balouchi_zobán_e_jonz

*🌅 گْوادر ءِ شپ ءُ روچ ☆☆☆☆☆*

(بُنگیجی بھر)

بِہ گَلا ھما شپ ءَ کہ کسّ ءَ بے شپ مہ کنت ءُ بِہ زَر پہ ھما روچ ءَ کہ مردم ءَ بے روچ مہ کنت۔
چوناھیگا اے چوشیں گپّے نہ اِنت کہ اے رنگیں گْونڈیں دیوانے ءِ سر گال بہ بیت بلے پہ دلگوش کنگ ءَ ھر نیمونے کار مرد کنگ بیت۔پہ اے دانک ءَ بَھ ءُ بکّڑ بوگ بے سیتّیں ھِل ءُ گِشاں کپگ اِنت ءُ رھبند ھما اِنت کہ پہ منزلے ءُ آپسرے ءَ سر بکنت۔
(دان کمّک ءُ زھیریگ باز)
ماں چشیں گْونڈیں ءُ اشتاپیں دیوانے ءَ گْوادر ءِ وش ءُ وژدل ءُ تھل ءُ زھریچکیں شپ ءُ روچانی سرجمیں گپّ جنگ نہ بنت ءُ چہ نیمبُندگ ءُ اِشکندیں دیوان ءَ بے تواری جْوان تر اِنت پرچا کہ چہ ھینّار بوگ ءَ تُنّگی ءِ جند شر تر اِنت کہ اگاں بے وس کنت بلے بے شون نہ کنت۔بلےچو تْراپکنیں تْرمپاں شاگ ءَ تْراپے کنان ءُ پَھلی گْراں کہ دگہ توجیلے نیست۔
گْوادر ءِ گرماگ ءُ زمستان، ھامین ءُ ایرھت، ھَور ءُ ھرّگ، بھا ءُ زور، سیلہ ءُ پرگول ءُ دیوان ءُ مراگہ چوکہ یک نہ پسّندیں لچّھے ءِ رنگ ءَ ترّ ءُ مانترّ کن اَنت کہ زانگ نہ بیت کہ چہ کجا بنگیج بیت ءُ کجا کُٹّ ایت۔
اے رنگیں سر گال دْراجیں بیان ءُ مولیں دیوانانی باھوٹ بنت بلے "کام ناکامے ڈلگ ھم

