Marathi motivation Mantra

भारताला जगातील सर्वात मोठा दूध उत्पादक देश बनविणारे, धवलक्रांतीचे जनक डॉ. वर्गीस कुरीयन यांना जयंतीनिमित्त विनम्र अभिवादन...
-------------------------------------------
भारताच्या कृषीक्षेत्राला स्थैर्य प्राप्त करून देण्याच्या प्रयत्नात डॉ. स्वामीनाथन यांच्या इतकाच किंबहुना जास्त मोठा वाटा डॉ. वर्गीस कुरीयन यांचा आहे. त्यांनी भारतात सहकाराच्या माध्यमातून धवलक्रांती यशस्वी केली. तिच्यातल्या अनेक बाबी अनुकरणीय आहेत पण ही धवलक्रांती केवळ दुधापुरतीच मर्यादित राहिली नाही तर शेतकर्यांना चांगला जोडधंदा मिळाल्याने शेती व्यवसायालाही स्थैर्य लाभले.

कुरीयन हे मुळात केरळातील राहणारे. पण त्यांनी गुजरातेत येऊन धवल क्रांतीसाठी जीवन अर्पण केले. सध्या देशातील काही राज्यात प्रादेशिक आणि जातीय भावनांच्या आधारावर राजकारण करून आपली पोळी भाजून घेण्याची अहमहमिका लागली असताना केरळातील एक ख्रिश्चन माणूस गुजरातेत जातो आणि पूर्ण देशाचे चित्र बदलून टाकणारा एक प्रयोग करतो ही विशेष बाब म्हणावी लागेल. डॉ. कुरियन यांनी 1949 मध्ये या प्रयोगाचा पाया घातला. त्यांनी दूग्ध व्यवसाय वाढवण्याचा प्रयत्न केला त्या काळात शेतकर्यांमध्ये व्यावसायिक वृत्तीच नव्हती. त्यामुळे त्यांना या व्यवसायाची कल्पना देणे तसेच प्रोत्साहन देणे ही बाबच मोठी अवघड होती. मुख्य म्हणजे त्यावेळी लोकातही दूध विकत घेण्याची फार ऐपत नव्हती. कारण देशातील बहुसंख्य लोकांची क्रयशक्ती अतीशय कमी होती. त्या काळात कुरियन यांनी धाडसाने धवलक्रांतीचा उपक्रम हाती घेतला. याच काळात काय पण नंतरची 10 ते 15 वर्षे दूध विक्री हा संघटित व्यवसाय होऊ शकेल असे कोणाला वाटत नव्हते. पण कुरियन यांना तसा विश्वास वाटत होता. या विश्वासावरच त्यांनी या क्षेत्रात यशस्वी वाटचाल केली.

उच्च विद्याविभूषित असलेले कुरीयन भारत सरकारचे प्रतिनिधी म्हणून संयुक्त राष्ट्र संघटनेत प्रशिक्षणाला गेले होते. तिथून आल्यानंतर त्यांना गुजरातेत एका प्रकल्पाचे प्रमुख म्हणून पाठवण्यात आले. दुधावर प्रक्रिया करून काही पदार्थ तयार करण्यासंबंधातला तो प्रकल्प होता. त्या निमित्ताने कुरियन गुजरातेत आले आणि त्यांना पश्चात्ताप वाटायला लागला. कारण गुजरातेतील उकाडा त्यांना सहन होईना. त्यावेळी त्यांची नियुक्ती खेडा जिल्ह्यात होती. खेडा हा भारताचे पहिले उपपंतप्रधान सरदार वल्लभभाई पटेल यांचा जिल्हा. सध्या गाजत असलेले गोध्रा हे याच जिल्ह्यात आहे. सरदार पटेल यांच्या नेतृत्वाखाली या जिल्ह्यात शेतकर्यांच्या संघटना स्थापन झाल्या होत्या आणि शेतकर्यांची काही आंदोलने होऊन नवे उपक्रमही राबवले होते. त्यातूनच खेडा जिल्हा दूध उत्पादक संघ स्थापन झाला होता. या संघाचे काम त्रिभुवनदास पटेल हे पहात. कुरियन यांनी गुजरातेतील उकाडय़ाने हैराण होऊन अन्यत्र जाण्याचा प्रयत्न सुरू केला. तसा अर्ज केंद्र सरकारला पाठवला. केंद्र सरकारने तो मंजूरही केला. पण सरकारचे हे उत्तर पोहोचण्याच्या दरम्यानच्या काळात त्रिभुवनदास आणि कुरियन यांची भेट झाली. त्यांनी कुरियन यांना गुजरातेतच राहून काम करण्याची विनंती केली. कुरियन यांनीही तसा निर्णय घेऊन गुजरात हींच आपली कर्मभूमी ठरवली. त्यांनी काम सुरू केले तेव्हा या सहकारी संस्थेची सदस्यसंख्या होती अवघी दोन’. दोन सदस्यांपासून सुरूवात करून त्यांनी हा वटवृक्ष किती मोठा केला हे आपण पहातच आहोत. कुरियन यांनी अमूल’ला जगात ख्याती मिळवून दिली. पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू यांनी या प्रयोगाचे कौतुक केले होते. `जय जवान, जय किसान’ असा नारा देणार्या पंतप्रधान लालबहादूर शात्री यांनी कुरियन यांना सक्रिय मदत केली. कुरियन यांच्या कौशल्याचा आणि नेतृत्वाचा फायदा देशाला झाला पाहिजे या कल्पनेतून शास्त्रींनी कुरियन यांच्या नेतृत्वाखाली राष्ट्रीय डेअरी डेव्हलपमेंट बोर्ड (एनडीडीबी) या संस्थेची स्थापना केली.

