فێرگەی زمانی کوردی، دیاکۆ هاشمی

دووی ڕێبەندان، چرایەک لە تاریکستانی مێژوودا

دووی ڕێبەندان، تەنیا ڕۆژێکی سادە نییە لە ڕۆژژمێردا، بەڵکوو کلیلێکە بۆ کردنەوەی دەرگایەک بەرەو ڕابردوویەکی پڕ لە شانازی و ئازار، ڕابردوویەک کە نەتەوەیەک بە هیواوە بۆ داهاتوویەکی گەشتر هەنگاوی ناوە. ئەم ڕۆژە، ساڵیادی دامەزراندنی کۆماری کوردستانە لە مەهاباد، ئەو کۆمارەی کە تەنیا ١١ مانگ ژییا، بەڵام کاریگەرییەکی قووڵی لەسەر ویژدانی نەتەوەی کورد بەجێ هێشت.

لە ڕوانگەی نەتەوەیییەوە: دووی ڕێبەندان هێمایەکە بۆ یەکگرتوویی و خۆڕاگریی نەتەوەی کورد. لەو ڕۆژەدا، کورد سەلماندی کە خاوەنی هێز و ئیرادەی خۆیەتی و دەتوانێت لەسەر خاکی خۆی، دەسەڵاتی خۆی دابمەزرێنێت. ئەم ڕۆژە، هەروەها یادگارییەکی بەهێزە بۆ ئەو قوربانییانەی کە لەپێناو ئازادی و سەربەخۆییدا دراون.

لە ڕوانگەی فەرهەنگییەوە: کۆماری کوردستان، سەرەڕای تەمەنی کورت، بووە هۆی زیندووکردنەوەی زمان و فەرهەنگی کوردی. لەو ماوەیەدا، خوێندنگەی کوردی کرانەوە، ڕۆژنامە و گۆڤاری کوردی بڵاو کرانەوە و هونەرمەندان دەستیان کرد بە بەرهەمهێنانی کاری هونەری بە زمانی کوردی. ئەمەش دەرخەری ئەو ڕاستییەیە کە کورد هەمیشە گرنگیی بە کێیەتی و ناسنامەی خۆی داوە و هەوڵی پاراستنی دەدات.

لە ڕوانگەی مێژوویییەوە: دووی ڕێبەندان، لاپەڕەیەکی درەوشاوەیە لە مێژووی کورد. سەرەڕای ئەوەی کە کۆمارەکە ڕووخێنرا، بەڵام بیرۆکەی سەربەخۆیی و مافەکانی کورد هێشتا زیندووە و لە دڵی هەر کوردێکدا دەتلێتەوە. ئەم ڕۆژە، وانەیەکیشە بۆ ئێستا و داهاتوومان کە دەبێت بەردەوام بین لە خەبات بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانمان.

دووی ڕێبەندان تەنیا یادگاریی ڕابردوو نییە، بەڵکوو ئاڵایەکە بۆ بەردەوامیی خەبات و هیوا، هەروەها هاندەرێکە بۆ ئەوەی بە هەموو توانامانەوە کار بۆ بەدیهێنانی خەونەکانی نەتەوەکەمان بکەین. با ئەم ڕۆژە بکەینە ڕۆژی ڕێزگرتن لە شەهیدان و خۆشەویستی بۆ نیشتمان و بە گیانێکی نەتەوەیی و یەکگرتوویییەوە بەرەو داهاتوویەکی گەشتر هەنگاو بنێین.
***
https://t.me/diyakohashemi

ئافەرین قازی موحەممەد، وتنی ناسر ڕەزازی، ڕێکخستنی وێنە و ڤیدیۆ: دیاکۆ هاشمی

٢ی ڕێبەندان ساڵیادی کۆماری کوردستان پیرۆز بێت!

وێستگەکانی گەشتی ژیانم
پڕۆفیسۆر وریا عومەر ئەمین

وێستگەکانی گەشتی ژیانم، پڕۆفیسۆر وریا عومەر ئەمین

نوێترین بەرهەمی پرۆفیسۆر وریا عومەر ئەمین لێرە بخوێننەوە:
"وێستگەکانی گەشتی ژیانم"
https://diyako.yageyziman.com/%d9%88%d8%b1%db%8c%d8%a7-%d8%b9%d9%88%d9%85%db%95%d8%b1-%d8%a6%db%95%d9%85%db%8c%d9%86-2/11/01/2025/