شرُک کَدّ ءُ بالاد ءَ ناں سکّ بُرز ءُ ناں سکّ پَٹّک بیتگ بلے اندازگیں مردمے بیتگ آ چہ نوکر کُٹم ءَ بیتگ ءُ رنگ ءَ سیاہ بیتگ۔۔۔ چوناھا آ دروشم ءَ سکّیں بے براھے نہ بیتگ بلے آئی ءِ یکّ چمّے کور بیتگ بے چمّی ءَ آ گیش بے براہ کُتگ بیتگ۔۔۔۔باھو نگور ءِ سروزی رھیم بکش کہ بازیں دیواناں گوں شرُک ءَ یکجاہ بیتگ آ گوش ایت کہ”شرُک نند ءُ پادا ءُ مردم گِری ءَ باز شرّیں مردمے بیتگ گوں سازگر ءُ ھمراھاں اھلاکی شرّ بیتگ ءُ زرّی حوالہ ءَ ھم سازگرانی ھیال ئِے کُتگ۔۔۔۔
ھمے زمانگ ءَ کہ شرُک جیونی ءَ بیت گڑا دشتیاری ءِ جھمنندیں اسمائیل اِزمُک گوں آئی ءَ سانگ کنت،اسمائیل  وت ڈُھلی ءُ سازگرے بیت پد ءَ گڑا وت ءُ شرُک یکجاہ دیوان کن انت۔ گوں جیونی ءِ آیگ ءُ اسمائیل ءِ سانگ کنگ ءَ پد شرُک باز دیمروئی کنت چہ ھمداں آ باز نام کَشّ ایت ءُ چہ شرُک ءَ “شرُک ایرانی” ءِ نام ءَ مشھور بیت۔
اسمائیل ءِ برات پھلوان ابراھیم گوش ایت “اسمائیل ءَ گوں شُرک ءَ باز ھمراہ داری کُتگ شرُک ءِ گیشتریں سَوتانی گچین کنوک ءُ آئی ءِ سازگر اسمائیل بیتگ۔ھرجاہ کہ دیوان بیتگ وت ءُ اسمائیل یکجاہ شُتگ اَنت۔اسمائیل ءَ ڈُھل جتگ ءُ شرُک ءَ سوت ءُ نازینک جتگ۔اسمائیل چو وتی پِت ولیداد ءَ سوھوئیں ڈُھلی یے کہ انگت ھست ءُ ھیات اِنت۔۔۔۔
شرُک کہ نامدار بیت پد ءَ گڑا چہ جیونی ءَ ڈنّ داں پیشکان،گوادر،پسنی،دشت ءُ کیچ ءِ بازیں دمگاں پہ دیواناں برگ بیت۔پد ءَ گڑا آئی ءَ گوں بلوچی ءِ نامداریں سَوتی سبزل سامگی، برکت بَلّ والا ءُ دگہ مردیں گُشندھاں یکجاہ سَوت گوشتگ۔شرُک ءِ توار سکّ وشّ ءُ پُرزیمر بیتگ پمیشکا آئی ءِ دوست داروک سکّ باز بیتگ اَنت آ وتی وھد ءُ زمانگ ءِ نامداریں گُشندھاں چہ یکّے بیتگ۔ھرجاہ کہ مھپل ءُ دیوانے ءَ شرُک ءِ ھال بیتگ گُڑا گوشداروکاں الّم وت ءَ سرکُتگ۔۔۔سبزل ءِ وڑیں نامی گُشندہ ھم ھُبّ بیتگ اَنت کہ شرُک جاھے دیوانے ءَ گوں ما ھمراہ بہ بیت داں مردم گیشتر بئیت ءُ مئے ھیال ءُ چارگ شرتریں رنگے ءَ کنگ بہ بیت۔۔۔۔
شرُک ءَ بلوچی سَوت ، نازینک ، سِپت ، ھالو ، زھیریگ ءُ کوھنیں شَیر باز یات بیتگ۔شرُک ھما پئیمیں دیوانے ءَ شُتگ اوداں ھما تھر ئِے گوشتگ بزاں چہ زیمری درستیں موسماں آژناگ بیتگ، ھرجاہ ھردیوان ءَ گوں مھلوک ءِ تَب ءُ مئیل ءَ ھمراداری ئِے کُتگ۔آئی ءَ دیوان ءِ تب چوش ھم چار اِتگ کہ باریں نندگ ءُ شَیر گوشگی اِنت یا اوشتگ ءُ شَیر گوشگی اِنت۔باز بَرے آ دیوان ءَ تاں سُھب ءَ یک پئیم نشتگ ءُ سَوت ئِے جتگ ءُ برے برے دیوان ءَ اوشتاتگ ءُ دیوان ءِ تھ ءَ ترّ اِتگ ءُ شَیر گوشان ءَ زرّانی لیٹ ئِے گپتگ۔۔۔۔۔