कुरियन यांनी या संस्थेच्या माध्यमातून गुजरातेच्या धर्तीवर अन्यही राज्यात दुग्ध व्यवसायाला चालना दिली. त्यांनी देशभरात धवलक्रांती अर्थात ऑपरेशन फ्लड असा उपक्रम राबवला. त्यातून महाराष्ट्रातही श्वेतक्रांती झाली. तिलाच दुधाचा महापूर असे नाव देण्यात आले होते. 2000 मध्ये देशात एवढे दुग्धोत्पादन झाले होते की भारत हा दुग्धोत्पादनात जगात दुसर्या क्रमांकाचा देश ठरला होता. देशातील दुधाचे उत्पादन जगातील दूध उत्पादनाच्या 17 टक्के असल्याचे दिसून आले होते. कुरियन यांनी गुजरातेतही दूध उत्पादन करणार्या सहकारी संस्थांचा महासंघ स्थापन केला होता. त्या संघाचे ते 33 वर्षे अध्यक्ष होते. कुरियन यांचे हे कार्य गुजरातेत समृद्धी आणण्यास कारणीभूत ठरले. आज मुख्यमंत्री नरेंद्र मोदी गुजरातने शेतीत किती प्रगती केली याच्या बर्याच बढाया मारत असतात. त्यात काही प्रमाणात तथ्य असले तरी या व्यवसायाला स्थैर्य मिळाल्यामुळेच तिथली शेती सुधारली आहे.

हे स्थैर्य तिथल्या शेतकर्यांना उपलब्ध झालेल्या दुग्ध व्यवसायाने मिळाले आहे. आज गुजरातेत दुग्धोत्पादक संस्थांचे 32 लाख शेतकरी सदस्य आहेत. शेती व्यवसायात प्रगतीची मोठी झेप घेणे म्हणजे काही क्षणात घडणारे काम नाही. त्यासाठी प्रदीर्घ काळ काम करावे लागते. 2002 मध्ये मोदी मुख्यमंत्री झाले आणि 2008 मध्ये राज्यात कृषीक्रांती झाली असे कधी होत नाही. गुजरातेतल्या या परिवर्तनाचा पाया 1940 च्या त्या दशकात घातला गेला आणि त्यातूनच ही क्रांती साकारली आहे.

शेती व्यवसाय फार बेभरवशाचा असतो. त्याला कंटाळलेले शेतकरी आत्महत्या करतात. विदर्भातील शेतकरी मोठय़ा संख्येने आत्महत्या करतात यामागे ही अनिश्चितताच असते. या आत्महत्यांच्या कारणांचा शोध घेण्यासाठी अनेक समित्या नेमण्यात आल्या आणि अनेक तज्ञांनी त्याची कारणमीमांसा केली. पण या सार्यांना शेतकर्यांना जोडधंदे मिळाल्याशिवाय आत्महत्या थांबणार नाहीत अशा निष्कर्षाप्रत यावे लागते. हा निष्कर्ष खरा आहे हे गुजरातेतील शेती व्यवसायाच्या प्रगतीवरून आणि त्याला प्राप्त झालेल्या दुग्ध व्यवसायाच्या आधारावरून दिसून आले आहे. अर्थात या व्यवसायाकडे त्या दृष्टीने कोणी पहात नाही हा आपल्या देशातील मोठा दोष आहे. वर्गीस कुरियन यांनी दूग्ध व्यवसाय यशस्वी केला. पण मुळात त्यांनी शेती आणि शेतकर्यांना स्थैर्य प्राप्त करून दिले आहे.

डॉ. वर्गीस कुरियन यांनी हे सहकार तत्त्वावर शक्य करून दाखवले आहे. हे त्यांचे सहकार क्षेत्रालाही मोठे योगदान आहे. पण त्यांनी हे यश मिळवताना एक गोष्ट केली ती अनेकांनी अनुकरण करावी अशी आहे. कुरियन यांनी दुग्ध व्यवसाय करताना केवळ दूध विकण्यावर भर दिला नाही. दुधाचे अनेक प्रक्रियायुक्त पदार्थ तयार करून त्यांची विक्री केली. शेती माल कच्च्या स्वरूपात विकला जातो तेव्हा त्याला किंमत येत नाही. पण तोच माल प्रक्रिया करून विकला की त्याची किंमत वाढते. हे व्हॅल्यु ऍडिशन फार महत्त्वाचे आहे. दुधावर अनेक प्रकारच्या प्रक्रिया करून भरपूर नफा कमावणारे अनेक व्यावसायिक आहेत. पण ते तसा नफा स्वतः कमावतात. प्रक्रिया केलेल्या वस्तूचा लाभ ते शेतकर्यांना देत नाहीत. खवा तयार करून दुधाच्या दुप्पट पैसे होतात. पण शेतकर्यांकडून दूध स्वस्तात घेतले जाते आणि खवा महागात विकला जातो. कुरियन यांनी केवळ दुधाचा धंदा केला नाही तर प्रक्रियायुक्त पदार्थ तयार करून त्यातून भरपूर नफा कमावला. त्या नफ्याचा वाटा त्यांनी शेतकर्यांना दिला. कारण शेवटी तो नफा सहकारी संस्थेला झालेला होता. म्हणूनच महाराष्ट्रात सात टक्के फॅटचे जे दूध सहकारी संस्था 25 रुपये प्रतिलीटर भावाने खरेदी घेतात त्याच दुधाला अमूलकडे 35 रुपये भाव मिळतो. दुग्ध व्यवसायाचे खाजगीकरण केल्यास हा लाभ शेतकर्यांना मिळत नाही. म्हणूनच आयुष्याच्या शेवटच्या क्षणापर्यंत कुरियन यांनी अमूलचे खाजगीकरण करण्यास विरोध केला. त्यासाठी त्यांना खूप त्रासही सहन करावा लागला. पण त्यांची ती तळमळ होती केवळ शेतकर्यांच्या हितासाठी.

कुरियन यांनी `अमूल’ला जगात ख्याती मिळवून दिली. त्यांच्या नेतृत्वाचा फायदा देशाला झाला पाहिजे या कल्पनेतून शास्त्रींनी कुरियन यांच्या नेतृत्वाखाली राष्ट्रीय डेअरी डेव्हलपमेंट बोर्ड (एनडीडीबी) या संस्थेची स्थापना केली. गुजरातच्या धर्तीवर अन्य राज्यातही दुग्ध व्यवसायाला चालना दिली. त्यांनी देशभरात धवलक्रांती अर्थात, ऑपरेशन फ्लड असा उपक्रम राबवला. त्यातून महाराष्ट्रातही श्वेतक्रांती झाली. तिलाच दुधाचा महापूर असे नाव देण्यात आले होते. वर्गीस कुरियन यांनी दुग्ध व्यवसाय यशस्वी केला.

