⏳xronologiya @xronologiya_2020 Channel on Telegram

⏳xronologiya

18 Feb, 01:16

Bugun 18-fevral

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Batareyka kuni.
🌏 Pluton sayyorasi kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇬🇲 Gambiya - Mustaqillik kuni.
🇮🇶 Iroq - Kurd talabalari ittifoqi kuni.
🇳🇵 Nepal - Demokratiya kuni.
🇸🇱 Syerra-Leone - Qurolli kuchlar kuni.
🇷🇺 Rossiya - Transport politsiyasi kuni.
🇹🇲 Turkmaniston - Diplomatik xizmat xodimlari kuni.
🇨🇭 Shveytsariya - Bern festivali.

👉 VOQEALAR:

- 1268 - Rakovor jangi, bunda Tevton ordeni Durba jangidan keyingi eng katta mag'lubiyatga uchradi.
- 1762 - Pyotr III qiynoqlarni bekor qildi.
- 1814 - Montro jangi.
- 1861 - Viktor Emmanuil II Italiya qiroli boʻldi.
- 1861 - Jefferson Devisning Amerika Konfederativ shtatlari prezidenti sifatida inauguratsiyasi.
- 1885 - Mark Tvenning «Gekelberi Fin sarguzashtlari» asari nashr etildi.
- 1911 - Pomirda koʻl hosil boʻldi.
- 1911 - Hindistonda tarixda birinchi aviapochta parvozi amalga oshirildi.
- 1913 - Frederik Soddi “izotop“ atamasini taklif qildi.
- 1918 - Moskvada Kiyev vokzali ishga tushdi.
- 1921 - Armanistonda qoʻzgʻolon koʻtarilib, Sovet hukumati agʻdarib, muvaqqat hukumat tuzildi.
- 1923 - “Mushtum”ning 1-soni (“Turkiston” gazetasiga ilova) 3 ming nusxada chop etilgan.
- 1929 - “Oskar” mukofoti birinchi sohiblariga topshirildi.
- 1930 - Klayd Tombo Quyosh sistemasidagi 9-sayyora - Plutonni kashf qildi.
- 1960 - Skvo-Vellida VIII qishki Olimpiya o'yinlari ochildi.
- 1965 - Gambiya mustaqillikka erishdi.
- 1978 - Triatlon bo'yicha birinchi musobaqa bo'lib o'tdi, keyinchalik u Ironmanga aylandi.
- 1979 - Sahroi Kabirda qor yogʻdi.
- 1992 - Oʻzbekiston va Birlashgan Qirollik o’rtasida diplomatik aloqalar o’rnatildi.
- 1995 - Toshkentda Oʻzbekiston "Adolat" sotsial-demokratik partiyasining birinchi taʼsis sʼyezdi boʻlib oʻtdi. Partiyaning Nizom va dasturi tasdiqlandi.
- 2003 - Janubiy Koreyaning Tegu shahrida yongʻin sodir boʻldi.
- 2004 - Nishopur (Eron) yaqinida xavfli yuklar bo'lgan poezdning portlashi. 300 ga yaqin odam halok bo'ldi, besh yuzga yaqin odam yaralandi.
- 2014 - Kievdagi Nezalejnost Maydonidagi vaziyatning keskin yomonlashishi, bu uch kun ichida 80 ga yaqin odamning o'limiga olib keldi.
- 2015 - Debaltseve uchun janglarning tugashi, shahar ustidan DXRning nazorati o'rnatilishi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1201 - Nasir ad-Din Tusiy (1274) - fors matematigi va astronomi.
- 1404 - Leon Battista Alberti (1472) - italiyalik gumanist, yozuvchi, olim.
- 1745 - Alessandro Volta (1827) - italyan fizigi va fiziologi, elektr asboblari (elektrofor, elektrometr, kondensator, elektroskop va b.)ni ixtiro qilgan.
- 1838 - Ernst Max (Mach) (1916) - avstriyalik faylasuf, fizik va mexanik.
- 1898 - Enzo Ferrari - italiyalik konstruktor, avtomobil kompaniyasining asoschisi
- 1921 - Oskar Feltsman (2013) - sovet va rus bastakori, Rossiya xalq artisti.
- 1932 - Toni Morrison (2019) - amerikalik yozuvchi, Nobel mukofoti sohibi (1993).
- 1933 - Yoko Ono Lennon - yaponiyalik va amerikalik rassom, qo'shiqchi, Jon Lennonning bevasi.
- 1938 - Ishtvan Sabo - vengriyalik kinorejissyor, ssenariynavis va yozuvchi.
- 1940 - Husan Amirqulov - O‘zbekiston xalq artisti (1997), Xalqaro Ahmad Yassaviy mukofoti laureati (1993).
- 1950 - Mirmahmud Rahmatov - ganchkor usta, Oʻzbekiston xalq ustasi (2002).
- 1952 - Aleksandr Barikin - sovet va rus qo'shiqchisi, bastakor, gitarachi.
- 1953 - Arkadiy Ukupnik - rus bastakori, pop qo'shiqchisi va prodyuseri, Rossiyada xizmat ko'rsatgan artist.
- 1954 - Jon Travolta - amerikalik aktyor, raqqos va qo'shiqchi.
- 1970 - Yosir ibn Usmon al-Rumayyan - Saudiyalik boʻlgan tadbirkor, Suveren investitsiya fondi (SIF) boshqaruvchisi (Saudiya Arabistoni Podshohligi), Nyukasl Yunayted futbol klubi (Angliya) va Saudiya Aramco kompaniyasi raisi.
- 1974 - Yevgeniy Kafelnikov - rossiyalik tennischi, olimpiya chempioni (2000).
- 1975 - Igor Dodon - moldaviyalik siyosiy arbob, Moldaviya prezidenti (2016-2020).

@xronologiya_2020

12

⏳xronologiya

17 Feb, 16:09

Birinchi tatuirovkalar Paleolit davridan (Bundan 10-50 ming yil oldin) qo'llanilgan. Tatuirovka nafaqat bezatish, balki qabila, urug'-aymoq, ijtimoiy mansublikning belgisi ham edi. Qadimgi odamlar zarbning sehrli kuchi ularni yovuz ruhlardan himoya qilishiga ishonishgan va shuningdek, tatuirovka odamlarning hayotini saqlab qolish va urush yoki uzoq sayohatlardan uyga qaytishga yordam beradi deb ishonishgan.

@xronologiya_2020

87

⏳xronologiya

17 Feb, 12:32

QR kod yaratilishiga qaysi o‘yin turtki bo‘lgan?

Shtrix-kodlarni skanerlashga ko‘p vaqt sarflagan Yaponiyaning Denso injiniring korporatsiyasi xodimlari ishlab chiquvchilardan ulardagi ma’lumotlar hajmini oshirishni so‘rashgan. Shundan so‘ng muhandis Masahiro Xara ushbu muammoni hal qilishni o‘z zimmasiga olgan va QR kodni o‘ylab topgan. QR kodning shaklini tanlashda muhandisga kvadrat taxtada oq va qora toshlar bilan o‘ynaladigan Go o‘yini yordam bergan.

@xronologiya_2020

121

⏳xronologiya

17 Feb, 08:01

Ermitaj muzeyi haqida faktlar
Dunyodagi eng mashhur va yirik muzeylar orasidan alohida oʻrin egallagan Ermitaj 1764-yil Sankt-Peterburg shahrida, Neva daryosi boʻyida ochilgan. Bu yerda taniqli rassomlar tomonidan chizilgan suratlar va qimmatbaho eksponatlar jamlangan. Ularning soni haddan tashqari koʻp ekanligidan eksponatlarning barchasini koʻzdan kechirish uchun muzeyga qayta va qayta tashrif buyurish ham yetarli boʻlmaydi.
Ermitaj dunyodagi eng mashhur va odamlar eng koʻp tashrif buyuradigan muzeylar yigirmataligiga kiradi.
Ermitaj muzeyiga Yekaterina II tomonidan asos solingan. Imperatorga tegishli boʻlgan shaxsiy kolleksiya qishki saroyga joylashtirilgan va aynan mana shu yerga Ermitaj deb nom berilgan. Yekaterina II oʻziga tegishli boʻlgan suratlarni bir oʻzi yolgʻiz tomosha qilishni yaxshi koʻrgan. Muzeyning nomi ham fransuz tilidan tarjima qilinganda “Xilvat joy” degan maʼnoni beradi. Keyinchalik butun-boshli muzey kompleksini Ermitaj deb atay boshlaganlar.
Ermitaj joylashgan qishki saroy uzoq yillar davomida Rossiya imperatorlari uchun qarorgoh vazifasini oʻtagan.
Ermitajdagi barcha eksponatlarni koʻrib chiqish uchun qancha vaqt kerakligi hisoblab chiqilgan. Agar muzeyga kelgan mehmon har bir eksponatni tomosha qilish uchun bir daqiqadan vaqt sarflab, kuniga 8 soat vaqtini muzeyda oʻtkazsa, muzeyni toʻliq aylanib chiqishi uchun unga 11 yil vaqt kerak boʻladi.
Ermitajda 3 000 000 dan ortiq sanʼat asarlari saqlanadi.
Ermitaj binosining tom qismiga joylashtirilgan haykallar quvurlarni yashirish uchun atayin oʻrnatilgan. Tomdagi haykallarning umumiy soni 176 taga teng.
Ermitaj binosida yashaydigan mushuklarning soni haddan tashqari koʻp. Binoda ularning yashashlariga rasman ruxsat berilgan. Mushuklar muzeyda sichqon va kalamushlarning koʻpayib ketmasligiga yordam beradi. Ermitajda yashaydigan har bir mushukning oʻz pasporti va tibbiy kartasi mavjud.
Ermitajda Rembrandt tomonidan chizilgan 24 ta surat saqlanadi. Bu rassom dunyoga kelgan mamlakat – Niderlandiyani hisobga olmaganda uning suratlari jamlangan eng katta kolleksiya hisoblanadi.
Ermitajdagi koʻrgazma zallarining umumiy uzunligi 24 kilometrni tashkil qiladi. Bino 350 ta alohida zallardan tashkil topgan.
19 asr oʻrtalariga qadar Ermitajga oddiy odamlarning kirishi mumkin boʻlmagan. Binoga hattoki Aleksandr Sergeyevich Pushkin ham kira olmagan. Keyinchalik doʻstlaridan birining saʼy-harakatlari va “tanish-bilishchilik” aloqalari bilan muzeyga kirib chiqishni uddalagan.
Ermitaj – dunyodagi eng katta suratlar galereyasi hisoblanadi. Bu yerga har yili 5 milliondan ortiq odam tashrif buyuradi.

@xronologiya_2020

126

⏳xronologiya

17 Feb, 08:00

Bugun 17-fevral - Ermitaj keng ommaga ochilgan kun

Sankt-Peterburgdagi badiiy va madaniy-tarixiy davlat muzeyi, jahondagi eng yirik muzeylardan biri Ermitaj 1852-yilning 17-fevralida ommaga ilk marotaba ochilgan.

Ermitajga 1764- yil Yekaterina II tomonidan (Berlindan golland va flamand maktablari rassomlarining asarlarini olib keltirilishi asosida) asos solingan.

@xronologiya_2020

96

⏳xronologiya

17 Feb, 07:11

1979 yil 17 fevralda Xitoy-V’yetnam urushi boshlandi

Xitoy bu urushda mag‘lub bo‘ldi: uning 600 000 kishilik armiyasi zich o‘rmonli V’yetnam vodiylarini tark etdi. Xitoyliklar kamida 30 ming kishini, shuningdek, 280 ta tank va zirhli texnikani, 118 ta qurol va minomyotni yo‘qotdi. Xitoy bosqinining sababi 1978 yil dekabr oyida 120 000 kishilik V’yetnam harbiy guruhining Kampuchiyaga kirishi edi - o‘sha paytda Kambodja shunday nomlangan. Xitoy Qizil Kxmerlarni faol qo‘llab-quvvatladi va V’yetnamga shafqatsizlarcha saboq berishga qaror qildi, ayniqsa qurolli kuchlarning 85 foizi Kampuchiyada bo‘lganligi sababli. Kreml zudlik bilan Uzoq Sharq va Sibirdagi qo‘shinlarini to‘liq jangovar shay holatga keltirdi. Sovet armiyasi - 25 ta motorli miltiq bo‘linmasi, havo yordami bilan 250 ming kishi, Manchjuriya bilan chegara bo‘ylab to‘plana boshladi, agar Xitoy V’yetnamni zudlik bilan tark etmasa, bosqinchilik bilan tahdid qildi, shundan so‘ng Pekin "uyushgan va rejalashtirilgan" olib chiqish boshlanganini e’lon qildi.

100

⏳xronologiya

17 Feb, 05:52

Bugun 17-fevral - O‘zbekiston SSR tashkil topgan kun

1925-yil 13-fevralda Umumo'zbek sovetlarining Buxoroda bo'lgan birinchi qurultoyi ish boshladi.

Qurultoy yakunida, 17-fevral kuni O‘zbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasini tashkil etish to'g'risidagi deklaratsiya" qabul qilindi.

Qurultoyda respublikaning oliy organlari: O'zbekiston SSR Markaziy Ijroiya Qo'mitasi (O'zbekiston SSR MIK) va O'zbekiston SSR Xalq Komissarlari Soveti (O'zbekiston SSR XKS) tuzilgan.

O'zbekiston SSR Butunittifoq sovetlarining 3-syezdida (1925-yil 13-may) da SSSR tarkibiga kiritilgan.

1927, 1937, 1978-yillarda O'zbekiston SSR konstitutsiyalari qabul qilingan.

O‘zbekiston SSR quyidagi hududlarni o'z ichiga oldi:
- Turkiston ASSRdan - 9 ta uyezd, 133 ta tuman va 7 ta qishloq okrugi;
- Buxoro Respublikasidan - 9 ta viloyat;
- Xorazm Respublikasidan - 23 tuman.

Oʻzbekiston SSR tashkil topgan vaqtga kelib uning hududi 312394 kv. km, aholisi 4 million 447 ming 55 kishi edi.

@xronologiya_2020

103

⏳xronologiya

17 Feb, 04:45

Bugun 17-fevral - Jenevada Xalqaro Qizil xoch qo‘mitasi tashkil topgan kun.

1863-yilda tashkil topgan Xalqaro Qizil Xoch Qo‘mitasi bugungi kunda butun dunyoda faoliyat yuritadi, mojarolar va qurolli zo’ravonliklardan zarar ko’rgan odamlarga gumanitar yordam ko’rsatadi va urush qurbonlarini himoya qiladigan qonunlar haqida bilimlarni tarqatadi.

Mustaqil va betaraf tashkilot sifatida u, birinchi navbatda, 1949-yildagi Jeneva konvensiyasiga asoslangan vakolatlarga egadir.

XQXQ Jenevada (Shveysariya) joylashgan va 80 mamlakatda uning taxminan 12000 ta xodimi mavjud.

U, asosan, hukumatlar hamda Qizil Xoch va Qizil Yarim Oy milliy jamiyatlarining ixtiyoriy xayriyalari hisobidan moliyalashtiriladi.

@xronologiya_2020

109

⏳xronologiya

17 Feb, 03:14

Giordano Bruno Rimda olovda yondi.
Italiyalik faylasuf va taniqli mutafakkir Jiordano Bruno inkvizitsiya tomonidan o'z qarashlari va e'tiqodlari uchun olovda yoqib yuborilishga hukm qilindi. Hukm 1600 yil 17 fevralda amalga oshirildi. Brunoning so'nggi so'zlari quyidagicha edi: "Men shahid sifatida o'layapman va jonim so'nggi nafasi bilan osmonga ko'tarilishini bilaman". Brunoning vafotining 400 yilligi munosabati bilan, 2000 yilda, kardinal Anjelo Sodano Brunoning qatl qilinishini "achinarli epizod" deb atadi, ammo uning tirikligi uchun barcha imkoniyatlarni ishga solgan inkvizitorlar harakatlarining sodiqligiga ishora qildi. " Rim-katolik cherkovining rahbari ham inkvizitorlarning harakatlarini asosli deb hisoblab, uni reabilitatsiya qilish masalasini ko'rib chiqishni rad etdi.

@xronologiya_2020

128

⏳xronologiya

17 Feb, 02:05

Bugun 17-fevral - Xalqaro mehr ulashish kuni

Har yili 17-fevralda butun dunyoda nishonlanadigan “Xalqaro mehr ulashish kuni” xalqaro xayriya tashkilotlarining so‘nggi tashabbuslaridan biridir.

Ushbu bayram AQShda kelib chiqqan, ammo bugungi kunda u butun dunyo miqyosida katta ahamiyatga ega va fuqaroligi, millati va diniy e'tiqodidan qat'i nazar nishonlanadi.

Bu G'arbiy Yevropa mamlakatlari va AQShda mashhur bo'lib, u yerda an'anaviy ravishda ushbu kunda ko'plab shaharlarda xayriya tadbirlari va marafonlar o'tkaziladi, unda taniqli aktyorlar, jamoat va siyosiy arboblar ishtirok etadilar.

P. S. Bir-birimizdan mehrimizni darig‘ tutmaylik!

Kimki bir ko‘ngli buzuqning xotirin shod aylag‘ay,
Oncha borki, Ka’ba vayron bo‘lsa obod aylag‘ay.

© Alisher Navoiy

@xronologiya_2020

213

⏳xronologiya

17 Feb, 01:16

Bugun 17-fevral

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Xalqaro mehr ko‘rsatish kuni.
🌏 Butunjahon antropologiya kuni.
🌏 Butunjahon axborotni boshqarish kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇷🇺 Rossiya - Rossiya talabalar otryadlari kuni.
🇷🇺 Rossiya qurolli kuchlari yoqilg'i xizmati kuni.
🇮🇸 Islandiya - Ayollar kuni.
🇬🇷 Gretsiya - Apokris karnavali.
🇽🇰 Kosovo - Mustaqillik kuni.
🇱🇧 Liviya - Inqilob kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1370 - Rudaudagi jang.
- 1600 - Jordano Bruno Rimda gulxanda yoqildi.
- 1720 - Ispaniya va To'rtlar ittifoqi mamlakatlari o'rtasida Gaaga shartnomasi imzolanib, To'rtlar ittifoqi urushini tugatdi.
- 1776 - Qoʻshma Shtatlarda ilk bor tabiiy gaz orqali ommaviy yoritish Baltimor shahrida boshlandi.
- 1814 - Napoleon I Morman jangida graf Palen qo'mondonligi ostida rus qo'shinini mag'lub etdi.
- 1852 - Ermitaj keng ommaga ochildi.
- 1854 - Buyuk Britaniya Oranj Respublikasi mustaqilligini tan oldi.
- 1855 - Qrim urushi: Rossiya qo'shinlari Yevpatoriyaga muvaffaqiyatsiz hujumni amalga oshirdilar.
- 1859 - Kochin kampaniyasi paytida, ikki kunlik qamaldan so'ng, fransuz-ispan qo'shinlari Saygonni egallab olishdi.
- 1863 - Jenevada Xalqaro Qizil xoch qo‘mitasi tashkil topdi.
- 1878 - AQSHning San-Fransisko shahrida ilk bor 18 ta telefondan iborat telefon tarmogʻi ishga tushirildi.
- 1880 - Aleksandr II ga beshinchi muvaffaqiyatsiz suiqasd uyushtirildi.
- 1938 - Londonda shotlandiyalik Jon Berd rangli televizorni ommaga namoyish qildi.
- 1947 - "Amerika Ovozi" radiostansiyasi rus tilida eshittirishni boshladi.
- 1956 - Clare D’Assisi televideniye afsonasi deb taʼriflandi.
- 1959 - Ilk bor ob-havoni kuzatuvchi “Vankard-2” sunʼiy yoʻldoshi uchirildi.
- 1972 - Britaniya Parlamenti Yevropaning umumiy bozoriga qoʻshilish uchun ovoz berdi.
- 1979 - Xitoy-Vyetnam urushi boshlandi.
- 1983 - Ada dasturlash tilining "tug'ilgan kuni".
- 1993 - Rossiya Gazprom aksiyadorlik jamiyati tashkil etildi.
- 1996 - Indoneziyaning Irian Jaya mintaqasida 8.2 balli zilzila yuz berishi natijasida 108 kishi halok boʻldi va yuzlab odamlar yaralandi.
- 2008 - Kosova Serbiyadan ajrab, mustaqil boʻlganini eʼlon qildi.
- 2011 - Liviyada Liviya inqilobi rahbari va jamahiriya boshlig’i Muammar Qazzofiy hokimiyatiga karshi norozilik chiqishlari boshlandi.
- 2011 - Bahrayndagi Al-Xalifa xavfsizlik kuchlari Luʼlua maydoniga yigʻilgan namoyishchilarni majburiy ravishda tarqatib yubordi. Bu hodisada 4 kishi halok boʻldi va 250 kishi tan jarohati oldi.
- 2012 - Germaniya prezidenti Kristian Volf prezidentlik lavozimni egallashdan oldin moliya janjaliga aloqadorligi sababli lavozimidan isteʼfoga chiqdi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1653 - Korelli Arkanjello (1713) - italyan skripkachisi, kompozitor, dirijyor, pedagog.
- 1723 - Tobias Mayer (1762) - nemis kartografi va astronomi.
- 1807 - Longfello Genri Uodsuort (1882) - amerikalik shoir, tarjimon.
- 1836 - Gustavo Adolfo Becker (1870) - taniqli ispan romantik yozuvchisi.
- 1854 - Najafbek Vazirov (1926) - ozarbayjon dramaturgi, publitsist, jamoat arbobi. Ozarbayjon zamonaviy teatrining asoschilaridan.
- 1867 - Piter Shmidt (1906) - rus dengiz zobiti, inqilobchi.
- 1888 - Otto Shtern (1969) - nemis fizik olimi, Jahonda birinchi boʻlib gaz molekulalarining tezligini oʻlchagan (1920), Nobel mukofoti sohibi(1943).
- 1906 - Agnia Barto (1981) - rus yozuvchisi, bolalar uchun she'rlar muallifi.
- 1924 - Gevorg Vartanyan - sovet va arman razvedkachisi, Sovet Ittifoqi Qahramoni.
- 1928 - Anvar Aʼzamxoʻjayev (1994) - huquqshunos olim, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi (1978).
- 1954 - Mirtojiyev Ravshan (2015) - O‘zbekiston Xalq rassomi (2003), O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan san‘at arbobi.
- 1955 - Mo Yan - xitoylik yozuvchi, Nobel mukofoti sohibi (2012).
- 1963 - Maykl Jordan - amerikalik basketbolchi.
- 1967 - Yevgeniy Grishkovets - rus yozuvchisi, aktyor, musiqachi, rejissyor.
- 1991- Bonni Rayt - britaniyalik aktrisa.

@xronologiya_2020

132

⏳xronologiya

16 Feb, 17:18

Kemalar “so‘yiladigan” qabriston – Hindistondagi “o‘liklar qirg‘og‘i” qanday paydo bo‘lgandi?

Hindistonning janubiy-g‘arbida Alang nomli shaharcha bor. Bu shaharcha eski kemalarni buzib oladigan joyi bilan mashhur. Hind okeani sohillari bo‘ylab 50 kilometrga cho‘zilgan hududda ko‘plab platformalar bor. Ularda yil davomida 30-40 ming odam kema bo‘laklash bilan band bo‘ladi. Bu yerda yirik kemalargacha qo‘lda bo‘laklanadi va bu uchun 300-400 odam bir oy ishlaydi.

@xronologiya_2020

169

⏳xronologiya

16 Feb, 14:37

Кўк китнинг томири ичидан инсон бемалол юриб ўта олади. Тилининг оғирлиги 2- тоннага, юрагини оғирлиги эса 600 килограммга еиади. У бир кунда 40 миллон дона креветка истеъмол қилади. Вояга етган китнинг оғирлиги 150 тоннагача етиши мумкин.

@xronologiya_2020

182

⏳xronologiya

16 Feb, 08:02

Bugun 16-fevral - Xovard Karter ekspeditsiyasi Tutanxamon maqbarasini ochgan kun

Shohlar vodiysidagi Tutanxamon qabri, deyarli aniqlanmagan oz sonli qabrlardan biri, 1923-yil 16-fevralda misrshunos Xovard Karter va havaskor arxeolog Lord Jorj Karnarvon tomonidan topilgan.

Uzoq davom etgan qazishmalardan so'ng, Karter fir'avnning jasadi ko'milgan xonaga tushdi.

Fir'avn bilan ko'milgan idishlar va boshqa buyumlar orasida Amarna davridagi san'at asari tamg'asi tushirilgan ko'plab san'at namunalari topilgan.

Maqbarada ko'plab bezaklar saqlanib qolgan, shuningdek fir'avnning mumiyolangan tanasi bilan sof oltindan qilingan 110,4 kilogrammlik firuza toshlar bilan ishlangan sarkofag saqlanib qolgan.

@xronologiya_2020

190

⏳xronologiya

16 Feb, 06:23

Shimoliy Koreyada Yorqin Yulduzlar kuni
16 fevral kuni KXDRda Koreya davlat, partiya va harbiy arbobi Kim Chen Ir tug‘ilgan kuni nishonlanadi. U «buyuk yetakchi» Kim Ir Senning o‘g‘li edi. Shimoliy Koreyada Kim Chen Ir hukmronligi davrida uning shaxsini ulug‘lash va ilohiylashtirish siyosati davom etdi, bu uning otasi hukmronligiga ham xos edi. Kim Chen Irning portretlari barcha davlat muassasalarini bezatadi va rahbarning har qanday tanqidi qamoq bilan jazolanadi. Mamlakatda Kim Chen Ir ajoyib bastakor deb hisoblanadi va ikki yil ichida unga mualliflik qilgan oltita opera yozilgan. Uning «Chuchxe g‘oyasi haqida», «Chuchxe falsafasini o‘rganishda yuzaga keladigan ba’zi savollar to‘g‘risida», «Kinematografiya to‘g‘risida», «Chuchxe tamoyiliga asoslangan adabiyot haqida» asarlari klassik hisoblanadi. Mamlakatda u Pxenyandagi «Chuchxe minorasi» rejasini yaratgan buyuk me’mor deb hisoblanadi.

@xronologiya_2020

202

⏳xronologiya

16 Feb, 05:05

Yaponiya va KXDR o‘rtasidagi do‘stlik belgisi sifatida 1988-yilda yapon botanigi tomonidan yetishtirilgan hayratlanarli darajada chiroyli qizil orxidea guli Shimoliy Koreya rahbarining o‘g‘li nomiga kimcheniriya deb atalgan. U 16 fevralda - aynan Kim Chen Irning tug'ilgan kunida gullaydi. Kim Ir Sen o'stirilgan gul - Kimirseniya deb nomlangan.

1-rasm: Kimcheniriya
2-rasm: Kimirseniya

@xronologiya_2020

152

⏳xronologiya

16 Feb, 04:31

Bugun 16-fevral - Sirdaryo viloyati tashkil topgan kun

Sirdaryo viloyati — Oʻzbekiston Respublikasi tarkibidagi viloyat. 1963-yil 16-fevralda tashkil etilgan. Shimolidan Qozogʻiston Respublikasi, sharqdan Toshkent viloyati, janubidan Tojikiston Respublikasi va gʻarbdan Jizzax viloyati bilan chegaradosh. Maydoni 5,1 ming km². Aholisi 914 ming kishi (2024). Tarkibida 8 tuman (Boyovut, Guliston, Mirzaobod, Oqoltin, Sayxunobod, Sirdaryo, Xovos, Sardoba), 5 shahar (Guliston, Baxt, Sirdaryo, Shirin, Yangiyer), 6 shaharcha (Boyovut, Dehqonobod, Doʻstlik, Paxtaobod, Sayxun, Xovos) va 75 qishloq fuqarolari yigʻini bor (2004). Markazi - Guliston shahri.

Kanalga ulanish ⤵️

@xronologiya_2020

148

⏳xronologiya

16 Feb, 03:17

1999-yil 16-fevral kuni Toshkentning turli nuqtalarida oltita portlash yuz bergan edi. Terakt oqibatida 16 kishi halok bo‘lgan, 100 dan ortiq odam tan jarohati olgan.

@xronologiya_2020

143

⏳xronologiya

16 Feb, 02:06

1568 yil 16 fevralda Ispaniya Niderlandiyaning barcha aholisiga o‘lim jazosini e’lon qildi
Shu kuni Filipp II - Karl V ning o‘g‘li - maxsus memorandumni taqdim etdi, unda «tanlangan ismlar ro‘yxati» bundan mustasno bo‘lib, Niderlandiyaning barcha aholisi bid’atchi va xiyonatchi deb e’lon qilindi. Inkvizisiya sudi ushbu taklifni qabul qildi va Filipp II Albaga hukmni ijro etishni buyurdi. Mamlakatda ommaviy qatllar boshlandi, dvoryanlarning aksariyati Germaniyaga qochib ketishdi. Alba Filipga javoban yozishicha, u muqaddas haftadan so‘ng darhol qatl qilinadigan, osilgan va yoqib yuborilgan birinchi 800 kishining ro‘yxatini tuzgan. O‘limdan oldin yuzlab odamlar dahshatli qiynoqlarga duchor bo‘ldilar: erkaklar kuydirildi, ayollar esa tiriklayin ko‘mildi. Tarixchilarning so‘zlariga ko‘ra, Alba Gollandiyada bo‘lgan olti yillik faoliyati davomida shaxsan 18600 ta hukmni ijro etishni buyurgan. O‘sha paytda Gollandiya aholisi uch million kishini tashkil etgan.

@xronologiya_2020

181

⏳xronologiya

16 Feb, 01:07

Bugun 16-fevral

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Kioto protokoli kuni.

👉 MILLIY BAYRAMLAR:

🇺🇸 AQSh - Innovatsiyalar kuni.
🇮🇳 Hindiston - Donishmandlik va san’at ilohasi - Sarasavati kuni.
🇮🇸 Islandiya - Ayollar kuni.
🇰🇵 KXDR - Porloq yulduz kuni (Kim Chen Irning tug‘ilgan kuni).
🇱🇹 Litva - Davlat tashkil topgan kun.
🇷🇺 Rossiya - RF Harbiy Dengiz Floti razvedka xizmati kuni.
🇺🇦 Ukraina - Birlik kuni (2022-yildan).

👉 VOQEALAR:

- 1221 - Buxoro mo’g’ullar tomonidan egallandi.
- 1568 - Ispan inkvizitsiyasi barcha Niderlandiya aholisiga o‘lim jazosi hukmini chiqardi.
- 1571 - Ivan IV Grozniy Rossiyada birinchilardan harbiy ustav qabul qildi.
- 1722 - Pyotr I taxt vorisi to'g'risida farmon chiqardi.
- 1854 - Verniy istehkomi qurildi (hozirgi Almati shahri).
- 1862 - Qo'shma Shtatlardagi fuqarolar urushi paytida shimolliklar katta g'alabaga erishdilar.
- 1904 - „RRS Discovery“ kemasi ikki yillik qamaldan keyin ozod bo'ldi.
- 1918 - Litva davlati qayta tashkil etildi.
- 1923 - Xovard Karter ekspeditsiyasi fir'avn Tutanxamonning qabrini ochdi.
- 1934 - Avstriyada fuqarolar urushi tugadi.
- 1948 - Amerika astronomi Jerard Koyper Uranning yo‘ldoshi Mirandani kashf qildi.
- 1962 - Sirdaryo viloyati tashkil topdi.
- 1964 - Surxondaryo viloyati tashkil topdi.
-1968 - Heylivill shahrida (Alabama) AQShda birinchi qutqaruv xizmati - 911 ishlay boshladi.
- 1976 - SSSRda Kama avtomobil zavodining konveyerdan birinchi KAMAZ avtomobili chiqdi.
- 1978 - Ilk elektron e’lonlar doskasi - BBS yaratildi.
- 1992 - O‘zbekiston Xalqaro Iqtisodiy Hamkorlik Tashkiloti (XIHT) ga a’zo bo‘ldi.
- 1993 - O‘zbekiston Qirg‘iziston Respublikalari o‘rtasida o‘zaro diplomatik munosabatlar o‘rnatildi.
- 1994 - Toshkentda O'zbekiston terma jamoasi qizlari badiiy gimnastika bo‘yicha Osiyo chempioni bo'lishdi.
- 1999 - Toshkentda bir qancha terroristik aktlar sodir bo'ldi.
- 2001 - Prishtinada (Kosovo) terakt sodir bo'ldi - "Nish Express" avtobusi portlatildi.
- 2005 - Kioto protokoli kuchga kirdi.
- 2024 - Myunxenda 60-Xalqaro xavfsizlik konferensiyasi o‘z ishini boshladi

👉 TAVALLUDLAR:

- 1222 - Nitiren (1282) - yaponiyalik budda payg‘ambari, nitiren-syu ta’limotining asoschisi.
- 1514 - Georg Ioaxim Retik (1574) - nemis matematigi va astronomi.
- 1698 - Pyer Buger (1758) - fransuz olimi, fo asoschilaridan biri.
- 1831 - Nikolay Leskov (1895) - rus nasriy yozuvchisi.
- 1834 - Gekkel Ernst (1919) - nemis biologi, Yena universiteti professori (1862 – 1909).
- 1846 - Jabayev Jambul (1945) - qozoq xalq shoiri.
- 1848 - Oktav Mirbo - (1917) - fransuz yozuvchi va dramaturgi.
- 1852 - Charlz Rassell (1916) - amerikalik voiz, Iyegova shohidlari harakatining asoschisi.
- 1873 - Radoye Domanovich (1908) - serb yozuvchisi, jurnalisti va oʻqituvchisi, oʻzining satirik qisqa hikoyalari bilan mashhur bo‘lgan.
- 1893 - Mixail Tuxachevskiy (1937) - Sovet harbiy rahbari, Sovet Ittifoqining marshali.
- 1909 - Yavorskiy Yevgeniy (1971) - O‘zbekiston xalq artisti (1952).
- 1920 - Mixail Shvaytser - sovet va rus rejissyori, ssenariy muallifi, SSSR xalq artisti.
- 1939 - Cheslav Nemen (2004) - Polshalik musiqachi, bastakor va qo'shiqchi.
- 1941 - Kim Chen Ir (2011) - koreyalik siyosatchi va davlat arbobi, KXDR rahbari (1994-2011).
- 1964 - Babeto - braziliyalik futbolchi, jahon chempioni (1994).
- 1975 - Rustam Rahimov - asli tojikistonlik bo‘lgan germainyalik havaskor bokschi.
- 1989 - Elizabet Cheyz Olsen - amerikalik aktrisa.
- 1995 - Isroil Madrimov - boks boʻyicha jahon chempionati sovrindori.

@xronologiya_2020

182

⏳xronologiya

13 Feb, 05:47

Jahon radio kuni har yili 13 fevralda nishonlanadi. Uni o'tkazish to'g'risida qaror YuNESKO tomonidan qabul qilingan. Hozirgi kunda odamlar ma'lumotlarning aksariyatini Internetdan olishmoqda, ammo eski translyatsiya vositalari hali ham o'z pozitsiyalarini saqlab qolmoqda. Ular orasida radio - insoniyatga dunyoda sodir bo'layotgan barcha narsalar to'g'risida batafsil ma'lumot olish imkonini beradigan bir necha texnologiyalardan biri. BMT radiostansiyasi 1946 yil 13 fevralda ishga tushirilgan. Bu odamlarni xalqaro miqyosda hamkorlik qilishga va so'z erkinligi uchun kurashishga da'vat etish maqsadida qilingan. BMT radiosi tinchlik va xavfsizlik, taraqqiyot va inson huquqlari masalalarini yoritadi. Bayram asoschilari aytganidek, u nafaqat aloqa vositasi sifatida radioga hurmat ko'rsatishi, balki radio bilan shug'ullanadigan barcha odamlar o'rtasidagi hamkorlikni mustahkamlashga xizmat qilishi kerak. Darhaqiqat, raqamli texnologiyalar asrida radio aloqa vositasi bo'lib qolmoqda.

@xronologiya_2020

20

⏳xronologiya

13 Feb, 01:08

Bugun 13-fevral

👉 BAYRAMLAR:

🇧🇿 YUNESKO - Xalqaro radio kuni.
🌏 Butunjahon nikoh kuni.
🌏 Kinokamera tug'ilgan kun.
🌏 Internetdagi do'stlar kuni.
🌏 Dugonalar kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇦🇲 Armaniston - Terendez bayrami.
🇺🇸 AQSh - Erkaklar kuni.
🇬🇧 Buyuk Britaniya - Irqiy adolat yakshanbasi.
🇫🇷 Fransiya - Nitsa karnavali.
🇲🇲 Fransiya - Limonlar festivali.
🇲🇲 Myanma - Bolalar kuni.
🇳🇴 Norvegiya - Onalar kuni.
🇷🇺 Rossiya - Qishki sport turlari kuni.
🇳🇿 Yangi Zelandiya - Vino festivali.

👉 VOQEALAR:

- 1241 - Mo‘g‘ullar Polshaga bostirib kirishdi.
- 1633 - Galileo Galiley inkvizitsiya sudi uchun Rimga keldi.
- 1689 - Angliyada Sharafli inqilob.
- 1739 - Eron shohi Nodirshoh Hindistonga hujum qildi.
- 1784 - Rossiya tarkibida Qrim tashkil topdi.
- 1842 - Nikolay I Sank-Peterburg - Moskva temir yo‘lini qurish to‘g‘risidagi farmonga imzo chekdi.
- 1858 - Ingliz tadqiqotchilari Tanganika ko‘lini topishdi.
- 1859 - Moskvada birinchi ayollar gimnaziyasi ochildi.
- 1895 - Aka-uka Lyumerlar kinoapparat uchun patent olishdi.
- 1902 - Shamaxida sodir bo'lgan zilzila uch mingdan ortiq odamning hayotiga zomin bo'ldi.
- 1925 - Buxoroda maxsus qurilgan Xalq uyida Sovetlarning I umumo‘zbek qurultoyi ochildi. Unda “O‘zbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi
tuzilgani to‘g‘risidagi deklaratsiya” qabul qilindi.
- 1937 - Parijda afsonaviy josus ayol - Mata Xari qamoqqa olindi.
- 1931 - SSSR Inqilobiy kengashi Tokarev to‘pponchalaridan (TT) mingta ishlab chiqarishga qaror qildi.
- 1945 - Drezden shahri bombardimon qilindi.
- 1946 - Amerikalik harbiylar birinchi raqamli kompyuter yaratishganini e’lon qilishdi.
- 1975 - Shimoliy Kipr Turk Federativ davlati tuzilgani e’lon qilindi.
- 1980 - Leyk-Plesidda (AQSh) XIII qishki olimpiya o‘yinlari ochildi.
- 1988 - Kalgarida (Kanada) XV qishki olimpiya o‘yinlari ochildi.
- 1996 - Nepalda qirollik hokimiyatiga qarshi Nepal Kommunistik partiyasi (maochilar) "xalq urushi" ni boshladi.
- 1997 - O‘zbekiston va Mali o‘rtasida o‘zaro diplomatik munosabatlar o‘rnatildi.
- 2001 - Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi tashkil etildi.
- 2004 - Dohada (Qatar) suiqasd natijasida Checheniston Ichkeriya Respublikasi Prezidenti vazifasini bajaruvchi Zelimxan Yandarbyev vafot etdi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1743 - Ser Jozef Benks (1820) - ingliz tabiatshunosi, botanik.
- 1769 - Krilov Ivan (1844) - rus shoiri, masalchi, publisist, noshir.
- 1873 - Fyodor Shalyapin (1938) - buyuk opera xonandasi.
- 1883 - Yevgeniy Vaxtangov (1922) - rus va sovet teatr aktyori, rejissyor, pedagog.
- 1901 - Sayfi Olimov (1984) - aktyor, rejissyor, o‘zbek teatri tashkilotchilaridan biri, O‘zbekiston xalq artisti.
- 1903 - Jorj Simenon (1989) - belgiyalik yozuvchi, detektiv janri ustasi.
- 1910 - Uilyam Bredford Shokli (1989) - amerikalik fizik, Nobel mukofoti sohibi (1965).
- 1911 - Hasan Po‘lat (1942) - o‘zbek adibi.
- 1913 - Badal Nurmuhamedov (1991) - aktyor, rejissyor, Oʻzbekiston xalq artisti (1990).
- 1913 - Xolid ibn Abdulaziz as-Saud (1982) - Saudiya Arabiston qiroli (1975-1982).
- 1916 - Shamsiddinov Fazliddin (1980) - dirijyor, O’zbekiston (1965) va Qoraqalpog’iston 1973) xalq artisti.
- 1947 - Tatyana Tarasova - sovet va rossiyalik figurali uchish murabbiyi.
- 1954 - Nisa Gasimova - xonanda, Ozarbayjon xalq artisti.
- 1960 - Pyerluidji Kollina - italyalik futbol hakami.
- 1962 - Mirzagul Sapayeva - aktrisa, xonanda, Oʻzbekiston xalq artisti (2002).
- 1963 - Yap Xartsen - «Bluetooth» qurilmasini ixtiro qilgan muhandis.
- 1965 - Yuriy Savichev - sovet futbolchisi, olimpiya chempioni (1988), “oltin gol” muallifi.
- 1975 - Artemiy Lebedev - rus dizayneri va ixtirochisi.
- 1986 - Hamish Bond - Yangi Zelandiya sportchisi, eshkak eshish bo'yicha uch karra Olimpiya chempioni, ko'p karra jahon chempioni.

@xronologiya_2020

88

⏳xronologiya

12 Feb, 22:19

Har kuni sayyoramizga to'rt milliardga yaqin meteoritlar tushadi. Meteoritlar - bu asteroidlarga qaraganda ancha kichik, sayyoralararo yer yuziga tushadigan qattiq jismlardir. Biroq, ularning aksariyati Yerga zarar yetkazish uchun juda kichikdir.

@xronologiya_2020

87

⏳xronologiya

12 Feb, 22:17

Brokkoli yurak-qontomir va saraton kasalliklari paydo bo‘lishi xavfini pasaytiradi. Bu sabzavot kalsiyga juda boy (har 100 grammida 47 mg kalsiy bor).

@xronologiya_2020

78

⏳xronologiya

12 Feb, 22:16

Apelsin sharbati organizmning barcha funksiyalarini faol harakatga keltiradi, moddalar almashinuvini yaxshilaydi, tetiklantiruvchi ta’sir ko‘rsatadi. Markaziy asab tizimi faoliyatiga yaxshi ta’sir qiladi, chanqoqni ham yaxshi bosadi.

@xronologiya_2020

71

⏳xronologiya

12 Feb, 22:16

Bodring ovqat hazm qilishni tezlashtiradi, ichaklarni tozalaydi, suv-tuz balansini normallashtiradi, terini tozalaydi, peshob haydaydigan vosita sifatida ta’sir qiladi, moddalar almashinuvini tezlashtiradi. B va C guruhidagi vitaminlarga boy.

@xronologiya_2020

68

⏳xronologiya

12 Feb, 22:15

Gilos jigar va buyraklar ishini tezlashtiradi, qon aylanishini yaxshilaydi. U odamga tetiklantiruvchi va umumiy quvvat beruvchi moddalarga ega. Shuningdek teri salomatligini yaxshilaydi.

@xronologiya_2020

65

⏳xronologiya

12 Feb, 22:15

Sabzi organizmda A vitaminiga aylanadigan karotinga boy. Bundan tashqari, bu sabzavot tarkibida C, B, D, E vitaminlari, minerallar va turli mikroelementlar bor.Grechka yormasida B, E, PP va mineral komponentlari boshqa yormalarga qaraganda 1,5—3 marta ko‘proq uchraydi. Juda kerakli aminokislotalarga boy ekanligi bo‘yicha grechkadagi oqsil hayvon mahsulotlariga o‘xshashdir.

@xronologiya_2020

65

⏳xronologiya

12 Feb, 22:14

Qulupnaydagi 50 ga yaqin xushbo‘y moddalar kishiga yaxshi kayfiyat va tetiklik baxsh etadi. Bundan tashqari, u C vitaminiga boy. Besh dona qulupnayda bitta katta apelsindagiga teng C vitamini bor.

@xronologiya_2020

72

⏳xronologiya

12 Feb, 22:14

Banan kaliy manbai hisoblanadi. Kaliy jigar, yurak, suyaklar, miya, tish va mushaklar uchun zarurdir. Banan organizmga kishini bo‘shashtiruvchi va kayfiyatni ko‘taruvchi serotonin ishlab chiqarishga yordam beradi.

@xronologiya_2020

71

⏳xronologiya

12 Feb, 10:33

«Samsung Group» xaltqaro korporatsiyasi asoschisi Li Bong Chxul 1910-yil 12-fevralda Janubiy Koreyaning Ыyren shahrida tug‘ilgan. Bola dehqon oilasida ulg‘aygan. Uning otasi Bong-Chxulga Tokio universitetida o‘qish imkonini beradigan darajada boylik to‘plagan edi. O‘qishni tugatgach, yigit o‘z biznesini boshlashga qaror qildi. 1936 yilda guruch tegirmoni qurdi, qishloq do‘koni ochdi. Tegu shahridagi kichik ombor «Samsung». kompaniyasining buyuk tarixining boshlanishiga aylanadi. 1977 yilda «Samsung». mahsulotlari eksporti 100 million AQSH dollaridan oshganida, AQSHda korporatsiyaning savdo ofisi ochildi. 1970-yillarning oxiriga kelib «Samsung». mamlakatning maishiy texnika va elektronika eksportchisiga aylandi. 1980-yillar boshida Li Bong Chxul kompaniya rahbariyatini tark etib, uni o‘g‘li Li Kun Xiga topshirdi, ammo uzoq vaqt davomida rasman «Samsung». korporatsiyasi raisi bo‘lib qoldi.

@xronologiya_2020

127

⏳xronologiya

12 Feb, 07:06

Ovqatlanishdan vafot etgan qirol.

Shvetsiya qiroli Adolf Frederik tarixga qandaydir yutuqlari yoki shonli janglar tufayli emas, balki ahmoqona o'limi tufayli kirgan. 1771-yil 12-fevralda buyuk post (ro'za) tugagandan keyin Adolf kechki ovqatga qovoq sho'rva, omar, ikra, dudlangan seld hamda tuzlangan karam yeydi. Ularning ortidan esa shampan vinosi ichib, desertga 14 ta an'anaviy shved bulochkasini paqqos tushiradi. Oqibatda qirol ortiqcha ovqatlanish tufayli vafot etadi.

Kamerger Adolf Lyudvig Gamilton o'zining "Shvetsiya haqidagi xotiralar" asarida Adolf Frederikning o'limi haqida shunday degan: "Uning o'limiga zaif oshqozonini zo'riqtirib yuborishdan boshqa hech qanday narsa sabab bo'lmagan".

Graf Yoxan Gabriel Oksenshern o'z kundaligida "Bu o'lim humdorga emas, qandaydir qishloq ruhoniysiga xos edi" deb yozgan.

@xronologiya_2020

129

⏳xronologiya

12 Feb, 05:35

1955 yil 12 fevralda “Boyqo‘ng‘ir” kosmodromini yaratish to‘g‘risida qaror qabul qilindi
Bayqo‘ng‘ir kosmodromi dunyodagi birinchi va eng yirik kosmodrom boʻlib, Qozogʻiston hududida, Tyura-Tam qishlogʻidan uncha uzoq boʻlmagan joyda joylashgan. 1955 yil 12 fevralda SSSR Vazirlar Kengashi qit'alararo ballistik raketalarni sinovdan o'tkazish va sun'iy Yer sun'iy yo'ldoshlarini uchirish poligonini tashkil etish to'g'risida qaror qabul qildi. Boyqo‘ng‘ir katta xalqaro ahamiyatga ega. Aynan shu yerdan Yerning birinchi sun’iy yo‘ldoshi uchirildi va koinotga birinchi odamning parvozi, “Vostok”, “Vosxod”, “Soyuz” turkumidagi boshqariladigan kosmik kemalar, “Salyut”, “Mir” seriyali orbital stansiyalari, sayyoralararo kosmik kemalar uchirildi. 1990-yillar boshida SSSR parchalanganidan keyin kosmodrom Qozogʻistonga yoʻl oldi. Va bugungi kunda u Rossiya tomonidan 2050 yilgacha ijaraga olingan.

@xronologiya_2020

130

⏳xronologiya

12 Feb, 03:24

Birinchi jahon bo'ylab avtopoyga boshlandi
Ikki gazetaning sa'y-harakatlari tufayli: frantsuz "Maten" va Amerikaning "Nyu-York Tayms" 1908 yil 12 fevralda Bering bo'g'ozi bo'ylab transkontinental marafon mitingi boshlandi. U "Nyu-York - paroxod yordamisiz Parij" deb nomlangan va Linkolnning tug'ilgan kunida Nyu-Yorkdagi Tayms maydonidan boshlangan. Unda Amerika, Fransiya, Italiya, Germaniyadan to‘qqizta avtomobil ishtirok etdi. Poygalar Nyu-York - Alyaska - Sietl - Vladivostok - Irkutsk - Achinsk - Tomsk yo'nalishi bo'ylab, so'ngra Rossiya orqali Yevropaga olib boradigan avtomagistral bo'ylab o'tkazildi. Nemis Protos avtomobili 11-iyul kuni Parijda birinchi, 26-iyul kuni esa amerikalik ekipaj ikkinchi bo‘ldi. Ammo amerikalik ekipaj g'olib deb e'lon qilindi. Nemis poyga mashinasi haydovchisi nosozlikdan keyin mashinasini temir yo‘l orqali Sietlga olib ketgani uchun 15 kunlik jarimaga tortildi. Sayohat davomida barcha avtomobillar nosozliklar yuzaga kelgan.

@xronologiya_2020

125

⏳xronologiya

12 Feb, 02:06

Bugun 12 fevral - Xalqaro fan va gumanizm kuni yoki Darvin kuni

Mashhur ingliz tabiatshunos olimining tug'ilgan kuniga bag'ishlangan Xalqaro fan va gumanizm kuni yoki Darvin kuni har yili 12-fevralda nishonlanadi.

Charlz Darvin (1809-1882) - tabiiy tanlanish nazariyasining asoschisi, shuningdek evolyutsiya va insonning kelib chiqishi nazariyasining asoschisi.
19-asrda fanning taniqli vakili bo'lgan va uning nazariyasi hayotlik paytidayoq ilmiy inqilob sifatida baholangan.

Darvin kunini nishonlash asosan talabalar va o'qituvchilarning sa'y-harakatlari bilan ko'rgazmalar, seminarlar va ma'ruzalar, konferentsiyalar, shuningdek talabalar ishlari tanlovlari tashkil etiladigan ilmiy va ta'lim muassasalarida bo'lib o'tadi.

@xronologiya_2020

124

⏳xronologiya

12 Feb, 01:02

Bugun 12-fevral

👉 BAYRAMLAR:

- 🇺🇳 Xalqaro askar bolalardan foydalanishga qarshi kurash kuni.
- 🇺🇳 BMT - Darvin kuni.
🌏 Xalqaro nikoh agentliklari kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇺🇸 AQSh - Milliy nikoh erkinligi kuni.
🇺🇸 AQSh - Avraam Linkolnning tug'ilgan kuni (qulchilikni bekor qilgan milliy qahramon).
🇰🇷 Koreya - Koreys yangi yili.
🇲🇲 Myanma - Birlik kuni.
🇹🇯 Tojikiston - Xotirlash kuni.
🇨🇳 Xitoy - Xitoy yangi yili.
🇨🇴 Venesuela - Yoshlar kuni.
🇻🇳 Vyetnam - “Tet Nguyen Dan” - Vyetnam yangi yili.

👉 VOQEALAR:

- 881 - Karlz III Semiz G'arb imperatori tojini Rim papasi Ioann VIII qo'lidan oldi.
- 1429 - Ruvr qishlog‘i yaqinida inglizlar fransuz qo‘shinini tor-mor qilishdi.
- 1429 - Janna D’Ark Vokulyor shahrida o‘z zimmasiga yuklatilgan vazifa haqida e’lon qildi.
- 1593 - Imindj jangi: Kvon Yula 3000 askar bilan 30 ming yapon qo‘shini ustidan g‘alaba qozondi.
- 1797 - Avstriya imperiyasi madhiyasiga aylangan “Xudo kayzerni asra” birinchi bor ijro etildi.
- 1810 - Napoleon Bonapart yangi jinoyat kodeksini tasdiqladi, u 1994-yilgacha amalda bo‘ldi.
- 1818 - Chili mustaqilligi e’lon qilindi.
-1832 - Ekvador Galapagos orollarini qoʻshib oldi.
- 1864 - Moskva hayvonot bog'i ochildi.
- 1908 - dunyo bo'ylab birinchi avtopoyga Nyu-Yorkda boshlandi.
- 1912 - Sinxay inqilobi: imperator Pu I taxtdan voz kechdi.
- 1925 - Qoraqalpog‘iston muxtor viloyati tashkil topdi.
- 1938 - Germaniya Avstriyani anshlyus qildi.
- 1941 - Penitsillin birinchi bor kasalni davolashda muvaffaqiyatli qo‘llanildi.
- 1945 - Peru Germaniyaga urush e’lon qildi.
- 1947 - Sixote-Alin meteoritining Primorskiy o'lkasiga tushishi.
- 1955 - Sovet hukumati Boykonur kosmodromini yaratishga qaror qildi.
- 1961 - birinchi marta Venera-1 avtomatik sayyoralararo stantsiyasi uchirildi.
- 1990 - Dushanbe shahrida fuqarolar urushini boshlab bergan hukumat kuchlari va oppozitsiyaning to‘qnashuvi.
- 1991 – Qrim Muxtor Respublikasi tashkil etildi.
- 1994 - O‘zbekiston Respublikasi Jahon pochta ittifoqiga a’zo bo‘ldi.
- 1994 - Lillhammerda (Norvegiya) XVII qishki Olimpiya o'yinlari ochildi.
- 2010 - Toshkent shahrida "Vatanga qasamyod” haykali ochildi.
- 2010 - Vankuverda (Kanada) XXI qishki Olimpiya o'yinlari ochildi.
- 2024 - Finlyandiyada Aleksandr Stubb davlat rahbari etib saylandi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1074 - Konrad (1101) - Germaniya (1087-1098) va Italiya (1093-1098) qiroli.
- 1804 - Lens Emiliy (1865) – rus fizigi va elektrotexnigi, Peterburg Fanlar Akademiyasi akademigi (1830).
- 1809 - Charlz Darvin (1882) - ingliz tabiatshunosi, zamonaviy evolyutsiya nazariyasining muallifi.
- 1809 - Avraam Linkoln (1865) - AQShning 16-Prezidenti (1861-1865), AQShda qullikni yo'q qilgan milliy qahramon.
- 1877 - Lui Reno (1944) - fransuz sanoatchisi, Renault kompaniyasi asoschilaridan biri.
- 1879 - Yelena Rerix (1955) - rus faylasufi, yozuvchi, jamoat arbobi.
- 1900 - Vasiliy Chuykov (1982) - Sovet harbiy qo'mondoni, Stalingrad jangining qahramoni, Sovet Ittifoqi qahramoni, marshal.
- 1923 - Galiya Izmaylova - balet artisti, baletmeyster. O'zbekiston xalq artisti (1951).
- 1940 - Ziyomuhamedov Sadriddin - Teatr va kino rassomi, O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan san'at arbobi (1990).
- 1941 - Dennis Sallivan - amerikalik matematik.
- 1947 - Abdullayev Rustam - Kompozitor, O’zbekiston Respuplikasi san’at arbobi(1997).
- 1949 - Ashraf Gʻani - iqtisodchi va antropolog, Afgʻoniston prezideni (2014-2021).
- 1954 - Filipp Simmerman - amerikalik dasturchi, PGP ning asoschisi.
- 1959 - Shagayev Erkin - suv polosi bo‘yicha olimpiada o‘yinlari chempioni (1980).
- 1975 - Regla Torres - kubalik voleybolchi, uch karra olimpiya chempioni (1992, 1996, 2000), XX asrning eng kuchli voleybolchi ayoli.
- 1980 - Kristina Richi - amerikalik aktrisa va prodyuser.
- 1991 - Martine Grael - braziliyalik yaxtachi, ikki karra Olimpiya chempioni.
- 1993 - Jennifer Stoun - amerikalik kino aktrisasi.
- 1993 - Anais Chevalye-Buche - frantsuz biatlonchisi, Olimpiya o'yinlari sovrindori.

@xronologiya_2020

118

⏳xronologiya

11 Feb, 13:14

Chanel №5, Chanel
Taqdim qilinganiga 103 yil bo‘lgan atir, 1921-yilda Kokoning istagiga binoan ishlab chiqarilgan. Koko Shanelga, Ernest Bo 10 ta kompozitsiyada taqdim qilgan atirning 5-flakondagi ifori yoqqan va uning nomi ham shu bilan bog‘liq atala boshlagan. Oradan 33 yil o‘tib esa Merilin Monro jurnalistlarga tunda faqatgina ushbu atirdan foydalanishini ta’kidlagan. Shundoq ham mashhur bo‘lgan atir uchun ushbu ta’rif yaxshi reklama bo‘lgan. Chanel №5 bugungi kunda ham eng talabgir atirlardan sanaladi.

@xronologiya_2020

146

⏳xronologiya

11 Feb, 13:04

Fotografiya haqida qiziqarli faktlar
1861-yil 17-mayda Londonda Shotlandiyalik fizik Jeyms Maksvell tomonidan tayyorlangan rangli fotosurat ilk bor namoyish etildi. Suratga olinadigan obyekt sifatida Maksvell foni qora baxmaldan iborat bo‘lgan, katakli bantikni tanlagan.
So‘rovnomalarga ko‘ra, britaniyaliklarning 2010-yildagi suratlarining 76 foizida angliyaliklar mast bo‘lishgan ekan.
Suratda yuzning qaysi tarafi chiroyliroq ko‘rinishini bilasizmi? Selfi qilganda yoki suratga tushayotganda yuzingizning chap tarafi chiroyliroq tushishi AQSh universiteti olimlari tomonidan isbotlangan. Buning sababi esa yuzimizning chap tarafida tuyg‘ular yaxshiroq aks etadi, mimikalar yaxshi ishlaydi.
Dunyodagi eng qimmat kamera Leica’ning 1923-yildagi noyob nusxasi bo‘lgan. U 2012-yilda Venadagi auksionda 2,8 million dollarga sotilgan.
Kameralarning eng katta kolleksiyasi hindistonlik Dilish Parexga tegishli. U 1977-yildan buyon 4425 ta fotoapparat yig‘gan.
Kodak firmasining asoschisi Jorj Istmen “K” harfini juda yaxshi ko‘rgan. U bu harfni o‘tkir va kuchli deb hisoblagan. Kompaniya nomi ham shundan kelib chiqqan. Istmen ushbu nomni onasi bilan birgalikda o‘ylab topgan.
Mushukchalar va kuchukchalarning yoqimli suratlarini bugungi kunda internetda juda ko‘p uchratishingiz mumkin. Bu kabi suratlarni ilk bor 1870-yillarda britaniyalik Garri Pointer olishni boshlagan.
Raqamli kameraning asosi 1973-yilda ixtiro qilingan.
Megapiksel termini ilk bor 1984-yilda qo‘llangan.
Fotograflarning eng ko‘p ishlatadigan yolg‘oni “hozir qush uchib chiqadi”. Bunga ishonish qiyin bo‘lishi mumkin, lekin avvalari haqiqatdan ham fotoapparatdan qush uchib chiqqan. Suratga tushish jarayonida bir-ikki soniya emas, bir muncha vaqt qotib turish kerak bo‘lgan. Bunday holda bolalarni tutib turish juda qiyin bo‘lgani sababli, suratkashlar obyektiv tepasiga qush haykalchasini o‘rnatishgan.
Suratga tushish leykokoriya kabi xavfli kasallikni aniqlashga yordam beradi. Ya’ni, shu kasalga chalingan degan gumonda bo‘lgan insoningizni “qizil ko‘zlar” effektida suratga olsangiz, kasallikka chalingan ko‘z qorachig‘i qizil emas oq bo‘lib ko‘rinadi.

@xronologiya_2020

147

⏳xronologiya

11 Feb, 08:29

1970 yil 11 fevralda Birinchi yapon Yer sun'iy yo'ldoshi "Osumi" uchirildi.

Osumi - birinchi yapon sun'iy yo'ldoshi bo'lib, qurilma 1970 yil 11 fevralda Kagosima prefekturasidagi Uchinoura raketasidan to'rt bosqichli Lambda-4S-5 raketasi tomonidan uchirilgan. Sun'iy yo'ldosh kosmodrom joylashgan yarim orol sharafiga nomlangan. Bu Yaponiyaning sun'iy yo'ldoshni uchirishga beshinchi urinishi edi.
1966-1969 yillarda amalga oshirilgan birinchi to'rttasi muvaffaqiyatsiz yakunlandi. Muvaffaqiyatli uchirilish Yaponiyani SSSR, AQSh va Frantsiyadan keyin mustaqil ravishda o'z sun'iy yo'ldoshini uchirgan to'rtinchi davlatga aylantirdi. Sun'iy yo'ldoshning og'irligi 24 kilogramm edi. Stansiya bortida akselerometrlar, termometr va radio uzatgich bor edi. Bortda elektr ta'minoti kimyoviy oqim manbalaridan amalga oshirildi. Uzatuvchi 12-fevralda, ishga tushirilgandan atigi 14-15 soat o‘tgach, oflayn rejimga o‘tdi. Osumi 2003 yil 2 avgustda orbitadan chiqib ketib, atmosferada yonib ketdi.

@xronologiya_2020

163

⏳xronologiya

11 Feb, 08:16

1929 yil 11 fevral - Vatikan suveren davlatga aylandi

Vatikan - mitti davlat, dunyodagi eng kichik, Italiyaning poytaxti Rimda joylashgan. Xalqaro huquqda Vatikan faqat katolik cherkovining asosiy ma'muriy organlaridan biri bo'lgan Muqaddas Taxt joylashgan hududdir.

Hududning muhim qismini Avliyo Pyotr sobori va butun dunyo bo'ylab katoliklarga sig'inish markazi bo'lgan shu nomdagi maydon egallaydi. Mamlakatning deyarli butun perimetri (taxminan 3200 metr) noqonuniy kirishga to'sqinlik qiladigan devor bilan o'ralgan.

1929 yil 11 fevralda imzolangan lateran kelishuvlari natijasida Vatikan suveren davlatga aylandi. Lateran bitimlari Italiya davlati va Muqaddas Taxt o'rtasidagi o'zaro munosabatlarni huquqiy tartibga solish to'g'risidagi shartnomalar tizimini o'z ichiga oladi.

@xronologiya_2020

146

⏳xronologiya

10 Feb, 05:01

Bugun 10-fevral - Tom va Jerri multfilmi tug‘ilgan kun

Tom va Jerri — 1940-yilda Uillyam Hanna va Josef Barbera tomonidan yaratilgan komediya janridagi Amerika qisqa hajmli filmlardan iborat boʻlgan animatsion seriali.

Serialdagi asosiy qahramonlar mushuk Tom va sichqon Jerri hisoblanadi.

Tom va Jerri 114 qismli qisqa hajmli filmlari, Hanna va Barbera tomonidan Metro-Goldwyn-Mayer hamkorligida 1940-yildan to 1958-yilgacha ishlab chiqarilgan.

Ushbu qahramonlar haqida koʻplab televizion seriallar ishlangan boʻlib, bular The Tom and Jerry Show (1975), The Tom and Jerry Comedy Show (1980-82), Tom and Jerry Kids (1990-93), Tom and Jerry Tales (2006-08) va The Tom and Jerry Show (2014-bugun) hisoblanadi.

Toʻliq hajmli filmlardan esa ilk bor Tom and Jerry: The Movie filmi ishlangan va 1992-yilda chiqarilgan.

Tom va Jerrining direct-to-video filmlari esa 2002-yildan boshlab bugungacha ishlab kelinmoqda va hozirda ularning soni 13 taga yetgan.

