آفتاب مهر

زندگی،
کمدی
یا تراژدی؟

همه شما با نماد تئاتر آشنا هستید،
دو صورتک یکی شاد و دیگری غمگین.
در یونان باستان –
که خاستگاه تئاتر بود – دو ژانر نمایشی وجود داشت: «کمدی» و «تراژدی»، صورتک شاد نماد کمدی بود و صورتک غمگین نماد تراژدی.

کمدی به معنای نمایش‌های خنده دار نبود بلکه نمایش‌هایی را شامل می‌شد که انتهایی خوش داشتند و هدف آنها دمیدن امید و خوش‌بینی در تماشاگران بود.
معمولا قهرمان کمدی با مشکلات و چالش‌های زیادی روبرو می‌شد و گاهی خسته، زخمی و ناامید می‌شد اما در نهایت پیروز و سربلند از آزمون زندگی بیرون می‌آمد.
برخلاف کمدی، تراژدی، شاهنامه‌ای نبود که آخرش خوش باشد!
در تراژدی، قهرمان با دشواری‌ها دست و پنجه نرم می‌کرد و نهایت توان خود را به کار می‌برد ولی مقهور تقدیر می‌شد و در نهایت محکوم به درد و رنج و شکست می‌شد.

ترکیب کمدی و تراژدی در تئاتر یونان باستان در پی ایجاد یک تعادل در ذهن مخاطب بود: از یک طرف کمدی این پیام را داشت که برای عاقبت خوش، تدبیر به کار ببر، تلاش و مقاومت کن و تسلیم نشو و از طرف دیگر تراژدی این پیام را داشت که نیروهایی فراتر از توان تو وجود دارند که تقدیری را رقم می‌زنند که تمام تدبیر و هوش و قدرت تو از تغییر دادن آن عاجز است و تو چاره‌ای جز پذیرش آن‌ها نداری.

بنابراین دوگانه کمدی/تراژدی در واقع دو گانه اختیار و جبر است.
اگر جهان را یکسره جبرآمیز ببینیم و تسلیم این جبر گردیم وضع زندگی‌مان از آنچه «تقدیر» نگاشته نیز بدتر می‌شود و اگر جهان را یکسره تابع انتخاب و عمل و اختیار خود بیانگاریم و تقدیر یا تصادف را انکار کنیم زمانی که با شرایط غیر قابل کنترل مواجه شویم دچار سرخوردگی و ناکامی می‌شویم و عنان از کف می‌دهیم!

مولانا در مثنوی نیز همین دوگانه متناقض را به کار می‌گیرد از یک سو جانب اختیار را می‌گیرد و می‌گوید:

این که گویی این کنم یا آن کنم

خود دلیل اختیار است ای صنم


و از سوی دیگر جانب جبر را می‌گیرد و می‌سراید:

ما همه شیران ولی شیر علم

حمله‌مان از باد او شد دم به دم

و به ما می‌آموزد حال که به جز تسلیم در برابر تقدیر چاره‌ای نیست پس چرا این تسلیم را با میل و رضا انجام ندهیم:

در كف شير نر خونخواره‌ای

غیر تسلیم و رضا کو چاره‌ای؟!

هفته پیش کتابی خواندم از مرحوم «دکتر ابولقاسم تفضلی» با نام «تخته نرد، تقدیر یا تدبیر».
در این کتاب نگارنده دو بازی معروف و جهانی شطرنج و تخته نرد را با هم مقایسه می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که تخته بازان بیش از شطرنج بازان با ذات زندگی هماهنگ می‌شوند زیرا که تخته باز ضمن این‌که می‌داند با رعایت هوشمندانه قواعد بازی و در نظر داشتن تاکتیک درست «شانس پیروزی» بیشتری دارد اما همواره این معنا را هم در نظر دارد که بخش بزرگی از نتیجه بازی نه در اختیار او که در اختیار «کعبتین» کر و کور و بی‌احساس است که بی هیچ منطق و عدالتی می‌چرخند و اعدادی را می‌نمایانند که ما ناچار از خواندن آن‌ها هستیم!

در همین زمینه است که «محمد بن محمود آملی» صاحب «نفایس الفنون» سروده است:

تقدیر چو کعبتین و تدبیر چو نرد

در دست تو هست
لیک در دست تو نیست!

جالب این‌جاست که حکیم «ابولقاسم فردوسی» که ۱۶۷ بیت را در شاهنامه به تاریخ تخته نرد اختصاص داده است و ابداع‌کننده تخته نرد را بزرگمهر دانشمند دانسته است .
سرگذشت بزرگمهر را در ژانر تراژدی تصویر کرده است! بزرگمهر هم هوش و تدبیر دارد و هم صداقت و خوش‌نیتی، اما تقدیر برای او سخت‌ترین فرجام را رقم زده است و او به اتهام جرم نکرده، سال‌ها در زندان و زیر شکنجه زندانبان و مامور «انوشیروان عادل» پیر و کور می‌شود ولی می‌گوید:

چو آرد بد و نیک «رای سپهر»
چه شاه و چه موبد چه بوذرجمهر

ز تخمی که یزدان به اختر بکشت
ببایدش بر تارک ما نبشت

دکتر محمدرضا سرگلزایی

#معرفی_کتاب

نام کتاب: #عشق_و_زندگی
نویسنده: #دکتر_دین_ارنیش
مترجم: ابوالقاسم پوزش
انتشارات دانشگاه فردوسی- شماره 383


دکتر "Dean Ornish" متخصص قلب در امریکا، کتابی نوشته اند به نام
"Love & Surviva " که به فارسی تحت عنوان "عشق و زندگی" ترجمه شده است. ایشان به عنوان یک طبیب پژوهش های مربوط به کیفیت و کمیٌت ارتباط بین فردی و تاثیر آن بر سلامت جسمی را بررسی و جمع آوری کرده است.

