زبان‌ورزی

🍁 رابطهٔ فرهنگ و زبان: نامه‌نگاری

✍🏻 طاهره شیخ‌الاسلام:

در مراحل پایانی این کتاب بودم که هموطنی نامه‌ای را که به یکی از مسئولان ادارهٔ مهاجرت در استرالیا نوشته بود برای من فرستاد تا آن را برایش به انگلیسی ترجمه کنم. اولین پاراگراف نامه بسیار ادبی و زیبا و تأثیرگذار نگاشته شده بود و چنین شروع می‌شد: «اگر پرندگان مهاجر را دوست ندارید، آشیانه‌های‌شان را خراب نکنید ....» در پی یافتن معادل کلمهٔ پرندهٔ مهاجر ــ با همان بار فرهنگی و احساسی که در زبان فارسی دارد ــ به دوستی انگلیسی‌زبان تلفن کردم. مقدمتاً به او گفتم که نامه‌ای است به ادارهٔ مهاجرت و سپس از او راجع‌به پرندهٔ مهاجر سؤال کردم. او، که به‌شدت گیج شده بود و نمی‌دانست پرنده در نامه اداری چه می‌کند، از من در مورد آن پرسید و من برایش مفهوم و پیام جمله را توضیح دادم. پس از سکوتی کوتاه به من گفت بهتر است فقط قسمت‌هایی را که تقاضای این شخص در آن مطرح شده است ترجمه نمایم. در خلال صحبت‌های‌مان دریافتم که در این کشورها معمولاً نامه‌ها صریح، کوتاه، منطقی و بدون حشو و زوائد نوشته می‌شود و اگر خواسته‌ای در نامه مطرح شده باشد، در صورت قانونی‌بودن به آن رسیدگی شده و در غیر این صورت، ده‌ها صفحه شرح مصیبت نیز تأثیری در نحوهٔ انجام وظیفهٔ فرد مسئول، که همان اجرای قانون است، نخواهد گذاشت. چنین شد که فقط اصل تقاضا را ترجمه کرده و به همراه توضیح کوتاهی برای علت این کار به او ارسال داشتم.

مدتی گذشت و از این هموطن خبری نشد. چند بار به او تلفن کردم، ولی تلفنش جواب نداد. برای رفع نگرانی خویش چاره‌ای نداشتم، جز اینکه برایش نامه‌ای بنویسم. وقتی نوشتن نامه را شروع کردم، متوجه شدم این کار مثل همیشه برایم چندان ساده نیست و به مدت زمانی نیاز دارد که در اختیارم نبود. در کش‌وقوس این مسئله با خود فکر کردم با وجود ضعفی که در زبان انگلیسی نسبت به زبان فارسی دارم، چقدر برایم راحت‌تر بود، اگر این نامه را به زبان انگلیسی می‌نوشتم.

توضیح اینکه، آنچه من می‌بایستی می‌نوشتم فقط این سه جمله کوتاه بود: تلفن شما جواب نمی‌دهد. امیدوارم که کارها بر وفق مراد باشد. اگر کار دیگری داشته باشید، مرا در جریان بگذارید. اگر نامه را به زبان انگلیسی می‌نوشتم، ترجمهٔ همین جملات کفایت می‌کرد، اما به زبان فارسی نمی‌توانستم چنین کنم و بایستی حداقل چند خط دیگر، که مشتمل بر تعارفات و تکلفات بود، اضافه می‌کردم و این همان مهارتی بود که من از آن بهره‌ای نداشتم. از طرفی، به انگلیسی نوشتن نیز، بدون بیان علت آن، ممکن بود مرا در معرض اتهام‌هایی چون غرب‌زدگی قرار دهد. خوشبختانه در حین این جنگ و جدال ذهنی این هموطن به من تلفن کرد و مشکل به خیر و خوشی حل شد.

در جهت تفهیم موضوع، مثالی می‌زنم: شما به منزل کسی رفته‌اید و او را نیافته‌اید و حال می‌خواهید برای او روی تکه کاغذی بنویسید که من به منزل شما آمدم و شما نبودید. مخاطب شما هر کس و در هر مقامی که باشد به زبان انگلیسی تقريباً با یک یا دو جمله می‌توانید این مطلب را بیان کنید، چراکه در این زبان برای كلمات «من»، «شما»، «آمدم»» و «نبودید» مترادف دیگری یافت نشده و اگر نیز وجود دارد، استفاده از آن چندان معمول نیست. اما در زبان فارسی به‌جای «من» از کلماتی چون «بنده حقیر»، «فدوی»، «مخلص» و «چاکر و نوکر» می‌توان استفاده کرد و علاوه‌بر کلمهٔ «شما» از کلماتی چون «جنابعالی»، «حضرتعالی»، «سرکار»، «سرکار عالی» به‌جای کلمهٔ «آمدم» نیز می‌توان از کلماتی چون «شرفیاب شدم»، «خدمت رسیدم» و علاوه‌بر کلمهٔ «نبودید» از عباراتی چون «تشریف نداشتید» یا «موفق به زیارت‌تان نشدم» می‌توان بهره جست. با این کلمات ده‌ها نوع جمله متفاوت می‌توان نوشت و نوع نگارش بسته به اینکه مخاطب شما چه کسی است تفاوت می‌کند و تازه این بدون درنظرگرفتن تعارفات و عرض بندگی و ارادت‌هایی است که در شروع و در پایانِ نامه لازم می‌آید. (شیخ‌الاسلام، ۱۳۹۵: ۲۹۵ ــ ۲۹۷)

📚 شیخ‌الاسلام، طاهره. (۱۳۹۵). در اسارت فرهنگ: ریشه‌یابی خلق‌وخو، آداب و عادات ما ایرانی‌ها. تهران: انتشارات صمدیه.

#️⃣ #زبان_و_فرهنگ #نگارش #ترجمه

📚 «معناشناسی خرد» (۱۴۰۳)

(فهرست و پیش‌گفتار کتاب)

✍🏻 فرهاد ساسانی

🔗 تهیه کتاب: نشر لوگوس

#️⃣ #کتاب #معناشناسی #زبان‌شناسی

📚 «معناشناسی خُرد» (۱۴۰۳)

✍🏻 فرهاد ساسانی

«معناشناسیِ خُرد» کتابی است حاصل دو دهه پژوهش در حوزه‌های معناشناسی، کاربردشناسی، گفتمان‌کاوی، متن‌کاوی، نشانه‌شناسی و زبان فارسی. این کتاب می‌کوشد از دروازهٔ کاربردهای زبان وارد سازگان زبان شود. این موضوع به‌ویژه در نیمهٔ دوم کتاب هویداتر است. «معناشناسی خُرد» کتابی است تا جای کمترپرشدهٔ منابع معناشناختی و کاربردشناختی را پر کند. ازاین‌رو، افزون‌بر مخاطبان همگانیِ زبان‌شناسی و دیگر رشته‌های مرتبط، می‌تواند در درس‌های معناشناسی و تا حدودی کاربردشناسی و تحلیل گفتمان نیز تدریس شود. در این کتاب، روند معنادهی از کوچک‌ترین واحد معنادار تا شکل‌های پیچیده مانند جمله‌های مرکب چندگانه بررسی می‌شود و به جنبه‌های گوناگون معناگستری و تغییر معنایی گرفته تا وجه‌نمایی و زمان‌نمایی، ترکیب‌بندی‌های مختلف معنا در سطح‌های متفاوت و سازوکارهای بیان آنها در واژه‌سازی، جمله‌بندی و انواع سازوکارهای واژدستوری و آوایی-نوایی اشاره می‌شود. ازاین‌رو، در دل مطالب به‌صورت موضوعی به نظریه‌ها نگریسته می‌شود. (نشر لوگوس)

🔗فهرست و پیش‌گفتار کتاب را در اینجا بخوانید.

#️⃣ #کتاب #معناشناسی #زبان‌شناسی

🍁 «خودکشی» یا «مرگ خودخواسته»؟

✍🏻 مسعود زمانی‎مقدم:

ظاهراً عده‌ای برای کاستن از بار منفیِ اصطلاحِ «خودکشی» آن را «مرگ خودخواسته» می‌نامند. اما توجه داشته باشید که خودکشی را باید تقبیح کرد، نه تشویق. به‌ویژه در سطح اجتماعی نباید خودکشی را عادی‌سازی کرد. البته توجه به این پدیده و بررسی علمی زمینه‌های اجتماعی و پیامدهای آن ضروری است.

©️ از: کانال مسعود زمانی‎مقدم (۱۴۰۳/۸/۲۴)

دیروز با زبان‌آموزان آموزشگاه صاد دربارهٔ «ارتباطات: گوش‌کردن مؤثر» صحبت کردم. پاورپوینت این ارائه را در پیوست ملاحظه می‌کنید.

حسین حسن‌زاده

#️⃣ #زبان_و_ارتباط

💰نرخ‌نامهٔ ترجمه ۱۴۰۳ (نیم‌سال دوم)

▪️مطابق با قانون کار ایران و با درنظرگرفتن ساعت کار روزانهٔ مترجمان

این نرخ‌نامه هر شش ماه یک‌بار (اواخر فروردین و مهر) متناسب با شرایط بازار و تورم به‌روزرسانی می‌شود.