@xronologiya_2020

56

⏳xronologiya

10 Feb, 03:26

10-fevral – Dang‘ara tumani tashkil etilgan kun

Dangʻara tumani (avvalgi nomi Frunze) — Fargʻona viloyatidagi tuman. 1939-yil 10-fevralda tashkil etilgan (1962-yil 24 dekabrda Pop tumani bilan birlashtirilgan. 1970-yil 7-dekabrda qayta tuzilgan). Viloyatning shimoliy-g‘arbiy qismida joylashgan. Dangʻara tumani viloyatning Buvayda, Uchkoʻprik, Oʻzbekistan, Furqat tumanlari, Qoʻqon shahri, Namangan viloyatining Pop tumani, Tojikiston Respublikasining Asht tumani bilan chegaradosh. Maydoni 0,45 ming km². Aholisi: 2023-yilning 1-aprel holatiga Dang‘ara tumanining doimiy aholisi soni 173 730 kishini tashkil etdi. Markazi — Dangʻara shaharchasi.

@xronologiya_2020

86

⏳xronologiya

10 Feb, 02:27

10-fevral – Sirdaryo tumani tashkil etilgan kun

Sirdaryo tumani — Sirdaryo viloyatidagi tuman. 1939-yil 10-fevralda tashkil etilgan. Shimoli-sharqdan Toshkent viloyati, janubi-sharqdan Sayxunobod, janubidan Guliston tumanlari, gʻarbdan Qozogʻiston Respublikasi bilan chegaradosh. Maydoni 0,55 ming km². Aholisi 131,6 ming kishi(2021). Markazi — Sirdaryo shahri.

@xronologiya_2020

90

⏳xronologiya

10 Feb, 01:09

Bugun 10-fevral

👉 TAVALLUDLAR:

- 1585 - Anjelo Karoselli (1652) - italyan barokko rassomi.
- 1696 - Iogann Melchior Molter (1765) - nemis bastakori, barokko va ilk klassik davrlarning skripkachisi.
- 1775 - Charlz Lamb (1834) - ingliz shoiri va adabiyotshunosi, esselar ustasi.
- 1808 - Georg Veber (1888) - nemis tarixchisi va filologi.
- 1835 - Viktor Genzen (1924) - nemis zoologi, plankron atamasini fanga kiritgan.
- 1869 - Jalil Mammadqulizoda (1932) - ozarbayjon yozuvchisi, dramaturgi, jurnalisti va ijtimoiy xodimi.
- 1881- Boris Zaytsev (1972) - rus yozuvchisi, tanqidchi va adabiyotshunos.
- 1890 - Boris Pasternak - rus va sovet shoiri va yozuvchisi, Nobel mukofoti sohibi (1958).
- 1897 - Jon Franklin Enders (1985) - amerikalik virusolog, Nobel mukofoti sohibi (1954).
- 1897 - Shamsiev Porso (1972) - navoiyshunos va matnshunos olim, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi (1972).
- 1898 - Brext Bertold ( 1956) - nemis yozuvchisi, rejissyor.
- 1899 - Javdot Sunoy (1982) - Turkiyaning 1966 - 1973-yillardagi prezidenti.
- 1902 - Uolter Bratteyn (1987) - amerikalik fizik, tranzistorni yaratganlardan biri, Nobel mukofoti sohibi (1956).
- 1908 - Boris Zeydman (1981) - bastakor, O‘zbekiston xalq artisti.
- 1922 - Jalilov Ikrom - huquqshunos olim. O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi (1990).
- 1923 - Chang Che - xitoylik ssenariynavis va rejissyor.
- 1928 - Normuhammad Xudoyberdiyev (2011) - OʻzSSR Ministrlarsoveti raisi (1971-1984).
- 1933 - Husniddin Sharipov - O‘zbekiston xalq shoiri, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan madaniyat xodimi.
- 1938 - Jorj Vayner - sovet yozuvchisi va jurnalisti, taniqli detektivlarning muallifi.
- 1947 - Sultonov Mo‘min - ganchkor usta, O‘zbekiston xalq ustasi (2000).
- 1952 - Erkin Usmon - o‘zbek yozuvchisi, tarjimon.
- 1952 - Mo‘minov Qobul - usta chilangar, O‘zbekiston qahramoni (2001).
- 1960 - Shayx Abdurahmon As-Sudays - Makka shahridagi Masjidul-Haromning imom xatibi, dunyodagi eng mashhur qoriylardan biri.
- 1962 - Klifford Li Burton - amerikalik musiqachi, “Metallika” guruhining asoschilaridan.
- 1967 - Laura Dern - amerikalik kinoaktrisa.
- 1974 - Elizabeth Irene Banks - amerikalik aktrisa, rejissor va produser.
- 1991 - Emma Rose Roberts - amerikalik aktrisa va qoʻshiqchi.
- 1997 - Xloya Greys Morets - amerikalik aktrisa va model.

@xronologiya_2020

108

⏳xronologiya

10 Feb, 01:09

Bugun 10-fevral

👉 BAYRAMLAR:

🇺🇳 BMT - Butunjahon dukkakli ekinlar kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇩🇪 Germaniya - Berlin xalqaro kinofestivali.
🇮🇶 Iroq - Kurd yozuvchilari kuni.
🇮🇹 Italiya - Foyba qurbonlari xotirasi kuni.
🇷🇺 Rossiya - Qishki sport turlari kuni.
🇷🇺 Rossiya - Diplomatik xodimlar kuni
🇷🇺 Rossiya - Aleksandr Sergeyevuch Pushkin xotirasi kuni.
🇹🇭 Tailand - Ko‘ngillilar mudofaa korpusi kuni.
🇪🇷 Eritrieya - Fenkil kuni.

👉 VOQEALAR:

- 754 - Ieri cherkov ierarxlari sobori (ikonoklastik) ochildi.
- 1074 - Devonu Lug’atut Turk Mahmud Qoshg‘ariy tomonidan tamomlandi.
- 1258 - Xuloku boshchiligidagi moʻgʻullar Bagʻdodni bosib olib, Abbosiylar saltanatiga chek qo‘yishdi.
- 1354 - Avliyo Sxolastika kuni talabalar va aholi o‘rtasidagi to‘qnashuv.
- 1636 - Dazmolning tug‘ilgan kuni.
- 1763 - Fransiya va Ispaniya o’rtasida Yetti yillik urushni nihoyasiga yetkazgan Parij shartnomasi tuzildi.
- 1772 - Frans Jozef I fon Lixtenshteyn Lixtenshteyn knyaziga aylandi.
- 1784 - Yekaterina II ning farmoniga binoan Qrimdagi port va qal'a Sevastopol nomini oldi.
- 1828 - To'rtta ingliz cho'poni Tasmaniya shimolidagi Keyp Grimda 30 dan ortiq Tasmaniyalik tinch aholini o'ldirishdi.
- 1841 - Napoleonning Olti kunlik urushi: rus qo‘shinlari korpusi tor-mor qilindi.
- 1837 - Duelda olgan og‘ir jarohati oqibatida Pushkin vafot etdi.
- 1841 - “Britaniya Shimoliy Amerikasi to‘g‘risidagi Akt” rasman e’lon qilindi. Yagona Kanada provinsiyasi tuzildi.
- 1846 - Birinchi ingliz-sikx urushi boshlandi.
- 1906 - "Dreadnought" ("Qo'rqmas") ingliz jangovar kemasi suvga tushirildi. O'z davrining eng yaxshi kemasi edi.
- 1918 - Usmoniy podshohi sulton Abdulhamid 76 yoshda olamdan o’tdi.
- 1920 - Putskda Polshani dengiz bilan tutashtirish marosimi boʻldi.
- 1931 - Dehli Hindistonning poytaxtiga aylandi.
- 1939 - Ispaniyada fuqarolar urushi: General Franko qo'shinlari Kataloniyani egallab, Respublikachilar Ispaniyadan Fransiya chegarasiga chiqishdan mahrum bo‘ldilar.
- 1940 - „Tom va Jerri“ multfilmi ekranga chiqdi.
- 1943 – umumxalq hashari yo‘li bilan Farhod GES qurilishi boshlangan.
- 1945 - S-13 suvosti kemasi „General fon Shtoyben“ kemasini choʻktirib yubordi.
- 1947 - Parijda Ikkinchi jahon urushida g'olib bo'lgan davlatlar va fashistlar Germaniyasining sobiq ittifoqchilari Italiya, Ruminiya, Vengriya, Bolgariya va Finlyandiya o'rtasida tinchlik shartnomalari imzolandi (1947-yil 15-sentyabrda kuchga kirgan).
- 1962 - Sovet razvedkasi zobiti Rudolf Abelning amerikalik uchuvchi Frensis Pauer bilan almashishi.
- 1986 - Palermoda Sitsiliya mafiyasi ustidan yirik sud jarayoni boshlandi.
- 1992 - AQSh Harbiy havo kuchlari MDH mamlakatlariga Amerika gumanitar yordamini yetkazib berishni boshladi (“Umid ulashish” operatsiyasi).
- 1994 - Braziliya kosmik agentligi tashkil etildi.
- 1995 - Olmaotada MDHning oʻnta davlati MDHning havo hujumidan mudofaa qoʻshma tizimini yaratish toʻgʻrisida shartnoma imzoladi.
- 1996 - Garri Kasparov va IBMDeep Blue superkompyuteri o‘rtasida birinchi shaxmat o‘yini boshlandi.
- 1997 - “Hamshira” jurnalining 1-soni nashrdan chiqdi.
- 1998 - Ozarbayjonda o‘lim jazosi bekor qilinib, umrbod qamoq jazosiga almashtirildi.
- 1998 - Bosniya va Gersegovinaning madhiyasi qabul qilindi.
- 2005 - KXDR Tashqi ishlar vazirligi birinchi marta mamlakatda yadro quroli yaratilganini ochiq e'lon qildi.
- 2006 - Shohlar vodiysida sarkofagi topildi
- 2006 - Turin shahrida (Italiya) XX qishki Olimpiya o'yinlari ochildi.
- 2009 - Yer orbitasida butun kosmanavtika tarixida birinchi marta ikkita sun’iy yo‘ldosh to‘qnashib ketdi.
- 2013 - Monakoda parlament saylovlari.
- 2015 - Chapel Hillda (AQSh) talabalarning o‘ldirilishi.
- 2015 - Donbassdagi urush paytida Kramatorskning o'qqa tutilishi.

@xronologiya_2020

101

⏳xronologiya

09 Feb, 13:17

Gollivud haqidagi siz bilmagan 10 ta fakt

1. Butun dunyoga mashhur bo‘lgan Gollivud belgisi 1923 yilda o‘rnatilgan. Biroq dastlab ushbu konstruksiya reklama maqsadida o‘rnatilgan va yozuvning o‘zi ham boshqacha bo‘lgan, u yerda HOLLYWOODLAND deb yozilgan edi. Uni o‘rnatishdan ko‘zlangan maqsad Los-Anjyelesdagi yangi turar-joy rayonlarini reklama qilishdan iborat bo‘lgan. Yozuvni maksimum bir yarim yil davomida turishi mo‘ljallangan edi, ammo Gollivudda kinosanoat shu darajada rivojlana boshladiki, uni qoldirishga qaror qilindi.

2. Gollivudga Buyuk Britaniyadan tashrif buyurgan, kutilgan muvaffaqiyat va omma e'tiborga erisha olmagan aktrisa Peg Entuisl HOLLYWOOD belgisining «N» harfidan sakrab, hayotini o‘z joniga qasd qilish bilan yakunladi.

3. Ikkinchi jahon urushi davrida Oskar haykalchalari gipsdan tayyorlangan.

4. Ba'zi harflar tushib keta boshlagach,1978 yilda Xyu Xefner uch oy davom etgan auksion o‘tkazdi. Natijada "O" harfining ta'mirlash ishlariga Elis Kuper, "L" va "W" harflarini qayta tiklashga esa Pol Uilyams Jin Otri bilan hamkorlikda homiylik qilishdi.

5. 1960 yilda “Shon-shuhrat xiyoboni”da ilk yulduzni o‘rnatishgan, unda Joan Vudvard ismi qayd etilgan edi.

6. Umuman olganda “Shon-shuhrat hiyoboni”da 2600 ga yaqin yulduz bor. Ular kino, teatr, radio, ovoz yozish va televideniyening gullab-yashnashiga ulkan xissasi uchun taqdim etilgan. Insonlardan tashqari multfilm qahramonlari, shuningdek, kompaniya va binolarga ham yulduzlar ajratilgan. Gollivud hiyoboni mavjud bo‘lgan umumiy vaqt davomida to‘rtta yulduz o‘g‘irlab ketilgan.

7. Jin Otrining yulduzi san'atning beshta yo‘nalishiga qo‘shgan xissasi uchun “taqdim etilgan” yagona yulduzdir.

8. 2000 yildan boshlab, Gollivud markazida uch ming kishiga mo‘ljallangan ulkan "Kodak" teatri paydo bo‘ldi. Bino "Oskar" taqdimoti bo‘lib o‘tadigan doimiy taqdirlash joyiga aylandi.

9. Gollivudda hatto mozorlarda ham kino ko‘rsatiladi. Hollywood Forever qabristonida har yili yozda "Cinespia" deb nomlangan kinofestival o‘tkaziladi. Unda yangi film namoyish etiladi. Uni Gollivud afsonasiga aylangan Rudolfo Valentino mavzoleyida proyeksiya qilinadi.

10. Hozirda mashhur bo‘lgan “gollivudcha jilmayish” iborasi stomatolog Charlz Pinkus tomonidan o‘ylab topilgan. U shunday usulni o‘ylab topdiki, natijada aktyorlar ekranda oppoq tishlar bilan paydo bo‘la boshladilar, bu usul Hollywood Laminates deb atalgan. O‘zining yulduz mijozlariga Pinkus adgeziv kukun yordamida maxsus sopol o‘rnatmalarni taqib qo‘ygan. Shifokor qabuliga Shirli Templ, Fred Aster, Elizabet Teylor va boshqa ko‘plab mashhur insonlar tashrif buyurishgan.

@xronologiya_2020

133

⏳xronologiya

09 Feb, 13:16

Hollywood yozuvining har bir harfi to‘rt qavatli bino balandligiga teng, boshqacha qilib aytganda, yozuv balandligi 14 metrni tashkil qiladi. Aynan harflarning ulkanligi, ayniqsa, amerikalik o‘z joniga qasd qiluvchilar orasida mashhur bo‘lib ketdi. 1932-yilda aktrisa Peg Entuisl “H” harfi ustiga chiqib o‘zini pastga tashlaydi. Aktrisaning o‘z joniga qasd qilishi sababi rejissyorning unga istagan rolini bermagani edi. 24 yoshli aktrisa o‘limidan so‘ng mashhur bo‘lib ketish bilan birga, Hollywood yozuvini ham mashhurligiga sababchi bo‘ladi.

@xronologiya_2020

131

⏳xronologiya

09 Feb, 09:21

Turli asrlarda umr ko'rish davomiyligi

Qadimgi Yunonistonda odamlar o'rtacha 29 yil yashagan, Yevropada 16-asrda - 21, 17-asrda - 26, 18-asrda - 34, 20-asrning boshlarida - taxminan 50, 20-asrning o'rtalarida - taxminan 70, va 20-asrning oxirida - taxminan 60 ...

@xronologiya_2020

144

⏳xronologiya

09 Feb, 08:12

Voleybolning tug‘ilgan kuni
Massachusets shtatidagi Holyoke shahrida, 1895 yil 9 fevralda YMCA fitnes direktori Uilyam Morgan yangi voleybol deb nomlanuvchi jamoaviy to'p o'yini ixtiro qildi. Morgan basketbol, beysbol va gandbol elementlarini aralashtirishga qaror qildi. U tennis tarmog'ini qarzga oldi va uni poldan taxminan 196 san balandlikda o'rnatdi, shunda to'r o'sha paytdagi o'rtacha balandlikdagi odamning boshidan balandroq edi. O'yinning mohiyati to'pni to'rga tashlash edi. 1900 yilda voleybol Qo'shma Shtatlar tashqarisida ham kengayib, dunyoning boshqa mamlakatlariga tez tarqalib, tobora ommalashib ketdi.

@xronologiya_2020

146

⏳xronologiya

09 Feb, 06:41

Mir Alisher Navoiy haqida 15 ma’lumot, 10 hikmat

Navoiyning ilmga bo‘lgan ishtiyoqi erta uyg‘onib, 4 yoshida maktabda ta’lim ola boshlagan. Navoiy hazratlari 7 yoshida Farididdin Attorning "Mantiqut-tayr" asarini yoddan bilganlar.
7 yoshli Nizomiddin Mir Alisher buyuk muhaddisimiz Buxoriy hazratlarining olti mingdan ziyod hadisi shariflarini yod bilgan. Mir Alisher 7-8 yoshlaridan boshlab g‘azallar yoza boshlagan.
Alisher Navoiy «muqarrabi hazrati sultoniy» («sulton hazratlarining eng yaqin kishisi») degan unvonni olgan. Unvon Navoiyga davlatning barcha ishlariga aralashish huquqini bergan.
Turkiy tilni qayta tiriltirgani Navoiyning ma’naviyatimiz uchun ulkan jasorati bo‘lgan. Zahiriddin Muhammad Bobur «Turkiy til bila to she’r aytibdurlar, hech kim oncha ko‘p va xo‘b aytqon emas», — deb yozsa, Husayn Boyqaro «Mir Alisher turk tilining o‘lik jasadig‘a Masih nafasi ila jon ato » deb ta’kidlagan.
Alisher Navoiy o‘n besh-o‘n olti yoshlarida ham turkiy, ham forsiyda ijod qiladigan “ikki tilli” shoir sifatida tanilgan.
Alisher Navoiy o‘smirlik yillarida o‘zi sevgan shoirlarning 50 ming baytdan ortiq she’rlarini yod bilgan.
Alisher Navoiy turkiy tilda yozgan she’rlariga Navoiy, forsiy tildagi she’rlariga Foniy deb taxallus qo‘ing forsiy she’rlar to‘plami “Devoni Foniy” deb nomlangan.
Navoiyning sevgilisi sifatida tasvirlanadigan “Guli” ismi faqat xalq og‘zaki ijodida, Navoiy haqidagi rivoyat va afsonalarda uchraydi xolos. Guli nomi Navoiyning hayoti haqida ma’lumot beruvchi yozma manbalarning hech birida uchramaydi.
Navoiy asarlarida Farhod – komil inson timsolidir. U bolaligidan ilmga chanqoq bo‘ladi va bir marta o‘qigani sira yodidan chiqmaydi. Farhod o‘n yoshga yetganda hamma ilmlarni egallab bo‘ladi.
Navoiy taxminan 18-19 yoshlarida Abdurahmon Jomiy bilan tanishadi. Jomiy uni ham farzand, ham shogird sifatida Keyinchalik bu ikki ulug‘ shoir o‘rtasidagi ustoz va shogirdlik munosabatlari yanada mustahkamlanib, ijodiy hamkorlikka aylanadi.
Samarqand Navoiyning hayoti va ijodida muhim ahamiyat kasb etadi. Alisher 1464 yilda Samarqandga keladi va bu yerda madrasada tahsil olib, ilm-fan, adabiyot va san’at bilan tanishadi.
1469 yili Navoiy do‘sti Husayn Boyqaroning taxtga chiqishi munosabati bilan 90 baytdan iborat “Hiloliya” qasidasini yozadi (“hilol” – yangi chiqqan oy).
Navoiy o‘z jamg‘armasi hisobidan Hirotda va butun Xuroson mamlakatida 300 dan ortiq inshootlar qurdirgan.
Alisher Navoiy 16 ta adabiy janrda ijod qilgan. Navoiy turkiy tilidagi ilk “Xamsani” 2 yil davomida yozadi. Dunyoning 64 tilga tarjima qilingan bu asar 51 ming misradan ortiq. Shoirning lirik merosi umumiy hajmi 50000 misradan ortiq «Xazoyinul-maoniy» nomli to‘rt devon (1491—1498)ga jamlangan.
Alisher Navoiy 1501 yil 3 yanvarda vafot .Uni dafn etish chog‘ida maydalab yomg‘ir yog‘ib turgan edi. Buni tarixchi Xondamir “hatto tabiat ham motam tutdi” deya ta’riflagan.

Alisher Navoiyning 10 hikmati

Kishining odobi uning boyligidan yaxshidir.
Oxirat savobi dunyo rohatidan yaxshidir.
Til zarbasi – tish og‘rig‘idan kuchliroq.
Ko‘p toatdan–oz ma’rifat yaxshi, aqlli dushman axmoq do‘stdan yaxshiroqdir.
Yomon do‘st – shaytondir.
Til sukuti–inson salomatligi.
Seni yomonlikka boshlagan kishi dushmaningdir.
Kimki ko‘ngilni qattiq so‘z bilan jarohatlar ekan, unga achchiq til zaharli nayzadek sanchiladi.
Muloyim so‘z — vahshiylarni ulfatga aylantiradi; sehrgar — ohang bilan afsun o‘qib, ilonni inidan chiqaradi.
Ko‘p, bemaza so‘zlaydigan ezma — kechalari tong otguncha tinmay huradigan itga o‘xshaydi. Tili yomon odam — xalq ko‘nglini jarohatlaydi, o‘z boshiga ham ofat yetkazadi.

@xronologiya_2020

151

⏳xronologiya

09 Feb, 06:24

Bugun 9-fevral - Xalqaro stomatologlar kuni

Dunyo bo'ylab stomatologlar 9-fevral kuni Xalqaro stomatologlar kunini nishonlaydilar.

Stomatologiya ko'p yillar davomida mavjud edi.

Matkaplarning prototiplari bir necha ming yillar ilgari ishlatilgan va Pokistonda tishlarida mukammal teshiklari bo'lgan qoldiqlar topilgan.

O'sha paytdan boshlab davolovchi san'at ancha oldinga qadam qo'ydi.

Taniqli Aleksandriya amaldorining qizi bo'lgan Avliyo Apolloniyaning bayram kuni bag'ishlangan.

U butparastlarning quvg'inidan aziyat chekkan odamlar orasida edi.

Ular uning fuqarolarga salbiy o'rnak ko'rsatganiga ishonishdi va Apolloniusni qiynoqqa solishdi: nasroniylikdan voz kechishni talab qilib, uning barcha tishlarini chiqarib olishdi.

Qiz azobga sabr-toqat bilan bardosh berdi va keyin vafot etdi. Endi u stomatologlarning homiysi hisoblanadi.

@xronologiya_2020

128

⏳xronologiya

09 Feb, 04:26

Alisher Navoiy haqida 7 ta qiziqarli fakt

Navoiy ikki taxallus ostida ijod qilgan. U Navoiy taxallusi ostida turkiy tilda ijod qilgan bo‘lsa, forsiy tildagi ijodi Foniy taxallusi bilan tanilgan.
Alisher Navoiy ijodkor ziyolilar oilasida tug‘ilgan. Uning bobosi Abu Said shoir bo‘lgan. Ikkinchi bobosi Muhammad Ali esa musiqachi va xattot sifatida tanilgan.
Alisher Navoiy turkiy tilni forsiy tili bilan birga ijodga olib kirgan. Unga qadar hech kim turkiy tilda ijod qilmagan.
Buyuk Sulaymon Navoiy ijodini yuqori baholagan va o‘z kutubxonasida uning qo‘lyozmalarini va asarlarini saqlagan.
2009-yilda Merkuriydagi krater Alisher Navoiy sharafiga nomlangan.
Dunyoda Alisher Navoiyga qo‘yilgan bir nechta yodgorlik mavjud: Moskva, Navoiy, O‘sh, Toshkent, Samarqand, Boku, Tokio, Shanxay. Vashingtonda ham Navoiyga yodgorlik o‘rnatish rejalashtirilgan.
Alisher Navoiy Naqshbandiyning so‘fiylik tariqatida bo‘lgan. Uning so‘fiylik falsafiy-estetik qarashlari “Lison ut-Tayr” asarida aks etgan.

@xronologiya_2020

144

⏳xronologiya

09 Feb, 02:05

Alisher Navoiy.

@xronologiya_2020

149

⏳xronologiya

09 Feb, 02:04

1441 yil 9 fevralda – ulug‘ shoir va olim, buyuk mutafakkir va davlat arbobi, o‘zbek adabiyoti va adabiy tili asoschisi, xalqimiz ma’naviyati takomilining turli bosqichlarida uning ravnaqiga ulkan hissa qo‘shgan siymo Alisher Navoiy tavallud topdi (vafoti 1501 yil). Zamonasida kechgan deyarli barcha siyosiy, ijtimoiy, ma’rifiy, madaniy jarayonlarning bevosita ishtirokchisi bo‘lgan Alisher Navoiydan ulkan adabiy, ilmiy va ma’rifiy meros qoldi.
Alisher Navoiy tasavvufning naqshbandiya tariqatida undagi komil e’tiqod, mehnatsevarlik, halollik, javonmardlik kabi qadriyatlarga sodiq qoldi, g‘oyalarini hayoti va ijodiga izchil tatbiq etdi, asarlarini eski o‘zbek, ya’ni turkiy tilda yaratish asnosida uni rivojlantirishga ulkan hissa qo‘shdi, badiiy ijodiyotda turkiy tilning imkoniyatlari xuddi fors tiliniki singari bitmas-tuganmas ekanligini amalda isbotladi.

@xronologiya_2020

189

⏳xronologiya

09 Feb, 01:04

Bugun 9-fevral

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Xalqaro stomatologlar kuni.
🌏 Voleybo tug‘ilgan kun.
🌏 Xalqaro pitsa kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇬🇷 Gretsiya - “Apokries” bayrami.
🇮🇳 Hindiston - Shokolad kuni.
🇱🇧 Livan - Muqaddas Marun kuni.

👉 VOQEALAR:

- 474 - Zenon Isavr Vizantiya imperatori bo'ldi (474 yil noyabrgacha o'g'li Lev bilan birga).
- 1529 - Reformatsiya tarafdorlari Bazeldagi soborni talon-taroj qilishdi va tootashdi.
- 1601 - Ispaniya poytaxti mamlakatning birinchi poytaxti Valyadolidga qaytdi.
- 1654 - Shvetsiya Qirolichasi Kristina taxtdan voz kechdi.
- 1788 - Avstriya Turkiyaga urush e’lon qildi.
- 1801 - Fransiya va Avstriya tinchlik shartnomasini imzolashdi.
- 1849 - Xalqlar bahori: Garibaldi taklifi bilan Rimda respublika e'lon qilindi.
- 1895 - voleybolning tug'ilgan kuni.
- 1896 - Sankt-Peterburgda figurali uchish bo'yicha birinchi jahon chempionati bo'lib o'tdi.
- 1897 - Rossiyada birinchi aholi ro‘yxati amalga oshirildi.
- 1889 - Yaponiya Konstitutsiyasi kuchga kirdi.
- 1900 - “Devis kubogi” turniriga asos solindi.
- 1929 - Lateran bitimlari tuzildi.
- 1931 - "Soyuzkino" markaziy fabrikasining (hozirgi "Mosfilm") tantanali ochilishi va birinchi suratga olish kuni.
- 1934 - Afinada “Bolqon Antantasi” tuzildi.
- 1948 - Tokioda Aykido Aikikai Jahon markazi tashkil etildi.
- 1963 - Bitliz “Please Please Me“ albomini chiqardi.
- 1969 - Boeing 747 ning birinchi parvozi amalga oshirildi.
- 1979 - Eronda Pahlaviylar sulolasi agʻdarildi.
- 1990 - Namibiya konstitutsiyasi qabul qilindi.
- 1990 - Nelson Mandela ozodlikka chiqdi.
- 1991 - Adabiyot muzeyi oldidagi “Shoirlar xiyoboni”da Alisher Navoiyning yangi tagsupaga o'rnatilgan haykali ochildi.
- 1996 -112-kimyoviy element - Klemensiy kashf qilindi.
- 1998 - Gruziya prezidenti Shevardnadzega suiqasd uyushtirildi.
- 2009 - Dalay-lama Rim shahrining faxriy fuqarosi bo‘ldi.
- 2016 - Gravitatsiya toʻlqinlari kashf etildi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1441 - Alisher Navoiy (1501) - O‘zbek xalqining ulug‘ ma'rifatparvari, mutafakkiri va buyuk shoiri.
- 1773 - Uilyam Genri Garrison (1841) - AQShning 4-prezidenti.
- 1830 - Abdul Aziz (1876) - Usmoniylar sultoni 1861- 1876).
- 1874 - Gulia Dmitriy - (1960) - Abxaziya xalq shoiri (1937), yangi abxaz adabiyotining asoschisi.
- 1887 - Vasiliy Chapayev (1919) - sovet harbiy rahbari, Fuqarolar urushi qahramoni.
- 1910 - Jak Mono (1976) - fransuz biokimyogari, Nobel mukofoti sohibi (1965).
- 1917 - Sodiqova Zaynab (1995) - aktrisa, rejissyor. O‘zbekiston xalq artisti (1950).
- 1940 - Jon Maksvel Kutze - JAR lik yozuvchi, Nobel mukofoti sohibi (2003).
-1949 - Mahkamboy Umarov - o‘zbek shoiri.
- 1952 - Qutlibeka Rahimboyeva - O'zbek adibasi.
- 1979 - Irina Slutskaya - rossiyalik figurali uchish ustasi, ikki karra jahon, 7 karra Yevropa chempioni.
- 1974 - Olmos Yusupov - sportning kikboksing turi boʻyicha 4 karra jahon chempioni (1995, Kiyev; 1997, Gdansk; 2000, Madrid; 2002, Rodos), "Oʻzbekiston iftixori" (1998).
- 1987 - Magdalina Noyner - nemis biatlonchisi, ikki karra olimpiya chempioni.

@xronologiya_2020

135

⏳xronologiya

08 Feb, 16:58

"Hugo Boss" dastlab ishchilar uchun kiyim-kechak ishlab chiqarishga ixtisoslashgan, so'ngra pochtalonlar va temir yo'lchilar uchun kiyim-kechak ishlab chiqarishga o'tgan.

Ma'lumot uchun:
"Hugo Boss" kompaniyasiga 1923-yilda nemis Hugo Ferdinand Boss asos solgan. Shtab kvartirasi Metsingen shahrida joylashgan.

1930-yilda bankrot bo'lgan kompaniya Gitler hokimiyatga kelgach qayta tiklanib SA, SS hamda Gitleryugend uchun kiyimlar ishlab chiqargan. Urushdan keyin esa pochtalyon va temiryo'lchilar uchun kiyim ishlab chiqarishga o'tgan.

Hozirgi kunda kompaniya aksiyalarining asosiy qismi Italiyaning "Valentino Fashion Group" kompaniyasiga tegishli. Boshqaruvchisi - Bruno Zeltser.

@xronologiya_2020

152

⏳xronologiya

08 Feb, 11:51

Birinchi “Chanel” do‘konlarida kiyim sotilmagan

Garchand, ko‘pchilik “Chanel” brendining tarixi yuqori darajadagi ayollar kiyimlariga asoslangan deb hisoblasa-da, aslida birinchi “Chanel” do‘koni 1910-yilda ochilgan va asosan, shlyapalar sotilgan. 1915-yilga kelib esa ayollar kiyimlari sotiladigan birinchi “Chanel” do‘koni ochilgan.

@xronologiya_2020

166

⏳xronologiya

08 Feb, 07:38

Pushkinning so‘nggi dueli

1830-yillarda Rossiyaga harbiy xizmatga kelgan baron Gekkernning o‘g‘li Jorj Dantes va Natalya Goncharova (Pushkinning xotini) ning aloqalari haqida Pushkin bir nechta anonim xat oladi. Shundan so‘ng, g‘azab otiga mingan shoir Dantesni duelga chaqiradi. Raqib chaqiruvni qabul qiladi, lekin duelni ikki haftaga surishni so‘raydi. Oradan biroz o‘tib, Dantes Yekaterina Goncharovaning (Natalya Goncharovaning singlisi, Pushkinning qaynisinglisi) qo‘lini so‘raganidan Pushkin xabar topadi va chaqiruvni bekor qiladi. Shundan keyin ham Dantesning Natalya Goncharovaga bo‘lgan xushomadlari davom etadi. Sabr kosasi to‘lgan Pushkin Dantesning otasi Gekkernga haqoratli xat yo‘llaydi va Dantesning nomidan otasi uni duelga chaqiradi. 1837-yil 8-fevralda (Yulian kalendari bo‘yicha 27-yanvar) Komendantlik dachasi yaqinida duel bo‘lib o‘tadi. Shartga ko‘ra, ikki raqib bir biridan 20 qadam uzoqlikda turardi, chegara 10 qadamni tashkil etib, chegaragacha bo‘lgan hohlagan joydan otishga ruxsat beriladi.

@xronologiya_2020

183

⏳xronologiya

08 Feb, 07:37

1837-yil 8-fevral Aleksandr Pushkinning Qora daryodagi so‘nggi dueli.

Aleksandr Sergeevich Pushkin va Georges de Gekkern (Dantes) o'rtasidagi duel 1837 yil 27 yanvarda (8 fevral) Sankt-Peterburgning chekkasida, Komendantskaya dacha yaqinidagi Qora daryo hududida bo'lib o'tdi. Duelchilar to'pponcha bilan jang qilishdi. Duel natijasida Pushkin qattiq jarohat oldi va ikki kundan keyin vafot etdi.

Pushkinistlarning fikriga ko'ra, Dantes bilan to'qnashuv shoir hayotidagi kamida yigirma birinchi duel edi. U o'n besh duel tashabbuskori bo'lgan, shundan to'rttasi bo'lib o'tgan, qolganlari tomonlarning yarashuvi, asosan Pushkin do'stlarining sa'y-harakatlari tufayli sodir bo'lmagan; oltita holatda duelga chaqirish Pushkindan emas, balki uning raqiblaridan kelgan.

1837-yil 27-yanvarda (8-fevral) Sankt-Peterburg yaqinida Komendantskaya dachasi yaqinidagi duelda Pushkin oshqozonidan yaralandi.

@xronologiya_2020

181

⏳xronologiya

08 Feb, 05:00

1924-yil 8-fevral — Amerika Qoʻshma Shtatlarining Nevada shtatida Tyorner ismli qamoqxona stomatologi tashabbusi bilan jinoyatchini qatl qilish uchun birinchi marta gaz kamerasidan foydalanilgan

@xronologiya_2020

159

⏳xronologiya

08 Feb, 03:12

1838-yil 8-fevralda Semyuel Morze ommaga birinchi bo‘lib elektromagnit telegraf tizimini ishlashini ko‘rsatib berdi.

Morze Semyuel Finli Briz (1791.27.4, Charlotaun – 1872.2.4, Nyu-York) – amerika rassomi va telegrafiya sohasidagi ixtirochisi.
Tarixiy kompoziyiyalar va portretlar muallifi.
Milliy rassomlik akademiyasi (Nyu-York) asoschisi va birinchi prezidenti (1826-45).
Morze 1837-yil elektromagnit telegraf apparatini ixtiro qilgan, 1838-yil shu apparati uchun Morze kodi (telegraf kodi)ni ishlab chiqqan.
Amalda ishlatish uchun yaroqli apparatni 1844-yil yaratdi. Morze apparati birinchi marta Vashingtong – Baltimor telegraf liniyasida ishlatilgan.

@xronologiya_2020

99

⏳xronologiya

08 Feb, 01:58

Bugun 8-fevral - Birinchi marotaba it politsiya operatsiyasida ishtirok etgan kun.

Birinchi marta it 1816-yil 8-fevral kuni Angliyaning Aberdinshir grafligida, Shotlandiyaning shimoli-sharqida, viski kontrabandasi bilan shug'ullanuvchi jinoiy guruhni hibsga olish paytida ishlatilgan.

Politsiya xodimi Malkolm Gillespi "Tref" laqabli bulteryerini topshiriqni bajarish uchun o‘zi bilan oldi.

It jinoyatchilar minib ketayotgan otlarga tashlanadi, ular qo‘rqishib, jinoyatchilarni o'zidan irg‘itishdi. Shunday qilib, bosqinchilar hibsga olingan.

@xronologiya_2020

93

⏳xronologiya

08 Feb, 00:36

Bugun 8-fevral

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇺🇸 AQSh - Opera kuni.
🇮🇷 Eron - Habiy havo kuchlari kuni.
🇶🇦 Qatar - Sport kuni.
🇨🇦 Kanada - Oila kuni.
🇨🇬 Kongo - Yoshlar kuni.
🇰🇵 KXDR - Qurolli kuchlar kuni.
🇱🇺 Lyuksemburg - Muhandislar kuni.
🇷🇺 Rossiya - Ilm - fan kuni.
🇷🇺 Россия — Harbiy topograflar kuni.
🇸🇮 Sloveniya - Presherna kuni. Sloven madaniyati kuni.

👉 VOQEALAR:

- 421 - Konstansiy III Gʻarbiy Rim imperiyasining hamimperatori boʻldi.
- 1250 - 7-salib yurishlari: Al-Mansur yaqinidagi jang.
- 1575 - Leyden (Niderlandiya) da universitetga asos solindi.
- 1587 - Shotlandiya qirolichasi, Angliya taxtiga da’vogar Mariya Styuartning boshi tanasidan judo qilindi.
- 1692 - Salem jodugarlari ishi boshlandi.
- 1724 - Pyotr I qarori bilan Peterburg fanlar akademiyasi tashkil topdi.
- 1726 - Yekaterina I maxfiy kengash tuzdi.
- 1815 - Vena kongressida qul savdosini ta’qiqlovchi deklaratsiya qabul qilindi.
- 1816 - Shotlandiyada dunyoda birinchi marta politsiya operatsiyasiga it jalb qilindi.
- 1837 - Pushkin va Jorj Dantes
o‘rtasida duel bo‘lib o‘tdi.
- 1838 - Semyuel Morze ommaga birinchi bo‘lib elektromagnit telegraf tizimi ishlashini ko‘rsatib berdi.
- 1879 - Stanford Fleming Yerda Vaqt mintaqasi joriy qilishni taklif etdi.
- 1881 - Ingogo jangida burlar inglizlar ustidan g‘alaba qozonishdi.
- 1887 - AQSh kongressi Devid aktini tasdiqladi.
- 1904 - Rus-yapon urushining boshlanishi.
- 1904 - AQSh da boyskautlar tashkiloti tuzildi.
- 1918 - Tbilisi davlat universiteti ochildi.
- 1919 - Rossiyada "Xalqaro tizim bo'yicha vaqtni hisoblash tizimini joriy etish to'g'risida" gi farmon e'lon qilindi.
- 1929 - Kamov o‘zi yasagan uchish apparatiga "vertolyot" deb nom berdi.
- 1948 - Koreya xalq armiyasi rasman tuzildi.
- 1963 - Iroqda harbiy davlat to‘ntarishi: Baas partiyasi hukmronligi o‘rnatildi.
- 1971 - NASDAQ birjasida birinchi kelishuvlar amalga oshirildi.
- 1984 - Sarayevoda (Yugoslaviya) XIV Qishki Olimpiya o'yinlari ochildi.
- 1992 - Fransiyaning Albervil shahrida 16-qishki Olimpiya o'yinlari ochildi.
- 2002 - Solt-Leyk-Siti shahrida (AQSh) XIX qishki Olimpiya o'yinlari ochildi.
- 2005 - Ozarbayjonda Apsheron milliy parki ochildi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1291 - Alfonsu IV (1357) - Portugaliya qiroli (1325-yildan).
- 1777 - Bernar Kurtua (1838) - fransuz kimyogari, yodni kashf qilgan.
- 1798 - Mixail Romanov (1798) - Rossiya Buyuk Gertsogi, general-adyutant, imperatorlar Aleksandr I va Nikolay I larning ukasi.
- 1825 - Genri Uolter Beyts (1892) - ingliz tabiatshunosi, mimikriyani birinchi bo‘lib ta’riflab bergan.
- 1828 - Jyul Vern (1905) - fransuz yozuvchisi, ilmiy fantastikani boshlab bergan.
- 1834 - Dmitriy Mendeleyev (1907) - rus kimyogari, kimyoviy elementlarning davriy qonunini kashf etgan rus olimi, o'qituvchi.
- 1868 - Uoler Rotshild (1937) - britaniyalik moliyachi, siyosatchi va zoolog.
- 1906 - Chester Karlson (1968) - amerikalik fizik va advokat, kserografiyani ixtiro qilgan.
- 1910 - Boboxonov Abdulla (1990) - me’mor, Xalq me’mori (1970).
- 1922 - Yuriy Averbax - sovet shaxmatchisi, xalqaro grossmeyster.
- 1925 - Abdusamatov Hafiz - adabiyotshunos, O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan fan arbobi (1975).
- 1928 - Vyacheslav Tixonov (2009) - sovet va rus kinoaktyori, SSSR xalq artisti.
- 1950 - Mirjalilov Tohirjon (2000) - rangtasvir ustasi, O‘zbekiston Badiiy Akademiyasi akademigi (1997), O‘zbekiston xalq rassomi (2000).
- 1953 - Mary Steenburgen - amerikalik kinoaktrisa.
- 1971 - Dmitriy Nelyubin - Sovet va Rossiya velosipedchisi, Olimpiya chempioni.
- 1977 - Roman Kostomarov - rossiyalik figurali uchuvchi, Olimpiya chempioni (2006), Rossiyada xizmat ko'rsatgan sport ustasi.
- 1987 - Karolina Kostner - italiyalik konkida uchish ustasi, Olimpiya o'yinlarining bronza medali sohibi, jahon chempioni, 5 karra Yevropa chempioni.
- 1990 - Mahmud Murodov - oʻzbek aralash janglar sportchisi, Chexiyada yashaydi.

@xronologiya_2020

90

⏳xronologiya

07 Feb, 16:25

📺Nima uchun minglab Buyuk Britaniyaliklar hali hamon oq-qora televizor ko'rishadi?

Buyuk Britaniyada televideniya solig'i mavjud bo'lib, 2010-yildan u rangli televizor egalari uchun yiliga 145 funtni, oq-qora televizor egalari uchun esa 49 funtni tashkil etadi. Bu soliqning maqsadi BBC jamoat telekanalining reklamasiz ishlashini ta'minlashdan iborat. Barcha uy xo'jaliklari televideniyadan foydalanish imkoni mavjudligidan qat'iy nazar (antenna, kabel, yo'ldosh yoki Internet orqali) ushbu soliqni to'lashga majbur.

Bu soliq turining yana bir qiziq jihati - televizion sotuvchilarga BBC soliq to'lovchilarga xat yuborishda foydalanadigan maxsus ma'lumotlar bazasiga televizor sotib olgan mijozning manzilini kiritish majburiyatini yuklaganidir.

@xronologiya_2020

129

⏳xronologiya

07 Feb, 11:49

Madagaskarning qonxo'r malikasi.

Madagaskar qiroli Radama Ining vafotidan keyin hukmronlik uning xotini Ranavalona I qo'liga o'tadi. U o'zining shafqatsizligi hamda g'alati qarorlari bilan tarixda qolgan.

Masalan, Ranavalona joriy qilgan qoidaga ko'ra uning oldiga ogohlantirishsiz kirganlar qatl qilingan. Shu sababli hech kim saroyga taklifsiz kira olmagan.

Shuningdek malika o'z tushiga beso'roq kirganlarni ham qatl qilishga buyurgan.

@xronologiya_2020

144

⏳xronologiya

07 Feb, 11:14

1989 yilda Quyoshda sodir bo‘lgan bo‘ronlar elektr uskunalarining ishdan chiqishiga olib kelgan. Kanadaning Kvebek shahri elektr energiyasisiz qolgan. AQSHning bir qator shtatlarida esa elektr uzatishda muammolar yuzaga kelgan.

@xronologiya_2020

149

⏳xronologiya

07 Feb, 07:52

"Amerika Ovozi" radiostansiyasi 1947-yilning 7-fevralida, Sovet Ittifoqi va Amerika Qo‘shma Shtatlari o‘rtasidagi munosabatlar sovuqlashgan paytda rus tilida eshittirishni boshlagan. "Amerika Ovozi" radiostansiyasi har doim AQSHdan sosialistik mamlakatlarga ma’lumotlarning kirib borishi uchun asosiy kanal bo‘lib kelgan.
Sovet Ittifoqida "Amerika Ovozi" uzatuvchilarining eshittirishlari ta’qiqlanib qoldi, ammo ko‘pchilik taqiqlangan to‘lqinga moslashishga muvaffaq bo‘ldi. “Ovoz”larni tinglovchilar ham ma’muriy, ham jinoiy ta’qibga uchragan va “yot mafkuraviy targ‘ibot tarqatuvchilar” sifatida ko‘rilgan. Amerika radiostansiyasi qayta qurish boshlanishi bilan to‘liq ovozga ega bo‘ldi. Misol uchun, 1980-yillarning o‘rtalarida, tadqiqotlarga ko‘ra, har kuni o‘ttiz millionga yaqin sovet tinglovchilari uning to‘lqiniga moslashgan.

@xronologiya_2020

154

⏳xronologiya

07 Feb, 06:58

Bugun 7-fevral - Yevropaliklar Solomon orollarini kashf etishgan kun

Solomon orollari (ing. Solomon Islands) — Tinch okeanining janubi-gʻarbiy qismida, Melaneziyada, Solomon orollari arxipelagining katta qismini egallagan davlat.

1568-yil 7-fevralda ispan dengizchisi Alvaro Mendanya de Neyra bu hududlarni kashf etib, ularni Bibliyagi podsho Sulaymon sharafiga Solomon orollari deb nomladi.

Bir necha yil o'tgach, 1595-yilda qirol Filipp II farmoni bilan Santa-Krus Mendanya orolida ispan mustamlakasi tashkil topdi, lekin jangovar mahalliy aholi bilan to'qnashuvlar tufayli bu ko‘pga cho‘zilmadi va tez orada orolni tark etishga majbur bo‘lishdi.

Bu orollar 1767-yilda ingliz tadqiqotchisi va dengizchisi Filipp Karteret tomonidan ikkinchi marta kashf qilingan.

@xronologiya_2020

146

⏳xronologiya

07 Feb, 05:58

Bugun 7-fevral - AQShda birinchi yong'inga qarshi vosita patentlangan kun

Yong'inlarni o'chirishda suv bilan to'ldirilgan shisha kolbalardan birinchi marta foydalanish 17-asrga to'g'ri keladi.
Birinchi yong'inga qarshi vosita 19-asrda Angliyada yaratilgan deb hisoblanadi. Uni to'ldirish uchun suvdan foydalanishdi.

Biroq, rasmiy ravishda birinchi yong'inga qarshi vosita 1863-yil 7-fevralda Virjiniyada muhandis Alan Kray tomonidan patentlangan.

Rossiyada ixtirochi Sheftal 19-asrning oxirida "Pozharogaz" portlovchi yong'in o'chirgichini yaratdi, u muvaffaqiyatli reklama qilindi va sotildi va muhandis Loran karbonat angidrid va ko'pikli o't o'chirgichni ixtiro qildi.

Vaqt o'tishi bilan yong'inga qarshi vositalar paydo bo'ldi, ular uchun kukun plomba sifatida xizmat qildi. Bunday yong'inga qarshi vositalar hali ham ishlatilmoqda.

@xronologiya_2020

126

⏳xronologiya

07 Feb, 04:20

7-fevral – Grenadada Mustaqillik kuni

Grenada – Karib dengizidagi Grenada oroli va Grenadina orollari janubiy qismidagi davlat. 1974-yili Mustaqillikks erishgan. Maydoni 344,5 km². Aholisi 126,6 ming kishi. Poytaxti – Sent-Jorjes shahri.

@xronologiya_2020

126

⏳xronologiya

07 Feb, 03:37

Bugun 7-fevral - Hojibey porti Odessa nomiga o‘zgartirilgan kun

14-asrdan beri ma'lum bo'lgan turkiy aholi punkti Hojibey Odessa ko'rfazi sohilidagi tosh qal'a va port bo'lib, u yerda zamonaviy Odessa shahri joylashgan.

1795-yil 7-fevralda qal’a Rossiya imperiyasi tarkibiga kirgach, Hojibey qal’asi Odessa deb o‘zgartirildi.

Odessaliklar o'z shaharlarining mo‘tadil iqlim, dengiz mavjudligi va aholining etnik xilma-xilligi bilan bevosita bog'liqligiga aminlar.

Ularga ko‘ra, Odessada turli davrlarda 150 millat vakillari yashagan. Ularning har biri o'z tilida gaplashar va hamma bir-birini tushunar edi.

@xronologiya_2020

140

⏳xronologiya

07 Feb, 02:45

Bugun 7-fevral - Tomas Mor tug‘ilgan kun

Sir Tomas Mor 1478-yil 7-fevralda Londonning taniqli advokati, qirollik sudyasi oilasida tug'ilgan.

Ingliz huquqshunosi, ijtimoiy faylasuf, muallif, davlat arbobi va Uyg'onish davrining gumanisti bo'lgan.

U shuningdek Genri VIII saroyida 1529-yil oktyabrdan 1532-yilgacha Angliyaning lord oliy kansleri lavozimida xizmat qilgan.

U xayoliy orol davlatining siyosiy tizimini tavsiflovchi 1516-yilda nashr etilgan "Utopiya" asari muallifidir.

Angliya qiroli Genrix VIII mamlakatda cherkov islohotini o'tkazishga va cherkovda yetakchilik qilishga qaror qildi.

Tomas Mor cherkovning yangi boshlig'i sifatida podshohga qasamyod qilishdan bosh tortdi, lord-kansler lavozimini tark etdi, lekin vatanga xiyonatda ayblanib, 1532-yilda minorada qamoqqa tashlandi.

Uch yil o'tgach, 1535-yilda Tomas Mor qatl qilindi.

Papa Ioann Pavel II 2000-yilda uni davlat va siyosatchilar homiysi deb e'lon qilgan.

@xronologiya_2020

135

⏳xronologiya

07 Feb, 01:42

Bugun 7-fevral

👉 BAYRAMLAR:

🌐 Xalqaro xavfsiz internet kuni.
🌏 Yong'in o'chirsh vositasi (ognetushitel) ning tug'ilgan kuni.
🌏 Eyler soni kuni ("e" kuni).
🌏 Oyga parvozlar (aqlga sig'adigan va sig‘maydigan) kuni.

👉 MILLIY BAYRAMLAR:

🇺🇸 AQSh - Balet kuni.
🇷🇺 Rossiya - Biznes ta’lim kuni.
🇬🇩 Grenada - Mustaqillik kuni.
🇪🇹 Hindiston - Atirgullar kuni.
🇮🇪 Irlandiya - Avliyo Mel kuni.
🇯🇵 Yaponiya - Shimoliy hududlar kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1238 - Botuxon Vladimir shahrini egalladi.
- 1568 - Yevropaliklar Solomon orollarini kashf etdilar.
- 1795 - Xojibey porti Odessaga o'zgartirildi.
- 1807 - Toʻrtinchi koalitsiya urushi.
- 1845 - Uilyam Lloyd Portlend vazasini sindirib tashladi.
- 1847 - Fyodor Inozemsev efir narkozi yordamida dunyoda birinchi marta muvaffaqiyatli jarrohlik amaliyotini bajardi.
- 1855 - Rossiya va Yaponiya oʻrtasidagi diplomatik kelishuv: Simod traktati.
- 1863 - Amerikalik muhandis Alon Kay dunyodagi birinchi o'zi ixtiro qilgan yong'inga qarshi vositaga patent oldi.
- 1907 - Londonda ayollarga saylov huquqini talab qilib 3000 dan ortiq xotin-qizlar namoyishga chiqishdi.
- 1920 - Qizil Armiya Odessani egalladi.
- 1942 - Bayan-Luki yaqinida ustoshlar serblar qirg‘inini amalga oshirishdi. 2300 dan oshiq serb o‘ldirildi.
- 1951 - Janubiy Koreya armiyasi tinch aholi ustidan qatli om uyushtirdi (705 ta qurbon).
- 1965 - Vyetnam urushi: mamlakat shimolining bombardimon qilinishi.
- 1971 - Shvetsariyada ayollar saylovda ovoz berish huquqiga ega bo’ldi.
1974 - Grenada mustaqillikka erishdi.
- 1992 - Oʻzbekiston va KXDR oʻrtasida diplomatik aloqalar oʻrnatildi.
- 1992 - Yevropa jamiyatiga a’zo davlatlar o’rtasida Yevropa Ittifoqini tashkil etgan Maastrix shartnomasi tuzildi.
- 1998 - Naganoda (Yaponiya) XVIII qishki Olimpiya o'yinlari ochildi.
- 1998 - snoubord - Olimpiya o'yinlari dasturiga kiritildi.
- 1999 - O‘zbekiston rus akademik drama teatrining qayta qurilgan yangi binosi tantanali ochildi.
- 2014 - Sochi shahrida (Rossiya) XXII qishki Olimpiya o'yinlari ochildi.
- 2018 - Suriyada fuqarolar urushi: Xasham jangi.
- 2024 - Ilhom Aliyev yana bir bor Ozarbayjon prezidenti etib saylandi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1478 - Tomas Mor (1535) - angliyalik gumanist yozuvchi, faylasuf va siyosiy arbob.
- 1693 - Anna Ioannovna (1740) - romanovlar sulolasidan bo‘lgan Rossiya imperatori (1730-yildan).
- 1812 - Charlz Dikkens (1870) - ingliz yozuvchisi, tanqidiy realizm uslubining asoschilaridan.
- 1844 - Fedchenko Aleksey (1873) - rus tabiatshunosi, O‘rta Osiyoni tadqiq qilgan olim.
- 1870 - Alfred Adler (1937) - Avstriyalik psixiatr va psixolog. Psixoanalizning individual psixologiya yoʻnalishiga asos solgan.
- 1885 - Lyuis Garri Sinkler (1951) - amerikalik yozuvchi, Nobel mukofoti sohibi (1930).
- 1900 - Rafiq Mo’min (1951) - o‘zbek shoiri, dramaturg, pedagog.
- 1905 - Ulf fon Eyler (1983) - shved fiziologi, Nobel mukofoti sohibi (1970).
- 1906 - Oleg Antonov (1984) - sovet aviakonstruktori, Sotsialistik Mehnat Qahramoni.
- 1915 - Pugachenkova Galina (2007) - san’atshunos, arxeolog olim, O‘zbekiston FA akademigi (1984).
- 1922 - Mavlonova Oysha (1991) - opera xonandasi (messo-soprano) va aktrisa, O‘zbekiston xalq artisti (1974). Halima Nosirovaning izdoshi.
- 1940 - Tolibjon Karimov - aktyor, Oʻzbekiston xalq artisti (1987).
- 1947 - Norto‘xta Qilich (1947) - O'zbek yozuvchisi.
- 1954 - Diter Bolen - nemis musiqachisi, bastakor, “Modern Talking” guruhi asoschisi va a’zosi.
- 1990 - Dalayla Muhammad - amerikalik yengil atletikachi, yugurish bo‘yicha olimpiya chempioni (2016), ikki karra jahon chempioni.
- 1992 - Irina Sharipova - rossiyalik fotomodel, „Dunyo goʻzali“ tanlovida Rossiya nomidan ishtirok etgan.
- 1998 - Dilnoza Rahmatova - oʻzbekistonlik eshkak eshuvchi-kanoechi, Oʻzbekiston terma jamoasi aʼzosi.

@xronologiya_2020

145

⏳xronologiya

06 Feb, 16:13

"Dunyoning eng yomon ofitsianti"

San-Fransiskodagi Xitoy restorani "Sam Wo"da ishlagan ofitsiant Edsel Ford Fung o'ziga xos harakterga ega bo'lgan. Ko'pchilik restoranning mashhurligi sababi sifatida aynan u yerda Fung ishlaganini ta'kidlaydi.

Edsel juda ham qo'pol, betgachopar va zaharhanda ofitsiant edi. San-Fransiskodagi yoshi katta oshpazlar ta'kidlashicha, u, garchi buyurtma miqdorini aniq eslab qolgan bo'lsa-da, hech qachon mijoz buyurtmasini aniq keltirib bermagan. Oxirgi soniyalarda Edsel baribir idishlarni adashtirib yuborar va boshqa mijoz aytgan taomni umuman boshqasiga eltib berardi.

"Buyurtma qil, to'la, ovqatlan! Tezroq!". Ushbu zaharhanda jumla deyarli har kuni uning lablarida yangrardi. Shuningdek uning yana bir qancha kinoyali jumlalari ham mashhur edi. Bir kuni mijozlardan biri tez buyurtma qilmay, o'ylanib turganida Edsel unga "Ahmoq, bu, senga kutubxonami?" - deya zahrini sochgan. Boshqa safar esa semizgina erkakka qarata shunday degan "Bugun tushlikka nima istaysan, baqaloq?"

166

⏳xronologiya

06 Feb, 14:37

Birinchi elektron xat 1971-yilda programmist Rey Tomlinson tomonidan yuborilgan. Ushbu xatda foydalanuvchi ismi va kompyuter nomini ajratish uchun "" belgisidan foydalanilgan. O'zining aytishicha Rey xat matni yuzasidan o'ylab ham o'tirmagan. Shunchaki, klaviaturaning eng tepa qatoridagi "QWERTYUIOP" harflarini bir kompyuterdan boshqasiga yuborgan xolos.

@xronologiya_2020

186

⏳xronologiya

06 Feb, 09:04

1958 yili 6 fevral kuni Angliyaning "Manchester Yunayted" jamoasi Myunxen aeroportida samodan erga qulab tushgan. Ushbu aviahalokat natijasida samolyotda bo'lgan 24 nafar inson vafot etgan. SHu jumladan, samolyot bortida Basbi shogirdlaridan sakkiz nafar futbolchi, uch nafar klub ishchisi va yana sakkiz nafar jurnalist bo'lgan. "Manchester Yunayted" Evropa kubogi chorak final javob uchrashuvida Serbiyaning "Crvena Zvezda" jamoasiga qarshi bahsdan so'ng uyga qaytayotgan edi. Ushbu bahsda durang natija qayd etilgan va Angliya klubi Evropa kubogi yarim final yo'llanmasini qo'lga kiritgan. Ushbu aviahalokatda afsonaviy darvozabon SHimoliy Irlandiya terma jamoasi darvozaboni Garri Gregg tirik qolgan. Yarim yildan so'ng, posbon jarohatlaridan forig' bo'lgan va yana "Manchester Yunayted" darvozasini qo'riqlagan.

@xronologiya_2020

178

⏳xronologiya

06 Feb, 09:03

1950-yil 6-fevraldagi parvoz sinovlari paytida MiG-17 qiruvchi samolyoti tekis parvozda tovush tezligiga erishdi va bu qobiliyatga ega dunyodagi birinchi seriyali ishlab chiqarish qiruvchi samolyotiga aylandi.
MiG-17, NATO kodirovkasida Fresco, 1940-yillarning oxirida Mikoyan va Gurevich konstruktorlik byurosi tomonidan ishlab chiqilgan sovet reaktiv qiruvchi samolyotidir.
MiG-17 ajoyib parvoz xususiyatlari tufayli dunyoda katta shuhrat qozondi. U samolyotsozlik tarixidagi eng ommaviy qiruvchilardan biriga aylandi, 20-asrning ikkinchi yarmidagi deyarli barcha qurolli to'qnashuvlarda qatnashdi.
Bir qator mamlakatlarning MiG-17 uchuvchilari Vetnam, Yaqin Sharq va Shimoliy Afrika osmonida ko'plab yorqin g'alabalarni qo'lga kiritdilar.
Sovet MiG-17 samolyotlari SSSR havo chegarasini buzuvchilarga qarshi kurashda qatnashgan. Masalan, sovet uchuvchilari avtomatik uchuvchi sharlar bilan jang qilishgan. Aynan MiG-17da birinchi razvedka aerostati urib tushirilgan.

@xronologiya_2020

143

⏳xronologiya

06 Feb, 06:05

1936-yil 6-fevralda Garmish-Partenkirxenda Adolf Gitler Olimpiada oʻyinlarini ochdi.

Germaniyaning Garmish-Partenkirxen shahrida IV qishki Olimpiya o'yinlari bo'lib o'tdi. Garmish-Partenkirxen 1935 yilda, 1936 yilgi Olimpiya o'yinlari arafasida ikkita qadimiy aholi punkti - Garmish va Partenkirxenning birlashishi natijasida tashkil etilgan. Birlashish aholining fikriga zid ravishda sodir bo'ldi va eski toponimlar saqlanib qolgan - jamiyatning g'arbiy qismi Garmisch, sharqiy qismi esa Partenkirchen deb ataladi. Jamiyatning qismlari bir-biridan temir yo'l bilan ajratilgan, temir yo'l liniyasi ostida yotqizilgan avtomobil va piyodalar tunnellari bilan bog'langan. Qadimgi qismi Partenkirxen boʻlib, qadimgi Rim harbiy lageri Partanum oʻrnida tashkil etilgan.

12 yildan so'ng o'yinlar Yevroosiyo qit'asiga qaytdi. Qishki va yozgi Olimpiya o'yinlari tarixda uchinchi va oxirgi marta bir yilda mamlakatda o'tkazildi.

@xronologiya_2020

128

⏳xronologiya

06 Feb, 05:36

Bugun 6-fevral - germaniy kashf qilingan kun

Tabiatda germaniy elementi mavjudligini dastavval, davriy qonunga binoan 1870-yilda Mendeleyev ilmiy taxmin (bashorat) qilgan. Mendeleyevning o‘zi ushbu elementga ekasilitsiy deb shartli nom bergan va uning kimyoviy xossalarini va atom massasini taxminan aytib bergan edi.

Oradan 15 yil o‘tib, ya'ni, 1885-yilda Germaniyaning Saksoniya yeri, Frayberg shahrida argirodit minerali (Ag8GeS6) topib olingan.

Nemis kimyogari Klemens Vinkler ushbu mineralning kimyoviy tarkibini tahlil qilish asnosida, uning tarkibidan yangi kimyoviy elementni kashf qiladi va u haqida, 1886-yilning 6-fevral kuni, maxsus maqola orqali e’lon qiladi.

1886-1887-yillarda chop etilgan ikkita katta ilmiy maqolasi orqali esa, Vinkler ushbu elementning kimyoviy va fizik xossalari haqida mufassal bayon qilib, unga Germaniya sharafiga, germaniy deb nom berishni taklif qilgan.

Albatta, bunda, olim elementni o‘z vatani sharafiga nomlagani yaqqol haqiqatdir.

@xronologiya_2020

122

⏳xronologiya

06 Feb, 04:48

Bugun 6-fevral - Fransiya qiroli Lyudovik XIII Duelni taqiqlagan kun

Fransiyada duellar rasmiy ravishda 1626-yil 6-fevralda taq’iqlangan.

XVI-XVII asrlarda Fransiyadagi duellar tez-tez uchraydigan hodisa edi.

Bu qasos olish va hisob-kitob qilish, o'z obro'sini himoya qilish yoki hatto jamiyatga o'zini tanitish va shu bilan bu dunyoning qudratli shaxslari e'tiborini jalb qilishning ishonchli usuliga aylandi.

Shuningdek u, sport, o'yin va moda ham edi. Duel oqsuyak yoshlarning ommaviy turmush tarzi va yurish-turishiga aylangandi.

17-asrning boshidan beri Fransiyada duel o'tkazishni taqiqlovchi farmonlar bir necha marta chiqarilgan.
Ammo eski taqiqlar samarasiz bo'lib chiqdi.

Fransiyaning birinchi vaziri, gersog Rishelye duelni taqiqlovchi yangi hujjat tuzdi.

Rishelyening g‘ayratli harakatlari tufayli bu safar samarali bo‘ldi va 1626-yil 6-fevralda Lyudovik XIII tomonidan bu hujjat imzolandi.

@xronologiya_2020

127

⏳xronologiya

06 Feb, 04:02

6 fevral kuni amerikaliklar oqsoq o'rdak kunini nishonlashadi. "Oqsoq o'rdak" bu keyingi saylovlarda yutqazgan, ammo vakolat muddati tugaguncha o'z lavozimida qolishga majbur bo'lgan prezidentlar va siyosatchilar uchun norasmiy laqab.

@xronologiya_2020

173

⏳xronologiya

06 Feb, 01:52

Bugun 6-fevral - Xalqaro mobil telefonlarsiz kun

Xalqaro mobil telefonlarsiz kuni 2001-yildan beri nishonlanadi.

Aksiya g'oyasini mobil telefonga og'riqli qaramlikni yoritib bergan birinchi roman muallifi, fransiyalik yozuvchi Fil Marso taklif qilgan.