در این کتاب به حجم زیادی از پژوهش های علمی برخورد می کنید که نشان می دهند ما انسان ها همان طور که برای سالم بودن به غذای خوب نیاز داریم ، به هوای خوب نیاز داریم و به آب آشامیدنی پاک نیاز داریم ، به ارتباطات سالم هم احتیاج داریم. یعنی نه تنها اگر ارتباطات رضایت بخش در زندگی نداشته باشیم از نظر روانی، هیجانی و احساسی حال بدی داریم، بلکه از نظر جسمانی هم دچار مشکلات جسمانی و بیماری ها می شویم.

یکی از این تحقیقات این بود که قبل از دوره اپیدمی سرما خوردگی، به دو گروه داوطلب پرسشنامه هایی را می دهند؛ اول گروهی که کمتر از چهار ارتباط صمیمی در زندگی شان دارند ، و گروه دوم کسانی که بیش از چهار ارتباط در زندگی شان دارند. (یعنی کمیٌت ارتباط دوستانه را بررسی می کنند). بعد از مطالعه می بینند کسانی که بیش از چهار ارتباط صمیمانه در زندگی شان دارند یک چهارم گروه دیگر دچار بیماری سرما خوردگی می شوند. یعنی اگرچه بیماری سرما خوردگی یک بیماری کاملأ ویروسی است، اما ارتباط های صمیمانه ی ما می توانند در مقاومت ما نسبت به آن نقش داشته باشند.

مکانیزم این مقاومت به میزان ساخت ایمونوگلوبولین A مربوط است، ایمونوگلوبولین A پادتنی است در حلق و بینی ما که از عفونت های تنفسی ویروسی پیشگیری می کند .و میزان ساخت این ایمونوگلوبولین تحت تاثیر روابط بین فردی ما قرار دارد!

در تحقیق دیگری تعدادی زوج را برای اینکه کیفیت رابطه شان را بفهمند، تحت یک سری تست فرافکن قرار دادند (یک تست projective). یک نقاشی از دونفر که در پارک بودند را به این زوج ها نشان دادند و گفتند که شما یک داستان بسازید راجع به این که این دو نفر دارند به همدیگر چه می گویند. بر اساس حدس این که آن دو نفر دارند به همدیگر چه می گویند کیفیت رابطه ای که در آن هستند را ارزیابی کردند، زیرا فرض این بود که آنها رابطه شان را در داستانی که ساختند project می کنند. بر این اساس افراد را به دو دسته تقسیم می کردند؛ گروهی که روابط شان با یارشان رضایت بخش است و گروه دیگر کسانی که رابطه شان رضایت بخش نیست. آن هایی که روابط غیر رضایت بخش داشتند شش برابر بیشتر دچار بیماری ویروسی در زمان اپیدمی شده بودند.

بنابراین چه کیفیت رابطه (رضایت بخش بودن و یا نبودن آن) و چه کمیٌت رابطه (یعنی تعداد روابط صمیمانه ای که ما با دیگران داریم) در ابتلاء ما به بیماری ویروسی نقش بازی می کند.

در این کتاب به تحقیق دیگری اشاره شده، به این ترتیب که به دو گروه داوطلب فیلم نشان می دهند. یک گروه فیلمی را نگاه می کنند که مربوط به روابط بین فردی نیست و یک سری از داوطلب ها فیلمی را نگاه می کنند که راجع به فعالیت های انسان دوستانه ی مادر ترزاست، یعنی راجع به عواطف انسانی، محبت و بخشندگی در یک رابطه بین فردی. از هر دو گروه قبل از تماشای فیلم و بعد از تماشای فیلم نمونه ی بزاق دهانشان را برای اندازه گیری ایمونوگلوبولین A گرفتند ، گروهی که فیلم خنثی را نگاه کرده بودند طبیعتأ تفاوتی هم در ایمونوگلوبولین بزاق شان قبل و بعد از فیلم مشاهده نشد در حالی که گروهی که فیلم محبت و بخشندگی های مادر ترزا را نگاه گرده بودند ایمونوگلوبولین بزاق شان چند برابر شده بود .

یعنی حتی تماشای فیلم محبت آمیز می تواند بعضی از ما آدم ها را در مقابل بعضی بیماری ها به صورت طبیعی واکسینه کند.

تعداد بسیار زیادی از این نوع پژوهش در این کتاب آمده که نشان می دهد ما انسان ها حیواناتی کاملأ اجتماعی هستیم. به این معنا که سلامت جسمانی ما هم اساسأ در انزوا و تنهایی قابل تأمین نیست. بنابراین جدا از جنبه های روانپزشکی قضیه، ما حتی اگر بخواهیم که از نظر جسمانی بدنی سالم داشته باشیم به روابط مبتنی بر صداقت ، اعتماد و محبت نیاز داریم.

#دکترمحمدرضاسرگلزایی_روانپزشک


** به علت نایاب بودن کتاب "عشق و زندگی" ، فایل PDF آن به پیوست در کانال به اشتراک گذاشته می شود.

https://drsargolzaei.com/images/mbooks/41220_1_eshgh_va_zendegi.jpg

با سلام به دوستان ارجمند فایل صوتی و پاورپوینت کلاسهای قبلی 👆 برای متقاضیان در تلگرام ارسال می‌شود.
۰۹۱۲۱۴۸۳۰۳۳
@aftabemehr