©️ از: کانال مترجم‌شدن

#️⃣ #ترجمه #مترجمی

🍁 «کش‌لقمه» و «درازآویز زینتی» ساختهٔ فرهنگستان نیست

💬 نسرین پرویزی (معاون واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی):

برخی معادل‌ها را خود مردم به شوخی ساخته‌ و به فرهنگستان منتسب کرده‌اند؛ مثل «درازآویز زینتی» به‌جای کراوات و «کش‌لقمه» به‌جای پیتزا. خیلی‌ها فکر می‌کنند این واژه‌ها واقعاً ساختهٔ فرهنگستان است؛ اما چنین نیست و اصولاً هیچ جای دنیا برای پیتزا معادل نساخته‌اند که ما بخواهیم بسازیم.

©️ خبرگزاری صدا و سیما (۱۴۰۳/۸/۱۵) | #واژه‌شناسی

🍁 کشف جزئیات تازه از قدیمی‌ترین سیستم نوشتاری جهان متعلق به ۶ هزار سال پیش در بین‌النهرین

یک مطالعه جدید نشان می‌دهد قدیمی‌ترین سیستم نوشتاریِ شناخته‌شدۀ جهان تحت تأثیر نمادهای حکاکی‌شده‌ای بوده است که پیش از ابداع آن برای تجارت استفاده می‌شدند.

تحقیقات پیشین نشان داده بودند خط میخی، که تصور می‌شود اولین سیستم نوشتاری جهان باشد، در حدود ۳۱۰۰ سال قبل از میلاد در بین‌النهرین اختراع شد.

این خط تا حدی از روش‌های حسابداری برای نگه داشتن حساب‌های تولید، ذخیره آذوقه و حمل‎ونقل اقلام نشأت گرفته است. با وجود این، تا کنون اطلاع کمی دربارۀ خاستگاه این خط و نحوۀ تکامل اولیۀ آن در دست بوده است. حالا اما محققان در دانشگاه بولونیا ایتالیا می‌گویند نماد‌های حکاکی‎شده بر روی مُهرهای سنگی استوانه‌ای، مربوط به دوران ماقبل اختراع سیستم‌های نوشتاری، در توسعۀ خطوط ابتدایی نقش داشته‌اند. در واقع، این نمادها به نشانه‌هایی تبدیل شدند که بعدها در خط «نیانوشتارهای میخی»، نسخۀ اولیۀ خط میخی مورد استفاده در جنوب بین‌النهرین، به‎کار رفته‌اند.

این مهرهای استوانه‌ای برای هزاران سال در سراسر بین‌النهرین استفاده می‌شد. آنها را بر روی لوح‌های گلی فشار می‌دادند تا نقوش خود را روی آنها چاپ کنند. الواح به‎دست‎آمده سپس اغلب برای تأیید معامله یا به‎عنوان یک نامه مورد استفاده واقع می‌شد. برخی از مهرهای مورد بررسی در مطالعۀ جدید به حدود ۴۴۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد، بیش از هزار سال قبل از توسعۀ نوشتار.

کاترین کلی و ماتیا کارتولانو، هر دو محقق در دپارتمان زبان‌شناسی کلاسیک در دانشگاه بولونیا، در بیانیه‌ای گفتند: «ما بر روی تصویرسازی مهر که قبل از اختراع نوشتار سرچشمه می‌گرفت، تمرکز کردیم.»

تیم محققان نقوش مهرهای مربوط به حمل کوزه و پارچه بین شهرهای مختلف بین‌النهرین را شناسایی کرد و به این نتیجه رسید که این نقوش در نوشته‌های اولیه دربارۀ تجارت محصولات کشاورزی و منسوجات به نشانه‌هایی در خط میخی تبدیل شده‌اند.

نویسندگان در مقاله خود آورده‌اند: «این ثابت می‌کند که نقوش شناخته‌شده از مهرهای استوانه‌ای به‎طور مستقیم با توسعۀ نوشتار در جنوب عراق مرتبط هستند و نشان می‌دهد که چگونه معنا از نقوش پیشین به خط منتقل شده است.»

خط میخی ابتدا توسط تمدن سومری، که از حدود ۵۵۰۰ تا ۲۳۰۰ قبل از میلاد در شهرهای اولیه در جنوب بین‌النهرین حاکم بود، توسعه یافت. زمانی که اکدی‌ها جانشین سومری‌ها شدند، سیستم نوشتاریِ پیشین را پذیرفتند، اما آن را در زبان خود به‎کار بردند. به این ترتیب، اکدی میخی برای بیش از ۲ هزار سال و در طول دوره‌های بعدی بابلی و آشوری به زبان نوشتاری رایج بین‌النهرین تبدیل شد.


محققان می‌گویند نقوش به‎کاررفته روی مهرهای استوانه‌ای را می‌توان روی الواح گلی ۵ هزارساله از شهر اوروک در جنوب بین‌النهرین دید. این نقوش شامل نمادهایی است که یک ساختمان، نوارهای ساخته‌شده از ساقه‌های نی و پارچه‌های حاشیه‌دار در یک ظرف را نشان می‌دهد.

سیلویا فرارا، استاد گروه زبان‌شناسی کلاسیک در دانشگاه بولونیا و یکی از نویسندگان این مطالعه، در این باره گفت: «جهش مفهومی از نمادگرایی پیشانوشتار به نوشتار، یک پیشرفت قابل توجه در فناوری‌های شناختیِ انسان است. این ابداعات در حوزۀ نوشتار نشان می‌دهد که چطور انسان از پیشاتاریخ به تاریخ گذر کرد و چگونه برخی از تصاویر ماقبل تاریخ در یکی از اولین سیستم‌های نوشتاری اختراع‌شده گنجانده شده‌اند.»

یافته‌های تازه هنوز برای تأیید نهایی احتیاج به انجام مطالعات بیشتری دارند. با این حال، نویسندگان امیدوارند که نتایج کار آنها به محققان کمک کند تا نمادهای نوشتاری پیشامیخی بیشتری را رمزگشایی کنند. نتایج مطالعات تازه در نشریۀ علمی «دنیای باستان» منتشر شده است.

© از: یورونیوز (۱۴۰۳/۸/۱۵)

🍁 معادل فارسی «پیکسل» اعلام شد

💬 نسرین پرویزی (معاون واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی):

پیکسل عناصر سازندهٔ تصویر و، در واقع، کوچک‌ترین جزء تشکیل‌دهندهٔ هر تصویر رقمی (دیجیتال) و خلاصه‌شدهٔ دو واژهٔ Pictures و element است؛ یعنی Pics از کلمه Pictures و el از کلمه element با هم ترکیب شده‌اند.

فرهنگستان برای ترکیب «پیکچرالمنت» «تصویردانه» را و از ترکیب این دو، واژهٔ «تَصدانه» را ساخت، که در واقع مخفف است.

©️ خبرگزاری صدا و سیما (۱۴۰۳/۸/۱۴) | #واژه‌شناسی

🍁 Socialization, Language and Cognitive Competence

✍🏻 DeLamater et al:

Children must develop the ability to represent in their own minds the features of the world around them. This capacity to represent reality mentally is closely related to the development of language.

The child’s basic tasks are to learn the regularities of the physical and social environment and to store past experience in a form that can be used in current situations. In a complex society, there are so many physical objects, animals, and people that it is not possible for a child (or an adult) to remember each as a distinct entity. Things must be categorized into inclusive groupings, such as dogs, houses, or girls. A category of objects and the cognitions that the individual has about members of that category (for example, “dog”) makes up a schema. Collectively, our schemas allow us to make sense of the world around us.

Young children must learn schemas. Learning language is an essential part of the process, because language provides the names around which schemas can develop. It is noteworthy that the first words that children produce are usually nouns that name objects in the child’s environment. At first, the child uses a few very general schemas. Some children learn the word dog at 12 to 14 months and then apply it to all animals – to dogs, cats, birds, and cows. Only with maturation and experience does the child develop the abstract schema “animals” and learn to discriminate between dogs and cats.

Researchers can study the ability to use schemas by asking children to sort objects, pictures, or words into groups. Young children (aged 6 to 8) rely on visual features, such as color or word length, and sort objects into numerous categories. Older children (aged 10 to 12) increasingly use functional or superordinate categories, such as foods, and sort objects into fewer groups (Olver, 1961; Rigney, 1962). With age, children become increasingly adept at classifying diverse objects and treating them as equivalent.

These skills are vital for social interaction. Only by having the ability to group objects, persons, and situations can one determine how to behave toward them. Person schemas and their associated meanings are especially important to smooth interaction. Even very young children differentiate people by age (Lewis & Brooks-Gunn, 1979). By about 2 years of age, children correctly differentiate babies and adults when shown photographs. By about 5, children employ four categories: little children, big children, parents (aged 13 to 40), and grandparents (aged 40 plus).

As children learn to group objects into meaningful schemas, they learn not only the categories but also how others feel about such categories. Children learn not only that Catholics are people who believe in the Trinity of the Father, the Son, and the Holy Spirit but also whether their parents like or dislike Catholics. Thus, children acquire positive and negative attitudes toward the wide range of social objects they come to recognize. The schemas and evaluations that children learn are influenced by the social class, religious ethnoracial, regional, and other groups to which those who socialize them belong. (DeLamater et al, 2024: 85)

📚 DeLamater, John D. & Collett, R Jessica L. & Hitlin, Steven. (2024). Social Psychology. 10th edition. UK: Routledge.