Uni butun dunyo bo'ylab tez tarqalayotgan yangi maniyadan xavotirda tushayotgan psixologlar qo'llab-quvvatladilar.

Biz ham bu aksiyada faol ishtirok etib, bugungi kunni telefonsiz, oila va qarindoshlar do‘stlar davrasida o‘tkazaylik.

@xronologiya_2020

1,260

⏳xronologiya

06 Feb, 00:54

Bugun 6-fevral

👉 BAYRAMLAR:

🇺🇳 Saamlar - Xalqaro saamlar kuni.
🌏 Butunjahon mobil telefonlardan voz kechish kuni.
🌏 Xalqaro barmenlar kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇺🇸 AQSh - Reygan kuni.
🇩🇪 Germaniya - “Berlinale” Berlin Xalqaro kinofestivali kuni.
🇳🇺 Niue, 🇳🇿 Yangi Zelandiya, 🇹🇰 Tokelau - Vaytanga kuni.
🇷🇺 Rossiya, 🇺🇦 Ukraina - Barmenlar kuni.
🇹🇯 Tojikiston - Militsiya kuni.
🇯🇲 Yamayka - Bob Marli kuni.

👉 VOQEALAR:

- mil. av. 46 - Sezar va Pompey qo'shinlari o'rtasida Tapse jangi sodir bo'lgan.
- 590 - Sardor Bahrom Chubin tomonidan uyushtirilgan davlat toʻntarishi natijasida Eron (Eronshahr) va g‘ayri Eron (an-Eron) ning shahanshohi Ormizd IV taxtdan agʻdarildi.
- 1191 - Kliment III Tevton ordenini taʼsis etdi.
- 1643 - Tasman Fiji orolini kashf etdi.
- 1626 - Lyudovik XIII Frantsiyada duelni taqiqlovchi qarorga imzo chekdi.
- 1788 - Massachusets shtati Konstitutsiyasini tasdiqladi va oltinchi shtat bo'ldi.
- 1840 - Angliya maoriylar sardori bilan Vaytanga shartnomasini imzoladi. Yangi Zelandiya Buyuk Britaniya mustamlakasiga aylandi.
- 1886 - nemis kimyogari Klemens Vinkler germaniyni kashf qildi.
- 1900 - Popov dunyoda birinchi marta radiodan dengizdagi falokat haqidagi signalni uzatdi.
-1922 - AQSh, Buyuk Britaniya, Fransiya, Italiya va Yaponiya dengizda qurollanishni cheklovchi Vashington shartnomasini imzolashdi.
- 1927 - Parijda 10 yoshli mohir skripkachi Yehudi Menuxinning kontserti bo'lib o'tdi.
- 1936 - Adolf Gitler Qishki Olimpiada oʻyinlarini ochib berdi.
- 1948 - Vengr fizigi Zoltan Bey birinchi marta Oydan kelgan exosignalni tutdi.
- 1952 - Yelizaveta II Birlashgan Qirollik Qirolichasi boʻldi.
- 1958 - Myunxendagi aviahalokat natijasida „Manchester United“ futbolchilari halok boʻldi.
- 1968 - Grenobl (Fransiya)da X qishki Olimpiya o'yinlari ochildi.
- 1991 - Abdulla Qodiriy nomidagi O‘zbekiston Respublikasi Davlat mukofoti ta’sis etildi.
- 1994 - Moskvada bo'lib o'tgan musobaqada hamyurtimiz Timur Ibragimov professional boksning o'ta og'ir vaznda WBA va IBA yo'nalishlarida qit'alararo chempionlik kamarini qo'lga kiritdi.
- 1995 - O‘zbekiston Respublikasi hamda Xorvatiya Respublikasi o‘rtasida o‘zaro diplomatik munosabatlar o‘rnatildi.
- 2004 - gumbazli akrobatika bo'yicha rekord o'rnatildi - 357 ta parashyutchilar o'z tarkiblarini qurdilar.
- 2023 - Markaziy turk markazi Turkiya bo‘lgan kuchli zilzila.
Anqarada 7,7 ball

👉 TAVALLUDLAR:

- 1536 - Toyotomi Xideyosi (1598) - yapon harbiy va siyosiy arbobi, Yaponiyani birlashtiruvchi.
- 1665 - Anna Styuart (1714) - Angliya, Shotlandiya va Irlandiya qirolichasi (1702-1714).
- 1861 - Zelenskiy Nikolay (1861) - rus sovet kimyogari, akademik (1929), organik kataliz haqidagi ta'limot asoschilaridan.
- 1879 - Korjenevskiy Nikolay (1958) - tabiiy geograf va glyatsiolog.
- 1892 - Uillyam Marfi (1987) - amerikalik vrach va patolog, Nobel mukofoti sohibi (1934).
- 1903 - Klaudio Arrau (1991) - chililik pianinochi.
- 1911 - Ronald Reygan (2004) - amerikalik kinoaktyor, siyosatchi, AQShning 40-prezidenti (1981-1989).
- 1912 - Yeva Braun (1945) - Adolf Gitlerning xotini.
- 1916 - Jek Balmer (1984) - ingliz futbolchisi, “Liverpul” afsonasi.
- 1925 - Parmudya Ananta Tur (2006) - indoneziyalik yozuvchi.
- 1928 - Hojiqulov G’ulomjon - Sozanda (g’ijjak), xonanda, bastakor. O’zbekiston xalq artisti(1988).
- 1929 - Kolin Myordok (2008) - yangizelandiyalik farmasevt, bir martalik shprits ixtirochisi (1956).
- 1945 - Azimov Eldor - dirijyor, O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan san’at arbobi (1989).
- 1945 - Bob Marli (1981) - yamaykalik gitarachi, bastakor, “reggi qiroli”.
- 1961 - Konstantin Ernst - rossiyalik prodyusser, teleboshlovchi, “Первый канал» ning Bosh direktori (1999-yildan).
- 1977 - Toʻlqinboy Turgʻunov - bokschi, "Oʻzbekiston iftixori" (1999), Oʻzbekiston Respublikasida xizmat koʻrsatgan sportchi (2000).
- 1978 - Rustam Saidov - bokschi, xalqaro miqyosdagi sport ustasi (1999), "Oʻzbekiston iftixori" (2001).
- 1995 - Jaklin Lyolling - nemis skeletonchisi, uch karra jahon chempioni.

@xronologiya_2020

153

⏳xronologiya

05 Feb, 15:25

Ester Vergeer

Ester Vergeer - gollandiyalik tennischi qiz. Insoniyat tarixidagi eng buyuk aravachadagi tennischilardan biri hisoblanadi. U to’qqiz yoshida umurtqa pog’onasidagi jarrohlik operatsiyasi tufayli yotoq joyiga mixlanib qolgan.

Vergeer - Katta Shlem musobaqalarining bir necha bor g’olibi, yetti marta jahon chempioni, to’rt marta olimpiada chempioni.
Sidneyda va Afinada u bir o’zi bo’lgandan tashqari juftlikda ham chiqqan. 2003-yil yanvarida Vergeer birin-ketin 240 nafar setda g’alaba qozonib bir marta ham mag’lub bo’lmagan. 2002 va 2008-yillarda u “Laures” jahon sport akademiya sitomonidan beriladigan “Imkoni cheklangan eng yaxshi sportchi” mukofoti laureati bo’lgan.

@xronologiya_2020

168

⏳xronologiya

05 Feb, 12:11

Bugun 5-fevral - Nyu-Yorkda piyodalar uchun birinchi svetofor o‘rnatilgan kun

1952-yil 5-fevralda Nyu-Yorkda piyodalar uchun birinchi svetofor o'rnatildi.

Bungacha yo'l nazoratchilari faqat transport vositalari harakatini tartibga solishgan.

1868-yil 10-dekabrda Londonda svetofor paydo boʻlganidan beri qoidaga koʻra, ulovlar harakatlanayotganda piyodalar to‘xtab turishi shart bo‘lgan.

@xronologiya_2020

164

⏳xronologiya

05 Feb, 07:08

Bugun 5-yanvar - D vitamini birinchi marta sun'iy ravishda olingan kun

1928-yilning 5-fevral kunida D vitamini tanqisligidan aziyat chekayotgan sayyoramizning barcha aholisi sovg‘aga ega bo‘lishdi.

5-fevralda birinchi marta inson ratsionining almashtirib bo‘lmaydigan bu bo‘lagi sintez qilindi.

Kaltsiferollar (D vitamini), yog'da eriydigan vitaminlar guruhi antiraxitik ta'sirga ega (D1, D2, D3, D4, D5) bo‘lib, kalsiy va fosfor almashinuvini tartibga soladi: ular kalsiyning ichakda so'rilishida ishtirok etadilar, paratiroid gormoni bilan o'zaro ta'sirga ega va suyak kalsifikatsiyasi uchun javobgardir.

30 yildan ortiq sterollarni o'rgangan nemis kimyogari Adolf Vindaus 1928-yilda ultrabinafsha nurlar ta'sirida ergokalsiferolga aylangan D provitaminli ergosterolni kashf etdi.

O'sha yildayoq Vindaus ushbu kashfiyoti uchun kimyo bo'yicha Nobel mukofotiga sazovor bo'ldi.

@xronologiya_2020

181

⏳xronologiya

04 Feb, 01:21

Bugun 4-fevral.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1494 - Fransua Rable (1553) - fransuz yozuvchisi, eng mashhur satiriklardan biri.
- 1682 - Iogann Fridrix Byottger (1719) - nemis kimyogari, oq farfor olgan birinchi yevropalik.
- 1746 - Tadeush Kostyushko (1817) - Polsha milliy qahramoni, harbiy va siyosiy arbob.
- 1799 - Xuan Batista de Almeyda Garret (1854) - portugaliyalik shoir, dramaturg va siyosatchi.
- 1808 - Yozef Kaetan Til (1856) - chex dramaturgi va shoiri, Chexiya madhiyasi matnining muallifi.
- 1873 - Mixail Prishvin (1954) - rus sovet yozuvchisi, publisist.
- 1875 - Lyudvig Prandtal - (1953) - nemis mexanigi va fizigi, aerodinamika asoschilaridan biri.
- 1881 - Kliment Voroshilov (1969) - sovet davlat, partiya va harbiy arbobi, Sovet Ittifoqi Marshali.
- 1900 - Jak Prever (1977) - fransuz shoiri, kinodramaturg, ssenariynavis.
- 1901 - Yepisov Ivan (1963) – opera xonandasi (bas), O‘zbekiston xalq artisti (1952). To‘liq diapazonli, yoqimli ovoz sohibi.
- 1902 - Manuel Alvares Bravo (2002) - meksikalik atoqli fotograf.
- 1903 - Simo Bayich (1942) - partizan, Yugoslaviya milliy qahramoni.
- 1906 - Klayd Uilyam Tombo (1997) - amerikalik astronom, Plutonni kashf qilgan.
- 1913 - Roza Parks (2005) - amerikalik ijtimoiy faol, Qoʻshma Shtatlardagi qora tanlilarning fuqarolik huquqlari harakatining kashshofi.
- 1945 - Po‘lat Bulbul o‘g‘li - sovet va ozarbayjon qo‘shiqchisi, bastakor, siyosatchi va diplomat.
- 1947 - Abirqul Boʻtayev (2002) - tarixchi olim va muzeyshunos, SSSR Xalq maorifi a'lochisi. Samarqand viloyatida 1984-yilda Tarix va oʻlkashunoslik muzeyiga asos solgan.
- 1948 - Elis Kuper (haqiqiy ismi - Vinsent Furne) - amerikalik rok musiqachi.
- 1973 - Oskar de La Xoyya - amerikalik bokschi, olimpiya chempioni (1992), jahon chempioni.
- 1975 - Natali Jeyn Imbrulya - avstraliyalik qoʻshiqchi va aktrisa.
- 1985 - Lesli (Leslie Burgoin) - fransuz R'n'B qo'shiqchisi.
- 1989 - Valentina Gunina - rossiyalik shaxmatchi, grossmeyster.
- 1995 - Liza Vittozzi - italiyalik biatlonchi.

@xronologiya_2020

6

⏳xronologiya

04 Feb, 01:20

Bugun 4-fevral.

👉 BAYRAMLAR:

🇺🇳 Butunjahon saraton kasalligiga qarshi kurash kuni.
🇺🇳 Xalqaro insonlar birodarligi kuni.
🌏 Neandertal odami kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇱🇰 Shri Lanka - Mustaqillik kuni.
🇯🇵 Yaponiya - Rissyun - Bahorning boshlanishi.

👉 VOQEALAR:

- 634 - Birinchi Arab-Vizantiya urushi: Amr ibn al-Os boshchiligidagi musulmon qo'shinlari Datin jangida vizantiyaliklarni mag'lub etishdi.
- 900 - Forxxaymdagi anjumanda Lyudovik IV Bola Sharqiy Franklar qiroli taxtiga o'tirdi.
- 960 - Tay Szu Xitoy imperatori bo‘ldi. Sun sulolasi boshlandi.
- 1169 - Sitsiliya sharqidagi zilzila natijasida 15 000 kishi halok bo'ldi.
- 1194 - Genrix VI Gogenshtaufen Angliya qiroli Richard I Sheryurakni to‘lov evaziga ozod qildi.
- 1348 - Yaponiyada Shimoliy Saroy qo'shinlari Shijonavata jangida Janubiy Saroy qo'shinlarini mag'lub etishdi.
- 1508 - Trentoda Maksimilian Gabsburg Muqaddas Rim imperiyasi imperatori unvonini oldi.
- 1703 - Ako qasosi.
- 1719 - Pyotr I Rossiya imperiyasi aholisining birinchi ro'yxatini o'tkazish to'g'risida farmon chiqardi.
- 1755 - imperator Yelizaveta Petrovna Moskva universitetini tashkil etish to'g'risidagi farmonni imzoladi.
- 1789 - Jorj Vashington birinchi AQSh prezidenti etib saylandi.
- 1794 - Fransiya inqilobi: Milliy Konvent Fransiya va uning koloniyalarida qullikni bekor qildi.
- 1797 - Ekvadorning Riobamba shahri zilzila natijasida butunlay vayron bo‘ldi. Taxminan 40 ming kishi vafot etdi.
- 1824 - Amerikalik ixtirochi va tadbirkor Charlz Gudrich Bostonda rezina kalishlarni ommaga taqdim etdi.
- 1857 - Neandertal kuni: neandertal birinchi marta ilmiy jamoatchilikka tanishtirildi.
- 1858 - German Goldshmidt Yevropa 52 asteroidini kashf etdi.
- 1861 - Amerika Konfederativ Shtatlari tashkil topdi.
- 1899 - Ueyk Atolli hech kimga tegishli bo'lmagan yer sifatida AQSh tomonidan anneksiya qilingan.
- 1899 - Filippin-Amerika urushi boshlandi.
- 1899 - Bremen (Germaniya) ning "Verder" futbol klubiga asos solingan.
- 1911 - Rolls-Royce o'z avtomobillari uchun emblemani o'rnatdi.
- 1915 - Birinchi jahon urushi: Germaniya Britaniya orollariga dengiz blokadasini e'lon qildi, bu cheklanmagan suv osti urushining boshlanishini bildirardi.
- 1921 - Baron Ungern hujum qilig Mo'g'uliston poytaxti Urga shahrini Xitoy qo'shinlaridan ozod qildi.
- 1944 - Amerika olimlari DNK ning tirik organizmlarda irsiy belgilarni saqlash va nasldan-naslga o‘tkazish vazifasini bajarishini isbot qilishdi.
- 1945 - Qrim konferensiyasi boshlandi.
- 1945 - Belgiya nemis bosqinidan butunlay ozod qilindi.
- 1948 - Shri Lanka mustaqilligi e’lon qilindi.
- 1949 - Eronda Shahanshoh Muhammad Rizo Pahlaviyga suiqasd.
- 1961 - Angolada ozodlik urushi boshlandi.
- 1971 - Britaniya avtomobil va samolyot dvigatellari ishlab chiqaruvchi Rolls-Royce Limited kompaniyasi bankrotlik natijasida milliylashtirildi.
- 1976 - Insbrukda (Avstriya) XII Qishki Olimpiya o'yinlari ochildi.
- 1977 - Keniya milliy aviakompaniyasi Kenya Airways tashkil etildi.
- 1980 - Abulhasan Banisadr Eronning birinchi prezidenti bo'ldi.
- 1992 - Ugo Chaves Venesuelada davlat toʻntarishi uyushtirishga urindi.
- 1994 - Toshkentda kompyuter aloqasi tarmog‘i (1996 yildan UzPAK) tashkil etildi.
-1994 - Oʻzbekiston Avtomobil transporti xalqaro uyushmasiga aʼzo boʻldi.
- 1997 - JAR ning yangi Konstitutsiyasi kuchga kirdi.
- 1998 - “Ustoz” jamg‘armasi tashkil topdi.
- 2003 - Yugoslaviya Ittifoq Respublikasi tugatilib, uning oʻrnida Serbiya va Chernogoriya davlati tashkil topdi ba Serbiya va Chernogoriya konstitutsiyasi qabul qilindi.
- 2004 - Facebook ishga tushdi.
- 2005 - Ukraina Oliy Radasi (375 deputat) ko'pchilik ovoz bilan Yuliya Timoshenkoni Ukrainaning Bosh vaziri etib tasdiqladi.
- 2009 - Britaniya Harbiy-dengiz kuchlarining HMS Vanguard va Frantsiyaning Le Triomphant yadroviy suv osti kemalari (ikkalasi ham bortida WMD bilan) Atlantika okeanida suv ostida to'qnashib ketdi.
- 2022 - Pekinda (XXR) XXIV qishki Olimpiya o'yinlarining ochilishi.

@xronologiya_2020

7

⏳xronologiya

03 Feb, 16:37

Antarktidada ham tug'ilish qayd etilgan.

Emilio Palma 1978-yilda Antarktidadagi Esperansa bazasida tug'ilgan. Aslida xalqaro qoida bo'yicha mumkin bo'lmasa-da Argentina hukumati o'zining Antarktidaga bo'lgan da'vosini "ko'rsatib qo'yish" uchun Emilioni o'sha yerda tug'ilgan deb rasmiylashtirishga qaror qiladi.

@xronologiya_2020

73

⏳xronologiya

03 Feb, 14:09

Ham Stalin ham Gitler tomonidan taqdirlangan uchuvchi.

Uchuvchi Ivan Fedorov urushdan oldinroq Germaniyada bo'lganida nemis samolyotini mohirona boshqargani uchun Gitler tomonidan "Ritsarlar xochi" ordeni bilan taqdirlagan

Keyinchalik Ulug' vatan urushi davridagi qahramonliklari uchun esa Stalindan "Sovet Ittifoqi Qahramoni" mukofotini olgan.

@xronologiya_2020

114

⏳xronologiya

03 Feb, 07:06

1966-yil 3-fevralda "Luna-9" AMS dan birinchi bo‘lib Oy yuzasiga qo‘ndi.

Luna-9 - Oy va koinotni o‘rganish uchun sovet avtomatik sayyoralararo stansiyasi.

1966 yil 3 fevralda kosmik tadqiqotlar tarixida birinchi marta Oy yuzasiga yumshoq qo‘ndi. Oy yuzasida avtomatik Oy stansiyasining (ALS) faol mavjudligining davomiyligi 75 soatni tashkil etdi.

V. Sharonov va N. Sыtinskaya tomonidan ilgari surilgan Oyning tashqi qoplamining tuzilishi haqidagi "meteor-shlak" nazariyasi tasdiqlandi. ALS qo‘nish joyidagi Oy landshaftining radiopanoramalari orqali Yerga uzatilgan, kosmik nurlar va oy tuprog‘idan radiatsiya ta’sirida radiatsiya intensivligini o‘lchashni amalga oshirdi.

@xronologiya_2020

132

⏳xronologiya

03 Feb, 05:43

Bugun 3-fevral - Bartolomeu Diashning kemalari Mossel koʻrfaziga va Yaxshi Umid burniga yetib borishgan kun

Bartolomeu Diash de Novaish portugal dengizchisi edi. 1488-yilda Hindistonga dengiz yoʻlini izlash maqsadida u birinchi yevropalik boʻlib Afrikani janubdan aylanib oʻtib, Yaxshi Umid burnini kashf etdi va Hind okeaniga kirdi.
Bu kashfiyot Hindistonga dengiz yo'li ochilishiga umid qilishib Yaxshi Umid burni deb nomlandi.

Diash 1487-yil avgustda Portugaliyadan suzib ketdi, 4-dekabrda Kandan janubga ko'chib o'tdi va dekabrning so'nggi kunlarida Sankt-Peterburg ko'rfaziga langar tashladi.
Stiven Namibiya janubida. 6-yanvardan keyin Diashni ochiq dengizga ketishga majbur qilgan bo'ronlar boshlandi. Bir necha kundan keyin u ko'rfazga qaytishga harakat qildi, ammo yer ko'rinmadi.
Sayohatlar 1488-yil 3-fevralgacha davom etdi, shimolga burilib, portugallar Yaxshi Umid burnining sharqida Afrika qirg'oqlarini ko'rdilar.

@xronologiya_2020

139

⏳xronologiya

03 Feb, 04:02

Insoniyat tarixidagi eng uzoq davom etgan va halokatli qor bo‘roni 1972-yil 3-fevral kuni Eronda boshlangan va 9-fevralgacha davom etgan. Eronning ayrim hududlarida qor qalinligi 8 metrga yetgan. Dahshatli qor bo‘roni oqibatida mamlakatda 4 mingga yaqin odam halok bo‘lgan.

@xronologiya_2020

126

⏳xronologiya

03 Feb, 02:03

3-fevral ayol vrachlar bayrami.

Bayram AQSHdagi birinchi ayol shifokor Elizabet Blekuellning tug‘ilgan kuniga bag‘ishlangan. 1821 yil 3-fevralda tug‘ilgan Blekvell ayollarga tibbiyotda kirish va tenglikni ta’minlashga yordam beradigan harakatga asos solgan. Bayram 2016 yildan beri nishonlanib kelinmoqda.

@xronologiya_2020

135

⏳xronologiya

03 Feb, 00:45

Bugun 3-fevral

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Xalqaro muloyimlik kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇺🇸 AQSh - To‘rt kapellan kuni.
🇲🇿 Mozambik - Qahramonlar kuni.
🇸🇹 San- va Prinsipi - Halok bo‘lganlarni xotirlash kuni.
🇹🇭 Tailand - Gullar festivali.
🇻🇳 Vetnam - Kommunistik partiya tashkil topgan kun.
🇯🇵 Yaponiya - Qadimiy va qiziqarli Sesubun bayrami.

👉 VOQEALAR:

- 382 - Rim imperiyasining sharqiy qismi imperatori Feodosiy Gotlarni Rim federatlari sifatida Frakiyaga joylashtirdi.
- 1451 - Mahmud II Fotih ikkinchi marta Usmoniylar imperiyasi sultoni bo‘ldi.
- 1488 - B. Diash Mossel va Yaxshi umid burniga yetib keldi.
- 1509 - Diu jangidan keyin Portugaliya Hindistoni tashkil topdi.
- 1565 - Moskva knyazi Ivan Grozniy oprichninani joriy qildi.
- 1783 - Ispaniya AQShning mustaqilligini tan oldi.
- 1830 - “Buyuk davlatlar” (Buyuk Britaniya, Rossiya, Fransiya) Gretsiyaga mustaqilligini tan oluvchi London protokolini imzolashdi.
- 1867 - Mutsixito (Meydzi) Yaponiya imperatori bo‘ldi.
- 1895 - Jahon kinosining debochasi — Aka-uka Lyumerlar kinoga olish uskunasi ixtirosi uchun patent olgan kun.
- 1916 - Ottavada Parlament hovlisi yonib ketdi.
- 1930 - Gonkongda Vetnam Kommunistik partiyasi tashkil topdi.
- 1934 - Pyotr Kapisa tarixda birinchi bo‘lib geliyni suyuq holda olishga muvaffaq bo‘ldi.
-1958 — Belgiya, Niderlandiya, Lyuksemburg Benilyuksga birlashdi.
- 1966 - «Luna-9» Avtomatik sayyralalararo stansiyalar ichida birinchi boʻlib Oyga qoʻndi.
- 1969 - Yosir Arofat Falastin ozodlik tashkilotining rahbari etib saylandi.
- 1977 - Efiopiyada harbiy to‘ntarish.
- 1997 - Navoz Sharif yetakchiligidagi Pokiston musulmon ligasi hokimiyat tepasiga keldi.
- 2000 - O‘zbekiston Respublikasining Mudofaa doktrinasi qabul qilindi.
- 2014 - Moskvadagi maktablardan birida otishmalar sodir boʻldi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1702 - Mixael Adelbulner (1779) - nemis matematigi, fizik va astronom.
- 1735 - Graf Ignasiy Krasitskiy (1801) - Ma’rifat asridagi polyak shoiri, dramaturgi va publisisti.
- 1757 - Konstantin Fransua Volney (1820) - fransuz ma’rifatparvari, faylasuf, sharqshunos olim, siyosatchi.
- 1795 - Antonio Xose de Sukre (1830) - ispanlarga qarshi milliy ozodlik harakati rahbarlaridan biri, Boliviyaning 2-prezidenti (1926-1928).
- 1809 - Feliks Mendelson (1847) - nemis bastakori.
- 1830 - Robert Gaskoyn-Sesil Solsberi (1903) - britaniyalik davlat arbobi, Buyuk Britaniyaning 44, 46, 49-bosh vaziri.
- 1847 - Melngaylis Emilis (1954) – latish kompozitori, dirijyor va folklorshunos. Zamonaviy latish musiqasi yirik namoyondasi.
- 1859 - Hugo Yunkers (1955) - nemis muhandisi, ixtirochi, aviakonstruktor, “Junkers & Co” kompaniyasi asoschisi.
- 1899 - Lao She (1966) - Xitoy xalq yozuvchisi
- 1948 - Tog‘ay Murod (2003) -
Iste'dodli adib, «O‘zbekiston xalq yozuvchisi» (1999).
- 1960 - Yoaxim Lyov - nemis futbol murabbiyi, jahon chempioni (2014).
- 1970 - Uorik Devis - britaniyalik karlik aktyor.
- 1982 - Vera Brejneva - ukrainalik va rossiyalik qo‘shiqchi, “VIA Gra” guruhining sobiq solistkasi.

@xronologiya_2020

137

⏳xronologiya

02 Feb, 16:36

Dastlabki vizitkalar Qadimgi Xitoyda milodiy III asrda paydo bo'lgan. Imperator qarori bilan davlat amaldorlari o'z ismlari va lavozimlari ko'rsatilgan kartochkaga ega bo'lishlari belgilab qo'yiladi. Bu kabi vizitkalar mahsus qizil qog'ozdan yasalgan, yozuvlari esa qora rangli tush bilan yozib chiqilgan.

@xronologiya_2020

145

⏳xronologiya

02 Feb, 11:58

“Cho‘chqa urushi” – AQSH va Britaniya o‘rtasidagi mojaro tarixi

1859 yilda Shimoliy Amerikada joylashgan San-Xuan oroli AQSH va Britaniya o‘rtasida mojaro chiqishiga sabab bo‘ladi. O‘shangacha bu orolning maqomi aniq emasdi. Mojarodan so‘ng 12 yil o‘tgach AQSH uni o‘z tarkibiga qo‘shib oladi. O‘shanda bu kelishmovchilikka Amerika fuqarosi britaniyalikning cho‘chqasini otib o‘ldirgani sabab bo‘lgandi.

@xronologiya_2020

165

⏳xronologiya

02 Feb, 07:26

1946-yil 2-fevralda Janubiy Saxalin va Kuril orollari SSSR tarkibiga kiruvchi farmon chiqarildi.

SSSR Qurolli Kuchlari Prezidiumining 1946 yil 2 fevraldagi Farmoniga muvofiq, ushbu hududlarda, 1947 yil No Memorandum bilan Yaponiyadan chiqarilgandan so‘ng, RSFSR tarkibida yangi tashkil etilgan Saxalin viloyati tarkibiga kirdi.

1951 yil 8 sentyabrda Yaponiya San-Fransisko tinchlik shartnomasini imzoladi, unga ko‘ra u "Kuril orollari, Saxalin orolining bir qismi va unga tutash orollarga bo‘lgan barcha huquqlar, qonuniy asoslar va da’volardan voz kechdi, Yaponiya suverenitetini qo‘lga kiritdi. 1905 yil 5 sentyabrdagi Portsmut shartnomasiga muvofiq"

@xronologiya_2020

169

⏳xronologiya

02 Feb, 04:59

Shish idish uchun metall qopqoqqa patent olindi

Qopqoqni Baltimorlik Vilyam Peynter ixtiro qilgan, u 1892 yil 2 fevralda ixtirosi uchun 468258-sonli patent olgan. Peynter «Crown Cork and Seal Company» kompaniyasiga asos soldi, bugungi kunda dunyodagi yetakchi toj qopqoqlaridan biri. Birinchi toj qopqoqlarida 24 ta tish bor edi. Avtomatlashtirilgan shishani yopishda yaxshi ishlov berish tufayli, toj qopqoqlarda hozirda 21 ta tish mavjud. 1880-yillarda turli xil ichimliklarni idishlarga yopish uchun ishlatiladigan qopqoqlar shishani yetarlicha mahkam yopmagan va tez-tez sindirilgan. Natijada ichimlikning sifati yomonlashgan, karbonat angidrid ichkarida saqlanmagan, havo tashqaridan kirib kelgan. Ushbu muammoni hal qilish uchun Merilend shtatining Baltimor shahridan bo‘lgan amerikalik ixtirochi Vilyam Peynter shishani yopish uchun toj shaklidagi yopish uskunasini ixtiro qildi. Uskuna shishani butunlay muhrlab qo‘ydi.

@xronologiya_2020

173

⏳xronologiya

02 Feb, 02:11

Bugun 2-fevral - Kanada va AQSh da “Sug‘ur kuni”

1886-yil 2-fevral - AQShda ilk marotaba “Sug‘ur kuni” nishonlangan.

Bill Marrey ishtirokidagi shu nomli film tufayli keng tanilgan “Sug‘ur kuni” AQShda an'anaviy ravishda 2-fevral kuni nishonlanadi.

Shu kuni G'arbiy Pensilvaniya shtatidagi Panksaton shahridagi kichik shaharchada Sug‘ur Fil ob-havoni bashorat qilgan.

Ularning aytishicha, qish uyqusidan keyin uydan chiqib ketayotgan Sug‘ur o‘zining soyasini ko'rsa, qish yana olti hafta davom etadi.
Agar soya bo'lmasa, bahor uzoq emas.

AQShda “Sug‘ur kuni” haqida birinchi eslatma 1841-yilga to'g'ri keladi.

“Sug‘ur kuni” 1887-yilda Amerikaning rasmiy bayramiga aylandi.

Sug‘urga "buyuk Fil - bashoratchiilarning bashoratchisi, donishmandlarning donosi, folbinlarning folbini" nomi berilgan.

Panksaton shahri esa "Butunjahon ob-havo markazi" deb nomlandi.‌‌

@xronologiya_2020

151

⏳xronologiya

02 Feb, 00:50

Bugun 2-fevral

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Butunjahon ovoz chiqarib o'qish kuni.
🌏 Chana itlari kuni.
🌏 Revmatoid artrit haqida ma’lumot tarqatish kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇩🇰 Daniya - Mysunde jangi kuni.
🇵🇭 Filippin - Konstitutsiya kuni.
🇮🇹 Italiya - Qadimgi Rim - Tipratikanlar kuni.
🇪🇸 Ispaniya, Kanar orollari - Kandelyariyalik Madonna kuni.
🇨🇦 Kanada, AQSh - Sug‘ur kuni.
🇦🇿 Ozarbayjon - Yoshlar kuni.
🇷🇺 Rossiya - Stalingrad jangida Qizil Armiya nemis fashistlarini tor-mor qilgan kun (1943).
🇪🇪 Estoniya - Shamlar kuni.
🏴󠁧󠁢󠁷󠁬󠁳󠁿 Uels - Shamlar festivali kuni.

👉 VOQEALAR:

- 629 - imperator Dzyomey Yaponiyaning 34-imperatori boʻldi.
- 962 - Otton I Buyuk Gʻarbiy Yevropada 40 yil ichida ilk bor imperatorlik tojini kiydi.
- 1141 - Angliyada fuqarolar urushi: Linkoln yonidagi jang.
- 1238 - Botuxon Moskvani talon-talon-taroj qildi.
- 1440 - Fridrix III Gabsburg Germaniya qiroli boʻldi.
- 1461 - Qizil va oq atirgullar urushi: Yorklarning Mor jangidagi ishonchli g‘alabasi.
- 1536 - Pedro de Mendosa Buenos-Ayres shahriga asos soldi.
- 1626 - Karl I ingliz taxtiga o‘tirdi.
- 1680 - Subxonqulixon Qarshi shahrida turganida xonlik darajasiga koʻtariladi.
- 1701 - Boltiq floti tashkil topdi.
- 1886 - AQShda birinchi marta Sug‘ur kuni rasman bayram qilindi.
- 1892 - metall shisha qopqog'i patentlangan.
- 1905 - Sankt-Peterburgdagi Misr koʻprigi qulab tushdi.
- 1918 - SSSR Xalq Komissariati «Cherkovni davlat va maktabdan holi ekanligi» haqida dekret chiqardi.
- 1920 - RSFSR va Estoniya o‘rtasida Tartu tinchlik sulhi imzolandi.
- 1920 - Xivada Inqilobiy qo‘mita tuzildi.
- 1922 - «Uliss» romani chop etildi.
- 1929 - “Oʻzbekiston SSRning shaharlari va shahar punktlari roʻyxatini tuzish toʻgʻrisida”gi qaror qabul qilindi.
- 1943 - Stalingrad jangida 91 000 nafar nemislar feldmarshal Paulyus boshchiligida asir olindi.
- 1946 - Janubiy Saxalin va Kuril orollari SSSR tarkibiga kirdi.
- 1971 - Ramsar (Eron) shahrida “Suv va botqoq hududlar to‘g‘risidagi Konvensiya” imzolandi.
- 1982 - Suriyada Islomiy harakat bilan boʻlgan toʻqnashuvda tinch aholi vakillari qurbon boʻldi.
- 1986 - Lixtenshteynda ayollar birinchi marta saylovlarda ishtirok etushdi.
- 1998 - Respublika “Oila” ilmiy-amaliy markazi tashkil etildi.
- 2009 - Eron “Umid” sun’iy yo‘ldoshini kosmosga uchirdi.
- 2019 -O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi tashkil etildi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1861 - Mehmed VI Vohid ud-Din (1926) - Usmonlilar imperiyasining soʻnggi, 36-sultoni (1918-1922).
- 1882 - Jeyms Joys (1941) - ingliz yozuvchisi.
- 1885 - Mixail Frunze (1925) - Turkistonda sovet rejimini qurol kuchi bilan oʻrnatgan shoʻro harbiy arboblarvdan biri.
- 1904 - Boʻzurg Alaviy (1997) - Eron yozuvchisi.
- 1904 - Valeriy Chkalov (1938) - rus sinovchi-uchuvchisi, Sovet Ittifoqi Qahramoni (1936).
-1905 - G‘ayratiy (Abdurahim Abdullayev, 1976) - O‘zbekiston xalq shoiri.
- 1915 - Sultonov Muhammad - gelmintolog olim, O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi muxbir a’zosi (1968).
- 1944 - Oqil Oqilov - Tojikiston Bosh vaziri (1999-2013).
- 1952 - Pak Kin Xe - Koreya Respublikasining 11-prezidenti (2013-2016). Mamlakat tarixidagi birinchi ayol prezident.
- 1956 - Adnan Oktar (Horun Yahyo) - turk yozuvchisi va publisisti, islomga kreativ yondoshuvchi.
- 1977 - Shakira - kolumbiyalik qo‘shiqchi.
- 1982 - Marina Radish - Moldovalik opera qo‘shiqchisi (soprano).
- 1986 - Gemma Arterton - ingliz aktrisasi, film produseri.
- 1987 - Jerar Pike - ispan futbolchisi, jahon va Yevropa chempioni.

@xronologiya_2020

144

⏳xronologiya

01 Feb, 15:24

Insoniyat butun tarixi mobaynida bor-yo‘g‘i 292-yilgina urushlarsiz yashagan.

– Hozirgacha Yer yuzida jami 15 mingdan ortiq urush bo‘lgan, shundan 5700 tasi katta urushlar edi. O‘tgan asrda esa 2-jahon urushigacha 882 ta, undan keyin esa 300 dan ortiq urush bo‘ldi.

Urushlar oqibatida XVII asrda 3,3 million, XVIII asrda 5,4 million, XIX asrda 5,7 million kishi halok bo‘ldi. 1-jahon urushida 10 million, 2-jahon urushida 52 million kishi qurbon bo‘ldi.

Insoniyatning oxirgi 5 yuz yillik hayotida yuz bergan 14.000 urushda qariyb 5 milliard odam halok bo‘lgan.
– XX asr “eng qonli” bo‘ldi, unda jami 70 million kishining yostig‘i quridi.

@xronologiya_2020

158

⏳xronologiya

01 Feb, 12:18

Barcha yo‘llar Rimga olib boradi

Ushbu ibora fransuz masalchisi Jan Lafonten (1621-1695) asarlaridan so‘ng keng tarqalgan. Lekin aslida ibora Qadimgi Rimda paydo bo‘lgan. Rimliklar egallab olingan hududlarini ushlab turish va aloqalarni yo‘qotmaslik uchun sifatli va yangi yo‘llar qurishgan. Shu yo‘llar orqali poytaxtga hamma narsa o‘z vaqtida yetib borgan, kuryerlar va harbiy otryadlar harakatida qulaylik yuzaga kelgan. Tom ma’noda, rimliklar tomonidan qurilgan yo‘llaring hammasi Rimga olib borgan. yning “Urush va Tinchlik“ asarida imperator elschisi Aleksandr Balashov, qaysi yo‘l Moskvaga olib boradi, degan Napoleonning savoliga “Har qanday yo‘l Rimga olib borgani kabi, Moskvaga ham barcha yo‘llar olib boradi“, deb javob beradi.

Hozirda, biron masalaning yechimi bir qancha, lekin natijasi bir xil bo‘lib chiqadigan vaziyatda “Barcha yo‘llar Rimga olib boradi“ iborasini ishlatish mumkin.

@xronologiya_2020

178

⏳xronologiya

01 Feb, 12:11

G'alaba sharafiga qo'yilgan avtograflar.

1945-yilda Sovet Ittifoqida parlament binosini Gitler Germaniyasining asosiy ramzi deb e'lon qilinadi. unga g'alaba bayrog'ini osib qo'yishni buyuradi. 1945-yil 30-aprel kuni soat 18-30da 21 yoshli Raximjon Koshkarboyev va 19 yoshli Grigoriy Bulatov reyxstag binosiga qizil bayroqni o'rnatishadi.

Shundan keyin sovet askarlari rexstag binosi devorlarida bir qancha yozuvlar qoldirishadi. 1996-yilda bo'lib o'tgan restavratsiyada odobsiz va so'kinishlardan iborat yozuvlar olib tashlanadi hamda atigi 159 grafiti saqlab qolindi.

@xronologiya_2020

156

⏳xronologiya

01 Feb, 06:19

2003-yil 1-fevral Kolumbiyadagi kema halokatida barcha yetti ekipaj a’zosi halok bo‘ldi.

Kolumbiya kemasi halokati 2003 yil 1 fevralda 28-reys (STS-107 missiyasi) tugashidan biroz oldin sodir bo‘ldi. Kolumbiya kosmik kemasining so‘nggi parvozi 2003 yil 16 yanvarda boshlangan. 2003-yil 1-fevral kuni ertalab, 16 kunlik parvozdan so‘ng, shattl Yerga qaytdi. NASA kosmik kema bilan aloqani GMT vaqti bilan taxminan 14:00da (EST 09:00) uzib qo‘ydi, u Koinot markazidagi 33-qo‘nish yo‘lagiga qo‘nishi kerak bo‘lganidan 16 daqiqa oldin. Floridadagi Jon Kennedi nomidagi - bu GMT bilan 14:16 da bo‘lib o‘tishi kerak edi. Guvohlar taxminan 63 km balandlikda 5,6 km/s tezlikda uchayotgan shattlning yonayotgan vayronalarini suratga olishdi. Ekipajning barcha yetti a’zosi halok bo‘ldi.

Shuttlening barcha topilgan qismlari hozirda Jon Kennedi nomidagi Koinot markazida saqlanmoqda.

@xronologiya_2020

183

⏳xronologiya

01 Feb, 04:35

Bugun 1-fevral - Tinch okeanidagi Xuan Fernandes arxipelagining kimsasiz orolida Robinzon Kruzoning prototipiga aylangan dengizchi Aleksandr Selkirk topilgan kun

Aleksandr Selkirk (1676-yil - 1721-yil 13-dekabr) - Shotlandiya dengizchisi, sobiq qaroqchi, 4 yil 4 oy (1704-1709-yillarda) Tinch okeanida, Chili qirg'og'idan 640 kilometr uzoqlikdagi Mas-a-Tyerra (hozirgi Robinson-Kruzo, Xuan Fernandes arxipelagining bir qismi) da yashagan.
Najot unga 1709-yil 1-fevralda keldi. Bu Selkirkni orol gubernatori etib atagan kapitan Vuds Rojers boshchiligidagi ingliz kemasi “Gersog” edi.
Defoning shu nomli romanidagi Robinzon Kruzo hayoti yanada rang-barang va voqealarga boy edi. Ko'p yillik yolg'izlikdan so'ng, zohid do'st orttirishga muvaffaq bo'ldi, Selkirk bilan esa bu holat sodir bo'lmadi. Kitobda tasvirlanganidek, Aleksandr odamxo'r hindularni ham uchratmagan.

@xronologiya_2020

168

⏳xronologiya

23 Jan, 01:29

Bugun 23-yanvar

👉 BAYRAMLAR:

🇺🇳 BMT - Qo‘lyozma xat kuni (Dastxat kuni).
🌏 Xalqaro pirog kuni.

🔹MILLIY BAYRAMLAR:

🇺🇸 AQSh - Pirog kuni.
🇮🇳 Hindiston - Subhas Chandra Bos kuni.
🇮🇸 Islandiya - “Torrablout” bayrami.
🇵🇳 Pitkern orollari - “Baunti” kuni.
🇹🇼 Tayvan - Butunjahon ozodlik kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1368 - Chju Yuan Chjan Min imperiyasiga asos soldi.
- 1556 - Shensi (Xitoy) zilzilasi: 830 ming odam halok bo‘ldi.
- 1579 - Utrext uniyasi tuzildi.
- 1719 - Karl VI Lixtenshteyn suverenitetini tan oldi.
- 1755 - Rossiya imperatori Yelizaveta Petrovna Moskvada birinchi Rossiya universitetini tashkil etish haqidagi farmonga imzo chekdi.
-1904 - Norvegiyaning Olesunn shahri yongʻin ichida qoldi.
- 1912 - Gaagada giyohvand moddalarni nazorat qilish bo'yicha birinchi xalqaro shartnoma bo'lgan Xalqaro afyun konvensiyasi imzolandi.
- 1918 - RSFSR Xalq Komissarlari Sovetining "Cherkovni davlatdan, maktabni cherkovdan ajratish to'g'risida"gi farmoni e'lon qilindi.
- 1950 - Quddus Isroil poytaxti deb eʼlon qilindi.
- 1954 - 14000 ta Koreya urushi asirlari Tayvanga qaytdi.
- 1958 - Venesuelada Yanvar qo‘zg‘oloni.
- 1960 - Jak Pikar va Don Uolsh “Triest” batiskafida Mariana botig‘iga - 10916 metr chuqurlikka tushishdi.
- 1992 - O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi tashkil etildi.
- 1992 - Oʻzbekiston va Misr davlatlari oʻrtasida diplomatik aloqalar oʻrnatildi.
- 1997 - “Usto” Respublika maxsus ijodiy ishlab chiqarish uyushmasi – respublika xalq amaliy san’ati ustalarining birlashmasi tashkil etildi.
- 1997 - Kamoliddin Behzod nomidagi O‘zbekiston Respublikasi Davlat mukofoti ta’sis etildi.
-2001 - Pekindagi xiyobonda ommaviy oʻzini yoqish.
- 2003 - NASAning Pioneer 10 avtomatik sayyoralararo stansiyasidan oxirgi signal olindi.
- 2012 - Fransiya Senati armanlar genotsidini inkor etganlik uchun jinoiy javobgarlik to'g'risidagi qonun loyihasini qabul qildi.
- 2014 - Toshkentda do‘ppilar ko‘rgazmasi ochildi.
- 2019 - Venesuela Milliy assambleyasi raisi Xuan Guaydo o'zini Venesuela prezidenti vazifasini bajaruvchi deb e'lon qildi.
- 2021 - Hibsga olingan Aleksey Navalniyni qo'llab-quvvatlash uchun Rossiya va dunyoning ko'plab shaharlarida namoyishlar.
- 2023 - Portugaliyada ayollar futbolida ( Benfika Sporting ) ilk bor oq karochkadan foydalanildi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1598 - Mansar Fransua (1666) - fransuz me’mori, 17-asr klassisizmining dastlabki namoyandalaridan.
- 1783 - Stendal (Anri Mari Beyl) (1842) - fransuz yozuvchisi.
- 1840 - Ernst Abbe (1905) - nemis optik fizigi, astronomi va ixtirochi.
- 1862 - Gilbert David (1943) – nemis matematigi, professor (1893).
- 1870 - Uilyam Morgan (1942) - Amerikalik jismoniy tarbiya o'qituvchisi, voleybolni o'ylab topgan.
- 1873 - Prishvin Mixail (1954) - rus yozuvchisi.
- 1876 - Dils Otto Paul German (1954) - nemis kimyogari, Nobel mukofoti sohibi (1950).
- 1881 - Protazanov Yakov (1945) - rejissyor, Rossiyada (1935) va O‘zbekistonda (1943) xizmat ko‘rsatgan san’at arbobi, rus kinematografiyasi asoschilaridan.
- 1907 - Xideki Yukava (1981) - yapon fizigi, Nobel mukofoti sohibi (1949).
- 1925 - Lyuis Uilyam Artur (1991) - iqtisodchi olim, Nobel mukofoti sohibi (1979).
- 1928 - Janna Moro (2017) - fransuz aktrisasi.
- 1929 - Polyani Jon Charlz - kanadalik kimyogar, Nobel mukofoti sohibi (1986).
- 1930 - Uilyam Poug - amerikalik astronavt.
- 1957 - Karolina - Monako malikasi, shahzoda Reyni III va Gollivud kino yulduzi Greys Kellining to'ng'ich qizi.
- 1969 - Andrey Kanchelskis - Rossiyalik mashhur sobiq futbolchi.
- 1974 - Berdiyev Ikrom – bokschi, xalqaro miqyosdagi sport ustasi (2002), "Oʻzbekiston iftixori" (2002).
- 1984 - Aryen Robben - niderland futbolchisi.

@xronologiya_2020

33

⏳xronologiya

22 Jan, 13:31

MASHXURLAR HAQIDA QIZIQARLI FAKTLAR

Charlz Dikkens hamisha shimolga qarab yotgan. U shu tariqa o‘zining yozuvchilik mahorati yanayam yaxshilanadi, deb o‘ylagan.

Yuliy Sezar boshlanayotgan tepakalligini yashrish uchun lavr yaprog‘idan gulchambar taqib yurgan.

Bir paytlar Jefferson AQShning Mustaqillik Deklaratsiyasini yozgan uyda bugun gamburger sotiladi.

Yelizaveta I hukmronlik qilgan davrlarda erkaklar soqoli uchun soliq joriy etilgan.

Qirolicha Viktoriyaning to‘yiga berilgan sovg‘alar ichida diametri 3 metrlik, yarim tonna tosh bosadigan pishloq ham bo‘lgan.

Ser Isaak Nyuton g‘ayrioddiylik va jumboqlarga juda qiziqqan.

Ikki bora Nobel mukofotini qo‘lga kiritgan, radiyni ixtiro etgan Mari Kerri ayol kishi bo‘lganligi uchungina nufuzli Fransuz akademiyasi a’zoligiga qabul qilinmagan.

Jon Rokfeller hayotligida 500.000.000 dollar pulni shunchaki tarqatgan.

Dunyodagi eng boy odamlardan biri Jon Pol Getti, mehmonlar uning uy telefonidan foydalanmasliklari uchun o‘z uyida taksofon o‘rnattirgan.

Italiyaning milliy bayrog‘i Napoleon Bonapart tomonidan ishlab chiqilgan.

Albert Einstein ga 1952 yilda Isroil prezidenti bo’lish taklif etilgan, lekin u bu taklifni rad etga.

Bruce Lee shunday tez ediki, hatto u suratga tushgan filmlarda jangari sahnalarni sekinlashtirishga togri kelardi(odatda jangari filmlarda janga sahnalari atayin tezlashtiriladi). Shuningdek, u kaftingizda turgan tangani kaftingizni berkitmasingizdan almashtirib qoya olardi.

Bill Geyts maktabda dars grafiklarini programmalashtirib yurgan. U bundan shunday ustalik bilan foydalanganki, oqibatda u har bir soat darsda bironta qiz bilan bir partada otirishga muvaffaq bolardi.

Albert Einstein ga 1952 yilda Isroil prezidenti bo’lish taklif etilgan, lekin u bu taklifni rad etgan

Maykl Jekson 2001 yil 11 sentyabrda Jahon Savdo Markazi binosida uchrashuvi bor edi, lekin u uxlab qolib uchrashuvga ulgurmadi.

Napoleon aylurofobiya — mushuklardan qo‘rqish dardiga duchor bo‘lgan.

Eynshteyn jon berayotganida uning so‘nggi so‘zlari ham o‘zi bilan birga ketgan — yonida o‘tirgan ayol nemischaga tushunmagan.

Mashhur qo‘shiqchi Nik Keyv dumcha (?!.) bilan tug‘ilgan.

Shekspir va Servantes bir kunda vafot etishgan — 1616 yilning 23 aprelida.

Ingliz yozuvchisi Virjiniya Vulf aksar kitoblarini tikka turgan holda yozgan.

Sara Bernar 13 yoshli Juletta rolini 70 yoshida o‘ynagan.

Uolt Disney bolaligida bir boyqushni qiynab o‘ldirgan. Shundan so‘ng u jonvorlarni multfilmlarda «tiriltirish»ga kirishgan.

Bir kuni Betxoven «sayoqligi uchun» qamoqqa olingan.

Oyga qadam qo‘ygan astronavtlardan biri Bazz Oldrinning onasining qizlik familiyasi Mun — inglizcha Oy ma’nosini beradi.

Jorj Vashington tomorqasida marixuana yetishtirgan.

Telefon kashfiyotchisi Aleksandr Bell onasi va xotiniga biron marta ham qo‘ng‘iroq qilmagan — ular gung bo‘lishgan.

Gi de Mopassa Eyfel minorasini shunday yomon korar ediki, deyarli har kuni ushbu minorada joylashgan restoranda ovqatlanardi. Chunki, Parisda Eyfel minorasi ko’rinmaydigan yagona joy ushbu restoran hisoblanadi

@xronologiya_2020

101

⏳xronologiya

22 Jan, 09:14

1969-yil 22-yanvarda Moskvada “Soyuz-4” va “Soyuz-5” kosmik kemalari ekipajlarining uchrashuviga tayyorgarlik ko‘rildi. Tantanali kuzatishda KPSS Markaziy Komiteti Bosh kotibi Leonid Brejnev ham ishtirok etdi. Qizil maydondan jonli efir olib borilayotgan edi. Kutilmaganda favqulodda vaziyat tufayli efir uzilib qoldi. Faqat bir kundan keyin TASS kosmonavtlarga suiqasd uyushtirilgani haqida xabar berdi. Ammo mamlakatda hech kim shubha qilmadi - ular Brejnevga o‘q uzganlar. Lomonosov shahrida joylashgan 61-geodeziya otryadining 23 yoshli ofiseri Viktor Ilin ikkita Makarov to‘pponchasi bilan bo‘linmani tark etdi. Mosevaga milisioner amakisining oldiga kelganida, uning milisiya paltosi va qalpog‘ini o‘g‘irlab oldi, bu unga Kremlning Boroviskiy darvozasiga erkin o‘tish va kordonda turish imkonini berdi. Hukumat kolonnasi Qizil maydonga kirganida, Ilin ikkinchi mashinaga ikkita to‘pponcha bilan o‘q uzdi va haydovchini yarador qildi va u yerda Bosh kotib bor deb o‘yladi. Suiqasddan keyingi ikkinchi kuni Ilin Brejnev boshqa mashinada ketayotganini bildi va u kosmonavt Leonovni o‘ldirishiga sal qoldi.

@xronologiya_2020

118

⏳xronologiya

22 Jan, 05:17

Bugun 22-yanvar - Popkorn tug'ilgan kun

Popkorn o'zining tug'ilgan kunini 1630-yildan beri rasman nishonlaydi - o'sha paytda, yanvar oyining ushbu kunida Hindular sardori Kvodekuayna ingliz mustamlakachilariga mazali taomning butun bir qopini sovg'a qildi.

Shuning uchun 22-yanvar popkorn kuni sifatida nishonlanadi.

Ikki asr o'tgach, popkorn tayyorlashni yo'lga qo'yish imkonini beradigan maxsus apparat ixtiro qilindi. G'oya Charli Kritoz ismli Chikagolik fuqaroga tegishli edi. U o'z uskunasini "Popper" deb atagan.

Popkorndan eng foydali va keng foydalanish savdogar Semuel Rubin tomonidan o‘ylab topilgan. U Buyuk Depressiya davrida kinoteatrlarda qadoqlangan popkorn sotishga qaror qilgan.

@xronologiya_2020

133

⏳xronologiya

22 Jan, 02:35

22-yanvar– Florensiyada Shokolad festivali kuni

22-yanvardan 25-yanvargacha Italiyaning Florensiya shahrida shokolad festivali bo‘lib o‘tadi. Bu shirinlikka bag‘ishlangan tadbir dunyoning turli o‘lkalaridan kelgan sayyohlar, mehmonlar va shuningdek, shahar aholisini o‘ziga jalb etadi. Festival mehmonlarini lol qoldirish maqsadida turli xil ko‘rgazmalar, musiqali va teatrlashgan namoyishlar hattoki, "Shokolad kechasi” bal maskaradi bo‘lib o‘tadi.

@xronologiya_2020

136

⏳xronologiya

22 Jan, 01:15

Bugun 22-yanvar

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Harorat bayrami.
🌏 Popkorn tug'ilgan kun (popkorn kuni).

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇬🇧 Buyuk Britaniya - Qushlar kuni.
🇩🇪 Germaniya - Frank-germanlar kuni.
🇮🇹 Italiya - Florensiyada Shokolad festivali.
🇵🇱 Polsha - Bobojonlar kuni.
🇷🇺 Rossiya - Havo hujumiga qarshi aviatsiya qo‘shinlari kuni.
🇹🇯 Tojikiston - Bojxona xodimlari kuni.
🇺🇦 Ukraina - Soborlar kuni.

👉 VOQEALAR:

- 565 - Yustinian I Yevtixiyni Konstantinopol patriarxligidan bo’shatishga erishdi.
- 888 - Gvido Spoletskiy Italiya qiroli deb e'lon qilindi.
- 1506 - Papa Yuliy II shveytsariyalik gvardiyachilarni Vatikanda xizmat qilishga taklif qildi, ular papa qarorgohini hozirgacha qo'riqlab kelishmoqda.
- 1517 - Usmoniylar imperiyasi sultoni Salim I hozirgi Misr hududida joylashgan Mamluklar sultonligini bo‘ysundirdi.
- 1861 - Anri Muo Kambodjada Angkor-vat ibodatxona majmuasini topdi.
- 1863 - Polshada Yanvar inqilobi boshlandi.
- 1879 - Izandlvan jangi.
- 1905 - Sankt-Peterburgda Qonli yakshanba (yangi taqvim bo‘yicha).
- 1919 - Ukraina Markaziy radasi Ukraina xalq Respublikasi mustaqilligini e’lon qildi.
- 1919 - “Zluki akti” - Ukraina yagona davlatga birlashdi.
- 1927 - Alisher Navoiy nomidagi Samarqand Davlat Universiteti tashkil etildi.
- 1944 - AQSh va Buyuk Britaniya ittifoqchi qoʻshinlari Rimga tushirildi.
- 1969 - SSSRda Brejnevga suiqasd uchun urinish bo‘ldi.
- 1973 - AQSh da abortlar legalizatsiya qilindi.
- 1991 - SSSR da pul islohoti oʻtkazildi.
- 2005 - Kim Ke Gvan KXDR Yadro quroliga egaligini aytdi.
- 2014 - O‘zbek Milliy akademik drama teatrining 100 yilligi nishonlandi.
- 2024 - Xitoyning Qirg‘iziston bilan chegarasida 7,2 magnitudali zilzila sodir bo‘ldi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1440 - Ivan III (1505) - Moskva buyuk knyazi.
- 1561 - Frensis Bekon (1626) - ingliz faylasufi, tarixchi, siyosatchi va romantik shoir.
- 1572 - Jon Don 1631) - ingliz shoiri.
- 1592 - Pierre Gassendi (1655) - fransuz faylasufi, matematigi, astronomi.
- 1729 - Lessing Gotxold Efraim (1781) - nemis dramaturgi, san’at nazariyotchisi, adabiyotshunos, ma’rifatparvar.
- 1788 - Jorj Gordon Bayron (1824) - buyuk ingliz shoiri .
- 1875 - Griffit Deyvid Uork (1948) – amerika kinorejissyori.
1898 - Sergey Eyzenshteyn (1948) - sovet teatr va kino rejissyori, rassom, ssenariynavis.
- 1904 - Arkadiy Gaydar (1941) - Rus bolalar yozuvchisi, jurnalist.
- 1908 - Lev Landau (1968) - sovet fizigi, Nobel mukofoti sohibi (1962).
- 1909 - U Tan (1974) - Birmalik diplomat, BMT 3-Bosh kotibi (1962- 1971).
- 1922 - Mallaev Natan (1996) – adabiyotshunos, tarjimon, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi (1973).
- 1959 - Urs Mayer - shveysariyalik futbol hakami.
- 1968 - Frank Lebyof - Frasniyalik futbolchi, terma jamoasi bilan Jahon va Yevropa chempioni.
- 1977 - Xidetoshi Nakata - yaponiyalik mashur futbolchi.
- 1986 - Olga Romanovskaya - ukrainalik model qoʻshiqchi
- 1993 - Netta - Isroil qoʻshiqchisi.

@xronologiya_2020

139

⏳xronologiya

21 Jan, 15:43

Yaponiyadagi B-29 samolyotining Xitoy aerodromi yaqinidagi chizmasi, 1945 yil mart.

Samolyot shunday kattalikda tasvirlanganki, u yerdan biroz balandroqdan uchib ketayotganga o'xshab ko'rinadi. Bundan tashqari uning bir dvigateli yonayotgan holda tasvirlangan. Yaponlar ittifoqchi uchuvchilar o'ljaga qarash uchun pastroqqa tushib uchishlarini va zenit artilleriyasining o'qlari nishoniga aylanishlarini kutib, bu tuzoqni qo'yishgan.

@xronologiya_2020

158

⏳xronologiya

21 Jan, 12:57

1899 yilda Grats (Avstriya-Vengriya) da tug'ilgan Adam Rayner tarixdagi mitti ham, gigant ham bo'lgan yagona odam hisoblanadi. 19 yoshida Raynerning bo'yi 142 sm bo'lgan, 32 yoshda esa uning bo'yi 218 sm (!) bo'lgan. (1950 yilda vafot etgan).

@xronologiya_2020

@xronologiya_2020

165

⏳xronologiya

21 Jan, 06:46

1793-yil 21-yanvar - Fransiya qiroli Lyudovik XVI qatl etildi.

O'z vataniga xiyonat qilganlikda ayblangan Fransiya qiroli sud qaroriga binoan qatl etilgan yagona fransuz qiroli hisoblanadi.

@xronologiya_2020

172

⏳xronologiya

21 Jan, 06:00

"Delorian" brendining birinchi avtomobili konveyerdan chiqib ketdi
Delorean DMC-12 - Shimoliy Irlandiyada 1981-yil 21-yanvardan beri Amerikaning
DeLorean Motor Company avtomobil kompaniyasi uchun ishlab chiqarilgan sport avtomobili. Avtomobilning o‘ziga xos xususiyati 1 mm qalinlikdagi bo‘yalmagan zanglamaydigan po‘latdan yasalgan plitalar bilan yopishtirilgan kompozitdan yasalgan ramka korpusi edi, buning natijasida Delorean korroziyaga chidamli bo‘lib chiqdi va tananing o‘ziga xos soyasini oldi. Avtomobil "Kelajakka qaytish" film trilogiyasida vaqt mashinasi sifatida ijodiy tarzda ishlab chiqilgan. Yangi mashinalar birinchi navbatda Amerika bozoriga mo‘ljallangan edi, shuning uchun ular zavodda chap qo‘l haydovchi bilan jihozlangan. 2008 yilgacha DMC Texas avtomobil egalarini ehtiyot qismlar bilan ta’minladi va eski mashinalarni tikladi. DMC-12 ning kichik ishlab chiqarishi yo‘lga qo‘yildi va bunday nusxalarning narxi 90 000 dollarni tashkil etdi.

@xronologiya_2020

166

⏳xronologiya

21 Jan, 03:15

Bugun 21-yanvar - Vladimir Lenin vafot etgan kun

Rossiya davlat arbobi Vladimir Lenin 1924-yil 21-yanvarda 53 yoshida Moskva viloyatining Gorkiy mulkida vafot etdi.

1922-yil may oyida V. I. Lenin og'ir kasal bo'lib qoldi. Sovet hukumati rahbarini davolash uchun yetakchi nemis mutaxassislari chaqirildi va Leninning bosh shifokori 1922-yil dekabridan 1924-yilda vafotigacha nevropatolog Otfrid Fyorster edi.

Taxminlarga ko'ra, V. I. Leninning kasalligi haddan tashqari zo‘riqish va 1918-yil 30-avgustdagi suiqasdning oqibatlaridan kelib chiqqan.

O'lim sababi ateroskleroz fonida mishyak o'z ichiga olgan dorilarni qabul qilish natijasida miya qon ketishi sifatida ko'rsatilgan.

Leninning kasalligi va o‘limiga oid hujjatlar kamida 2024-yilgacha maxfiyligicha qoladi.

@xronologiya_2020

157

⏳xronologiya

21 Jan, 03:15

Bugun 21-yanvar - AQSh da dunyoda birinchi “Nautilus” atom suvosti kemasi suvga tushirilgan kun

1954-yil 21-yanvarda dunyodagi birinchi atom suv osti kemasi suvga tushirildi - u Jyul Vernning "Nautilus"i sharafiga nomlangan.

Sakkiz oy o'tgach, u AQSh dengiz floti tomonidan qurolli kuchlarga olingan.

Uzunligi 97 metr va kengligi 8,2 metr bo'lgan Amerika suv osti kemasining suv sig‘imi 4092 tonnani tashkil etdi.

U o'sha paytda amerikaliklar uchun rekord vaqtni suv ostida yuzaga chiqmagan holda o'tkazdi va suv ostida eng yuqori tezlikni ko'rsatdi - 20 uzelgacha.

“Nautilus” 1958-yil 3-avgustda Shimoliy qutbdan Arktika muzlari ostida o‘tgan birinchi suv osti kemasi ham bo‘ldi.

@xronologiya_2020

130

⏳xronologiya

21 Jan, 03:14

Bugun 21-yanvar - "Tayleur" RMS kemasi yuzlab yo‘lovchilari bilan Lambey oroli yaqinida cho‘kib ketgan kun

1854-yil 21-yanvarda "Tayleur" RMS kemasining halokati harbiy harakatlar bilan bog'liq bo'lmagan dengiz yo'lovchi transportining birinchi yirik falokatlaridan biridir.

O'z vaqtida kema eng katta, eng kuchli, eng tezkor va texnik jihatdan eng jihozlangan yo'lovchi kemasi edi.

19-yanvar kuni kema Liverpul-Melburn yo‘nalishi bo‘yicha ilk sayohatiga chiqdi.

