زبان‌ورزی

🍁 یادگیریِ زبان دوم زوال عقل را به تأخیر می‌اندازد

یادگیریِ زبان دوم به ذخیره شناختی، یعنی قابلیت مغز برای سازگاری و حفظ عملکرد شناختی، کمک می‌کند

فعال نگه‌داشتن ذهن یکی از این مهم‌ترین راهکارها برای مبارزه با زوال عقل است و حالا تحقیقات نشان داده‌اند صحبت‌کردن به زبان دوم هم می‌تواند زوال عقل را به تأخیر بیندازد.

مطالعات نشان داده‌اند که باز‌ی‌های فکری، جدول حل کردن یا پازل درست کردن همگی می‌توانند در کاهش خطر ابتلا به زوال عقل مؤثر باشند. به گزارش نیویورک‌پست، اینک پژوهشی جدید یک ردیف دیگر نیز به این فهرست افزوده و آن سخن گفتن به زبان دیگر است.

ناتالی فیلیپس، استاد روان‌شناسی در دانشگاه کنکوردیا در مونترال، می‌گوید: «شواهد فزاینده نشان می‌دهد بزرگسالان مسن‌تر که بیش از یک زبان صحبت می‌کنند، نسبت به سایرین در مقابله با زوال عقل، برتری آشکاری دارند.»

دانشمندان مدت‌ها است که به ارتباط احتمالی بین دوزبانه‌بودن و زوال عقل پی برده‌اند، چرا که الِن بیالیستوک، روان‌شناس کانادایی و همکارانش، در سال ۲۰۰۷ سوابق ۱۸۴ بیمار مبتلا به زوال عقل را بررسی کردند و متوجه شدند کسانی که دوزبانه بودند، علائم بیماری را چهار سال دیرتر از همتایان تک‌زبانهٔ خود نشان دادند، اما مشخص نبود که آیا عوامل دیگری نیز در این موضوع دخیل‌اند یا خیر، تا اینکه یک مطالعه در سال ۲۰۱۳ در هند هم این یافته‌ها را تأیید کرد و دریافت که افراد دوزبانه، صرف‌نظر از شغل، جنسیت، تحصیلات و محل سکونت آنها، علائم زوال عقل را ۴.۵ سال دیرتر از افراد تک‌زبانه نشان دادند.

البته دلیل این تأثیر همچنان مشخص نبود تا اینکه دانشمندان اخیراً به نتایج جالبی دست یافتند. فیلیپس و همکارانش با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته اسکن مغز، متوجه شدند دوزبانه‌بودن می‌تواند به سه روش اصلی به جلوگیری از زوال عقل کمک کند:

اول اینکه، ذخایر مغزی را تقویت می‌کند، یعنی مغز برای تحمل آسیب‌ها قبل از اینکه به نقطه بحرانی برسد، توانایی بیشتری پیدا می‌کند.
دوم، به ذخایر شناختی کمک می‌کند که به معنای توانایی مغز برای تطبیق و حفظ عملکرد ذهنی حتی در صورت تغییرات یا آسیب‌های مرتبط با پیری است.

فیلیپس این دو را با هم مقایسه کرد و گفت: «اگر ذخایر مغزی را با ذخایر شناختی مقایسه کنید، مثل مقایسه یک مزیت سخت‌افزاری با یک مزیت نرم‌افزاری است. یعنی ذخایر مغزی مانند سخت‌افزار کامپیوتر است (که کارهای پایه را انجام می‌دهد) و ذخایر شناختی مانند نرم‌افزار است (که به مغز کمک می‌کند تا با تغییرات و مشکلات مقابله کند).

وقتی افراد دوزبانه یک کلمه به زبان یکی از زبان‌ها می‌شنوند، مغزشان به‌طور خودکار کلمات مشابه در هر دو زبان را به یاد می‌آورد. مثلاً کسی که به انگلیسی و فرانسوی مسلط است و کلمه for را می‌شنود، ممکن است ناخودآگاه کلمات forage و forêt (که در فرانسوی به معنای حفاری و جنگل است) را هم به یاد بیاورد. این کار که ذهن مدام در حال جابه‌جاکردن اطلاعات است باعث می‌شود که شبکه‌های مغزی که مسئول حافظه و عملکرد مغزند، تقویت شوند. تقویت این شبکه‌ها به مغز کمک می‌کند تا آثار منفیِ زوال عقل را جبران کند.

