin qanchalikligini bilmasdim. Bundan bir yilcha oldin, bir tanishim bilan Bishkekda obed qildik, obeddan keyin Oʻshga reysi bor edi, lekin gap qizib ketganidan keyin oʻz reysini kechasiga telefonidan alishtirgan edi. Oʻshanda men mintaqaviy oʻylagan ekanman — Bishkekdan Oʻshga ikki uch soat orasida bir nechta reys boʻlsa, Oʻzbekistonda ham shunaqa shekilli deb. Bir necha oydan beri shaxsiy safarim uchun Samarqanddan Toshkentga Afrosiyobga chipta izlamoqdaman (besh olti marta tvitterda yozdim, Iyul, Avgust va mana Sentyabr oyida), menga kerakli sanada chiptalar sotuvga qoʻyilgan, lekin oʻsha menga kerak boʻlgan poyezdga biletlar yoʻq, vaholanki necha marta tekshirib keldim, bir sotuvga qoʻyilmagan deyishdi, hozir esa qoʻyilgan ekan lekin sotib olish uchun yoʻq. Poyezdlar haqida oʻzi bir alohida yozish kerak — temir yoʻllarini kompetentligi yetarli emasligi va raqobatli ishlamasligi iqtisodiyotimizni haqiqiy bir sekinlashtiradigan omillaridan: ham passajirlar tashish masalasida va ham, balki ayniqsa — yuk tashish masalasida. (2/3)

Битта йигит-али вилоятга чиқибди, тирикчилик сабаб. У ердаги савдогарларга намозга кириб чиқай, деб, масжидга ўтиб келибди. Ҳалигилар ҳам бу ишидан кейин пичинг қилаверишар эмиш: "додомулло", "тақсир", деб мазаҳ қилишган. Иш бозорда бўлаяпти, бизнинг йигит ҳам ишини қилаяпти. Кейин ниманидир кесиш керак бўлиб қолган экан, автомат пичоғини чиқариб, канопни кесиб ташласа, бозорчиларнинг "капалаги учиб" кетган, муомала "акажон-акажон"га ўзгарибди.

Яна ўша одам "таҳоратхонада олимпийкамни ечиб қолдиргандим, қарасам, 'илиб' кетишибди", дейди. Намоздан кейин домланинг олдига арз қилиб борибди, видеода ўғрини кўришибди. Домлага тайинладим, қайтариб олиб келса, хабар берарсиз, дейди. Бироқ, таҳоратхонага қайтса, олимпийка ҳам, чўнтагидаги пичоғи ҳам турганмиш. Ажойиб.

Қишлоқ хўжалик вазирлиги ўз функционал вазифаларини эсидан чиқариб қўйган кўринади.

Қишлоқ хўжалиги вазирининг Кун.ўз га берган интервьюсида шу каби манзара кўриниб қолган.

Вазирга кўра, келаётган йилнинг қандай келиши мумкинлигини билиш қийин. Шунинг учун масъул тузилма деҳқонларга қандай турдаги экин экишни тавсия бериши имконсиз. Жорий йил пиёз ва тарвуз нархларидаги рекорд даражадаги пасайиш — бу, дехқонларга берилган "эркинлик меваси" экани, эркинлик берилиб ҳам улар ҳали бозор ва келгусидаги вазиятларни прогноз эта оладиган даражага чиқмагани, қўшнисидан келиб чиқиб, бир турдаги экинни оммавий эккани сабаб этиб кўрсатилган

Академик илмий даражага эга вазирнинг бу каби фикрлашларидан сўнг келгуси кунига умид бор онгли зиёли қатлам вакиллари Ўзбекистонга қишлоқ хўжалик вазирлиги керак эмаслиги ҳақида пост улашмоқда

Қишлоқ хўжалиги вазирлиги келаётган иқлимий ҳолат, дунёдаги геосиёсий, макроиқтисодий, логистик кутилмалардан чиқиб, деҳқон—фермерга қандай турдаги экин экиш кераклигини тавсия бериши шарт!