Khabgard | خوابگرد

سلام‌کرده‌نکرده چشمم افتاد به ردیفِ اصلاحاتِ وزارتِ سانسور برای یکی از رمان‌ها. تعجب کردم که آخر این رمان مگر موردی داشت؟ یک سری آدم، صد و پنجاه سال پیش، راه افتاده‌اند دنبالِ یادداشتی رمزگذاری‌شده، آن‌هم کجا؟ در جنگل‌های آمازون! لب مرز پِرو...

مبهوت یکی از برگه‌ها را برداشتم و دیدم نوشته تا آخر صفحه اصلاح شود: "صحنه‌ای غیرمنتظره و آزاردهنده. مردی که حلق‌آویز شده بود در انتهای پیچک، که مانند طناب بود و به سر آن گرهی زده بودند، دست و پا می‌زد. با آخرین حرکات فرد محتضر، پیچک هم تکان می‌خورد." خواندم و خواندم و دیدم خدا را شکر رهگذری سررسیده و پریده روی مردک بینوا و کشیده‌اش پایین. قلبش هم زده. به قول خودشان به موقع رسیده‌اند و جانش را نجات داده‌اند. جوانک هم گفته پشیمان است. خب، پس مشکل کجاست؟ شاید سانسورچی با نجاتِ کسی که بالای دار است مشکل دارد...

رفتم جلوتر و دیدم دستور صادر شده به ننوشیدنِ هرچه نوشیدنی‌ست اعم از آب گازدار و مایعات دیگر. حتی گاه کلمۀ نوشیدنی را هم تاب نیاورده و نوشته اصلاح... اصلاح؟ یعنی جای جملۀ "کمی نوشیدنی نوشید" بگذاریم کمی آب خورد؟ یا چای نوشید؟ یا آب هندوانه؟ یا چی؟ جایی هم امر کرده این جمله اصلاح شود: "دیگر هرگز لب به نوشیدنی نمی‌زنم". خب الان چی را اصلاح کنیم؟ بزند یا نزند آخر؟

بگذریم... همه‌تان با این گیرهای سه‌پیچ غیرمنطقیِ سلیقه‌ایِ اعصاب‌خردکنِ مضحک کم‌وبیش آشنایید. خندۀ تلخِ ازگریه‌غم‌انگیزترم آن‌جا شروع شد که دیدم دستورِ اصلاحِ تصاویر را داده‌اند. با خودم فکر کردم آخر مگر چیزی از گراورهای بعضا بی‌کیفیتِ صد و پنجاه سال پیش معلوم است که اصلاح کنیم؟

گشتم لابه‌لای دستورات و دیدم یک جمله است که جلوی شماره صفحات کتاب تکرار شده: "پوشش زن‌ها اصلاح شود". "یقه اصلاح شود". اسلایدها را می‌گذارم تا یقه‌ها را بی‌سانسور ببینید و لذتش را ببرید. فقط به من هم حتما بگویید چه نوع لذتی برده‌اید تا بفهمم چرا باید اصلاحشان کرد... اسلاید آخر اما جایزه دارد. دستور صادر شده که: زن برهنۀ سمت راست حذف شود.

خوانندگان عزیز! هرکدامتان ثابت کردید سمتِ راست تصویر برهنه است و زن است و ریش‌هایش ریشۀ درخت است، جایزه دارید. حتی شما جناب سانسورچی...

پ.ن: کیفیت عکس‌ها همین است ها. فکر نکنید کیفیت عکس قرار است بالا برود یا دوربینِ گوشی عکس را بی‌کیفیت کرده یا نمی‌دانم چه.

پ.ن ۲: نمی‌دانم چرا از صبح این بیت ایرج‌میرزا مدام در گوشم است: دو دست او همه بر پیچه‌اش بود، دو دست بنده در...

- اسلایدها در ادامه آمده.