سوم و در نهایت اینکه، دوزبانه‌بودن باعث می‌شود مغز بهتر بتواند با چالش‌ها مقابله کند و سالم‌تر بماند.

تیم فیلیپس دریافت حجم ناحیه هیپوکامپ مغز افراد دوزبانه در مقایسه با افراد تک‌زبانه، هنگام پیشرفت مشکلات شناختی، کمتر کاهش یافت و این موضوع از این جهت جالب است که هیپوکامپ، مرکز زبان نیست، بلکه مرکز حافظه است.

البته محققان تأکید می‌کنند اگرچه دوزبانه‌بودن باعث می‌شود مغز برای مقابله با مشکلات بیماری بهتر عمل کند، این به معنای جلوگیری از زوال عقل نیست، بلکه تنها شروع آن را به تأخیر می‌اندازد.

مطالعهٔ فیلیپس در مجلهٔ «دوزبانگی: زبان و شناخت» (Bilingualism: Language and Cognition) منتشر شد.

تحقیقات نشان می‌دهد که دوزبانه‌بودن از سنین کودکی در مقایسه با یادگیریِ زبان دوم در بزرگسالی، در زمینهٔ محافظت در برابر زوال عقل اثربخش‌تر است، زیرا تغییر زبان از سنین پایین آغاز شده و به‌طور مداوم ادامه داشته است. با این حال، به این معنا نیست که مزایای از تمرین ذهنیِ یادگیریِ زبان جدید در بزرگسالی بهره‌مند نخواهید شد. به یاد داشته باشید «هر کاری که برای مغز سخت است، در نهایت برایش مفید است.»

©️ از: ایندیپندنت فارسی (۱۴۰۳/۱۲/۳)

#️⃣ #آموزش_زبان #دوزبانگی

🍁 به بهانهٔ روز جهانیِ زبان مادری

✍🏻 امیر هاشمی‌مقدم:

اخیراً صادق زیباکلام در یکی سخنرانی‌هایش دو بار کلمه «کُرد» را به‌صورت «کورد» تلفظ کرد. این رفتارهای ایشان شوربختانه مسبوق به سابقه است. و رفتار اخیر یک گام تحریفی دیگر بود. تاکنون برخی‌ها به اشتباه و نادرست، به‎جای املای درست واژۀ «کُرد»، «کورد» می‌نوشتند، در حالی‌که همان «کُرد» تلفظ می‌کردند. این بار اما آقای زیباکلام تلفظ این واژه را هم به شکل «کورد» بیان کرد. این یک تحریف تعمدی آشکار است.

هیچ‎کس هنگام صحبت‎کردن در زبان فارسی مطلقاً این واژه را به شکل «کورد» تلفظ نمی‌کند، همان‎گونه که در فارسی قوم «تُرک» را به شکل «تورک» تلفظ نمی‌کنیم. اما شوربختانه در سال‌های اخیر یک جریان مشخص در حال ترویج این شیوۀ نگارشیِ نادرست است. ترک‌ها و کردها پیشینه‌ای دیرینه در این سرزمین دارند و تا چند سال پیش در همۀ منابع فارسی، عربی و ترکی آنان را به شکل درست «ترک» و «کرد» می‌نوشتند. اما جریان تجزیه‌طلب فرهنگی (به‌عنوان پیش‌زمینۀ تجزیه‌طلبیِ سیاسی و سرزمینی) در راستای جداکردن دیگر بخش‌های هویت اقوام ایران‌زمین از یکدیگر، اقدام به ساختِ واژه‌های هویتیِ اصلی یا شیوۀ متمایز نگارش کرده است. کافی است بدانیم واژۀ «کرد» همیشه در منابع تاریخیِ فارسی و عربی به همین شکل درستِ «کرد» نوشته می‌شد. حتی نخستین کتابی که دربارۀ تاریخ کردها نوشته شد توسط شرف‌الدین بدلیسی، حاکم کرد دیاربکر، در دورۀ صفوی / عثمانی بود که «شرف‎نامه: تاریخ مفصل کردستان» نام داشت و در آن صدها بار واژۀ «کرد» به همین شکل نوشته شد. پس از آن نیز دیگر منابعی که به‌طور اختصاصی به تاریخ و فرهنگ کردها می‌پرداختند این واژه را به همین شکل به نگارش درآورده‌اند.