21-yanvar kuni u Dublin yaqinidagi kichik Lambey oroli (hozirgi Irlandiya) yaqinida 18 metr chuqurlikka tiqilib qoldi va cho'kib ketdi.

Fojianing asosiy sababi inson omili edi. Hodisa oqibatida 362 kishi halok bo‘ldi, 290 kishi qutqarib olindi.

@xronologiya_2020

131

⏳xronologiya

21 Jan, 01:10

Bugun 21-yanvar

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Xalqaro quchoq ochish kuni.
🌏 Xalqaro aspirantlar kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇨🇦 Kanada - Kvebek bayrog‘i kuni.
🇵🇱 Polsha - Buvijonlar kuni.
🇨🇳 Xitoy - Yangi yil bayrami.

👉 VOQEALAR:

- 1506 - Rim papasi Yuliy II qarori bilan shveytsar gvardiyasi tashkil qilindi.
- 1522 - Rodos oroli Usmoniylar tomonidan qo'lga kiritildi.
- 1698 - Gollandiyadagi Buyuk elchixonani tark etib, Pyotr I ko'ngillilar bilan birgalikda Londonga keldi.
- 1775 - Moskvada Yemelyan Pugachev qatl qilindi.
- 1793 - Sud qaroriga ko‘ra Fransiya sobiq qiroli Lyudovik XVI qatl qilindi.
- 1854 - RMS Tayleur kemasi halokati (362 ta qurbon).
- 1919 - IRA tomonidan qo'llab-quvvatlangan inqilobiy Irlandiya parlamenti mamlakat mustaqilligini e'lon qildi.
- 1920 - Parij tinchlik konferensiyasi nihoyasiga yetdi.
- 1925 - Yaponiya SSSR ni tan oldi.
- 1948 - Kvebek parlamenti binosiga bayroq o’rnatildi.
- 1954 - AQSh da dunyoda birinchi “Nautilus” atom suvosti kemasi suvga tushirildi.
- 1977 - Italiyada bolani abort qilishga ruxsat berildi.
- 1997 - Noma'lum sababga ko'ra taniqli jurnalist Otar Kushinashvili halok bo'ldi.
- 1992 - O‘zbekiston Respublikasi Milliy olimpiada qo‘mitasi(MOQ) tashkil topdi.
- 1993 - O‘zbekiston va Belorussiya o‘rtasida o‘zaro diplomatik munosabatlar o‘rnatildi.
- 2006 - Salyera Avstriyaning Svetl shahri yaqinidagi o'rmonda qo'rg'oshin qutisiga ko'milgan holda topildi.
- 2012 - Turkiyada dastlabki yuz implantatsiya operatsiyasi amalga oshirildi.
- 2024 - O‘zbekiston Uganda bilan diplomatik munosabatlar o‘rnatdi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1338 - Karl V Donishmand (1380) - valualar sulolasidan Fransiya qiroli.
- 1743 - Jon Fitch (1798) - amerikalik ixtirochi, AQShda birinchi paroxodni yasagan.
- 1819 - Xoras Uells (1848) - amerikalik stomotolog, operatsiya vaqtida birinchi marta anesteziyani ishlatgan.
- 1865 - Jon Brauning (1926) - amerikalik ixtirochi, o‘qotar qurol konstruktori.
- 1869 - Grigoriy Rasputin (1916) - Rossiya imperatori Nikolay II oilasining favoriti.
- 1898 - Zlobin Yevgeniy - teatr aktyori, O'zbekiston xalq artisti (1955).
- 1901 - Rikardo Samora (1978) - ispaniyalik futbol darvozaboni va murabbiy.
- 1903 - Igor Kurchatov (1978) - yadrochi fizik, akademik, sovet atom bombasini yaratgan.
- 1905 - Kristian Dior (1957) - fransuz modelyeri.
- 1922 - Pol Skofild - Ingliz aktyori.
- 1941 - Plasido Domingo - ispan xonandasi.
- 1970 - Abdumalikov Shuhrat - teatr rassomi, O’zbekiston Respublikasi san’at arbobi (1999).
- 1956 - Jina Devis - a, ssenariynavis, prodyusser, fotomodel.
- 1970 - Alen Bokshich - xorvat futbolchisi, 1998-yilgi JCHda bronza medali sovdirndori.
- 1990 - Kelly Rohrbach - a va model.
- 1999 - Rubina Ali - hind kinoaktrisasi.
- 2004 - Ingrid-Aleksandra - Norvegiya valiahd shahzodasi Xokon va uning rafiqasi Mette-Maritning to'ng'ich qizi.

@xronologiya_2020

158

⏳xronologiya

20 Jan, 21:20

⚡️ Rasman: Abduqodir Husanov — “Manchester Siti” futbolchisi!

Oʻzbekistonlik himoyachi klub bilan 2029-yilning yozigacha boʻlgan shartnomani imzoladi.

173

⏳xronologiya

20 Jan, 16:27

"Oklend - eman daraxtlari mamlakati"

San-Fransiskoni qurish uchun bardoshli yog'och hozirgi kunda asosan Oklendda joylashgan o'rmonlardan kesib olinadi.

Kaliforniyadagi Oklend shahri nomi "eman daraxtlari mamlakti" degan ma'noni anglatadi. Chunki Oklend shahri eman daraxtidan qurilgan.

@xronologiya_2020

169

⏳xronologiya

20 Jan, 10:26

Bugun xalqaro pingvinlar kuni.

PINGVIN HAQIDA QIZIQARLI FAKTLAR

1. Dunyo bo‘yicha pingvinlarning 18 ta turi mavjud.
2. Quruqlikda pingvinlar kalta dumchasiga suyangan holda o‘tiradi. Suzganda bu dumlar rul vazifasini o‘taydi.

3. Ular suvda dengiz mushuklaridan qo‘rqishadi. Shu sababli suvga eng jasur pingvin tushib atrofni kuzatib oladi, ana shundan keyin boshqalari tushadi.

4. Galapagos pingvinlari sovuqqa emas, aksincha issiq iqlimga moslashgan. Sovuq iqlimda ular o‘lim topadi.

5. Eng yirik pingvin sifatida imperator pingvinlari tilga olinadi. Ular bir yilda o‘n oy Antarktidada yashaydi.

6. Pat tashlash mavsumida to yangi pat o‘sib chiqmaguncha pingvinlar suvga tushmaydi. Ochlikda vaqt o‘tkazadi.

7. Pingvinlar dunyoda ucha olmaydigan va shunga yarasha suzishni biladigan yagona qush turi hisoblanadi.

8. Qushlar ichida faqat pingvinlargina qaddini xuddi odam kabi tik tutgan holda yuradi.

9. Isinish uchun pingvinlar bir joyga zichlik hosil qilgan holda yig‘iladi. Hammaga issiq tegishi uchun tez-tez o‘rin almashib turadi. Pingvinlar yig‘ilgan joy markazida havo harorati +40-45 darajani tashkil etadi.

10. Qorda sirpanib yiqilmaslik uchun pingvinlar qorni bilan qor ustiga yotib oladi va xuddi chang‘ichilar kabi sirpangan holda harakatlanadi. Bunday holatda tik oyoqda yurganga nisbatan tezroq harakatlanadi.

11. Pingvin panjalari sovuqni umuman his etmaydi. Chunki ularda asab tolalari deyarli yo‘q.

12. Pingvin 60 daraja sovuqda ham yashab qola biladi.

13. Imperator pingvinlari umri davomida bir marta o‘ziga juft tanlaydi va butun umr o‘sha bilan yashaydi. Basharti jufti o‘lim topsa, u to o‘lgunga qadar boshqasiga qaramaydi.

14. Pingvin suvda soatiga 30-35 km tezlikda suzadi.

15. Pingvinlarning Tosh pingvin degan turi juda tajovuzkor bo‘ladi. Ular hatto odamga ham hujum qiladi.

16. Shimolda yashovchi pingvinlarning yog‘ qalinligi 2-3 san teng.

17. Pingvinlar tez semiradi va tez ozadi. Negaki, masalan, imperator pingvinlari bir oyda ikki-uch marta ovga chiqadi. O‘ljasini shishib ketguncha yeb bitiradi. Keyingi ovgacha esa 30-40 foiz vazn tashlaydi.

18. Pingvinlar quruqlikdagiga qaraganda suv ostida yaxshi ko‘radi.

19. Suvda chuqurroqqa sho‘ng‘iy olish uchun pingvin tosh yutadi.

20. Pingvin erkagi tuxum bosib yotadi. Urg‘ochisi esa ov qilib erini boqadi.

21. Patagon pingvinlari suvda bir necha haftalab to‘xtamay suza oladi. Shuning hisobiga ular yuz kilometrlab yo‘l bosadi.

22. Imperator pingvinidan tashqari barcha pingvinlar in quradi.

23. Pingvinning urg‘ochisi o‘z bolasi o‘lib qolsa, boshqa urg‘ochining bolasini o‘g‘irlab qochadi.

24. Pingvinlar bir-birini tovushiga qarab taniydi.

25. Pingvinlar suv ostida 18 daqiqa tura oladi.

26. Eng kichik pingvinlar adeliy deb ataladi.

@xronologiya_2020

174

⏳xronologiya

20 Jan, 05:24

Dyuar birinchi marta 1893 yil 20 yanvarda taqdim etilgan. Ushbu idish yuqori yoki past haroratlarda moddalarni uzoq muddatli saqlash uchun mo‘ljallangan. Dyuar idishiga joylashtirishdan oldin moddani isitish yoki sovutish kerak. Yaxshi issiqlik izolatsiyasi tufayli doimiy harorat passiv usullar bilan saqlanadi. Bu Dyuar idishi va termostatlar va kriostatlar o‘rtasidagi asosiy farq.
Asl Dyuar kolbasi ikki devorli shisha idish bo‘lib, ular orasidagi bo‘shliqdan havo evakuatsiya qilingan. Radiatsiya yo‘qotilishini kamaytirish uchun lampochkaning ikkala ichki yuzasi ham aks ettiruvchi qatlam bilan qoplangan. Dyuar kumushni aks ettiruvchi qoplama sifatida ishlatgan. Shunga o‘xshash dizayn zamonaviy arzon uy termoslarida ham qo‘llaniladi.

@xronologiya_2020

174

⏳xronologiya

20 Jan, 05:04

Avtomobillar tezligini nazorat qiluvchi birinchi radarlar 1958-yil 20-yanvarda Londonda o‘rnatilgan.

Shu vaqtgacha – inspektorlar yo‘l harakatidagi tezlikni deyarli "ko‘z bilan" o‘lchashgan, bunda ular sekundomer yoki qo‘lidagi soat bilan bitta simyog‘ochdan ikkinchi simyog‘ochgacha bo‘lgan oraliqdagi mashina harakatini aniqlashgan.

@xronologiya_2020

153

⏳xronologiya

20 Jan, 02:37

Birinchi tezlikni nazorat qiluvchi radarlar o‘rnatildi

London ko‘chalarida birinchi tezlikni nazorat qiluvchi radarlar 1958 yil 20 yanvarda paydo bo‘ldi. Yarim asrdan ko‘proq vaqt davomida ko‘p narsa o‘zgardi, ammo hushyor yordamchilar hali ham yo‘l inspektorlari bilan xizmat qilishmoqda.
Bu vaqt ichida birinchi ulkan stasionar yuqori tezlikdagi kuzatuv sensorlaridan deyarli ko‘rinmas kameralargacha deyarli hamma narsa o‘zgardi. Dastlab yo‘l inspektorlari tezlikni deyarli "ko‘z bilan" o‘lchab, qo‘llarida sekundomer yoki soat bilan mashinaning bir ustundan ikkinchisiga harakatini hisoblab chiqdilar.

@xronologiya_2020

153

⏳xronologiya

12 Jan, 01:02

Bugun 12-yanvar

👉 BAYRAMLAR:

🇺🇸 AQSh - Farmasevtlar kuni.
🇩🇿 Jazoir - Berbercha Yangi yil.
🇮🇳 Hindiston - Yoshlar kuni.
🇷🇺 Rossiya - Prokuratura xodimlari kuni.
🇹🇿 Tanzaniya - Zanzibar inqilobi kuni.
🇹🇲 Turkmaniston - Xotira kuni (1871-yilgi Go‘ktepa fojeasini xotirlash).

👉 VOQEALAR:

- 930 - Karmatlar rahnamosi Abu Tohir tomonidan Makka shahrini talash boshlandi.
- 1570 - Podsho Ivan IV qo‘shini Novgorodni egalladi, shaharda qatli om boshlandi.
- 1780 - Syurixda “Syurxer Zaytung” gazetasi nashrdan chiqa boshladi.
- 1816 - Fransiya hukumati Bonapartlar oilasini mamlakatdan abadiy surgun qilish to‘g‘risida farmon chiqardi.
- 1848 - Ikki Sitsiliya qiroli Ferdinand II ga qarshi inqilob boshlandi.
- 1879 - Janubiy Afrikada mahalliy zulus qabilalari va britan mustamlakachilari o‘rrtasida urush boshlandi.
- 1919 - Berlinda spartakchilar qoʻzgʻoloni bostirildi.
- 1913 - Iosif Jugashvili birinchi marta Stalin taxallusi bilan imzo chekdi.
- 1928 - AQShda birinchi marta ayol kishi elektr stulda qatl qilindi.
- 1942 - Surxondaryo viloyatida Uzun tumani tashkil etildi.
- 1943 - "Iskra" operatsiyasi boshlandi, natijada Leningrad blokadasi yorib o‘tildi.
- 1945 - Ikkinchi jahon urushi: Visla-Oder operatsiyasi boshlandi.
- 1950 - SSSRda xoinlik, shpionlik uchun yana o‘lim jazosi joriy qilindi.
- 1959 - Berri Gordi “Motown Records” studiyasini ochdi.
- 1964 - Zanzibarda davlat to‘ntarishi.
- 1974 - Liviya va Tunis birlashib, Islom arab davlati tuzishganini e’lon qilishdi.
- 1990 - Ruminiyada kommunistik partiyalar ta'qiqlandi.
- 1993 - Buxoro viloyatida Qorovulbozor tumani tashkil topdi.
- 1998 - Insonni klonlashtirishni ta’qiqlovchi protokol imzolandi.
- 2010 - Gaiti zilzilasi: 220 ming kishi halok boʻldi.
- 2021 - Flash Player plagini ishlashni to'xtatdi.
- 2023 - O‘zbekiston SSR MK birinchi kotibi ( 1988 -1989 ) Rafiq Nishonov 97 yoshida Moskvada vafot etdi.
- 2024 - Ukraina va Buyuk Britaniya xavfsizlik bo‘yicha tarixiy kelishuvni imzoladi.
Britaniya Ukrainaga xavfsizlik kafolatlarini bergan dunyodagi birinchi davlat bo‘ldi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1580 - Yan Baptista van Gelmont (1644) - belgiyalik kimyogar, fiziolog, vrash va alkimyogar, gaz so‘zini o‘ylab topgan, muzning erish va suvning qaynash nuqtaasini harorat standartiga kiritgan.
- 1628 - Sharl Perro (1703) - Fransuz shoiri va tanqidchi. Fransiya akademiyasi a’zosi.
- 1746 - Johann Heinrich Pestalozzi (1827) - shveysariyalik pedagog , boshlangʻich taʼlim nazariyasi asoschisi.
- 1863 - Svami Vivekananda (1902) - hind mutafakkiri, diniy islohotchi va jamoat arbobi.
- 1873 - Spiridon Luis (1940) - grek yengil atletikachisi, marafon yugurishida birinchi olimpiya chempioni (1896).
- 1876 - London Jek (asl ism-sharifi Jon Griffit) (1916) - amerika yozuvchisi.
- 1899 - Paul German Myuller (1965) - shveysariyalik kimyogar, Nobel mukofoti sohibi (1948).
- 1907 - Sergey Korolyov (1966) - sovet olimi, konstruktor, amaliy kosmonavtikaning asoschisi.
- 1907 - Shohida Ma’zumova
(1988) - Taniqli o‘zbek aktrisasi, O‘zbekiston xalq artisti (1955).
- 1912 - Dinmuhammad Kunayev (1993) - Qozog‘iston Kompartiyasi MQ sekretari (1960-1962, 1964-1986).
- 1936 - Ilyos Mallayev (2008) - buyuk oʻzbek-yahudiy shoiri, qoʻshiqchisi, dramaturgi, so'z ustasi va bastakori, Oʻzbekiston SSRda xizmat koʻrsatgan artist.
- 1943 - Kamoliddin Rahimov (2015) - xonanda, Oʻzbekiston xalq artisti (1983).
- 1949 - Xaruki Murakami - yapon adibi, tarjimon.
- 1964 - Jeffrey Preston Bezos (Jeffrey Preston Jorgensen) - merikalik investor, Bezos Amazon .com, Inc.'ning asoschisi.
- 1967 - Renata Litvinova - rus aktrisasi, ssenariynavis.
- 1986 - Zlata Ognevich - ukrain qo‘shiqchisi.
- 1987 - Rasul Kusherbayev - kelib chiqishi qozoq boʻlgan oʻzbek siyosatchisi, muharrir va jurnalist, Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi deputati ( 2022-yil oxirigacha ).

@xronologiya_2020

13

⏳xronologiya

11 Jan, 16:11

1956-yilda fizika bo'yicha Nobel mukofotini topshirish marosimidan keyingi tantanali marosimda Shvetsiya qiroli amerikalik fizik Jon Bardinga ziyofatga o'zining uch farzandidan faqat bittasini olib kelganini tanqid qiladi.

O'z navbatida Bardin keyingi safar bu xatosini to'g'rilashga va'da beradi.

Qizig'i, u 16 yildan keyin va'dasining ustidan chiqadi — 1972-yilgi marosimga u uch farzandi bilan borgan.

Hozirda Jon Bardin fizika bo'yicha 2 marta Nobel mukofotini qo'lga kiritgan yagona inson hisoblanadi.

@xronologiya_2020

88

⏳xronologiya

11 Jan, 08:00

🍯ASAL SIFATINI TEKSHIRISHNI 3 TA ODDIY USULI

Hozirda yolgʻon yoʻl bilan asalni sifatli deb sotadigan “tadbirkor”lar koʻpaydi. Asalni qanchalik sifatli ekanini bilish uchun sizga bir necha daqiqa, suv, olov yoki sirka (uksus) kerak boʻladi.

☘Sirka: ozgina asalga uksus eritmasini aralashtiring, agar aralashma koʻpiklanishni boshlasa demak asalga boshqa qoʻshimchalar qoʻshilgan.

☘Olov: bu eksperiment uchun uchiga paxta oʻralgan tayoqcha oling va asalga botiring. Bundan keyin uni yoqing. Agar asal yonsa mahsulot sifati yuqori boʻladi. Past sifatli asal yaxshi yonmaydi yoki umuman yonmaydi.

☘Suv: ozgina asalni oling va idishga suv bilan soling. Yuqori sifatli asal qiyin eriydi. Agar tarkibida shakar yoki boshqa shirinlashtirgich boʻlsa u tez eriydi va suvda oq dogʻlar qoladi.

@xronologiya_2020

128

⏳xronologiya

11 Jan, 06:53

Bugun 11-yanvar - Insulin kashf qilingan kun

1922-yil 11-yanvarda insulin birinchi marta Torontoda qandli diabetdan aziyat chekayotgan va yagona davosi gipokarbongidratli dietadan iborat bo‘lgan 14 yoshli Leonard Tompsonga kiritildi.

Afsuski, birinchi in'eksiya kerakli natijalarga olib kelmadi, qondagi glyukoza darajasi birozgina pasaydi, in'eksiya joyi yallig'langan.

Biokimyogar Bertram Kollip insulinni tozalash bo'yicha ishini davom ettirdi. 23-yanvar kuni xuddi shu bemorga yana insulin ukol qilingan.

Natija ajoyib bo'ldi, glyukoza darajasi 29 mmol/l dan 6,7 mmol/l gacha tushdi.

Bemor har kuni o'zini yaxshi his qila boshdi, asta-sekin kuch va vaznga ola boshladi.

Olimlar insulinni boshqa diabetga chalingan bemorlarda sinab ko'rishni davom ettirdilar.

Insulin yaratilganligi haqidagi xabar tezda okeanortida tarqaldi va 1923-yilda Nobel qo'mitasi Banting va Makleodga fiziologiya va tibbiyot bo'yicha Nobel mukofotini berdi. Bu katta muvaffaqiyat edi.

@xronologiya_2020

134

⏳xronologiya

11 Jan, 05:05

Nyu-Yorkda dunyodagi birinchi ayollar avtopoygasi boshlandi

1909 yil 11 yanvarda bo‘lib o‘tgan AQSH ayollar avtopoygasi birinchi ayollar avtopoygasi sifatida tarixga kirdi. Unda o‘ndan ortiq avtomobil ishtirok etdi. Ishtirokchilar Nyu-Yorkdan boshlab, Filadelfiyaga, keyin yana Nyu-Yorkka qaytishdi. Ayollar ilgari poygalarda qatnashgan, ammo erkaklar bilan birga. Misol uchun, 1901 yilda ma’lum bir Kamilla dyu Gas Parij va Berlin o‘rtasidagi avtopoygada ishtirok etdi. Keyin u 32-o‘rinni egalladi. To‘g‘ri, keyinchalik Kamilla avtopoygani tashlab, motorli qayiqlarda poygaga qiziqib qoldi, ammo muvaffaqiyatga erishmadi. 1904 yilda u Jazoir - Tulon poygasida g‘olib chiqdi.

@xronologiya_2020

121

⏳xronologiya

11 Jan, 03:51

Bugun 11-yanvar - Uranning ikkita yo‘ldoshi - Titaniya va Oberon kashf qilingan kun

Hozirda Uranning 27 ta yo‘ldoshi fanga ma‘lum.

Ser Uilyam Gershel Uranni kashf qilganidan olti yil o'tgach, uning ma'lum bo'lgan birinchi ikkita yo'ldoshi - Titaniya va Oberonni 1787-yil 11-yanvarda kashf etgan.

Keyinchalik Gershel yana to'rtta tabiiy yo'ldoshni va ehtimol, xalqani ham kashf etganini aytgan.

Deyarli 50 yil davomida Gershel asbobi Uranning yo'ldoshlarini farqlay olish mumkin bo'lgan yagona asbob edi.

1840-yillarda takomillashgan kuzatuv asboblari va Uranning qulay joylashuvi vaqti-vaqti bilan Titaniya va Oberondan tashqari boshqa yo'ldoshlarni ham kuzatish imkonini berdi.

@xronologiya_2020

113

⏳xronologiya

11 Jan, 02:06

Bugun 11 yanvar

🌍Xalqaro rahmat (minnatdorlik) kuni;

✅11 yanvarni yilning eng “xushmuomala” sanasi deb atash mumkin, chunki bu kun Xalqaro rahmat (minnatdorlik) kunidir (International Thank You Day).

👉Har yilning 11 yanvar kuni dunyoning turli mamlakatlarida xalqaro rahmat (minnatdorlik) kuni keng nishonlanadi. Bu kunni bayram qilishdan maqsad insonlar orasidagi samimiy munosabatlarni, do'stona rishtalarni yanada mustahkamlashdan iborat.

👉BMT, YUNESKO singari nufuzli xalqaro tashkilotlar tomonidan ham qo'llab-quvvatlanayotgan bu bayram tobora ommalashib bormoqda. Qator mamlakatlarda bu kunda turli qiziqarli tomoshalar, aksiyalar, fleshmoblar o'tkaziladi, bayram tadbirlari, tanlovlar tashkil etilib, sovg'alar, turli tillarda bitilgan bezakli tashakkurnomalar tarqatiladi.

Yaqinlarga rahmat deb qo‘yishni unutmang!

@xronologiya_2020

391

⏳xronologiya

11 Jan, 01:00

Bugun 11-yanvar

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Qo‘riqxonalar va milliy bog‘lar kuni.
🌏 Xalqaro “rahmat” kuni.
🌏 Xalqaro mehnat tengligi kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇦🇱 Albaniya - Respublika kuni.
🇺🇸 AQSh - Sut kuni.
🇲🇦 Marokko - Mustaqillik manfesti kuni.
🇳🇵 Nepal - Milliy birlashish kuni.
🇫🇲 Mikroneziya - Kusaiye konstitutsiyasi kuni.
🇷🇺 Rossiya - Qo‘riqxonalar va milliy bog‘lar kuni.
🇹🇭Tailand - Bolalar kuni.
🇹🇳 Tunis - Bolalar kuni.
🇯🇵 Yaponiya - Balog‘atga yetish kuni.

👉 VOQEALAR:

- 630 - Musulmonlar Kabani faht etdilar.
- 1559 - Angliyaga tarixda ilk bor tilga olingan lotereya o‘yini.
- 1693 - Sitsiliya zilzilasi oʻn minglab odamlarni halok qildi.
- 1785 - Nyu-Yorkda Kontinental kongress chaqirildi.
- 1787 - Uilyam Gershel Uranning yo‘ldoshlari - Titaniy va Oberon mavjudligini ochdi.
- 1879 - Britaniya imperiyasi Zuluslarga urush eʼlon qildi.
- 1917 - Rossiyada birinchi qo‘riqxona - Barguzin qoʻriqxonasi ochildi.
- 1922 - Torontoda birinchi marta insulin ishlatildi.
- 1919 - Xalq Komissarlari Soveti oziq-ovqat mahsulotlarini taqsimlashni joriy etish to'g'risida dekret qabul qildi.
- 1923 - Rur mojarosi.
- 1946 - Albaniya respublika deb e‘lon qilindi.
- 1957 - SSSR rahbariyati Plesetsk kosmodromini yaratish to'g'risida qaror qabul qildi.
- 1960 - SSSRda kosmonavtlarni tayyorlash Markazi tashkil etildi.
- 1964 - AQSHlik professor Lyuter Terri tamaki chekish sog'liqqa zarar ekanligini isbotladi.
- 1973 - Vashingtonda “Uotergeyt ishi” boshlandi.
- 1976 - Ekvadorda harbiy xunta hokimiyatni egallab oldi.
- 2011 - Windows XP Service Pak operatsion tizimini umumiy qo‘llab-quvvatlash to‘xtatildi.
- 2021 - Sadir Japarov Qirg‘izistonning 6- prezidenti etib saylandi.
- 2022 - Windows Server 2016 uchun asosiy yordam to‘xtatiladi.
- 2024 - AQSHda tarixda birinchi marta mahbusni azot gazi yordamida qatl qilishga ruxsat berildi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 347 - Feodosiy I (395) - yagona Rim Imperiyaning so‘ngi imperatori (379-395).
- 1503 - Franchesko Parmijanino (1540) - italyan rassomi, manerizmning yetakchi namoyandalaridan biri.
- 1638 - Nikolay Steno (1686) - daniyalik anatom va geolog.
- 1757 - Samuel Bentam (1831) - ingliz mexanik-muhandisi, kemalar muhandisi.
- 1757 - Aleksandr Gamilton (1804) - AQShning birinchi moliya vaziri (1789-1795), AQSh Milliy bankining asoschisi.
- 1842 - Jeyms Uilyam (1910) - amerikalik faylasuf va psixolog.
- 1844 - Amede Bolle (1917) - fransuz bug‘ mashinalari ixtirochisi.
- 1874 - Gliyer Reyngold (1956) - SSSR xallq artisti, bastakor, pedagog va dirijyor.
- 1906 - Albert Xofmann (2008) - shvetsariyalik kimyogar, LSD ni kashf qilgan.
- 1915 - Grishchenko Filipp (1985) – haykaltarosh.
- 1923 - Boboxonova Xadicha - O’zbekiston xalq artisti (1979).
- 1924 - Roger Guillemin - fransuz fiziologi, Nobel mukofoti sohibi (1977).
- 1929 - Tursunmuhamedov Sattor (2020) - faylasuf olim, Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan fan arbobi (1979).
- 1943 - Mo‘minov Tolib - fizik olim, O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi akademigi (2000).
- 1955 - Muhammadsoli Yusupov - aktyor, rejissor, pedagog, Oʻzbekiston xalq artisti (1999).
- 1970 - Mustafo Sandal - turk qo'shiqchisi.
- 1972 - Amanda Pit - amerikalik kino va televideniye aktrisasi.
- 1983 - Kaysa Myakyaryaynen - fin biatlonchi ayoli, jahonning Uch kubogi sohibasi.
- 1987 - Danuta Kozak - vengriyalik baydarkachi, 6 karra Olimpiya chempioni.

@xronologiya_2020

111

⏳xronologiya

10 Jan, 16:06

Sloveniyalik Martin Strelni 62 yoshida sayyoramizdagi eng uzun 5 ta daryo: Missisipi (3 734 km, 68 kun), Parana (4 880 km, 24 kun), Yanszi (6 300 km, 40 kun), Dunay (2 860 km, 58 kun) va Amazonkani (6 992km, 66 kun) uzunasiga suzib o‘tgan.

Strel Dunayni suzib o‘tish vaqtida Ginnes rekordini o‘rnatgan: u to‘xtashlarsiz 84 soat tinmay suza olgan. Uning aytishicha, u bunday katta masofalarni meditatsiya va gipnoz o‘rtasidagi holatga o‘xshash o‘ziga xos holatga tusha olishi evaziga muammosiz suzib o‘tishni o‘rgangan.

@xronologiya_2020

145

⏳xronologiya

10 Jan, 10:06

Disney Mack gaz niqobi (protivogaz) dagi qizcha.

II jahon urushi vaqtlarida ko‘plab bolalar gaz niqoblarini kiyishda injiqlik qilishar edi, shunda Disney kompaniyasi tomonidan bolalar uchun do‘stdek bo‘lib qolgan, multfilm qahramonlari qiyofasidagi gaz niqoblari ishlab chiqarilgan. Bolalar endi ularni kiyishda injiqlik qilishmagan.

@xronologiya_2020

156

⏳xronologiya

10 Jan, 08:14

Van Guten kakaosini iching!

1865-yili tadbirkor Van Guten o'lim jazosiga tortilib golland hibsxonasida yotgan mahbusga taklif bilan chiqadi. Taklifga ko'ra, mahbus o'limi oldidan Van Guten ishlab chiqaradigan kakaoni reklama qilib berishi, evaziga esa uning oilasiga katta miqdorda mukofot va'da qilinadi.
Qatl kuni dor ostida mahbus so'nggi so'z o'rnida "Van Guten kakaosini iching!" deb qichqiradi. Mahbusning oilasi va'da qilingan mukofotni oladi, "Van Guten" kakaosi savdosi esa darhol oshib ketadi.

@xronologiya_2020

166

⏳xronologiya

10 Jan, 06:08

1978-yil 10-16 yanvar – O‘zbekistonlik kosmonavt-uchuvchi Vladimir Jonibekov kosmosga birinchi marta parvoz qilgan kun.

Jonibekov Vladimir Aleksandrovich 1942-yil 13-mayda Toshkent viloyati Iskandar qishlog‘ida tug‘ilgan. Uchuvchi-kosmonavt, aviatsiya general-mayori (1985). Ikki marta Qahramon unvoniga sazovor bo‘lgan (1978,1981). Mongoliya Xalq Respublikasi Qahramoni (1981). Pomir-Oloy tog‘laridaga mutlaq balandligi 4912 m bo‘lgan cho‘qqi “Vladimir Jonibekov cho‘qqisi” deb atalgan (1985). Toshkentdagi Kosmonavtlar xiyobonida Jonibekovga byust o‘rnatilgan (1984).

@xronologiya_2020

157

⏳xronologiya

10 Jan, 04:02

Qur’a tashlandi

Mil. avv. 49-yanvarning 10-yanvarida Gay Yuliy Sezar Rubikonni o‘z qo‘shinlari bilan kesib o‘tib, nafaqat o‘z taqdirini, balki Rim tarixining keyingi yo‘nalishini ham belgilab, Rimga borishga qaror qildi.
Qo‘shinlar boshida Rubikondan kesib o‘tgan Sezar fuqarolar urushini boshladi. Sezarning tezkor harakatlari senatning ruhini tushirdi va Pompey o‘zidagi mavjud kuchlar bilan Rim bilan uchrashishga va hatto himoyalanishga jur’at etolmay, Kapuaga chekindi. Bu orada u egallab olgan shaharlarning garnizonlari oldinga siljib borayotgan Sezar tomoniga o‘tayotgan edi. Bu esa qo‘mondon va uning tarafdorlarining yakuniy muvaffaqiyatga bo‘lgan ishonchini kuchaytirdi.
Rasmiy ravishda Sezar imperatorga aylanmagan (hozir shunday atalsa-da), ammo mil. avv. 49-yilda diktator deb e’lon qilinganidan so‘ng uning kuchlari faqat o‘sdi va mil. avv. 44-yilga kelib u monarxiyaga xos bo‘lgan kuchli atributlarining deyarli to‘liq to‘plamiga ega bo‘ldi.

@xronologiya_2020

173

⏳xronologiya

10 Jan, 02:03

Bugun 10-yanvar - Londonda dunyodagi birinchi metro liniyasi ishga tushirilgan kun

1863-yil 10-yanvarda Londonda dunyodagi birinchi metro liniyasi ochildi. Uning uzunligi 3,6 km bo'lib, 7 ta stansiya bor edi.
Bugungi kunda London metrosi yiliga milliarddan ortiq yo'lovchini tashiydi. London metrosi tarmog'i 11 liniya, 270 stansiya va 250 mildan (400 kilometrdan ortiq) ortiq yo'llardan iborat.
Temza va qo'shni hududlar orqali yo'lovchilarni etkazib beradigan haydovchisiz "Yengil metro" ham London metro tizimiga tegishli.
Ammo "metro" so'zini inglizlar ixtiro qilganini kam odam biladi. Gap shundaki, Londonda yer osti temir yo'lini qurayotgan kompaniya Metropolitan Railway deb nomlangan.
Shuning uchun, dastlab Buyuk Britaniya aholisi metroni "metropoliten" deb atashgan va keyin uni "metro" ga qisqartirgan. Bugungi kunda londonliklar boshqa barcha nomlardan ko'ra "andergraund" va "tyub" (ingliz tilidan "quvur" deb tarjima qilingan) so'zlarini afzal ko'rishadi.

@xronologiya_2020

160

⏳xronologiya

10 Jan, 00:31

Bugun 10-yanvar
👉 BAYRAMLAR:

🇺🇳 BMT Bosh Assambleyasining birinchi majlisi ochilishi (1946).

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇧🇸 Bagam orollari - Ko‘pchilik prinsipi kuni.
🇧🇯 Benin - Vudu kuni.
🇫🇰 Folklend orollari - Margaret Tetcher kuni.
🇷🇺 Rossiya - HDF muhandis mexaniklari kuni.
🇯🇵 Yaponiya - 110 raqami bayrami kuni.

👉 VOQEALAR:

- 49 - Yuliy Sezar qoʻshini bilan Rubikon daryosidan oʻtdi.
- 1072 - Robert Gviskar arablardan Palermoni_qaytarib oldi.
- 1430 - Oltin moʻyna ordeni taʼsis etildi.
- 1514 - Ispaniyada Komplyuten Poliglotti - birinchi ko‘p tilli nashr chop echo'tkalamoqildi.
- 1863 - Londonda dunyoda birinchi metropoliten ishga tushdi.
- 1878 - Rus va bolgar qo‘shinlari Shipkada turk qo‘shinlari ustidan g‘alaba qozonishdi.
- 1920 - Millatlar Ligasining birinchi majlisida Versal shartnomasi ratifikatsiya qilindi.
- 1927 - Berlindagi UFA-Palast-am ZOO kinoteatrida rejissyor Fris Langaning “Metropolis” nomli ovozsiz film taqdimoti bo‘lib o‘tdi.
- 1929 - Tentenning sarguzashtlari haqida komiksning birinchi seriyasi nashr etildi.
- 1946 - BMT Bosh Assambleyasining birinchi majlisi.
- 1966 - Hindiston va Pokiston o‘rtasida Toshkent deklaratsiyasi imzolandi.
- 1978 - O‘zbekistonlik kosmonavt-uchuvchi Vladimir Jonibekov kosmosga birinchi marta parvoz qildi.
- 2001 - Soliq akademiyasi, Soliq va bojxona organlari akademiyasi sifatida tashkil etildi.
- 2014 - 10-12-yanvar kunlari Gonkongda o’tkazilgan xalqaro Kubokda Vladimir To‘ychiyev sovrindor bo‘ldi.
- 2022 - Qozog‘istonda motam kuni.
- 2023 - Microsoft Windows 7 ni texnik qo'llab-quvvatlashni to'xtatadi.
- 2024 - Ekvadorda qurollangan odamlar mahalliy telekanal tahririyatigi bostirib kirib, boshlovchilar va mehmonlarni garovga oldi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1883 - Aleksey Tolstoy (1954) - rus sovet yozuvchisi.
- 1894 - Vasiliy Shishkin (1966) - arxeolog va sharqshunos.
- 1905 - Muso Toshmuhammad o‘g‘li Oybek (1968) - yozuvchi, shoir, tarjimon, O‘zbekiston xalq yozuvchisi.
- 1924 - Shoniyozov Karim (2000) – etnograf olim, O‘zbekiston FA akademigi (2000), tarix fanlari doktori (1975), professor (1990).
- 1934 - Keonid Kravchuk - Ukrainaning birinchi prezidenti (1991-1994).
- 1936 - Robert Vudro Vilson - amerikalik astronom va fizik, Nobel mukofoti sohibi (1978).
- 1940 - Shirin Azizova - aktrisa, O‘zbekiston xalq artisti (1988).
- 1942 - Rixsivoy Avazov (2013) - Oʻzbekiston xalq artisti, Oʻzbek Milliy akademik drama teatri aktyori.
- 1951 - Saidjonov Oʻlmas (2016) - Oʻzbekiston xalq hofizi (1993).
- 1957 - Alisher Fayzullayev - oʻzbek diplomati, siyosatshunos, psixolog va yozuvchi.
- 1973 - Feliks Trinidad - Puerto-Rikalik professional bokschi, sobiq jahon chempioni.
- 1985 - Chaker Zouagi - Tunislik futbolchi, ampluasi yarimhimoyachi. Tunis milliy terma jamoasi aʼzosi.
- 1987 - Sezar Syelo - braziliyalik suzuvchi, Olimpiya chempioni (2008), ko'p karra jahon chempioni.
- 1991 - Gonsalo Peres de Vargas - ispaniyalik gandbolchi, darvozabon, ikki karra Yevropa chempioni.
- 1994 - Feyt Kipyegon - keniyalik yuguruvchi, 1500 m masofada ikki karra Olimpiya chempioni (2016 va 2020).

@xronologiya_2020

162

⏳xronologiya

09 Jan, 15:09

Birinchi iPhone ni Stiv Jobs 2007-yil 9-yanvarda Macworld Expo konferensiyasida e’lon qilgan edi. iPhone nomi "telefon" so‘zidan i harfi qo‘shilgan holda olingan. Taqdimotda Jobs bu Internet so‘zining qisqartmasi ekanligini ta’kidlab, “bu maktub biz uchun boshqa ma’nolarni anglatadi” deb ham aytib o‘tdi va individual, instruct, inform, inspire. so‘zlari bilan slayd ko‘rsatdi.
Birinchi iPhonye OS 2007 yil 29 iyunda sotuvga chiqdi va qisqa vaqt ichida AQSH smartfon bozorining muhim qismini qo‘lga kiritdi. Birinchi iPhonye tom ma’noda dunyoni portlatib yubordi va mobil telefonning ko‘rinishini abadiy o‘zgartirdi. iPhonye OS ning mashhurligi o‘sha yilning sentyabr oyida sotuvga chiqarilgan iPod touch tomonidan qo‘llab-quvvatlandi, bu iPhonye bilan solishtirganda funksionallikni pasaytirdi.

@xronologiya_2020

210

⏳xronologiya

09 Jan, 10:26

1969-yil 9-yanvarda Angliyaning Bristol shahrida «Konkord» avialaynerining birinchi sinov parvozi amalga oshirildi. Inqilobiy muhandislikka ega original samolyot Buyuk Britaniya va Fransiya o‘rtasida tovushdan tez yo‘lovchi laynerini yaratish va kelajak samolyotlarini yaratish bo‘yicha sa’y-harakatlarini birlashtirish bo‘yicha kelishuv tufayli yaratilgan. Ammo juda yuqori xarajatlar tufayli «Konkord»ning tijorat ekspluatatsiyasi umuman foydasiz edi, natijada samolyot 2003 yilda xizmatdan olib tashlandi. Bunga 2000-yil 25-iyulda Parijdagi Sharl de Goll aeroportidan havoga ko‘tarilayotganda bitta samolyot halokatga uchragan va 113 kishi halok bo‘lgan falokat yordam berdi. Konkordning oxirgi parvozi 2003-yil 26-noyabrda amalga oshirilgan. Samolyot Xitroudan havoga ko‘tarilib, Biskay ko‘rfazi ustidan uchib o‘tdi, Bristol ustidan o‘tdi va Filton aeroportiga qo‘ndi.

@xronologiya_2020

199

⏳xronologiya

09 Jan, 07:47

1922 yil 9 yanvarda – Turkiston respublikasida ochlik solig‘i joriy etish, barcha sanoat korxonalari daromadlarining 25 foizini ochlik solig‘iga o‘tkazish hamda uning 1922 yil 1 yanvardan boshlab ocharchilik to‘la-to‘kis barham topguncha amalda bo‘lishi belgilandi.

@xronologiya_2020

187

⏳xronologiya

09 Jan, 06:27

Donald Dak multfilmi chiqdi
Donald Fontleroy Dak - Uolt Disney multfilmi qahramoni. Ushbu qahramonga bag‘ishlangan birinchi multfilm 1937 yil 9 yanvarda chiqarilgan. Eng boshidan 1983 yilgacha Klarens Nesh Donaldning ovozi edi. Donaldning surati turli brendlar, shu jumladan apelsin sharbati ishlab chiqaruvchilari tomonidan qo‘llaniladi. Donald Dakga bo‘lgan huquqlar ko‘pincha sud jarayoniga sabab bo‘lgan. Shvesiyalik Arne o‘rdak haqidagi komikslar muallifi Karl Kristensen bilan bo‘lgan voqea eng katta rezonansni oldi. Uolt Disney uni sudga berib, Kristensenning xarakteri Donaldga juda o‘xshashligini aytdi. Shvesiyalik rassom tushkunlikka tushmadi va qahramonini o‘zgartirdi, shundan so‘ng u uzun tumshug‘li qarg‘aga o‘xshadi. Donald Dakning shaxsiy yulduzi 2004 yil 9 avgustda Gollivudning Shon-sharaf xiyoboniga qo‘yildi.

@xronologiya_2020

187

⏳xronologiya

09 Jan, 05:35

1923-yil 9-yanvar Xuan de la Sierva ilk bor giroplan parvozini amalga oshirdi.

Avtogiro - bu aylanuvchi qanotli samolyot bo'lib, parvoz paytida avtorotatsiya rejimida erkin aylanadigan asosiy rotorning podshipnik yuzasida joylashgan.

Autogiros 1919 yilda ispan muhandisi Xuan de la Cierva tomonidan ixtiro qilingan, uning C-4 avtogironi 1923 yil 9 yanvarda birinchi parvozini amalga oshirgan.

Giroplanlar nazariyasi asosan 1930-yillarda ishlab chiqilgan. Vertolyotlarning ixtiro qilinishi va ommaviy qurilishi bilan gyroplanlardan amaliy foydalanishga qiziqish shunchalik kamaydiki, yangi modellarni ishlab chiqish to'xtatildi. 1950-yillarning oxiri va 1960-yillarning boshlarida avtogiroga qiziqishning yangi bosqichi boshlandi.

@xronologiya_2020

170

⏳xronologiya

08 Jan, 08:19

Nega Filippin bayrog'idagi ranglarning joyi almashib turadi?

Bayroqdagi sakkiz qirrali quyosh Ispaniya bilan urushda bosh ko'targan ilk provinsiyalarni, uchta yulduz Filippinni tashkil qiluvchi uchta orollar guruhi : Luson, Visay va Mindanaoni, oq uchburchak - soflik va tinchlikni, ko'k va qizil - vatanparvarlik va mardlikni anglatadi.
Urush yoki harbiy holat paytida qizil rang tepada, ko'k rang esa pastda tasvirlanadi.

@xronologiya_2020

88

⏳xronologiya

08 Jan, 06:38

1957-yil 8-yanvar - 14 yoshli Robert Fisher shaxmat bo'yicha AQSh chempioni bo'lgan edi.

1964-yil Bobbi Fisher bir vaqtning o‘zida 50 ta taxtada shaxmat o‘ynamoqda.

47 uchrashuvda g‘alaba qozongan, 2 uchrashuvda durang o‘ynagan, faqat bittasida mag‘lub bo‘lgan... O‘shanda u 21 yoshda edi.

Kanalga ulanish⤵️

@xronologiya_2020

105

⏳xronologiya

08 Jan, 06:04

1851-yil 8-yanvarda Fizik Jan Bernar Leon Fuko tungi soat 2 da Yerning aylanishini isbotlagan.

🔹Parijda o‘zining shaxsiy uyining yerto‘lasida tajriba o‘tkazayotib, fizik Jan Bernar Leon Fuko tungi soat 2 da ish jurnalida muhim ma’lumotni yozgan – u tomonidan yasalgan asbob (ilm tarixida Fuko mayatnigi deb nomlangan) Yerning aylanishini yaqqol ko‘rsatgan.
🔹5 kilogrammli latun shar ko‘rinishidagi juda oddiy agregat xona shiftiga 2 metrli temir simga osilgan.
🔹Bu sharning tebranish qismi aylanadi. Mayatnikning bunday holati uchun boshqacha asos yo‘q.
🔹Bu tajribaning asosida og‘ir buyumni osib qo‘yilishi orqali Yerning aylanishini ko‘rish mumkin.
🔹3-fevral kuni Fuko Parij observatoriyasi akademiklariga o‘z mayatnigini namoyish qilgan, ularga shunday mazmundagi xatni jo‘natgan:
🔹“Sizlarni Yer aylanishini kuzatishga taklif etaman”.

@xronologiya_2020

108

⏳xronologiya

08 Jan, 03:46

Bugun 8-yanvar - Monako Genuyadan mustaqillikka erishgan kun

Mona‌ko, rasmiy nomi Mona‌ko knyazligi — Fransiya bilan bogʻliq mitti davlat, Yevropaning janubida, Liguriya dengizi sohilida joylashgan. Quruqlikda Fransiya bilan chegaradosh.

Bu dunyodagi eng kichik va aholi eng zich joylashgan mamlakatlardan biridir.

Knyazlik Monte-Karlodagi kazinolari va bu yerda o‘tkaziladigan Formula-1 chempionatining “Monako Gran-prisi” bilan mashhur.

1297-yil 8-yanvarda Genuyadagi fuqarolar urushi paytida Monako Fransisko Grimaldi va uning tarafdorlari tomonidan bosib olinadi.

Bu sana Grimaldilar sulolasi hukmronligining boshlanishi va mustaqil Monako davlatining paydo bo‘lishi hisoblanadi.

O'shandan beri 700 yildan ortiq vaqt davomida knyazlikni ushbu sulola vakillari boshqarib kelmoqda.

@xronologiya_2020

104

⏳xronologiya

08 Jan, 02:06

Bugun 8-yanvar - Afrika Milliy Kongressi tuzilgan kun.

🔹 Afrika Milliy Kongressi
1912-yil 8-yanvarda tashkil etilgan. Asoschisi Jon Dube.

🔹 1923-yilgacha u Janubiy Afrika tubjoy milliy kongressi deb atalgan.

🔹 1960-1990-yillarda yashirin faoliyat yuritgan.

🔹 Partiya o'zining maqsadi sifatida aparteid rejimini yo'q qilish, jamiyatni demokratik qayta qurish uchun kurashni e'lon qildi.

🔹 Kongressning dasturiy tamoyillari 1955-yildagi Ozodlik Xartiyasida belgilab berilgan.

@xronologiya_2020

109

⏳xronologiya

08 Jan, 01:06

Bugun 8-yanvar.

👉 BAYRAMLAR:

Yerning aylanishi kuni.
Kompyuter to‘plami kuni (Typing Day).

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇺🇿 O‘zbekiston - Prokuratura organlari xodimlari kuni.
🇦🇲 Armaniston - Donorlar kuni.
🇺🇸 AQSh - Kambag‘allikka qarshi kurash kuni.
🇬🇷 Gretsiya - Ginaykratiya - ayollar festivali kuni.
🇰🇵 KXDR - Kim Chin In tug‘ilgan kun.
🇷🇺 Rossiya - “Taqvim kuni” bayrami.
🇷🇺 Rossiya - “Bolalar kinosi” kuni.
🇲🇵 Shimoliy Marianna orollari - Hamdo‘stlik kuni.
🇹🇻 Tuvalu - Tefolax kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1297 - Monako Genuyadan mustaqillikka erishdi.
- 1780 - Finister burni yaqinidagi dengiz jangi.
- 1806 - Kap koloniyasi gollandlardan Buyuk Britaniyaga oʻtdi.
- 1851 - Fizik Jan Bernar Leon Fuko Yerning aylanishini isbotladi.
- 1912 - Afrika Milliy kongressi tashkil toodi.
- 1926 - Abdulaziz ibn Saud Hijoz taxtiga chiqdi.
- 1957 - Bobbi Fisher 14 yoshida shaxmat bo‘yicha AQSh chempioni bo‘ldi.
- 1959 - Sharl de Goll Fransiya prezidenti bo‘ldi.
- 1977 - Moskvada terroristik xurujlar sodir boʻldi.
- 1978 - Eronda Islom inqilobi boshlandi.
- 1988 - Afg‘on urushi: 354-desant polki 9-rotasining 3234-balandlikdagi jangi tugadi.
- 1993 - Oʻzbekiston avtomobil transporti ("Oʻzavtotrans") Davlat aksiyadorlik korporatsiyasi tashkil etildi.
- 1997 - Mukarrama Turg‘unboyeva nomidagi «O‘zbekraqs» ijodiy birlashmasi tashkil topdi.
- 2004 - "Queen Mary 2" kemasi suvga tushirildi.
- 2010 - Salvador poytaxtida qariyb yarim asrdan so‘ng Kuba elchixonasi ochildi.
- 2020 - Tehron yaqinida Boeing 737 samolyoti halokati, 176 ta qurbon.
- 2024 - Ilk marta (xususiy kompaniya) AQSHning United Launch Alliance kompaniyasi Vulcan Cyentaur raketasi yordamida Peregrine Oyga qo‘nuvchi qurilmasini Floridadagi uchirish maydonidan muvaffaqiyatli uchirdi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1720 - Jeyms Xargvis - ingliz ixtirochisi.
- 1812 - Sigizmund Talberg (1871) - avstriyalik bastakor, virtuoz pianinachi.
- 1847 - Yakov Narkevich-Iodko (1905) - belarus shifokori, elektrografiya asoschisi.
- 1891 - Solomon Lurye (1964) - sovet filologi, antik davr va fan tarixchisi.
- 1910 - Galina Ulaniva (1998) - balet artisti, baletmeyster, pedagog, SSSR Xalq artisti.
- 1935 - Presli Elvis - amerika xonandasi va kinoaktyor, Rok musiqa asoschilaridan biri.
- 1942 - Dzyunitiro Koidzumi - yapon siyosatchisi, Yaponiya premyer ministri (2001-2006).
- 1947 - Anvar Obidjon (2020) - Shoir, noshir va dramaturg .
- 1951 - Xurshid Do‘stmuhammad - Jurnalist va yozuvchi.
- 1981 - Loren Xyuitt - avstraliyalik kino va televideniye aktrisasi.
- 1984 - Kim Chin In - KXDR rahbari (2011-yildan).
- 1986 - David Silva - ispan futbolchisi, jahon chempioni (2010).
- 2011 - Vinsent - Daniya taxti vorisi, shahzoda Frederik va rafiqasi Marining o‘g‘li.
- 2011 - Yozefina - Daniya taxti vorisi, shahzoda Frederik va rafiqasi Marining qizi.

@xronologiya_2020

113

⏳xronologiya

07 Jan, 15:27

O'layotgan sher - Shveytsariyaning Lutsern shahridagi haykal. 1792 yilda Tyuleryi saroyiga hujumga qarshilik ko'rsatishda halok bo'lgan soqchilarning jasoratiga bag'ishlangan. Mark Tven yaralangan va oʻlayotgan sher haykalini "dunyodagi eng qayg'uli tosh bo'lagi" deb ta'riflagan. Haykal 1821-yilda Bertel Torvaldsenning eskizi bo'yicha yaratilgan.

@xronologiya_2020

164

⏳xronologiya

07 Jan, 14:21

Hollywood yozuvining har bir harfi to‘rt qavatli bino balandligiga teng, boshqacha qilib aytganda, yozuv balandligi 14 metrni tashkil qiladi. Aynan harflarning ulkanligi, ayniqsa, amerikalik o‘z joniga qasd qiluvchilar orasida mashhur bo‘lib ketdi. 1932-yilda aktrisa Peg Entuisl “H” harfi ustiga chiqib o‘zini pastga tashlaydi. Aktrisaning o‘z joniga qasd qilishi sababi rejissyorning unga istagan rolini bermagani edi. 24 yoshli aktrisa o‘limidan so‘ng mashhur bo‘lib ketish bilan birga, Hollywood yozuvini ham mashhurligiga sababchi bo‘ladi.

@xronologiya_2020

184

⏳xronologiya

07 Jan, 09:37

Antarktida qitʼasida tug‘ilgan birinchi odam

Emilio Markos Palma 1978 yil 7 yanvarda tug‘ilgan. Bu inson Antarktida qitʼasida tug‘ilgan birinchi inson sifatida tarixga kirgan. Hozirgi kunda Argentina fuqarosi, axborot texnologiyalari sohasida tizim tahlilchisi sifatida faoliyat yuritadi. Otasi Xorxe Emilio Palma o‘z vaqtida Antarktidada faoliyat yuritgan, shu sababli ham onasi Antarktidadagi ilmiy stansiyada o‘z o‘g‘lini dunyoga keltirgan.

@xronologiya_2020

192

⏳xronologiya

07 Jan, 08:09

1610-yil 7-yanvar Galiley Yupiterning toʻrtta sunʼiy yoʻldoshini birdaniga topdi.

Galiley sun'iy yo'ldoshlari - Yupiterning to'rtta eng katta sun'iy yo'ldoshlarining umumiy nomi: Io, Europa, Ganymeda va Callisto. Ular quyosh tizimidagi eng katta sun'iy yo'ldoshlar qatoriga kiradi va ularni kichik teleskop bilan kuzatish mumkin.

Sun'iy yo'ldoshlar Galileo Galiley tomonidan 1610 yil 7 yanvarda tarixdagi birinchi teleskopi yordamida kashf etilgan. Nemis astronomi Simon Mari ham 1609 yilda ularni kuzatgan sun'iy yo'ldoshlarni topgani haqida da'vo qilgan, ammo bu haqda o'z vaqtida ma'lumot e'lon qilmagan. Bundan tashqari, Yupiterning yo'ldoshlari Inklarning astronomlariga ma'lum bo'lgan deb ishonish uchun asoslar mavjud.

@xronologiya_2020

195

⏳xronologiya

07 Jan, 08:00

"Muhabbat va kabutarlar" lirik komediyasi 1985-yil 7-yanvarda keng tarqalgan. Film “Mosfilm” kinostudiyasida rejissyor Vladimir Menshov tomonidan teatr aktyori Vladimir Gurkin tomonidan yozilgan ssenariy bo‘yicha suratga olingan.
Aktyorlar - Aleksandr Mixaylov, Nina Doroshina, Lyudmila Gurchenko, Sergey Yurskiy, Natalya Tenyakova, Yanina Lisovskaya, Igor Lyax, Lada Sizonenko.
“Muhabbat va kabutarlar” filmi “Mosfilm”ning You Tubye kanalida eng mashhur bo‘ldi. Vladimir Menshovning surati videoservisda e’lon qilinganidan beri ko‘rilganlar soni 20 milliondan oshdi.

@xronologiya_2020

167

⏳xronologiya

07 Jan, 03:24

Birinchi marta La-Mansh bo‘ylab parvozni fransuz ixtirochi, aviatsiya ustasi Jan-Pyer Blanshar amalga oshirdi. Parvoz 2 soat 30 daqiqa davom etdi, shar 1785 yil 7 yanvarda Angliyadan Fransiyaga uchdi.
Marshrut Dover qal’asidan Fransiyadagi Gin kommunasiga borgan. Blansharning shari yelkanli va ikkita eshkakka ega edi - kemalarga o‘xshab, Blanshar ular bilan apparatni boshqarishni rejalashtirgan. Blanshar sharni shimoli-sharqda Lya Vilett tomon yo‘naltirmoqchi bo‘ldi, lekin u Sena daryosi bo‘ylab Biyankurga uchib ketdi va keyin yana qaytib, Sevr ko‘chasiga qo‘ndi.

@xronologiya_2020

169

⏳xronologiya

07 Jan, 02:37

Bugun 7-yanvar - Fotografiya ixtiro qilingan kun

Lui Jak Dager iste'dodli rassom va rang-barang panoramali ko'rinishlarning mohir ustasi edi.

1824-yildan boshlab u o'z buyurtmasiga ko‘ra juda zo'r ishlab chiqarilgan obskura kamerasini oldi va ko'plab tajribalar o'tkazdi.

Tajribalarni davom ettirib, kashf etgan usulni takomillashtirish bilan Dager ikki yil o'tgach, o'sha davr uchun barqaror va yaxshi natijalarga erishdi. Keyin mashhur fransuz fizigi, akademik Fransua Aragoga o'z usuli haqida ma'lumot berdi.

Olim Dager kashfiyotini yuqori baholadi va 1839-yil 7-yanvarda Fransiya Fanlar akademiyasining maxsus yig‘ilishida uni batafsil bayon qildi.

1839-yil 7-yanvar kuni fotografiya ixtiro qilingan kun hisoblanadi. 19-asrning buyuk ixtirolaridan biri shunday tug'ilgan.

@xronologiya_2020

176

⏳xronologiya

07 Jan, 02:36

Bugun 7-yanvar
👉 BAYRAMLAR:

Xalqaro dasturchilar kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇦🇲 Armaniston - Merelos - Marhumlarni xotirlash kuni.
🇬🇭 Gana - Konstitutsiya kuni.
🇮🇹 Italiya - Bayroq kuni.
🇰🇭 Kambogja - Genotsid ustidan g‘alaba kuni.
🇱🇷 Liberiya - Kashshoflar kuni.
🇪🇬 Misr - Iloha Sehmet kuni.
🇯🇵 Yaponiya - “Dzindzidu” bayrami.

👉 VOQEALAR:

- 1558 - Fransiya Kale yerini bosib oldi.
- 1610 - Calileo Galiley Oy yuzidagi tog‘liklarni aniqladi.
- 1610 – Galileo Galiley Yupiterning to'rtta yirik yo'ldoshini topdi.
- 1785 - Jan-Pyer Fransua Blanshar va Jon Jeffris birinchi bo‘lib havo sharida La-Mansh orqali uchib o‘tishdi.
- 1839 - Fotografiyaning tug‘ilgan kuni.
- 1878 - Sheynovo jangining boshlanishi.
- 1953 - AQSh Prezidenti Trumen mamlakatning o'z vodorod bombasi borligi haqida aytdi.
- 1965 - Indoneziya BMTdan chiqqanligini e’lon qildi.
- 1979 - Vyetnam armiyasi Kambodjada Pol Pot rejimini ag'dardi.
- 1988 - Afg‘on urushi: 345-gvardiyachi desant polkining 9-rotasi 3234-balandlikda jangga kirishdi.
- 1989 - Akixito Yaponiyaning yangi imperatori deb e‘lon qilindi.
- 1993 - O‘zbekiston Turkmaniston bilan diplomatik munosabatlar o‘rnatdi.
- 1997 - “Umid” jamg‘armasi tashkil topdi.
- 2015 – Parijdagi Charlie Hebdo tahririyatiga terroristik hujum uyushtirildi. 12 ta qurbon, 11 kishi yaralangan.
- 2021 - Vashingtonda Donald Tramp tarafdorlari Kapitoliy binosini egallab olishdi.
- 2024 - Zominda uzunligi 305, balandligi esa 150 metr bo‘lgan Markaziy Osiyodagi yagona ko‘prik foydalanishga topshirildi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1342 - Filipp II Jasur (1404) - Burgundiya gersogligi asoschisi.
- 1794 - Eylxard Micherlax (1863) - nemis kimyogari, izomorizm va dimorizm ko‘rinishlarini kashf qilgan.
- 1800 - Millard Fillmor - (1874) - AQShning 13-prezidenti (1850-1853).
- 1834 - Iogann Filipp Reys (1874) - nemis olimi va ixtirochisi.
- 1858 - Eliezer Ben-Yehuda (1922) - yahudiy tilshunosi, zamonaviy ivrit tilining “otasi”.
- 1925 - Jerald Darrell (1995) - ingliz zoologi, sayohatchi va yozuvchi.
- 1933 - Ulomov Valentin - geofizik, seysmolog, O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi muxbir a’zosi (1984).
- 1940 - Yusufbekov Nodirbek - kimyogar olim, O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi akademigi (2000).
- 1941 - Jon Ernest Uoker - ingliz kimyogari, Nobel mukofoti sohibi (1997).
- 1951 - Talg‘at Musaboyev - sovet va rossiya kosmonavti, Rossiya Qahramoni, Qozog‘iston Milliy Qahramoni.
- 1964 - Nikolas Keyj - amerikalik aktyor, kinorejissyor va prodyusser.
- 1982 - To’laganova Iroda - tennischi, O’zbekiston Respublikasida xizmat ko’rsatgan sportchi (2000), “O’zbekiston iftixori” (2001).
- 1991 - Eden Azar - belgiyalik futbolchi, “Real” va Belgiya terma jamolarinig yarimhimoyachisi.

@xronologiya_2020

177

⏳xronologiya

06 Jan, 12:03

"Tarxun"

Tarxun - 1887 yildan beri Gruziyada ishlab chiqariladigan zumradsimon yashil rangdagi shirin alkogolsiz yumshoq gazlangan limonad turi. Suv, limon kislota, shakar, tarxun ekstarkti yordamida tayyorlanadi.

*Tarxun - (tarragon, sherolgʻin) shuvoqlar turkumiga mansub koʻp yillik oʻsimlik turi. Yevrosiyo va Shimoliy Amerika, Sibir, Oʻrta Osiyoda keng tarqalgan. Koʻplab mamlakatlarda ziravor ekin sifatida ekiladi. Oʻzbekistonning hamma viloyatlarida togʻlar etagidan to yuqori qismigacha boʻlgan shagʻalli qiyaliklarda oʻsadi.

*Tarxun - Liviya hududida joylashgan qadimiy shaharlardan biri.

*Tarxun - Sug'd podshosi (700-711 yillarda hukmronlik qilgan). Oʻrta Osiyoda arablarga qarshi kurashgan. Sugʻd zodagonlari tomonidan taxtdan agʻdarilib, qatl etilgan.

@xronologiya_2020

209

⏳xronologiya

06 Jan, 08:55

"Poyezdning La Sotaga kelishi" filmining prem’yerasi
"Poyezdning La Sotaga kelishi" qisqa hujjatli filmi aka-uka Lyumerlar tomonidan suratga olingan va ommaga namoyish etilgan birinchi filmlardan biri bo‘lib, birinchi marta 1896-yil 6-yanvarda keng ommaga taqdim etilgan. Guvohliklarga ko‘ra, filmning birinchi namoyishi tomoshabinlar tomon harakatlanayotgan real o‘lchamdagi poyezdning “jonlangan” qiyofasini idrok etishga psixologik tayyor bo‘lmagan jamoatchilik orasida vahima uyg‘otdi.