به‌یاد علی‌اکبر دهخدا که ۶۹ سال پیش در چنین روزی درگذشت
.
📌 دهخدا سال ۱۲۸۷ خورشیدی (۱۹۰۸ میلادی) ۳۰ساله بود که محمدعلی‌شاه قاجار با کمک نیروهای کلنل لیاخوف روسی مجلس را به توپ بست. او را هم به اروپا تبعید کردند و حدود دو سال در پاریس سرگردان بود. از پاریس به ابوالحسن پیرنیا در لندن، با لحنی نومیدانه که بوی خودکشی و مرگ می‌داد، چنین نوشت:

«برای من پاریس حکم طهران و تبعید حکم تکفیر و گرسنگی در غربت حکم بدبختی در وطن بود اگر در میان همۀ این مصائب باز یک وقت در حین استغراق در منجلاب بدبختی از گوشه خیال تصویر یک نفر دوست صادق سر می‌زد و با اشارات روحانی بستگی مرا به خود و رابطۀ خودش را با من ظاهر می‌نمود. اما افسوس که الان تمام دوستان پیش خودم را همیشه جز با یک صورت مهیب و باطن بی‌حقیقت نمی‌توانم تصور بکنم. و از این رو تقریباً از زندگی و آنچه که در آن هست بغایت زده و متنفرم و گمان می‌کنم که راحت در عزلت کلی یعنی مرگ است.

اما این شهد مصفا خودش مذاق مرا شیرین خواهد کرد یا باید دنبالش رفت و تحصیل کرد؟ اینجا همان نقطه ترديد و موقع امتداد بليات من شده است و امیدوارم عنقریب یک عزم مردانه رشته این تردید را قطع کرده و مرا از این مصائب و جنابعالی را از تذکار آن برهاند.»

دهخدا ۴۷ سالِ پس از آن را هم کار «طاقت‌سوز» کرد تا خودِ ۷۷سالگی که درگذشت. به یاران سابقش که از نشستن او پای لغت‌نامه حیران بودند، گفت «در این زمانه بسیارند کسانی که حاضرند وقت و نیروی خود را صرف شعر گفتن و مقاله نوشتن و طبع و نشر آن‌ها در روزنامه‌ها و مجلات کنند، ولی شاید کمتر کسی باشد که بخواهد و بتواند با تألیف آثاری مانند امثال و حکم و لغت‌نامه وظیفه‌ای دشوار و خسته‌کننده و طاقت‌سوز ولی واجب را تحمل نماید».

📌 اگر باکسانی مواجه شدید که در مقابل استفاده‌ی آگاهانه و خلاقانه‌ی شما از لغات عامیانه در نوشتار چوب لغت‌نامه‌ی دهخدا دست‌شان بود، این دو بند از مقدمه‌ی خود او بر لغت‌نامه‌اش را بگیرید جلوی چشم‌شان.

«عامه همیشه واضعین لغت‌اند، مفاهیمی را درک می‌کنند و الفاظی در ازای آن مفاهیم ادا می‌کنند، هر یک که با ذوق صاحبان آن راست آید بر جای می‌ماند. اینک بیش از هزار سال است که این الفاظ متراکم شده و ارباب قلم از استعمال آن پرهیز می‌کنند، لکن بی‌شک آن الفاظ باید در تداول خواص درآید و در لغت‌نامه‌ها درج گردد.

کلمات بسیاری در تداول عوام است که گاهی مرادفی در زبان ادبی دارد و گاه ندارد، و برای توانگر شدن زبان استعمال هر دو نوع آن کلمات به‌گمان من لازم است، از این رو از آن‌ها آن‌چه را که به خاطر آمده در این کتاب گرد کرده‌ام مانند «تیله» که به معنی قطعات شکسته‌ی سفال است و مرادفی برای آن نیافته‌ام، یا «جخد» که به معنی به‌زور، مگر و منتهی است.»

📌 اگر به زندگی و فعالیت سیاسی و ادبی دهخدا علاقه‌مندید و پی کتابی نسبتاً متفاوت می‌گردید برای مطالعه، کتاب پژوهشیِ «همنوا با مرغ سحر» بلقیس سلیمانی را پیشنهاد می‌کنم.