رھیم بکش سروزی گوش ایت “شرُک ءَ کوھنیں شَیر ھم یاد بیتگ یکرندے دیوانے ءَ من شرُک ءِ سروزی بیتگ آں گُڑا آئی ءَ کیّا سدو ءِ دراجیں شَیر نازینک ءِ ترز ءَ جتگ ءُ مھلوک ءَ سکّ باز دوست بیتگ۔۔۔۔
شرُک ءَ گواتی نادراھانی پُرّ کنگ ءُ آھانی گوات ءِ ایرگیجگ ءَ ھم سروزیانی ھمرائی ءَ کُتگ۔چوناھا گوات ءِ ساز ءَ سروزی جن اَنت بلے یک وشگُٹّیں جنینے یا گشندھے ھم گون بیت کہ آ سروز ءِ ترز ءَ یک ءُ دو بول گوشان کنت کہ اے بولاں “زگر” گوش اَنت۔گواتیانی پُرّ کنگ ءِ ھاترا ءَ سروزیاں سروز جتگ ءُ شرُک ءَ زگر الہان کُتگ اَنت۔آ وت ھم گواتی یے بیتگ بزاں گوات ئِے سر ءَ بیتگ گوں سازاں پُرّ بیتگ۔۔۔۔
شرُک بلوچی زیمر ءِ تھ ءَ بے مَٹّیں نام ءُ بے دروریں توارے بیتگ کہ مرے زمانگ ءَ بلوچ زالبولانی تھ ءَ یکّے گُشندھے نیست بلے اگاں کسے بہ بیت ھم چو شرُک ھَپکاریں گشندھے بیت نہ کنت کہ زیمر ءِ بازیں ترزاں پہ الکاپیں رنگے ءَ گوشت بکنت۔۔۔۔
آئی ءِ سوت ءُ دیوانانی بازیں کیسٹ “شرُک ایرانی” ءُ “شرّاتون ناز”ءِ نام ءَ شِنگ بیتگ ءُ مارکیٹ ءَ اتکگ اَنت بلے اے کیسٹ گیشتر پروڈکشن والا ءُ میوزک سینٹر والاھاں چہ وتی نیمگ ءَ شنگ کُتگ اَنت ناں اے کیسٹانی مُزّ شَرُک ءَ وارتگ اَنت ءُ نئیکہ شرُک اے سرپد بیتگ کہ منی کیسٹ مارکیٹ ءَ شرّاتون ناز ءِ وڈیں شرپداریں نامے ءَ گوں بھا بئیگ اَنت۔۔۔
بلوچ زالبولیں گُشندھانی تھ ءَ شرُک ءِ نام وتی دَور ءُ باریگاں پَوراں سر بیتگ ءُ آئی ءَ وشّیں زمانگے ءَ وتی ازم ءِ درانگازی کُتگ کہ داں اُمبر ءِ گُڈّی وھد ءَ آئی ءِ نام ءُ توار ھرجاہ بیتگ ءُ آ شرّیں رنگے ءَ گوشدارگ بیتگ۔
شرُک 1997 ءِ سال ءَ ماں جیونی ءَ نادراہ بیت ءُ گوادر ءِ نیشنل ھسپتال ءَ برگ بیت ھموداں بیران بیت پد ءَ آ جیونی ءَ کَلّ ءُ کسارت کنگ بیت۔شرُک ءِ بیرانی ءِ ماہ ءُ روچ پمیشکا زانگ نہ بنت کہ ناں شرُک ءِ کبر ءَ شکّ ءِ لک اِنت ءُ نیکہ آئی ءِ مرگ ءِ ماہ ءُ روچ نبشتھی دروشم ءَ ھست اَنت۔مرگ ءِ سال ھم پہ اندازگ من شوھاز کُتگ کہ آئی ءِ جنک سمینہ ءَ من ءَ گوشت کہ منی مات سوالُک ءِ سیر ءِ شپ ءَ بیران بیتگ۔سوالک ءِ گُشگ ءِ ردا آئی ءَ 1997 ءِ سال ءَ سیر کُتگ۔

