Ородьумаан кэпсээннэрэ.

Тыатааҕы үрүҥ күнэ өлбөөдүйэн, сиэх-аһыах санаата уостан, тыын былдьаһан иэһэр, сыгынах быыһыгар үнүөхтээтэ. Харас кынталдьыйа сиэлэн, үөрүн сырсан тамаһыйда. Харас үөрүттэн биир да иринньэх кулун энчирээбэтэҕэ. Дьон кинини көрөн таптыыр, хайгыыр буолбуттара. Биэлэрин Маарыйаттан көрдөһөн, кини үөрүгэр биэрэ сатыыллара.

Родион ДАНИЛОВ - Ородьумаан

Сүүнэ сылгы


Былыр ыраахтааҕы саҕана Өлүөхүмэ улууһугар Маарыйа диэн атыыһыт баай дьахтар олорон ааспыта. Өлүөнэ өрүһү таҥнары устан ааһар борохуоттартан эти, арыыны туттаран мэнэйдэһэрэ, эргинэрэ. Бодойбоҕо тиийэн түүлээх туттаран көмүскэ эргитэрэ. Булчуттары наймылаһан бултатара. Саха дьахтарыгар сытыы-хотуу, хоһуун киһи этэ.
Маарыйа хантан ылбыта, аҕалбыта биллибэт биир аарыма биэлээх этэ. Бука, соҕурууттан аҕалан үөскэппитэ эбитэ дуу. Ол биэттэн биир ыас хара дьүһүннээх кулун төрөөбүтэ. Кулунчук аҕыйах ыйыгар бэлиэр иккилээх тый саҕа буола улааппыта. Үс сааһын туоларыгар орто уҥуохтаах киһи эҥил баһа өрөҕөтүнэн сылдьара. Эҥин араас сылгыһыттар айааһыы сатаабыттара да, кыайан тутан үүннээн миинньибэтэхтэрэ. Сапсыйан баран төттөрү бараллара. Арай биир иитиэх хамначчыт уолчааны кулун эрдэҕиттэн билэр буолан, хаҥыл соноҕос туран биэрэрэ. Уол үүн кэтэрдээт, төбөтүгэр олорсоро, онтон көтөхтө даҕаны арҕаһыгар хатаастара. Уол соноҕоһу Харас диэн ааттыыра. Харас өссө улаатан, төлөһүйэн, хаҥыл атыыр ааттааҕа буолбута. Хойуу уһун сиэллээҕэ, будьурхай уһун кутуруктааҕа. Хамначчыт уол Марҕачча диэн ааттааҕа. Атыыһыт Маарыйаҕа иитиэх оҕо буолбута. Дьоно элбэх оҕолоох, дьадаҥы ыал атын нэһилиэккэ олороллор. Маарыйа ырааҕынан да буоллар эдьиийэ эбит. Марҕачча биирдэ ынахтарын сылгылыы сылдьан Хараһы көрдө. Үөр сылгылар аттыларыгар аһыы сылдьар. Эмискэ үөр атыыра, саалын окуруччу туттубутунан Хараска сүүрэн кэллэ. Иккиэн хаһыҥыраабытынан утарыта күрдьүөттэһэллэр. Сүүһүнэн үөрдээх атыыр, Хараска холоотоххо, аҥаарынан эрэ сылдьар, кулун курдук көстөр. Иккиэн, сэргэ өрө тураат, туйахтарынан табыйыстылар. Харас солуур саҕа туйаҕынан төбөҕө таппытыгар, атыыр эһиллэн баран түстэ. Умса бүдүрүйбүтүнэн турда. Баһын булкуйар уонна эмиэ кулгааҕын ньылаппытынан ытыраары сүүрэн кэллэ. Харас эргиллэ биэрээт икки атаҕынан тэбиэлээтэ. Бүтэй тыас «күп-күп” гынар, быыл бурҕайар. Ойоҕос тостор тыаһы даҕатан атыыр күөлэһийдэ. Тыынын ыла сатыыр. Харас ньылайбытынан сүүрэн кэлэн истэҕинэ Марҕачча иһиирэн буойда. Уолу көрөн тохтоото, онуоха Марҕачча ат сиэлин имэрийдэ. Холун таптайда. Харас дьэ атыыртан үөрүн итинник былдьаан, сүүсчэкэ биэлэннэ.