‌ ئایا زمانی کوردی لە باشوور تێک دراوە؟
جاروبار لێرە و لەوێ دەبیستین کە کورد لە باشوور زمانی کوردیی تێک داوە.
با هەڵوێستەیەک لەو بارەیەوە بکەین و بزانین تا چ ڕادەیەک ئەم قسەیە وایە یان نە.
زمان بەردەوام لە گۆڕاندایە، لە کۆمەڵگەیەکدا کە زمان ڕێپێنەدراو بێت و خەڵک بەگشتی بە زمانی باڵادەست قسە بکەن، هەموو گەشەسەندنێکی لێکۆڵینەوەیی، ڕێزمانی، زاراوەسازی، زمانەوانی و گشتاندنی زمان قەتیس دەمێنێت. کورد بە کوردی ناخوێنێت و خەڵک بەگشتی زمانەکەی لەژێر کاریگەریی زمانی باڵادەستدا تێک دەچێت. تەنیا زمانێکی ئاسایی بەکار دەهێنێت لە ئاستی قسەکردنی ڕۆژانە و گۆرانی و هەواڵ و هۆنراوە. چەمک و زاراوە زانستی و بەربڵاوەکانی بوارە جۆربەجۆرەکان هەرگیز جێگیر نابن، چونکە خوێندن بە کوردی نییە. بەڵام لەو کۆمەڵگەیەی کە زمان، زمانی قوتابخانە و ڕاگەیاندن و حکوومەت بێت، زمان لە سەدان لاوە ناچارە گەشە بستێنێت.
لە باشووردا قوتابخانەکان بە کوردین، لە زانکۆکاندا لقی زمانی کوردی لە ئاستی ئەکادیمیکدا دەخوێنرێت، دەیان پسپۆڕ و زمانەوان و شارەزای زمانی کوردی و هەزاران مامۆستا بەردەوام کار لەسەر ئەوە دەکەن کە زمانی کوردی بتوانێت لەو ئاستەدا گەشەسەندوو بێت تا بکرێت قوتابخانە و خوێندنگە و فێرگە بە کوردی بەڕێوە بچێت. بەردەوام کار لەسەر تاووتوێکردنی زمانی کوردی لە بنەما سەرەتایییەکانی زماندا دەکرێت، واتە لە فۆنۆلۆژی، مۆرفۆلۆژی، سینتاکس، سمانتیک، پراگماتیک و هتد. دەیان و سەدان لێکۆڵینەوە لەو بارەیەوە بە کوردی و لەسەر زمانی کوردی دەکرێت.
زمانی کوردی لە زمانی گێڕانەوەی دەقی فۆلکلۆری بووە بە زمانی نووسینی بابەتی زانستی و یاسایی و ئەکادیمی. لە ماوەیەکی نە زۆر درێژدا لەبەر بوونی دەزگای ڕاگەیاندن و تەلەفزیۆن و هتد، سەدان و هەزاران کتێب وەرگێڕدراونەتەوە و هەروەها فیلمێکی ئێجگار زۆر دۆبلاژ کراونەتەوە سەر زمانی کوردی. ئەمە باشترین ڕێگەیە کە زمان بگشتێنرێت و تەنانەت خەڵکی نەخوێندەوار بە زمانەکە ئاشنا بکرێت و بەبێ پێویست بە قوتابخانە فێری دەق و شێوەی قسەکردنی کوردی بکرێن.
لەو پاڵەشدا دەکرێت لەبەر لەز (پەلە، خێرایی) و زۆریی بوارەکان و بابەتەکان و لەژێر کاریگەریی زمانی عەرەبیدا کۆمەڵێک وردەهەڵە یان کەموکووڕی لێرە و لەوێ ڕووی دابێت. بێگومان ئەو هەڵانە دەبێت ڕاست بکرێنەوە، بەڵام ئەوانە لە ئاستی گەشەسەندنەکانی تری زمان لە باشووردا هەر هیچ نین و ناڕەوایە گەشەسەندنەکانی تر لەبەر چاو نەگیرێن و ئاماژەیان پێ نەکرێت و هەموو باشوور سزا بدرێن.
ئەگەر بێت و لەسەر ئەو شێوە قسەکردنەی کوردی لە پارچەکانی تر بەگشتی قسە بکەین و بەڵگەکان لەبەردەستدا بن، ئەوە دەتوانین زۆر هەڵە بخەینە بەرچاو کە لەوێش ڕوو دەدەن.
هەر بۆیە باشترین شێوە ئەوەیە کە هەرگیز لە کاتی هەڵەیەکی زمانیدا پارچەیەک لە کوردستان بەگشتی تاوانبار نەکەین. هەر نموونەیەک دەهێنینەوە با بۆ ئەوە بێت کە هەڵەیەک بخەینە بەرچاو و بۆ ڕاستکردنەوەی هەڵەکە پێشنیارێک لە پاڵیدا دەستنیشان بکەین، نەک هەموو پارچەکە سزا بدەین و دڵی یەکتر بشکێنین.
لە هەموو لایەکدا زمانزان و کوردیزانی باشمان هەیە، بەڵام چونکە خوێندن بە زمانی کوردی ئازاد نییە، کەوا بێت زمانەوان و پسپۆڕی ئەکادیمیی زمانمان بە کوردی و لەسەر زمانی کوردی نییە، بەڵام لە باشوور بەپێچەوانەیە، زۆر دەرچووی کۆلێجی کوردیمان هەیە کە کوردییان لە زانکۆدا خوێندووە.
لە هیچ پارچەیەکدا بە ڕادەی باشوور ڕاژەی زمانی کوردی نەکراوە. لە هیچ پارچەیەکدا ڕێزمان بەو وردییە بۆ زمانی کوردی دانەڕێژراوە و بەو ڕادەیە مامۆستای شارەزا و پسپۆڕی ڕێزمانمان نییە. بۆیە ئاماژە بەو خاڵە دەکەم، چونکە ڕێزمان بنەمای زمانە. گەشە لەوێ دەکرێت.
کتێبە زانستییەکانی وەک فیزیا، کیمیا، بیرکاری، زیندەزانی، یاسا، ڕاگەیاندن، پزیشکی و هتد کراونەتە کوردی. خەڵکی پسپۆڕ کاتیک لە دیمانەیەکدا باسێکی زانستی دەکەن، زۆر بەباشی بە کوردییەکی پاراو قسە دەکەن و قسەکانیان پڕ نییە لە وشەی زمانی باڵادەست.
هەڵبەت ئەوەش مانای ئەوە نییە کە لە پارچەکانی تردا کار بۆ زمانی کوردی نەکرابێت یان پسپۆڕ و شارەزای زمانی کوردیمان نەبووبێت یان نەبێت. کەسی وامان هەبووە کە بەتەنیا قوتابخانەیەک بووە بۆ زمانی کوردی. بەڵام ئەو کارانە ئەگەر لە کۆمەڵگادا جێگیر نەکرێن، ئەگەر پسپۆڕەکانمان سوودی لێ وەرنەگرن، ئەگەر خەڵک بەکاری نەهێنن، دەنگدانەوەی نییە و کاریگەرییەکی گشتیی نابێت.
ئەوەشمان لەبیر نەچێت کە کۆمەڵێک هەڵەی ڕێزمانی لەژێر کاریگەریی زمانی عەرەبیدا بڵاو بوونەتەوە کە ڕەنگە گۆڕانیشی ئاسان نەبێت، بەڵام نەلواو نییە. بوار هەبووە و دەبوا لەمێژە ڕاست کرابانەوە. بەوەشەوە ئەو هەڵانە لە ئاستی ئەو هەموو کارە باشەی کە بۆ زمانی کوردی کراون هەر هیچ نییە.