از سوی دیگر، نخستین کتابی که دربارۀ زبان ترکی نوشته شد نیز حدود هزار سال پیش توسط محمود کاشغری به ‌نام «دیوان لغات‎الترک» نام گرفت و پس از آن نیز همۀ کتاب‌هایی که به دست ترکان و غیرترک‌ها دربارۀ زبان و فرهنگ ترکان نوشته می‌شد همین املای «تُرک» را به‎کار می‌بُرد. اما همان جریان تجزیه‌طلب فرهنگی، که عموماً ریشه و وابستگی به بیرون از مرزها دارد، چند سالی است تلاش می‌کند املای نادرست «تورک» را به‎جای املای همیشگی و درست «تُرک» جا بیندازد. همین جریان در حال رواج‎دادن شکل نادرست و جعلیِ «آزربایجان» به جای نام کهن «آذربایجان» است.

اسف‌بار اینکه، همان جریان‌های تجزیه‌طلب فرهنگی اندک اندک در حال تحریف نام این دو کتاب و دیگر کتاب‌های مرجع دربارۀ تاریخ و فرهنگ ترک‌ها و کردها بود تا آنها را به رسم‌الخط جعلیِ جدید بنویسند؛ آنچنانکه اخیراً برخی افراد نام کتاب شرف‎نامه را این‎گونه تحریف کرده‌اند: «تاریخ مفصل کوردستان»!

شوربختانه در هر دو زمینه، بسیاری افراد که آگاهی کافی ندارند نیز فریب این گروه را خورده و با نگارش نادرست این واژه‌ها به شکل «تورک» و «کورد» به اهداف تجزیه‌طلبان فرهنگی یاری می‌رسانند. چه در منابع فارسی، چه در منابع عربی، چه در منابع ترکی و چه در منابع کردی همیشه صورت غالب نگارش این واژه‌‌ها به شکل «کرد» و «ترک» بوده، که با رجوع به منابع قدیمی در کتابخانه‌های عمومی یا کتابخانه‌های اینترنتی می‌توان به صحت این ادعا اطمینان یافت.

باید نسبت به این تغییرات گام‎به‎گام، که ظاهراً کم‌اهمیت و نامحسوس است، حساس بود. اسناد و مدارک تاریخی دربارۀ پیشینۀ زبان‌ها و انسجام گروه‌های قومی و زبانی در ایران آنچنان محکم هست که نتوان به یکباره زیر همه چیز زد. بنابراین ناچارند آرام آرام و نامحسوس گام بردارند.

همین وضعیت را دربارۀ روز جهانیِ زبان مادری نیز شاهدیم. زبان مادری طبیعتاً برای هر کسی (از جمله، نگارندۀ این سطور که زبان مادری‌اش بختیاری است) اهمیت دارد و در راه حفظ آن باید کوشید. اما اینکه برخی جریان‌ها روز جهانیِ زبان مادری را محملی کرده‌اند برای حمله به زبان و ادبیات فارسی (به‌عنوان رکن اصلیِ ارتباط و انسجام ملی) و تلاش برای داعیۀ نادرست و ضد ملی «آموزش به زبان‌های محلی»، مایۀ نگرانی است. اکنون در بسیاری از مناطق، کتاب‌های درسی توسط معلمان بومی به زبان محلی آموزش داده می‌شود و همین باعث می‌گردد بسیاری از این دانش‌آموزان، هنگام پذیرفته‎شدن در دانشگاه‌های سراسر، در برقراری ارتباط با دانشجویان دیگر مناطق دچار مشکل شوند. اما جریان تجزیه‌طلب فرهنگی حتی به این وضع هم راضی نیست و همچنان خواهان تدریس «به» زبان محلی است تا کم‎کم ریسمان ارتباطی میان مردمان نقاط مختلف ایران‌زمین سست و گسسته شود. این جریان دقیقاً می‌داند زیر پوستی دارد چکار می‌کند. ما هم دقیقاً می‌دانیم اینها دارند چکار می‌کنند و همیشه هشدار می‌دهیم. اما شوربختانه در این میان یک عده با خوش‌خیالی همچنان متوجه نتایج و پیامدهای ویرانگر این رفتارهای به‎ظاهر کوچک و کم‌اهمیت نیستند.