- अरविंद जोशी
-------------------------------------------------------------------------------

You are not always right...

मित्रांनो, पावसाचे दिवस सुरु होत असतात. एक चिमणी घरटं बांधण्यासाठी झाड शोधत असते... 🕊उडत असताना चिमणीला नदी काठी दोन झाडे दिसतात...🌳🌳

👉 चिमणी पहिल्या झाडाकडे जाते झाडाला विचारते, झाडा मी तुझ्या फांदीवर घरटे बांधून थोड्या दिवसाकरीता राहिले तर चालेल का?

पहिले झाड म्हणते अजिबात चालणार नाही...

चिमणी दुःखी होऊन दुसऱ्या झाडाकडे जाते दुसऱ्या झाडाला विचारते, झाडा मी तुझ्या फांदीवर घरट बांधून राहिले तर चालेल का??

दुसरं झाड लगेच चिमणीला परवानगी देते...

चिमणी खुश होते...
झाडाच्या एका मजबूत फांदीवर छोटंसं सुंदर घरटं बांधते, घरट्यात अंडे देते, त्या अंड्यामधुन पिल्ले येतात... 

चिमणी आणि तिचे लहानसे पिल्ले त्या घरट्यात राहु लागतात...

👉 काही दिवसानंतर खूप जोराचा पाऊस पडतो...
नदीला खतरनाक पूर येतो, त्या पूरामुळे नदीकाठी असलेले पहिले झाड खाली कोसळते आणि नदीच्या पाण्यासोबत वाहुन जाते...

झाड वाहुन जात असताना चिमणी त्या झाडाला म्हणते...

बघ तु मला तुझ्या फांदयावर राहायला दिले नाही ना म्हणून तुझी अशी अवस्था झाली आहे...

यावर वाहुन जाणारे झाड हसत चिमणीला म्हणते...

चिमणी तुला माझा राग आला असेल परंतु मला माहिती होते माझे मुळे जमीनीच्या जास्त जास्त खोल पर्यंत नाही...

मी नदीचा एक पूर पण सहन करू शकणार नाही... जास्त पाऊस पडल्यावर मी पडेल वाहुन जाईल हे मला आधीच माहिती होते.

👉 तुला होकार दिला असता तर, आज तु आणि तुझे पिल्ले सर्वजन माझ्यासोबत नदीच्या पाण्यात वाहुन गेले असतो...आपल्या सर्वांचा मृत्यू झाला असता....

म्हणून मी तुला माझ्या फांदयावर घरटं करून राहायला नकार दिला होता...🙏

झाडाचे बोलणे ऐकून चिमणीला रडायला येते...

चिमणी मनातल्या मनात विचार करते की मी त्या झाडाबद्दल किती वाईट विचार करत होते ते झाड तर माझ्या फायद्यासाठी मला नकार दिला होता...
चिमणी त्या वाहुन जाणाऱ्या झाडाला धन्यवाद म्हणते...🙏

👉 मित्रांनो, या सुंदर गोष्टीचे तात्पर्य असे आहे की, आपण समोरच्या व्यक्तीबद्दल जसा विचार करतो तो विचार योग्यच असेल, असं होत नाही...

मित्रांनो, आजची प्रेरणादायी गोष्ट तुम्हाला आवडली असेल तर, नक्की फीडबॅक द्या...

धन्यवाद...🙏🌹😇

✍️✍️ नरेंद्र दिपके

बिंदास राहायचं कारण आपल्याला माहिती आहे... आपण किती धुमाकूळ घालू शकतो...

Join👉@marathi_motivation_mantra

मारवाड्यांच्या या 7 सवयी घडवतात यशस्वी उद्योजक, तुम्हीही जाणून घ्या
--------------------------------
बिर्ला, बजाज, जिंदाल, गोयंका कुटुंबाची गणना देशातील यशस्वी उद्योजकांमध्ये केली जाते. मारवाडी व्यावसायिक वृत्ती आणि पद्धतीसाठी ओळखले जातात. बिर्लांपासूनाू बजाज, जिंदाल, गोयंका यांनी भारतीय उद्योग विश्वात अमुलाग्र बदल घडवून आणले आहेत. एवढेच नव्हे तर भारतातील कोणत्याही शहरात तुम्ही गेलात तर तेथील स्थानिक व्यवसायांमध्येही मारवाडी दिसून येतील.

बिझनेस म्हटले की तोट्याचा धंदा असा समाज मराठी माणसाने करुन ठेवला असताना मारवाडी कुटुंब मात्र त्याच व्यवसायातून कोट्यवधी रुपये कमवताना दिसून येतात. तेव्हा आज आम्ही आपल्यासाठी घेऊन आलोय मारवाड्यांच्या 7 सवयी ज्या त्यांना बनवतात यशस्वी उद्योजक.

१- पैशांवर बारीक नजर-
- मारवाडी बिझनेस आणि गुंतवणुकीवर बारीक नजर ठेवतात.
- शॉर्ट टर्म ऐवजी लॉंग टर्म प्रॉफिटवर त्यांचा भर असतो. कोणत्या बिझनेसमधून किती नफा मिळतोय याकडेही त्यांचे लक्ष असते.
- कुमार मंगलम बिर्ला आणि हर्ष गोयंका फायनान्स स्ट्रॅटेजी आणि मॅनेजमेंटसाठी ओळखले जातात.

२- काम सोपविल्यानंतरही कर्मचाऱ्यांवर ठेवतात नजर-
- कर्मचाऱ्यांना काम सोपविल्यानंतरही मारवाडी उद्योजक त्यावर नजर ठेवतात. कर्मचारी करत असलेल्या कामात कधी हस्तक्षेप करायचा आहे याची त्यांना पुरेपुर माहिती असते.
- खुश नसलेल्या कर्मचाऱ्याला सुधारण्याऐवजी रिप्लेस करण्याकडे मारवाडी उद्योजकांचा कल असतो.
- व्यवसायात असलेले कुटुंबातील सदस्यही योग्य परफॉर्म करीत नसेल तर त्यांनाही रिप्लेस करण्यात मारवाडी मागेपुढे बघत नाहीत.