‌ کەوا بێت با وەبیرمان بهێنینەوە کە لە باشوورێکی بچووکدا زۆر کار بۆ زمانی کوردی کراوە و بووە بە بنەمایەکی پتەو بۆ هەموو زمانەکە. هەروەها کەموکووڕییش هەیە، بەڵام هەڵەی هەموو پارچەکە نییە. هەڵە هی تاکێک یان بەشێکمانە، بەڵام زمان هی هەموومانە.
با لە کاتی بینینی هەڵەیەکی زمانەوانی، پارچەیەک سزا نەدەین. خراپەکانی بدۆزینەوە و بژاری بکەین و باشەکانی بکەینە بنەما بۆ کاری بەپێزتر.
ئەگەر بێت و لە باشوور، بە فەرمانێکی فەرمی هەموو خوێندنگەکان و قوتابخانەکان و فەرمانگە حکوومییەکان ناچار بکرێن یەک ڕێنووس بەکار بهێنن و هەڵەی تایپۆلۆجیی ناوەکان و تابلۆکان ڕاست بکرێنەوە، ئەوە زۆر کارمان کردووە. هەروەها دەتوانین ئەو هەموو کارە باشەی تر کە لەسەر زمان کراون، بکەینە بنەما و لەم دنیا دیجیتاڵییەدا کاری هەرە باشتر و گەورەتری پێ بکەین. بۆ نموونە وەک پرۆژەکانی ناوەندی ڤەژین.
فەرمانگە ئایتییە زەبەلاحە جیهانییەکان هان بدەین کە زمانی کوردی بخەنە ناو ژیریی دەستکردەوە و لەو شۆڕشە تەکنۆلۆجیاییەدا بەشدار بین و زمانەکەمان نەمر و دەوڵەمەند بکەین.
دیاکۆ هاشمی، مامۆستای ڕێنوێنی زمان لە سوید
وێنە: ئەمین شکوور
***
Telegram: @diyakohashemi

زۆر سوپاس بۆ سایتی دیاسپۆرا بۆ بڵاوکردنەوەی بابەتێکی من لەسەر:
"ئایا زمانی کوردی لە باشوور تێک دراوە؟"
https://diasporawf.org/ziman-so/5909/

گلەیینامەیەک لە هەژارێکەوە بۆ سروشت


سروشتی ئازیز،

نازانم چۆن دەست پێ بکەم، چونکە دڵم پڕە لە خەم و پەژارە. هەموو ڕۆژێک چاوم لە تۆیە بەو هیوایەی ڕەنگە هەندێک باشتربوون لە ژیانمدا بێتە ئاراوە. بەڵام هەر جارێک چاوەکانم دەکەمەوە، هەژاری لە باوەشم دەگرێت.

من کە چێژ لە جوانیی تۆ وەردەگرم، بۆ پشکم لە سەروەت و سامانی تۆدا نییە؟  بۆ گوڵەکانت پێکەنینم پێ ناکەن و باڵندەکان گۆرانیم بۆ ناڵێن؟ کاتێک بەهار و هاوین دێت، زەردەخەنە بۆ ڕووخسارەکان دەهێنێت، بەڵام من لە زستانە ساردەکەمدا گیرم خواردووە.

سروشتی ئازیز گوێ لە گلەییی من بگرە.  ئاسمانی شین و هەوری سپی و سەوزایی و ڕووباری ڕژاو، هەموویان زۆری و نیعمەتەکانت نیشان دەدەن. کەواتە بۆچی جگە لە سەرما و برسێتی هیچی بۆ من نەماوە؟  بۆ من لە خۆت بێبەش دەکەیت؟

دەمەوێت بە دڵێکی خۆش و ئارامەوە دراوسێی تۆ بم. من دەمەوێت منداڵەکانم لە باوەشی تۆدا گەورە بن و بە پێکەنینەوە سەیری دونیا بکەن.  سرووشتی ئازیز جارێکی تر تەماشام بکەرەوە، ڕەنگە لە گۆشەیەکی دڵتدا جێگایەک بۆ من هەبێت.