©️از: انصاف‌نیوز (۱۴۰۳/۱۲/۳) | #زبان_مادری

🍁 معنی، گمشدهٔ مترجم

▪️ متن سخرانی علی خزاعی‌فر

دوستانی که مجلۀ مترجم را می‌خوانند می‌دانند که ما از همان آغاز رسالتی برای خودمان قایل بودیم و آن اینکه گفتمان یا رویکرد یا پارادایم لفظ‌زدگی را، که در عرصۀ ترجمه در ایران غالب است، تغییر بدهیم یا حداقل بر آن تأثیر بگذاریم. برای رسیدن به این هدف در طول سال‌ها هم موضوع ترجمه تحت‌اللفظی را از جهات مختلف تاریخی، روان‌شناختی، زبان‎شناختی و فلسفی بحث کرده‌ایم و هم رابطۀ فرم و معنی در ترجمه را از زوایای مختلف ــ از زاویهٔ سبک، از زاویۀ متن، از زاویهٔ خواننده ــ بررسی کرده‌ایم. موضوع صحبت امروز بنده هم یکی دیگر از همان مباحث است که به رابطۀ میان فرم و معنی در ترجمه می‌پردازد.

📍مرکز نشر دانشگاهی (۱۴۰۳/۱۲/۲)

©️ از: کانال ترجمه‌پژوهی | #ترجمه

🍁 Researchers link a gene to the emergence of spoken language

✍🏻 Laura Ungar:

Why did humans start speaking? Scientists suggest genetics played a big role – and they say the evolution of this singular ability was key to our survival.

A new study links a particular gene to the ancient origins of spoken language, proposing that a protein variant found only in humans may have helped us communicate in a novel way. Speech allowed us to share information, coordinate activities and pass down knowledge, giving us an edge over extinct cousins like Neanderthals and Denisovans.

The new study is “a good first step to start looking at the specific genes” that may affect speech and language development, said Liza Finestack at the University of Minnesota, who was not involved with the research.

What scientists learn may someday even help people with speech problems.

The genetic variant researchers were looking at was one of a variety of genes “that contributed to the emergence of Homo sapiens as the dominant species, which we are today” said Dr. Robert Darnell, an author of the study published Tuesday in the journal Nature Communications.

Darnell has been studying the protein – called NOVA1 and known to be crucial to brain development – since the early 1990s. For the latest research, scientists in his lab at New York’s Rockefeller University used CRISPR gene editing to replace the NOVA1 protein found in mice with the exclusively human type to test the real-life effects of the genetic variant. To their surprise, it changed the way the animals vocalized when they called out to each other.

Baby mice with the human variant squeaked differently than normal littermates when their mom came around. Adult male mice with the variant chirped differently than their normal counterparts when they saw a female in heat.

Both are settings where mice are motivated to speak, Darnell said, “and they spoke differently” with the human variant, illustrating its role in speech.

This isn’t the first time a gene has been linked to speech. In 2001, British scientists said they had discovered the first gene tied to a language and speech disorder.

Called FOXP2, it was referred to as the human language gene. But though FOXP2 is involved in human language, it turned out that the variant in modern humans wasn’t unique to us. Later research found it was shared with Neanderthals. The NOVA1 variant in modern humans, on the other hand, is found exclusively in our species, Darnell said.

The presence of a gene variant isn’t the only reason people can speak. The ability also depends on things like anatomical features in the human throat and areas of the brain that work together to allow people to speak and understand language.

Darnell hopes the recent work not only helps people better understand their origins but also eventually leads to new ways to treat speech-related problems.

University of Minnesota’s Finestack said it’s more likely the genetic findings might someday allow scientists to detect, very early in life, who might need speech and language interventions.

“That’s certainly a possibility,” she said.

©️ APnews (February 18, 2025)

🔗 خلاصۀ این خبر را به فارسی در ایرنا بخوانید. (۱۴۰۳/۱۲/۳)