३- मारवाडी सिस्टिमप्रमाणे काम केले जाते-
- मारवाड्यांच्या व्यवसायात एक सिस्टिम फॉलो केली जाते. त्यात जराही चाल-ढकल दिसत नाही.
- प्रत्येक कर्मचाऱ्याला ही सिस्टिम माहिती असते. त्यात ते बदल होऊ देत नाहीत.

४- व्यवसायवृद्धीवर असतो भर-
- मारवाडी कधीही समाधानी नसतात. व्यवसायात वाढ होत राहावी यावर त्यांचा भर असतो. त्यासाठी टार्गेट ओरिऐंटेड काम केले जाते.
- व्यवसायातून सारखेच रिटर्न येत असेल तर त्यात बदल करण्याकडेही लक्ष दिले जाते. रिटर्न चढते असावे असे त्यांना वाटते.

५- कॉर्पोरेट कल्चरच्या लॉयल्टीवर असतो फोकस-
- कर्मचारी कंपनीसाठी लॉयल राहावेत अशा पॉलिसिज डिझाईन केल्या जातात. त्यामुळे कर्मचाऱ्यांची इफिशिअन्सी वाढते.
- चांगले परफॉर्म करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांसाठी फायनान्शिअल इन्सेटिव्ह दिले जातात. त्यामुळे चांगली काम करण्याची स्पर्धा तयार होते.

६- घडामोडींवर ठेवतात नजर-
- घडामोडींवर मारवाडी बारीक नजर ठेवतात. बिर्ला कुटुंब आता ई-कॉमर्स क्षेत्रात आले आहे.
- एखादा व्यवसाय अयशस्वी झाला तर नाउमेद होत नाहीत. पुन्हा नव्याने सुरवात करतात

७ - स्वतःच्या अनुभवावर निर्णय घेतात-
- कंपनीच्या अधिकाऱ्यांनी दिलेल्या माहितीनुसार निर्णय घेत नाही. स्वतःचे अनुभव तपासून बघतात.
- सद्यस्थितीत कोणता निर्णय योग्य आणि अयोग्य होता याचाही ते अभ्यास करतात.
- चांगले परफॉर्म न करणाऱ्या मॅनेजमेंटला सहा महिन्यांपेक्षा जास्त कालावधी देत नाहीत.
------------------------------------

भारतद्वेष्टय़ा पाकिस्तानचे ‘बांगलादेश’ व ‘पाकिस्तान’ असे दोन तुकडे केले. त्यांची असामान्य कामगिरी लक्षात घेऊनच राष्ट्रपतींनी त्यांना १९७१ मध्ये ‘भारतरत्न’ किताबाने सन्मानित केले.


सततचे संप व टाळेबंदी, मोर्चे यामुळे देशाची शांतता ढळू लागली होती. अर्थव्यवस्था बिघडू लागली होती. त्यामुळे १९७५ मध्ये त्यांनी ‘आणीबाणी’ पुकारली. त्यांचा हेतू चांगला होता, पण अंमलबजावणी करणा-या अधिका-यांच्या अतिरेकामुळे भारतातील लोकशाहीप्रेमी जनता नाराज झाली. त्याच्या परिणामी १९७७ च्या लोकसभा निवडणुकीत काँग्रेसवर पराभवाची नामुष्की ओढवली. ‘जनता पक्षा’च्या हाती सत्ता गेली. पण घटकपक्षांच्या लाथाळ्यांमुळे मध्यावधी निवडणुका घ्याव्या लागल्या आणि १९८० च्या निवडणुकीत काँग्रेसने देदीप्यमान विजय मिळविला. १४ जानेवारी १९८० रोजी त्या पुन्हा सन्मानाने पंतप्रधानपदी विराजमान झाल्या. गरिबांच्या उद्धारासाठी त्यांनी जशा योजना कार्यान्वित केल्या, त्याचप्रमाणे जगात भारताचाही दबदबा निर्माण केला. त्यासाठी भारतीय वैज्ञांनिकांकडून अवकाशात उपग्रह सोडून जगाचे लक्ष भारताकडे वळविले.


इंदिराजींनी ३० ऑक्टोबर १९८४ रोजी केलेल्या एका भाषणात म्हटले होते की, ‘माझ्या देशाची सेवा करताना मृत्यू आला तर मला त्याचा अभिमानच वाटेल. माझ्या रक्ताचा थेंब अन् थेंब मी या देशाच्या वैभवासाठी आणि विकासासाठी खर्च करीन. हा देश बलवान व चैतन्यदायी बनवेन.’ त्यांचे शब्द खरे ठरले. दुस-याच दिवशी ३१ ऑक्टोबर १९८४ रोजी सकाळी काळाने त्यांच्यावर क्रूर हल्ला केला. त्यांच्याच अंगरक्षकाने त्यांच्यावर गोळ्यांचा वर्षाव करून त्यांची हत्या केली. एक थोर साहसी स्त्री देशसेवेत असतानाच अखेर हुतात्मा झाली. एक तेज:पुंज व्यक्तिमत्व लोप पावले. सारा भारत सुन्न झाला. या घटनेने जग अचंबित झाले. इंदिराजी गेल्या, पण त्यांचे उत्तुंग व्यक्तिमत्व आजही भारतीयांच्या मनावर कोरलेले आहे. त्यांच्या स्मृतीला विनम्र अभिवादन!