دڵسۆزت،
هاوڕێیەکی نائارام و هەژار

دەق بۆ خوێندنەوە:

کوردستانی خۆشەویست،
بە درێژاییی ساڵان و سەردەمەکان، سەرەڕای هەموو مەینەت و ناخۆشییەکان، هیوای داهاتوویەکی گەش و ئازاد هەمیشە لە دڵماندا زیندوو بووە. هەموو ڕۆژێک بە تێڕوانینی ڕابردووی پڕ لە ستەم و نادادپەروەری، بە هیوای ئەو ڕۆژە لە خەو هەڵدەستین کە ئاڵای ئازادی بەسەر خاکەکەماندا هەڵبکات.
ئێمەی پەروەردەی شاخ و دەشتەکان هەمیشە بە دوای دادپەروەری و مافی خۆماندا دەگەڕێین. ئەو زمانەی کە گۆرانیی هەزارساڵەمان پێ وتووەتەوە و چیرۆکی بەر ئاگردانمان پێ گێڕاوەتەوە، ئەو کولتوورەی لەگەڵیدا ژیاوین و ئەو ناسنامە و کێیەتییەی لەگەڵیدا لەدایک بووین، هەموویان لەژێر پاڵەپەستۆدا بوون. بەڵام هەرگیز نەیانتوانیوە بڵێسەی هیوا لە دڵماندا بکوژێننەوە.
کوردستانە خۆشەویستەکەم، تۆ وەک ئەستێرەیەکی ئاسمانی تاریکی کە ڕووناکیی ڕێگاکەمان پیشان دەدات. هەر دڵۆپەخوێنێکی ڕژاو، هەر فرمێسکێکی تکاو، هەمووی بۆ تۆ و بۆ ئەو ڕۆژەیە کە ئازاد دەبیت. دایکی نیشتمان، تۆ هەمیشە لە دڵماندا زیندووی و هیچ هێزێک ناتوانێت خۆشەویستیتمان لێ بسەنێتەوە.
خەونەکانمان گەورەن و دڵمان پڕە لە خۆشەویستی بۆ تۆ. ئەو ڕۆژەی لە شەقامەکانت ئاڵای ئازادی هەڵدەدەین و بە دەنگی بەرز دەڵێین:
"ئێمە ئازادین!" ئێمە کوردستانیین!"
لە هەستی هەموو پەپوولەکانماندا، لە ناخی هەموو هەناسەکانماندا، تۆ ئامادەیییەکی بەهێزت هەیە.
ئێمە هیوامان بە داهاتووە و دەزانین ڕۆژێک دێت، ئەگەر ئەو ڕۆژە دووریش بێت، ئازاد و سەربەخۆ دەبیت. ئەو ڕۆژەی کە بە قوتابییەکانمان دەڵێین جاری وایە کۆی "چوار" دەتوانێت ببێتە "یەک".

بە خۆشەویستی و هیوای سبەینێیەکی باشتر بۆ کوردستان
دیاکۆ هاشمی
***
https://t.me/diyakohashemi

Miraz û xwexiya penaberekê/î

Di rojên tarî û şevên bêkota de, hêj dinivîsim ta ku belkî gotinên min hincetek bin ji bo hêwirîna dilê min ê birîndar. Ji cih û warê xwe dûr im û ketime welatê xurbetê û xerîbîyê.
Hemî kêlîyên min girêdayî bi çaverêyîyê ne. Çaverêyîyek ku hindî temenê min dirêj û hindî tehliya jiyana min kûr e.

Keserek di dilê min de ye , ne dikarim jê derbas bim ne jî ji bîr bikim. Hemî şevê bi hizret radikevim û hemî sibehan bi hîviyekê ji xwe şiyar dibim, bi wê hêviyê ku renge rojekê ji dûrve dengekî bibihîzim, dengek ku dibêje :

" Em moleta bicihbûna li vir didin te."

Bi salan e ku li benda vê risteya zêrîn im
Risteyek ku mîna ronahîyekê di tariya jiyana min de diteyise û min ji vê bêhîvîtiyê dertêxe. Her car ku dikevim bîra welatê xwe, bêrîya xizim û kesên xwe dikim û keserk gewriya min digire.
Lê hêj min bi hîvî berê xwe daye sibê.

Xwezî rojekê vê risteyê bibihîzim û karibim ji vê bargiraniya xem û kulan xilas bim. Belkî wê gavê, careke din nîvkenek li ser lêvên min bibişkive û dilê min hest bi xweşîyê bike. Heya niha jî min negotiye dilê xwe û negihiştim tu encamekê, neku ji qutan bikeve û laşê min sêwî bimîne.

Penaberekî/ê dilşikestî û çavlirê.

سوپاس بۆ دڵسۆزێکی زمانی کوردی کە ئەو دەقەی کردە کرمانجی. لە خوارەوە پێشکەش دەکرێت. زۆر زۆر سوپاس بۆ بەڕێزیان.
👇👇👇👇👇

ئاواتی پەنابەرێک

لە ڕۆژانی تاریک و شەوانی بێکۆتاییدا، هێشتا دەنووسم تا ڕەنگە قسەکانم بیانوویەک بن بۆ ئارامکردنەوەی دڵی بریندارم. دوور لە ماڵ و زێدەکەم، پەڕیوەی وڵاتانی بێگانە و نامۆ بووم. هەموو ساتێکم بەستراوەتەوە بە چاوەڕوانییەوە، چاوەڕوانییەک کە هێندەی تەمەنی من درێژە و بەقەد تاڵیی ژیانم قووڵە.

خەمێک لە سنگمدایە کە نە دەتوانم دەربازی بم و نە لەبیری بکەم. هەموو شەوێک بە حەسرەتەوە دەخەوم و هەموو بەیانییەک بە هیوایەکەوە لە خەو هەڵدەستم، بەو هیوایەی ڕەنگە ڕۆژێک لە دوورەوە گوێم لە دەنگێک بێت؛ دەنگێک کە دەڵێت:
"ئێمە مۆڵەتی مانەوەت پێ دەدەین".

ساڵانێکە چاوەڕێی ئەم ڕستە زێڕینەم، ڕستەیەک کە وەک ڕووناکییەک لە تاریکیی ژیانمدا دەدرەوشێتەوە و لەم بێهیوایییە دەمکێشێتە دەرەوە. هەر جارێک زێدی خۆمم بیر دێتەوە، بیری کەسوکارم دەکەم و خەمێک لە قوڕگمدایە. بەڵام هێشتا بە هیوایەوە چاوم لە سبەینێ کردووە.