بلوچی ءِ وشتواریں زالبول گُشندہ شرُک ایرانی

اسھاق رھیم

بلوچی زیمر ءِ بُن دپتر ءَ کہ ما چاریں گُڈا مارا چہ کرناں زیمر ءِ تہا زالبولانی مزنیں کِردے گِندگ بیت۔چہ چُکّ ءِ ودی بئیگ ءِ ساھت ءَ بگر داں آئی ءِ بُرُک ،ھبر بندی، سالونکی ءُ بانوری ءِ وھداں بیا ھروھد ءَ شاتکامی ءُ وشیّ ءِ ھاترا سِپت،نازینک ءُ ھالو گوشگ بیتگ۔چہ درستاں گیش آروسانی سر ءَ نازینک گوشی ءِ ربیت بلوچی زیمر ءِ تھ ءَ مارا گیشتر ءُ مُھکم تر گِندگ بیت۔نازینک چوناھا مردینیں وشگُٹّ،گُشندہ ءُ سوتیاں گوشتگ بلے نازینک ءِ تھر چوش کہ زالبولاں گوشتگ مردینانی کار نہ اِنت انگت ھم آروسانی سر ءَ نازینک گوشیں جنین ھست بلے نوں اے رسم کوھن ءُ کمّ ترّ اِتگ، سکّ کم آروسانی وھد ءَ زالبول نازینک گوشگ ءَ گِندگ بنت۔۔۔۔
پیسری زمانگاں چُکّانی ودی بئیگ ءِ وھد ءَ نازینک گوشیں جنیناں داں شش شپ ءَ بزاں داں شَشگان ءَ ھرشپ سِپت گوشتگ ءُ پد ءَ مردیں چُکّ ءِ سُنّتی بزاں بُرّک ءِ وھد ءَ ھم نازینک گوشتگ۔ھمے پیم ھبربندی،سریگ ءِ پِرکنگ ءُ داں سالونک ءُ بانور ءِ نازینگ ءِ کار ھم زالبولیں گُشندھانی بیتگ۔
بلوچی زیمر ءِ زالبولیں گُشندھانی شست ءُ ھپتاد سال ءَ پیسر ءِ ریکارڈ ناں ریکارڈنگ ءِ دروشم ءَ مرچی مارا دست کپ ایت ءُ نئیکہ نبشتھی دروشم ءَ کسے ءَ نبشتہ کُتگ کہ ما وتی گوست ءِ زالبولیں گُشندھاں چہ آشنا بہ بئیں۔۔۔
چہ نوزدہ سد ءُ شست ءَ پد ءِ دیم ءَ اتکگیں زالبول گشندھانی ریکارڈ پمیشکہ گوں ما ھست اَنت کہ اے زمانگ ءَ ریڈیو ءُ ٹیپ ریکارڈنگ بیتگ پمیشکہ لھتیں زالبول گشندھانی ریکارڈ دست کپ اَنت۔۔
بلوچی ءَ نازینک گُش ءُ سِپت گُشیں زالبول باز بیتگ اَنت بلے گوں سازاں گُشندہی کنوکیں سوت گُشیں زالبول گشندہ سکّ کمّ بیتگ اَنت کہ آ پہ لنکُک ھساب بنت۔سَوت گُشیں زالبولانی تھ ءَ ریکارڈ ءَ ھستیں اولی زالبول مائی ماگی اِنت کہ اے بُندر ءَ روکپتی بلوچستان ءَ دشتیاری ءِ جھمنند بیتگ کہ پد ءَ لَڈّ ءُ بار اش کُتگ کراچی ءَ اتکگ انت۔مائی ماگی بلوچی ءِ نامداریں سازگِر بلاول بیلجیئم ءِ مات بیتگ۔۔چہ مائی ءَ ماگی ءَ پد گڑا ریکارڈنگ ءِ دَور ءُ باریگ بیت اے وھد ءَ گیشتریں سَوت گُشیں زالبول ریکارڈ ءَ کاینت اِشانی تھ ءَ ھانی،تاج بی بی،شریپہ سَوتی،آمنہ توتی،سکینہ ناز، گُل جان پسنی ولا، شرُک ایرانی،شمشک ایرانی ءُ دگہ بازیں۔۔۔۔
شرُک ایرانی ھم چہ ھمے دَور ءِ زالبول گُشندھاں یکّے بیت کہ اے کِساس 1932 ءَ ماں روکپتی بلوچستان ءِ دمگ باھو نِگور ءَ “دُرگوش” نامیں مردے ءِ لوگ ءَ ودی بیت۔دُرگوش چوناھا کسرکندی مردمے بیت کئیت ھمداں نگور ءَ “ھَجُک” نامیں زالے ءَ گوں سُور کنت ءُ شرُک ءَ پیداک کنت۔ھجُک وت وشگُٹ ءُ نازینک گُشے بیت سیر ءُ آروسانی سر ءَ نازینک جنت۔ھجُک ءِ گوھار “پَڈُّک” ھم سکّیں وشّگُٹے بیت ھما زمانگاں نگور ءِ کَش ءُ گوری دمگانی نازینک جنوک بیت۔پَڈُّک ءِ گُٹّ ھم سکّ وش بیت۔ھجُک ءِ برات “سئیکی” ھم وشگُٹّیں سوت گُشے بیت،سئیکی وتی گوھارانی ھمرائی ءَ سیرانی سر ءَ سوت گُش ایت، ڈُھل جنت ءُ ناچ ءُ سُھبت کنت۔
وھدیکہ شرُک اے زیمری چاگرد ءِ تھ ءَ ردوم زیر ایت تہ آئی ءِ مات،تُرو ءُ ناکو چہ پیسر ءَ گوں زیمر ءَ ھمگرنچ بنت گُڑاآئی ءَ ھم چہ کسانی ءَ زیمر وتی نیمگ ءِ ژپّ ایت ءُ آئی ءِ ھُبّ پاد کیت۔ آ وتی مات ءُ تُرو ءِ ھمرائی ءَ سیرانی سر ءَ نازینک گوش ایت گوں۔۔۔
باھو ءِ سروزی رھیم بکش جَتّ گوش ایت منی پِت پکیر ءَ کِسّہ کُتگ کہ “شرُک ءَ کسانی ءَ چہ نازینک ءُ زھیریگ گوشتگ۔ھما وھداں کہ نگور ءِ آپ چاتاں بیتگ ءُ چہ چاتاں گوں مزنیں ڈولاں پہ کائیگر آپ کشّگ بیتگ گُڑاجنیناں بانگواہ ءِ وھد ءَ اتکگ کائیگر ڈولاں بستگ انت ءُ آپ ئے کَشّ اِتگ ، من ھمے زمانگاں شرُک بانگواہ ءِ وھد ءَ آپ کشّوکانی گورا نازینک ءُ سوت گوشگ ءَ دیستگ۔۔شرُک ءَ سوت جتگ ءُ آ دگہ جنیناں گوں کائیگراں ڈول ءُ کمیٹّ چِکّ اِتگ”۔۔۔۔
شُرک چہ وتی مات ءَ دُرگوش ءِ یکّیں چُکّ اِنت دگہ برات ءُ گوھار ئِے نیست بلے آئی ءِ پِت دُرگوش ءَ دگہ سانگ کُتگ ءُ چُکّ ئِے ھست۔
شرُک ءَ اولی آروس گوں “چاشُک” نامیں مردے ءَ کُتگ چہ چاشُک ءَ شرُک ءِ چار چُک اَنت کہ آھانی تھ ءَ یک بچکے میار ءُ سے جنک سمینہ،آسیہ ءُ پھمیدہ اَنت۔چہ چاشُک ءِ سونانی گِرگ ءَ پد شرُک دومی آروس ءَ گوں چھباری مردمے ءَ کنت چہ آئی ءَ یک “گُل” نامیں جنکے بیت ۔پد ءَ چھباری مرد ءَ ھم یلہ دنت ءُ کیت جیونی ءَ نند ایت۔۔۔باز مردم گوش انت ھمے زمانگ ءَ شرُک چہ ایران ءَ پمیشکہ جیونی ءَ کیت کہ اوداں یک ھالے شِنگ ایت آ دمگ ءِ بلوچ سردار شرُک ءِ زئیانی سیرانی سر ءَ سَوت ءُ سُھبت ءِ ھلاپ اَنت ءُ اے کار ءَ بلوچ ربیدگ ءِ ھلاپ زانگ اَنت۔گڑا شرُک ھمے تُرس چہ نگور ءَ درکیت۔۔۔۔