- अरविंद सुर्वे, दैनिक प्रहार

भारताच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान, कणखर नेत्या इंदिरा गांधी यांची आज जयंती. त्यानिमित्त त्यांच्या कारकिर्दीवर एक प्रकाशझोत..
------------------------------------
भारतासारख्या खंडप्राय देशाच्या दीर्घकाळ पंतप्रधान राहिलेल्या एकमेव नेत्या म्हणजेच श्रीमती इंदिरा गांधी. स्वातंत्र्य चळवळीत झोकून देणारी आणि देश स्वतंत्र झाल्यावरही त्याच्या विकासासाठी सतत झटणारी त्यांच्यासारखी स्त्री पंतप्रधान जगाच्या इतिहासात शोधून सापडणे कठीण. महिला पंतप्रधान अनेक आहेत, पण इंदिरा गांधींसारख्या कणखर नेत्या क्वचितच, असे म्हटले तर वावगे ठरणार नाही. १९ नोव्हेंबर १९१७ रोजी अलाहाबाद येथे त्यांचा जन्म झाला. आई कमला आणि वडील पंडित जवाहरलाल नेहरू यांच्याकडून विविध उत्तम गोष्टींचे बाळकडू त्यांना मिळाले. इंदिरा गांधी यांना ‘इंदिरा’ हे नाव आजी -आजोबांकडून मिळाले. पण नेहरू त्यांना ‘प्रियदर्शनी’ म्हणायचे. लहानपणापासून जवाहरलालजींच्या सहवासात असल्याने ‘स्वदेशी’ आणि ‘स्वदेश’ यांचे प्रेम त्यांच्या मनात निर्माण झाले होते. ‘स्वराज्य हा माझा जन्मसिद्ध हक्क आहे आणि तो मी मिळवणारच’ असा लोकमान्य टिळकांचा बाणा होता. त्याप्रमाणे ‘विदेशी कपडे परिधान करणार नाही, स्वदेशी कपडेच वापरीन,’ असा इंदिराजींचा बाणा होता. विदेशी खेळणी, विदेशी कपडय़ांची त्यांनी होळी केली होती.


वयाच्या तेराव्या वर्षी म्हणजे १९३० साली त्यांनी आपल्या सवंगडय़ांची वानरसेना स्थापन करून नेत्यांचे संदेश पोचवण्याचे काम केले. ब्रिटिशांविरुद्ध मिरवणुका काढल्या, घोषणा दिल्या. या स्वातंत्र्यचळवळीबरोबर त्यांनी शिक्षणही चालूच ठेवले. शिक्षणाकडे दुर्लक्ष केले नाही. सुरुवातीला अलाहाबाद, मग पुणे व नंतर रवींद्रनाथ टागोर यांच्या शांतिनिकेतनमध्ये त्यांनी शिक्षण घेतले. शांतिनिकेतनातल्या मुक्त वातावरणात त्यांची दृष्टी विशाल बनली. कष्ट, स्वावलंबनाच्या जोरावर त्यांनी विविध कलाही आत्मसात केल्या. शांतिनिकेतनाच्या कलापथकातून भारतभ्रमण करायला त्या उत्सुक होत्या, पण आईच्या सुश्रूषेसाठी त्यांना स्वित्झर्लंडलडला जावे लागले. त्यामुळे त्यांची भारतभ्रमणाची संधी हुकली.


स्वातंत्र्य आंदोलनातील प्रमुख नेते असल्यामुळे वडील जवाहरलाल नेहरू अनेकदा तुरुंगात असायचे. ते त्यांचे दुसरे घरच झाले होते. आईचे आजारपण तर बळावत चालले होते. पण त्याही प्रसंगात त्या ठामपणे उभ्या राहिल्या. १८ फेब्रुवारी १९३६ रोजी कमलाजींचे निधन झाले. तेव्हा त्यांच्यावर खूप मोठा आघात झाला. वडिलांनी त्यांना पुन्हा शांतिनिकेतनमध्ये पाठवण्याचा प्रयत्न केला. पण नेहरू घराण्याशी परिचित असलेला हुशार अन् उमदा तरुण फिरोज गांधी यांच्या सांगण्यावरून त्यांना ‘ऑक्सफर्ड’मध्ये दाखल करण्यात आले.


या काळात पंडितजींनी इंदिराजींना जी पत्रे पाठविली त्याद्वारे त्यांना सबंध भारताच्या इतिहासाची पुरेपूर जाणीव झाली. याच काळात हिटलरने इंग्रजांवर हल्ले चढवायला प्रारंभ केला. वातावरण चिघळत चालले, म्हणून इंदिराजी विमानाने एकटय़ा भारतात परत आल्या, तेव्हा त्यांच्या साहसाचे सा-यांनी कौतुक केले. मागोमाग फिरोज गांधीही भारतात आले आणि येथील राजकारणात सक्रिय झाले. इंदिराजींचा २६ फेब्रुवारी १९४२ रोजी फिरोज गांधी यांच्याशी विवाह झाला. फिरोज गांधी व इंदिराजी यांनी या देशाच्या चळवळीत मोठे योगदान दिले. एका मिरवणुकीत ब्रिटिश सैनिकांनी महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांवर लाठीमार केला. पण त्यात अग्रभागी इंदिराजी होत्या. त्यांनाही मार लागला. पण त्यांनी तिरंगा सोडला नाही व तो खालीही पडू दिला नाही. उलट स्त्रियांवर लाठीमार करणा-या त्या अधिका-याला त्यांनी निर्धाराने सांगितले.. ‘मैं नेहरूजी की कन्या हूँ, डरुंगी नही, चिल्लाउंगी नही और अपना तिरंगा झेंडा छोडुंगी नही।’ अशा अनेक शौर्याच्या त्यांच्या कथा आहेत. हेच धाडस पुढे त्यांना राजकारणात उपयोगी पडले.