خۆزگە ڕۆژێک ئەم ڕستەیە ببیستم و بتوانم لەم بارگرانییەی خەم و پەژارە ڕزگارم بێت. ڕەنگە ئەو کاتە، جارێکی تر زەردەخەنەیەک لەسەر لێوەکانم دابنیشێت و دڵم هەست بە خۆشی بکات.  تا ئێستاش بە دڵم نەگوتووە هیچ ئەنجامێکم نەدۆزیوەتەوە، نەوەک لە لێدان بکەوێت و جەستەم بەتەنیا بمێنێتەوە.


پەنابەرێکی دڵشکاو و چاوەڕوان

‌ (٢٠) نموونەی "بێـ" و "بەبێ، بێ" لە ڕستەدا

1. The hopeless man sat there.
- پیاوە بێهیواکە لەوێ دانیشتبوو.

The man sat without hope.
- پیاوەکە بەبێ هیوا دانیشتبوو.
- پیاوەکە بێ هیوا دانیشتبوو.

2. The jobless person needs help.
- کەسە بێکارەکە پێویستی بە یارمەتییە.

He is now without a job.
- ئەو ئێستا بەبێ کارە.
- ئەو ئێستا بێ کارە.

3. A powerless leader cannot help others.
- ڕابەرێکی بێهێز ناتوانێت یارمەتیی کەسانی تر بدات.

He stood there without power.
- ئەو بەبێ هێز لەوێ ڕاوەستابوو.
- ئەو بێ هێز لەوێ ڕاوەستابوو.

4. These worthless items can be thrown away.
- ئەم شتە بێنرخانە دەکرێت فڕێ بدرێن.

The old coins are now without worth.
- دراوەکانزا کۆنەکان ئێستا بەبێ نرخن.
- دراوەکانزا کۆنەکان ئێستا بێ نرخن.

5. The childless couple were sad.
- ژن و مێرد (کەپڵ، جووت)ە بێمنداڵەکە خەمبار بوون.

They lived without children for years.
- ئەوان ساڵانێک بەبێ منداڵ ژیان.
- ئەوان ساڵانێک بێ منداڵ ژیان.

6. A helpless animal needs care.
- ئاژەڵێکی بێدەسەڵات پێویستی بە چاودێرییە.

The cat was without help.
- پشیلەکە بەبێ یارمەتی بوو.
- پشیلەکە بێ یارمەتی بوو.

7. The friendless student sat alone.
- قوتابییە بێهاوڕێکە بەتەنیا دانیشتبوو.

She went to school without friends.
- ئەو بەبێ هاوڕێ چوو بۆ قوتابخانە.
- ئەو بێ هاوڕێ چوو بۆ قوتابخانە.

8. This purposeless meeting wasted our time.
- ئەم کۆبوونەوە بێئامانجە کاتەکەمانی بەفیڕۆ دا.

They gathered without purpose.
- ئەوان بەبێ ئامانج کۆ بوونەوە.
- ئەوان بێ ئامانج کۆ بوونەوە.

9. Those meaningless words hurt me.
- ئەو وشە بێمانایانە ئازاریان دام.

He spoke without meaning.
- ئەو بەبێ مانا قسەی کرد.
- ئەو بێ مانا قسەی کرد.

10. This useless tool can be changed.
- ئەم ئامێرە بێکەڵکە دەکرێت بگۆڕدرێت.

The machine lay there without use.
- مەکینەکە بەبێ کەڵک لەوێ کەوتبوو.
- مەکینەکە بێ کەڵک لەوێ کەوتبوو.

11. The restless baby wouldn't sleep.
- کۆرپە بێئۆقرەکە نەیدەویست بخەوێت.

The child spent the night without rest.
- منداڵەکە شەوەکەی بەبێ ئۆقرە بەسەر برد.
- منداڵەکە شەوەکەی بێ ئۆقرە بەسەر برد.

12. The lifeless body was cold.
- تەرمە بێگیانەکە سارد بوو.

The body lay without life.
- لاشەکە بەبێ گیان کەوتبوو.
- لاشەکە بێ گیان کەوتبوو.

13. The fearless soldier fought bravely.
- سەربازە بێترسەکە ئازایانە جەنگا.

He faced danger without fear.
- ئەو بەبێ ترس ڕووبەڕووی مەترسی بووەوە.
- ئەو بێ ترس ڕووبەڕووی مەترسی بووەوە.

14. Their endless love continues.
- خۆشەویستییە بێکۆتایییەکەیان بەردەوامە.

Their story goes on without end.
- چیرۆکەکەیان بەبێ کۆتایی درێژەی هەیە.
- چیرۆکەکەیان بێ کۆتایی درێژەی هەیە.

15. The colorless sky depressed me.
- ئاسمانە بێڕەنگەکە خەمباری کردم.

The painting was without color.
- تابلۆکە بەبێ ڕەنگ بوو.
- تابلۆکە بێ ڕەنگ بوو.

16. A painless death is merciful.
- مردنێکی بێئازار بەزەیییە.

She died without pain.
- ئەو بەبێ ئازار مرد.
- ئەو بێ ئازار مرد.

17. The nameless hero disappeared.
- پاڵەوانە بێناوەکە دیار نەما.

He helped them without a name.
- ئەو بەبێ ناو یارمەتیی دان.
- ئەو بێ ناو یارمەتیی دان.

18. The soundless night was peaceful.
- شەوە بێدەنگەکە ئارام بوو.

We sat without sound.
- ئێمە بەبێ دەنگ دانیشتین.
- ئێمە بێ دەنگ دانیشتین.