@xronologiya_2020

207

⏳xronologiya

06 Jan, 06:19

Bugun
6-Yanvar

Mirishkor tumani tashkil etilgan kun

Qashqadaryo viloyati Mirishkor tumani. Viloyatning janubi-g'arbiy qismida joylashgan. 2003-yil 6-yanvarda Usmon Yusupov va Bahoriston tumanlarining birlashtirilishi natijasida tashkil etilgan. Tuman shimoldan Muborak, sharqdan Kasbi, Qarshi, Nishon tumanlari, gʻarbdan Buxoro viloyatining Olot va Qorakoʻl tumanlari, janubdan Turkmanistonning Lebap viloyati bilan kor tumani hududi jihatidan Qashqadaryo viloyatida 3-oʻrinda turadi. Maydoni 3,1 ming km². Aholisi 124,1 ming kishi(2022), asosan, o'zbeklar, shuningdek, turkman, tojik, arab, rus va boshqa millat vakillari ham yashaydi. Markazi – Yangi Mirishkor qishlog'i.

@xronologiya_2020

199

⏳xronologiya

06 Jan, 04:37

‍

1888 yil 6 yanvar – Amudaryo ustiga qurilgan yog‘och ko‘prikdan dastlabki poyezd o‘tdi.

Ko‘prik tez va shoshilinch qurilganligi tufayli unchalik mustahkam bo‘lmagan. Shu tufayli toshqinlar va og‘ir yukli poyezdlar uni tez-tez ishdan chiqarib turgan.

Shunday bo‘lsa-da, bu ko‘prik o‘z davrining ulkan inshooti bo‘lib, uzunligi jihatidan dunyoda uchinchi o‘rinda turgan.

Bu ko‘prikning qurilish jarayoni quyidagicha kechgan. 1886 yilning 30 noyabrida Kaspiyorti temiryo‘li orqali birinchi poyezd Buxoro amirligi hududiga – Chorjo‘yga kirib keldi.

Temiryo‘lni Buxoro va Samarqandgacha yana davom ettirish uchun Amudaryodan o‘tish kerak edi.

Biroq daryoga ko‘prik qurish ko‘p vaqt va xarajat talab qilishi tufayli loyihada sol yasash mo‘ljallangandi.

Ammo, solning o‘ziga yarasha tashvishlari ko‘pligi uchun daryoga yog‘och ko‘prik qurish taklif qilindi.

Tarixchi Nuriddin Musayevning qayd etishicha, bu taklif ko‘pchilikka ma’qul tushdi va katta texnik qiyinchiliklarga qaramasdan, ko‘prik qurish ishlari boshlab yuborildi.

Ko‘prik 124 kun ichida qurib bitkazildi. Ko‘prikning asosiy qismi uzunligi 811 sarjin bo‘lib, ikki cheti 300 sarjinlik to‘g‘onlarga ulangan edi.

@xronologiya_2020

208

⏳xronologiya

06 Jan, 02:54

Teleskopik ko‘rish uchun mexanik tizimdan foydalanish tamoyiliga patent talabnomasi nemis texnigi va ixtirochisi Pol Nipkov tomonidan 1884 yil 6 yanvarda berilgan.
Nipkov diskida Arximed spirali bo‘ylab shunday joylashtirilgan bir qator teshiklar mavjudki, disk aylanganda har bir teshik bir aylanishda bitta chiziqni ochadi. Disk teshiklari soniga teng bo‘lgan barcha chiziqlar tasvir ramkasini tashkil qiladi. Teshiklar orqali yorug‘lik fotoselga kiradi, uning yordami bilan olingan impulslar kuchayadi va radio uzatgichning tashuvchisi chastotasini modulyasiya qiladi.
Keyinchalik ko‘plab ixtirochilar televizorda mexanik tizimlardan foydalanish g‘oyasini ishlab chiqdilar. Ammo keyingi asrning birinchi o‘n yilligida elektron televideniyeni amalga oshirish uchun vositalar ixtiro qilindi.

@xronologiya_2020

177

⏳xronologiya

06 Jan, 01:31

Bugun 6-yanvar.

👉 BAYRAMLAR:

Xalqaro urush sabab yetim qolgan bolalar kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇺🇸 AQSh - Texnologiyalar kuni.
🇧🇬 Bolgariya - Yordan kuni.
🇩🇪 Germaniya, 🇪🇸 Ispaniya - Uch qirol kuni.
🇫🇷 Fransiya - Qirollar bayrami.
🇮🇸 Islandiya - Yol bayrami.
🇮🇪 Irlandiya - Kichkina rojdestvo.
🇮🇶 Iroq - Qurolli kuchlar kuni.
🇮🇹 Italiya - Befan kuni.
🇱🇦 Laos - Patet Lao kuni.
🇯🇲 Yamayka - Maruanlar kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1066 - Garold Godvinson Angliya qiroli bo‘ldi.
- 1217 - Qilichbardorlar ordeni Novgorod yerlariga bosqin uyushtirishdi.
- 1579 - Aras uniyasi tuzildi.
- 1912 - Nyu-Meksiko AQShning 47-shtatiga aylandi.
- 1937 - SSSRda ikkinchi Butunittifoq aholini ro‘yxatga olish amalga oshirildi.
- 1943 - Qizil armiya uchun pogonlar ishlab chiqildi.
- 1978 - AQSH Davlat kotibi Sayrus Vens Vengriya hukumatiga Ishtvan tojini qaytarib berdi.
- 1992 - Gruziya prezidenti Gamsaxurdiya hokimiyatdan agʻdarildi.
- 1992 - Togli Qorabog’ Respublikasi oʻz mustaqilligini e’lon qildi. Aslini olganda respublikada yashovchi armanlar Armaniston davlati yordamida bu hududning tub aholisi boʻlgan ozarbayjonlarni u yerdan haydab chiqarib, oʻzlari hokimiyatni egallab olishdi.
- 1994 - Muborak gazni qayta ishlash zavodida yangi 14-blok ishga tushirildi.
- 1994 - "Toshkent–Jizzax" elektr poyezdi qatnovi yoʻlga qoʻyildi.
- 2003 - Qashqadaryo viloyati Mirishkor tumani tashkil etildi.
- 2005 - O‘zbekiston Sudan bilan diplomatik munosabatlarni o‘rnatdi.
- 2015 - Yerga o‘xshashlik Indeksi juda yuqori bo‘lgan ekzoplaneta - Kepler - 438 b kashf qilindi.
- 2021 - AQSh Kapitoliysining bosib olinishi.
- 2022 - Qozog'istonda KXShT operatsiyasining boshlanishi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1367 - Richard II (1400) - Angliya qiroli (1377-1399).
- 1412 - Janna D’Ark (1431-yil gulxanda yoqilgan) - orlean qizi, fransuz milliy qahramoni.
- 1596 - Bogdan Xmelnitskiy (1657) - Zaporojye qo‘shinlari getmani, ukrain harbiy va davlat arbobi.
- 1812 - Melxoro Akino (1919) - filippin inqilobchisi, “Inqilobning Buyuk ayoli”.
- 1822 - Genrix Shliman (1880) - nemis arxeologi, Troya qoldiqlarini toogan olim.
- 1832 - Dore Gyustav (1883) - Fransuz grafik rassomi.
- 1848 - Xristo Botev (1876) - bolgar shoiri, inqilobchi va milliy qahramon.
- 1883 - Jubron Xalil Jubron (1931) - arab yozuvchisi, faylasuf, rassom. Arab, ingliz tillarida ijod qilgan.
- 1904 - Nikomarov Naum (1947) – O‘zbekiston xalq artisti (1950).
- 1922 - Xalilov Nabijon (2002) – dirijyor, kompozitor, O‘zbekiston xalq artisti (1989).
- 1938 - Adriano Chelentano - italiyalik kinoaktyor, qo‘shiqchi, kinorejissyor, jamoat arbobi.
- 1939 - Valeriy Lobanovskiy (2002) - sovet futbolchisi, sovet va ukrain futbol murabbiyi.
- 1955 - Rouen Atkinson (Janob Bin) - ingliz aktyori, ssenariynavis, prodyusser.
- 1986 - Petter Nortug - norvegiyalik chang'ichi, ikki karra Olimpiya chempioni, 13 karra jahon chempioni.
- 1996 - Kortni Eaton - avstraliyalik kino va televidenie aktrisasi, model.

@xronologiya_2020

184

⏳xronologiya

05 Jan, 15:01

Lenin ordenini hamma bilsa kerak. Lenin ordeni joriy etilganidan beri 400 mingga yaqin odam bu mukofot bilan taqdirlangan. Ammo Leninning o‘zi umri davomida bir marta 1922-yilda Xorazm Xalq Sotsialistik Respublikasining “Mehnat shuhrati” ordenidan boshqa hech qanday mukofot olmagan.

@xronologiya_2020

226

⏳xronologiya

05 Jan, 11:38

SSSR Fanlar akademiyasi Arktika va Antarktika ilmiy-tadqiqot institutining doimiy ekspedisiyasi birinchi marta 1956-yil 5-yanvarda Antarktida qirg‘oqlariga qo‘ndi.
Ekspedisiyaning asosiy ilmiy vazifalari Antarktidadagi atmosfera jarayonlarini va ularning havo massalarining umumiy aylanishidagi ishtirokini o‘rganish, Antarktika suvlari harakatining qonuniyatlarini aniqlash, mintaqaning fizik-geografik tavsifini, shu jumladan uning geologiye xususiyatlari tavsifini berish edi. 1958 yilda Antarktidada allaqachon 5 ta sovet stansiyasi ishlagan va Sovet Antarktika ekspedisiyasi faoliyatining eng yuqori cho‘qqisida materikda yil bo‘yi ishlagan 8 ta stansiya mavjud edi. Qishda ishlovchilar soni 180 tani tashkil etgan bo‘lsa, yozda stansiyalarda 450 tagacha qutb tadqiqotchilari ishlagan.

@xronologiya_2020

129

⏳xronologiya

05 Jan, 10:35

Bugun 5-yanvar – Erida karlik sayyorasi kashf etilgan kun

Erida karlik sayyorasi 2005-yilning 5-yanvar kuni amerikalik astronomlar Maykl Braun, Devid Rabinovis va Chedvik Truxilyo tomonidan kashf etilgan.

Bu haqidagi rasmiy bayonot 2005-yilning 29-iyul sanasida eʼlon qilingan.

Erida karlik sayyoralar (aniqrogʻi, ushbu maqomga ega boʻlgan kichik sayyoralar) orasidagi Quyoshdan eng uzoq joylashgan obyekt hisoblanadi.

Undan uzoq masofada ham karlik sayyora maqomini olishi mumkin boʻlgan samoviy jismlar yetarlicha, ularga ham tez orada rasmiy maqom berilsa ajab emas.

Erida 2006-yilga qadar Quyosh tizimidagi oʻninchi sayyora maqomini olishga daʼvogarlik qilgan. Ammo, Pluton sayyoralar safidan chiqarilgach, Erida ham ushbu imkoniyatdan mahrum boʻlgan.

@xronologiya_2020

134

⏳xronologiya

05 Jan, 04:05

1769-yil 5-yanvar Jeyms Vatt bugʻ dvigatelini patentladi.

1759 yilda Vattning do'sti Jon Robison uni bug'ni harakatlantiruvchi energiya manbai sifatida ishlatish masalasi bilan qiziqtirdi. Newcomen bug 'dvigateli ellik yil davomida mavjud bo'lib, asosan shaxtalardan suv quyish uchun mo'ljallangan, ammo bu vaqt davomida u hech qachon takomillashtirilmagan va uning ishlash printsipini kam odam tushungan. Vatt bug'dan foydalanish bo'yicha tadqiqotini noldan boshlaydi, chunki u ilgari hech qachon bunday muammoga duch kelmagan. Biroq, qurilmaning ishlaydigan modelini yaratishga urinishlar hech narsa bilan tugamaydi. U faqat Papen qozonidan foydalangan holda Severi bug 'dvigatelining modeliga o'xshash narsalarni qurishda muvaffaqiyat qozonadi. Biroq, modelning shunday katta kamchiliklari bor ediki, Vatt rivojlantirishdan voz kechdi.

@xronologiya_2020

145

⏳xronologiya

05 Jan, 02:30

Bugun 5-yanvar - «Oltin darvoza» ko‘prigi qurilishi boshlangan kun

1933-yilning 5-yanvar kuni San-Fransiskoda dunyodagi eng mashhur ko‘priklardan biri – «Oltin darvoza» ko‘prigi qurilishi boshlandi va 4 yildan keyin qurib bitkazildi.
Ko'prik qurilishidan oldin, o'nlab yillar davomida Oltin Darvoza bo'g'ozi va ko'rfazga faqat parom orqali o‘tishgan.
Bo'g'ozning katta kengligi, ya‘ni ikki kilometrdan ortiq va chuqurligi - yuz metrdan oshiq bo‘lgani, shuningdek, kuchli oqimlar va tez-tez qalin tumanlar tufayli uning qurilishi imkonsiz deb hisoblangan.
Ko'prik San-Fransiskoni Marin okrugi bilan bog'laydi.
Ushbu ko‘prik dunyodagi eng chiroyli ko'priklardan va AQShning eng mashhur diqqatga sazovor joylaridan biri hisoblanadi.

@xronologiya_2020

129

⏳xronologiya

05 Jan, 01:00

Bugun 5-yanvar
👉 BAYRAMLAR:

Xalqaro boyskautlar kuni

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇺🇸 AQSh - Qushlar kuni.
🇧🇾 Belorussiya - Ijtimoiy himoya xodimlari kuni.
🇮🇳 Hindiston - Guru Gobinda Sinnxning tug‘ilgan kuni.
🇷🇸 Serbiya, 🇲🇪 Chernogoriya - Tutsindan.
🇨🇳 Xitoy - Xarbin shahrida muzdan yasalgan asarlar festivali (1963-yildan).
🇯🇵 Yaponiya - Qulupnay kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1477 - Nansi jangi.
- 1665 - Parijda dunyoda birinchi marta jurnal - «Journal des savants» (“Olimlar jurnali”) nashr etildi.
- 1675 - Turkxaym jangi.
- 1728 - Gavana universiteti tashkil etildi
- 1762 - Rossiya taxtiga Pyotr III chiqdi.
- 1769 - James Uatt par mashinasini patentladi.
- 1809 - Dardanel sulhi imzolandi. Ingliz-turk urushi tugadi.
- 1919 - Myunxenda Nemis natsional sotsialistlar ishchi partiyasi tuzildi.
1933 – San-Fransiskoda Oltin darvozalar koʻprigi ishga tushdi.
- 1942 - Qizil Armiyaning qishki hujumlari boshlandi
- 1968 - Chexoslovakiyada Aleksandr Dubchek hokimiyat tepasiga keldi.
- 2005 - Palomar observatoriyasi Erida planetasi mavjudligini tasdiqladi.
- 2021 - Jorjiya shtatida AQSh Senatiga saylovlarning ikkinchi bosqichi.
- 2022 - Norozilik namoyishlari tufayli butun Qozog'istonda favqulodda holat joriy etildi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1592 - Shohjahon (1666) - Boburiylar saltanati hukmdori (1627-58), Jahongirshohning 3-o‘g‘li.
- 1897 - Yunus Rajabiy (1976) - bastakor, xonanda va sozanda (nay, dutor), o‘zbek musiqa merosini to‘plovchisi, O‘zbekiston xalq artisti (1953) O‘zbekiston FA akademigi (1966).
- 1909 - Zamira Hidoyatova - Taniqli o‘zbek aktrisasi,
O‘zbekiston xalq artisti (1944).
- 1910 - Umarxo’jayev Muhammad (1984) - O’zbekiston xalq artisti (1968).
- 1916 - Malik Nabiev (2008) - O’zbekiston BA akademigi, O’zbekiston xalq rassomi.
- 1917 - Fayozova Omina - O’zbekiston xalq artisti (1973).
- 1919 - Shahodat Rahimova (1979) - aktrisa, xonanda (dramatik soprano), O‘zbekiston xalq artisti (1940).
- 1929 - Anvar Muqimov (1993) - O'zbek yozuvchisi
- 1955 - Fyodorov Vladimir (1979) - futbolchi, xalqaro toifadagi sport ustasi (1976).
- 2004 - Anastasiya Bezrukova - rus modeli va aktrisasi.

@xronologiya_2020

134

⏳xronologiya

04 Jan, 15:46

23 yoshli syorferchi 32 metr balandlikdagi to'lqinni zabt etib, jahon rekordini yangiladi.

YAngi rekordni Kaliforniyalik Alessandro Slebir o'rnatdi.

Avvalgi rekord 2020 yil 29 oktabrda portugaliyalik Sebastyan Stoydtner tomonidan Norte sohillarida o'rnatilgan edi.

@xronologiya_2020

167

⏳xronologiya

04 Jan, 14:15

Santa Klaus o'z tarixining ko'p qismida ozgʻin boʻlgan. 1863-yilda karikaturachi Tomas Nast birinchi marta Qorboboni katta qorin bilan tasvirlagan. Qorboboning ozgʻin va toʻlacha versiyalari 1930-yillargacha mavjud bo'lgan. Keyin esa Santaning semiz qiyofasi mashhur Coca-Cola kompaniyasining reklamasida mustahkamladi va shu qiyofasi ommalashdi.

@xronologiya_2020

188

⏳xronologiya

04 Jan, 09:41

Uolt Disneyning sodda amerikaliklardan qanday qilib pul ishlagani

II Jahon urushi paytida Disney do‘sti bilan birga askarlarning kaskalarini kamuflyaj ranglarga bo‘yagan va ularda xuddi o'q teshib o'tganidek teshiklar ochgan. Shu tariqa u oddiy kaskalarni jangda o'q tekkan kaskalardek ko'rinishga olib kelib, sodda amerikaliklarga yaxshigina puldan sotgan.

P.s. demak, Disney brat sodda amerikaliklarni yaxshilab kiydirgan ekan)))
Kaska kiydirgan!

@xronologiya_2020

194

⏳xronologiya

04 Jan, 09:01

1992 йил, 4 Январь!!!

Ислом Каримовнинг илк қасамёди.

@xronologiya_2020

185

⏳xronologiya

04 Jan, 07:09

4-yanvar – Butunjahon Brayl alifbosi kuni

Brayl alifbosi boʻrtiq nuqtalarga asoslangan maxsus alifbo boʻlib, koʻzi ojiz insonlarning savod chiqarishi uchun 1824-yilda fransuz tiflopedagogi Lui Brayl tomonidan yaratilgan.

BMT Bosh Assambleyasining 2006-yil 13-dekabrda qabul qilingan rezolyutsiyasida Brayl alifbosi koʻz ojizlar va zaif koʻruvchilar uchun asosiy yozma muloqot vositasi ekanligi qayd etilgan.

Mazkur xalqaro kun Brayl alifbosining koʻzi ojizlar va zaif koʻruvchilar oʻrtasida savod chiqarish, taʼlim olish, maʼrifiy savodxonlikni oshirishdagi ahamiyatini xalqaro miqyosda eʼtirof etish, bu yozuvda oʻquv, ilmiy, siyosiy va badiiy adabiyotlarni nashr qilishni qoʻllab-quvvatlash maqsadida nishonlanadi.

@xronologiya_2020

481

⏳xronologiya

04 Jan, 05:53

Surrogat ona biologik ota-onalarning embrionini olib yurgan to‘liq surrogatlik dasturi bo‘yicha birinchi farzand 1985 yil 4 yanvarda Shimoliy Londondagi klinikalardan birida tug‘ilgan. Kotton xonim surrogat ona bo‘ldi va undan qiz tug‘ildi.
O‘shandan beri dunyo bo‘ylab reproduktiv muammolarga duch kelgan ko‘plab juftliklar homiladorlik surrogati orqali ota-ona bo‘lish baxtini topishga muvaffaq bo‘lishdi.

@xronologiya_2020

173

⏳xronologiya

04 Jan, 04:37

Bugun 4-yanvar - Isaak Nyuton tug‘ilgan kun.

Nyuton Isaak- 1643-yil 4-yanvar kuni London shahrida tug’ilgan.
Ingliz olimi, hozirgi zamon tabiatshunosligi asoschilaridan biri.
London Qirollik jamiyati a'zosi (1672-yildan)va uning prezidenti (1703-yildan).
Kembridj universitetini tugatgan(1665).
Ilmiy ishlari uchun unga lord unvoni berilgan (1705).
Nyuton mexanika va astronomiyaning nazariy asoslarini yaratdi.
Butun olam tortishish qonunini ochdi, differensial va integral hisob asoslarini ishlab chiqdi, ko’zguli teleskopni kashf qildi. U optikaga oid muhim eksperimental ishlar muallifi.
Nyuton 1727-yil 31-martda vafot etgan va Vestminsterda dafn etilgan.

@xronologiya_2020

182

⏳xronologiya

04 Jan, 02:37

Bugun
4-Yanvar

Chilonzor tumani tashkil qilingan kun.

Chilonzor tumani Toshkent shahridagi ma'muriy-hududiy birlik. Shaharning janubi-gʻarbida joylashgan. 1963-yil 4-yanvarda tashkil a, Shayxontoxur, Yakkasaroy, Sirgʻali tumanlari bilan chegaradosh. Toshkent chekkasidagi Chilonzorda 1956-yildan boshlab zamonaviy binolar qurila boshlandi. 1966-yilgi zilziladan soʻng tumanda keng miqyosda qurilish ishlari boshlab yuborildi. Hozirda Chilonzor infratuzilmasi eng yaxshi rivojlangan tumanlardan biridir.

Maydoni 2530 gektar, Aholisi 272,9 ming kishi (2023).

@xronologiya_2020

205

⏳xronologiya

04 Jan, 01:35

Bugun 4-yanvar
👉 BAYRAMLAR:

🇺🇳 BMT — Xalqaro Brayl alifbosi kuni (2019-yildan).
🇺🇳 Xalqaro butun olam tortishish (Isaak Nyuton,1843) kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇦🇴 Angola - Mustamlaka repressiyasi qurbonlarini xotirlash kuni.
🇺🇸 AQSh - Spagetti kuni.
🇮🇳 Hindiston - Putrada Ekadashi.
🇲🇲 Myanma - Mustaqillik kuni.
🇨🇬 Kongo - Mustaqillik uchub qurbon bo‘lganlarni xotirlash kuni.
🇳🇬 Nigeriya - Olov kuni.
🇹🇭 Tailand - Kavaleriya kuni.

👉 VOQEALAR:

- mil. av. 46 - Ruspina jangi.
- 1698 - Londondagi qirollar saroyi yonib ketdi.
- 1717 - Gaagada Fransiya, Angliya va Gollandiya Ispaniyaga qarshi ittifoq tuzishdi.
- 1884 - Londonda Fabianlar jamiyati tashkil topdi.
- 1894 - Frank-rus ittifoqi tuzildi.
- 1896 - Yuta AQShning 45-shtatiga aylandi.
- 1943 - “Taym” jurnali Stalinni “Yil odami" deb e‘lon qildi.
- 1948 - Birma mustaqilligi e’lon qilindi.
- 1956 - «O‘zbekiston adabiyoti va san’ati» gazetasining ilk soni nashrdan chiqdi.
- 1959 - “Luna-1” Oyga yetib borgan birinchi kosmik apparat bo‘ldi.
- 1963 - Toshkent shahrida Chilonzor tumani tashkil qilindi.
- 1997 - “O'zbekiston Respublikasida xizmat ko'rsatgan fuqaro aviasiyasi hodimi” faxriy unvoni ta'sis etildi.
- 1989 - AQSH va Liviya Qurolli kuchlari oʻrtasidagi janglar.
- 2004 - „Spirit“ marsoxodi Marsga qoʻndi.
- 2010 - Dunyodagi eng baland osmono'par bino - Burji Xalifa ochildi.
- 2016 - Saudiya Arabistoni, Bahrayn va Sudan Eron bilan diplomatik aloqalarini uzishdi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1643 - Isaak Nyuton (1727) - Ingliz fizigi va matematigi, klassik mexanikaning asoschisi.
- 1710 - Jovanni Battista Pergolezi (1736) — italyan kompozitori, Neapolitan opera maktabining yirik vakili.
- 1809 - Brayl Lui (1852) – fransuz tiflopedagogi, ko‘rlar yozuvining ixtirochisi.
- 1929 - Rustam Nurullin - tarixchi olim, Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan fan arbobi (1981).
- 1934 - Zurab Sereteli - rassom, haykaltarosh, Rossiya BA akademigi (1992), 1997-yildan prezidenti.
- 1941 - Shafoat Rahmatullayeva - Oʻzbekiston xalq artisti (1992).
- 1942 - Joʻra Mahmudov - rejissyor, Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan sanʼat arbobi (1992).
- 1948 - Flyura Hafizova - Oʻzbekiston Respublikasi xalq oʻqituvchisi (1996).
- 1951 - Sharof Boshbekov - Iste'dodli dramaturg.
- 1975 - Dilshod Muxtorov - mergan, xalqaro miqyosdagi sport ustasi (1997), "Oʻzbekiston iftixori" (2001).
- 1986 - Aleksandr Lobanov - Toshkentning Paxtakor futbol klubi va Oʻzbekiston milliy terma jamoasi darvozaboni.
- 1990 - Toni Kross - nemis futbolchisi, jahon chempioni (2014).

@xronologiya_2020

185

⏳xronologiya

03 Jan, 12:17

Sut butilkalariga yaroqlik muddati yozilishiga Al Kapone sababchi bo'lgan

Sotib olingan sutdan ichgan Al Kaponening jiyani kasal bo'lib qoladi. Ta'siri katta bo'lgan gangster bolalar va xomilador ayollar uchun butilkalarga yaroqlik muddati yozilishini talab qilib chiqadi. Endilikda har bir sut butilkasida biz yaroqlik muddati yozilganini ko'rishimiz mumkin.

@xronologiya_2020

216

⏳xronologiya

03 Jan, 07:31

3-yanvar 2007-yil Ginnesning yangi rekordi: 14 yoshli britaniyalik maktab o‘quvchisi yolg‘iz o‘zi Atlantika okeanini kechib o‘tdi.

14 yoshlik Buyuk Britaniya fuqarosi Maykl Piram yakka o‘zi Atlantika okeanini suzib o‘tdi va shunday jasoratlarni ko‘rsatgan eng yosh dengizchisiga aylandi.

Bunday sarguzasht uchun vaqtinchalik maktab mashg‘ulotlarini to‘xtatib qo‘ygan Maykl bugun mahalliy vaqt bilan soat 14:00 Antigua (Karib orollari)orolining Nelson doklariga o‘zining kichik 28 futlik (fut -30,48 sm ga teng uzunlik o‘lchovi) Cheeky Monkey deb nomlangan yaxtasida yetib keldi. Bandargohda Mayklni va uni radio orqali kuzatib kelayotgan otasi Piterni yelkanli flotiliya, orkestr va hukumat delegatsiyasi kutib oldi.

@xronologiya_2020

216

⏳xronologiya

03 Jan, 06:35

1959-yil 3-yanvar - Alyaska shtatga aylandi va AQShdagi 49-shtat bo'ldi.

1812-yilda savdogar Ivan Kuskov Alyaskadagi Fort-Ross rus posyolkasiga asos soldi, u o'nlab yillar davomida Amerika qit'asida mo'ynali hayvonlarni ovlash va savdosi bilan shug'ullanadigan rus-amerika kompaniyasining bazasi bo'lib xizmat qildi.

1867-yil 30-martda Rossiya tomonidan Alyaska va Aleut orollarini AQSHga sotish toʻgʻrisida shartnoma imzolandi va oʻsha yilning oktabr oyida Alyaska AQShga oʻtkazildi.

Alyaska Amerika mulkiga aylanganidan keyin AQSH harbiy depar yarimorolni 17 yil davomida boshqargan.
Alyaska asta-sekin daromad keltira boshladi. Mo'ynali kiyimlar, baliq ovlash, baliq konservalari va tog'-kon sanoati Alyaskaning holatini va turmush tarzini o'zgartirdi.

@xronologiya_2020

202

⏳xronologiya

03 Jan, 02:56

1851 yil 3 yanvar, fizik Jan Fuko o‘z uyining podvalida Yerning aylanishi faktini aniq isbotlovchi tajriba o‘tkazdi.

Fuko mayatnik - bu Yerning sutkalik aylanishini eksperimental ravishda namoyish qilish uchun ishlatiladigan mayatnik.

Birinchi marta ommaviy namoyishni fransuz fizigi va astronomi Jan Fuko 1851 yilda Parij Panteonida o‘tkazdi: u Panteon gumbazi ostida 28 kg og‘irlikdagi metall sharni po‘lat simga osib qo‘ydi. 67 m uzunlikdagi biriktirma joyi ostida diametri 6 m bo‘lgan dumaloq panjara qilingan, to‘siqning chetiga qum yo‘li quyilgan, shunda mayatnik kesib o‘tganda qumga iz qoldirishi mumkin. Sarkacni ishga tushirishda lateral surishning oldini olish uchun u yon tomonga olib ketilgan va arqon bilan bog‘langan, shundan so‘ng arqon yondirilgan.

@xronologiya_2020

187

⏳xronologiya

03 Jan, 00:29

Bugun 3-yanvar.

👉 BAYRAMLAR:

Ichimlik ichish uchun maxsus naycha(solominka)ning tug‘ilgan kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇺🇸 AQSh - Rok-n-rolchi ayollar kuni.
🇧🇾 Belarus - Bank va moliya xodimlari kuni.
🇧🇫 Burkina-Faso - Inqilob kuni.
🇮🇩 Indoneziya - Diniy ishlar vazirligi xodimlari kuni.
🇪🇪 Estoniya - Ozodlik urushi kurashchilarini xotirlash kuni.
🇯🇵 Yaponiya - Tamaseseri festivali.

👉 VOQEALAR:

Yer perigeliydan o‘tadi.
- 1431 - Burgundiya gersogi asir olingan Janna d‘Arkni yepiskop Koshonga 10 000 frankka sotdi.
- 1799 - Konstontinopolda Rus-turk shartnomasi imzolandi. Turkiya antifransuz koalitsiyasiga qo‘shildi.
- 1851 - Jean Fuko tajriba oʻtkazib, Yerning aylanishini isbotladi.
- 1868 - Yaponiyada Meydzi imperatorlikni qayta tikladi.
- 1888 - Vashingtonda Marvin Stoun kokteyl ichish uchun naychaga patent oldi.
- 1905 - Putilov zavodi ishchilarining ish tashlashi boshlandi.
- 1911 - Verniy zilzila sabab vayron bo‘ldi.
- 1924 - Karter ekspeditsiyasi fir‘avinning toshtobutini topishdi. Ichidan mumiyo solingan oltin tobut chiqdi.
- 1925 - Benito Mussolini “Duche” unvonini oldi.
- 1926 - O’zbekiston Respublikasi Milliy kitob palatasi tashkil etildi.
- 1934 - SSSRda radiolokator orqali samolyotni topish tajribasi muvaffaqiyatli amalga oshirildi.
- 1958 - Vest-Indiya federatsiyasi tashkil topdi.
- 1959 - Alyaska AQShning 49-shtatiga aylandi.
- 1961 - AQSh Kuba bilan diplomatik aloqalarini uzdi.
- 1962 - Ioann XXIII Fidel Kastroni cherkovdan badargʻa qildi.
- 1977 - Apple kompaniyasining birinchi kompyteri ishlab chiqildi.
- 1987 - Areta Franklin ismi Rock-n-Roll hurmat taxtasiga yozildi.
- 1993 - Jorj Bush va Boris Yelsin Qurollanishni cheklash haqida shartnomaga imzo chekdilar.
- 1994 - Tu-154 samolyoti halokati. Samolyotdagilarning hammaai - 125 ta va yerdagi 1 ta odam halok bo‘ldi.
- 2007 - Ginnesning yangi rekordi: 14 yoshli britaniyalik maktab o‘quvchisi yolg‘iz o‘zi Atlantika okeanini suzib o‘tdi.
- 2020 - AQSh Bag'dod aeroportiga havo hujumi uyushtirdi va Qosim Sulaymoniyni o'ldirdi.
- 2024 - Eronning Kirmon shahrida general Qosim Sulaymoniy dafn etilgan qabriston yaqinida portlash sodir bo‘ldi.

👉 TAVALLUDLAR:

- mil. av. 106 - Mark Tulliy Sitseron (mil. av. 43) - Rimlik orator, faylasuf va siyosiy arbob.
- 1883 - Kilment Richard Ettli (1967) - Birlashgan Qirollik 62-Bosh vaziri (1945-1951).
- 1927 - Doʻsjon Nasirov (1992) - qoraqalpoq tilshunosi. Qoraqalpogʻistonda xizmat koʻrsatgan fan arbobi (1977).
- 1931 - Normatov Umarali – adabiyotshunos olim, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi (1981).
- 1936 - Veniamin Akudin - teatr rassomi, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan san’at arbobi (1974).
- 1938 - Yoqub Ahmedov - aktyor, Oʻzbekiston xalq artisti (1974).
- 1945 - Mariyash Bostanova - Oʻzbekiston Respublikasi xalq oʻqituvchisi (1999).
- 1953 - Karlush Manuel - Portugaliyalik taniqli futbol murabbiyi.
- 1956 - Mel Gibson - amerika va avstraliyalik aktyor, rejissor, ssenariychi va prodyuser.
- 1961 - Vladimir Potanin - Rossiyalik yirik tadbirkor, milliarder, siyosat arbobi.
- 1969 - Mixael Shumaxer - Nemis avtopoygachisi, ko'p marta rekord o'rnatgan va “Formula-1”ning chempioni.
- 1970 - Bahrom Avazov (1970) - kurashchi, ikki karra jahon chempioni, xalqaro miqyosdagi sport ustasi (1998), "Oʻzbekiston iftixori" (2003).
- 2003 - Greta Tunberg - shved o‘quvchi qizi, ekologik harakat faoli.

@xronologiya_2020

176

⏳xronologiya

02 Jan, 16:56

KOMPAS

Ixtirochisi: Noma’lum

Birinchi Kompas miloddan avvalgi II va I asr o'rtalarida Han sulolasi davrida Xitoyda ixtiro qilingan. Dastlabki kompaslar folbinlik va geomansiya, uylar qurish, ekinlarni yetishtirish uchun mos joylarni tanlash va noyob toshlarni qidirish uchun ishlatilgan. Birinchi kompas bir bo'lak toshdan iborat bo'lib, uni arqonga bog'lab, bemalol biror joyga osib qo'yish mumkin bo'lgan.

Feng Shuida vaqt o'tishi bilan odamlar uni navigatsiya va qutblarni aniqlash uchun ishlatilishi mumkinligini aytgan va shu tariqa uni XI asrda Xitoy harbiy harakatlari navigatsion orientatsiya uchun va XII asrda esa dengiz yo'nalishini aniqlash uchun foydalanishgan.

XII asrga kelibgina Yevropada kompas paydo bo'la boshlaydi. Kompasning yaratilishidan IX asr o’tibgina undan astronomiyada foydalanishni boshlashadi.

Surat: Xitoy geomantik kompasi. Londondagi Milliy dengiz muzeyi | 1760-yil.

@xronologiya_2020

161

⏳xronologiya

02 Jan, 13:51

Channel name was changed to «⏳xronologiya»

0

⏳xronologiya

02 Jan, 13:22

Dunyoda yaratilgan ilk kompyuterning sof vazni 30 tonnaga teng bo’lib, uni 1941 yili Xorvard universiteti matematigi Govard Eykson Charlz Bebbij g’oyasi asosida, to’rt nafar yordamchisi bilan birga yaratgan. Kompyuterning o’sha paytdagi bahosi 500 ming dollarga teng bo’lgan. U po’lat hamda shishadan yasalgan korpusga joylangan. Korpusning uzunligi 17 metr, bo’yi 2, 5 metrni tashkil etgan.

@xronologiya_2020

178

⏳xronologiya

02 Jan, 12:57

1870 yil 2 yanvar Nyu-Yorkda Bruklin ko‘prigi qurilishi boshlandi.

Bruklin ko‘prigi Amerika Qo‘shma Shtatlaridagi eng qadimgi osma ko‘priklardan biri bo‘lib, uzunligi 1825 metr bo‘lib, Sharqiy daryoni kesib o‘tadi va Nyu-York shahridagi Bruklin va Manxettenni bog‘laydi. Qurilish tugallanganda u dunyodagi eng katta osma ko‘prik bo‘lib, qurilishida po‘lat barlardan foydalangan birinchi ko‘prik edi. Ko‘prik ohaktosh, granit va Rozental syementidan qurilgan. Asl nomi - Nyu-York va Bruklin ko‘prigi. 1915 yilda ko‘prik rasmiy ravishda hozirgi nomini oldi.

1869 yilda osma ko‘priklarni loyihalash va qurish tajribasiga ega bo‘lgan muhandis-konstruktor Jon Ryobling o‘zining loyihasini taklif qildi, unda quyma temir o‘rniga kuchliroq po‘latdan foydalanish taklif qilindi. Ryoblingning loyihasi darhol ma’qullandi. Ko‘prik qurilishi 1870 yil 2 yanvarda boshlangan.

@xronologiya_2020

165

⏳xronologiya

02 Jan, 08:21

1959 yil 2 yanvar - "Luna-1" birinchi avtomatik sayyoralararo stansiyasining ishga tushirilishi

1959 yil 2 yanvarda Sovet Ittifoqida birinchi avtomatik sayyoralararo "Luna-1" stansiyasi ishga tushirildi.

Luna-1 avtomatik sayyoralararo stansiyasi bilan 8K72 raketasining barcha uch bosqichining uchishi va parvozi yaxshi o'tdi. Va 1959 yil 3 yanvarda raketaning uchinchi bosqichining maxsus qurilmasi tomonidan 1 kilogramm og'irlikdagi natriy buluti chiqarildi. Bu bulut Yerdan bir necha daqiqa davomida oltinchi kattalikdagi kometa sifatida kuzatildi.

Biroq, Luna-1 radio boshqaruv tizimining katta xatolari AMS ning kerakli orbitaga chiqishiga imkon bermadi. Natijada, stansiya uchirilgandan 34 soat o‘tgach, Oy bilan rejalashtirilgan to‘qnashuv o‘rniga Oy yuzasidan 5995 kilometr masofada uchib o‘tdi.

@xronologiya_2020

170

⏳xronologiya

02 Jan, 07:36

Bugun
2-Yanvar

Lui Dager Oyning birinchi fotosuratini olgan kun

Oyning birinchi fotosuratini 1839 yilning 2 yanvarida Lui Dager amalga oshirgan. Va 1839 yilning avgust oyidagina keng jamoatchilikka suratga olish jarayoni tanishtirilgan.

@xronologiya_2020

145

⏳xronologiya

02 Jan, 05:41

1860-yil 2-yanvar Fransiya Fanlar akademiyasi yig‘ilishida Vulkan sayyorasi kashf etilgani e’lon qilindi.

Vulqon - bu Merkuriy va Quyosh o'rtasida aylanib yuradigan taxminiy kichik sayyora. 19-asrning o'rtalarida Merkuriyning yangi aniq kuzatuvlari o'tkazildi va bu sayyora perigeliyasining siljishini klassik samoviy mexanika yordamida tushuntirib bo'lmasligi ma'lum bo'ldi. Frantsuz astronomi va matematigi Urbain Le Verrier buni o'zi Vulkan deb atagan va Merkuriy va Quyosh o'rtasida joylashgan noma'lum sayyora ta'sirining natijasi deb taxmin qildi.

Ko'p yillik izlanishlarga qaramay, bu sayyorani topishning iloji bo'lmadi. Vulkan kuzatuvlari haqida bir nechta hisobotlar chop etildi, ammo bu kuzatishlar, qoida tariqasida, bir-biriga yoki Le Verrierning hisob-kitoblariga mos kelmadi va boshqa astronomlar ularni tasdiqlay olmadilar. 20-asrning boshlarida Merkuriyning xatti-harakati Eynshteynning umumiy nisbiylik nazariyasi bilan qo'shimcha osmon jismlarini kiritmasdan to'liq tushuntirildi.

@xronologiya_2020

165

⏳xronologiya

02 Jan, 03:52

2-yanvar – “Bertold kuni” – Shvesariyada Yangi yil bayramidan keyingi kun bo‘lib, bu bayram mamlakatning poytaxti – Bern shahri tashkil etilganligi munosabati bilan nishonlanadi. Bern shahri 1191-yilda gersog Bertold V Seringerskiy – Burgundiya hokimi qarori bo‘yicha tashkil etilgan. Gersog yerlarining g‘arbiy chegaralarini himoya qilish uchun shahar Aare daryosi bo‘yida joylashgan bo‘lib, yangi hududning nomini Bertold qaysi hayvonni birinchi otib o‘ldirsa , o‘sha hayvonnning nomiga qo‘yishini barchaga aytadi. Hayrotomuz, biroq Shvesariya poytaxti hozirda betakalluf bedana yoki jayronning nomini olgan bo‘lar edi. Biroq, gersog ayiqni o‘ldirgan. Shahar Bern nomini olgan, nemischada beg – ayiq degani.

@xronologiya_2020

164

⏳xronologiya

02 Jan, 00:59

Bugun 2-yanvar :

👉 BAYRAMLAR:

Ilmiy fantastika kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇧🇹 Butan - Qishki quyosh turishi kuni.
🇿🇦 JAR - Kanse-Klopse karnavali.
🇳🇺 Niue - Takai bayrami.
🇨🇭 Shveytsariya - Muqaddas Bartold kuni.
🇭🇹 Gaiti - Ajdodlar xotirasi kuni.
🇰🇳 Sent-Kits va Nevis - Karnaval kuni.
🇨🇿 Chexiya - “Praga qishi” musiqa festival kuni.
🇯🇵 Yaponiya - Ekiden - marafon estafetasi o‘tkaziladigan kun.

👉 VOQEALAR:

- 1492 - Granadaning olinishi.
- 1547 - Luidji Fieski Genuyada hokimiyatni olishga urindi.
-1757 - Bitlashgan qirollik Kalkuttani bosib oldi.
- 1839 - Lui Dager Oyning birinchi fotosuratini amalga oshirdi.
- 1860 - Fransiya Fanlar Akademiyasida Vulqon sayyorasi kashf qilinganligi eʼlon qilindi.
- 1870 - Bruklin koʻprigi qurilishi boshlandi.
- 1901 - Zigmund Freyd „Hayotiy psixopatologiya“ asarini yozdi.
- 1905 - Port-Artur mudofaasi tugadi. Shahar yaponlarga topshirildi.
- 1916 - Rus botanika jamiyati tashkil topdi.
- 1919 - Polyak legionerlari Vilnyusda hokimiyatni qo‘lga olishdi
- 1919 - Rigada ishchilar qo‘zg‘oloni.
- 1921 - Ermitaj kartina galereyalarining hammasi ochildi.
- 1959 - SSSR da birinchi sayyoralararo avtomatik stansiya “Luna-1”) uchirildi.
- 1992 - Rossiyada narx erkinlashtiruvi boshlandi.
- 1992 - Oʻzbekiston va Xitoy oʻrtasida diplomatik aloqalar oʻrnatildi.
- 1992 - Rossiya Federatsiyasi prezidenti Boris Yelsin baholarni liberallashtirish toʻgrisida qonun chiqardi.
- 1992 - Gruziyada oppozitsiya prezident Gamsaxurdiadan hokiniyatni tortib oldi.
- 2020 - Niderlandiya rasman Gollandiya deb atalishdan voz kechdi.
- 2022 - Qozog'istonda suyultirilgan gaz narxining keskin oshishi sababli norozilik namoyishlari boshlandi.
- 2024 - Saudiya Arabistoni, Misr, Birlashgan Arab Amirliklari, Eron va Efiopiya BRIKSga rasman qo‘shildi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1642 - Mehmed IV (1693) - Usmonlilar imperiyasining sultoni (1648-1687).
- 1866 - Alixon Bukeyxon (1937) - Alash oʻrda hukumati raisi (1917-1920-yillar).
- 1880 - Vasiliy Degtyaryov (1949) - rus ixtirochisi, muhandislik-artilleriya xizmati general-mayori (1944), texnika fanlari doktori.
- 1911 - Jiganov Nozib (1988) – tatar kompozitori, pedagog, jamoat arbobi, milliy kompozitorlik maktabi asoschilaridan, Xalq artisti (1957).
- 1920 - Ayzek Azimov (1992) – amerikalik fantast yozuvchi, fan targ‘ibotchisi.
- 1929 - Latif Fayziyev (1994) - kinorejissyor, Oʻzbekiston xalq artisti (1979), O‘zbekistonda xizmat koʻrsatgan sanʼat arbobi (1964).
- 1933 - Mirvaliev Sobir – adabiyotshunos olim, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi (1983).
- 1947 - Mahmudov Mirxalil – kompozitor, O‘zbekiston Respublikasi san’at arbobi (2000).
- 1949 - Mustafoyev Boʻritosh (2017) — huquqshunos, Oʻzbеkistоn Rеspublikаsi Oliy sudi raisi (2006 - 2014).
- 1950 - Nurali Qobul - O'zbek yozuvchisi.
- 1950 - Fayzulla Mullajonov (2017) — Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki Raisi — Boshqaruv Raisi (1991-2017).
- 1963 - Oleg Deripaska – Rossiyalik yirik tadbirkor, milliarder.
- 1989 - Fozil Musayev - futbolchi, Oʻzbekiston milliy terma jamoasi a’zosi, yarim himoyachi.
- 1999 - Shaxnoza Yunusova - o'zbek bokschisi, yarim o'rta vazn toifasida ishtirok etadi, Oʻzbekiston terma jamoasi a’zosi.

@xronologiya_2020

163

⏳xronologiya

01 Jan, 15:12

Buvaydalik ayol 130 yoshga kirdi. Uning 32 nafar nevarasi, 87 nafar chevarasi bor.

Farg'ona viloyati Buvayda tumani Poshshopirim qishlog'ida yashovchi Xuvayda momo Umarova joriy 2025 yilda 130 yoshni qarshi oldi.

Momo 1895 yilda 1 yanvarda tavallud topgan. Farzandlari 7 nafar bo'lgan, hozir 5 nafari hayot. Nevaralari 32, chevaralari 87, evaralari 118 nafar, begonalari esa 5 nafar. Eng katta nevarasi Jumaqo'zi bobo hozir bir kam yetmish yoshda.

@xronologiya_2020

202

⏳xronologiya

01 Jan, 14:30

Saudiya Arabistoni, Misr, Birlashgan Arab Amirliklari, Eron va Efiopiya 2024 yil 1 yanvarda BRIKSga rasman qo‘shildi.

@xronologiya_2020

185

⏳xronologiya

01 Jan, 11:44

Shotlandiyaning ayrim shaharlarida Yangi yil arafasida mum to'ldirilgan bochkalar yoqilib, shahar ko'chalarida aylantiriladi. Ular shunday qilib eski yilni yondirishadi va yangisiga yo'l ochishadi. Yangi yil arafasida Shotlandiyada kechki ovqatga mehmonga boruvchilar, uy egasining o'chog'iga tashlash uchun o'zi bilan ko'mir olib borishadi. Shunday qilib Shotlandiyada yangi yilda uy egalariga omad tilashadi.

@xronologiya_2020

183

⏳xronologiya

01 Jan, 08:30

2001 yil 1 yanvar – Yangi 2001 yilning 1 yanvar kuni, Grinvich vaqti bilan soat 00 da, Yer kurrasida uchinchi ming yillik boshlanayotgan paytda toshkentlik maktab o‘quvchisi 12 yoshli Anastasiya Melnikova zo‘r mushakbozlik sadolari ostida planetamizning Janubiy qutbi uzra Birlashgan Millatlar Tashkilotining zangori bayrog‘ini ko‘tardi.

Oradan bir necha lahza o‘tgach, Yangi yilning dastlabki daqiqalarida ko‘tarilgan O‘zbekiston Respublikasining Davlat bayrog‘i ham hilpiray boshladi.

Yurtimizdan juda olisdagi Antarktidaning muz bosgan kengliklarida serquyosh O‘zbekiston madhiyasi tantanavor yangradi.

Bu ulug‘vor voqea BMTning Antarktidadagi Xalqaro loyihasi “Dunyoni narkotik moddalardan xalos etamiz” shiori ostidagi “Istiqbolli dunyo – yangi ming yillik yo‘li” loyihasining yakunlovchi bosqichi bo‘ldi.

Vatandoshlarimiz Amerikaning O‘zbekistonda mashhur bo‘lgan “Ay-Pi-Vi-Nyus” telekompaniyasi ekspedisiya guruhi tarkibida muz qit’asiga borgan edilar.

@xronologiya_2020

194

⏳xronologiya

01 Jan, 06:11

Mikroneziyaning ( Tinch okeanida joylashgan) ba'zi orollarida odamlar har yili yangi nom olishadi. 1 yanvar kuni ular o'zlarining yangi ismlarini qarindoshlari va do'stlarining quloqlariga aytishadi, yovuz ruhlar ularni tinglamasligi uchun nog'oralar chalishadi yoki boshqacha shovqin qilishadi. Ushbu an'ana tufayli ko'pincha antiqa holatlar yuz beradi: masalan yil davomida orollarning birida yashovchi aholining yarmi o'zlariga Maykl Jekson nomini olishgan.

@xronologiya_2020

206

⏳xronologiya

01 Jan, 04:10

Avstraliyada yanvar -- yozning qoq o'rtasi. Ob-havo issiq: mamlakat janubida - 35 gacha, shimolda - 30 gradusgacha issiq. Bunday havoda dengizda suzish va cho'milish mumkin, shuning uchun Santa Klaus cho'milish kostyumlarida yil davomida ota-onalariga quloq solgan bolalarga sovg'alar tarqatadi.

@xronologiya_2020

179

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

29 Dec, 09:24

qiziqarli faktlar

Qushlarni so‘zlashishga o‘rgatadigan ilk maktab Londonda 1905 yilda ochilgan.
Eng dastlabki gapira oladigan kanareykalar 19 asr oxirlarida Angliyada va Germaniyada paydo bo‘lgan.
Amerikalik ornitolog R. Bernuk ko‘zi ojiz insonlar foydalanadigan gapiruvchi to‘tilar maktabini ochgan
Fransiya va Angliyada har yili gapirish qobiliyatiga ega to‘tilarning musobaqasi o‘tkaziladi.

@xronologiya_2020

39

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

29 Dec, 07:59

Insoniyatning rivojlanishida tub burulish yasagan ulkan kashfiyotlardan biri: ALIFBO

Bundan 3500 yillar muqaddam
O'rtayer dengizining sharqiy sohilida bashariyat tarixidagi eng buyuk kashfiyot bulg‘usi alfavitga asos solinadi. Qadimgi misrliklar o'shanda kashfiyotlarining olamshumul mohiyatini anglab yetishmagan, albatta. Ular bitta belgi vositasida barcha so'z birikmalarida takrorlanuvchi bitta tovushni ifodalash mumkinligini anglab, yozuvda cheklangan miqdordagi belgilardan foydalanganlar. Ayni shu belgilar majmuasi keyinchalik mukammal alfavitning yaratilishiga asos bo‘ldi.

Alfavitni birinchi bo'lib qadimgi yahudiylar va finikiylar qo‘llay boshlashdi. Finikiylardan alfavit yunonlarga o‘tdi. Qadimgi rimliklar esa yunonlardan o‘zlashtirgan alfavitga ayrim o‘zgartirishlar va qo'shimchalar kiritishdi. Gʻarbiy Yevropaning lotin harfli alfaviti rimliklardan olingan. Zamonaviy alfavit ana shunday bosqichlar jarayonida bugungi mukammallikka erishdi, deyish mumkin.

@xronologiya_2020

61

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

29 Dec, 06:01

Bugun 29-dekabr - Yekaterina II qog‘oz pullarni muomalaga kiritgan kun

1768-yil 29-dekabrda imperator Yekaterina II Rossiyada ikkita assignatsiya bankiga asos solish va assignatsiyalarni muomalaga chiqarish toʻgʻrisidagi Manifestni eʼlon qildi.
Sankt-Peterburg va Moskvada tashkil etilgan banklarga mis pullarni to'rtta: 25, 50, 75 va 100 rubllik davlat banknotlariga almashtirish ishonib topshirildi. Ular oq moybo'yoqli qog'ozga qora siyohda bosilgan. Ikkala poytaxtda ham xususiy shaxslar har 500 rubl uchun kamida 25 rubllik g'aznachilik to'lovini to'lashlari kerak edi.
Banknotlarning chiqarilishiga “Mis tangalarning ulovidan tushovi qimmatligi” sabab bo‘lgan.
O'sha paytda asosan mis tangadan foydalanilgan va 1000 rubllik, 62,5 funt og'irlikdagi bu "valyutani" yetkazib berish uchun ikkita aravadan foydalanish kerak edi.
Bundan tashqari, misni hisoblash ko'p vaqt talab qilgan va arifmetik xatolarga yo‘l qo‘yilgan. Qog'oz pullarda bu kamchiliklar yo'q edi.

@xronologiya_2020

67

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

29 Dec, 02:21

Bugun 29-dekabr - Biologik xilma-xillik to'g'risidagi Konvensiya kuchga kirgan kun.

Biologik xilma-xillik to'g'risidagi konvensiya 1993-yil 29-dekabrda kuchga kirdi.

BMT Bosh Assambleyasi tomonidan 1994-yil 29-dekabrdan ya'ni, “Biologik xilma xillik to‘g‘risidagi Konvensiya” kuchga kirgan kun sanasi Biologik xilma-xillik kuni etib belgilangan edi.

Bundan maqsad o‘simliklar va hayvonot dunyosini asrash-avaylashdir.

Lekin yilning bu vaqtida bayramlar ko‘p ekanligi sababli ko‘pgina davlatlarda tadbirlarni rejalashtirish muammo tug‘dirayotganligi inobatga olindi.

BMT Bosh Assambeliyasining 2000-yil 20-dekabrda qabul qilingan 55/201-rezolyutsiasi asosida bu kun 2001-yildan boshlab 22-mayda nishonlanib kelmoqda.

Hozirda Biologik xilma-xillik to'g'risidagi konvensiyani 196 ta mamlakat ratifikatsiya qilgan.

@xronologiya_2020

92

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

29 Dec, 00:56

Bugun 29-dekabr

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Xalqaro violonchela kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇺🇸 AQSh - Texas shtati qo‘shib olingan kun.
🇦🇲 Armaniston - Rojdestvo ro‘zasi maslenitsasi.
🇮🇪 Irlandiya - Konstitutsiya kuni.
🇲🇳 Mongoliya - Mustaqillik kuni.
🇷🇺 Rossiya - RF IIV professional psixologik tanlov xizmati kuni.
🇺🇦 Ukraina - Mudofaa vazirligi va Qurolli Kuchlarning axborot va media tuzilmalari kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1503 - Gonsalo Fernandes de Kordoba qo'mondonligi ostidagi ispanlar Garilyano jangida fransuzlarni mag'lub etishdi.
- 1708 - Pyotr I ning farmoniga ko‘ra Rossiya 8 ta guberniyaga bo‘lindi.
- 1768 - Yekaterina II qog‘oz pullarni muomalaga kiritdi.
- 1845 - Texas AQSH shtatlaridan biriga aylandi.
- 1860 - Blekuollda HMS Warrior - zirhli kemasi suvga tushirildi.
- 1911 - Igor Sikorskiy o'zining "S-6" rusumidagi 2 yo‘lovchili samolyotida 111 km / soat tezlikda parvoz qilib jahon rekordini o'rnatdi.
- 1930 - Muhammad Iqbol Pokiston davlatini tashkil etish taklifi bilan chiqdi.
- 1977 - IIV “Vityaz” maxsus otryadu tuzildi.
- 1989 - Vatslav Gavel Chexoslovakiyaning prezidenti bo‘ldi.
- 1991 - O‘zbekiston Respublikasi prezidentligiga saylov o‘tkazildi. I. Karimov mustaqil O‘zbekistonning birinchi prezidenti etib saylandi.
-1993 - Biologik xilma-xillik to'g'risidagi konvensiya kuchga kirdi.
- 1996 - Gvatemaladagi fuqarolar urushi tugadi.
- 1998 - Qizil kxmerlar 1970-yillarda 1 million odamni o'ldirgan genotsid uchun kechirim so'radi.
- 2012 - Vnukovo aeroportida Tu-204 samolyotining halokati.
- 2013 - O‘zbek shaxmatchilari Butunjahon yoshlar chempionatida qatnashgan kun.
- 2013 - Volgograddagi temir yo'l vokzalidagi portlash.
- 2021 - 17 yoshli Nodirbek Abdusattorov shaxmatning rapid yo‘nalishida eng yosh jahon chempioniga aylandi.
- 2022 - Futbol afsonasi Pele vafot etdi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1709 - Yelizaveta Petrovna (1762) - Rossiya imperatritsasi (1741-1762).
- 1766 - Charlz Makintosh (1843) - shotland kimyogari, suv o‘tmas plashni (makintosh) ixtiro qilgan.
- 1788 - Kristian Yurgensen Tomsen (1865) - daniyalik arxeolog, insoniyat tarixini tosh, bronza va temir aslariga bo‘lgan.
- 1809 - Uilyam Yuart Gladston - (1898) - angliyalik davlat arbobi, 41-chi (1868-1874), 43-chi (1880-1885), 45-chi (1886) va 47-chi (1892-1894) Birlashgan Qirollik Bosh vaziri.
- 1813 - Aleksandr Parks (1890) - ingliz metallurgi, birinchi sun’iy plastikni ixtiro qilgan.
- 1880 - Aleksandr Samoylovich (1938) - turkiyshunos olim, akademik (1929).
- 1882 - Tolstoy Aleksey (1945) - Rus yozuvchisi, jamoat arbobi.
- 1890 - Yaroslav Heyrovskiy (1967) - chex kimyogari, Nobel mukofoti sohibi (1959).
- 1913 - Halima Nosirova (2003) - opera xonandasi (lirik-dramatik soprano), oʻzbek xonandalik sanʼatining yirik namoyandasi, Oʻzbekiston xalq artisti (1937).
- 1919 - Hamid Inayatov (1987) - tarixchi olim, O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan fan arbobi (1973), Tarix fanlari doktori (1958), professor.
- 1936 - Nurmonov Ibrohim - aktyor, rejissyor.
- 1937 - Rixsixon Ibrohimova - aktrisa, Oʻzbekiston xalq artisti (1979).
- 1958 - Agrippina Shin - oʻzbekistonlik davlat arbobi, Oʻzbekiston Respublikasi Maktabgacha taʼlim vaziri (2017-2022).
- 1984 - Shirin Abidova - Oʻzbekistonlik volontyor va jamoat arbobi, Oʻzbekiston Volontyorlari Assotsiatsiyasi rahbari (2020-yildan).
- 1991 - Olga Yakushova - rossiyalik biatlonchi, Yevropa chempioni 2016).

@xronologiya_2020

96

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

28 Dec, 15:01

"Oq uy" (inglizcha "White house")

AQSh prezidentining rasmiy rezidentsiyasi. Vashingtonda (Kolumbiya okrugi) Pensilvaniya avenyu, 1600 manzilida joylashgan. Neoklassik uslubda irlandiyalik arxitektor Jeyms Xoban tomonidan qurilgan. Qurilish ishlari 1792-1800-yillarda davom etgan.

Qurilishda oq rangdagi Aquia Creek qumtoshidan foydalanilgan. Qurilish ishlari Jorj Vashington tomonidan boshlangan bo'lsa-da, ushbu turar-joyda yashagan birinchi prezident Jon Adams bo'lgan (1800-yil).

Dastavval qurib bitirilganda "Prezident saroyi", "Prezident qarorgohi" yoki "Prezident uyi" deb nomlangan. 1811-yildan jamoatchilik binoni "Oq palata" deb atay boshlagan. Hozirgi kundagi rasmiy nomi — "Oq uy" 1901-yilda t tomonidan berilgan. 1909-yildan beri prezidentning ish joyi binoning chap (g'arbiy) qanotidagi Oval kabinetda joylashgan.

@xronologiya_2020

123

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

28 Dec, 07:53

SUTLI SHOKOLAD

Kashfiyotchisi: Daniel Peter

Peter yetakchi bo'lgan sham ishlab chiqarish zavodida ishlardi. Lekin bu ish uni qoniqtirmasdi. U shokoladlar ishlab chiqarishga qiziqardi.
1843-yil Vosveyda yashab turgan davrda Daniel Peter qo'shnisi bo'lgan Genri Nestle bilan do'stlashadi. Aynan shu paytda Daniel o'ziga shunday savol beradi: "Nega sutdan iborat shokolad tayyorlashmaydi?"
Daniel Peter o'z retseptini yaratishdagi sakkiz yillik urinishlardan so'ng, 1875-yilda ajoyib tamni yaratdi. Quyuqlashtirilgan sut - shokolad tarkibiy qismining asosi bo'ldi. Daniel Peter 90 yoshiga qadar Shveytsariyaning Vevey shahridagi Nestle zavodida ishlagan.

“Shokolad kuni” tarixiga nazar solsak, 1550-yilning 11-iyul kuni Yevropaga birinchi shokolad olib kelingan kun sifatida belgilangan. Shuningdek, 28-iyul “Milliy sutli shokolad kuni", 13-sentabr “Xalqaro shokolad kuni" va albatta, 7-noyabr “Milliy bodomli shirin shokolad kuni" sifatida nishonlanadi.

@xronologiya_2020

147

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

28 Dec, 07:01

Bugun 28-dekabr – Xalqaro kino kuni.

28-dekabr sanasi dunyoda Xalqaro kino kuni sifatida keng nishonlanadi. Bu kun ushbu ajoyib san'at vakillari – kinoijodkorlar hamda butun dunyodagi kinomuxlislarning bayrami. 1895-yilning 28-dekabrida Parijning Kaputsinok bulvarida aka-uka Lyumerlar birinchi bor kinematografiya namoyishini o'tkazganlar. Aynan shu sana hozirgi kunda Xalqaro kino kuni sifatida nishonlanadi.

28-dekabr kuni Xalqaro kino kunini nishonlanishiga sabab, parijdagi kafeda “La Sota vokzaliga poyezd kelishi” qisqametrajli filmi namoyishi uchun, kinematografiya tarixida birinchi bor tomoshabinlardan haq olingan. O'shanda ekrandan o'zlari tomon yaqinlashib kelayotgan poyezdni ko'rgan tomoshabinlar o'rnilaridan turib qochishga uringanlar. Chunki “hozir poyezd meni bosib ketadi” deb qo'rqishgan.

@xronologiya_2020

143

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

28 Dec, 06:22

1612-yil 28-dekabr Galiley dunyoda birinchi boʻlib Neptun sayyorasini oʻzgarmas yulduz deb adashib kuzatdi.

Neptun Quyosh tizimidagi sakkizinchi va eng uzoq sayyoradir. Neptun, shuningdek, diametri bo'yicha to'rtinchi va uchinchi eng katta sayyoradir. Neptunning massasi 17,2 baravar, ekvatorning diametri esa Yernikidan 3,9 baravar katta. Sayyora Rim dengiz xudosi sharafiga nomlangan.

Eskizlarga ko'ra, Galileo Galiley Neptunni 1612 yil 28 dekabrda, keyin esa 1613 yil 29 yanvarda kuzatgan. Biroq, ikkala holatda ham Galiley sayyorani tungi osmondagi Yupiter bilan qo'zg'almas yulduz deb adashgan. Shuning uchun Galiley Neptunning kashfiyotchisi hisoblanmaydi.

@xronologiya_2020

125

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

28 Dec, 04:53

2000 yil 28 dekabr – Shahrisabz YUNESKOning Umumjahon madaniy merosi ro‘yxatiga kiritildi.

Shahrisabz bu ro‘yxatga kiritilgan respublikamizdagi uchinchi shahar bo‘ldi.

@xronologiya_2020

112

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

28 Dec, 04:36

1973 yil 28 dekabrda – Jizzax viloyati tashkil etildi. Quyida uning tarixiga oid ayrim lavhalarni keltirib o‘tamiz. Jizzax va Gʻallaorol tumanlari hududidagi Takalisoydagi qoyatoshlarda ibtidoiy chorvachilik, ovchilik davriga oid mingdan ortiq rasm, Baxmal, Gʻallaorol, Jizzax tumanlarida juda ko‘p yer osti yo‘llari saqlangan.
Baxmal tumani hududidan 1956 yilda Budda ibodatxonasi qoldig‘i topilgan. Forish tumanida qadimgi “Band” to‘g‘oni qoldig‘i hozir ham mavjud. Jizzax tumanida Uzunota qabri bor. O‘zbekiston Milliy ensiklopediyasida qayd etilishicha, bu yerda sohibqiron Amir Temur 1404 yil dekabrning so‘nggi kunida bir kecha tunagan.