🍁 چالش‎های لهجه

✍🏻 رجاء محمدی

لهجۀ دانشجوی افغانستانی و پذیرش آن به صفت یکی از گویش‎های فارسی ـ دری حکایت و روایت دیگری دارد. او اگر «نون» نگفت و «نان» گفت شناسایی می‎شود، هرچند ظاهر و حاضرش زیاد مشخص و مبرز نباشد. دانشجویی که بلخی و کابلی و غزنوی و هراتی و ... است و لهجه و گویش مخصوص و ویژه و تاریخی و ماندگار خودش را دارد در ایران و تهران و دانشگاه، مضطرب و ملتهب و لال و گیج و گنگ می‎شود. اگر گنگ نشود، تا یاد بگیرد که نان را نون بگوید، بارها ممکن است از یک انسان موجود به یک انسان ناموجود تبدیل شود. دانشجوی دختری به من می‎گفت من با لهجۀ غزنوی‎ام در کلاس صحبت نمی‎توانم، چون استادم به لهجه و گویشم ریشخند و نیشخند می‎زند. (از: نشریه برنا، ۱۴۰۳: ص ۴۷)

#️⃣ #لهجه #فارسی_افغانستانی

🍁 When a language lacks a particular word type

✍🏻 Lewis Gebhardt:

One more thing to note is that even if a language lacks a particular word type, that language’s ability to express ideas is not compromised because there are other means to get any intended message across. For example, a language may lack a dedicated morpheme for making nouns plural, but either context or some other options of expression will be available to express plurality. (Gebhardt, 2023: 71)

📚 Gebhardt, Lewis. (2023). The Study of Words: An Introduction. UK: Routledge.

🍁 سخت‌ترین زبان‌ جهان برای یادگیری کدام است؟

یادگیری یک زبان خارجی، هرچه که باشد، هرگز کار آسانی نیست. با این حال، یادگیریِ برخی از زبان‌ها دشوارتر است. گاهی اوقات این دشواری به‎دلیل واج‌شناسیِ متمایز زبان‌هاست که تسلط بر آن بسیار پیچیده است، زیرا معمولاً از زبان مادری ما بسیار دور است. به‎عنوان مثال، در برخی زبان‌ها، تلفظ دقیق حروف ضروری است و زیروبم‌ها می‌تواند معنای یک جمله را کاملاً تغییر دهد. در ادامه ۷ زبانی آورده شده است که با الهام از رتبه‌بندیِ یونسکو سخت‌ترین زبان‌ها برای یادگیری محسوب می‌شوند.

➐ زبان آلمانی
هرکسی که تا به حال سعی کرده به زبان آلمانی صحبت کند می‌داند که این زبان دشوار است. نه‌تنها واژگان این زبان و دستور زبان آن بسیار با زبان مادری ما متفاوت است، بلکه کلمات دارای جنسیت مؤنث، مذکر یا حتی خنثی هستند. تسلط بر قواعد صرف فعل آن نیز پیچیده است. [...]

➏ زبان فنلاندی
فنلاندی یک زبان نوردیک (اسکاندیناوی) است که گرامر بسیار پیچیده‌ای دارد. این زبان مملو از پسوند است و در کنار تغییرات گرامری، که گاه تا ۱۵ تغییر می‌رسد، یادگیری آن را دشوار می‌کند. این زبان کمیاب متعلق به خانواده زبان‌های فینو - اوگریکی است که در مجارستان، فنلاند، استونی و روسیه صحبت می‌شود.

➎ زبان ژاپنی
اگرچه ژاپنی یک زبان زندۀ کمتر رایج است، اما به لطف محصولات فرهنگی مانند مانگاها و بازی‌های ویدیویی، جوانان زیادی را جذب خود کرده است. اگرچه یونسکو این زبان را در میان ۷ زبان دشوار برای یادگیری رتبه‌بندی کرده، اما برخی معتقدند که با درک منطق و ساختار آن، می‌توان راحت‌تر آن را آموخت.

به نظر می‌رسد که در این زبان، مهم‎ترین چیز یادگیریِ واژگان است تا بتوان مکالمه‌ای روان داشت. دشواری بزرگ زبان ژاپنی در نوشتن آن نهفته است، زیرا در این زبان از سه سیستم مختلف کاراکتر برای نوشتن الفبا استفاده می‌شود: هیراگانا، کاتاکانا و کانجی که دو مورد اول نمادهای آوایی هستند.

در زبان ژاپنی، ساختار افعال در زمان‌های حال و آینده به یک شکل است و، در مقابل، صرف افعال در زمان گذشته پیچیدگی‌های زیادی دارد. افعال و اسم‌های رایج نیز با فاعل همخوانی ندارند و پایان آنها فقط برای نشان‎دادن سطح نفی یا ادب تغییر می‌کند.

➍ زبان ایسلندی
ایسلندی به‎دلیل الفبای منحصربه‎فردش، که از الفبای لاتین مشتق شده اما شامل حروف اضافی است، به‎عنوان زبانی دشوار برای یادگیری شهرت دارد. در این زبان لهجه‌ها هم ویژه هستند و بر شکل تلفظ کلمات تأثیر می‌گذارند. زبان ایسلندی همچنین شامل صداهای ناشناخته‌ای مانند ð است. واج‎شناسی پیچیده‌ای دارد و قوانین توالی صامت‌ها در آن متفاوت با دیگر زبان‌های لاتین است. در این زبان نیز کلمات دارای سه جنسیت متفاوت مذکر، مؤنث و خنثی هستند.

➌ زبان عربی
یادگیری زبان عربی به چند دلیل برای زبان‌آموزان در سراسر جهان دشوار است: اول به‎ دلیل الفبای متفاوت آن، سپس رسم‎الخط متمایز آن و، در نهایت، تلفظ پیچیده و قواعد هجا و تأکید در آن. ریشۀ متفاوت واژگان و پیشوندهای آن نیز می‌تواند درک آنها را پیچیده کند و گرامر متفاوت آن، مانند یادگیری هر زبان خارجی دیگری، چالشی برای خارجیان است.

➋ زبان یونانی
یونانی منشأ لاتین ندارد. بنابراین از زبان‌هایی مانند فرانسوی و هر زبان لاتین دیگری مانند اسپانیایی یا ایتالیایی که یادگیری آنها آسان‌تر است فاصله می‌گیرد. دشواریِ واقعیِ زبان یونانی در آواشناسی و به‎خاطرسپاری الفبای کاملاً متفاوت آن است؛ اگرچه تلفظ‎ها و قواعد گرامری و صرف فعل نیز در این زبان پیچیده هستند.

➊ زبان ماندارین چینی
براساس طبقه‌بندیِ یونسکو، زبان چینی «سخت‌ترین» زبان برای یادگیری در جهان است، به‎ویژه ماندارین چینی که یک گویش غنی و جامع است. با وجود این، ماندارین زبان مادری حدود ۹۵۵ میلیون نفر در سراسر جهان است و به همین دلیل پرگویش‌ترین زبان در جهان محسوب می‌شود. چینیِ ماندارین همچنین یک زبان محبوب در دنیای تجارت، به‎ویژه تجارت بین‌المللی، است.

دشوارترین قسمت این زبان را می‌توان پیچیدگی‌های مربوط به نوشتن آن دانست، زیرا زبانی بدون الفبا است و برای نوشتن باید بیش از ۸۰ هزار کاراکتر را حفظ کرد. تلفظ آن نیز می‌تواند زبان‌آموزان را بترساند، زیرا در آن ترکیبات متفاوتی از هجاها وجود دارد و اگرچه همان صداها به گوش می‌رسند، اما لحن می‌تواند معنای کلمات را تغییر دهد. در مقابل، دستور زبان چینی «ساده‌ترین» چیز برای یادگیری است. فرای میزان دشواری یا سهولت یک زبان جدید، اصلی‌ترین نکته برای کسب مهارت در آن، صرف زمان و صبر و تمرین است.

©️ از: یورونیوز (۱۴۰۳/۸/۲)

🍁 درسته لکنت دارم، اما از تو می‌خواهم به حرفم گوش بدهی

▪️I Stutter But I Need You to Listen

©️ منبع اصلی ویدیو: یوتیوب نیویورک‌تایمز (۲۰۲۲)

©️ ترجمه و ارائه: کانال مغز، زبان، شناخت | #لکنت

🔗 فرسته مرتبط: مستند «لکنت» (۱۳۹۵)

🍁 زبان و تختِ پروکروستِس ویرایش

✍🏻 فرح ابوطالبی:

در میان اسطوره‌های یونانی راهزنی غول‌پیکر وجود داشت که سعی داشت همۀ انسان‌ها را به یک قد و اندازه درآورد. این اسطوره، که «پروکروستس» نام دارد‌، در کنار جادۀ آتن زندگی می‎کرد و رهگذران را به بهانۀ پذیرایی به خانۀ خود می‌بُرد، آنها را روی تختی می‌خواباند و اگر کوتاه‌تر از تخت بودند، آن‎قدر آنها را می‌کشید تا هم‌قد تخت شوند و اگر بلندتر بودند، پاهای‎شان را می‌برید تا به ‌اندازۀ تخت درآیند.