🎊 *لبزانکی جار*

📝 *بریس ادبی گل(باگ) ءِ ماهانہ دیوان*

*چہ شما سرجمیں نبشتہ کار، لچّہ کار ءُ ادب دوستاں لوٹ ءُدزبندی اِنت کہ اِے دیوان ءَ بهر بہ زیر اِت..*
*دیوان ءَ شُمے ساڑی بیگ ءُ بهر زیرگ براهدار کنت*

*دیوان ءِ وهد ءُ پاس آیوکیں چارشمبے ءِ روچ ءَ ھمدپ گوں ھجری شمسی سال ءِ 1403ءِ آبان ماہ ءِ 9 ءَ برابر گوں میلادی 2024 ءِ 30 اکتوبر ءَ بیت*
*ادار 5:00 ءَ دیوان بنگیج بیت..*

*دیوانجاہ: بریس شهرداری ءِ ماڑی*

جار
بلوچی زبان ءِ کلانھیں گشندہ پھلوان الی مھمد سادآبادی ءِ یاتگیر ءَ "پھلوان مراگش" ءِ نام ءَ ماں کلاتُک ءَ پچیں دیوانے برجم دارگ بوگ ءَ انت۔
اے دیوان ءِ سے بھر انت۔
اولی بھر: پھلوان ءِ زند ءُ ازم سر ءَ گشتانک دیگ بیت
دومی بھر : شائری
سیمی بھر: ساز ءُ زیمل
رمس: 9/112024
جاہ ءُ ڈس: بام گراؤنڈ سادآباد کلاتُک
وھد ءُ پاس: بیگاہ
چیردستی:
لبزانکی گدان کلاتک
بلوچی لبزانکی گل مینو ملک آباد
کندیل کلب کلاتک
بلوچی ادبی مجلس(بام) اُمان(مسکت)
(شمئے آھگ پہ ما مزنیں شرپے)

#مولی_پیک
#بلوچی_لبزانکی_گل

#کمرزانی