19. These timeless stories teach us.
- ئەم چیرۆکە بێکاتانە فێرمان دەکەن.

These tales exist without time.
- ئەم چیرۆکانە بەبێ کات بوونیان هەیە (لە ئارادان).
- ئەم چیرۆکانە بێ کات بوونیان هەیە (لە ئارادان).

20. Those valueless papers were burned.
- ئەو کاغەزە بێبەهایانە سووتێنران.

The documents remained without value.
- بەڵگەنامەکان بەبێ بەها مانەوە.
- بەڵگەنامەکان بێ بەها مانەوە.
***
دەق: دیاکۆ هاشمی
وێنە: ئەمین شکوور
***
سەرچاوە:
https://diyako.yageyziman.com/%d9%a2%d9%a0-%d9%86%d9%85%d9%88%d9%88%d9%86%db%95%db%8c-%d8%a8%db%8e-%d9%88-%d8%a8%db%95%d8%a8%db%8e/22/12/2024/

‌ ٢٠ نموونەی "بێـ less" وەک پێشگر و "بەبێ، بێ without" وەک وشەی سەربەخۆ

کێشەی (بێ) یان (به‌بێ)
لێره‌دا‌ ده‌مانه‌وێ به‌راوردکارییه‌ک له‌گه‌ڵ زمانه‌ ئه‌ورووپییه‌کاندا بکه‌ین، بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ باشتره‌ به‌ نموونه‌یه‌ک ده‌ست پێ بکه‌ین:
جیاوازیی (بێکار‌) له‌گه‌ڵ (بێ کار‌) له‌ چیدایه‌؟ لکاندن یان نه‌لکاندنی (بێ) به‌ وشه‌که‌ی پاشی خۆیه‌وه‌ به‌ته‌واوی واتای وشه‌که‌ ده‌گۆڕێ:
ئه‌و پیاوه‌ دوو ساڵ‌ بێکار بوو‌.
بێ کار ژیان ئه‌سته‌مه‌. ده‌کرێ ئاواش بینووسینه‌وه‌: به‌بێ کار ژیان ئه‌سته‌مه‌.
هه‌ر کاتێ ناوێکت هه‌بوو و خاوه‌نێتییه‌کی لێ سه‌ندرابێته‌وه‌ (بێ) ده‌لکێنین به‌ سه‌ره‌تای وشه‌که‌وه‌:
بێباوک، بێخانوو، بێکه‌س، بێوڵات، بێنیشتمان، بێپاره، بێتام‌:
واته‌: که‌سێ که‌ باوکی نییه‌. که‌سێ که‌ خانووی نییه‌ و هتد.
ئه‌م مه‌به‌سته،‌ له‌ زمانه‌ ئه‌ورووپییه‌کاندا، زۆر جار به‌ پاشکۆیه‌ک که‌ ده‌لکێ به‌ وشه‌که‌وه‌ دیاری ده‌کرێت:
بێخانوو = homeless
بێتام، بێچێژ = tasteless
(بێـ…) = (less…)
که‌ جیاوازیی‌ هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ (without):
(بێ، به‌بێ) = (without)
بێ (بەبێ) تۆ ناچم بۆ ئه‌وێ = I do not go there without you
***

٢٠ نموونە بۆ جیاوازیی بێ و بەبێ وەک وشە:

1. Hopeless = بێهیوا
Without hope = بەبێ هیوا، بێ هیوا

2. Jobless = بێکار
Without job = بەبێ کار، بێ کار

3. Powerless = بێهێز
Without power = بەبێ هێز، بێ هێز

4. Worthless = بێنرخ
Without worth = بەبێ نرخ، بێ نرخ

5. Childless = بێمنداڵ
Without child = بەبێ منداڵ، بێ منداڵ

6. Helpless = بێدەسەڵات، بێیارمەتی
Without help = بەبێ دەسەڵات، بێ دەسەڵات

7. Friendless = بێهاوڕێ
Without friend = بەبێ هاوڕێ، بێ هاوڕێ

8. Purposeless = بێئامانج
Without purpose = بەبێ ئامانج، بێ ئامانج

9. Meaningless = بێمانا
Without meaning = بەبێ مانا، بێ مانا

10. Useless = بێکەڵک
Without use = بەبێ کەڵک، بێ کەڵک

11. Restless = بێئۆقرە
Without rest = بەبێ ئۆقرە، بێ ئۆقرە

12. Lifeless = بێگیان
Without life = بەبێ گیان، بێ گیان

13. Fearless = بێترس
Without fear = بەبێ ترس، بێ ترس

14. Endless = بێکۆتا
Without end = بەبێ کۆتا، بێ کۆتا

15. Colorless = بێڕەنگ
Without color = بەبێ ڕەنگ، بێ ڕەنگ

16. Painless = بێئازار
Without pain = بەبێ ئازار، بێ ئازار

17. Nameless = بێناو
Without name = بەبێ ناو، بێ ناو

18. Soundless = بێدەنگ
Without sound = بەبێ دەنگ، بێ دەنگ

19. Timeless = بێکات
Without time = بەبێ کات، بێ کات

20. Valueless = بێبەها
Without value = بەبێ بەها، بێ بەها

***
دەق: دیاکۆ هاشمی
وێنە: ئەمین شکوور
***
سەرچاوە:
https://diyako.yageyziman.com/%d9%a2%d9%a0-%d9%86%d9%85%d9%88%d9%88%d9%86%db%95%db%8c-%d8%a8%db%8e-%d9%88-%d8%a8%db%95%d8%a8%db%8e/22/12/2024/