تغییراتی که ویراستاران در نوشته‌ها اعمال می‌کنند همان رفتار پروکروستس و تخت او را به‌خاطر می‌آورد. بی‌شک آشوب و هرج و مرج زبانی مصلحت نیست و آسیب‌زننده است، اما چه کسی می‌داند که قاعده و قانون‌های زبان کدام‎اند و چه چیز خطای زبانی است و صلاح و مصلحت کلمات و جملات و بندها در چیست؟ علم دستور و زبان‎شناسی و …، که خود حتی در تعریف «واژه» مانده‌اند، چگونه می‌توانند صلاح و مصلحت این واحد ناشناخته و واحدهای بزرگ‎تر از آن را بشناسند.

🔗 متن کامل را در سایت پیام ما بخوانید. (۱۴۰۳/۷/۲۸)

� آیا با ابوطالبی موافق‎اید؟

#️⃣ #زبان_فارسی #ویرایش

📚 زبان اشاره و دستور شناختی (۲۰۲۴)

✍🏻 شرمن ویلکاکس، روسیو مارتینز و سارا سیاوشی

ما در این کتاب، با رویکرد دستور شناختی (CG) طیفی از پدیده‌های دستوریِ زبان اشاره‌ را بررسی کردیم. ابتدا تاریخچهٔ زبان‌شناسیِ اشاره‌ را شرح دادیم. سپس در بخش اول به بررسی ویژگی‌های زبان‌های اشاره‌ پرداخته و بر آرای استوکی تمرکز کردیم که تقطیع دوگانه را دربارهٔ زبان‌های اشاره مطرح کرد.

در بخشی دربارهٔ دستور شناختی، مروری مختصر بر اصول و مدل‌های CG ارائه دادیم. در بخش چهارم به تحلیل‌های مفصلی از ساختارهای زبان اشاره‌ با استفاده از CG پرداختیم، از جمله: nominal grounding؛ مفاهیم جایگاه و جایگاه‌سازی، رویکرد CG به ساختارهای «تطابق» در زبان‌های اشاره‌؛ نقل قول، وجهیت، و معنای دستوری حالات چهره. در بخش پایانی نقش بحث‌برانگیز gesture در ساختارهای دستوری را مطرح کردیم. (انتشارات دانشگاه کمبریج)

#️⃣ #کتاب #زبان_اشاره

🍁 Two people “communicate in dreams”

For the first time, two people have reportedly communicated in their dreams. The historic milestone was achieved by researchers at REMspace. The research demonstrated that lucid dreams could unlock new dimensions of communication and humanity’s potential, according to REMspace.

Two individuals successfully induced lucid dreams and exchanged a simple message with specially designed equipment, claimed the company.

A lucid dream is a phenomenon when a person knows he’s dreaming while still being in the dream state. (+)

🔗 More details about communication in dreams by The Debrief

#️⃣ #زبان_و_ارتباط

🍁 معادل فارسی «ترند» اعلام شد

💬 نسرین پرویزی (معاون واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی):

این واژه در زبان انگلیسی به معانی «روال، روند، روش و مسیر» است و اکنون در فضای مجازی معنای آن متفاوت شده است. «ترند» اکنون در فضای مجازی به معنای توجه زیاد به موضوع خاصی است که این توجه کوتاه‎مدت است. «ترندشدن» یعنی در کوتاه‎مدت چیزی یا موضوعی مورد گرایش و علاقۀ مردم قرار می‌گیرد و این با «مدشدن»، که درازمدت است، فرق دارد.

چون در «ترند شدن» بحث علاقه و گرایش مطرح بود، از لفظ «گرایش» استفاده و «گرایه» را در مقابل آن تصویب کردیم. «گرایه» دقیقاً به معنای «ترند» است؛ یعنی گرایش پیداکردن به چیزی در کوتاه‎مدت و در فضای مجازی؛ از این رو، وقتی چیزی در فضای مجازی «ترند» می‌شود در واقع «گرایه» می‎شود.

©️ خبرگزاری صدا و سیما (۱۴۰۳/۷/۲۳)| #واژه‌شناسی

🍁 Miss, Mrs., or Ms.?

✍🏻 George Yule:
In English, people without special titles are addressed as Mr., Mrs., Miss or Ms. Only the women’s address terms include information about their social status. In fact, one address term for a woman indicates that she is the wife of a particular man as in Mrs. Dexter Smith (or just Mrs. Smith). Dexter is never addressed as Mr. (Betsy) Cuddlesworth. When the original system was put in place, women were identified socially through their relationship to a man, either as wife or daughter. These address terms continue to function as social category labels, identifying women, but not men, as married or not. A woman using Ms. as part of her address term is indicating that her social categorization is not based on her marital status. (Yule, 2020: 318)

✍🏻 DeLamater et al:
[R]esearch conducted in the 1980s found that women labeled “Ms.” were seen as more achieving, more masculine, and less likable than women labeled “Mrs.” (Dion & Schuller, 1991). These impressions were consistent with the high-competence, low-warmth stereotype of feminists in general (Fiske et al., 2002), who were often associated with the term. However, today’s college students are more likely to see “Ms.” as related to marital status rather than concerns about sexism and, therefore, rate “Ms.” as positively as “Mrs.” or “Miss” (Lawton et al., 2003). (DeLamater et al, 2024: 204)

📚 DeLamater, John D. & Collett, R Jessica L. & Hitlin, Steven. (2024). Social Psychology. 10th edition. UK: Routledge.

📚 Yule, George. (2020). The Study of Language. 7th edition. UK: Cambridge.

#️⃣ #زبان_و_جنسیت

🍁 صیانت از حقوق مترجمان

✍🏻 آزاده چراغی:

از مهم‌ترین مشکلات عدیده‌ای که مترجمان ایرانی با آنها دست‎وپنجه نرم می‌کنند قراردادهای یک‌طرفه و نامتوازن ناشران است. در فراخوانی‎ای که اخیراً پیش‌نویسش منتشر شده نیز به این موضوع اشاره شده که این قراردادها اغلب به نفع ناشر تنظیم می‌شوند و حقوق مادی و معنوی مترجمان را به‌شدت تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. اغلب شرایط قرارداد، از جمله زمان چاپ، زمان تجدید چاپ، تعداد تیراژ چاپ، نحوه توزیع کتاب و ...، به‎صورت یک‌طرفه از طرف ناشر تعیین می‌شود و مترجم حق چندانی برای مذاکره و تغییر این شرایط را ندارد. از جمله نمودهای این مسئله: در قراردادهای ناشران بیشترِ بار مالی و حقوقی روی دوش مترجم است؛ در بازاری که با گذشت زمان، ارزش پول به علت تورم کاهش می‌یابد، موعد پرداخت حق‌الترجمه چندین ماه بعد از چاپ، آن‌هم به‌صورت اقساط است؛ تعیین زمان چاپ اول و تجدید چاپ به عهده‌ و در اختیار ناشر است، آن‌هم زمانی که عایدی مترجم منوط به (تجدید) چاپ بهنگام اثر است و به بهانه‌های مختلف (ویرایش متن، تبلیغات و بازاریابی، انتشار چاپ‌های خاص و ...) از حق‌الزحمه مترجم کسر می‌شود.

در قراردادهایی که مابین ناشران و مترجمان بسته می‌شود امکان سوءاستفاده از سوی ناشر وجود دارد و هیچ سازوکاری برای جلوگیری از متضررنشدنِ مترجم پیش‌بینی نشده است؛ مثلاً ناشر ممکن است، بدون اطلاع مترجم، بیشتر از تیراژ اعلام‌شده کتاب را چاپ کند و بفروشد و حق‌الزحمه مترجم بابت تیراژ مازاد را به او ندهد؛ ممکن است ناشر، بدون اطلاع مترجم، با الصاق برچسب به کتاب، قیمت چاپ‌های جدید را بالاتر ببرد، ولی حق‌الترجمه را طبق قیمت قدیم محاسبه و پرداخت کند؛ ممکن است ناشر پس از ماه‌ها و بعضاً سال‌ها معطلی، اثر ترجمه‌شده را به بهانه‌های مختلف (تغییر سیاست نشر، تغییر سردبیر، کمبود بودجه یا ...) منتشر نکند و بابت حبس اثر نزد ناشر هیچ الزام یا جریمه‌ای متوجه ناشر نیست؛ ممکن است ناشر حق‌الترجمه مترجم را به ‌موقع و به میزان درست پرداخت نکند و هیچ ضمانت اجرایی در قرارداد برای پیشگیری از این امر پیش‌بینی نشده است؛ ممکن است ناشر، بدون کسب اجازه از مترجم و به بهانۀ ویرایش یا اعمال ممیزی‌های ارشاد، تغییراتی در متن ترجمه ایجاد کند یا در آثار جانبی برگرفته از متن ترجمه‌شده یا در تبلیغاتش از مترجم نامی نبرد و این امر نه‌تنها به اعتبار حرفه‌ای مترجم آسیب می‌زند، بلکه حق او برای حفظ تمامیت اثرش را نیز نقض می‌کند.