@xronologiya_2020

100

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

28 Dec, 04:36

28-dekabr – Jizzax viloyati tashkil topgan kun.

Jizzax viloyati — Oʻzbekiston Respublikasi tarkibidagi viloyat. Respublikaning markaziy qismida joylashgan. 1973-yil 28-dekabrda tashkil etilgan. Shimoliy-sharqda Qozogʻiston Respublikasi va Sirdaryo viloyati, janubi-gʻarbda Samarqand, Navoiy viloyatlari, janubi-sharqda Tojikiston Respublikasi bilan chegaradosh. Maydon 21,2 ming km². Aholisi 1 mln 483,1 ming kishi (2023.04). Markazi — Jizzax shahri.

@xronologiya_2020

101

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

28 Dec, 03:15

Ilk filmdan odamlar nega qo‘rqishgan?
1895-yil 28-dekabrda Parijda, Kaputsinok bulvaridagi Grand Kafeda aka-uka Lyumyerlar sinematografining ilk seansi namoyishi bo‘lib o‘tdi. Aynan shu sana Xalqaro kino kuni nishonlanishiga sabab bo‘ldi.
Biroz oldin, xuddi shu yilda fransuzlar, Ogyust va Lui Lyumyer o‘zlari ixtiro qilgan Sinematograf apparati uchun patent olishadi. 1895-yil 22-martda aka-ukalar Parijda tarixdagi birinchi film namoyishini uyushtirishadi. O‘shanda faqat tor doiradagi do‘stlarigagina – “Lyumyer zavodidan ishchilarning chiqishi” nomli qisqa lentasini namoyish qiladilar.
Ammo kinoning tug‘ilgan kuni sifatida aynan 1895-yil 28-dekabr, Kaputsinok bulvaridagi kafeda Lyumyerlarning keng jamoatchilikka “La Syota vokzaliga poyezdning kirib kelishi” qisqa metrajli filmini taqdim etgan sanasi qabul qilinadi. Bu kino tarixidagi ommaga pul evaziga namoyish etilgan birinchi film edi.
“La Syota vokzaliga poyezdning kirib kelishi” filmining namoyishi tomoshabinlar orasida katta vahima uyg‘otadi: ular ekranga yaqinlashib kelayotgan poyezd bosib ketishidan qo‘rqib, sakrab turishadi va zaldan yugurib chiqib ketishadi...
O‘shandan beri kino rivojlanishda uzoq yo‘l bosib o‘tdi va katta o‘zgarishlarni boshdan kechirdi: ovozsiz kinodan tovushlisigacha, oq-qoradan tortib ranglisigacha, plyonkali shaklidan raqamli holatgacha.
Aka-uka Lyumyerlarning familiyasi tarjimada “yorug‘lik” degan ma’noni anglatadi. Ehtimol, bu yo‘lboshchilarning taqdiri, yaxshi ma’noda, oldindan belgilab qo‘yilgan. 1910-yilgacha barcha filmlarning uchdan ikki qismidan ko‘prog‘i Fransiyada suratga olingan. Ammo Angliya, AQSh, Germaniya kabi boshqa davlatlar ham qarab turmadi va jahon kinosiga sezilarli ta’sir ko‘rsatishni boshladi. XX asrning boshlarida aksariyat filmlar, taxminan, 15 daqiqa davom etgan. Keyinroq, o‘n yildan so‘ng, filmlarning o‘rtacha davomiyligi bir soatgacha o‘sdi. 1915-yilda rejissyor Griffit 3 soat davom etadigan “Millatning tug‘ilishi” filmini suratga oldi.
XX asrning 20-yillarida biz bilgan kino sanoati rivojlana boshladi. Prodyuserlar film yaratishda rejissyorlarni siqib chiqara boshladi. Standart tizim paydo bo‘ldi: prodyuser ssenariyni sotib oladi, rejissyorni taklif qiladi, aktyorlarni tanlaydi, ba’zida aktyorlar agentligidan foydalanadi. O‘sha yillarda komediyalar eng ommabop filmlar bo‘lgan, bu janrning rivojlanishida Charli Chaplin eng muhim rollardan birini o‘ynagan.
Ovozli televideniye 1922-yilda Germaniyada paydo bo‘lgan. Ammo bu yangilik katta muvaffaqiyatga olib kelmadi va 1927-yilgacha – “Jazz ijrochisi” filmi chiqqunga qadar ovozli filmlarga qiziqish kam edi. Unda musiqiy chiqishlar va qisqa jumlalar berilgan. Aktyorlar nafaqat yuzi, balki so‘z va intonatsiyasi bilan ham rol ijro etishi noodatiy hol edi. Shu sababdan ular zudlik bilan aktyorlik mashg‘ulotlariga qatnay boshlashadi. O‘shandan beri, ovozli filmning tug‘ilgan kuni 6-oktabr hisoblanadi.
Aytgancha, kino tarixiga oid yana bir qiziq ma’lumot!
Afsonaviy Gollivud o‘z tarixini global kino sanoatining yuragi sifatida emas, balki Los-Anjelesdagi yangi turarjoy mahallalari sifatida boshlagan. Dunyoga mashhur “Gollivud” (Hollywood) yozuvi esa yangi xonadonlar reklamasi bo‘lib, dastlab “Hollywoodland” edi. U taxminlarga ko‘ra, 1,5-2 yildan ortiq turmasligi kerak edi. Ammo kino sanoatining bu yerda juda tez rivojlanayotganligini hisobga olib, ushbu belgini olib tashlamaslikka qaror qilishadi.

@xronologiya_2020

107

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

28 Dec, 03:00

1895-yil 28-dekabrda Parijda, Kaputsinok bulvaridagi Grand Kafeda aka-uka Lyumyerlar sinematografining ilk seansi namoyishi bo‘lib o‘tdi. Aynan shu sana Xalqaro kino kuni nishonlanishiga sabab bo‘ldi.
Biroz oldin, xuddi shu yilda fransuzlar, Ogyust va Lui Lyumyer o‘zlari ixtiro qilgan Sinematograf apparati uchun patent olishadi. 1895-yil 22-martda aka-ukalar Parijda tarixdagi birinchi film namoyishini uyushtirishadi. O‘shanda faqat tor doiradagi do‘stlarigagina – “Lyumyer zavodidan ishchilarning chiqishi” nomli qisqa lentasini namoyish qiladilar.

@xronologiya_2020

104

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

28 Dec, 00:31

Bugun 28-dekabr

👉 BAYRAMLAR:

🇺🇳 Butunjahon kino kuni

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇦🇺 Avstraliya - Davlatchilik e’lon qilingan kun.
🇹🇯 Tojikiston - Milliy xavfsizlik qo‘mitasi kuni.
🇹🇭 Tailand - Qirol Taksin xotirasi kuni.
🇪🇸 Ispaniya, 🇲🇽 Meksika - Kulgu kuni.
🇷🇺 Rossiya, Qalmig‘iston - Qalmiq xalqi deportatsiyasi qurbonlarini xotirlash kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1869 - Ogayo (AQSh) da Uilyam Sempl saqichli rezinkani patentladi.
- 1895 - aka-uka Lyumyerlar kinematografni namoyish qilishdi.
- 1895 - nemis fizigi Rentgen Vyursburgda rentgen nurlarini topganini e’lon qildi.
- 1905 - Sochi Respublikasining tashkil topishi.
- 1908 - Messina zilzilasi. 75000 qurbon.
- 1964 - Binzya yaqinidagi jang.
- 1973 - Parijda Aleksandr Soljenitsinning „GULAG Arxipelagi“ romani chop etildi.
- 1968 - Bayrut xalqaro aeroportida isroil maxsus xizmati 14 ta samolyotni yo‘q qilishdi.
- 1973 - Jizzax viloyati tashkil topdi.
- 1999 - Saparmurot Niyozov Turkmanistonning umrbod prezidenti etib saylandi.
- 2005 - Mustaqillik monumenti oldida Baxtiyor ona siymosi ifoda etilgan muazzam haykal qad rostladi. Ushbu majmuaga “Mustaqillik va ezgulik monumenti”, deb nom berildi.
- 2007 - Nepal Federativ demokratik respublika deb e’lon qilindi.
- 2023 - Magnus Karlsen Samarqandda rapid bo‘yicha jahon chempioni bo‘ldi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1856 - Vudro Vilson (1924) - AQShning 28-prezidenti (1913-1921).
- 1864 - Anri de Rene (1936) - fransuz shoiri va yozuvchisi.
- 1882 - Artur Stenli Eddiington (1944) - ingliz astrofizigi.
- 1884 - Karel Andel (1947) - chex astronomi va selenograf, Oyning xaritasini tuzgan.
- 1897 - Ivan Konev (1973) - sovet qo‘mondoni, Sovet Ittifoqi Marshali, ikki marta Sovet Ittifoqi qahramoni.
- 1914 - Doni Zokirov (1985) - Kompazitor, sozanda (g`ijjak), dirijor, O'zbekiston xalq artisti.
- 1929 - Nosirxo’jayev Sobitxon - tarixchi olim, O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan fan arbobi (1982), tarix fanlari doktori (1971), professor (1972).
- 1929 - Marten Shmidt - niderland astronomi, kvazarlargacha masofani o‘lchagan.
- 1936 - Erkin Vohidov (2016) - shoir, tarjimon, O‘zbekiston xalq shoiri, O‘zbekiston qahramoni.
- 1939 - Vitaliy Vasilyev - balet artisti, O'zbekiston xalq artisti (1974).
- 1944 - Keri Mullis (2009) - amerikalik biokimyogar, Nobel mukofoti sohibi (1993).
- 1955 - Lyu Syabo (2017) - xitoylik huquq himoyachisi, Nobel mukofoti sohibi (2010).
- 1969 - Linus Torvalds - fin-amerikalik dasturchi va Linux operatsion tizimining yaratuvchisi.

@xronologiya_2020

126

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

27 Dec, 17:04

Everestning 8500 metrlik nuqtasi "yashil poyabzal" deb nomlanadi. Bunga sabab esa 1996-yil Everestni zabt etib, pastga tushayotgan Hind-Tibet politsiya ishchisi Tsevang Paljorning o'sha nuqtadagi vafoti edi.

Uning jasadi Everestning 8500 metrlik nuqtasidan topilgan va oq qor ustida uning yashil poyabzali yorqin tusda ko'zga tashlanib turgan. Oqibatda Everestning 8500 metrlik nuqtasi "yashil poyabzal" nomini olgan.

@xronologiya_2020

150

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

27 Dec, 13:37

Kompyuter odam.

Shakuntala Devi (1929 - 2013) — hind matematigi. O'zining g'ayrioddiy arifmetik qobiliyati tufayli "Kompyuter odam" deb tan olingan. Shakuntala Devi o'z iqtidori bilan 1982-yilda "Ginnes rekordlari" kitobidan joy olgan.

Masalan, 1980-yil 18-iyun kuni u ikkita 13 xonali sonni ko'paytirish bo'yicha chiqish ko'rsatadi. Unga 7 686 369 774 870 ni 2 465 099 745 779 ga ko'paytirish topshirig'i beriladi. Devi xonim ushbu topshiriq javobini 28 soniyada aniqlashga muvaffaq bo'ladi.

@xronologiya_2020

212

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

27 Dec, 10:31

Jonli shaxmat.

Ispaniyalik inkvizitor Pedro de Arbuez de Epila o'zi uchun qonli ko'ngilochar mashg'ulot — jonli shaxmatni o'ylab topadi.

O'yin uchun u yetarli miqdordagi yeretiklarni topishi kifoya edi. Bunday paytlar ularning aybdor yoki aybsizligi muhim emasdi. Qo'lga olingan odamlarga oq hamda qora kiyim kiydirilib, shaxmat doskasiga joylashtirilardi. O'yin paytida taraflardan biri ikkinchisining figurasini urib olsa, jallod ushbu figura turgan qafas oldiga kelib, uning boshini tanasidan judo qilardi.

O'yin oxiriga kelib butun shaxmat doskasi qizil rangga burkanar, u yerda bir qancha jasadlar hamda omon qolishga muvaffaq bo'lgan "g'olib" figuralargina qolgan bo'lardi.

@xronologiya_2020

185

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

27 Dec, 07:01

1939-yil Turkiyaning Erzinjan shahridagi zilzila

27-dekabr kuni 7,8 magnitudali kuchli zilzila sodir bo‘ldi. Bu zilzila hozirgacha kuzatilgan eng kuchlisi hisoblanadi. O‘shanda 33 mingga yaqin odam vafot etgan. Zilzila episentri Erzinjan shahri yaqinida joylashgan. Yer silkinishi 52 soniyadan sal kamroq davom etgan.

@xronologiya_2020

168

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

27 Dec, 03:46

Jahon banki 1945-yil 27-dekabrda tashkil topgan

Jahon bankini yaratish, ikkinchi jahon urushidan keyin iqtisodiyotni tiklash va iqtisodiyotni tashkil etish to‘g‘risidagi qaror 1944-yil 22-iyulda AQSHda bo‘lib o‘tgan Bretton-Vuds konferensiyasida 45 ta davlat, shu jumladan SSSR delegatlari tomonidan qabul qilindi. Jahon banki guruhi rivojlanishning barcha asosiy yo‘nalishlarida ishlaydi, keng ko‘lamli moliyaviy mahsulotlar va texnik yordam ko‘rsatadi hamda mamlakatlarga o‘z muammolariga innovasion bilim va yechimlarni almashish va qo‘llashda yordam beradi.

@xronologiya_2020

181

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

27 Dec, 02:19

1932-yil 27-dekabrda SSSRda yagona pasport tizimi joriy etildi.
Birinchi rus pasportlari 18-asr boshlarida podsho Pyotr I farmoni bilan paydo bo‘lgan. 1714-1719 yillarda mamlakatning boshqa hududlariga jo‘nab ketayotgan barcha fuqarolar uchun bepul “sayohat xatlari” joriy qilingan. 19-asrning boshidan "pasport" ning qo‘lda yozilgan varag‘i tipografik bo‘lib qoldi va asrning oxiriga kelib Rossiya pasporti allaqachon zamonaviyga o‘xshash bo‘ldi. 1932 yildan boshlab pasportning tepasida SSSRning qora gerbi tasvirlangan, o‘rtada esa qora “PASPORT” yozuvlari bo‘lgan kulrang mato qoplamasi bor edi: kirill, gruzin va arman yozuvlarida, lotin, arab yozuvlarida.
Ushbu turdagi birinchi pasport fuqaroga 16 yoshda berilgan, uning amal qilish muddati 5 yil bilan cheklangan, shundan so‘ng pasport almashtirilishi kerak edi.

@xronologiya_2020

133

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

27 Dec, 01:34

Bugun 27-dekabr

BAYRAMLAR:

Xalqaro epidemiyaga qarshi tayyorgarlik ko‘rish kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇷🇺 Rossiya - Qutqaruvchilar kuni.
🇰🇵 KXDR - Sotsialistik konstitutsiya kuni.
🇰🇬 Qirg‘iziston - Pasport va viza xizmati xodimlari kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1513 — Burgoss qonunlari kuchga kirdi.
- 1831 - Charliz Darvin dunyo bo’ylab sayohatga chiqdi.
- 1903 - Dublindagi Abbat teatri ochilishi.
- 1918 - Germaniyada polyaklar qo‘zg‘oloni boshlandi.
- 1932 - SSSRda yagona pasport tizimi joriy qilindi.
- 1945 - Xalqaro Valutya fondi tashkil topdi.
- 1949 - Niderlandiya Indoneziyaning mustaqilligini tan oldi.
- 1960 - Bitliz guruhining Angliyadagi ilk konserti.
- 1978 - Ispaniyada Fransisko Franko diktaturasi tugatilganini bildiruvchi yangi konstitutsiya kuchga kirdi.
- 1979 - Afgʻon urushi (1979—1989): Amin saroyi qurshab olindi.
- 1990 - Rossiya qutqaruvchilar korpusi tashkil qilindi.
- 2014 - Quyoshdan 50 000 yorug‘lik yili masofada sverxyangi yulduz portlashi qayd qilindi.
- 2019- Almati shahri yaqinida samolyot qulab tushdi. 12 ta qurbon va 49 kishi jarohatlandi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1571 - Kepler Iogann (1630) - nemis astronomi va matematigi.
- 1773 - Jorj Keyli (1857) - ingliz olimi va ixtirochisi, aerodinamika fani asoschilaridan biri.
- 1822 - Paster (Pasteur) Lui (1895) - Fransuz kimyogari, mikrobiolog.
- 1832 - Pavel Tretyakov (1898) - rus tadbirkori, Tretyakov galereyasining asoschisi.
- 1901 - Marlen Ditrix (1992) - nemis va amerikalik aktrisa, qo‘shiqchi.
- 1934 - Larisa Latiynina - sovet gimnastikachisi, 9 karra jahon va olimpiada chempioni, 7 karra Yevropa chempioni.
- 1946 - Tohir Malik - yozuvchi, «O‘zbekiston xalq yozuvchisi» (2000).
- 1948 - Jerar Depardye - fransuz teatr va kino aktyori.
- 1971 - Sergey Bodrov (2002) - sovet va rus kinoaktyori, kinorejissyor, ssenariynavis.
- 1989 - Yekaterina Lagno - ukrain va rossiyalik shaxmatchi, grossmeyster.

@xronologiya_2020

131

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

26 Dec, 13:32

"Oymyakon"

Oymyakon - Rossiya hududida, Sibirda joylashgan qishloq bo'lib, aholi yashaydigan eng sovuq hududligi bilan ajralib turadi. Qishloqda 500 dan ortiq inson istiqomat qiladi.

Bu qishloqda ro'yxatga olingan eng sovuq harorat -71,2°C ni tashkil qilgan. O'rtacha qishki harorat -50°C atrofida bo'ladi. Qishloq nomi shu nomdagi daryo nomidan olingan bo'lib, "baliq qishlaydigan joy", "muzlamaydigan suv bo'lagi" kabi ma'nolarda tarjima qilinadi.

Bu yerda mobil aloqa vositalari deyarli ishlamaydi. Dehqonchilik ham qilish imkonsiz. Aholi faqat chorvachilik bilan kun kechiradi.

@xronologiya_2020

170

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

26 Dec, 05:54

1898-yil 26-dekabr - Mari va Pyer Kyuri birinchi marta radiyni olishdi

Fransuz kimyogarlari Pyer va Mari Kyuri uranni uran rudasidan ajratishdan qolgan chiqindilar (Chexiya, Yoaximstalda qazib olingan uran smolasi) toza uranga qaraganda ko'proq radioaktiv ekanligini aniqladilar.
Ushbu chiqindilardan Kyuri bir necha yillik intensiv ishlardan so'ng ikkita yuqori radioaktiv elementni: polonuy va radiyni ajratib oldi.

1898-yil 26-dekabrda Kyuri Fransiya Fanlar akademiyasida radiyning kashf etilishi to'g'risida birinchi ma'ruza qildi.
1902-yilda Kyuri va Andr Debiern sof radiyni radiy xloridni simob katodida elektroliz qilish va keyinchalik vodorodda distillash bilan ajratib olishdi.
Izolyatsiya qilingan element, hozir ma'lum bo'lganidek, uran-238 ning parchalanish mahsuloti radiy-226 izotopi edi.

Radiy va poloniyni kashf etganligi uchun Kyurilar 1903-yil Nobel mukofotiga sazovor bo'lishdi.

@xronologiya_2020

178

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

26 Dec, 05:39

Bugun 26-dekabr - Balandlikdan birinchi marta parashyutda sakrash namoyish etilgan kun

🪂 1783-yilning 26-dekabrida fransuz fizigi Lenorman birinchi bo’lib parashyutdan sakrashni amalga oshirdi.

Lenorman balandlikdan sakrash uchun yordam beruvchi uskunani yaratdi, va unga “parashyut” (grek tilidan “para” – qarshi va fransuz “shyute” – tushish) deb nom berdi.

1783-yil 26-dekabrda Lenorman Parijdagi uy tomidan sakradi. Sakrash muvaffaqiyatli bo'ldi.
Muvaffaqiyatidan ruhlanib, u ikkinchi marta Monpelyedagi rasadxona shpilidan sakradi.
Biroq uning parashyuti o’ta yirik edi, va katta soyabonni eslatardi.

Hozirgi zamonda esa prashyutdan sakrash umuman hech qanday qiyinchilik tug’dirmaydi.
Bunga o’rgatuvchi va sakrashni tashkillashtirib beruvchi tashkilotlar soni hozirda juda ko’p.

@xronologiya_2020

153

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

26 Dec, 04:58

Las-Vegasda birinchi kazino ochildi
1946 yil 26 dekabrda ochildi va «Flamingo» nomini oldi. Mubolag‘asiz aytish mumkinki, Flamingo Las-Vegas kazinosi nafaqat Sin Siti, balki butun qimor dunyosining haqiqiy marvarididir. Sayyoradagi eng qadimgi qimor muassasalaridan biri o‘ziga xos atmosfera, ajoyib zamonaviy va o‘ziga xos ko‘rinishi bilan ajralib turadi. Flamingo kazino darajasidagi muassasalar tufayli, 20-asrning o‘rtalarida Las-Vegas qimor poytaxti maqomini oldi. Nevadadagi eng qadimgi kazinoning mutlaq raqobatbardosh ustunligi qimor o‘yinlarining katta diapazoni hisoblanadi. Muassasada 1690 ta o‘yin avtomatlari mavjud bo‘lib, ulardan ba’zilari alohida moda Margaritaville zalida o‘rnatilgan. Karta o‘yinlarining eng boy tanlovi bilan bir qatorda, stol maydonida rulet va kreps mavjud.

@xronologiya_2020

118

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

26 Dec, 04:13

1968 yil 26 dekabrda Ostankino teleminorasi qurilishi yakunlandi.
Davlat komissiyasi tomonidan telemarkazning ikkinchi bosqichini foydalanishga topshirish to‘g‘risidagi akt imzolangandan keyin. Avvalroq, 1967 yil 5 noyabrda Davlat komissiyasi Ostankino teleminorasini foydalanishga topshirish to‘g‘risidagi aktni imzoladi. Hujjat imzolangan sana televizion markazning tug‘ilgan kuni hisoblanadi. Shu kuni birinchi bosqich ishga tushdi - Ostankino teleminorasi to‘rtta televizion va uchta radiodasturlarni efirga uzata boshladi.

@xronologiya_2020

126

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

26 Dec, 01:14

Bugun 26-dekabr

🔹 BAYRAMLAR:

Xalqaro krupyelar kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇦🇺 Avstraliya, 🇬🇧 Buyuk Britaniya, 🇳🇿 Yangi Zelandiya, 🇨🇦 Kanada, 🇰🇮 Kiribati, 🇳🇷 Nauru - Sovg‘alar ulashish kuni.
🇧🇬 Bolgariya - Otalar kuni.
🇳🇦 Namibiya - Oila kuni.
🇸🇮 Sloveniya — Mustaqillik kuni.
🇸🇧 Solomon orollari - Minnatdorchilik kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1606 - «Qirol Lir»ning ilk postanovkasi.
- 1790 - Lyudovik XVI „Dinning fuqarolikka taʼsiri“ haqida qaror chiqardi.
- 1792 - ingliz kashfiyotchi Charlz Babbage hisoblash mashinasini ixtiro qildi.
- 1806 — Plutsk jangi.
- 1825 — dekabristlar senat oldida qoʻzgʻolon uyushtirdilar.
- 1941 - Kerch operatsiyasi.
- 1974 - “Salyut-4” kosmik stansiyasi uchirildi.
- 1975 - Tovushdan tez ichuvchi Tu-144 yo‘lovchi samolyoti foydalanishga topshirildi.
- 1991 - SSSR rasman tugatildi.
- 1991 - Oʻzbekiston va Avstraliya davlatlari oʻrtasida diplomatik aloqalar oʻrnatildi.
- 2003 — Bam (Eron) zilzilasi.
- 2004 — Hind okeanida zilzila sodir bo'ldi.
- 2023 - Oksford universitetida O‘zbek tili markazi ochildi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1716 - Tomas Grey (1771) - ingliz shoiri.
- 1893 - Mao Szedun (1976) - Xitoy sotsialistik inqilobi dohiysi.
- 1909 - Ulanova Galina (1998) - balet artisti, SSSR xalq artisti (1951), zamonaviy eng yirik balerinalardan.
- 1910 - Boboev Qurbonali - geolg, O'zbekistonda hizmat ko'rsatgan fan arbobi (1974), geologiya-mineralogiya fanlari doktori (1962), profesor (1963).
- 1920 - Yodgor Nasriddinova (2006) - sovet partiya ba davlat arbobi.
- 1928 - Muhammadjonov Abdulahad - sharqshunos va arxeolog olim. O’zbekiston fanlar akademiyasi (2000), Tarix fanlari doktori (1973), professor (1989).
- 1949 - Mixail Boyarskiy - kino va teatr aktyori, qo‘shiqchi, RSGSR xalq artisti.
- 1977 - Muzaffar Abduazimov - xonanda.
- 1986 - Ugo L’oris - fransuz futbolchisi, darvozabon, jahon chempioni.

@xronologiya_2020

140

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

25 Dec, 16:32

Paralimpiya oʻyinlariga 1948-yilda fashistlar Germaniyasidan Britaniyaga 1939-yilda qochib kelgan yahudiy neyroxirurg ser Lyudvig Guttmann tomonidan asos solingan. Ser Lyudvigning fikriga ko'ra, raqobatbardosh sport turlarida nogironlik muhim emas. Chunki sportchilar jismoniy cheklovlar tufayli qila olmaydigan narsalarga emas, balki nima qila olishlari va nimaga qodir ekanliklariga e'tibor berishadi.

@xronologiya_2020

176

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

25 Dec, 12:16

1977-yil 25-dekabrda Shveysariyaning Veve shahrida aktyor Charli Chaplin 88 yoshida uyqusida miyaga qon ketishidan vafot etdi. U Anglikan cherkovidagi mahalliy qabristonga dafn etilgan, dafn marosimida faqat oila a’zolari bo‘lgan. Ammo, ma’lum bo‘lishicha, "Kichkina daydi" o‘zining so‘nggi manzilini topa olmadi. Chaplinning tobuti 1978 yil mart oyida qazib olingan va pul yalab qilish uchun o‘g‘irlangan. Polisiya jinoyatchilarni hibsga oldi va aktyor 1978 yil 17 mayda Shveysariyaning Korsye-syur-Veve shahridagi Meruz qabristonida, kelajakda bunday urinishlarning oldini olish maqsadida bir yarim metrlik beton qatlami ostida qayta dafn qilindi.

@xronologiya_2020

184

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

25 Dec, 05:14

Birinchi Sovet yadro reaktori ishga tushirildi.
Birinchi sovet F-1 reaktori Moskvadagi SSSR Fanlar akademiyasining 2-sonli laboratoriyasida qurilgan. Ushbu reaktor 1946 yil 25 dekabrda og‘ir holatga keltirildi. SSSRda reaktorlarni ishga tushirish, ishlatish va boshqarish xususiyatlarini nazariy va eksperimental tadqiqotlar akademik Igor Kurchatov boshchiligidagi fiziklar va muhandislar guruhi tomonidan amalga oshirildi. Endi reaktor uzoq vaqt davomida yopilgan, ammo shunga qaramay, u hali ham Kurchatov institutining asbobi sifatida qayd etilgan. Yaqin vaqtgacha u neytron uskunalarini kalibrlash uchun standart sifatida ishlatilgan. 2016 yil 26 dekabrda reaktor binosida muzey ochildi. Reaktor fan va texnologiya yodgorligidir.

@xronologiya_2020

187

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

25 Dec, 02:59

Birinchi marta qattiq simob fizik Jozef Braun tomonidan olingan.
Qattiq simobning kashf etilishi 1759 yil 25 dekabrda bo‘lib o‘tdi. Sovutish aralashmalari yordamida u haroratni -56 ° C ga tushirishga muvaffaq bo‘ldi va shu bilan zarb qilish, maydalash va kesish mumkin bo‘lgan qattiq simobni olishga muvaffaq bo‘ldi. Merkuriy qadim zamonlardan beri ma’lum. Ko‘pincha u o‘zining tabiiy shaklida, toshlardagi suyuq tomchilarda topilgan, lekin ko‘pincha u tabiiy kinobarni qovurish orqali olingan. Qadimgi yunonlar va rimliklar oltinni tozalash uchun simobdan foydalanganlar va simobning o‘zi va uning birikmalarining, xususan, simob xloridining toksikligini bilishgan. Ko‘p asrlar davomida alkimyogarlar simobni barcha metallarning asosiy tarkibiy qismi deb hisoblashgan va agar suyuq simob oltingugurt bilan qattiqligicha tiklansa, oltin olinadi, deb hisoblashgan.

@xronologiya_2020

182

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

25 Dec, 00:36

Bugun 25-dekabr

👉 BAYRAMLAR:

Xristian dunyosida Rojdestvo bayrami.
Sovg‘alar ulashish kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇬🇧 Buyuk Britaniya - Qirolicha Yelizaveta II ning Birlashgan qirollik xalqlariga an’anaviy murojaati.
🇨🇳 Xitoy - Konstitutsiya kuni.
🇲🇿 Mozambik - Oila kuni.
🇵🇰 Pokiston - Quayd-i-A’zam bayrami.
🇹🇼 Tayvan - Konstitutsiya kuni.
🇹🇷 Turkiya - Gaziantep shahri ozod etilgan kun (1921).

👉 VOQEALAR:

- 800 — Rim papasi Lev III Buyuk Karlga imperator tojini kiydirdi.
- 1000 - Ishtvan I Avliyo Vengriya taxtiga o‘tirdi.
- 1745 - Drezdenda separat tibchlik sulhi imzolandi.
- 1759 - Sank-Peterburgda Yozef Braun qattiq simobni olishga muvaffaq bo‘ldi.
- 1917 - Ukrainada sovet hokimiyati o‘rnatildi.
- 1946 - SSSRda Yevropada birinchi yadro reaktori ishga tushirildi.
- 1968 - Qoraqalpog‘iston Respublikasining Nukus tumani tashkil etildi.
- 1979 - Afg'on urushi: SSSR armiyasining mamlakatga kiritilishi.
- 1989 - Ruminiya sobiq rahbari (1965-1989) Nikolaye Chaushesku otib tashlandi.
- 1991 - Mixail Gorbachyov isteʼfoga ketdi. SSSR tarix sahnasidan ketdi.
- 1993 - Rossiyaning amaldagi konstitutsiyasi kuchga kirdi.
- 2003 - Kotonu (Benin) da Boeing-747 samolyotining halokati. 140 ta qurbon.
- 2016 - Sochi yaqinida Tu-154 samolyotining halokati. 92 ta qurbon.
- 2023 - Samarqand shahrida shaxmatning rapid va blis yo‘nalishlari bo‘yicha jahon chempionatining ochilish marosimi bo‘ldi.

👉 TAVALLUDLAR:

- Mil. avv. 5-yillar atrofida - Iso Masih - payg‘ambar, Xristianlikning muqaddas kishisi.
- 1876 - Muhammad Ali Jinna (1948) - Pokiston general-gubernatori (1947-1948), Pokiston davlatchiligining otasi.
- 1887 - Konrad Hilton - Hilton mehmonxonalar tarmog‘ining asoschisi.
- 1909 - Komil Yashin (1997) - Atoqli adib va jamoat arbobi.
- 1918 - Anvar Sadat (1981) - Misr prezidenti (1970-1981), marshal.
- 1921 - Umarov G'iyos (1988) - fizik olim, O'zbekiston Fanlar akademiyasi muxbir a'zosi (1968), texnika fanlari doktori (1967), professor (1943).
- 1923 - Zohidjon Obidov (1996) - Ozbek shoiri, “Ozbekistonda xizmat ko`rsatgan madaniyat xodimi”.
- 1935 - Nizomova Ra’no - raqqosa, baletmeyster, pedagog, O’zbekiston xalq artisti (1974).
- 1937 - Boboev Baxtiyor - rassom, O’zbekiston Badiy Akademiyasi akademigi (1999). O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan san’at arbobi (1973).

@xronologiya_2020

201

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

24 Dec, 12:28

Angliyaning janubi-g'arbidagi sanoat shaharchasi Kambornda 1801 yil 24 dekabrda mexanik dizayner Richard Trevitik birinchi bug' mashinasini namoyish qildi.
1829 yilda bug' dvigatellari yo'lovchilar uchun eng tezkor transportga aylandi - keng omnibuslarning tezligi soatiga 24 km ga etdi. 1834 yilda Macheroni va Skvayr bug' omnibusi o'sha yillar uchun ishonchlilik rekordini ko'rsatdi. Otlar bug'li mashinalarning rivojlanishiga jiddiy to'siq bo'ldi, ular ekipajning bo'kirishi va bug'ini chiqarayotganini ko'rib qo'rqib ketishdi va boshqarib bo'lmaydigan holga keldi. Biroq, ko'plab takomillashtirilgan bug'li mashinalar 1910 yillarga qadar ishlatilgan va ichki yonuv dvigatellari bo'lgan avtomobillar uchun jiddiy raqobatni ta'minlagan.

@xronologiya_2020

187

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

24 Dec, 05:15

1982 yil 24 dekabr An-124 «Ruslan» eng yirik seriyali yuk samolyotining birinchi parvozi.

Samolyot prototipi birinchi parvozini 1982 yil 24 dekabrda Kievda amalga oshirdi. Samolyot 1987 yil yanvar oyida SSSR harbiy transport aviasiyasi bilan xizmatga kirdi, jami 56 ta samolyot, shu jumladan yer usti statik sinovlari uchun bitta prototip qurilgan.

P.V.Balabuev ko'pincha samolyotning bosh konstruktori sifatida noto'g'ri ko'rsatilgan. Balabuev 1984-2005 yillarda butun dizayn byurosining bosh dizayneri bo'lgan. Va SSSR Vazirlar Kengashining farmoni bilan V.I. Tolmachev bosh konstruktor bo'lgan.

2006 yil fevral oyining oxirida modernizasiya dasturi va Ulyanovsk «Aviastar» korxonasida An-124-100 samolyotlarini seriyali ishlab chiqarishni qayta tiklash doirasida Antonov nomidagi ANTK filialni ochish to'g'risida qaror qabul qilindi. Biroq, ikki oy o'tgach, ommaviy ishlab chiqarishni qayta tiklash loyihasi istiqbolsiz deb topildi.

@xronologiya_2020

208

❄️⛄️⏳xronologiya⛄️❄️

24 Dec, 04:27

Bugun
24-Dekabr

Liviya respublikasi mustaqillik kuni

1951-yili BMT rezolyutsiyasiga ko'ra Liviya mustaqil davlat deb e'lon qilingan.

Rasmiy nomi — Liviya Arab Sotsialistik Xalq Jumhuriyati. Poytaxti — Tripoli. Hududi — 1759540 km². Aholisi – 6,9 ortiq kishi (2023). Davlat tili — arab. Dini — islom. Pul birligi — liviya dinori.

@xronologiya_2020

192

⏳xronologiya

29 Nov, 06:24

Bugun 29 noyabr “Ё” harfi kuni har yili 29 noyabrda nishonlanadi.

1783 yil aynan shu kuni rus alifbosi yana bitta harfga boyidi. Ё ,ё-rus va belorus alifbosining 7-harfi. Bu harf slavyan bo'lmagan boshqa xalqlar alifbosida (kirill yozuvida) ham ishlatiladi (masalan, o'zbek, qirg'iz, mongol va chuvash).

Rus tilida “ё” ((i) e)dan talaffuzdagi ((i) o) hosil bo'lganda ishlatiladi. Boshqa slavyan kirill yozuvida “ё” ishlatilmaydi. Ukraina va bolgar yozuvida ovozni belgilovchi belgi undoshdan keyin ь, o, boshqa holatlarda yo shaklida yoziladi.

Serb yozuvida (makedoniya negizida tuzilgan) oldingi undosh harfni yumshatadigan hech qanday alohida harf yo'q.

@xronologiya_2020

65

⏳xronologiya

29 Nov, 04:02

Kurt Genrix Debus (29.11.1908, Frankfurt — 10.10.1983, Koko-Bich, Florida) — nemis raketa muxandisi. Ikkinchi jahon urushi vaqtida SS a'zosi bo'lgan va Fau-2 sinovlarida qatnashgan. Keyinchalik "Skrepka operatsiyasi" doirasida AQShga olib ketilgan.

Shundan keyin u Kanaveral burnida harbiy va kosmik raketalar uchun uchish komplekslari qurilishiga rahbarlik qilgan. NASA start kompleksi birinchi direktori (keyinchalik "Kennedi kosmik markazi") bo'lgan.

Debus 1974-yil noyabrigacha start kompleksiga rahbarlik qilgan. Bu vaqt davomida kompleksdan "Apollon" va :Skylab" dasturlari doirasida oyga "Saturn" raketalari uchirilgan. Shu sababli keyinchalik oyning orqa tomonidagi kraterlardan biri Debus sharafiga nomlangan.

@xronologiya_2020

79

⏳xronologiya

29 Nov, 02:36

Bugun29 noyabr “Barselona” futbol komandasiga asos solingan kun.

Ispaniya futbol komandasi “Barselona” - shahar bilan bir xil ismga ega bo‘lgan kataloniya futbol klubi hisoblanadi.

Ispaniya va jahon bo‘yicha eng zo‘r futbol komandalaridan 29 noyabrda Joan Gamper rahbarligida shveysariyalik, britaniyalik, ispaniyalik va kataloniyalik futbolistlar guruhidan tuzilgan.

1899 yil 22 oktyabrda u mahalliy gazetaga futbol klubini tuzish uchun qatnashishga hamma xohlovchilarni taklif etadi. Tanlab olinganlar 29 noyabrda ta'sis etish majlisiga yig‘iladilar va yangi futbol klubi tuziladi.

@xronologiya_2020

107

⏳xronologiya

29 Nov, 01:27

Bugun 29-noyabr

👉 BAYRAMLAR:

🇺🇳 BMT - Xalqaro Falastin xalqi bilan birdamlik kuni.
🌏 Xalqaro yaguarlar kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇰🇬 Qirg‘iziston - Mudofaviy sport va texnik tashkilot xodimlari kuni.
🏳 Vanatu - Birlik kuni.
🇲🇻 Maldiv orollari - Islom qabul qilingan kun.
🇹🇲 Turkmaniston - Paxta yig'im-terimi festivali.

👉 VOQEALAR:

- 1284 - Bovedagi cherkov qulab tushdi.
-1394 - Choson sulolasi asoschisi I Song Ge Seul shahrini o‘ziga poytaxt qildi.
-1777 - Kaliforniyadagi San-Xose shahriga asos solindi.
- 1783 - «Ё» harfi rus alifbosiga qo’shildi.
- 1830 - Noyabr inqilobi: ruslar Varshavadan chiqib ketdi.
-1885 - Uchinchi Ingliz-Birma urushi yakunlandi.
- 1890 - Yaponiyada parlament ish boshladi.
- 1899 - “Barselona” futbol klubiga asos solindi.
- 1929 - Richard Bert Janubiy qutbdan uchib o’tdi.
- 1932 - Rossiya-Fransiya o’rtasida hujum qilmaslik haqidagi bitim imzolandi.
- 1939 - O'zbekiston chorvachilik ilmiy tadqiqot instituti tashkil etildi.
- 1945 - Ta'sis majlisi Yugoslaviya Federativ Xalq Respublikasi (FPRY) tashkil topganligini e'lon qildi.
- 1946 - Belgiya YuNESKO ga a'zo bo'ldi.
- 1947 - BMT Bosh Assambleyasi Falastinni bo’lish haqidagi rejani tasdiqladi.
- 1963 - Monreal yaqinidagi DC-8 halokati, 118 kishi halok bo‘ldi.
- 1987 - Boeing 707 Andaman dengizi ustida portladi. 115 kishi halok bo‘ldi.
- 2009 - Shveytsariyada referendum bo'lib o'tdi, natijada minoralar qurish taqiqlandi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1718 - knyaz Aleksandr Golitsin (1783) - Rossiya general feldmarshali.
- 1781 - Belo Anders - Venesuela shoiri, filolog.
- 1797 - Gaetano Donizetti (1848) - italiyalik bastakor, 68 ta opera muallifi.
- 1803 - Kristian Dopler (1853) - avstriyalik matematik va fizik.
- 1814 - De Rada Ieronim - alban shoiri, olim, siyosiy arbob, Alban romantizmining asoschisi.
- 1874 - Antoniu Egash Monih (1955) - portugaliyalik nevropatolog va neyroxirurg, Nobel mukofoti sohibi (1949).
- 1910 - Izzat Sulton (2001) - adabiyotshunos, tanqidchi, dramaturg.
- 1932 - Shirak Jak Rene (2019) - Fransiya davlat arbobi, Fransiya Respublikasi prezidenti (1995-2005).
-1956 - Abdunabi Haydarov - publitsist yozuvchi, O‘zbekiston Respublikasida xizmat ko‘rsatgan jurnalist.
- 1966 - Yevgeniy Mironov - Sovet va rus kinoaktyori.
- 1969 - Sobirjon Mo'minov - xonanda, O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan artist (2000).
- 1973 - Rayan Giggz - uelslik futbolchi va futbol bo'yicha murabbiy.
- 1974 - Kamol Murodov - kurashchi, xalqaro miqyosidagi sport ustasi, "O'zbekiston iftixori" (1999).
- 1977 - Mariya Petrova - rossiyalik figurali uchuvchi, jahon chempioni (2000) va Yevropa chempioni (1999, 2000).
- 1984 - Beatris Rozen - franko-amerikalik kino va televidenie aktrisasi, model.

@xronologiya_2020

248

⏳xronologiya

28 Nov, 16:39

18-asrning boshlarida turk sultoni saroyida toshbaqalar qo‘lga o‘rgatilgan va ularni doimo harakatlanishga majbur qilishgan. Toshbaqalardan ochiq havodagi oqshomlarda foydalanishgan. Ularning ustiga sham yopishtirilgan va toshbaqalar har tomonga harakatlanib ochiq havodagi oqshomni yoritgan va uni yanada go‘zallashtirgan.

@xronologiya_2020

109

⏳xronologiya

28 Nov, 13:20

VIKTORIYA SHARSHARASI

Kashfiyotchisi: D. Livingston

Yevropaliklardan birinchi bo'lib David Livingston mahalliy makololo qabilasi "Mozi-oa-tunya", ya'ni "gumburlovchi tutun", deb ataydigan sharsharani 1855-yilda kashf etishga muvaffaq bo'lib, unga o'sha paytdagi ingliz qirolichasi sharafiga "Viktoriya sharsharasi", deb nom bergan.

Balandligi - 120, eni - 1800 metr bo'lgan ushbu sharshara dunyodagi eng yirik sharsharalardan biri bo'lib, shovqini uzoq-uzoqlardan eshitilib turadi. Sharshara Afrikaning Zambiya va, Zimbabve davlatlari o'rtasida joylashgan.

1905-yilda Zambezi daryosi orqali Bulavayo shahriga temir yo'l qurildi. O'shandan beri sayyohlar oqimi tinimsiz ravishda o'sib bormoqda.

@xronologiya_2020

127

⏳xronologiya

28 Nov, 10:31

1941 yil 28 noyabrda – Ikkinchi jahon urushi qizib borayotgan ayni kezlarda Hamza teatri (hozirgi O‘zbek Milliy akademik drama teatri)da “Otello” spektaklining premyerasi bo‘lib o‘tdi. Spektaklda Otello rolini Abror Hidoyatov, Dezdemonani Sora Eshonto‘rayeva bilan Nazira Aliyeva, Yagoni Nabi Rahimov bilan Olim Xo‘jayev, Kassioni Sharif Qayumov, Emiliyani Zaynab Sadriyeva, Toshxon Sultonova, Mahsuma Qoriyevalar ijro etishdi.
Mazkur spektaklni 1945 yili tomosha qilgan Buyuk Britaniya parlamentining bir guruh a’zolari teatrning “Faxriy mehmonlar daftari”ga quyidagi taassurotlarini yozib qoldirgan edilar: “Biz hech qachon, hech qayerda, hatto Londonning o‘zida ham o‘zbek teatridan o‘tkazib qo‘yilgan “Otello”ni ko‘rgan emasmiz”.

@xronologiya_2020

136

⏳xronologiya

28 Nov, 07:11

28-noyabr – Mavritaniya Islom Respublikasi Mustaqillik kuni (1960)

Rasmiy nomi - Mavritaniya islom Respublikasi. Poytaxti - Nuakshot. Hududi - 1030700 km². Aholisi: 4.9 mln kishi. Davlat tili-arab va fransuz. Davlat dini - islom. Pul birligi - ugiya.
Afrika qit'asining shimoli – g’arbida joylashgan. Sharqda - Mali, janubda - Mali va Senegal, shimolda - Jazoir (463) va Gʻarbiy Sahroi Kabir (1561 km) bilan chegaradosh.

@xronologiya_2020

149

⏳xronologiya

28 Nov, 04:46

28-noyabr – Albaniyada Mustaqillik kuni (1912)

Albaniyada mustaqillik kuni (Dita e Pavarësisë) mamlakatda har yili 28-noyabrda nishonlanadigan asosiy milliy bayram bo‘lib, u Albaniya bayrog’i kuni deb ham nomlanadi.

Poytaxti: Tirana
Pul birligi: Albaniya leki
Rasmiy tili: Alban
Maydoni: 28748 km²
Aholisi: 2.83 mln kishi

@xronologiya_2020

149

⏳xronologiya

28 Nov, 03:04

28-noyabr – Butunjahon shafqat kuni

Butunjahon shafqat kuni (WCD) yoki Butunjahon rahm-shafqat kuni har yili butun dunyoda 28 noyabrda nishonlanadi.

Ushbu insonparvarlik bayramini tashkil etish tashabbuskori hind shoiri, jurnalist va jamoat arbobi Pritish Nandi (Pritish Nandi) edi.

Kunning asosiy g’oyasi ahimsa asosidagi turmush tarzini targ’ib qilishdir.

Aximsa - bu xulq-atvor va harakat tamoyilidir, unda birinchi talab har qanday tirik shaklga zarar yetkazmaslikdir, ya’ni zo‘ravonlik keng ma’noda o‘ldirmaslik, barcha tirik mavjudotlarga (odamlarga, hayvonlarga, o‘simliklarga) hech qachon hech qanday tarzda – na fikr bilan, na so‘z va na amal bilan zarar yetkazmaslikdir.

@xronologiya_2020

136

⏳xronologiya

28 Nov, 02:20

Bugun 28-noyabr

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Butunjahon mehr-muruvvat kuni.
🌏 Yangi so'zlarni o‘ylab topish kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇦🇱 Albaniya - Mustaqillik kuni (1912); shuningdek Bayroq kuni.
🇹🇱 Sharqiy Timor - Mustaqillik kuni (1975).
🇲🇷 Mavritaniya - Mustaqillik kuni (1960).
🇮🇷 Eron - Dengiz kuchlari kuni.
🇵🇦 Panama - Mustaqillik kuni.
🇨🇬 Kongo - Respublika kuni.
🇧🇮 Burundi - Respublika kuni.
🇹🇩 Chad - Respublika kuni.
🇷🇺 Rossiya - Onalar kuni.

👉 VOQEALAR:

- 936 - Xitoyda Jin sulolasi hukmronligi boshlandi.
- 1520 - Ferdinand Magellan ilk bor Magellan bo‘g‘ozidan o‘tdi.
- 1627 - Polsha-Shvetsiya urushi: Oliva jangi. Rech-Pospolitaning g'alabasi bilan yakunlandi.
- 1660 - London qirollik jamiyati tuzildi.
- 1812 - Berezina jangi.
-1812 - bug‘ kuchi bilan ishlaydigan bosma mashinada «» gazetasi ilk bor chop etildi.
-1821 - Panama Ispaniyadan mustaqillik oldi.
-1843 - Gavayi Qirolligi mustaqilligi Britaniya va Fransiya tomonidan tan olindi.
-1912 - Albaniya Usmonli Turklar davlatidan ajralib chiqdi.
-1917 - Qo‘qon shahrida Turkiston musulmonlarining favqulodda IV qurultoyi o‘z ishini yakunladi.
-1919 - Britaniya parlamenti a’zoligiga tarixda ilk bor ayol kishi saylandi.
- 1943 - Tehron konferensiyasi boshlandi.
- 1950 - "Plan Kolombo" xalqaro tashkiloti tashkil etildi.
- 1958 - Chad, Kongo va Gabon Fransiyadan muxtoriyat oldi.
- 1960 - Mavritaniya Fransiyadan mustaqillikka erishdi.
- 1964 - Surami yaqinidagi IL-14 halokati (Gruziya SSR). 7 kishi halok bo'ldi.
- 1964 - Marsga Amerikaning "Mariner-4" avtomatik stantsiyasi uchirildi.
- 1975 - FRETILIN Sharqiy Timor Demokratik Respublikasining Indoneziyadan mustaqilligini e'lon qildi.
- 1979 - Antarktidada DC-10 halokati, 257 kishi halok bo'ldi.
- 1987 - Mavrikiy oroli yaqinida Boeing 747 halokati, 159 kishi halok bo'lgan.
- 1989 - Baxmal inqilobi: Chexoslovakiya Kommunistik partiyasining yakkahokimligiga barham berildi.
- 1992 - O‘zbekiston Pokiston, Eron va Turkiya bilan tuzilgan iqtisodiy hamkorlik tashkilotlarifa a’zo bo‘ldi.
- 2000 - Ukrainada „kasseta janjali“.
- 2014 - Nigeriyaning Kano shahridagi markaziy masjidda sodir etilgan portlashda 120 kishi halok bo‘ldi.
- 2016 - Braziliyaning "Shapekoense" futbol jamoasining aksariyati aviahalokatda vafot etdi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1632 - Lyulli Jan Batist (1687) - fransuz kompozitori, musiqiy klassisizm uslubining yirik namoyandasi.
- 1757 - Uilyam Bleyk (1827) - ingliz shoiri, rassom va gravyurachi.
- 1820 - Fridrix Engels (1895) - nemis faylasufi, kommunistik mafkura asoschisi.
- 1821 - Nikolay Nekrasov (1878) - rus shoiri (Eski taqvim bo‘yicha).
- 1837 - Jon Hayat (1920) - amerikalik kimyogar, muhandis, selluloid ixtirochisi.
- 1857 - Alfonso XII - Ispaniya qiroli.
- 1880 - Aleksandr Blok (1921) - “Kumush asr” davri rus shoiri.
- 1881- Sveyg Stefan (1942) - avstriyalik yozuvchi.
- 1915 - Konstantin Simonov (1979) - sovet shoiri, nasr yozuvchisi va dramaturg, jamoat arbobi.
- 1916 - Ramon Xose Velaskes - Venesuela prezidenti.
-1927 - Abdulhalim Muazzamshoh (2017) - saylangan Malayziya sultoni (1900-1975), (2011-2016).
- 1932 - Malika Abdullaxoʻjayeva (2018 - patolog-anatom, Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan fan arbobi (1980).
- 1950 - Rassel Xals - PSR B1913 + 16 ikkilik pulsarini kashf etgan amerikalik astrofizik, Nobel mukofoti sohibi (1993).
- 1967 - Anna Nikol Smit - (2007) - amerikalik supermodel, aktrisa va teleboshlovchi.

@xronologiya_2020

244

⏳xronologiya

27 Nov, 11:41

To‘rt oyoqlilardan qay biri eng tezkor?
tezligi soatiga 112 km ga yetadi. Undan keyin qora kiyik — soatiga 104 km. Moʻgʻul jayroni va antilopa¹ taxminan soatiga 96 km tezlikda yuguradi. Bu aytib oʻtilgan hayvonlarning har biri 1 km yoki undan koʻproq masofaga boʻlgan musobaqada boshqa barcha sutemizuvchilarni ortda qoldiradi.
sher dushmanidan soatiga 80 km tezlikda qochishga qodir, ammo uni uzoq vaqt ushlab turolmaydi. Koʻpchiligimiz eng ildam hayvon deb hisoblaydigan kiyik soatiga 72–80 km tezlikda harakat qiladi, lekin chopqir otlar ham otchopardagi poyga musobaqalarida shu tezlikda yuguradi.
Poygalarda ishtirok etadigan tozi itning tezligi soatiga 56–64 km. Bu tezlik grizli ayigʻinikidan bir necha kilometrga tezroq. Jadalligi bilan tanilgan fil esa soatiga 40 km tezlikda harakat qiladi.

@xronologiya_2020

173

⏳xronologiya

27 Nov, 09:46

"Jek Londonning kulbasi"

Jek London oltin izlab, boy bo'lish maqsadida Alyaskaga tashrif buyuradi va 1897-1898-yillardagi qattiq qish faslini Alyaska hududida o'tkazadi. Ammo Jek London kasal bo'lgani bois San-Fransiskoga qaytishga majbur bo'ladi.

Shundan so'ng Jek ko'plab asarlar yozib mashxurlikka erishadi. Ammo bir kuni Xenderson daryosi sohilidagi bir kulbaga tashrif buyurgan pochtachi kulba devorida "Konchi. Jek London. 1898-yil. 27-yanvar" yozuvidagi avtografni ko'rib qoladi.

Bundan xabar topgan AQSh va Kanada yozuvchilar uyushmasi kulbani ustidan talashishadi. So'ngi qarorga ko'ra Jek London yashagan ushbu kulba ikki qismga bo'linadi. Har bir qism alohida demontaj qilinib AQSh va Kanadaga yuboriladi.

XIX-asrning oxirlarida kulbalardan biri yozuvchining vatanida Oklendda, ikkinchisi Kanadaning Douson shahrida yodgorlik sifatida o'rnatiladi.

@xronologiya_2020

179

⏳xronologiya

27 Nov, 07:44

1995-yil 25-yanvarda ingliz futboli tarixidagi eng shov-shuvli voqealardan biri yuz berdi.

O'sha kuni "Manchester Yunayted" jamoasi "Kristal Pelas" jamoasiga qarshi o'rtoqlik uchrashuvida maydonga tushish uchun Londondagi "Selhurst Park" stadioniga tashrif buyuradi.

O'yin juda qiyin kechadi va 1:1 hisobi qayd etiladi. Mankunianlar shuncha urinishlarga qaramay natijani o'z foydasiga o'zgartira olishmaydi.

"Manchester Yunayted" hujumchisi Erik Kantonani raqib himoyachisi Richard Shou juda mohirlik bilan qo'riqlaydi. Vaziyatlardan birida fransuz Shouga nisbatan juda ham qo'pol o'ynaydi va darhol qizil kartochkaga munosib ko'riladi.

Erik yechinish xonasiga ketayotganda tribunaning birinchi qatorida o'tirgan Metyu Simmons ismli muxlis unga "Uyingga yo'qol, jirkanch fransuz cho'chqasi!" deya o'shqiradi. Bu gapga chidab tura olmagan Kantona reklama banneri ustidan sakrab o'tib, muxlisning naqd ko'kragiga tepadi hamda jag'iga musht tushiradi.

@xronologiya_2020

175

⏳xronologiya

27 Nov, 02:30

1895-yil 27-noyabr Alfred Nobel o‘z boyligini Nobel mukofoti fondiga o‘tkazishni vasiyat qildi.

1894 yilda Nobel eng yirik qurol ishlab chiqaruvchiga aylangan Bofors metallurgiya konsernini sotib oldi. Hayoti davomida Nobel yaxshigina boylik to‘pladi. U daromadining katta qismini 355 ta ixtirosidan olgan, ulardan eng mashhuri dinamitdir.

1888 yilda Alfred Nobel "tirik ko‘milgan". Kannda Nobelning akasi Lyudvig vafot etdi va jurnalistlar xatosi bilan gazetalarda uning akasi emas, Alfred Nobelning o‘limi haqida e’lon joylashtirildi. Nobel fransuz gazetasida "O‘lim savdogari o‘ldi" deb nomlangan o‘zining nekrologini o‘qib chiqqach, insoniyat uni qanday eslab qolishidan hayron bo‘ldi. Shundan so‘ng u vasiyatnomasini o‘zgartirishga qaror qildi. 1896 yil 10 dekabrda Alfred Nobel Italiyaning San-Remo shahridagi villasida miya qon ketishidan vafot etdi.

1895-yil 27-noyabrda u tomonidan tuzilgan Alfred Nobelning vasiyatnomasi 1897-yil yanvarda e’lon qilindi.

@xronologiya_2020

177

⏳xronologiya

27 Nov, 01:10

Bugun 27-noyabr

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Xalqaro aura haqida xabardorlik kuni.
🌏 Toshbaqalarni himoya qilish kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇪🇸 Ispaniya - O‘qituvchilar kuni.
🇺🇸 AQSh - Amerikalik hindular madaniy merosi kuni.
🇷🇺 Rossiya - Dengiz piyodalari kuni.
🇨🇺 Kuba - Medik talabalarni xotirlash kuni.
🇻🇪 Venesuela - Aviatsiya kuni.
🇵🇼 Palau - Oila kuni.
🇱🇰 Shri-Lanka - Buyuk Qahramonlar kuni.
🇹🇭 Tailand - Sog'liqni saqlash kuni.

👉 VOQEALAR:

- 602 - Vizantiya imperatori Moris va uning 5 nafar o‘glining boshlari tanasidan olinib, jasadlari dengizga uloqtirildi va uzilgan boshlari Konstantinopolda namoyish qilindi.
- 1095 - Rim papasi Urban II Klermont shahrida so‘zlagan nutqida Birinchi salib yurishlari boshlanganini e’lon qildi.
- 1671 - Astraxan shahri qoʻzgʻolonchilardan ozod etildi.
- 1895 - Alfred Nobel oʻz mulklarini Nobel mukofoti fondiga berilishini vasiyat qildi.
- 1912 - Marokash Ispaniyaga qaram davlatga aylandi.
- 1917 - Turkiston o‘lka musulmonlarining favqulodda IV qurultoyi Turkiston muxtoriyati tashkil etilganini e’lon qildi.
- 1918 - Ukraina Fanlar Akademiyasi tashkil etildi.
- 1950 - Koreyada 4 kun davom etgan Kunuri urushi boshlandi.
- 1971 - Sovet kosmik dastuirining Mars sathiga yetib borgan ilk inson yasagan jism - Mars 2 kosmik kemasi ishga tushirildi.
- 1978 - Turkiyada Kurdiston ishchilar partiyasi tashkil etildi.
- 1983 - Madrid aeroportida Boeing 727 samolyoti halokatga uchrashi oqibatida 181 kishi qurbon bo‘ldi.
- 1989 - Kolumbiya osmonida Boeing 727 samolyoti portlashi natijasida 107 kishi halok bo‘ldi.
- 1991 - BMT Xavfsizlik Kengashi Yugoslaviyaga tinchlikparvar qo‘shinlarni kiritishga oid 727 sonli rezolyusiyani qabul qildi.
- 1997 - Jazoirdagi Suhani qirg‘inida 25 kishi o‘ldirildi.
- 1997 - O‘zbekiston Rsepublikasi Vazirlar Mahkamasi «Ahmad al-Farg‘oniy tavalludining 1200 yilligini nishonlash to‘g‘risida» Qaror qabul qildi.
- 1992 - Helen Klark Yangi Zelandiya tarixidagi ilk ayol prezidentga aylandi.
- 1992 - O‘zbekiston prezidenti Islom Karimov Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki prezidenti Jak Atali bilan uchrashdi.
- 2002 - Prezident Islom Karimov Pragada NATO bosh kotibi Jorj Robertson bilan uchrashdi.
- 2003 - Abdulxoliq G‘ijduvoniy va Bahouddin Naqshband tavalludiga bag‘ishlangan yubiley tantanalar o‘tkazildi.
- 2006 - Moskva va Sankt-Peterburg o‘rtasidagi Nevskiy Ekspress poyezdi portlashi oqibatida 28 kishi halok bo‘ldi.
- 2020 - Eron fizigi va IRGC zobiti Mohsen Faxrizoda o‘ldirildi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1701 - Andres Selsiy (1744) - shved astronomi, fizik va matematik olimi.
- 1857 - Sherrington Charlz Skot - Ingliz neyrofiziologi, Nobel mukofoti sohibi (1932).
- 1870 - Yuho Kusti Paasikivi - Finlandiyaning 7-prezidenti.
- 1874 - Xaym Veysmann (1952) - Isroilning birinchi prezidenti.
- 1894 - Konosuke Matsushita (1989) - Panasonic asoschisi.
- 1903 - Lars Onsager (1976) - norvegiyalik va amerikalik fizik, Nobel mukofoti sohibi (1968).
- 1906 - Faysal ibn Abdul-Aziz al-Sa'ud – Saudiya Arabistoni qiroli.
- 1939 - Laurent-Dezire Kabile - Kongo Demokratik Republikasi prezidenti.
- 1940 - Bruce Lee (1973) - mashhur kung-fu ustasi.
- 1947 - Ismoil Umar Gueilloh - Jibuti prezidenti.
- 1960 - Yuliya Timoshenko - Ukraina sobiq bosh vaziri.
- 1964 - Roberto Manchini - italiyalik futbolchi va murabbiy.
- 1965 - Rushana Sultonova - raqqosa, baletmeyster, O'zbekiston xalq artisti (1998).
- 1981 - Bruno Alvesh - portugaliyalik futbolchi, Yevropa chempioni (2016).
- 1982 - Aleksandr Kerjakov - Rossiya terma jamoasi futbolchisi.
- 1997 - Sasha Spilberg - rossiyalik videobloger, aktrisa, qo'shiqchi va model.

@xronologiya_2020

391

⏳xronologiya

26 Nov, 12:06

Islandiyada jinoyatchilik darajasi shunchalik pastki, hatto sayyohlar ba'zan tunash uchun yaxshiroq joy topolmasa mahalliy qamoqxonalarning bo'sh kameralarida tunab qolishadi.

@xronologiya_2020

178

⏳xronologiya

26 Nov, 08:33

1976 yil 26 noyabrda Nyu-Meksiko okrugida yangi "Microsoft" savdo belgisi ro‘yxatga olindi. Hozirda kompaniya mahsulotlaridan 2 milliarddan ortiq kishi foydalanmoqda.

@xronologiya_2020

193

⏳xronologiya

26 Nov, 06:24

“Xayrli tun, bolalar!” teleko‘rsatuvi. 1963-yil 26-noyabrda Shabolovkada tashkil etila boshlaganidan beri yetakchilik qilmoqda. Bu yerda g‘oya va konsepsiya ishlab chiqildi, birinchi ssenariylar o‘ylab topildi, bosh qahramonlarning qo‘g‘irchoqlari va manzaralarining eskizlari paydo bo‘ldi.
Bolalar televizion dasturi "Xayrli tun, bolalar!" - nafaqat rus, balki jahon televideniyesi tarixidagi juda noyob va muvaffaqiyatli loyiha, chunki u tashkil etilgan kundan boshlab bu dastur doimo mashhur bo‘lib kelgan, uni uchinchi avlod tomoshabinlari tomosha qilishadi.

@xronologiya_2020

182

⏳xronologiya

26 Nov, 04:11

1917-yil 26-noyabr - Milliy xokkey ligasining tashkil topgan kuni, birinchi tarkibga klublar kirgan:
Monreal Kanadiyens, Monreal Uonderers, Ottava Senators, Qvebek Buldogs va Toronto Arenas.
NXL Milliy Xokkey Assosiatsiyasi (NXA) ichida kelishmovchiliklar yuzaga kelganidan keyin yaratilgan.
Milliy xokkey ligasi AQSH va Kanada xokkey jamoalarini birlashtirgan professional sport tashkilotidir.