राजीव आणि संजीव या दोन देखण्या मुलांसह त्यांचा संसार सुखाचा चालला होता. १९५९ साली त्या काँग्रेसच्या अध्यक्षा म्हणून निवडल्या गेल्या. त्या पदाला शोभा येईल अशी त्यांनी प्रचंड कामे केली. संघटन मजबूत केले. १९६० ला यांचे पती फिरोज गांधी यांचे निधन झाले. त्यानंतर चार वर्षानी म्हणजे १९६४ साली पंडित जवाहरलालजींचे निधन झाले. आघातांवर आघात होत असतानाही त्या खंबीरपणे उभ्या राहिल्या. लालबहाद्दूर शास्त्री यांच्या मंत्रिमंडळात त्यांनी नभोवाणी मंत्री म्हणून कारभार नेटकेपणाने सांभाळला आणि शास्त्रीजींच्या मृत्यूनंतर २४ जानेवारी १९६६ ते २४ मार्च १९७७ पर्यंत देशाच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान म्हणून त्यांनी मोठी भूमिका बजावली. नेहरूंच्या सहसावात राजकारणाचे धडे गिरवत असताना त्यांनी लोकांची गरिबी जवळून पाहिली होती. त्यामुळे गरिबी हटवण्यासाठी त्यांनी प्रथम दहाकलमी कार्यक्रम राबविला. सतत भारतावर आक्रमण करणा-या पाकिस्तानच्या पूर्व बंगालमधील गांजलेल्या प्रजेला स्वतंत्र करण्यासाठी लष्करी मदत करून त्यांनी

https://youtu.be/nLX5i4EwezE?si=ofCCnbZDi7HDlca0

स्वतःवर विश्वास असला की जिवनाची सुरुवात कुठूनही करता येते

लाखो क्षण अपूर्ण पडतात आयुष्याला दिशा देण्यासाठी.
आपली एक चूक कारणीभूत ठरते ते दिशाहीन करण्यासाठी...

जय श्री राम 🙏🙏🙏

https://www.instagram.com/reel/CzNfc5SvZlG/?igshid=MzRlODBiNWFlZA==

१७ सप्टेंबरच्या मध्यरात्री रुग्णवाहिक मुलाचे शव घेवून घरी पोहोचली. वडील कोणत्या तोंडाने मुलाच्या आईला सांगणार होते की मी तुझं पिल्लू जिवंत आणू शकलो नाही. त्या मुलाच्या आई वडिलांनी मिठी मारुन फोडलेला हंबरडा ऐकून प्रत्येकाच्याच काळजाचा थरकाप उडाला. रात्री १:३० च्या सुमारास मुलावर शोकाकुल वातावरणात स्मशानभूमीत विधीवत अंत्यसंस्कार झाले. उपस्थित सर्व नातेवाईक आणि मित्रपरिवाराने साश्रू नयनांनी त्याला निरोप दिला. तरुण मुलाच्या जळत्या चितेला फेऱ्या मारणाऱ्या या बापाच्या हृदयावर किती खोल जखम झाली असेल याची कल्पना करवत नाही.

पोरांनो,
गाडी चालवताना ऍक्स्लेटरच्या मुठीला पीळ द्यायच्या आधी, आतडी पिळवटून रडणारे आईबाप आठवा. आपल्या धडकेमुळे दुसऱ्यांचा आणि दुसऱ्याच्या धडकेमुळे आपला जीव जाणार नाही याची सर्वतोपरी काळजी घ्या. जीवन अनमोल आहे, त्याहीपेक्षा आयुष्यात एकदाच मिळणारे आई बाप बहुमूल्य आहेत. आपल्या शिवाय त्यांचे काय होईल याचे भान ठेवा. एवढी वाईट वेळ कुणावरही येवू नये.

विशाल गरड
१८ ऑक्टोबर २०२३, बार्शी

*सुसाट गाड्या पळवणाऱ्या पोरांनो वेळ काढून नक्की वाचा*
हिरो सारखा सुंदर मुलगा तो मोठ्या नोकरीवर रुजू होणार होता. पुढील वर्षात त्याने परदेशातही नोकरीस जाण्याची तयारी सुरु केली होती. ज्याची आई त्याच्या लग्नाची स्वप्न रंगवत होती. पोरगा हाताखाली आल्याचा बापाला अभिमान वाटत होता. सगळं अतिशय सुखा, समाधानात सुरु होते.

आणि मग अचानक २२ सप्टेंबरच्या रात्री वडिलांना बेंगलोर वरून त्यांच्या मुलाच्या मित्राचा फोन येतो की “तुमच्या मुलाचा अक्सिडेंट झालाय, डोक्याला गंभीर दुखापत झाली आहे, तुम्ही तातडीने निघा” अंगावर अचानक वीज कोसळावी अशी ही दुर्देवी बातमी त्या बापाने कशी झेलली असेल ? बापाला बेंगलोरला पोहोचायला दुसऱ्या दिवशीची दुपार होणार होती. एवढ्या लांबच्या प्रवासात त्याची काय मानसिकता असेल.

अपघात झाल्यानंतर त्या मुलाच्या मित्रांनी त्याला तातडीने हॉस्पिटलमधे दाखल केले. वडिल प्रवासात असतानाच मित्रांचा दुसरा फोनयेतो की “डॉक्टर म्हणालेत, मेंदूचे ऑपरेशन करावे लागेल, पण ते करूनही पेशंटचा फक्त एक टक्का चान्स असेल जगण्याचा” काय निर्णय घेतला असेल बापाने. दुसऱ्याच क्षणाला हॉस्पिटलच्या अकाऊंटवर पैसे जमा केले आणि बेंगलोर मधील नामांकित न्यूरोसर्जनला ब्रेन सर्जरीसाठी परवानगी दिली.

वडील दुसऱ्या दिवशी दुपारी पोहोचले, ICU मधे मुलगा व्हेंटिलेटरवर होता. पुढील अठ्ठेचाळीस तासात जर बॉडीने काही रिफ्लेक्स दिले तरच पुढील उपचार होणार होते अन्यथा त्याच रात्री पेशंट गेल्यात जमा होता. मुलाच्या सर्व नातेवाईकांनी देव पाण्यात ठेवले, प्रचंड प्रार्थना सुरू झाली आणि चमत्कार घडावा असे मुलाने थोडे तोंड हलवले. गेलेला जीव परत आला. सर्वांच्या आशा पल्लवित झाल्या. मुलाने डोळे उघडले या आनंदाने आईला खास महाराष्ट्रातून बेंगलोरला बोलवून घेतले गेले. पोराचे उघडलेले डोळे पाहून आणि हाक मारल्यावर त्याच्याकडून मिळणारा प्रतिसाद पाहून आईच्या जीवात जीव आला होता.