تمامی این مسائل به مشکلات مالی مترجم دامن زده و همین امر باعث شده حرفۀ مترجمی (ترجمه به‎عنوان شغل اصلی و منبع اصلی درآمد) در معرض خطر باشد، زیرا مترجم نمی‌تواند به‌طور دقیق از میزان درآمد خود مطلع شود و از احقاق حقوق خود اطمینان حاصل کند. بسیاری از مترجمان به‎دلیل شرایط نامناسب کاری و عدم حمایت از سوی ناشران، از ادامۀ فعالیت خود در این حوزه دلسرد می‌شوند. این امر به کمبود مترجم حرفه‌ای و کاهش تنوع آثار ترجمه‌شده منجر و باعث می‌شود مترجمانی که با وجود تمام این مشکلات به کار خود ادامه می‌دهند نیروی کاری ارزان و قابل‌مصرف تلقی شوند. قراردادهای یک‌طرفه و نامتعادل، تأثیرات مخربی بر کل صنعت نشر و سرانۀ کتابخوانی عموم مردم نیز دارند. وقتی مترجم وادار به پذیرش چنین قراردادهایی با حق‌الزحمه‌ای ناچیز می‌شود، انگیزه‌ای برای ارائۀ ترجمۀ باکیفیت نخواهد داشت. این امر به‌طور مستقیم بر کیفیت ترجمه‌ها تأثیر گذاشته و، در نهایت، به نزول کیفیت ادبیات ترجمه‌شده و ریزش آمار کتابخوانی منجر می‌شود.

بازبینی بندهای موجود در قراردادهای ناشران به منظور بهبود شرایط مترجمان و ایجاد تعادل در روابط بین مترجم و ناشر ضروری است. در قراردادهای مذکور می‌بایست حقوق و وظایف هر یک از طرفین به‌طور شفافْ مشخص، ضمانت اجرایی تعهدات طرفین پیش‌بینی و حتی‌الامکان از بروز اختلافات جلوگیری شود. آگاهی و بحث دربارۀ حقوق پدیدآورندگان به تقویت قدرت چانه‌زنی هنرمندان و ایجاد استانداردهای حرفه‌ای کمک می‌کند. با افزایش آگاهی مترجمان، تدوین قراردادهای منصفانه استاندارد و حمایت از‌سوی ناشران و نهادهای دولتی، می‌توان به بهبود وضعیت مترجمان و ارتقای کیفیت آثار امیدوار بود.

©️ از: روزنامه اعتماد (۱۴۰۳/۷/۱۸)

#️⃣ #ترجمه #مترجمی

🍁 تیر خلاص به هویت ملی با کتاب‌های درسی؟

در حالی‌که گسترش و تقویت هر زبانی در دنیای امروز، یک پیشرفت برای صاحبان و گویشوران آن زبان محسوب می‌شود، دایرهٔ تسلط بر زبان فارسی در میان نسل جدید و جوان این زبان رفته‌رفته کم و کمتر می‌شود.

آموزش زبان فارسی به کودکان در ایران همواره با کاستی‌ها و اشکالاتی همراه بوده است. از یک سو، معلمان انس‌گرفته با روش‌های سنتی در سیستم آموزشی حضور دارند و، از سوی دیگر، خانواده‌هایی هستند که درک صحیحی از زبان رسمی و آموزش آن به کودکان خود ندارند. در حالی‌که در اکثر خانواده‌ها، به‌خصوص در شهرهای بزرگ، رقابت بر سر یادگیریِ زبان دوم و سوم توسط کودک‌شان است، کمترین توجه به زبان فارسی می‌شود؛ گویی این روزها زبان فارسی هم در میان بیگانگان غریب است و هم در میان خویشان و آشنایانش.

بررسی‌های کارشناسان نشان می‌دهد که دانش‌آموزان ایرانی، حتی در مقطع فارغ‌التحصیلی و در آستانهٔ ورود به دانشگاه و پس از آن، به تمامیِ مهارت‌های زبانی تسلط کافی ندارند. پژوهش‌ها حکایت از آن دارد که دانش‌آموزان ایرانی در مهارت‌های نوشتن، شنیدن و سخن گفتن موفق به دریافت کمترین امتیاز شده و تنها از سطح ناتوانی عبور کرده‌اند. از سوی دیگر، بیشترین ضعف در میان دانش‌آموزان در مهارت «خواندن» ارزیابی شده است، مهارتی که بیشترین تمرکز کتاب‌های درسی بر تقویت آن استوار است.

تحقیقات انجام‌شده در این زمینه به چند سال پیش بازمی‌گردد، زمانی که «فارسی» همانند دیگر دروس عمومی، با وجود انتقادات جدی اساتید زبان فارسی، از کنکور حذف شد. در این مدت، هنوز پژوهشی صورت نگرفته تا میزان تأثیر این تصمیم بر دانش و مهارت‌های زبانی دانش‌آموزان بررسی شود. به عقیدهٔ برخی از کارشناسان، با حذف فارسی از کنکور، باید شاهد افت بیشتر مهارت‌های زبانیِ دانش‌آموزان باشیم، چرا که تا پیش از این تصمیم دانش‌آموزان حداقل برای آماده‌شدن برای کنکور «فارسی» را جدی‌تر می‌گرفتند.

فارغ از همهٔ این بحث‌ها، یک سؤال اساسی باقی است: چرا دانش‌آموزان ایرانی، که ۱۲ سال به خواندن و نوشتن زبان فارسی می‌پردازند، در کمترین سطح از کسب مهارت‌های زبان ملیِ خود قرار دارند؟

به باور کارشناسان، در مقابل این پرسش می‌توان گزینه‌های متعددی را مطرح کرد. مریم دانشگر، مدیر بخش آموزش زبان فرهنگستان زبان و ادب فارسی و پژوهشگر، معتقد است بخشی از این امر را باید در ساختار کتاب‌های درسی جست‌وجو کرد، منابعی که دانش‌آموزان بیشتر از دیگر کتاب‌ها مطالعه می‌کنند. دانشگر، که در فرهنگستان طرحی با عنوان «بررسی هویت ملی در کتاب‌های درسی» را انجام داده است، در گفت‌وگو با تسنیم از نتایج این طرح گفت.

به گفته او، از مؤلفه‌های هویت ملی، «زبان»، «ادبیات» و «فرهنگ» است. این سه مسئله تقریباً درهم‌تنیده هستند. ما در طرح حاضر، زبان، ادبیات و خط فارسی را در میان مؤلفه‌های هویت ملی در کتاب‌‎های درسی مورد بررسی قرار دادیم. کتاب‌های درسی از نظر تعداد و گستردگی در میان جمیع زیادی رایج است و، از سوی دیگر، این منابع حتی در دورترین شهرستان‌ها و روستاهای کشور نیز مطالعه می‌شود. کتاب‌های درسی در دسترس همهٔ کودکان و نوجوانان است؛ به همین دلیل، در طرح مورد بحث روی این منابع متمرکز شدیم.

دانشگر افزود: در این طرح تمامی منابع درسی از پایه اول تا پایه دوازدهم را مورد بررسی قرار دادیم. نه تنها کتاب‌های فارسی، که همه کتاب‌ها از جغرافیا و تاریخ گرفته تا علوم، زیست، ریاضی و ...، در رشته‌های مختلف را مطالعه و بررسی کردیم. تمامی خرده‌مؤلفه‌هایی که در ارتباط با هویت زبانی هستند در این کتاب‌ها بررسی و استخراج شد.

مدیر بخش آموزش زبان فرهنگستان زبان و ادب فارسی به نتایج این طرح اشاره و اضافه کرد: طبق بررسی‌های انجام‌شده، به این نتیجه رسیدیم که هیچ نقشه و برنامه‌ای برای پرداختن به موضوع هویت زبانی و ملی در کتاب‌های درسی وجود ندارد؛ به این معنی که همه چیز به ذوق مؤلفان کتاب‌های درسی بستگی دارد. یعنی اگر کتابی در این زمینه موفق عمل کرده، حاصل ذوق و دانش مؤلف آن کتاب بوده است.

دانشگر در پاسخ به این پرسش که آیا این طرح به آموزش و پرورش ارائه شده و تصمیمی در خصوص تغییر کتاب‌های درسی در این راستا گرفته شده است یا خیر، گفت: متأسفانه آموزش و پرورش نه به این طرح و نه دیگر طرح‌های علمی که در فرهنگستان و در مراکز علمی مانند دانشگاه‌ها انجام می‌شود توجهی نمی‌کند. به‌نظر می‌رسد که بدنهٔ اجرایی با بدنهٔ علمی در تألیف کتب درسی ارتباط چندانی ندارند. ما در این سال‌ها تحقیقات انجام‌شده را برای آموزش و پرورش هم ارسال کرده‌ایم، اما بازخوردی دریافت نکرده‌ایم. (تأکیدها به متن افزوده شده است)

©️ از: تسنیم (۱۴۰۳/۷/۱۵)

#️⃣ #زبان_فارسی #زبان_و_هویت #زبان_و_فرهنگ

🍁 فیلترینگ در حال حذف زبان فارسی از وب است

به گزارش پیوست، طبق «گزارش عملکرد و اقدامات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات»، که در دولت دوازدهم منتشر شد، سهم محتوا با زبان فارسی در وب از ۱.۲ درصد به دو درصد رسیده بود و این موضوع از جمله دستاورد‌های وزارت‌ ارتباطات و فناوری اطلاعات به‌حساب می‌آمد، اما زبان فارسی به رتبۀ ۱۹ در ویکی‎پدیا و جایگاه دهم در وب سقوط کرده است.