خانم سلیمانی، در این کتاب، ابتدا با بررسی رویدادهای زندگی دهخدا چهره‌ی سیاسی او را ترسیم می‌کند و سپس به افکار و اشعار و آثار او می‌پردازد. اگر هم با اشعار و آثار دهخدا کاری ندارید، به‌جد توصیه می‌کنم بخش نخست این کتاب را مطالعه کنید. نثری شیرین دارد و چیزهایی را در آن خواهید خواند که احتمالاً برایتان خیلی جالب خواهد بود.

این کتاب اول‌بار سال ۱۳۷۹ منتشر شد و امروز دیدم چاپ چهارم آن در وب‌سایت نشر ثالث موجود است.

📌 دهخدا را خیلی‌ها با چکامه‌ی مشهورش در سوگ صور اسرافیل می‌شناسند یا همان شعر «یاد آر ز شمع مرده! یاد آر!». اجرای زنده‌یاد ایرج گرگین از این چکامه، اگر بی‌نظیر نباشد، کم‌نظیر است و من یکی از شنیدنش سیر نمی‌شوم، با تار محمدرضا لطفی در زمینه‌اش. بشنوید.

@KhabGard

📌و آخری هم یک دقیقه از صدای خود دهخدا در سال‌های پایانی عمر که در آن از سه دستیار برجسته‌اش در لغت‌نامه می‌گوید و این‌که «امیدوارم نتایج خوبی برای مملکت داشته باشد».👇

#رد_خون_بر_پلکهایمان نوشته‌ی #رها_فتحی برنده‌ی بهترین رمان جنایی در دوره‌ی دوم #جایزه_ادبی_پرانتز شد.
‌
دومین دوره‌ی پرانتز در سه بخش متفاوت رمان‌های جنایی، تاریخی و مجموعه داستان‌های کوتاه برگزار شد. علاوه بر #رد_خون_بر_پلکهایمان، رمان #پوست_بر_زنگار نوشته‌ی #اشکان_اختیاری نیز از نشر برج نامزد بخش جنایی این جایزه بود.‌
‌
آکادمی پرانتز در زمستان ۱۴۰۲ در تهران و به همت جهانگیر شهلایی شروع به کار کرد. زهرا حمزه، آرش میراحمدیان و امیرحسین میری‌مقدم سه‌عضو دیگر دبیرخانه‌ی آکادمی پرانتز هستند. داوری این جایزه بر عهده‌ی آکادمی پرانتز است: جمعی از مخاطبان، فعالان، نویسندگان، مترجمان و کتاب‌دوستان.
‌
از اینکه رها فتاحیِ خوش‌قریحه و توانمند کتابش را به نشر برج سپرد و به مدد قلم ایشان جایزه‌ی ادبی پرانتز به نشر برج تعلق گرفت، مسرور و خوشحالیم. دریافت این جایزه را به رها فتاحی و خوانندگان کتاب او تبریک می‌گوییم.

تلگرام برج | سایت فروش | صفحه اینستاگرام

سریال «صد سال تنهایی»؛ اقتباس موفق یا فرصتی که از دست رفت؟

🔸پخش سریال «صد سال تنهایی» نتفلیکس بار دیگر رمان شاهکار مارکز و موضوع اقتباس‌پذیری آن را بر سر زبان‌ها انداخته، ازجمله در میان ایرانیان که ۵۰ سال است این نویسندۀ کلمبیایی و رمان او را ستوده‌اند و برخی حتی به صرف خواندن آن به خود بالیده‌اند.

🔸شاهکار مارکز که سالیان دراز به‌دلیل روایت پیچیده، رئالیسم جادویی و داستان‌سراییِ چندنسلی‌اش «غیرقابل فیلم شدن» تلقی می‌شد و خود مارکز هم به‌شدت مخالف اقتباس از آن برای فیلم یا سریال بود، سرانجام به تصویر کشیده شد.

🔸اما این اقتباس، که حالا پای «صد سال تنهایی» را به عرصه‌ای عمومی‌تر از محافل علاقه‌مندان ادبیات باز کرده، آیا موفق شده است روح این کتاب آقای گابو را هم به تصویر بکشد؟

@KhabGard

🔸متن کامل این یادداشت را در وب‌سایت رادیوفردا بخوانید.

@RadioFarda