दुसऱ्याच दिवशी डॉक्टरांनी उपचार सुरू केले. दिवसाला लाख सव्वालाखांचा खर्च होता. वडील डॉक्टरला म्हणाले “कितीही खर्च होवूद्या, पण माझ्या मुलाला वाचवा” २३ सप्टेंबर पासून प्रकृती वेगाने सुधारण्यास सुरुवात झाली, पुढील आठवड्यात व्हेंटीलेटर काढला, त्यानंतर पाच दिवसांनी ऑक्सिजन काढला. मुलाने आता स्वतः श्वास घ्यायला सुरुवात केली होती, हात हलवणे, तोंड हलवणे, डोळ्यांच्या पापन्या फडफडणे अशा क्रिया सुरू झाल्याने पेशंट आता धोक्याच्या बाहेर आलाय असे वाटत होते. डॉक्टर म्हणाले आता दोन तीन दिवसात तुमचा पेशंट ICU मधून जनरल वार्ड मधे शिफ्ट होईल.

पण नियतीच्या मनात काही दुसरंच होतं. अचानक १३ ऑक्टोबर रोजी फुफ्फुसात इन्फेक्शन झाल्याने मुलाला पुन्हा व्हेंटिलेटर लावण्यात आला. गेली २२ दिवस हायर अँटीबायोटिक्सच्या वापरामुळे त्याच्या बॉडीने औषधांना रेसिस्ट करायला सुरुवात केल्याने इन्फेक्शन आटोक्यात आणणे आता शक्य नव्हते. पेशंट सिरियस झाल्याचे डॉक्टरांनी वडिलांना सांगताच ते हतबल होवून रडायला लागले. गेल्या वीस बावीस दिवसात हा बाप पोराच्या काळजीने किमान दोनशे वेळा रडला असेल. मुलगा सिरिअस आहे ही गोष्ट आईपासून लपवून ठेवायची असल्याने वडिलांनी आईला १५ ऑक्टोबर रोजीच घरी पाठवले.

१६ ऑक्टोबर काळा दिवस उजाडला आणि सकाळी १०:३० वाजता उपचारादरम्यान मुलाची प्राणज्योत मालवली आणि इथूनच सगळ्या अडचणी सुरु झाल्या. काहीही झाले तरी मुलगा गेल्याची बातमी त्याच्या आईपर्यंत पोहचू द्यायची नव्हती. कारण तिला सावरणे सर्वांसाठीच कठीण जाणार होते. पण हळू हळू ही बातमी वाऱ्यासारखी वडिलांच्या आणि मुलाच्या मित्रपरिवारात पसरू लागली. हॉस्पिटलचे अवाढव्य बील, पोलिस परवानग्या, पोस्ट मॉर्टेम ह्या सगळ्या प्रोसेस पूर्ण व्हायला चोवीस तास गेले. अखेर १७ ऑक्टोबर रोजी दुपारी १२ वाजता मुलाचे शव घेवून त्याचे वडील काही नातेवाईक आणि मुलाच्या मित्रांसह रुग्णवाहिकेत कर्नाटकातून महाराष्ट्राकडे निघाले.

घरी पोहोचायला त्यांना १४ तास लागणार होते. तोपर्यंत मुलाच्या आईला हॉस्पिटलमधे ऍडमीट करून ठेवले होते. मुलगा गेलाय हा धक्का तिला सहन होणारा नव्हता. अखेर रुग्णवाहिका जवळ आल्यावर रात्री ९:३० वाजता डॉक्टरच्या उपस्थितीत मुलाच्या आईला तिचं लेकरू गेल्याचे सांगितले. तिच्या हंबरड्याने सगळं हॉस्पिटल हादरलं, एका क्षणात दुःखाचा डोंगर तिच्यावर कोसळला. रडता रडता तिची वाचा गेली. ती बेशुद्ध झाली. शुद्धीवर आली की पुन्हा टाहो फोडायली. तिचं पिल्लू आता कधीच दिसणार नव्हतं. त्याच्यासाठी तिने पाहिलेली स्वप्न आता फक्त दिवास्वप्न बनून राहणार होती.

गणपती बाप्पा मोरया!!

८ सप्टेंबर – आंतरराष्ट्रीय साक्षरता दिन
--------------------
लोकांपर्यंत पोहोचलेली साक्षरता साजरी करण्यासाठी आणि आजही निरक्षर असलेल्यांसाठी प्रयत्न करण्याची आठवण म्हणून १९६६ पासून दरवर्षी ८ सप्टेंबरला ‘आंतरराष्ट्रीय साक्षरता दिवस’ पाळला जातो.

केवळ शिक्षण देणे म्हणजे साक्षरता नव्हे, तर मानवी प्रगतीच्या वाट्यात अडथळा बनण्याचा, गरिबीला नष्ट करण्याचा तो एक वैशिष्ट्यपूर्ण आणि शक्तीशाली मार्ग आहे. जीवनातील आव्हानांना तोंड देण्यासाठी आणि समाज बदलवण्यासाठी साक्षरता हे एक परिणामकारक साधन आहे.

राष्ट्रकुलाच्या ‘युनेस्को’ या संघटनेने १९६५ साली जागतिक पातळीवर साक्षरता दिन साजरा करण्याची घोषणा केली व त्याच्या पुढच्या वर्षापासून ८ सप्टेंबरला जगभर ती प्रथा रुढ झाली. ४२ वर्षांपूर्वी ‘युनेस्को’ ने सुरु केलेल्या जागतिक साक्षरता दिनाला अजूनही प्रचंड प्रतिसाद मिळतोय. भारतात सुद्धा या अभियानाचे चांगले फलित दिसून आले असून, एका आकडेवारीनुसार १९४७ साली भारत स्वतंत्र झाला तेव्हा भारताचा साक्षरता दर हा १२ % इतकाच होता. मात्र बदलत्या काळाबरोबर आपला साक्षरता दर ७४ ते ८० % पर्यंत वाढल्याचे दिसून आले आहे. आंतरराष्ट्रीय साक्षरतेच्या तुलनेत पण ही वाढ पुरेशी नाही. युनेस्कोच्या व्याख्येनुसार साक्षरता म्हणजे माणसाला दैनिक जीवनाशी निगडित बाबीविषयी लिहिता वाचता येणे, मानवी जीवनातील घडामोडींचे विश्लेषण करता येणे व वैयक्तिक स्वातंत्र्य अबाधित ठेवून स्वत:च्या व समाजाच्या प्रगतीस हातभार लावणे.