بر اساس داده‌هایی که در مورد حجم محتوای فارسی در وب منتشر شده بود، این زبان در دهۀ نود تا جایگاه پنجم رشد پیدا کرد. در سال ۹۵ سهم زبان فارسی از محتوای وب تا ۸ درصد نیز اعلام شده بود، اما به‌تدریج این جایگاه کاهش پیدا کرد. بعدها در سال ۱۴۰۰ محتوای فارسی از دنیای وب حدود ۱.۸ درصد اعلام شد. یک سال [بعد] گفته شد زبان فارسی رتبۀ پنجم را واگذار کرده و در جایگاه هشتم قرار گرفته است. یک سال بعد محتوای فارسی باز هم افت کرد و میانۀ سال ۱۴۰۲ با سهم ۱.۶ درصدی به جایگاه دهم رسید. اکنون در سال ۱۴۰۳ سهم زبان فارسی حدود ۱.۳ درصد از محتوای وب اعلام شده است.

قفس ‌برای زبان فارسی: فیلترینگ، تحریم و ایران‌اکسس
حامد بیدی، مدیرعامل پلتفرم کارزار، دربارۀ وضعیت زبان فارسی وب، به سقوط آمار‌ها اشاره کرد و گفت: [...] یکی از مهم‌ترین دلایل افول سهم زبان فارسی در وب، فیلترینگ است، که به‎طور کلی باعث شده است حضور ایرانیان در پلتفرم‌های بین‌المللی، خصوصاً در لایۀ تولید محتوا و در لایۀ مصرف‌کننده، کم‎رنگ بشود یا به تعبیری دیگر حضور ایرانیان در پلتفرم‌های مؤثری، از جمله یوتیوب، فیسبوک و اینستاگرام، کمتر باشد. البته طبق گفتۀ حامد بیدی دلیل مهم دیگری به نام تحریم نیز، علاوه‎بر فیلترینگ، در این کاهش رتبه تأثیرگذار بوده ‌است.

او دربارۀ تحریم‌ها بیان کرد: تحریم‌ها باعث می‌شود ایرانیان نتوانند از امکانات حرفه‌ای بسیاری از پلتفرم‌ها، از جمله گوگل ادد، یوتیوب و اینستاگرام، که ایرانیان حضور قابل توجهی در آن دارند، برای تبلیغات خود استفاده کنند، چرا که استفاده از امکانات تبلیغیِ این پلتفرم‌ها نیاز به پرداخت دارد و اغلبِ ایرانیان نمی‌توانند از چنین امکانی بهره‌مند شوند.

بیدی اضافه کرد: اما علاوه‎بر دو دلیل فیلترینگ و تحریم، یک دلیل دیگری نیز وجود دارد که سهم زبان فارسی در دنیا رو به کاهش است و آن سیاست ایران‎اکسس کردن (iran access) دسترسی به سایت‌ها است. بسیاری از سامانه‌های دولتی و سامانه‌های داخلی که در ایران وجود دارند و بخش زیادی از محتوا‌ها را میزبانی می‌کنند با توجیهات امنیتی ایران‎اکسس شده‌اند، به این معنا که کاربرانی که خارج از ایران هستند نمی‌توانند به آن محتوا دسترسی پیدا کنند و بات‌های خزنده گوگل نیز نمی‌توانند آن محتوا را پیدا کنند. بسیاری از محتوا‌ها به این شکل از دسترس بین‌المللی خارج می‌شود و این نیز باعث می‌شود رتبۀ زبان فارسی در دنیا و جهان فناوری پایین‌تر از قبل بیاید.

جایگاه ناچیز زبان فارسی در اقتصاد جهانی
مجید کثیری، بنیان‌گذار پلتفرم اخبار رسمی، دربارۀ سهم زبان فارسی در اینترنت به آمار تازه‌ای استناد کرد و گفت: بسیاری موفقیت زبان فارسی را با تعداد مقالات آن در ویکی‌پدیا می‌سنجند. سال گذشته تعداد مقالات به زبان فارسی به عدد یک میلیون رسید و معتقدم این موفقیت چشم‌گیری برای زبان فارسی است، اما گفتنی است که این موفقیت نتیجۀ‌ تلاش داوطلبانه و بدون مزد برخی دوست‌داران این زبان است و این موفقیت هیچ‌گونه اثر بلندمدتی بر جایگاه اقتصادی و اجتماعیِ زبان فارسی ندارد.

فیلترینگ بزرگ‌ترین آسیب را به زبان فارسی زد
موفقیت پلتفرم‌های جهانی در جذب مخاطب از سراسر دنیا و فرای مرزها فرصتی بود که در اختیار شهروندان ایرانی و، در نتیجه، تولیدکنندگان محتوای فارسی برای تعامل و ارتباط قرار گرفته بود و، در نهایت، این جامعۀ‌ فارسی‌زبانان در پلتفرم‌های مختلف، ارتباط فرهنگی را به قدرت فرهنگی کشور در فضای مجازی تبدیل می‌کردند. اما تصمیم‌گیران داخلی، به‎جای استفاده از این فرصت، به وسوسۀ پلتفرم‌سازیِ موازی دچار شدند، پلتفرم‌هایی که محدود به مرز است و مثلاً یک تاجیکستانی یا ایرانی ساکن آن‎سوی دنیا نمی‌تواند از آن استفاده کند. در اینترنتی که فرض در آن نامحدودبودن ارتباط است اولین صدمه به محتوای فارسی از همین بسته‎بودن اکوسیستم آن ناشی می‌شود.

📝 متن کامل را در اینجا بخوانید.

©️از: پیوست (۱۴۰۳/۷/۱۰)

#️⃣ #زبان_فارسی #زبان_و_فناوری

🍁 اندیشۀ نو با ترجمه؟

✍🏻 آبتین گلکار:

نگاه به ترجمه و مترجم در کشور ما مانند بسیاری از کشورهای دیگر یکسان نبوده و نیست. در کنار انبوه جمله‌های پرطمطراق و قضاوت‌های دلگرم‌کننده دربارهٔ جایگاه مترجمان در اجتماع و تشبیه‌هایی از قبیل «پل میان تمدن‌ها» و «سفیران فرهنگی»، هرگاه نظرهایی نیز ابراز می‌شود دربارۀ آنکه رونق‌گرفتن ترجمه در حیات فرهنگیِ جامعه ممکن است به ضرر تولید اندیشۀ بومی تمام شود، دانش و هنر بومی را از سکه بیندازد، ازخودبیگانگیِ فرهنگی را دوچندان کند و موجب ضعف هویت ملی شود. این نظرها، که گاه از سر خیرخواهی کامل نیز بیان می‌شود، چندان درست و موجه به‌نظر نمی‌رسد. در اغلبِ دوره‌های شکوفاییِ فرهنگی در تاریخ ایران، و حتی سرزمین‌های دیگر، ترجمه نیز رونق داشته و در این شکوفایی نقش چشمگیری را بازی کرده است. ادب و اندیشۀ فارسی، از زمان‌های باستانی هم که کوه‌ها و دریاها فلات ایران را در محاصرۀ خود گرفته بودند، با سرزمین‌های دیگر ارتباط و دادوستد فکری و فرهنگی داشت، اثر می‌گذاشت و اثر می‌پذیرفت و هویت خود را نیز حفظ می‌کرد؛ اکنون که برقراری روابط تا این اندازه ساده شده، ساده‌اندیشانه به‌نظر می‌رسد که بخواهیم اصالت و هویت‌مان را با بسته نگه‌داشتن جامعه و تمدن‌مان حفظ کنیم و بپنداریم که با کم‌کردن ارتباط‌مان با جهان به استقلال فکری و فرهنگیِ کشورمان کمک می‌کنیم. ترجمه در هر شکلی، از ترجمۀ شفاهی و فنی و بازرگانی گرفته تا ترجمۀ کتبی و ادبی و فلسفی، موجب معرفی اندیشۀ نو می‌شود و اندیشۀ نو موجب حرکت اندیشۀ ما. برای آنکه اندیشۀ نو به ما زیان نرساند و کورکورانه اسیرش نشویم، به چیزی دیگر، غیر از حذف اندیشۀ نو، نیاز داریم: به استقلال اندیشۀ خودی. استقلال اندیشۀ خودی نیز در خلأ و با حذف همۀ اندیشه‌های دیگر به دست نمی‌آید و، برعکس، بسیار ضعیف‌تر می‌شود. بیمارستان جندی‌شاپور را بدون پزشکان رومی و هندی، ابن سینا و فارابی را بدون ارسطو، شعر کهن فارسی را بدون شعر عربی و شعر نو فارسی را بدون شعر غربی می‌توان تصور کرد؟ اینها پیش‌پاافتاده‌ترین نمونه‌های تأثیرپذیری ماست؛ چرا هیچ‌کدام از این دستاوردهای تمدنی‌مان را جلوۀ تقلید و ازخودبیگانگی نمی‌دانیم؟

مترجمان ما در غنابخشیدن به زبان و ادبیات فارسی و ارتقای آن نیز بسیار کوشیده‌اند و سهم‌شان در این راه شاید از نویسندگان کمتر نباشد. کاری که مترجمانی چون ابوالحسن نجفی، محمد قاضی، ابراهیم یونسی، نجف دریابندری و ده‌ها مترجم دیگر چون اینان برای زبان فارسی کرده‌اند جایگزین ندارد. اینان، از یک‌سو، با بینش درست و انتخاب‌های هوشمندانه اندیشه‌های نو به جامعۀ کتاب‌خوان ایران ارزانی داشتند و آن را با نگرش‌های تازه و متفاوت آشنا کردند و از سوی دیگر، با تسلط کم‌نظیرشان بر زبان فارسی و غوطه‌ای که در زبان و ادب کشورهای دیگر خورده بودند شیوه‌هایی نو، چه در انتخاب یا ساخت واژه‌ها و تعبیرها، چه در تحول ساختارهای صرفی و نحوی و چه در طرز بیان، ارائه کردند که، به‌رغم «وارداتی» بودن، بر قامت زبان فارسی خوش می‌نشست و ناساز نبود و، از همین رو، به‌سرعت هم پذیرفته می‌شد و زبان را شکوفاتر می‌کرد.