@xronologiya_2020

172

⏳xronologiya

21 Nov, 16:43

O‘zbekistonda mustaqillikdan keyingi yil nomlari:

• 1991 - "Alisher Navoiy yili".
• 1992 - "Hamshiralar yili".
• 1993 - "Ahmad Yassaviy yili".
• 1994 - "Mirzo Ulug‘bek yili".
• 1995 - "Ibn Sino yili".
• 1996 - "Amir Temur yili".
• 1997 - "Inson manfaatlari yili".
• 1998 - "Oila yili".
• 1999 - "Ayollar yili".
• 2000 - "Sog‘lom avlod yili".
• 2001 - "Onalar va bolalar yili".
• 2002 - "Qariyalarni qadrlash yili".
• 2003 - "Obod mahalla yili".
• 2004 - "Mehr-muruvvat yili".
• 2005 - "Sihat-salomatlik yili".
• 2006 - "Homiylar va shifokorlar yili".
• 2007 - "Ijtimoiy himoya yili".
• 2008 - "Yoshlar yili".
• 2009 - "Qishloq taraqqiyoti va farovonligi yili".
• 2010 - "Barkamol avlod yili".
• 2011 - "Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik yili".
• 2012 - "Mustahkam oila yili".
• 2013 - "Obod turmush yili".
• 2014 - "Sog‘lom bola yili".
• 2015 - "Keksalarni e’zozlash yili".
• 2016 - "Sog‘lom ona va bola yili".
• 2017 - "Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili".
• 2018 - “Faol tadbirkorlik, innovasion g‘oyalar va texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlash yili".
• 2019 - "Faol investisiyalar va ijtimoiy rivojlanish yili".
• 2020 - "Ilm-ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili".
• 2021- "Yoshlarni qo‘llab-quvvatlash va aholi salomatligini mustahkamlash yili".
• 2022 - "Inson qadrini ulug‘lash va faol mahalla yili".
• 2023 - "Insonga e’tibor va sifatli ta’lim yili".
• 2024 yil - "Yoshlar va biznesni qo‘llab-quvvatlash yili".
• 2025 yil - “Atrof-muhitni asrash va “yashil” iqtisodiyot yili” deb e’lon qilindi.

@xronologiya_2020

191

⏳xronologiya

21 Nov, 13:16

Insonning o'zga sayyoralardagi vazni
Og'irligi 70 kilogramm keladigan odam Oyga chiqsa, uning vazni 11,7 kilogrammdan oshmaydi, Merkuriyda – 18 kilogramm, Marsda – 26 kilogramm, Uranda – 59 kilogramm, Venerada – 63 kilogramm, Saturnda – 19 kilogramm, Neptunda – 80 kilogramm va Yupiterda – 185 kilogramm keladi. Turli sayyoralarda odam vaznining har xil bo'lishi osmon jismlarining radiusi va massasiga bog'liq. Sayyoraning massasi qancha katta bo'lsa, uning tortish kuchi ham shuncha katta bo'ladi, binobarin, undagi jismlar ham shuncha og'ir bo'ladi.

@xronologiya_2020

108

⏳xronologiya

21 Nov, 07:59

1877-yil 21-noyabrda Tomas Edison fonograf ixtiro qilinganini e’lon qildi.

Fonograf tovushni yozib olish va takrorlash uchun birinchi qurilma edi. Tomas Edison tomonidan ixtiro qilingan, 1877 yil 21 noyabrda kiritilgan.

Edison fonografining ishlash tamoyillari 1857 yildayoq eksperimental ravishda o‘rganilgan. Edisonning bunday qurilmani yaratishiga turtki bo‘lib, uning Menlo Park laboratoriyasida telefon suhbatlarini qayd etish istagi bo‘lgan. Bir marta telegraf takrorlagichida u tushunarsiz nutq kabi tovushlarni eshitdi.

Biroq, ixtiro shunchalik katta muvaffaqiyatga erishdiki, 1906 yilda Edison o‘zi yaratgan Milliy fonografik kompaniya tomonidan yaratilgan bir nechta musiqiy va teatr yozuvlarini ommaga taqdim etdi.

@xronologiya_2020

136

⏳xronologiya

21 Nov, 05:35

21-noyabr–Tarixda birinchi marta insonni havo sharida uchishi kuzatilgan kun

Tarixda birinchi marta aka-uka Mongolfyalar tomonidan qurilgan havo sharida ximik Jan Fransua Pilatr de Rozye do‘sti markiz Fransua de Arlando bilan uchishga otlandilar. Issiq havo bilan to‘ldirilgan shar Parijning g‘arbida joylashgan shaharchadagi de la Myuet qal'asining bog‘idan 1783-yil 21-noyabrda havoga ko‘tarildi. Havoda uchuvchilar 915 m balandlikka ko‘tarildilar va 25 minutda 9 km masofani bosib o‘tdilar, keyin esa Fontenblo yo‘li yaqinidagi ochiq maydonga muvaffaqiyatli qo‘ndilar. Uchish o‘ziga yarasha ajoyib voqea edi, bundan tashqari ximiklarni ilgari surayotgan nazariyalarini to‘g‘ri ekanligini isboti sifatida ham katta ahamiyatga ega edi.

@xronologiya_2020

141

⏳xronologiya

21 Nov, 04:37

1935 yil 21 noyabrda Sovet Ittifoqi marshali unvoni birinchi marta berildi.

Beshta birinchi marshal bir vaqtning o‘zida marshal yulduzlarini oldi. Ularning barchasi Sovet Ittifoqining taniqli harbiy rahbarlari, fuqarolar urushi davrida ham, 1920-30-yillarda ham Qizil Armiya rahbarlari edi. Unvonlar - Kliment Voroshilov, Mixail Tuxachevskiy, Aleksandr Yegorov, Vasiliy Blyuxer va Semyon Budyonniyga berildi.

@xronologiya_2020

121

⏳xronologiya

21 Nov, 02:38

1920-yil 21-noyabr Dublindagi qonli yakshanba.

Irlandiyaning zamonaviy tarixida qonli yakshanba 1920 yil 21-noyabr deb nomlanadi - bu eng ko‘p qurbonlar soni bilan nishonlangan mustaqillik urushidagi kun. Shu kuni Irlandiya poytaxti – Dublin shahrida 31 kishi halok bo‘ldi.

Kun Irlandiya Respublika armiyasining operatsiyasi bilan boshlandi, unda shaharning turli qismlarida 11 nafar Britaniya razvedkasi va armiyasi zobiti hamda ikki yordamchi polisiyachi halok bo‘ldi. O‘sha kuni Britaniya polisiya bo‘linmalari Krok Park stadionida futbol o‘yini uchun yig‘ilgan olomonga qarata o‘q uzdi, natijada 14 kishi halok bo‘ldi.

@xronologiya_2020

126

⏳xronologiya

21 Nov, 01:18

Bugun 21-noyabr

👉 BAYRAMLAR:

🇺🇳 Butunjahon yo'l harakati qurbonlarini xotirlash kuni
🇺🇳 Butunjahon televideniye kuni.
🌏 Butunjahon salomatlik uchun kurash kuni.
🌏 Musiqasiz kun.
🌏 Xalqaro salomlashish kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇦🇷 Argentina - Hamshiralar kuni.
🇧🇩 Bangladesh - Qurolli kuchlar kuni.
🇩🇪 Germaniya - Xotira kuni.
🇬🇷 Gretsiya - Qurolli kuchlar kuni.
🇧🇦 Bosniya va Gersegovina - Tinchlik shartnomasi imzolangan kun.
🇺🇸 AQSH - Farzandlikka olish kuni.
🇷🇺 Rossiya - Soliq xodimlari kuni.
🇺🇦 Ukraina - Qadr-qimmat va ozodlik kuni.
🇵🇱 Polsha - Ijtimoiy soha xodimlari kuni.
🇻🇪 Venesuela - Talabalar kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1009 - Vyetnamda Li sulolasi hukmronligi boshlandi.
- 1386 - Amir Temur qo‘shinlari Gruziya poytaxti Tbilisi shahrini egalladi.
- 1404 - Ispaniya elchisi Rui Gonzales de Klavixo Samarqanddan jo‘nab ketdi.
- 1620 - Plimut koloniyasiga asos solindi.
- 1783 - Parijda havo sharining ilk parvozi amalga oshirildi.
- 1806 - Napoleon Angliyaga "qit‘a qamali" e'lon qildi.
- 1875 - Po‘latxon qo‘zg‘oloni: Mullo Qo‘shay shtabs-kapitan Ionov va unter ofitser Danilovni asirga oldi.
- 1877 - Tomas Edison fonografni ixtiro qildi.
- 1879 - Tomas Edison ixtiro qilgan ilk cho‘g‘lanma lampochka sinovdan muvaffaqiyatli o‘tdi.
- 1918 - Estoniya bayrog‘i qabul qilindi.
- 1942 - Nemislarning Paulus qo‘modonligidagi 6-armiyasi Stalingrad yaqinida qurshab olindi.
- 1945 - Gvatemala BMTga aʼzo boʻldi.
- 1969 - Internetning dunyoga kelishi: Kaliforniya universiteti va Stenford tadqiqotlar instituti o‘rtasida ilk ARPANET tarmog‘i ishga tushirildi.
- 1995 Markaziy Osiyo xalqlari madaniyati Assambleyasi tashkil topdi.
- 2002 - Bolgariya, Estoniya, Latviya, Litva, Ruminiya, Slovakiya va Sloveniya NATO tarkibiga taklif qilindi.
- 2007 - Turkiyaning Antaliya shahrida futbol bo‘yicha nogiron-amputantlar o‘rtasida o‘tgan jahon chempionatida O‘zbekiston terma jamoasi chempion bo‘ldi.
- 2013 - Ukrainada prezident Viktor Yanukovichga qarshi ilk ommaviy namoyishlar bo‘lib o‘tdi.
- 2014 - Shveytsariya prezidenti Dide Burkxalter O‘zbekistonga tashrif buyurdi.
- 2017 - Zimbabve prezidenti Robert Mugabe hokimiyatdan chetlatildi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1694 - Volter (Mariya Fransua ARUE) (1778) - fransuz yozuvchisi va faylasufi.
- 1835 - Genrietta Grin (1916) - amerikalik milliarder moliyachi, o'z davrining eng boy ayoli.
- 1910 - Izzat Sulton - o‘zbek dramaturgi, adabiyotshunos olim.
- 1929 - Muxtor Musaboyev - haykaltarosh, Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan sanʼat arbobi (1976).
- 1945 - Goldi Xoun - amerikalik kinoaktrisa, film produseri va qoʻshiqchi.
- 1948 - Asrol Muxtorov - ganchkor usta, naqqosh, Oʻzbekiston xalq ustasi (1999).
- 1948 - Mishal Sulaymon - Livanning 16-prezidenti.
- 1965 - Byork - Islandiyalik qo'shiqchi.
- 1972 - Devid Tua - Yangi Zelandiyalik og'ir vazn toifasidagi bokschi.
- 1979 - Vinchenso Yakvinta - italiyalik futbolchi, jahon chempioni (2006).
- 1985 - Xesus Navas - ispaniyalik futbolchi, jahon chempioni (2010).

@xronologiya_2020

144

⏳xronologiya

20 Nov, 16:09

Dunyoda eng ko'p ekranlashtrilgan kino qahramon bu Sherlok Xolmsdir. U haqida 1900-yildan beri 211 marta film suratga olingan. Eng ko'p ekranlashtirilgan syujet esa "Zolushka" ertagi hisoblanadi.

Eng birinchi ovozli film 1927-yilda olingan "Jaz qo'shiqchisi" filmi hisoblanadi. Servantesning "Don Kixot" asari eng ko'p tilga tarjima qilinishi bo'yicha "Injil"dan keyingi ikkinchi o'rinda turadi.

@xronologiya_2020

170

⏳xronologiya

20 Nov, 13:53

O‘tgan asrning 30-yillarida britaniyalik tipograf Stenli Morrison o‘zining maqolasida ingliz gazetasi ““ bosmaning sifati pastligi va eskirgan tipografiyadan foydalanayotganligi uchun tanqid qiladi. ““ga yordam berish uchun Morrison rassom t bilan birgalikda yangi, kompakt va tushunarli shriftni ishlab chiqishga kirishadi.

Avvallari shriftlar to‘g‘ri (Rim, Roman) va qiya (Italyan, Italic) turlarga bo‘linardi. Shuning uchun yangi shrift “ New Roman“ni "Taymsning to‘g‘ri shrifti" deb tarjima qilish mumkin.

1932-yil oktyabrda ushbu shrift ostida gazetaning ilk soni bosib chiqariladi. ““ haligacha shu shriftdan foydalanib keladi, "Microsoft Office" dasturlarining asosiy shrifti hisoblanadi va dunyoda kitob bosib chiqarishda ham eng ko‘p ishlatiladigan shrift bo‘lib qolmoqda.

@xronologiya_2020

172

⏳xronologiya

20 Nov, 09:32

1990-yil 20-noyabr Novocherkasskda manyak seriyali qotil, juda ko‘p ayollarni o‘ldirgan Chikatiloning hibsga olinishi.

1990 yilda Chikatilo yana 8 kishini o‘ldirdi. U o‘zining so‘nggi qotilligini 6 noyabr kuni amalga oshirdi. Qurbon 22 yoshli fohisha Svetlana Korostik edi. Uni o‘ldirgandan so‘ng, u o‘rmonni tark etdi va Donlesxoz temir yo‘l stansiyasi yaqinida uni polisiya xodimi, serjant Igor Ribakov to‘xtatib, hujjatlarni so‘radi, chunki bu hududda odamlar odatda qo‘ziqorin uchun borishar va Chikatiloning kiyimlari qo‘ziqorin terish uchun mos emas edi. Polisiyachining hibsga olish uchun rasmiy asoslari bo‘lmaganligi sababli, familiyasini aniqlab, Chikatiloni qo‘yib yubordi.

Chikatilo 1990 yil 20 noyabrda hibsga olingan. Uning mashg‘uloti ayollar va bolalarni qiynab o‘ldirish edi.

@xronologiya_2020

172

⏳xronologiya

20 Nov, 07:44

1985 yil 20 noyabr. Microsoft Windows 1,0. operasion tizimi chiqarildi.

Yangi Microsoft Windows 1,0. tizimining yetkazib berilishi rejadan ikki yil o‘tkazib bajarilgan. Foydalanuvchilarning Windows paydo bo‘lishiga bo‘lgan qiziqishi pasaydi, chunki undan to‘liq foydalanish uchun sichqoncha, ko‘proq xotira va yangi prosessor kabi qimmat uskunalar sotib olishlari kerak edi.

@xronologiya_2020

163

⏳xronologiya

20 Nov, 06:06

1941 yil 20 noyabrda – Moskva ostonalaridan Toshkentga V.P.Chkalov nomidagi aviatsiya zavodi anjomlari yuklangan birinchi eshelon yetib keldi. Oradan 40 kun o‘tganidan so‘ng 1942 yil 7 yanvarda aviasozlar O‘zbekistonda birinchi ishlab chiqarilgan jangovar PS-84 va 1942 yil sentyabrda esa yangi Li-2 nomi bilan yaratilgan samolyotlarni frontga jo‘natdilar. Zavod ishchilari ba’zi kunlari 2–3 tadan harbiy samolyotlar ishlab chiqardilar.

@xronologiya_2020

147

⏳xronologiya

20 Nov, 03:52

1818-yil 20-noyabr Simon Bolivar Venesuela mustaqilligini e’lon qildi.

Venesuela mustaqillik urushi Venesuela aholisining Ispaniya mustamlakachiligiga qarshi qurolli kurashi bo‘lib, Venesuela Ispaniyadan mustaqil bo‘lishiga olib keldi. Amerikadagi ispan koloniyalari uchun Mustaqillik urushining bir qismi edi.

1818 yil Angosturada joylashgan vatanparvarlar bilan Karakas va sharqiy Venesueladagi Morillo ispan qo‘shinlari o‘rtasida boshi berk ko‘tarilgan davr edi. Bolivar o‘zining yevropalik zobitlarining maslahati bilan Venesuela markaziga hujum qilishga urindi, ammo La Puyertada mag‘lub bo‘ldi. O‘sha paytda Jeyms Ruk 1000 dan ortiq yevropalik askarni Bolivar armiyasiga kiritdi. Ammo Morillo hali ham katta kuchlarga ega edi - nafaqat askarlar, balki tojga sodiq qo‘shinlar ham.

@xronologiya_2020

143

⏳xronologiya

20 Nov, 02:56

Bugun 20-noyabr – Butunjahon bolalar kuni

BMT 1954-yilgi rezolyutsiyasida barcha mamlakatlarga 20-noyabrni Butunjahon bolalar kuni sifatida nishonlashni tavsiya etgan.

Shuningdek, 20-noyabr sanasida 1959-yilda “Bola huquqlari haqidagi Deklaratsiya”, 1989-yilda “Bola huquqlari toʻgʻrisida Konvensiya” qabul qilingan.

Bayram bolalar farovonligini oshirishga, dunyo miqyosida bolalar manfaatlari yoʻlida BMT tomonidan olib borilayotgan ishlarni kuchaytirishga qaratilgan.

@xronologiya_2020

176

⏳xronologiya

20 Nov, 02:21

Bugun 20-noyabr

👉 BAYRAMLAR;

🇺🇳 BMT - Afrikani sanoatlashtirish kuni.
🇺🇳 BMT - Butunjahon bolalar kuni.
🌏 Pediatrlar kuni.

👉 MILIY BAYRAMLAR:

🇬🇧 Buyuk Britaniya - Qirolicha Yelizaveta II ning to'y kuni.
🇲🇽 Meksika - Inqilob kuni.
🇻🇳 Vetnam - O'qituvchilar kuni.
🇷🇺 Rossiya - Transport xodimlari kuni.
🇺🇦 Ukraina - Qishloq xo'jaligi xodimlari kuni.
🇦🇷 Argentina - Milliy Suverenitet kuni.

👉 VOQEALAR:

- 284 - Diokletian Rim imperatori bo‘ldi.
- 1695 - Braziliyadagi Quilombodos Palmeras qabilasining oxirgi hukmdori portugaliyaliklar tomonidan qatl qilindi.
- 1818 - Simon Bolivar Venesuela mustaqilligini eʼlon qildi.
- 1873 - Buda va Pesht Budapeshtga birlashdi.
- 1910 - Meksika inqilobi boshlandi.
- 1917 - Ukraina Respublikasi tashkil topdi.
- 1940 - Vengriya Ikkinchi jahon urushida fashistik blokka qo‘shildi.
- 1945 - Germaniyada 24 nafar urush aybdorlari ustidan Nyuremberg sud jarayonlari boshlandi.
- 1959 - BMT Bosh Assambleyasi “Bola Huquqlari to‘g‘risida”gi deklaratsiyani qabul qildi.
- 1962 - Karib inqirozi tugadi.
- 1969 - Amerika hindulari Alkatras orolini egalladi.
- 1977 - Misr prezidenti Anvar Sadat Isroilga tashrif buyurgan ilk arab davlati rahbariga aylandi.
- 1979 - bemorga birinchi marta sun'iy qon qo‘yildi.
- 1979 - 200 nafar isyonchi Makka shahridagi Masjidul Haromda 6 mingga yaqin ziyoratchini garovga oldi.
- 1985 - Microsoft Windows 1.0 operatsion tizimi ishga tushirildi.
- 1989 - Pragada Baxmal Inqilobi boshlandi.
- 1994 - Angola hukumati isyonchilar bilan fuqarolar urushini tugatish bo‘yicha bitim imzoladi.
- 1998 - Xalqaro kosmik stansiyaning birinchi moduli (“Zarya” moduli) ishga tushirildi.
- 2003 - Istanbul markazidagi terakt.
- 2008 - Shvetsiya parlamenti Lissabon shartnomasini ratifikatsiya qildi.
- 2022 - futbol bo‘yicha JCh 22 Qatar mundiali boshlandi.
- 2023 - Eron “Fattoh 2” deb nomlangan yangi qanotli raketasini taqdim etdi.
Eron o‘z arsenalida gipertovushli texnologiyalarga ega bo‘lgan dunyodagi to‘rtinchi davlatga aylandi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 270 - Maksimin II (313) - Rim imperatori (305-313).
- 1602 - Otto fon Gerike (1686) - nemis fizigi, muhandisi va faylasufi.
- 1792 - Nikolay Lobachevskiy (1856) - rus matematigi, noevklid geometriyani yaratgan.
- 1858 - Selma Lagerlef (1858 - 16 mart 1940) - shved yozuvchisi, Nobel mukofoti sovrindori (1909).
- 1886 - Karl fon Frish (1982) - avstriyalik zoolog, Nobel mukofoti sovrindori (1973).
- 1906 - Oydin (Sobirova Manzura) (1953) - yozuvchi, dramaturg.
- 1923 - Nadin Gordimer (2014) - Janubiy - Afrikalik yozuvchi, Nobel mukofoti sohibi (1991).
- 1925 - Maya Plisetskaya (2015) - Katta Teatrning prima-balerinasi, xoreograf, aktrisa, SSSR xalq artisti.
- 1925 - Robert Frensis Kennedi (1968) - AQShning 35-prezidenti Jon Kennedining ukasi, senator, AQSh Bosh prokurori.
- 1934 - Obid Yunusov (2015) - aktyor, Oʻzbekiston xalq artisti (1990).
- 1934 - G'oyibnazar Iskandarov - aktyor, rejissyor, O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan san'at arbobi (1981).
- 1942 - Jozef Robinet Jo Bayden - amerikalik siyosatchi, AQShning 46- hamda amaldagi prezidenti.
- 1959 - Shon Yang - amerikalik kino va televidenie aktrisasi.
- 1966 - Alisher Aliqulov - rangtasvir ustasi, O'zbekiston Respublikasi san'at arbobi (2003).
- 1969 - Botir Zaripov - oʻzbekistonlik moliyachi va davlat arbobi,.

@xronologiya_2020

145

⏳xronologiya

19 Nov, 12:33

Germaniyada yana bir odatdan tashqari haykal bor. Bu haykal o‘zimizning oddiy... kartoshkaga o‘rnatilgan. Uning tagidagi granit lavhada "Germaniyada birinchi marta kartoshka 1746-yili shu yerda ekilgan" deb yozib qo‘yilgan.

Ma’lumot uchun kartoshkani birinchi bo‘lib Yevropaga ingliz qaroqchisi Frensis Dreyk olib kelgan. Shuning uchun ham aynan, Germaniyada Dreykga haykal o‘rnatilgan. Yodgorlik tagida esa quyidagi yozuv bor: "Kartoshkani Yevropada tarqalishiga sababchi bo‘lgan kishi".

@xronologiya_2020

183

⏳xronologiya

19 Nov, 09:11

Kenguru haqida qiziqarli faktlar
1. Kenguruning to‘rtta turi bo‘lib, ular qizil, antilopin, sharqiy kulrang va g‘arbiy kulrang kengurulardir.
2. Kengurular quruq joylarda faqat oldingi ikkita oyog‘ini ishlatishadi, suzganida esa hamma oyoqlarini ishlatishadi.
3. Odatda kengurular soatiga 13-15 milya tezlikda sakraydi.
4. Kengurularning vazni 50 dan 120 funtgacha (23 kilogrammdan 55 kilogrammgacha).
5. Erkak kengurular ayol kengurularga qaraganda uzunroq va og‘irroqdir.
6. Kichkintoy kangurular joeys deb ataladi.
7. Kengurular 10 fut (3 metr) balandlikkacha sakrashlari mumkin.
8. Asosan kengurular Avstraliyada yashaydi.
9. Hozirda Avstraliyada 30 milliondan ortiq kengurular yashaydi.
10. Avstraliyada avstraliyaliklarga qaraganda kengurular ko‘proq.

@xronologiya_2020

182

⏳xronologiya

19 Nov, 05:31

19-noyabr– Puerto-Riko X. Kolumb tomonidan kashf etilgan kun(1493).

Rasmiy nomi – Puerto - Riko hamdo’stligi. Ma'muriy markazi – San -Xuan. Hududi - 9100 km2. Aholisi-3982000 kishi (2011). Davlat tili - ispan, ingliz. Sig’inuvchilarning asosiy qismi xristian dinining katolik (85%) va protestant (10%) mazhablariga hamda vuduga e'tiqod qiladi. Pul birligi - AQSh dollari.

@xronologiya_2020

171

⏳xronologiya

19 Nov, 04:01

Bugun 19-noyabr - Sankt-Peterburg tarixidagi eng yirik suv toshqini sodir bo‘lgan kun

1824-yilgi Sankt-Peterburg suv toshqini Sankt-Peterburgning butun tarixidagi eng muhim va halokatli toshqindir.

1703-yilda Buyuk Pyotr tomonidan Sankt-Peterburgga asos solinishidan oldin, Neva deltasida eng katta suv toshqini 1691-yilda sodir bo'lgan, bu hudud Shvetsiya Qirolligi tomonidan boshqarilgan va shuning uchun bu voqea Shvetsiya yilnomalarida qayd etilgan.

Tasdiqlangan ma'lumotlarga ko'ra, o'shanda Neva daryosidagi suv sathi 762 sm ga etgan.

1824-yil 19-noyabrda shaharda yomg'ir yog'di, kunduzi havo harorati + 8 ° C edi, ertalab kuchli janubi-g'arbiy shamol esadi.

Kanallarda suvning keskin ko'tarilishi boshlandi, bu dastlab tomoshabinlarni o'ziga tortdi va suv toshqinining barcha guvohlari tomonidan yorqin esda qoldi, chunki tez orada o'sha paytdagi deyarli butun shahar ikki odam balandligida (4 metrdan ortiq) suv ostida qoldi.

@xronologiya_2020

162

⏳xronologiya

19 Nov, 02:31

Bugun 19-noyabr - Xalqaro erkaklar kuni

"Xalqaro erkaklar kuni" har yili 19-noyabrda nishonlanadigan xalqaro bayramdir.

Bu birinchi marta 1999-yilda Trinidad va Tobagoda nishonlangan bayram hisoblanadi.

Keyinchalik ushbu bayram Avstraliya, Karib dengizi, Shimoliy Amerika, Yaqin Sharq, Yevropa va BMT tomonidan qo‘llab quvvatlangan.

Xalqaro erkaklar kunini tashkil qilishdan ko‘zlangan asosiy maqsad bu - erkaklarni gender kamsitilishiga va gender tengsizligi muammosini bartaraf etish.

Bayram tashkilotchilari o‘g‘il bolalar va erkaklar salomatligini saqlashga e’tibor qaratib kelmoqdalar.

YuNESKO nomidan nutq so‘zlagan Ingeborg Braines: "Bu gender muvozanatni yaxshilash uchun juda yaxshi g‘oya", - deb alohida ta’kidlab o‘tgan.

Hozirgi kunda ushbu bayram dunyoning 60 dan ortiq mamlakatlarida keng nishonlanib kelinmoqda.

@xronologiya_2020

181

⏳xronologiya

17 Nov, 15:01

Quruq qonun davrida AQSHga alkogol mahsulotlarini olib kiruvchi kontrabandachilar o'z kemalaridagi alkogol ichimliklar solingan yog'och qutilarga tuz yoki shakar bog'lab qo'yishgan.

Agar davlat xodimlari kelib, kemani tekshirmoqchi bo'lsa, ular qutilarni suvga tashlab yuborishgan. Bir qancha vaqt o'tib, shakar yoki tuz eriganidan keyin yog'och qutilar yana suv yuziga suzib chiqqan va uni kontrabandachilar yana yig'ib olib, kemaga ortishgan.

@xronologiya_2020

63

⏳xronologiya

17 Nov, 11:19

Rokfellerning yo‘qolishi

Mashhur amerikalik bankir va siyosatchi Nelson Aldrich Rokfeller (1974-1977 yillardagi AQSH vise-prezidenti)ning o‘g‘li Maykl Garvard universitetining bitiruvchisi bo‘lgan. Universitetdagi o‘qishini tugatgach, u AQSH armiyasida biroz muddat xizmat qilgan va keyinchalik Okeaniya ekspedisiyasida ishtirok etish uchun yo‘lga chiqqan. U yerda mahalliy aborigenlar yashayotgan hududlarga sayohat qilgan va ular yaratgan uy-ro‘zg‘or buyumlari yoki san’at asarlarini foydali metall buyumlarga ayirboshlash orqali savdo olib borgan. 1961 yil 17 noyabrda Maykl tajovuzkor odamxo‘rlar qabilasi bo‘lgan asmatlarning yoniga borib qolgan. Shundan so‘ng, sheriklarining ko‘rsatmalariga ko‘ra, ularning qayig‘i ag‘darilib ketgan, ammo Rokfeller qirg‘oqda ko‘rinmagan. Qidiruv ekspedisiyasi tashkil etilgan bo‘lsa-da, uning jasadi ham, buyumlari ham topilmagan. Taxminlarga ko‘ra u odamxo‘r asmat qabilasining qurboniga aylangan.

@xronologiya_2020

114

⏳xronologiya

17 Nov, 11:19

VIKTORIYA SHARSHARASI

Kashfiyotchisi: D. Livingston

Yevropaliklardan birinchi bo'lib David Livingston mahalliy makololo qabilasi "Mozi-oa-tunya", ya'ni "gumburlovchi tutun", deb ataydigan sharsharani 1855-yil 17-noyabrda kashf etishga muvaffaq bo'lib, unga o'sha paytdagi ingliz qirolichasi sharafiga "Viktoriya sharsharasi", deb nom bergan.

Balandligi - 120, eni - 1800 metr bo'lgan ushbu sharshara dunyodagi eng yirik sharsharalardan biri bo'lib, shovqini uzoq-uzoqlardan eshitilib turadi. Sharshara Afrikaning Zambiya va, Zimbabve davlatlari o'rtasida joylashgan.

1905-yilda Zambezi daryosi orqali Bulavayo shahriga temir yo'l qurildi. O'shandan beri sayyohlar oqimi tinimsiz ravishda o'sib bormoqda.

@xronologiya_2020

107

⏳xronologiya

17 Nov, 07:01

Talabalar uchun nomli stipendiyalar ro‘yxati :

Kinematografiya yo‘nalishida — Xudoybergan Devonov nomli (07.04.2021 yil);

Tarix va geografiya yo‘nalishlarida — Bobur nomli (25.01.2023 yil);

Jismoniy tarbiya va sport yo‘nalishlarida — Pahlavon Mahmud nomli (03.11.2022 yil);

Tasviriy va amaliy san’at hamda dizayn yo‘nalishlarida — Kamoliddin Behzod nomli (21.04.2020 yil);

Qoraqalpog‘iston Respublikasidagi oliy ta’lim muassasalarida — To‘lepbergen Qaipbergenov va Ibroyim Yusupov nomli (09.09.2021 yil).

Beruniy, Ibn Sino, Navoiy, Ulug‘bek, Imom al-Buxoriy va Islom Karimov kabi stipendiyalar .

@xronologiya_2020

110

⏳xronologiya

17 Nov, 07:01

"Suvaysh kanali"

Suvaysh - Misrning shimoliy-sharqiy qismidagi kema qatnaydigan shlyussiz dengiz kanali.O'rta dengizni Qizil dengiz bilan birlashtirib turadi. Atlantika va Hind okeanlari o'rtasidagi eng qisqa suv yo'li. Afrikani aylanib o'tishni 8-15 ming km ga qisqartiradi. Kanal 1869-yil 17-noyabrda rasmiy ochilgan.

Uzunligi 161 km. Kengligi 120-150 m. Chuqurligi 12,5-13 metr. Kemalar kanalni 11-12 soatda suzib o'tishadi.
Kanal neftga boy mamlakatlarni - G'arbiy Yevropa, Avstraliya, Osiyo mamlakatlariga bog'lovchi xalqaro dengiz yo'lidir.

2021-yil 23-martda Panama bayrog'i ostida harakatlangan "Evergreen" kompaniyasining 400 metrlik "Ever Given" kemasi Suvaysh kanalida sayozlikka o'tirib da kunlik zarar 9.6 mlrd dollarni tashkil etadi. 29-martda kema yana suvga qaytariladi. 6 kun ichida neft 57% ga qimmatlashib, Misr bu vaziyatda bir necha yuz million dollar zarar ko'rgan.

Kanal ko'prigi "Husni Muborak" tinchlik ko'prigi deb ataladi.

@xronologiya_2020

125

⏳xronologiya

17 Nov, 06:30

1873-yil 17-noyabr Buda va Pesht birlashib Budapeshtni tashkil qildi.

Budapesht - Vengriyaning poytaxti va mamlakatning eng yirik shahri. 2014 yil yanvar holatiga ko‘ra 1,745 million aholiga ega Budapesht Yevropa Ittifoqida sakkizinchi o‘rinni egallaydi. Shahar 1873 yilda Vengriyaning bir qancha shaharlari: Dunay daryosining sharqiy tomonida joylashgan Pesht, Dunayning g‘arbiy sohilini egallagan Buda va Obuda birlashishi natijasida vujudga kelgan.

Budapesht nomi ostida uchta shaharning yakuniy birlashishi 1873-yil 17-noyabrda alohida Vengriya qirollik hukumati tuzilganidan keyin bo‘lib o‘tdi. Shahar jadal rivojlana boshladi. 1896 yilda Budapeshtda vengerlar tomonidan Vatanni egallashining 1000 yilligiga bag‘ishlangan keng ko‘lamli tantana bo‘lib o‘tdi. 1900 yilda birlashgan shahar aholisi 730 ming kishi edi.

@xronologiya_2020

105

⏳xronologiya

17 Nov, 06:00

Bugun 17-noyabr - COVID-19 virusi ilk bor qayd etilgan kun

COVID-19 virusi 2019-yilning dekabr oyida Xitoyning Uxan shahrida avj oldi.

Ammo, u ilk marta noyabr oyining 17-sanasida qayd etilgan edi. Xubey hududida yashovchi 55 yoshli fuqaro koronavirusga chalingan birinchi odam hisoblanadi.

U 17-noyabr kuni shifokorga murojaat qilgan, shundan keyin har kuni bemorlar soni koʻpayib boravergan.

Dekabr oyining oʻrtalarida ularning soni 30 taga yaqinlashib qolgan, 20-dekabr kuni esa koronavirusga chalingan bemorlar soni 60 dan oshgan edi.

2020-yilning 30-yanvar kuni JSST koronavirus epidemiyasi tufayli sogʻliqni saqlash sohasida favqulodda holat eʼlon qiladi.

2020-yilning 11-mart sanasida esa pandemiya rasman tan olinadi.

@xronologiya_2020

116

⏳xronologiya

17 Nov, 02:45

‍Xalqaro talabalar kuni

1946-11-17

1946 yil 17 noyabr Praga shahrida butun dunyo talabalar kongressida tasdiqlangan. Albatta, bu bayramni yoshlik, xushchaqchaqlik va romantika deb esga olinadi. Lekin uning tarixi ikkinchi jahon urushi vaqtida Chexoslavakiyada boshlangan fojeali voqealarga bog‘liq. 1939 yil 28 oktyabrda fashistlar tomonidan Chexoslovakiyaning Praga shahridagi talabalar va ularning o‘qituvchilari Chexoslavakiya davlatining ta’lim bayramini(1918 yil 28 oktyabr) nishonlash uchun namoyishga chiqqanlar. Bosqinchilar namoyishchilarni tarqatib yubordilar. Lekin shu to‘polonda tibbiyot fakultetining talabasi Yan Opletal otib o‘ldirilgan. 1939 yil 15 noyabr Yan Opletalni dafn etish marosimi norozilik namoyishiga aylanib ketdi. 17 noyabr kuni ertalab gestapochilar va eseschilar talabalar yotoqxonasini o‘rab oldilar. 1200 dan ortiq talabalar hibsga olinib, Zaksenxauzen konslageriga qamalganlar. 9 ta talabalar harakatining faollari Ruzine rayonidagi qamoq devorlari orasida, sudsiz o‘ldirilgan. Bundan tashqari, urushning oxirigacha Chexiyadagi hamma oliy o‘quv yurtlari yopilgan. Bu voqealarga asoslanib, butundunyo talabalar kongressida xalqaro talabalar kunini o‘tkazish belgilandi. Hozirga kelib, dunyoning ko‘pgina davlatlari jumladan O‘zbekiston xam bu bayramni nishonlaydi.

@xronologiya_2020

446

⏳xronologiya

17 Nov, 02:43

17 noyabr. Xalqaro talabalar kuni.

Talabalik hayoti - bu har bir inson hayotidagi eng oltin davr, faqat ijobiy voqealar bilan bog‘liq. Butunjahon talabalar kuni Yevropada keng nishonlanadi.

Kanalimizdagi barcha talabalarni bugungi bayram bilan tabriklayman. O‘qish va ishlaringizda muvaffaqiyatlar tilayman.

@xronologiya_2020

263

⏳xronologiya

17 Nov, 01:12

Bugun 17-noyabr

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Butunjahon geografik axborot tizimlari kuni.
🌏 Butunjahon surunkali obstruktiv o'pka kasalligiga qarshi kurash kuni.
🌏 Xalqaro talabalar kuni.
🌏 Muddatidan oldin tug'ilgan bolalar kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇷🇺 Rossiya - Uchastka politsiyasi xodimlari kuni.
🇦🇿 Ozarbayjon - Milliy uyg'onish kuni.
🇧🇾 Belarusiya - Qishloq xo'jaligi va qayta ishlash sanoati xodimlari kuni.
🇵🇼 Qozog'iston - Qishloq xo'jaligi xodimlari kuni.
🇺🇦 Ukraina - Qishloq xo'jaligi xodimlari kuni.
🇰🇬 Qirg'iziston - Qirg‘iz kinosi kuni.
🇦🇲 Armaniston - Harbiy tibbiyot xodimi kuni.
🇩🇪 Germaniya - Baxtsizlik kuni.
🇨🇿 Chexiya, 🇸🇰 Slovakiya - Ozodlik va demokratiya uchun kurash kuni.
🇮🇹 Italiya - “Qora mushuklarni himoya qilish” kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1558 - Tyudorlar sulolasining so'nggi vakili Yelizavetta I ingliz taxtiga o‘tirdi.
- 1757 - Sankt-Peterburgda Badiiy akademiya tashkil etildi (bugun - Rossiya Badiiy akademiyasi).
- 1855 - David Livingstone Viktoriya sharsharasini kashf qildi.
- 1869 - Suvaysh kanali ochildi.
- 1922 - Sibir SSSR tarkibiga qõshildi.
- 1933 - Qo'shma Shtatlar SSSRni tan olishini e'lon qiladi va u bilan savdo aloqalarini tiklaydi.
- 1948 - Sankt-Peterburgda Avrora kreyseri abadiy parkga qo'yildi.
- 1950 - Dalay-lama XIV Tibet hukmdori boʻldi.
- 1973 - Afina politexnika universitetida "Qora polkovniklar" harbiy xuntasiga qarshi qo'zg'olon.
- 1978 - Sovet Ittifoqi neytron bombasi muvaffaqiyatli sinovdan o'tganini e'lon qildi.
- 1989 - Pragada „Baxmal inqilobi“ boshlandi.
- 1991 - Ekvatorial Gvineyaning amaldagi konstitutsiyasi ma'qullangan.
- 1997 - Luksorda sayyohlar qirgʻini.
- 2000 - Samarqandda buyuk fiqh olimi, kalom ilmining moturidiylik oqimi asoschisi Imom Abu Mansur Moturidiyning 1130 yillik yubileyi tantanali nishonlandi. Samarqand shahrida Moturidiy yodgorlik majmui ochildi.
- 2019 - Xitoyda Covid-19 bilan kasallangan birinchi odam aniqlandi.
- 2023 - Afsonaviy bokschi Rufat Risqiyevga WBC maxsus medali topshirildi

👉 TAVALLUDLAR:

- 1503 - Agnolo Bronzino (1572) - italiyalik rassom, uslubshunoslik vakili.
- 1787 - Dager Lui Jak Mande - fransuz rassomi va ixtirochisi, fotografiya ixtirochilaridan biri. Birinchi dioramani yaratgan (1822).
- 1790 - Avgust Myobus (1868) - nemis matematigi va astronomi.
- 1901 - Ivan Piyryev (1968) - Sovet rejissyori va ssenariy muallifi, SSSR xalq artisti.
- 1902 - Yudjin Vigner (1995) - amerikalik nazariyotchi fizik, Nobel mukofoti sohibi (1963).
- 1906 - Soichiro Xonda (1991) - yaponiyalik dizayner va ixtirochi, ishbilarmon, Honda asoschisi.
- 1930 - Bob Matias - amerikalik sportchi, ikki karra Olimpiya chempioni, siyosatchi.
- 1935 - Toni Sayler (2009) - avstriyalik chang'ichi, uch karra Olimpiya chempioni va mutlaq jahon chempioni.
- 1940 - Yelena Petushkova (2007) - sovet sportchisi (ot sporti), murabbiy, Olimpiya chempioni.
- 1942 - Martin Skorsese - amerikalik rejissyor, aktyor, prodyuser va ssenariy muallifi, "Oskar" mukofoti sovrindori.
- 1944 - Denni De Vito - amerikalik aktyor, rejissyor, prodyuser.
- 1947 - Otaxon Ollaberganov - teatr rassomi, O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan san'at arbobi (1981).
- 1966 - Sofi Marso - fransuz kino aktrisasi va rejissyori.
- 1968 - Robin Li - Xitoylik tadbirkor, Baidu internet qidiruv tizimi asoschisi.

@xronologiya_2020

140

⏳xronologiya

16 Nov, 17:32

Mazkur piyoda ko'prikning uzunligi 430 metr bo'lib, 300 metr balandlikda qurilgan va Chjanjiaje Milliy parkidagi ikki tog' qoyasini bog'lab turadi. U yerda "Avatar" filmining syomka jarayonlari bo'lib o'tgan

@xronologiya_2020

153

⏳xronologiya

16 Nov, 11:21

⚡️Maykl Jekson o‘limidan so‘ng uning singlisi uyida uning 100 dan ortiq chiqmagan qo‘shiqlarini o‘z ichiga olgan ikkita qattiq disk topgani haqida xabar bergan.

2010 yilda SONY Music entertainment ushbu disklardagi qo‘shiqlarni tarqatish huquqi bilan 250 million dollarga sotib olgan.

@xronologiya_2020

194

⏳xronologiya

16 Nov, 08:41

1966-yil 16-noyabrda eng ko‘p meteor yomg‘iri qayd etilgan: daqiqada 2300 meteorgacha.

Meteor yomg‘iri - bu meteoroidlar to‘dasining Yer atmosferasiga kirib borishi natijasida hosil bo‘lgan meteoritlar to‘plami. Ko‘pincha, katta intensivlikdagi meteor yomg‘iriga yulduz yoki meteor yomg‘iri deyiladi.

Meteor to‘dalari kosmosda aniq belgilangan orbitalarni egallaganligi sababli, birinchidan, meteor yomg‘irlari yilning qat’iy belgilangan vaqtida, Yer va to‘da orbitalarining kesishish nuqtasidan o‘tganda, ikkinchidan, meteor yomg‘irlari kuzatiladi. oqimlarning nurlanishlari osmonda qat’iy belgilangan nuqtada. Radiant joylashgan yulduz turkumiga ko‘ra yoki nurlanishga eng yaqin yulduzga ko‘ra, meteor yomg‘iri o‘z nomini oladi.

Astronomlar mingga yaqin meteor yomg‘irini qayd etgan. Biroq, yulduzli osmonni kuzatishning avtomatlashtirilgan vositalarining rivojlanishi bilan ularning soni kamaydi. Ayni damda 64 ta meteor yomg‘iri tasdiqlangan.

@xronologiya_2020

207

⏳xronologiya

16 Nov, 07:01

16-noyabr– YUNESKO tashkil topgan kun.

YUNESKO (ing. Unesko, United Nations Educational, Scientifik and Cultural Organisation), Birlashgan millatlar Tashkilotining maorif, fan va madaniyat masalalari bilan shug‘ullanuvchi tashkiloti-xalqaro hukumatlararo tashkilot; BMTning ixtisoslashgan ar o‘rtasida ma'orif, fan, madaniyat va kommunikatsiyalar sohasida hamkorlikni rivojlantirish yo‘li bilan tinchlikka va xalqaro xavsizlikka ko‘maklashish maqsadida 16 noyabr 1945 yilda tuzilgan. 188 mamlakat ( shu jumladan, O‘zbekiston Respublikasi 1993 yil 26 oktyabrdan) a'zo (2004). YUNESKO Ustaviga ko‘ra, “... irqi, jinsiy tili va dinidan qat'iy nazar, barcha xalqlar uchun adolatga , qonuniylikka, inson huquqlari va asosiy erkinliklariga umumiy hurmatni ta'minlash maqsadida ta'lim, fan va madaniyatni rivojlantirish orqali xalqlar hamkorligiga” ko‘maklashish tashkilotning ustuvor vazifasidir.

@xronologiya_2020

196

⏳xronologiya

16 Nov, 06:02

16-noyabr– Quvayt davlatiga asos solingan kun

Quvayt, Quvayt Davlati (Davlat al-Quvayt) – Arabiston yarim orolida, Fors qo'ltig'inning shimoliy-g'arbiy sohilidagi davlat. Maydoni: 17,8 ming km². Aholisi 4,32 mln kishi. Poytaxti –Kuvayt shahri. Ma'muriy jihatdan 3 viloyatga bo'linadi.

@xronologiya_2020

152

⏳xronologiya

16 Nov, 05:38

1824-yil 16-noyabr Edinburgda Buyuk yong‘in boshlandi.

Yong‘in 22:00 atrofida Jon Kirkvudning Royal Miledagi Xay Strit yonidagi Old Assembly Close ikkinchi qavatidagi o‘ymakorlik do‘konida sodir bo‘lgan. Ikki oy oldin Edinburgda doimiy o‘t o‘chirish stansiyasi tashkil etilgan edi. O‘t o‘chiruvchilar tezda yetib kelgan bo‘lsalar-da, ular uzoq vaqt davomida suv ta’minotini qidirib, olovni faqat soat 23:00da o‘chirishga kirishgan, o‘shanda binoning olti qavati allaqachon yonib ketgan edi.

Xiyobonning torligi tufayli yong‘in tezda qo‘shni binolarga tarqaldi va janubi-g‘arbiy shamol ta’sirida Korolevskaya bo‘ylab harakatlandi. Yarim tunda to‘rtta ko‘p qavatli uy yonib ketdi va alanga Cowgate ko‘chasiga yaqinlashdi. Kechasi Eski majlislar zali binosi vayron bo‘ldi. 16-noyabr, seshanba kuni tushga yaqin yong‘in Tron Kirk cherkoviga tarqaldi.

@xronologiya_2020

140

⏳xronologiya

16 Nov, 04:00

Bugun 16-noyabr - SSSR va AQSH oʻrtasida diplomatik munosabatlar oʻrnatilgan kun

AQSh SSSRni tan olgan oxirgi davlatlardan biri bo'ldi. 1933-yilda SSSRning AQShdagi birinchi elchisi Aleksandr Troyanovskiy edi.
Munosabatlar 1933-yil 16-noyabrda oʻrnatilgan. Ushbu davrning ikki tomonlama munosabatlar uchun muhim bo'lgan boshqa voqealariga amerikaliklarning 1934-yilda Chelyuskinni qutqarishdagi ishtiroki, shuningdek, Valeriy Chkalovning 1937-yilda Shimoliy qutb orqali Moskvadan Vankuverga parvozi kiradi.

Ikkinchi jahon urushi davrida AQSH va SSSR oʻrtasidagi munosabatlari yaxshi boʻlib qoldi. 1941-yil 22-iyunda Germaniyaning Sovet Ittifoqiga hujumi fashistlar tajovuziga deyarli yakkama-yakka qarshilik ko‘rsatgan Sovet Ittifoqiga nisbatan amerika xalqining hurmat va hamdardlik to‘lqinini keltirib chiqardi. Ruzveltning qarori bilan 1941-yil noyabr oyidan boshlab Lend-lizing qonuni SSSRga kengaytirildi, uning doirasida Amerika harbiy texnikasi, kapitali va oziq-ovqat SSSRga etkazib berila boshlandi.

151

⏳xronologiya

16 Nov, 03:07

BUGUN 16-NOYABR – XALQARO BAG’RIKENGLIK KUNI

Xalqaro YUNESKO tashkiloti dunyoda tinchlik, dinlar va konfessiyalararo muloqotni o’rnatish, millatlar va ellatlar o’rtasida hamkorlikni rivojlantirish borasida bir qator ishlar amalga oshiririb, hozirda bag’rikenglikka oid 70 dan ziyod xalqaro hujjatlar qabul qilingan.

Ularning yorqin namunasi 1995-yil 16-noyabrda Parijda YUNESKO Bosh konferensiyasining 28-sessiyasida e’lon qilingan “Bag’rikenglik tamoyillari deklaratsiyasi”dir.

Hozirda ushbu kun butun dunyoda “Xalqaro bag’rikenglik kuni” sifatida keng nishonlanadi.

Keling, biz ham ushbu kunda yon-atrofimizdagi insonlarga nisbatan bag‘rikenglik bilan munosabatda bo‘lishni o‘rganaylik!

@xronologiya_2020

150

⏳xronologiya

16 Nov, 02:05

Bugun 16-noyabr

👉 BAYRAMLAR:

🇺🇳 Xalqaro bag'rikenglik kuni.
🌏 Xalqaro Anoreksiyaga qarshi kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇮🇸 Islandiya - Island tili kuni.
🇰🇵 KXDR - Onalar kuni.
🇹🇯Tojikiston - Respublika Prezidenti kuni.
🇺🇦 Ukraina - Radio, televidenie va aloqa xodimlari kuni.
🇲🇽 Meksika - Inqilob kuni.
🇮🇳 Hindiston - Milliy matbuot kuni.
🇪🇪 Estoniya - Suverenitet to'g'risidagi deklaratsiyani qabul qilingan kun.
🇷🇺 Rossiya - Butunrossiya sambo kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1632 - Lyutsen jangi: Shvetsiya qiroli Gustav II Adolf o'ldirildi.
- 1805 - Xollabrunn jangi.
- 1848 - Londonda Frederik Shopenning so'nggi konserti bo'lib o'tdi.
- 1918 - Vengriya respublika deb e'lon qilindi.
- 1921 - Moskvada Oliy adabiyot va san'at instituti ochildi.
- 1933 - SSSR va AQSh o'rtasida diplomatik aloqalar o'rnatildi.
- 1938 - Sambo sport turi tug'ilgan kun.
-1945 - BMTning Ta'lim, fan va madaniyat masalalari bo'yicha tashkiloti - YuNESKO tashkil etildi.
- 1965 - SSSRda Veneraga muvaffaqiyatli qo'ngan "Venera-3" uchuvchisiz kosmik kemasi uchirildi.
- 1977 - Quvayt Davlatiga asos solindi.
- 1988 - Estoniya SSR Oliy Kengashi Estoniya suverenitetini e'lon qildi.
- 1989 - Chexoslovakiyada “Baxmal inqilobi” boshlandi.
- 1996 - Kaspiysk shahrida (Dog'iston) terakt sodir etildi.
- 2000 - Marg'ilonda buyuk fiqh olimi Imom Burhoniddin Marg'inoniy tavalludining 910 yilligi (hijriy sana boʻyicha) tantanali nishonlandi.
- 2011 - Toshkent shahrida “Ma'rifat markazi” majmuasi ochildi.
- 2022 - O‘zbekistonda kibersport rasman alohida sport turi sifatida e’tirof etildi
Shavkat Mirziyoyev kibersport o‘yinlarini rivojlantirishga oid qarorni imzoladi.

👉 TAVALLUDLAR:

- Mil. av. 42 - Tiberiy - Rim imperatori (14-37).
- 1673 - Aleksandr Menshikov (1729) - rus davlat arbobi va harbiy rahbari, Pyotr I ning safdoshi.
- 1803 - Uilyam Toms (1885) - ingliz adabiyotshunosi va yozuvchisi, folklor atamasini kiritgan.
- 1873 - Uilyam Xendi (1958) - amerikalik qoʻshiqchi, “blyuz otasi”.
- 1874 - Aleksandr Kolchak (1920) - rus olimi, okeanograf, admiral, oq gvardiya rahbari, 1918-yil 18-noyabrdan 1920-yil 4-yanvargacha — Rossiyaning Oliy hukmdori.
- 1901 - Lev Sverdlin (1969) - SSSR Xalq artisti (1954), O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan artist (1969).
- 1922 - Joze Saramago (2010) - Portugaliyalik adib, Nobel mukofoti sohibi(1998).
- 1947 - Abdulaziz Komilov - O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri.
- 1958 - So‘runbay Jeyinbekov - Qirg‘iziston Respublikasi Prezidenti (2017-2020).
- 1964 - Diana Kroll - Kanadalik jaz qo'shiqchisi va pianisti.
- 1971 - Aleksandr Popov - suzish bo'yicha to'rt karra Olimpiya chempioni.
- 1976 - Anvar Sanayev - O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artist.

@xronologiya_2020

171

⏳xronologiya

15 Nov, 13:34

82 yoshli Charli Chaplin "Bu asrda kino san'atga aylanganiga qo'shgan bebaho hissasi uchun" faxriy "Oskar" mukofotiga sazovor bo'ldi, 1972. Tomoshabinlar unga 12 daqiqa davomida qarsak chalishdi.

@xronologiya_2020

175

⏳xronologiya

14 Nov, 11:49

Olimpiada ayig'i qanday qilib ko'z yosh to'kkan?

1980-yilgi Moskva olimpiadasining yopilish marosimi eng ajoyib elementlaridan biri — bu rangli qalqonlar iborat ayiq tasviri va uning ko'z yosh to'kishi edi.

Dastlab, ko'z yoshlar ssenariyda bo'lmagan. Ammo, mashq paytida, qalqonlardan birini ushlab turgan statist adashib ketib qalqonning qora tomonini emas, yorqin tomonini tepaga ko'tarib oladi. Mashg'ulot rahbari tomonlarni almashtirishni buyurganda qatordagi barcha statistlar buyruqqa amal qiladi. Natijada, huddiki dumalab tushayotgan ko'z yosh effekti yuzaga keladi.

@xronologiya_2020

60

⏳xronologiya

14 Nov, 10:41

Chiroyli revolver

1881-yilda AQSH prezidenti Jeyms Garfildga suiqasd uyushtirgan Sharl Gito "Buldog" revolveridan foydalangan ekan. Qiziq tomoni, u revolverni oddiy yog'och dastalisidan emas, balki fil suyagidan ishlangan dastalisidan sotib olgan. Fil suyagidan ishlangan dastali revolver muzeyda ancha chiroyli turadi deb o'ylab, u shunday fikrga kelgan ekan.

@xronologiya_2020

82

⏳xronologiya

14 Nov, 07:51

Ilk bor bolalar bog'chasi Parijda 1844 yil 14-noyabrda Fransuz huquqshunosi Firmin Marbeau tomonidan tashkil etilgan.

@xronologiya_2020

121

⏳xronologiya

14 Nov, 06:27

1969 yil 14 noyabr Amerikaning Apollon 12 kosmik kemasining Oyga uchirilishi.

«Apollon-12» - «Apollon» seriyasining boshqariladigan kosmik kemasi bo‘lib, uning parvozi paytida 1969 yilda odamlar tarixda ikkinchi marta boshqa samoviy jism - Oy yuzasiga qo‘nganiga guvoh bo‘lishdi.

12 noyabrgacha yonilg‘i xujayrasi suyuq vodorod bakida sizib chiqishi aniqlangan paytgacha ishga tushirishdan oldingi tayyorgarlik odatdagidek davom etdi. 13 noyabr kuni nosoz bak o‘sha paytda vertikal yig‘ish binosida tekshirilayotgan Apollon 13 dan olib tashlangan boshqasiga almashtirildi. Bakni almashtirgandan so‘ng, ishga tushirishga tayyorgarlik odatdagidek davom etdi.

Prezident Nikson Uchirishni boshqarish markazining faxriy mehmonlari qatorida edi. Kosmodromda va uning atrofidagi hududlarda uchirishni 300 mingga yaqin odam kuzatgan.

@xronologiya_2020

132

⏳xronologiya

14 Nov, 04:48

1901 yil 14 noyabr. Venalik shifokor Karl Landshtayner barcha qon namunalarini uchta guruhga ajratdi: A, B va 0.

Shu vaqtgacha odamdan odamga qon quyishda asoratlardan qochish mumkin emas edi. Inson qonini almashtirishga bo‘lgan deyarli barcha urinishlar fojiali yakunlanardi. Karlning ixtirosi insoniyatga benihoya yordam berdi.

@xronologiya_2020

130

⏳xronologiya

14 Nov, 02:39

14-noyabr – Jurnalist Nelli Blay dunyo bo'ylab sayohatga otlangan kun

22 yoshli dadil, epchil jurnalist Nelli Blay (haqiqiy ismi Elizabet Kokreyn, 1864-1922) “Nyu-York world” gazetasining reportyori Jyul Vernning “Dunyo bo'ylab 80 kun” romani qahramoni rekordini orqada qoldirishni o'z oldiga maqsad qilib qo'ydi. Bunday fantastik yutuqqa erishish uchun misli ko'rilmagan jasorat kerak edi, Nelli Blay bu natijani yangiladi, yerni 72 kun 6 soat 10 minut 11 sekundda aylanib chiqdi. Aloqaning eng oddiy vositalaridan va transportning oddiy turidan foydalandi.

@xronologiya_2020

149

⏳xronologiya

13 Nov, 22:52

Bugun 14-noyabr

BAYRAMLAR:

🇺🇳 BMT - Butunjahon diabetga qarshi kurash kuni.
🌏 Sotsiologlar kuni.
🌏 Xalqaro logopedlar kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇷🇺 Rossiya - Sotsiologlar kuni.
🇧🇾 Belarusiya - Temirchilar kuni.
🇩🇪 Germaniya - Milliy motam kuni.
🇮🇳 Hindiston - (Bal divas) Bolalar kuni.
🇱🇺 Lyuksemburg - Daraxt ekish kuni.
🇺🇸 AQSh - Milliy amerika yumshoq ayig‘i kuni (Teddy Bear Day).
🇮🇹 Italiya - Oq tryufel festivali.
🇮🇷 Eron - Kitoblar kuni.
🇪🇪 Estoniya - Otalar kuni.
🇨🇴 Kolumbiya - Kolumbiya ayollari kuni.
🇬🇼 Gvineya-Bisau - Qayta qurish harakati kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1666 - Samuel Pepis bir itdan ikkinchisiga o‘tkazilgan ilk qon qo‘yish amaliyoti haqida xabar berdi.
- 1770 - J. Bruce Koʻk Nil bulogʻini topdi.
- 1860 - Rossiya va Xitoy o'rtasidagi Pekin trakti: Ussuriya mintaqasi Rossiyaga qo'shildi.
- 1888 - Parijda Paster instituti ochildi.
- 1889 - jurnalist Nelly Bly Jyul Verne qahramoni bilan musobaqalashib, dunyo bo'ylab sayohatga chiqdi.
- 1901 - Venalik shifokor Karl Landshtayner barcha qon namunalarini uchta guruhga ajratdi: A, B va 0.
- 1920 - Oq gvardiyaning so'nggi kemalari Sevastopol ko'rfazidan chiqib ketdi.
- 1922 - BBC radiostansiyasi eshittirishlari efirga uzatila boshladi.
- 1936 - Markaziy ob-havo byurosi bazasida Markaziy ob-havo instituti tashkil etildi.
- 1940 - nemislar Koventrini vayron qilishdi.
- 1944 - Mesxeti turklari deportatsiyasi boshlandi.
- 1960 - OPEK - neftni eksport qiluvchi davlatlar tashkilotiga asos solindi.
- 1963 - Atlantika okeanida vulqon otilishi natijasida Surtsey oroli hosil boʻldi.
- 1969 - "Apollon-12" Oyga uchdi.
- 1989 - SSSR majburiy ko'chirilgan xalqlarga qarshi noqonuniy va jinoiy repressiv harakatlarni tan olish to'g'risida deklaratsiyani qabul qildi.
- 1999 - BMT Afgʻonistonga qarshi sanksiya kiritib, oziq-ovqat yordamidan mahrum etdi.
- 2002 - Argentinada iqtisodiy inqiroz boshlandi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1650 - Vilgelm III Oranskiy (1702) - 1674-yildan Niderlandiyaning shtadtgalteri (hukmdori), 1689-yildan Angliya qiroli.
- 1765 - Robert Fulton (1815) - amerikalik ixtirochi, birinchi bug'li kemani yaratuvchisi.
- 1771 - Mari Fransua Ksavye Bisha (1802) - fransuz vrachi.
- 1779 - Elenshleger Adam Gotlob - Daniya romantik yozuvchi, Estetika professori (1809).
- 1829 - Mikael Nalbandyan (1913) - Arman yozuvchisi, faylasuf, yangi arman adabiy tilining asoschilaridan biri.
- 1840 - Klod Mone (1926) - fransuz rassomi, impressionizm asoschilaridan biri.
- 1889 - Javoharlal Neru (1964) - hind siyosatchisi, Hindistonning birinchi Bosh vaziri (1947-1964).
- 1889 - Husayn Taxa (1973) - Arab yozuvchisi, adabiyotshunos va tarixchi (Misr).
- 1891 - Frederik Banting (1941) - Kanada fiziologi, insulinni kashf qilgan, Nobel mukofoti sovrindori (1923).
- 1907 - Uilyam Steyg - amerikalik rassom, bolalar yozuvchisi.
- 1907 - Astrid Lindgren (2002) - shved yozuvchisi, Nobel mukofoti sohibasi (1994).
- 1922 - Butros Butros-Gʻoliy (2016) - Misrlik diplomat, BMTning 6-kotibi (1992-1996).
- 1948 - Uels shahzodasi Charlz, Britaniya taxti vorisi.
- 1954 - Kondoliza Rays - amerikalik davlat arbobi, AQShning 66-davlat kotibi (2005-2009).
- 1975 - Martin Hayrer - Avstriyalik matematik.

@xronologiya_2020

140

⏳xronologiya

13 Nov, 14:00

Birinchi vertolyot parvozini 1907-yil 13-noyabrda fransuz aviatori va ixtirochisi Pol Kornu amalga oshirdi. 24 ot kuchiga ega benzinli dvigatel bilan jihozlangan uchish moslamasi yerdan 30 santimetr balandlikka 20 soniya davomida chiqdi va bu yangi va ilg'or vertolyotlarning yaratilishiga yo'l ochib berdi.

@xronologiya_2020

162

⏳xronologiya

13 Nov, 12:17

Eskimoslar – shimoliy o‘lkalarda yashovchi, o‘ziga hayot tarzi va odatlariga ega kam sonli millat.

Eskimoslar Grenlandiya oroli, Kanadaning Nunavut hududi, Alyaska va Chukotka hududlarida istiqomat qilishadi.

Eskimos so‘zi hindu tilidagi “eskimansig” so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, “xom baliq iste’mol qiluvchi odam” degan ma’noni ifodalaydi. Bu millat vakillari eskaleut tilining turli dialektlarida so‘zlashadi. Jami vakillari soni 170 ming kishi atrofida.

@xronologiya_2020

170

⏳xronologiya

13 Nov, 08:09

BRAYL SHRIFTI

Ixtirochisi: Lui Brayl

Brayl shrifti - boʻrtma nuqtalardan iborat shrift. Koʻzi ojizlar oʻqish va yozishi uchun moʻljallangan. Brayl shrifti asosida 6 nuqtani turli vaziyatda uygʻunlashtirish yotadi.

Brayl shrifti fransuz tiflopedagogi Lui Brayl (1809–1852) tomonidan 1824-yilda ixtiro qilingan. Lui etikdo‘zning o‘g‘li bo‘lgan. 3 yoshlik vaqtida u otasining ustaxonasida sarrojlik pichog‘idan qattiq jarohat olgan, shu tufayli bolakay asta-sekin ko‘z nurini yo‘qota boshlagan.
15 yoshiga kelib bola ko‘zi ojizlarga yozish va o‘qish imkonini beruvchi nuqtali alifboni ishlab chiqgan.

Brayl shriftida dastlabki kitob Fransiyada 1837-yil chop etilgan.
Oʻzbekkirill alifbosi ifodalangan Brayl shriftida oʻzbek yozuvchilaridan A. Qodiriy ("Oʻtgan kunlar") va V. Gʻafurov ("Vafodor") asarlari nashr qilingan.

15 yoshli bolakayning bu ixtirosi millionlab odamlarga imkoniyati cheklanganiga qaramay, ta'lim olish imkonini yaratdi.

@xronologiya_2020

194

⏳xronologiya

13 Nov, 06:24

1805 yil 13 noyabr. Birinchi sasiska tayyorlandi.