आंतरराष्ट्रीय साक्षरता दिनाच्या आपल्या सर्वाना शुभेच्छा.

– संजीव वेलणकर
---------------------------------

तरुणांसाठी वॉरन यांचा सल्ला

-- "क्रेडीट कार्ड पासुन दुर रहा. खरी गुंतवणुक स्वतःमध्ये करा."

-- पैशाने माणसाला घडवले नसुन माणसाने पैसा बनवला आहे.

-- ऐकावे जनाचे करावे मनाचे.

-- ब्रॅन्ड पाहुन खरेदी करु नका. आपल्याला जे आवडते तेच खरेदी करा.

-- अनावश्यक गोष्टींवर पैसे खर्च करु नका. तेवढेच विकत घ्या ज्याची गरज आहे.

-- दरवर्षी मी काही धोरण अवलंबतो, जी पुढे वर्षभर सर्व उलाढालीत माझ्यासाठी दिपस्तंभाचे काम करतात आणि स्वत:च शिकून घेतलेल्या या धड्यांमुळे दरवर्षी माझे फ़क्त वयच वाढत नाही तर शहाणपणाही तेवढाच वाढतो।

आज परत मला लढ्याच आहे
आपलं दुःख बाजूला ठेवून पुन्हा हसायचं आहे.
आपल्या लोकांसाठी पुन्हा माझ्या स्वप्नांना पंख लावून उडायचं आहे
हरलो जरी मी आज तरी पुनः उठून लढायचं आहे आणि आपलं ध्येय गाठायचं आहे.
कारण आयुष्याचा प्रवासात मला निरंतर चालायचं आहे.....

ISRO..... ALL THE BEST 🙂❤️

आज संध्याकाळी 5:45 पासून 18 मिनिटांचा थरार आपल्याला अनुभवायचा आहे. त्या 18 मिनीटातले अत्यंत कठीण टप्पे जे तुम्ही लाईव्ह बघाल ते पुढील प्रमाणे .. 5:47 मिनिटांनी ही प्रक्रिया चालू होईल. अत्यंत क्लिष्ट गोष्टी किंवा algorithm न पाहता सोप्या भाषेत उद्या जे होणार आहे ते समजून घेऊ. वरील तक्ता ज्यांना समजेल त्यांना हे वाचण्याची गरज नाही.

1.
*रफ ब्रेकिंग फेज* :*

25x134 km कक्षेत फिरणारे चांद्रयान जेव्हा 30 km उंचीवर असेल तेव्हापासून त्याचा प्रचंड Horizontal वेग 1.68km/sec वरून almost 0.2km/sec इतका कमी करण्यात येईल. चांद्रयानावरील 12 पैकी 4 इंजिन 800 न्यूटनचा thurst यासाठी वापरतील. ह्या मध्ये यान 30 km उंची वरून 7.42 km उंचीवर येईल. आणि त्याच वेळी लँडिंग साईट कडे 713.5 km सरकेल. साधारण 690 सेकंदाची ही फेज असेल .

2.
*Atitude Holding फेज*

"Atitude" not "Altitude" .. जेव्हा यान 7.42km उंचीवर येईल तेव्हा ही 10 सेकंदाची फेज असेल. यात पहिल्यांदा Hotizontal Lander हा Vertical position मध्ये आणण्यात येईल. यात यान 3.48 km सरकेल आणि त्याची उंची चंद्राच्या पृष्ठभागापासून 7.42 वरून 6.8 km करण्यात येईल.
यात horizontal वेग 336m/sec आणि खाली येण्याचा वेग हा 59m / sec करण्यात येईल.

3.
*Fine ब्रेकिंग फेज*

175 सेकंदाची ही प्रक्रिया असेल. यात यान 28.52 km लँडिंग साईट कडे सरकेल. याच फेज मध्ये यान पूर्ण Vertical करण्यात येईल. यानाची उंची 6.8 km वरून 800/1000 मीटर इतकी कमी करण्यात येईल. यावेळी सगळे सेन्सर चेक केले जातील. 150 मीटर उंचीवर hazard analysis करण्यात येईल म्हणजेच उतरण्या योग्य जमीन आहे का खड्डे आहेत हे तपासण्यात येईल. यासाठी Lander Hazard Detection and Avoidance Camera (LHDAC) वापरण्यात येईल. योग्य नसेल तर यान 150 मीटर आजूबाजूला जागा शोधू शकेल.

4.
*टर्मिनल डीसेंट फेज*

हीच ती फेज ज्या मध्ये आपले स्वप्न पूर्ण होईल. Lander चंद्र भूमीला स्पर्श करेल. 2m/sec या वेगाने यान चंद्रावर उतरेल. या फेज मध्ये चांद्रयान 2 जाऊ शकले नव्हते. 6:04 मिनिट. हीच ती वेळ असेल 🙂.. या नंतर प्रग्यान रोव्हर बाहेर येईल . Lander आणि Rover एकमेकांचे फोटो काढतील. आणि देशात जल्लोष असेल. 🙂🙂

5 मोटर्स न वापरता 4 मोटर या वेळी बसवण्यात आल्या आहेत. एका मोटरच्या वजना इतके जास्त इंधन यावेळी यानाला देण्यात आले आहे.

ह्या वेळी यान हे Failure based बनवले गेले आहे म्हणजेच सगळे सेन्सर fail झाले, algorithm चुकली तरी यान चंद्रावर उतरेलच याची दक्षता घेण्यात आली आहे. यश या वेळी आपलेच आहे. 🙂🙏🏽

🇮🇳 चांद्रयान 3 पुढील वेळेत चंद्रावर उतरेल. हा थरार पुढील ठिकाणी आपण लाईव्ह बघू शकता. August 23, 2023, around 18:04 Hrs. IST.

ISRO Website https://isro.gov.in

YouTube https://youtube.com/watch?v=DLA_64yz8Ss

Facebook https://facebook.com/ISRO

DD National TV
from 17:27 Hrs. IST on Aug 23, 2023.