در روزگار ما، موازنۀ تسلط بر زبان مبدأ و مقصد در میان مترجمان، نسبت به نسل‌های پیشین، تا اندازه‌ای دگرگون شده است. در دهه‌های گذشته، مترجمان برای درک دشواری‌های زبان مبدأ منبع و یاوری جز سه چهار فرهنگ لغت و دانشنامه نداشتند و گاه باید ساعت‌ها و روزها جست‌وجو می‌کردند تا نکته‌ای را دریابند که امروزه، به کمک اینترنت، در چند ثانیه یافت می‌شود. جست‌وجوها نیز بسیاری از اوقات به نتیجه نمی‌رسید و مترجمان ناگزیر بودند خودشان «اجتهاد» کنند و معنایی را که با توجه به بافتار متن احتمال می‌دادند درست‌تر است در ترجمه‌شان بنشانند. اجتهادشان نیز، با درک و شهودی که از زیاد خواندن و انس با ادبیات به‌دست آورده بودند، اغلب صحیح بود. تسلط‌شان بر زبان فارسی و پختگیِ قلم و ذوق‌شان نیز آن خطاهای جزئی را می‌پوشاند. همین است که متن‌های مترجمان بزرگ نسل‌های پیشین را، حتی اگر از لحاظ تطابق با متن اصلی کاملاً دقیق و بی‌خطا هم نباشند، می‌توان جزئی از گنجینۀ ادب فارسی به‌شمار آورد و مایۀ رشد و بالندگیِ این زبان شمرد. امروزه، به لطف فناوری‌های نو، گاه مترجمانی با دانش متوسط از زبان مبدأ هم می‌توانند دشواری‌های متن اصلی را از برترین زبان‌دانان دیروز ما بهتر حل کنند، ولی کمبود مطالعه نسبت به نسل‌های پیشین موجب می‌شود در برگردان فارسیِ همان معنایی که به‌درستی درکش کرده‌اند ناکام بمانند، جمله‌ها سخت‌خوان شوند، ساختارهای وارداتی در لابه‌لای واژه‌ها حل نشوند و به چشم بیایند، و متن،‌ به اصطلاح، «بوی ترجمه بگیرد.»

🔗 متن کامل را در اینجا بخوانید.

©️ از: فرهنگستان زبان و ادب فارسی (۱۴۰۳/۷/۸)

#️⃣ #ترجمه #مترجمی

🍁 پزشکیان باید انگلیسی سخنرانی می‌کرد؟

برخی از منتقدان با اشاره به آشناییِ مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، به زبان انگلیسی، گفته‌اند که چرا او در مجمع عمومی سازمان ملل به زبان فارسی سخنرانی کرده است.

به گزارش اکوایران، رؤسای جمهوری و مقامات سیاسی اجازه دارند با زبان رسمیِ کشورشان و از روی یادداشت‌های ازپیش‌آماده‌شده ادای سخنرانی کنند.

در این ویدیو، به برخی از اصول سازمان ملل دربارهٔ زبان و نحوهٔ ارائهٔ سخنرانی پرداخته شده است.

© از: کانال اکوایران (۱۴۰۳/۷/۸)

#⃣ #زبان_و_سیاست #زبان_و_هویت #زبان_انگلیسی

🍁 The occasional use of “who her …”

✍🏻 Lewis Gebhardt:

Linguists take a descriptive approach, being much more interested in observing and trying to understand what speakers actually do than in telling speakers what they should or shouldn’t do. A linguist would no more tell a speaker not to end a sentence with a preposition than a biologist would tell a bird not to fly. On verbal morphology, a prescriptivist may advise that the past tense of the verb dive is dived; a descriptivist, in contrast, observes that speakers say both dived and dove (rhymes with stove).

This isn’t to say that prescriptive and descriptive grammars are fundamentally opposed. For the most part, they align. For example, both prescriptive and descriptive grammars tell us that English adjectives generally precede the nouns they modify: big fish rather than *fish big. But when a prescriptivist points out a supposed mistake, a descriptivist leans on the side of speakers’ grammatical capacity. Let’s look at a specific example to get a feel for the difference in attitude and approach between someone proselytizing how people should use language and someone trying to understand how language works by describing how people talk. Both prescriptivists and descriptivists will note a certain oddity about ‘That’s the guy who his mother was my intro to lit professor’. If you included that sentence in a school paper, your English teacher would no doubt hand back the following editorial, i.e., prescriptive correction.

That’s the woman who her whose mother was my intro to lit professor,

A linguist, however, is more likely to react with, ‘Hmmm, that’s interesting’. English, of course, does have the pronoun whose that functions just as the English teacher recommends, but in ordinary speech, people do occasionally produce who her, who his and who their instead of whose, in a very systematic way not simply as a careless error that reflects the deterioration of the language and communication leading to the impending doom of civilization. From the point of view of linguists, there’s grammar underlying the who her construction. That ‘mistake’, interestingly, is probably related to a fact known to linguists who focus on crosslinguistic patterns in the field of typology. A relative pronoun like whose is much less common across languages than ordinary pronouns like who; languages seemingly prefer to separate the who meaning from a possessive piece like his. The fact that people sometimes say who her instead of whose is much more than supposed sloppiness or ignorance; it reveals something very deep about language – a crosslinguistic generalization about languages surfacing in a particular construction in English. (Gebhardt, 2023: 12 - 13)

📚 Gebhardt, Lewis. (2023). The Study of Words: An Introduction. UK: Routledge.

#️⃣ #زبان_انگلیسی #دستور_زبان #گرامر

🍁 «چارلز بایکوت»؛ مدیر بی‌رحم بریتانیایی که نام خانوادگی‌اش به فعل تبدیل شد

بایکوت (و فعل آن، بایکوت کردن) اصطلاحی است که تقریباً هر روز در گوشه و کنار جهان برای اشاره به اعتراض‌، تحریم یا مخالفت جمعی علیه یک محصول، فرد، نهاد یا کشور شنیده می‌شود.

این عبارت به اقدامات اعتراضی اشاره دارد که از سوی گروه‌ها و جوامع، با هدف پیشگیری از توسعه یا عملکرد یک روند ناعادلانه کارگری، اجتماعی، سیاسی یا اقتصادی انجام می‌شود.

این کلمه با تلفظ «بویکات»‌ وارد فرهنگ لغت انگلیسی شد، و به زبان‌های دیگر راه یافت. اما منشأ آن ریشه در نام یک شخص واقعی دارد: چارلز کانینگهام بویکات، نظامی انگلیسی (که در فارسی بایکوت تلفظ می‌شود).

در اواخر قرن نوزدهم، بایکوت، که یک سرباز سابق ارتش بریتانیا بود، مدیریت املاک یک زمین‌‌دار را در ایرلند برعهده داشت. او بر سر شرایط و هزینه‌های مربوط به اجارهٔ این زمین‌ها با مستأجرانی که در آن کشاورزی می‌کردند وارد مناقشه شد.

اعتراض‌ها خشونت‌آمیز نبود، اما در قالب منزوی‌کردن و طرد اجتماعی، کارگری و اقتصادی چارلز بایکوت اجرا شد و محصولات او، به این دلیل که کسی حاضر به برداشت‌‌شان نبود، دچار مشکل شد.

ماجرای بایکوت به خبری بزرگ در ایرلند، انگلستان و دیگر کشورهای انگلیسی‌زبان تبدیل شد. در اخبار «بایکوت‌های» سراسر ایرلند گزارش می‌شد، و این شیوه به شکل قابل توجهی قدرت کشاورزان را افزایش می‌داد.

دقیقاً مشخص نیست که کلمهٔ «بایکوت» چه زمانی وارد فرهنگ واژگان شد، اما از آنجا که هیچ کلمهٔ دقیقی برای توصیف اقدام منجر به انزوا، ارعاب و تحریم افراد یا نهادها وجود نداشت، این کلمه در سال ۱۸۸۸ به فرهنگ واژگان آکسفورد راه یافت.