هەر نەتەوەیەک بە ئاڵاوە دەناسرێت
پیرۆز بێت ١٧ی دیسەمبەر، ڕۆژی ئاڵای کوردستان
***
خۆ من بێ تۆ
دەستی سڵاوم بۆ هیچ ئاڵایەکی تر
بە سنگەوە نانێم

هەندێک جار، کاتێک وشەیەک کە لەگەڵ هەندێک ڕەگ کۆ دەبێتەوە و وشەیەکی لێکدراو دروست دەکات، ئیتر پێویست بە پاشگری زیادە ناکات بۆ ئەوەی وشەکە بە هەمان واتا بکەینەوە بە داڕێژراو. نموونە:
"سەهوڵشکێن"، پێویست ناکات بڵێین "سەهۆڵشکێنەر"
"پەیامهێن"، پێوست ناکات بڵێین "پەیامهێنەر"
"خوێنهێن"، پێویست ناکات بڵێین "خوێنهێنەر"
"سەرپەرشت"، پێویست ناکات بڵێین "سەرپەرشتیار"
***
دیاکۆ هاشمی

فەرهەنگی توێکاری
زیاتر لە چل وێنەی ئەندامەکانی لەشی مرۆڤ، بە کوردی و ئینگلیزی، چاپی ڕەنگی و بە ڕێنووسی دروست و یەکدەست.
فەرهەنگۆکێکی ئینگلیزی/کوردی
فەرهەنگۆکێکی کوردی/ئینگلیزی
***
دانەر: دیاکۆ هاشمی، ئەمین شکوور
پێداچوونەوە: د. لەزگین چالی
***
ماوەیەکی تر لە کوردستان لە چاپ دەدرێت.
بۆ زانیاریی زیاتر چاوەڕێ بن.

کاتێک دەبینم هەندێک لە فێرخوازانی زمانی کوردی کە لە بنەڕەتدا خوێندەوارییەکی ئەوتۆشیان نییە، بەڵام ئەوەندە بەتامەزرۆیییەوە هەوڵی نووسینەوەی وشە و ڕستە کوردییەکان دەدەن کە بڵاویان دەکەمەوە، پڕ بە دنیایەک خۆشحاڵ دەبم.
نموونەیان زۆر بێت. هیوای دواڕۆژمانن.

پێویستە هەموومان جیاوازیی "و"ی کورت و "وو"ی درێژ بەوردی بزانین.
باشترین ڕێگە ئەوەیە وشەکانی "کوڕ" و "کووڕ" بکەینە پێوەر.
ئەگەر ئەوە بزانین، هەرگیز بە "سووریا/سووریە" ناڵێین "سوریا/سوریه".
دەنگی "وو" لە سووریا/سووریە دەنگێکی درێژە و بە "وو" دەنووسرێت، نەک بە "و".

٥٠ نموونەی "پێ"، "تێ"، "لێ"
"پێ"، "تێ"، "لێ" لە زمانی کوردیدا زۆر تایبەتمەندە و دەکرێت بڵێین کە لانی کەم دوو ئەرکی گرنگیان هەیە:
１. وەک پێشگر: دەلکێنە سەرەتای چاوگەوە و وشەی داڕێژراو دروست دەکەن:
پێوتن، تێخستن، لێوەشاندن
***
２. وەک وشەی سەربەخۆ: کاتێک لە جیاتیی پێشبەند و جێناوێک بێن:
وەک پێشبەند و جێناو، وەک دوو وشەی سەربەخۆ دەنووسرێن:
من قسەکەم "بە ئەو" وت.
کورتتر دەبێتەوە، وەک یەک وشەی سەربەخۆ دەنووسرێت:
من قسەکەم "بەو" وت.
لەویش کورتتر دەبێتەوە، هەر سەربەخۆ دەنووسرێت:
من قسەکەم "پێ" وت.
ئەو ڕوونکردنەوەیە بە هەمان شێوەی سەرەوە "تێ" و "لێ"ش دەگرێتەوە.
***
لێرەدا ٥٠ نموونە دەنووسینەوە کە لەوانەدا "پێ"، "تێ" و "لێ" بەجیا دەنووسرێن:
١. نامەکەم پێ دا
٢. چاوم پێ کەوت
٣. گوێم لێ بوو
٤. لێم تێ گەیشت
٥. بەڵێنم پێ دا
٦. درزی تێ کەوت
٧. دەستی لێ مەدە
٨. بیرم لێ کردەوە
٩. پێنووسەکەی لێ سەند
١٠. گوێم لێ بگرە
١١. ئاماژەم پێ کرد
١٢. چاوم تێ بڕی
١٣. هەواڵم پێ گەیشت
١٤. دەستی تێ خست
١٥. وانەم لێ وەرگرت
١٦. ڕووناکیی پێ دا
١٧. گوێم لێ بوو
١٨. ئاوڕی لێ نەدامەوە
١٩. گرنگیی پێ دا
٢٠. لێی تێ گەیشتبوو
٢١. بەردی تێ دەگرم
٢٢. باوەڕم پێ هەبوو
٢٣. گوڵم پێ دا
٢٤. پارەم لێ وەرگرت
٢٥. ڕووی تێ کرد
٢٦. دەرگام لێ داخست
٢٧. پشتم پێ بەست
٢٨. گوڵی لێ دەرچوو
٢٩. دەستی پێ ناگات
٣٠. قسەکەی پێ بڕی
٣١. ڕێگەم پێ نادات
٣٢. دەستی لێ هەڵگرت
٣٣. پارەی تێ چوو
٣٤. ئاوڕی لێ دایەوە
٣٥. دڵی پێ سووتا
٣٦. نانی پێ گەیاند
٣٧. جلم پێ گۆڕی
٣٨. حەزی لێ کرد
٣٩. بەردی تێ دەگرم
٤٠. پارچەیەکی پێ دا
٤١. سەری لێ لەقاند
٤٢. هەناسەی پێ دا
٤٣. ئاوری تێ بەربوو
٤٤. بەردێکی پێ هەڵناگیرێت
٤٥. چاوی لێ هەڵنەگرت
٤٦. دەستی پێ گرت
٤٧. گوڵی تێ چاند
٤٨. پەیامی پێ گەیاند
٤٩. جارێکی تر لێی تێ گەیشتم
٥٠. دڵی پێ خۆش بوو
هیوادارم ئەم 50 نموونەیە بتوانێت باشتر یارمەتیت بدات لە تێگەیشتنی بەکارهێنانی "پێ"، "تێ"، "لێ" لە ڕستەکاندا.
مەحوی و یاری بە "پێ، تێ، لێ":
لەسەرخۆچوونە، شەیدابوونە، قوڕپێوانە، سووتانە
هەتا مردن، مەحەببەت ئێشی زۆرە، ڕیزی لێ دەگرم
چ شۆخە ئاگرم تێ بەردەدات و پێم دەڵێ: یا شێخ!
بە خاشاکی دەوت شوعلە، عەسامە دەستی پێ دەگرم
کە سینەی ڕێشمی بەو تێغی نازە ئەنجن ئەنجن کرد
وتی: پەژموردەیە ئەم لالەزارە، ئاوی تێ دەگرم
لە پاداشتی قسەی سەردا هەمە ئاهـ و هەناسەی گەرم
کەسێ شێتانە بەردم تێ گرێ، من بەرقی تێ دەگرم
شوکر هوشیارە مەحوی، تێ دەگا دنیا خەراباتە
کە بەدمەستی بکا ئەهلی، خراپەی بۆ چی لێ دەگرم!
***
@https://t.me/diyakohashemi