Кэнники Марҕаччалаах бэйэлэрин биэлэрин аҕалтаан эмиэ холбообуттара. Күһүн бастакы хаар түһүүтэ Харас үөрүгэр бөрөлөр түстүлэр. Биэс аһыҥастаах сүүрэн иһэр сылгылары күөйэ көтө сатыыллар. Кытыттары бултаһаллар. Харас сүүрэн кэллэҕинэ куота көтөллөр. Биир күчүмэҕэй түбэлтэҕэ түбэһиннэрэн, Харас баһылык бөрөнү арҕаһыттан ытыран өрө баһан таһаарда уонна иннинээҕи туйаҕынан эҥил баска табыйда. Биир бөрө такымыгар түспүтүн тэппитэ эһиллэн баран түстэ. Сыҥааҕа тостон, тылын туора ытарда. Баһылык бөрөнү хаарга батары киириэр диэри туйаҕынан биликтээтэ. Атын бөрөлөр саллыбыттыы дьаадьыйан биэрдилэр. Үөр биэлэр муҥ кыраайдарынан хаары өрүкүтэн, сүүрэн тибилийэ турдулар. Харас кэннилэриттэн сиэлэн тамаһыйда. Аарыма лөкөйдөөҕөр улахан сылгыттан бөрөлөр чаҕыйан салгыы эккирэппэтилэр. Хаан сытын ылан, хантаарыҥнастылар. Баһылык бөрө нэһиилэ тыынан көппөҥнүү сытарын, тырыта-хайыта тыытан сиэн киирэн бардылар. Марҕачча ыһыах кэмигэр Хараһы тутан баайан сүүрдэр. Билиҥҥитэ түөрт түөрэм атахтааҕы, Харас, иннигэр түһэрэ илик. Сүүнэ сылгыны көрөөрү, сүүрдэн маһыйаары араас нэһилиэктэн дьон бөҕө ыһыахха кэлэр. Атыыһыт Маарыйа атын суон сураҕа алаас аайы тарҕанна. Кини иитэр аарыма атыыр сылгытын улуус барыта билбит. Биирдэ Харас киһи илиитинэн нэһиилэ кууһар суоннаах кутуругар туох эрэ сөрөнөн иилистэн, сылдьарын көрбүттэр. Маарыйаҕа тыллаабыттарыгар, Марҕачча уол биир сылгыһыттыын барбыттар. Уол атын иһиирэн ыҥыран ылан көрбүтэ, арай кутуругар өлбүт бөрө сөрөнөн сылдьар эбит. Дэлби уҥуоҕа тостурута тэбиллэн, кутуругар эриллибитинэн сылдьар. Кутуругун төрдүттэн ытырбыта, ытыстыбытын сүгэнэн эттээн нэһиилэ араардылар. Кырдьаҕас сылгыһыт көрбөтөҕүн көрөн сөрү диэн сөхпүт, бэри диэн бэркиһээбит. Дьоҥҥо кэпсээбиттэрин сорохтор итэҕэйбэтэхтэр. Бүгүн ыһыахха ат сүүрдүүтэ саҕаланна. Уонча буолан сүүрдээри тураллар. Биир барыларыттан ат аҥарынан улахан сылгы багдайан көстөр. Бу — Харас. Марҕачча уол сүүрдээри хамаанданы күүтэр.