«بایکوت» در نهایت در چندین زبان دیگر هم که کلمهٔ معادلی برای این مفهوم نداشتند پذیرفته شد و تا امروز برای توصیف انواع مختلف چنین اقداماتی استفاده می‌شود که عمدتاً به محیط کار یا فضای سیاسی مربوط است.

📝 متن کامل را در اینجا بخوانید.

©️از: بی‌بی‌سی فارسی (۱۴۰۳/۶/۱۶) | #واژه‌شناسی

سالار سیف‌الدینی: «خبر کوتاه بود. امسال حتی یک نفر واحد اختیاری زبان ترکی آذری را در دانشگاه ش.مدنی تبریز (تربیت معلم سابق) انتخاب نکرد. تفسیر شما از این خبر چیست؟» (ایکس؛ ۱۴۰۳/۶/۲۷)

📝 تفسیر سیف‌الدینی از این خبر را در اینجا بخوانید.

#️⃣ #زبان_ترکی

معادل مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای این دستگاه (pager) «پی‌جو» است، دستگاه قابل‌حملی که از آن برای دریافت پیام‌های متنی (حرف و عدد) و صوتی با کمک امواج رادیویی استفاده می‌شود.

#️⃣ #واژه‌شناسی

🍁Language and Stigmatization

✍🏻 DeLamater et al:

When interacting with stigmatized individuals, people alter their usual behavior. They gesture less than usual, refrain from expression opinions that reflect their actual beliefs, maintain less eye contact, and terminate the encounters sooner. Moreover, unstigmatized persons speak more rapidly in interactions with stigmatized persons than in other interactions, ask fewer questions, agree less, make more directive remarks, and allow the stigmatized persons fewer opportunities to speak. By limiting the responses of the stigmatized person, people reduce uncertainty and diminish their own discomfort (Hebl & Dovidio, 2005). The unstigmatized rarely say anything toward the stigmatized and instead express any negative messages nonverbally. (DeLamater et al, 2024: 157)

📚 DeLamater, John D. & Collett, R Jessica L. & Hitlin, Steven. (2024). Social Psychology. 10th edition. UK: Routledge.

#️⃣ #زبان_و_روان‌شناسی

📚 وام‌واژه‌های فارسی در ترکی آناتولی

✍🏻 آندرئاس تیِتزه با همکاری ژیلبر لازار

✍🏻 ترجمۀ میلاد بیگدلو (۱۴۰۳)

«وام‎واژه‎های فارسی در ترکی آناتولی» ترجمه‎ای است از مقالۀ مفصل آندرئاس تیتزه، ترک‎شناس شهیر، با همکاری ژیلبر لازار. تمرکز این پژوهش بر حدود ۱۴۰ واژۀ فارسی است که در گویش‎های مختلف آناتولی وارد شده است. نویسنده برای هر یک از این وام‎واژه‎ها نخست ریشه و ساخت‎ واژه و سپس صورت آن را در گویش‌های مختلف آناتولی ارائه کرده و در مواردی از توزیع جغرافیایی آن وام‎واژه و نیز وجود آن در ترکیِ آناتولی و ترکیِ آذربایجانی معیار سخن گفته است. در مقدمه به تغییرات آواییِ وام‎واژه‎های فارسی در گویش‎های آناتولی پرداخته شده و در پایان، نمایۀ الفبایی و موضوعی فراهم آورده شده است. پژوهش حاضر برای علاقه‎مندان و پژوهشگران حوزۀ زبان‎شناسی فارسی و ترکی و علاقه‎مندان به مطالعۀ عناصر ایرانی در زبان‏های دیگر سودمند است. (از: جلد پشت کتاب؛ انتشارات کتاب بهار)

#⃣ #کتاب #واژه‌شناسی

🍁 جغد ۷٫۷ میلیارد دلاری

در حال حاضر، جغد سبزِ دولینگو جزو معدود اپلیکیشن‌های آموزشی در اپ‌استور است که طی یک دههٔ گذشته همیشه در صدر دانلودی‌ها بوده و با اقبال کاربران همراه شده است.

نکته جالب توجه در مورد دولینگو این است که هزینه‌ای از کاربران خود دریافت نمی‌کند و درس‌های زبان را به‎صورت رایگان و با طراحی و کیفیت بالا در اختیار زبان‌آموزان قرار می‌دهد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد بهره‌گیری از هوش مصنوعی و همچنین در برخی موارد، ارائهٔ آگهی‌ها به این شرکت کمک کرده که بتواند به درآمد سالانه ۵۰۰ میلیون دلار دست پیدا کند. به‌علاوه، ارزش این شرکت هم از همین مسیر به ۷٫۷ میلیارد دلار رسیده که به‎نظر قابل تأمل می‌آید.

وال‌استریت ژورنال در گزارشی به بررسی مدل کسب‌وکار اپلیکیشن دولینگو پرداخته و توضیح داده که چطور این شرکت توانسته به چنین درآمدی دست پیدا کند. در ویدیوی بالا به همین موضوع پرداخته شده است.

©️ از: اکوایران (۱۴۰۳/۶/۱۶)

🍁The Self and Language

✍🏻 DeLamater et al:

To have a self is to have the capacity to engage in reflexive actions – to plan, observe, guide, and respond to our own behavior (Bandura, 1982; Mead, 1934). Humans with selves can do these things in ways that (most) animals cannot.

Our understanding of reflexive behavior and the self is drawn from symbolic interaction theory, with its focus on how the individual is shaped by social interaction and society. By definition, the self is the individual, viewed as both the source and the object of reflexive behavior. The self is both active (the source that initiates behavior) and passive (the object toward whom reflexive behavior is directed). The active aspect of the self is labeled the I, and the object of selfaction is labeled the me (James, 1890; Mead, 1934).

It is useful to think of the self as an ongoing process (Gecas & Burke, 1995), a continuous loop between the I and the me. Action involving the self begins with the I – a spontaneous impulse to act, often responding to a social situation. For example, Deni wants to see Keisha. In the next moment, that impulse becomes the object of self-reflection – using internalized standards from others – and, hence, is evaluated by the me (“If I don’t work on that paper tonight, I won’t get it done on time and would be a bad student”). Next, Deni has an impulse responding actively to this self-awareness, another I phase (“But I want to see Keisha, so I won’t write the paper”). This impulse, in turn, becomes the object to be judged, again using the me (“That would really hurt my grade”). So, Deni exercises self-control and sits down to write. The I and me phases continue to alternate as every new action (I) becomes, in the next moment, the object of self scrutiny (me). Through these alternating phases of self, we plan, act, monitor our actions, and evaluate outcomes (Markus & Wurf, 1987).

Mead (1934) portrays action as guided by this internal dialogue. While animals respond to their environment through a stimulus– response pattern, human beings have this I– me capacity to modify their response to any stimulus. People engage in conversations in their minds as they regulate their behavior. They use words and images to symbolize their ideas about themselves, other persons, their own actions, and others’ probable responses. to them. This description of the internal dialogue suggests there are three capacities human beings must acquire in order to engage successfully in action: they must (1) develop an ability to differentiate themselves from other persons, (2) learn to see themselves and their own actions as if through others’ eyes, and (3) learn to use a symbol system or language for inner thought. This happens early in development; alongside learning a language, we develop a capacity to both make choices and imagine how others view those choices. Children come to differentiate themselves and how they learn to view themselves from others’ perspectives. (DeLamater et al, 2024: 106 - 107)

Long ago, Cooley (1909) noted the close tie between role-taking and language skills. One of the earliest signs of role-taking skills is the correct use of the pronouns you and I. To master the use of these pronouns requires taking the role of the self and of the other simultaneously. Most children firmly grasp the use of I and you by the middle of their third year (Clark, 1976). This suggests that children are well on their way to effective role-taking at this age. Studies indicate that children develop the ability to infer the thoughts and expecta-tions of others between ages 4 and 6 (Hig-gins, 1989). Thus, the expectations of parents, teachers, and friends form standards for us to judge our thoughts and behaviors. (ibid; 108)

📚 DeLamater, John D. & Collett, R Jessica L. & Hitlin, Steven. (2024). Social Psychology. 10th edition. UK: Routledge.

📚 زبان و معنی (۱۴۰۳)

✍🏻 کورش صفوی:

«این نوشته درس‌نامه‌ای در باب معنی‌شناسی زبان نیست. … در این نوشته به‌ تمامیِ مطالبی اشاره می‏‌کنم که قرار اسـت دانشجوی رشتۀ زبان‌شناسی از مطالعۀ معنی بداند. اما فرقش بـا درس‌نامه این است که چیزی در اینجا «بدیهی» نیسـت. تمـام تلاشم این است که مخاطب نوشته‌ام را به اندیشیدن وادارم. … هـر مطلب را با زبان فارسی محک زده‌ام و به بحث گذاشته‌ام. این کاری اسـت که در درس‌نامۀ معیار نباید انجام داد. کتاب درسی قـرار است تکلیف مخاطبش را با موضوعات روشن کند. این کتاب از عهدۀ چنین کاری برنمی‌آید و فقط برای اندیشیدن نوشته ‌شده است، نه آموختن ...» (از: پیش‌گفتار؛ انتشارات علمی)

#️⃣ #کتاب #زبان‌شناسی