Aynan shu kuni Frankfurtdan Vena shahriga ko‘chib kelgan qassob Iogann Laner birinchi marta cho‘chqa go‘shti va maydalangan mol go‘shti aralashmasidan sasiska tayyorlagan va uni “Frankfurtliklar” deb atagan. Biroq, bu nom faqat Avstriyada ildiz otgan va undan tashqarida hamma joyda, shu jumladan Frankfurt-Maynda, uzun ingichka sasiska "Vena" deb atala boshlandi.

@xronologiya_2020

165

⏳xronologiya

13 Nov, 05:10

1940 yil 13 noyabr. Williss Motor Co. birinchi jipni sinovdan o‘tkazdi.

Sovet Armiyasiga Lend-lizing asosida shtatlardan yetkazib berilgan afsonaviy "Willis" avtomashinasi Ulug‘ Vatan urushi yillarida ajoyib asqotdi. 45-yilda jipning fuqarolik versiyasi chiqdi - bizning vaqtimizda siz uning bobosi Jeep Wrangler ga o‘xshash nabirasini uchratishingiz mumkin. Mashhur Xammer Amerika harbiy avtolarining davomiga aylandi.

@xronologiya_2020

164

⏳xronologiya

13 Nov, 04:00

1927-yil 13-noyabr Nyu-York shahridagi Gudzon tuneli, dunyodagi birinchi suv osti transport vositalari tunneli ochildi.

Xolland tunneli birinchi suv osti yo‘l tunnellaridan biridir. Gudzon daryosi ostida joylashgan bo‘lib, u Manxettendagi Kennel ko‘chasini Jersi shahrining 12 va 13-ko‘chalari bilan bog‘laydi. Pensilvaniya temir yo‘li tomonidan qurilgan. 1927 yil 13 noyabrda foydalanishga topshirilgan. Uzunligi - 2,7 km.

Uning maksimal chuqurligi suv sathidan 28,5 m pastda. 84 ta kuchli varrak undagi havoni har 90 soniyada butunlay yangilab turadi. 1927 yilda u qurilish tugashiga qadar yashamagan loyihaning bosh muhandisi Klifford Milbern Xolland nomi bilan atalgan.

@xronologiya_2020

156

⏳xronologiya

13 Nov, 02:35

1851 yil 13 noyabr London va Parij o‘rtasida telegraf aloqasi ishlay boshladi.

Bugun siz uyingizdan chiqmasdan turib Yerning istalgan nuqtasidan odamni eshitishingiz va ko‘rishingiz mumkin, ammo o‘sha paytda bu katta yutuq edi.

@xronologiya_2020

145

⏳xronologiya

13 Nov, 01:53

Bugun 13-noyabr

BAYRAMLAR:

🌏 Butunjahon mehribonlik kuni.
🌏 Xalqaro ko'zi o‘jizlar kuni.
🌏 Sosiska tug'ilgan kun.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇷🇺 Rossiya - Davlat sirini himoya qilish xizmati kuni.
🇷🇺 Rossiyaning radiatsiya, kimyoviy va biologik mudofaa qo'shinlari kuni.
🇮🇳 Hindiston - Olovlar festivali.
🇬🇪 Gruziya - 100 ming Tbilisi shahidlarini xotirlash kuni.
🇪🇨 Ekvador - Buxgalterlar kuni.
🇪🇨 Ekvador - Ta'lim kuni.
🇱🇺 Lyuksemburg - Daraxt ekish kuni.
🇲🇰 Makedoniya - Daraxt ekish kuni.
🇺🇸 AQSh - Milliy hind pudingi kuni.
🇵🇦 Panama - Jurnalistlar kuni.
🇷🇺 Rossiya - RF Qurolli kuchlarining radio va elektron razvedka qo'shinlari kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1002 - Angliyada daniyaliklar qirg’ini.
- 1805 - Venalik qassob Iogann Laneri sosiskani ixtiro qildi.
- 1851 - London va Parij o'rtasida telegraf aloqasi ishlay boshladi.
- 1851 - Nikolaev temir yo'li foydalanishga topshirildi.
- 1872 - Lev Tolstoyning "Alifbos”i birinchi bor nashr etildi.
- 1913 - Gretsiya - Turkiya tinchlik shartnomasi imzolandi.
- 1916 - Somma jangi tugadi.
- 1918 - Ryazan Oliy Havo Harbiy-qo'mondonlik maktabi tashkil etildi.
- 1921 - Yevgeniy Vaxtangov nomidagi davlat akademik teatri tashkil etildi.
- 1927 - Nyu Yorkda Gudzon tunneli ochildi.
- 1940 - Willis Motor Co. birinchi jipni sinovdan o'tkazadi.
- 1960 - Gvatemalada hukumatga qarshi qurolli qo'zg'olon boshlandi.
- 1966 - Isroil kuchlari Xevron yaqinidagi Iordaniya pozitsiyalariga hujum qildi.
- 1970 - «Bxola» tayfuni yarim milliondan ortiq aholini halok qildi.
- 1985 - Nevado del Ruisda otilgan vulqon oqibatida Armero shahri yakson bo’ldi.
- 1994 - Shvetsiya referendum orqali Yevropa Ittifoqiga qo'shildi.
- 2001 - Shimoliy alyans kuchlari Afg'oniston poytaxti - Kobulga kirishdi.
- 2003 - Xitoyda davlat korxonalarini xususiylashtirish boshlandi.
- 2015 - Parijdagi teraktlar, Fransiya.
- 2022 - Istanbuldagi terakt, 6 kishi halok boʻldi, 80 dan ortiq kishi jarohat oldi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1312 - Edvard III (1377) - Angliya qiroli (1327-1377), Fransuz taxtiga da'vo qilishi Yuz yillik urushni keltirib chiqargan.
- 1729 - Suvorov Aleksandr - (1800) - rus sarkardasi, generalissimus (1799).
- 1745 - Valentin Gayui (1822) - fransuz tili o'qituvchisi, ko'zi ojizlar alifbosi muallifi.
- 1782 - Esayas Tegner (1846) - shved shoiri.
- 1821 - Mixail Petrashevskiy (1866) - rus inqilobchisi, mutafakkir.
- 1850 - Robert Stivenson (1894) - shotland yozuvchisi va shoiri.
- 1893 - Edvard Adelbert Doyze (1986) - amerikalik biokimyogar, Nobel mukofoti sovrindori (1943).
- 1912 - Usmon Nosir (1944) - mashhur o‘zbek shoiri.
- 1914 - Jorj Babakin (1971) - sovet konstruktori, Lunaxodlar yaratuvchisi.
- 1933 - Jumaniyoz Bozorboyev - faylasuf olim, O'zbekiston Fanlar Akademiyasi akademigi.
- 1955 - Vupi Goldberg - amerikalik teatr va kino aktrisasi, teleboshlovchi, prodyuser, ssenariy muallifi.
- 1976 - Albina Axatova - rossiyalik biatlonchi, Olimpiya chempioni (2006), 4 karra jahon chempioni.
- 1987 - Dana Vollmer - amerikalik suzuvchi, 5 karra Olimpiya chempioni
- 2002 - Emma Raducanu - britaniyalik professional tennischi.

@xronologiya_2020

159

⏳xronologiya

12 Nov, 17:16

Barmoq izi skayneriga ega bo'lgan birinchi mobil telefon - Pantech GI100 hisoblanadi. (2004-yilda ishlab chiqarilgan)

@xronologiya_2020

178

⏳xronologiya

12 Nov, 05:48

1996-yil 12-noyabr Nyu-Dehli aeroportida Saudiya Arabistonining Boeing 747 va Qozog‘istonning Il-76 samolyotlari to‘qnashib ketgan.

Bu halokatning eng achinarli tomoni shundaki, Saudiya va Qozog‘iston aviakompaniyalari uchuvchilari ingliz tilida yaxshi gaplasha olmagan va shuning uchungina halokat sodir bo‘lgan. Ikkala reys ham bir xil yo‘ldan harakatlanayotgan bo'lgan, lekin ular turli yo‘nalishlarda ketayotgan edi. Qozog'istonlik uchuvchi dispetcherning topshirig'ini yaxshi tushunmaydi va Saudiya samolyoti uchayotgan balandlikka tushib ketadi. Bu xatolik 349 yo'lovchi va barcha ekipaj a'zolarining hayotiga zomin bo'lgan.

@xronologiya_2020

206

⏳xronologiya

12 Nov, 03:49

1933 yil 12 noyabr.
Lox Ness yirtqich hayvonining birinchi fotosurati olingan.

Shotlandiyaning Foyers shahrida yashovchi Xьyu Grey ko‘l bo‘ylab sayr qilib, Lox Ness yirtqich hayvonining birinchi suratini oldi. Lox Ness yirtqich hayvonining haqiqatan ham mavjudligi yoki u haqidagi hikoyalar fantastika ekanligi haqidagi munozaralar bugungi kunda ham davom etmoqda.

@xronologiya_2020

181

⏳xronologiya

12 Nov, 02:14

1847 yil 12 noyabr. Anestetik sifatida xloroformdan foydalanishning birinchi ommaviy namoyishi bo‘lib o‘tdi.

Jarayon Edinburg universitetida akusher Jeyms Simpson tomonidan amalga oshirildi.

@xronologiya_2020

181

⏳xronologiya

12 Nov, 01:30

Bugun 12-noyabr

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Butunjahon pnevmoniyaga qarshi kurash kuni.
🌏 “Chittaklar kuni”.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇮🇩 Indoneziya - Sog'liqni saqlash kuni.
🇲🇳 Mo‘g‘uliston - G‘urur kuni.
🇮🇩 Indoneziya - Otalar kuni.
🇹🇱 Sharqiy Timor - Yoshlar kuni.
🇹🇼 Tayvan - Madaniy Uyg'onish kuni (Doktorlar kuni).
🇦🇿 Ozarbayjon - Konstitutsiya kuni.

👉 VOQEALAR:

- 930 - Islandiyada birinchi Xalq majlisi - alting chaqirildi.
- 1902 - Enriko Karuzo dunyoda birinchi bo'lib 1 million nusxadan ortiq sotilgan plastinkani yozib tugatdi.
- 1905 - Starobuyan respublikasi e'lon qilindi.
- 1910 - birinchi kinotryuk - kaskadyor yonayotgan havo sharidan Gudzonga sakraydi.
- 1918 - Avstriya-Vengriya imperatori Karl I Gabsburg taxtdan voz kechdi. Germaniya Avstriyasi Respublikasi e'lon qilindi.
- 1921 - Buyuk davlatlar Albaniya hukumatini tan oldilar.
- 1927 - O'zbekiston Ipakchilik inistitutiga asos solindi.
- 1927 - Lev Trotskiy Kommunistik partiyadan haydaldi.
- 1933 - Shotlandiyaning Lox-Ness ko‘ldagi jonzotni ingliz Xyu Grey birinchi marta suratga oldi.
- 1942 - Gvadalkanal uchun jang.
- 1948 - Yaponiyaning Tokio shahrida yirik harbiy jinoyatchilar ustidan sud jarayoni yakunlandi.
- 1982 - Andropov Yuriy Vladimirovich SSSR KP MK Bosh kotibi etib saylandi.
- 1990 - Yaponiya imperatori Akixito rasmiy ravishda toj kiydi.
- 1996 - Nyu-Dehli yaqinida Saudiya Arabistonining Boeing 747 va Qozog'istonning IL-76 samolyotlari to'qnashib, 349 kishi halok bo'ldi.
- 1999 - Tunguraxua vulqonining otilishi (Ekvador).
- 2014 - Tog‘li Qorabog‘da Armanistonning Mi-24 vertolyoti urib tushirildi.
- 2015 - "Che" telekanalining efirga uzatilishi boshlandi.
- 2015 - Beyrutdagi teraktlar, 40 dan ortiq qurbonlar.
- 2017 - Eronda 7,3 magnitudali zilzila, 500 dan ortiq odam halok bo‘ldi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1746 - Jak Aleksandr Sezar Sharl (1823) - fransuz olimi, havo shari ixtirochisi.
- 1830 - Vladimir Velyaminov-Zernov (1904) - tarixchi, sharqshunos, tilshunos, numizmat, arxeolog, Oʻrta Osiyo va Qozogʻiston xalqlari tarixini tadqiq etgan.
- 1833 - Aleksandr Borodin (1887) - bastakor va kimyogar olim.
- 1840 - Rene Roden Fransua Ogyust (1917) - Fransuz haykaltaroshi.
- 1842 - Reyli Reley Jon Uilyam (1919) - Ingliz fizigi, tebranish nazariyasi asoschilaridan biri, Nobel mukofoti sohibi (1904).
- 1895 - Nimo Yushij (1960) - eronlik shoir va tarjimon, Eronda "Yangi she'r" uslubining asoschilaridan biri.
- 1903 - Ananiash Zayonchkovskiy (1970) - Polyak sharqshunosi.
- 1929 - Roland Bikov (1998) - aktyor va kinorejissyor.
- 1929 - Greys Kelli (1982) - kinoaktrisa, Monako malikasi.
- 1931 - Keudenbay Karibayev (2002) - zootexnik olim, Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan fan arbobi (1989).
- 1934 - Baba (2002) - Braziliyalik futbolchi, ikki karra jahon chempioni (1958, 1962).
- 1935 - Lyudmila Gurchenko (2011) - Rossiya teatr va kino aktrisasi, estrada qo'shiqchisi.
- 1937 - Zohid Haqnazarov - O'zbek dirijyori, O'zbekiston xalq artisti (1978).
- 1982 - Enn Jaklin Xeteuey - amerikalik kinoaktrisa.
- 1994 - Giyom Sizeron - fransuz figurali uchish ustasi, jahon va Yevropa chempioni.
- 2001 - Raffi Kamomil Kessidi - angliyalik aktrisa.

@xronologiya_2020

181

⏳xronologiya

05 Nov, 10:38

G'alati Qo'rquvlar (Fobiya) haqida ma'lumot.

Iofobiya - zaharlanishdan qo'rqish!

Detsidofobiya - muammoga yechim topishdan qo'rqish!

Atixifobiya - omadsizlikdan qo'rqish! Omad kelmaydi deb ko'p narsadan o'zini olib qochadi!

Autofobiya - yolg'izlikdan, yolg'iz qolishdan, yolg'izlanib qolishdan qo'rqish!

Brontofobiya - kuchli jalada qolishdan, ivib ketishdan, mamaqoldiroqdan qo'rqish!

Filofobiya — sevib qolishdan qo‘rqish kasalligi.

@xronologiya_2020

41

⏳xronologiya

05 Nov, 08:52

1967 yil 5 noyabr. Moskvada Ostankino teleminorasi foydalanishga topshirildi.

Shu kuni telemarkazning birinchi navbati foydalanishga topshirildi. Ostankino teleminorasi to‘rtta televizion va uchta radiodasturlarni efirga uzata boshladi.O‘sha paytda u Torontodagi Ci-En Tauer minorasidan keyin dunyodagi ikkinchi eng baland inshoot va Yevropadagi eng baland mustaqil inshoot edi. Ostankino teleminorasining umumiy balandligi 540 metr edi.

@xronologiya_2020

74

⏳xronologiya

05 Nov, 06:01

1956 yil 5 noyabrda – O‘zbekistonda televizion ko‘rsatuvlar rasman efirga uzatila boshlandi. Toshkent televizion studiyasi tashkil qilindi. Bu studiya o‘z ko‘rsatuvlarini shu yili bunyod etilgan 180 metr balandlikdagi Toshkent televizion minorasi orqali efirga uzatgan. Ma’lumot o‘rnida qayd etish joizki, telemarkaz 1958 yil ko‘chma telestansiyaga ega bo‘lib, o‘z ishini Alisher Navoiy nomidagi Katta akademik teatrdan 8 martga bag‘ishlangan tantanali yig‘ilishni olib ko‘rsatishdan boshlagan.

@xronologiya_2020

92

⏳xronologiya

05 Nov, 03:10

1929 yil 5 noyabr.
SSSRdagi birinchi planetariy Moskvada ochildi.

U dunyoda o‘n uchinchi bo‘ldi, ulardan o‘ntasi Germaniyada edi. Moskva Planetariyaning ochilish kunida sun’iy yulduzli osmon namoyishi bilan ma’ruza bo‘lib o‘tdi.

@xronologiya_2020

124

⏳xronologiya

05 Nov, 02:19

Bugun 5-noyabr

👉 BAYRAMLAR:

🇺🇳 BMT - Jahon sunamidan xabardorlik kuni.
🌏 Xalqaro volontyor menejerlar kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇬🇧 Buyuk Britaniya - Gay Foks kechasi.
🇺🇸 AQSh - Amerika futboli kuni.
🇵🇪 Peru - Puno kuni.
🇵🇭 Filippin - Inqilob kuni.
🇱🇷 Liberiya - Shukronalik kuni.
🇲🇾 Malayziya - Sulton Perakning tug'ilgan kuni.
🇼🇸 Samoa - Daraxt ekish kuni.
🇸🇹 San- va Prinsip - Bayroq kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1605 - Angliyadagi "Porox fitnasi" rahbarlaridan biri Gay Foks hibsga olindi.
- 1612 - Moskvaning ozod qilinishi.
- 1854 - Inkerman jangi Qrim urushi paytida (1853-1856) bo'lib o'tdi.
- 1917 - Lenin qo'zg'olonga amaliy tayyorgarlik ko'rishni talab qildi.
- 1929 - SSSRda birinchi planetariy Moskvada ochildi.
- 1940 - Franklin Delano Ruzvelt uchinchi prezidentlik poygasida g'olib chiqdi.
- 1956 - Oʻzbekistonda televideniye tashkil topgan kun.
- 1957 - Bolgariyada ozod qiluvchi sovet askarlari uchun haykal - mashhur "Alyosha" ochildi.
- 1967 - Ostankino teleminorasining ishga tushgan kun.
- 2000 - Vladimir Kramnik shaxmat bo'yicha yangi jahon chempioni bo'ldi.
- 2009 - AQSh Qurolli kuchlarining Fort Hud harbiy bazasidagi ommaviy qirg'in.
- 2010 - Karachida Beechcraft 1900 halokati. 22 kishi halok bo'ldi.
- 2015 - Braziliyadagi ekologik ofat: qoldiq to'g'onining qulashi paytida 19 kishi halok bo'ldi, katta miqdordagi zaharli chiqindilar Rio-Dosi daryosiga tushib, tez orada okeanga etib bordi.
- 2016 - O‘zbekiston Xalq shoiri, O‘zbekiston Qahramoni Abdulla Oripov vafot etdi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1404 - Murod II — Sulton Murod II Gʻoziy (1451) - Usmonlilar sulolasiga mansub Turkiya sultoni (1421-44, 1446-51).
- 1615 - Ibrohim I (1648) - Usmonlilar imperiyasining hukmdori (1640-1648).
- 1854 - Pol Sabatyer (1941) - fransuz kimyogari, Nobel mukofoti sohibi(1912).
- 1878 - Kuzma Petrov-Vodkin - rus simvolist rassomi, grafika rassomi, san'at nazariyotchisi, o'qituvchi.
- 1894 - Varvara Stepanova - Sovet rassomi, grafika rassomi, sahna dizayneri, amaliy san'at rassomi.
- 1913 - Vivyen Ley - ingliz aktrisasi, ikkita Oskar mukofoti sovrindori.
- 1917 - Saidmag‘ruf A’zamxo‘jayev - jarroh, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi (1972).
- 1920 - Duglas Nort (2015) - amerikalik iqtisodchi. Nobel mukofoti sohibi (1993).
- 1921 - Favziya Fuad (2013) - Misr malikasi va Eronning bo'lajak malikasi.
- 1934 - Kira Muratova - kinorejissyor.
- 1937 - Sulton Otajonov - kulol, O'zbekiston xalq ustasi (1999).
- 1938 - Dou Dassen (1980) - fransuz qo'shiqchisi.
- 1952 - Oleg Bloxin - taniqli futbolchi.
- 1959 - Brayan Adams - kanadalik musiqachi.
- 1963 - Jan-Per Papen - fransuz futbolchisi, 1991 yil "Oltin to'p" sohibi.

@xronologiya_2020

117

⏳xronologiya

04 Nov, 11:46

SUN'IY YURAK

Ixtirochisi: Robert Jarvik

Yurak tanamizdagi eng muhim organ bo'lib, bizni tirikligimiz asosi va qonni tanamizning turli qismlariga yetkazib beruvchi hisoblanadi. O'limning asosiy sabablaridan biri ham aynan yurak kasalliklaridir. Standart dorilar va tibbiy muolajalardan tashqari, transplantatsiya ushbu statistikaga qarshi kurashadigan asosiy vositalardan biri hisoblanadi.

Garchi sun'iy yurak g'oyalari ustida 1812-yilda Jan Sezar LeGallois bir necha marta izlanishlar olib borgan bo'lsa ham bu ixtiro unga nasib etmaydi.
Doktor Robert Jarvik 1982-yilda, doimiy sun'iy yurakni yarata olgan ilk inson hisoblanadi.

@xronologiya_2020

170

⏳xronologiya

04 Nov, 08:12

Qadimgi dunyoning 7 ta mo‘jizasi.

1. Bobil osma bog’lari;
2. Efesdagi Artemida ibodatxonasi;
3. Olimpdagi Zevs haykali;
4. Galikarnasdagi maqbara;
5. Faros orolidagi Iskandariya mayog‘i;
6. Rodosdagi haykal;
7. Gizadagi Xeops piramidasi.

@xronologiya_2020

163

⏳xronologiya

04 Nov, 07:01

Elektr metro haqida
1890-yilning 4-noyabr kuni Londonda dunyodagi birinchi elektr metro ishga tushirilgan. Aynan elektr metro deyishimizga sabab: Londonda 1863-yildan buyon metro bo‘lgan, faqat u Stefonson bug‘ mashinasi yordamida harakatlangan. Yana bir qiziq tomoni o‘shanda bitta metro poyezdi 23 ta vagondan iborat bo‘lgan.
Elektr metro ilk bora ishga tushirilganda Stokvell va King Uilyam-Strit oralig‘idagi shimoliy yo‘l chizig‘I bo‘ylab harakatlangan. Uning ilk yo‘lovchisi esa Buyuk Britaniyaning bo‘lajak qiroli Uels shahzodasi Edvard VII bo‘lgan.
O‘sha paytda yangi elektr temir yo‘lini odamlar “Metropolitan Railway” (metropoliten temir yo‘li), “Poytaxt temiryo‘li” kabi turlicha atamalar bilan nomlashgan. Yillar o‘tib esa besh harfdan iborat barchamizga tanish bo‘lgan “metro” so‘zi kelib chiqqan.
London metrosida 1890-1904-yillarda Independent-tyub nomini olgan to‘rtta yo‘nalish qurilgan. 1906-1907-yillarda qurilgan 3 ta metro yo‘nalishiga Yerks-tyub nomi berilgan. Bunga sabab esa ana shu uchta yo‘nalish millioner Yerksning pullari hisobiga barpo qilingan.
O‘sha paytdan boshlab, bug‘ lokomotiv liniyalarini bosqichma-bosqich elektrlashtirish boshlangan va bu 1913-yilga qadar yakunlangan. Ayni paytda London metrosida 270 ta bekat mavjud, ularning uzunligi esa 400 kilometrdan oshadi.
Toshken qurilishi 1972-yili boshlangan va ilk bora 1977-yil 6-noyabr kuni “Chilonzor” yo‘li ishga tushirilgan.

@xronologiya_2020

167

⏳xronologiya

04 Nov, 04:05

1879 yil 4-noyabr. Jeyms Ritti birinchi kassa apparatini patentladi.

Qurilma Ogayo shtati Deyton shahridan amerikalik Jeyms Ritti tomonidan patentlangan. Ixtiro "Buzilmas kassir Ritti" deb nomlangan. Birinchi modelda har bir savdo operatsiyasi diskda qayd etilgan. Keyinchalik kassirga ham, xaridorga ham xarid narxini ko‘rish imkonini beruvchi maxsus ko‘rsatkich paydo bo‘ldi.

@xronologiya_2020

151

⏳xronologiya

04 Nov, 02:57

1862 yil 4 noyabr. Richard Gatling dunyodagi birinchi Revolving Battery Gun aylanuvchi batareyali qurolni patentladi.

Qo‘lda aylanadigan Gatling avtomati o‘z sinfidagi eng muvaffaqiyatli avtomat bo‘lib chiqdi, u bir necha kalibrlarda ishlab chiqarilgan va daqiqada 1200 tagacha o‘q otishga qodir. Gatlingning olingan modellari hali ham ko‘plab mamlakatlarda xizmat qilmoqda.

@xronologiya_2020

135

⏳xronologiya

04 Nov, 02:03

Bugun 4-noyabr

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Xalqaro loyihachi menejerlar kuni.
🌏 O'z-o'ziga g‘amxo‘rlik qilish kuni.
🌏 Podsho Tutanxamon kuni.
🌏 Kassa apparati tug'ilgan kun.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇷🇺 Rossiya - Milliy birlik kuni.
🇦🇲 Armaniston - Ijtimoiy soha ishchilari kuni.
🇮🇷 Eron - Talabalar kuni.
🇪🇬 Misr - Sevgi kuni.
🇹🇲 Turkmaniston - Bojxona xodimlari kuni.
🇺🇦 Ukraina - Temir yo'lchilar kuni.
🇮🇹 Italiya - Milliy birlik va qurolli kuchlar kuni.
🇵🇦 Panama - Bayroq kuni.
🇹🇴 Tonga - Konstitutsiya kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1493 - Xristofor Kolumb ekspeditsiyasi Gvadelupa orolini kashf etdi.
- 1848 - Fransiya Ta'sis majlisi tomonidan Ikkinchi Respublika Konstitutsiyasi qabul qilinidi.
- 1862 - Richard Gatling dunyoda birinchi ko‘pstvolli pulemyot - Revolving Battery Gunga patent oldi.
-1873 - San-Fransiskolik stomatolog Jon Birs tishlar uchun oltin qoplamani patentladi.
- 1879 - Jeyms Ritti birinchi kassa apparatiga patent oldi.
- 1890 - Londonda metro ochildi.
- 1911 - Berlinda Fransiya va Germaniya o'rtasida Marokash va Kongo bo'yicha fransuz-nemis shartnomasi imzolandi.
- 1922 - Govard Karter Misrda Fir'avn Tutanhamon qabrini topdi.
- 1939 - Chikagodagi avtoshouda ilk bora konditsioner o‘rnatilgan avtomobil namoyish etildi.
- 1943 - O'zbekiston Fanlar Akademiyasi tashlik topdi.
- 1946 - YUNESKO tashkiloti tashkil etildi.
- 1952 - Buyuk Britaniya qirolichasi Yelizaveta II ilk bor parlament majlisini ochdi.
- 1966 - Florensiyada suv toshqinlari sabab 113 kishi halok bo'ldi. Mashhur Uffizi badiiy galereyasi ham zarar ko‘rdi.
- 1979 - Eron "inqilob gvardiyasi" Tehrondagi Amerika elchixonasini egallab oldi.
- 1993 - Moskvada Qizil maydonda qayta tiklangan Qozon sobori ochildi.
- 2004 - Irkutskda Admiral Kolchak haykali tantanali ravishda ochildi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1575 - Gido Reni - italiyalik rassom, Boloniya akademiyasining vakili.
- 1784 - Osip Bove - rus arxitektori, 1812 yong'inidan keyin Moskvani qayta qurish bilan mashhur.
- 1812 - Nino Chavchavadze - Gruziya malikasi, rus dramaturg va diplomat Aleksandr Griboedovning rafiqasi.
- 1889 - Rashod Nuri Gunten (1956) - Turk yozuvchisi, dramaturg, tarjimon, adabiyotshunos.
- 1924 - Asqarova Mazluma (2010) - o‘zbek tilshunosi, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi (1965).
- 1936 - Didier Ratsiraka - Madagaskar davlat arbobi, Madagaskar prezidenti (1976-1993, 1997-2002).
- 1956 - Igor Talkov (1991) - sovet rok musiqachisi, qo'shiqchi, qo'shiq muallifi, kino aktyori.
- 1972 - Luish Figu - portugaliyalik futbolchi, jahon futboli yulduzi.
- 1984 - Mirziyoyeva Saida - davlat va jamoat arbobi, Oʻzbekiston milliy mass-mediani qoʻllab-quvvatlash va rivojlantirish jamoat fondi Vasiylik kengashi raisining oʻrinbosari.

@xronologiya_2020

158

⏳xronologiya

03 Nov, 12:18

Lionel Messi Argentina terma jamoasi safida debyut o‘yinida maydonga tushganidan so‘ng 44 soniya o‘tib qizil kartochka olib maydonni tark etgan.

@xronologiya_2020

196

⏳xronologiya

03 Nov, 09:20

3-noyabr – deyarli hamma uchun yaxshi tanish bo‘lgan, dunyoning istalgan joyida va istalgan millat vakili tomonidan darhol tushuniladigan signallardan biri – SOS signali qabul qilingan sana.
1906-yilning 3-noyabr kunida Xalqaro radiotelegraf konvensiyasiga a’zo mamlakatlar dengizda halokatga uchragan kemalar uchun yordam so‘rash signali sifatida yagona xalqaro signalni qabul qilish haqidagi hujjatni imzoladi. O‘shandan buyon SOS signali kimningdir halokatli ahvolga tushib qolganini ifodalaydigan va u tomonga darhol yordamga oshiqish kerakligini anglatadigan yagona xalqaro signal bo‘lib xizmat qilmoqda. O‘tgan 118 yildan ziyodroq vaqt mobaynida bu halokat signali tufayli qanchadan-qancha odamlarning hayoti saqlab qolingan.

@xronologiya_2020

200

⏳xronologiya

03 Nov, 08:42

Kosmonavt Layka

1957-yil 3-noyabrda Yer orbitasiga Layka laqabli kosmonavt-it ya’ni birinchi hayvon chiqarildi.

Laykaning Yerga qaytib kelishi ko‘zda tutilmagan edi. Layka kosmosda ikki haftacha yashashi aytilgan bo‘lsa-da, u startdan 5-7 soat o‘tib halok bo‘ladi. Shundan so‘ng, ushbu vaziyat yuzasidan Sovet hukumatiga nisbatan g‘arbda ommaviy tanqidlar kuchayib ketadi. Kremlga hayvonlar himoyasi yuzasidan ko‘plab xatlar keladi va hatto ba’zilarida Laykaning o‘rniga KPSS Birinchi sekretari N.Xrushyovni yuborish kerak edi, deyiladi.

BMTga Missisipi shtatidagi bir guruh ayollar tomonidan xat keladi. Unda hayvonlarga nisbatan beshafqatlik qilgan SSSR hukumati qoralanadi va agar fanni rivojlantirish uchun kosmosga hayvonlarni yuborish lozim bo‘lsa, ularning shtatida qora tanli bolalar ko‘p ekanligi yoziladi.

@xronologiya_2020

183

⏳xronologiya

03 Nov, 07:23

1954 yil 3 noyabr. Birinchi Godzilla filmining premyerasi bo‘lib o‘tdi.

Rejissyor Isiro Xonda tomonidan suratga olingan yapon filmi “Godzilla” ulkan yirtqich hayvon haqidagi birinchi ilmiy-fantastik film bo‘ldi.Bu surat butun dunyoda juda mashhur edi. Juda ko‘p davomiy filmlar suratga olindi. Barcha keyingi Godzilla filmlari har doim o‘sha birinchi film voqealariga havola qiladi.

@xronologiya_2020

155

⏳xronologiya

03 Nov, 07:02

Dunyodagi birinchi vertolyotning sinov parvozi 1907-yil 3-noyabr kuni Fransiyada amalga oshirilgan.
Qurilmaning umumiy og‘irligi 13 tashkil qilgan.
Mazkur ixtironing muallifi esa velosiped tuzatuvchi fransiyalik usta Pol Korndir.
Ajablanarlisi, parvoz so‘ngida vertolyot bir necha bor sakrab keyin to‘xtagan. Ushbu sinov Polning to‘g‘ri yo‘lda ekanligini ko‘rsatgan, natijada u turli xil dizayn va texnik yechimlar bilan ajralib turadigan yana bir nechta vertolyot modellarini yaratgan.
Vertolyotlarning asosiy ustunligi bu – manyovrliligi: vertolyotlar vertikal, gorizontal ravishda ucha oladi, hattoki, orqaga ham uchishi mumkin. Shaklan kichikligi sabab, uni istalgan tekislikka qo‘ndirish mumkin. Bundan tashqari, vertolyotlarda tashqi tomondan yuk tashish (ya’ni bunda yuk vertolyotga osib qo‘yiladi) mumkin.

Vertolyotning samolyotdan afzalligi esa uning tezligidir. Ya’ni u bilan uncha uzoq bo‘lmagan masofalarga yuqori tezlikda yetib borish mumkin.

@xronologiya_2020

157

⏳xronologiya

03 Nov, 02:37

1928-yil 3-noyabr Turkiya arab alifbosidan lotin alifbosiga o‘tdi.

Turkiya turk davlatining milliy g‘oyasini mafkuraviy asoslash maqsadida arab alifbosidan lotin alifbosiga o‘tdi. Zamonaviy turk alifbosining ramzlari turli xil Yevropa alifbolaridan olingan: shved, nemis, alban, rumin va boshqalar.

Otaturk komissiya ishida shaxsan ishtirok etdi va yangi yozuvni targ‘ib qilish uchun kuchlarni safarbar qilishni e’lon qildi, mamlakat bo‘ylab ko‘p sayohat qildi, yangi tizim va uni erta joriy etish zarurligini tushuntirdi. Til komissiyasi besh yillik amalga oshirish muddatini taklif qildi, ammo Otaturk buni uch oyga qisqartirdi. Yozuv tizimidagi o‘zgarishlar 1928-yil 3-noyabrda qabul qilingan va 1929-yil 1-yanvarda kuchga kirgan “Turk alifbosini o‘zgartirish va joriy etish to‘g‘risida”gi qonunda barcha ommaviy nashrlarda mustahkamlab qo‘yildi.

@xronologiya_2020

156

⏳xronologiya

03 Nov, 01:08

Bugun 3-noyabr

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Stressdan xabardorlik kuni.
🌏 Sirlarni saqlash kuni.
🌏 Butunjahon Cosplay kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇧🇾 Belarusiya - Fuqaro aviatsiyasi xodimlari kuni.
🇯🇵 Yaponiya - Madaniyat kuni.
🇵🇦 Panama - Mustaqillik kuni.
🇺🇦 Ukraina - Ijtimoiy soha xodimlari kuni.
🇦🇪 BAA - Bayroq qabul qilingan kun.
🇩🇴 Dominikan Respublikasi - Mustaqillik kuni.
🇺🇦 Ukraina - Raketa va artilleriya qo‘shinlari kuni.
🇫🇲 Mikroneyziya - Mustaqillik kuni.
🇺🇦 Ukraina - Muhandislik qo‘shinlari kuni.
🇺🇸 AQSh - Milliy sendvich kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1903 - Panama mustaqilligi e'lon qilindi. (Kolumbiyadan ajralib chiqqan).
- 1905 - Fin knayazligi Rossiya imperiyasi tarkibiga kirdi.
- 1906 - SOS dengizdagi qutqaruv signaliga aylandi.
- 1907 - Fransiyada dunyoda birinchi vertolyotning sinov parvozi amalga oshirildi.
- 1912 - Tashqi Mo'g'uliston muxtoriyatini tan olish to'g'risida Rossiya-Mo'g'uliston shartnomasi imzolandi.
- 1928 - Turkiya Arab alifbosidan Lotin alifbosiga oʻtdi.
- 1954 - Godzilla haqidagi "Godzilla" filmi ekranga chiqdi.
- 1955 - Eron “Bag'dod pakti”ga qo'shildi (Iroq va Turkiya imzolagan).
- 1957 - SSSRda "Sputnik-2" kosmik kemasi bortida Laika iti bilan uchirilgan.
- 1958 - Parijda YuNESKO binolari majmuasi ochildi.
- 1971 - Buyuk Britaniya Shimoliy Atlantika orolidagi Rokoll orolini qo'shib oldi.
- 1978 - Dominika mustaqil davlatga aylandi.
- 2001 - Oʻzbekistonda «Avesto» kitobining 2700 yilligi nishonlandi.
- 2009 - Chexiya prezidenti Vatslav Klaus Lissabon shartnomasini imzoladi va hujjatning kuchga kirishi uchun oxirgi to'siqni olib tashladi.
- 2014 - Jahon savdo markazi 1 ochildi.
- 2023 - Shavkat Mirziyoyev «Turkiy dunyoning oliy ordeni» bilan mukofotlandi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1411 - Xonzoda Begim, Sevinbeka - Xorazm malikalaridan biri, Xalil Sultonning onasi.
- 1500 - Benvenuto Cellini - italiyalik zargar va haykaltarosh.
- 1604 - Usmon II (1622) - Usmonlilar imperiyasining 1618-1622 yillardagi hukmdori.
- 1749 - Deniel Rezerford (1819) - Shotland shifokori, kimyogar va botanik.
-1788 - Mixail Lazarev Petrovich (1843) - rus dengiz floti sarkardasi, sayyoh, admiral.
- 1882 - Yakub Kolas (1956) - belorus sovet yozuvchisi, dramaturg, shoir, tarjimon, jamoat arbobi.
- 1887 - Samuel Marshak (1964) - sovet shoiri, tarjimon, yozuvchi, muharrir.
- 1895 - Eduard Bagritskiy (1934) - sovet shoiri va tarjimoni.
- 1900 - Adolf Dassler (1978) - Adidas firmasi asoschilaridan biri.
- 1928 - Tezuka Osamu - yapon animatori, "Astraboy"ning yaratuvchisi.
- 1944 - Risqiyev Toʻxtapoʻlat (2014) - fizik olim, Oʻzbekiston FA akademigi (1995).
- 1949 - Aleksandr Gradskiy - sovet va rus qo'shiqchisi, qo'shiq yozuvchisi, bastakor, Rossiya xalq artisti.
- 1957 - Dolf Lundgren - shved va amerika aktyori, rejissyor, ssenariynavis va prodyuser.
- 1982 - Yevgeniy Plyushenko - rossiyalik figurali uchuvchi, ikki karra Olimpiya chempioni.

@xronologiya_2020

194

⏳xronologiya

02 Nov, 17:31

Belka va Strelkaning shu nomlarni olishidan oldin boshqa taxalluslari borligini kam odam biladi. Institutda(Kosmosga uchishdan avval) Belkani Albina, Strelkani esa Markiz deb atashar edi. Itlar kosmosga uchib, qaytib kelganlaridan so'ng, matbuotga ma'lumot berish kerak edi. Parvoz haqida marshal Nedelinga xabar berildi. Albatta, u xursand bo'ldi, lekin jiddiy ohangda gap boshladi: "Sovet itlari qanday qilib bunday laqablarni olishadi?! Biz zudlik bilan boshqa laqablarni taklif qilishimiz kerak! ”. Tezda buyruq bajarildi. Ular Belka va Strelka deb atala boshlandi.

@xronologiya_2020

192

⏳xronologiya

02 Nov, 03:48

1785 yil 2 noyabr. Britaniyalik ixtirochi Lionel Lukin qutqaruv qayig‘i uchun patent oldi.

Lionel Lukin fransuz tajribasi asosida qutqaruv qayiqlarida tajriba o‘tkazdi. U o‘z dizaynlarini Temzada sinab ko‘rdi. 1785 yilda shahzoda Regentning roziligi bilan u ixtiroga patent oldi.

@xronologiya_2020

206

⏳xronologiya

31 Oct, 16:01

Pulitser mukofoti - adabiyot, jurnalistika, musiqa va teatr sohalarida AQShda topshiriladigan mukofotlardan biri. Hozirda 21 yo'nalishda topshiriladi.

1911-yil oktyabrda gazeta magnati Jozef Pulitser (1847-1911) vafot etadi. Uning vasiyatiga ko'ra maxsus fond joriy qilinadi. Jozef ushbu fond uchun ikki million dollar qoldirgan, vasiyatnoma esa 1903-yil 17-avgustda tuzilgandi. Bu kun Pulitser mukofotining ta'sis etilgan sanasi hisoblanadi.

1917-yildan beri mukofot har yili may oyining birinchi dushanbasida Nyu-Yorkdagi Kolumbiya universiteti vakillari tomonidan taqdim etiladi. Sovrin miqdori 10 ming (2017 yildan - 15 ming) dollarni tashkil qiladi.

Mukofotga sazovor bo'lgan aksar kitoblar hech qachon bestseller bo'lmagan, pyesalar esa "Broadway"da sahnalashtirilmagan. Jurnalistika yo'nalishida eng ko'p marta "The New York ", "The Wall Street Journal" va "The Washington Post" kabi yirik nashrlar mukofotlangan. Shu bilan birga, komissiya kichik gazetalarni ham tez-tez e'tirof etib turadi.

@xronologiya_2020

67

⏳xronologiya

31 Oct, 07:14

Milliarder oshpaz

Bir qaraganda oshpazlar uncha ko'p pul ishlab topmaydigandek ko'rinadi. Lekin oshpazlar orasida o'z kasbi orqali millarder bolganlari ham bor. Ulardan biri Yaponiyalik Alan Wong.

Alan Wong bosh oshpaz maqomiga ega, ko'pincha yirik marosimlarda ovqat tayyorlaydi. Bir necha yillar oldin Oq uyda Barak Obamaning maxsus oshpazi ham bo'lgan. Alan Wong $1.1 mlrd boyligi bilan dunyodagi eng boy oshpaz deb tan olingan.

@xronologiya_2020

134

⏳xronologiya

31 Oct, 05:27

1892 yil 31 oktyabr. “Sherlok Xolmsning sarguzashtlari” kitobi nashr etildi.

Shu kuni Artur Konan Doyl birinchi marta kitobini nashr etdi. Bu 12 ta detektiv hikoyalar to‘plami edi. Kitob Xolms haqidagi birinchi hikoyalar to‘plamidir.

@xronologiya_2020

143

⏳xronologiya

31 Oct, 04:01

1961-yil 31-oktyabr Iosif Stalinning jasadini Lenin-Stalin maqbarasidan olib chiqish tashlanishi.

Stalin o‘zining rasmiy qarorgohida - Blijnyaya dachasida vafot etdi, u yerda urushdan keyingi davrda doimiy yashagan. 1953 yil 1 martda soqchilardan biri uni kichkina ovqatlanish xonasining polida yotgan holda topdi. 2 mart kuni ertalab shifokorlar Blijnyaya dachasiga yetib borishdi va tananing o‘ng tomonida falaj tashxisini qo‘yishdi. 5 mart kuni soat 21:50 da Stalin vafot etdi. Tibbiy xulosaga ko‘ra, o‘limga miyaga qon quyilishi sabab bo‘lgan.

Stalinning balzamlangan jasadi Lenin maqbarasiga qo‘yilgan bo‘lib, u 1953-1961 yillarda "V.I. Lenin va I.V. Stalin Mavzoleyi" deb nomlangan. 1961-yil 30-oktyabrda KPSS XXII s’ezdi “Stalin tomonidan Lenin vasiyatlarini jiddiy buzish... uning jasadi bilan tobutni Mavzoleyda qoldirishga imkon bermaydi”, degan qaror qabul qildi. 1961 yil 31 oktyabrdan 1 noyabrga o‘tar kechasi Stalinning jasadi maqbaradan olib chiqilib, Kreml devori yonidagi qabrga dafn qilindi.

130

⏳xronologiya

31 Oct, 02:33

Xristofor Kolumb
(1451-yil 31-oktyabr — 1506-yil 20-may) — Italiyaning shimoli-g‘arbida joylashgan Genoa (Genuya) Respublikasida tug‘ilgan tadqiqotchi, dengizchi va kolonizator. Kolumb Ispaniyaning katolik monarxlari homiyligi ostida Amerika qit’asini to‘rt sayohati davomida ochgan. Bu sayohatlar va uning Espanyola orolida kolonizatsiya tuzishda hissasi Yangi Dunyoning ispanlar tomonidan kolonizatsiyalanishida katta o‘rin tutgan.

@xronologiya_2020

129

⏳xronologiya

31 Oct, 01:16

Bugun 31-oktyabr

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Butunjahon shaharlar kuni.
🌏 Xellouin - bayrami arafa kechasi.
🌏 Xalqaro Qora dengiz kuni.
🌏 Surdotarjimonlar kuni.
🌏 Xalqaro iqtisodiyot kuni (BMT tomonidan ko’rsatilgan 1989).

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇺🇸 AQSh, 🇨🇦 Kanada - Milliy YuNISEF kuni.
🇮🇳 Hindiston - Milliy birlik kuni.
🇲🇾 Malayziya - Bolalarni himoya qilish kuni.
🇵🇪 Peru - Creol musiqasi kuni.
🇷🇺 Rossiya - Surdo tarjimonlar kuni.

👉 VOQEALAR:

- 475 - Flavius Romul Avgust imperator deb e'lon qilindi. U G'arbiy Rim imperiyasining so'nggi imperatoriga aylandi.
- 1517 - Martin Lyuter "95 tezis"ni Vittenbergdagi cherkov eshigiga osib qo'ydi, bu bilan Reformatsiya boshlanishiga turtki berdi.
- 1812 - Chashniki jangi.
- 1888 - Shotlandiya ixtirochisi Jon Boyd Danlop velosipedlar uchun pnevmatik shinalarga patent oldi.
- 1892 - Artur Konan Doyl „Sherlok Xolms haqida hikoyalar“ asarini yozib tugatdi.
- 1922 - Benito Mussolini askarlari Rimda tantanali marsh o'tkazishdi.
- 1951 - Londonda birinchi «zebra» ko‘rinishidagi piyod o'tish joyi paydo bo'ldi.
- 1956 - Suvaysh inqirozi: Buyuk Britaniya va Fransiya Suvaysh kanalini ochish maqsadida Misrni bombardimon qilishni boshladi.
- 1961 - Iosif Stalinning jasadi Lenin-Stalin majmuasidan olib chiqildi.
- 1984 - Hindiston Bosh vaziri Indira Gandi o‘zining sikx tansoqchilari tomonidan o'ldirildi.
- 1996 - Braziliyaning San-Paulu shahrida aviahalokat sabab 95 kishi halok bo'ldi.
- 2010 - Braziliya davlatida oʻtgan prezident saylovlarida ilk marta ayol kishi - Dilma Russef xonim g'olib chiqdi.
- 2011 - Yerning aholisi 7 milliarddan oshdi.
- 2015 - Sinay yarim orolida Metrojet kompaniyasining A321 samolyoti halokatga uchradi.
- 2018 - Hindistonda sayyoradagi eng baland haykal - Birlik haykali ochildi.
- 2023 - Lionel Messi “Oltin to‘p” sohibi.
Argentinalik futbolchi o‘z faoliyatida 8-marta ushbu sovrinni qo‘lga kiritdi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1853 - Bayer Adol’f (1917) - nemis kimyogari, Nobel mukofoti sohibi (1905).
- 1892 - Aleksandr Alyoxin (1946) - Dunyoga mashhur shaxmatchi, 4-jahon chempioni.
- 1922 - Anatoliy Papanov (1987) - rus sovet aktyori, SSSR Xalq artisti.
- 1925 - Jon Popl (2004) - ingliz kimyogari va matematigi, Nobel mukofoti sohibi (1998).
- 1923 - Rahimova Bekajon (1997) - aktrisa, xonanda. O’zbekiston xalq artisti (1991).
- 1944 - Yulduz Ismatova - Taniqli raqs ustasi.
- 1946 - Rahimov Habibulla - kompozitor, O’zbekiston Respublikasi san'at arbobi (2001).
- 1947 - Herman Van Rompuy - belgiyalik siyosatchi, Yevropa Kengashining birinchi kotibi.
- 1948 - Ubaydulla Baqoyev (Ubaydulla Omon) - O'zbekiston xalq artisti, aktyor va rejissyor
-1964 - Marko Van Basten - gollandiyalik futbolchi, 1988, 1989 va 1992-yillarda "Oltin to'p" sohibi.
- 1983 - Aleksandr Grischuk - rus shaxmatchisi, grossmeyster.
1993 - Baxtiniso Mahmudova (2019) - shoira.

@xronologiya_2020

143

⏳xronologiya

30 Oct, 18:03

Yer yong‘oqdan dinamit tayyorlashda foydalanish mumkin.

Yer yong‘oq tarkibida gliserin tayyorlash jarayonida ishlatiladigan moy mavjud. Gliserin nitrogliserinning asosiy elementlaridan biri, nitrogliserin esa dinamitning asosiy qismini tashkil etadi.

@xronologiya_2020

171

⏳xronologiya

30 Oct, 07:50

1973-yil 30-oktyabr Yevropa va Osiyo o‘rtasidagi Bosfor ko‘prigi ochildi.

Bosfor ko‘prigi Bosfor bo‘g‘ozi orqali o‘tadigan birinchi osma ko‘prikdir. U Istanbulning Yevropa va Osiyo qismlarini bog‘laydi.

Ko‘prikning uzunligi 1560 metr, asosiy oraliq uzunligi 1074 metr, ko‘prikning kengligi 33 metr, tayanchlarning balandligi suv sathidan 165 metrni tashkil qiladi. Avtomobil yo‘lidan suv yuzasiga qadar - 64 metr.

1950 yilda rejalashtirilgan ko‘prikni yotqizish 1970 yil 20 fevralda amalga oshirildi. Ko‘prikning ochilishi 1973-yil 29-oktyabrda Turkiya Respublikasi tashkil topganining 50 yilligi munosabati bilan bo‘lib o‘tdi. Ko‘prik Germaniyaning Xoxtif firmasi va Britaniyaning Klivlend Injiniring firmasi tomonidan qurilgan, ko‘prik qurilishiga 200 million dollar sarflangan.

@xronologiya_2020

189

⏳xronologiya

30 Oct, 06:00

Maradonaning bolaligi :1960 yil 30 oktyabrda sakkiz farzandning beshinchisi kambag‘al argentinalik oilada dunyoga keldi. Bu uzoq kutilgan birinchi o‘g‘il edi.
“Bir paytlar mening Fioritodagi (Buyenos-Ayres chekkasi) uyimda shunchalik ko‘p teshiklar bor ediki, ichkarida tashqaridan ko‘ra kuchliroq yomg‘ir yog‘di, - deb eslaydi argentinalik bola.
U bolaligidanoq futbolni yaxshi ko‘rardi. Va 7 yoshida u o‘zining birinchi futbol to‘pini sovg‘a sifatida oldi va shunchalik xursand bo‘ldiki, u bir necha oy davomida u bilan birga uxladi. U professional futbolchi bo‘lishni va oilasi uchun uy sotib olishni orzu qilgan. Uning ambitsiyalari shunchalik kuchli ediki, u oxir-oqibat sayyoradagi eng yaxshi futbolchilardan biriga aylandi. Va uning ismi Diyego Maradona edi.

@xronologiya_2020

174

⏳xronologiya

30 Oct, 05:46

1961 yil 30 oktyabr. Novaya Zemlya orolida "Sar Bomba" portlatildi.

AN602 aka Sar Bomba - SSSRda 1954-1961 yillarda SSSR Fanlar akademiyasining akademigi I.V. Kurchatov boshchiligidagi bir guruh yadro fiziklari tomonidan Insoniyat tarixidagi eng kuchli portlovchi qurilma ishlab chiqarildi.

Xrushchev 1961 yil 17 oktyabrda KPSS XXII s’yezdida qilgan ma’ruzasida 50 megatonlik bombaning bo‘lajak sinovlarini shaxsan e’lon qildi.

Bomba sinovlari 1961 yil 30 oktyabrda bo‘lib o‘tdi. Tu-95V samolyoti bortida haqiqiy bomba bilan tayyorlandi, u ekipaj tomonidan boshqariladi: kema komandiri A.E. Durnovsev, navigator I.N. Shomil, bort muhandisi V.Ya. Brui Olenya aerodromidan uchib, Novaya Zemlya tomon yo‘l oldi. Sinovlarda Tu-16A laboratoriya samolyoti ham ishtirok etdi.

@xronologiya_2020

154

⏳xronologiya

30 Oct, 03:54

1888 yil 30 oktyabr. Sharikli ruchka uchun birinchi patentni oldi.

Amerikalik ixtirochi Jon Laud sharikli ruchka uchun birinchi patent oldi. Biroq, tijorat ko‘nikmalari va kapitali yo‘qligi sababli u o‘z ixtirosini amalga oshira olmadi.

@xronologiya_2020

162

⏳xronologiya

30 Oct, 01:32

Bugun 30-oktyabr.

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Injiner - mexaniklar (muhandis- mexanik) kuni.
🌎 Xalqaro ortopedik hamshiralar kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇦🇺 Avstraliya - O‘'qituvchilar kuni.
🇷🇺 Rossiya - Mashinasozlik kuni.
🇸🇰 Slovakiya - Slovak millati deklaratsiyasi kuni
🇮🇩 Indoneziya - Milliy valyuta kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1697 - Reysveykda Fransiya va Muqaddas Rim imperiyasi o'rtasida tinchlik shartnomasi imzolandi.
- 1888 - Jon Laud sharikli ruchkani patentladi.
- 1918 — Usmonlilar imperiyasi Birinchi jahon urushidan chiqdi.
- 1947 - Jenevada tariflar va savdo bo'yicha umumiy bitim imzolandi.
- 1954 - Bermud uchburchagining shimoliy qismida bortida 42 kishi bo'lgan R7V-1 samolyoti g'oyib bo'ldi.
- 1973 — Yevropa va Osiyoni bogʻlaydigan Bosfor koʻprigi ochildi.
- 1974 - Londonda Charli Chaplinning "Kinodagi hayoti" nashr etilgan.
- 1982 - Portugaliya Inqilobiy kengashi tugatildi.
-1995 — Kvebek mustaqilligi haqidagi referendum.
- 1998 - Shvetsiyaning Göteborg shahrida yuz bergan yong'in natijasida 63 o'spirin halok bo'ldi.
- 2003 — Dmitriy Medvedev Rossiya Federatsiyasi prezidenti Administratsiyasining rahbari etib tayinlandi.
- 2014 - Shvetsiya Falastin davlatini tan olgan birinchi Yevropa Ittifoqi davlatiga aylandi.
- 2015 - Buxarestdagi Colectiv klubida yong'in, 64 kishi halok bo'ldi.
- 2023 - Toshkent aeroporti oldida balandligi 62 metr bo‘lgan O‘zbekiston bayrog‘i o‘rnatildi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1735 - Jon Adams (1826) - AQShning ikkinchi prezidenti (1797-1801).
- 1895 - Gerxard Domagk (1964) - nemis mikrobiologi va patologi, Nobel mukofoti sohibi (1939).
- 1895 - Dikkinson Vudruff Richards (1973) - Amerikalik shifokor, Nobel mukofoti sohibi(1956).
- 1900 - Ragnar Artur Grant (1991) - shved neyrofiziolog, Nobel mukofoti sohibi (1967).
- 1928 - Daniel Natans (1999) - Amerikalik molekulyar biologiya mutaxassisi, Nobel mukofoti sohibi (1978).
- 1931 - Tursunov Farhod – me'mor, professor, (1985).
- 1939 - Leland Xartvell - amerikalik mikrobiolog, Nobel mukofoti sohibi (2001).
- 1958 - Sirojiddin Sayyid - O’zbekiston xalq shoiri.
- 1960 - Diyego Maradona - Argentinalik futbolchi.
- 1981 - Ivanka Tramp - modelyer, yozuvchi, AQSh prezidenti D. Trampning qizi.
- 1987 - Yekaterina Tudegesheva - rossiyalik snoubordchi, ikki karra jahon chempioni.
- 1989 - Nastya Lyukin - amerikalik gimnastikachi, Olimpiya chempioni (2008), 4 karra jahon chempioni.
- 1991 - Artemi Panarin - rossiyalik xokkeychi, uch karra jahon chempionati sovrindori.
- 1996 - Devin Buker - amerikalik basketbolchi, Olimpiada oltin medali sovrindori (2020).

@xronologiya_2020

209

⏳xronologiya

29 Oct, 14:51

Portugaliya monastirlaridan biridagi oshxonaga kiradigan eshik.

Eshikning balandligi 2 metr, kengligi esa atigi 32 sm bo‘lgan.
Kim eshikdan sig‘masa, ozib sig‘a oladigan bo‘lmagunga qadar oshxonaga kira olmagan.

@xronologiya_2020

194

⏳xronologiya

29 Oct, 11:19

Bali. Tishni qoqib olish marosimi
Bali orolida mahalliy aholi to'y marosimidan oldin yangi turmush qurganlarning tishlarini qesib olish qadimiy urf-odatlardan biridir.
Bunda har ikki yoshning ham 6tadan tishlari olib tashlanadi
Ushbu marosim yosh oila mustaqil hayotga kirishni anglatadi.
Mahalliy aholining e'tiqodiga ko'ra, kesilmagan tishlar hayvonlar instinktining manbasiga aylanishi mumkin (ular hayvonlarning tishlarini odam bilan aniqlashadi), bu muqarrar ravishda muammolarga olib keladi.
Bundan tashqari, bunday odat bilan sevishganlardan buzuq illatlar: g'azab, shahvat, hasad, ochko'zlik va ahmoqlik chiqarib yuboriladi.
To'yda kelin va kuyov shohlar sifatida qabul qilinadi, shuning uchun ularning boshlari tojlarga o'xshash narsalar bilan bezatilgan.
Liboslar qimmatbaho materiallardan yasalgan va oltin va toshlar bilan bejirim bezatilgan.

@xronologiya_2020

210

⏳xronologiya

29 Oct, 06:31

1998 yil 29 oktyabr

AQSHda eng keksa astronavt koinotga uchirildi.

Birinchi amerikalik astronavt Jon Glenn 77 yoshida eng keksa kosmik tadqiqotchiga aylandi va Jeyk Garndan keyin ikkinchi kosmonavt senatoriga aylandi.

@xronologiya_2020

212

⏳xronologiya

29 Oct, 04:59

1923 yil 29 oktyabr. Turkiya Respublikasi e’lon qilindi.

Shu kuni Konstitusiyaga o‘zgartirishlar kiritildi, natijada Usmonlilar imperiyasi parchalanib ketdi va Turkiya respublikaga aylandi. Ushbu bayram 1925 yilda rasmiy maqomga ega bo‘lib, o‘shandan beri har yili milliy darajada nishonlanadi.

@xronologiya_2020

201

⏳xronologiya

29 Oct, 04:58

1923 yil 29 oktyabr. Turkiya Respublikasi e’lon qilindi.

Shu kuni Konstitusiyaga o‘zgartirishlar kiritildi, natijada Usmonlilar imperiyasi parchalanib ketdi va Turkiya respublikaga aylandi. Ushbu bayram 1925 yilda rasmiy maqomga ega bo‘lib, o‘shandan beri har yili milliy darajada nishonlanadi.

@xronologiya_2020

181

⏳xronologiya

29 Oct, 01:32

Bugun 29-oktyabr

👉 BAYRAMLAR:

🌏 Butunjahon insult bilan kurash kuni.
🌏 Butunjahon ultratovush diagnostikasi shifokorlari kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇺🇸 AQSh - Milliy Internet kuni.
🇺🇸 AQSh - Nevada shtati kuni.
🇲🇳 Mo‘g‘uliston - Poytaxt kuni.
🇷🇸 Serbiya - Konstitutsiya qabul qilingan kun.
🇹🇷 Turkiya - Respublika kuni

👉 VOQEALAR:

- mil. avv. 539 - Kir II Bobilni bosib oldi.
- 1762 - Frayberg jangi.
- 1887 - Konstantinopolda Suvaysh kanali bo'ylab erkin suzish to'g'risida bitim imzolandi.
- 1863 - Xalqaro Qizil Xoch Qoʻmitasi tashkil topdi.
-1888 - Rossiyada imperator poyezdi halokati.
- 1918 - Rossiya Kommunistik Yoshlar Ittifoqi (RKSM; keyinchalik VLKSM) tuzildi.
- 1923 - Turkiya Respublika deb e’lon qilindi.
- 1929 - "Qora seshanba" deb nomlanuvchi Wall Street birjasidagi inqiroz.
- 1956 - Isroil Angliya va Fransiya yordamida Sinay yarim oroliga bostirib kirdi.
- 1969 - ARPANET loyihasi doirasida tarmoqdagi ikkita kompyuter o'rtasida birinchi ma'lumotlar uzatildi - Internet tug'ildi.
- 1998 - Eng keksa fazogir Jon Glenn.(77 yoshli) fazoga chiqdi.
- 2012 - Microsoft Windows Phone 8 mobil operatsion tizimini taqdim etdi.
- 2014 - Slovakiya kompaniyasi dunyodagi ilk uchar mashinani namoyish etdi.
- 2015 - Xitoy hukumati 1979-yilda joriy etilgan "Bir oila - bir bola" siyosati tugaganini e'lon qildi.
- 2018 - Jakarta yaqinida Boeing 737 samolyoti halokatga uchradi, 189 kishi halok bo'ldi.
- 2022 - Seuldagi tiqilinchda 158 kishi halok bo’ldi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1463 - Alessandro Akvillini (1512) - italiyalik anatom va faylasuf, "ikkinchi Aristotel" nomini olgan.
- 1880 - Abraam Ioffe (1960) - Rus sovet fizigi.
- 1904 - Nabi G'aniev (1953) - O'zbek kinosi asoschilaridan biri, kinorejisyor, O'zbkistonda xizmat ko'rsatgan san'at arbobi.
- 1906 - Anatoliy Xarlampiyev (1979) - sambo kurashi asoschilaridan biri.
- 1920 - Barux Benarserraf (2011) - amerikalik genetik olim, Nobel mukofoti sohibi 1980).
- 1950 - Abdullah Gül - Turkiya prezidenti (2007-2014), o‘z nomidagi Abdullah Gül universitetini ochgan.
- 1954 - Ruslan Aushev - rossiyalik siyosatchi, jamoat arbobi, Ingushetiya Respublikasining birinchi prezidenti (1993-2001).
- 1959 - John Pombe Joseph Magufuli (2021 - Tanzaniyaning beshinchi prezidenti (2015-2021).
Anutfam
- 1970 - Edvin Van der Sar - gollandiyalik darvozabon.
- 1970 - Filipp Koku - gollandiyalik futbolchi.
- 1971 - Vaynona Rayder - amerikalik kinoaktrisa.
- 1973 - Robert Pires - fransuz futbolchisi, Jahon (1998) va Yevropa (2000) chempioni.
- 1982 - Chelan Simmons - kanadalik kino va televidenie aktrisasi, model.
- 1986 - Italiya Richchi - kanada-amerikalik aktrisa.
- 1989 - Primoj Roglich - sloven velopoygachisi, olimpiya chempioni (2020).

@xronologiya_2020

189

⏳xronologiya

28 Oct, 15:43

?

Dunyodagi eng yirik chivinlar fermasi

Ma’lum bo‘lishicha, dunyodagi eng yirik chivinlar fermasi Medellinda joylashgan bo‘lib, Bill Geytsga tegishli va geni o‘zgartirilgan chivinlarni ishlab chiqaradi.
Bill Geyts tomonidan moliyalashtirilgan biofabrika 11 mamlakatda haftasiga 30 million chivin ishlab chiqarmoqda. Ushbu zavodda ishlab chiqarilgan chivinlar Wolbachia deb nomlangan bakteriyani olib yuradi, bu go‘yoki chang va boshqa viruslar, masalan, Zika, chikungunya va sariq isitmaning odamlarga yuqishining oldini oladi. Ularni yovvoyi chivinlar bilan ko‘paytirish uchun qo‘yib yuborishadi va ular bakteriyalarni tarqatadi, virus tarqalishini kamaytiradi va millionlab odamlarni kasalliklardan himoya qiladi.

@xronologiya_2020

196

⏳xronologiya

28 Oct, 12:23

Tuyalar go'zallik tanlovi

Saudiya Arabistonida har yili tuyalar go'zallik tanlovi o'tkaziladi.
Tanlovda maxsus hay'at tomonidan boshi, bo'yni, o'rkachi va boshqa ko'rsatkichlariga qarab eng chiroyli tuya tanlab olinadi. Ushbu konkursning sovrin jamg'armasi 66 mln dollarni tashkil qiladi.

2021-yilda mazkur tanlovda botoksdan foydalangani uchun 40 ta tuya tanlovdan chetlatilgan.

@xronologiya_2020

206

⏳xronologiya

⏳xronologiya (Uzbek)

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya

⏳xronologiya