👇👇👇👇

٤٠ نموونەی ئامرازی دانەپاڵی "ی"

١. ساردیی هەوا (نەک ساردی هەوا)
٢. سەوزاییی دارستان (نەک سەوزایی دارستان)
٣. کورتیی تەمەن (نەک کورتی تەمەن)
٤. سەرژمێریی دانیشتووان (نەک سەرژمێری دانیشتووان)
٥. جوانیی سروشت (نەک جوانی سروشت)
٦. گەرمیی هاوین (نەک گەرمی هاوین)
٧. ڕووناکیی ڕۆژ (نەک ڕووناکی ڕۆژ)
٨. قوتابیی پۆل (نەک قوتابی پۆل)
٩. چاکیی کار (نەک چاکی کار)
١٠. پاکیی ئاو (نەک پاکی ئاو)
١١. گەورەییی ماڵ (نەک گەورەیی ماڵ)
١٢. کوردیی ناوەندی (نەک کوردی ناوەندی)
١٣. شیرینیی ژیان (نەک شیرینی ژیان)
١٤. بەرزیی شاخ (نەک بەرزی شاخ)
١٥. خۆشیی دڵ (نەک خۆشی دڵ)
١٦. سووریی گوڵ (نەک سووری گوڵ)
١٧. ئازایەتیی پێشمەرگە (نەک ئازایەتی پێشمەرگە)
١٨. تاریکیی شەو (نەک تاریکی شەو)
١٩. نزمیی دەنگ (نەک نزمی دەنگ)
٢٠. چالاکیی وەرزشی (نەک چالاکی وەرزشی)
٢١. شینیی ئاسمان (نەک شینی ئاسمان)
٢٢. کارامەییی مامۆستا (نەک کارامەیی مامۆستا)
٢٣. تواناییی قوتابی (نەک توانایی قوتابی)
٢٤. ئاواییی کوردستان (نەک ئاوایی کوردستان)
٢٥. زاناییی پیر (نەک زانایی پیر)
٢٦. بێدەنگیی شەو (نەک بێدەنگی شەو)
٢٧. پەککەوتەییی ئەندام (نەک پەککەوتەیی ئەندام)
٢٨. توندیی با (نەک توندی با)
٢٩. ناسکیی گوڵ (نەک ناسکی گوڵ)
٣٠. دووریی ڕێگا (نەک دووری ڕێگا)
٣١. گەرمیی هەوا (نەک گەرمی هەوا)
٣٢. پیرۆزیی نیشتمان (نەک پیرۆزی نیشتمان)
٣٣. گەشیی ڕوخسار (نەک گەشی ڕوخسار)
٣٤. قورساییی بار (نەک قورسایی بار)
٣٥. کۆییی ئازا (نەک کۆیی ئازا)
٣٦. پیسیی هەوا (نەک پیسی هەوا)
٣٧. خێراییی کات (نەک خێرایی کات)
٣٨. دڵنیاییی ژیان (نەک دڵنیایی ژیان)
٣٩. زیرەکیی منداڵ (نەک زیرەکی منداڵ)
٤٠. ئاسوودەییی خەڵک (نەک ئاسوودەیی خەڵک)

تێبینیی گرنگ:
کاتێک وشەیەک بە (ی) کۆتاییی دێت و ئامرازی دانەپاڵیشی دەچێتە سەر، دەبێتە (یی)
کاتێک وشەیەک بە (یی) کۆتاییی دێت و ئامرازی دانەپاڵیشی دەچێتە سەر، دەبێتە (ییی)
ئەم یاسایە بۆ دروستکردنی واتای دروست و ڕوون زۆر گرنگە.
***
https://t.me/diyakohashemi