Атын аттар түһээри уоҕурҕаан тэлэкэчийэллэр. Харас улахан сылгы сиэринэн хойут уоҕун ылар. «Чээ!» диэн хамаанда кэннэ аттар түстүлэр. Харас үгэһинэн бүтэһик хаалла. Уол сирэйигэр туйах иһэхтэрэ кэлэн түһэллэр. Харас үгэһинэн бастакы атаҕар, кэннигэр хааларын билэр буоланнар атын сүүрдээччилэр, дьарыктааччылар күөйдэрэр санаалаахтар. Харас уһун тыыннаах буолан биэтэккэ мэлдьи бастакы кэлэр. Марҕачча иннигэр аттар кутуруктара сыыйыллан көстөр. Харас үгэһинэн дьэ уоҕун ылан барда. Уол аты соруйбат, таһыйбат даҕаны. Өйдөөх ата бэйэтэ билэр. Атыгар эрэнэр, ат иһэхтэриттэн хаптайан атын хойуу сиэлигэр кирийэр. Биир аты ойоҕолоон ааһалларыгар сүүрдээччи кэннин хайыһан күөйдэрдэ. Харас кэлбит уоҕар, инники иһэр акка күөнүнэн өттүккэ кэтилиннэ. Инники ат торбостуу күөлэһийэн бурҕайда. Икки бастакы иһэр аты эмиэ ситэн тибилиннэрэн кэллилэр. Иккиэн сүбэлэспиттии кыптыыйдыы күөйдэрдилэр. Харас ортолорунан көҥү көтөн таҕыста. Аттар икки аҥы адаарыйдылар. Сүүрдээччилэр атахтара эрэ күөрэс гыннылар. Марҕачча эмиэ охто сыста. Нэһиилэ атын сиэлиттэн хапсан хаалла. Аттары ырааҕынан хааллартаан, бастакы кэллилэр. Сорох дьон «аттары соруйан түҥнэри көттө» диэн баайсан мөккүөр тартылар. Кэлин сүүрдээччилэр бэйэлэрэ күөйдэрбиттэрин быһааран, син кыайыыны биэрдилэр. Марҕачча биир улахан сис баай оҕонньор өлбүтүн иһиттэ. Сураҕа «баайбын барытын дьоҥҥо үллэрээриҥ» диэн кэриэһин эппит үһү. Уол тиийбитэ — нэһилиэк дьоно бары мустубут. Марҕачча туох эмэ таҥаска, баҕар, тиксээйэбин дуу, диэн кэлээхтээтэ. Биир эмэ ырбаахы таҥаһын биэрдэхтэринэ, ол да киниэхэ улахан. Баай оҕонньор эмээхсинэ, аҕыйах сыллаахха өлбүт эбит. Мутугунан быраҕар муҥур үйэлэригэр кинилэргэ оҕо-уруу үөскээбэтэх. Кэннигэр хаалар нэһилиэнньигэ суох буолан, оҕонньор баайын дьоҥҥо биэрэр санааҕа киирдэҕэ. Аны туран оҕонньор баайын дьиктитик үллэрэр буолбуттар. Нэһилиэк кинээһэ дьаһалымсыйар, оҕонньору тиһэх суолугар атаарар күннэригэр. Дьиэтиттэн киһи уҥуоҕар диэри баайын суолга ууран иһиэхтээхтэр эбит. Бу хаһан да буолбатах дьикти быһыыны, баайдар сүөргүлүү санаабыттар. Бука, барытын бэйэлэригэр иҥэриэхтэрин баҕардахтара. Оннук да буолуохтааҕын сэрэйэн, оҕонньор «аттаныан» иннинэ биир улуу ойууну ыҥыттаран кэрэһит оҥорбут. Бука, онтон дьаарханан, тустаах киһи этиитинэн оҥордохторо. Бастаан араҕалларыгар сүөһүнү, сылгыны, көмүс харчыны, биллэн турар, бас-көс дьон ылбыттар. Онтон уҥуохха чугаһыылларыгар, кулуну, тамыйаҕы, алтан болуусканы, иһити-хомуоһу дьадаҥы дьон ылбыттар. Марҕачча биир олус үчүгэй оҥоһуулаах ыҥыырга тигистэ. Бэртээхэй диэн ат өрүү кымньыыта, ыҥыырга иилиллэ сылдьар эбит. Оҕонньору харайан, тиһэх остуолугар олордохторуна, биир холуочуйбут чаҕар киһи «оҕонньор уурумньу билииккэ көмүстээх буолуохтаах этэ» диэн чап гыннарда. Ону истээт, дьон тыымматтыы иһийдилэр. Кулуба көхсүн этитээт, сөбүлээбэтэхтии, эппит киһини кынчарыйда. «Бар өссө испиирдэ уулаан аҕалыҥ эрэ»-кэпсэтиини атыҥҥа иэҕэн сөҥөдүйдэ. Ити кэннэ ким эрэ, тугу эрэ көрдүү, хаһа сылдьан оһолго түбэһэн суорума суолламмыт сураҕа иһиллибитэ. Кистэммит көмүс үчүгэйгэ көстүбэт. Син биир саҥаран, алҕаан баран кистииллэр.Харас биир алааска үөрүн мэччитэ аҕалла. Ону көрөн биир тыатааҕы үөмэн иһэр. Барыларыттан кэбиһиилээх от курдук үрдээн, томтоллон көстөр атыырдарын талан үөмэр. Харас сыт ылан, кулгааҕын чөрбөҥнөттө. Таныытын тартаҥнатан хаһыҥыраата. Сэрэтии биэрэн кистээн дьырылатта. Тыатааҕы «чугаһаатым, сөп буолуо» диэбиттии атыырга сүүрэн көөһөлдьүйдэ. Үөр сылгылар кутуруктарын хороппутунан тамаһыйа сиэлэ турдулар, бөтөрөҥ түстүлэр. Харас куотуохтааҕар, эһэҕэ утары тэбиннэ. Хаһан да манныгы көрсүбэтэх тыатааҕы, утары сүүрэн кэлбит атыырга өрө ыстанаат, моонньугар хатана түстэ. Баппаҕайынан сырбаталаата, дэгиэ тыҥырахтар хойуу сиэлгэ хатаннылар. Моонньун хадьырыйаары гыммыта айаҕа сиэлгэ бөттө, ардай аһыылара илиһиннилэр. Өйдөөх сылгы эһэҕэ моонньун хатаннарбытынан, тэбинэн кэлэн чоройон турар мутуктардаах, аарыма харыйаҕа күөнүнэн саалынна. Эһэ хатан часкыыра тыаны аймаата. Сиһэ тостон сыылаҥхайдаата. Харас өрө тура-тура туйаҕынан табыйда.

Родион Данилов

*Кэргэн кэпсэтии* *33 чааһа*




Куорат иһийэн турар чуумпутугар итирик киһи энэлгэнэ иһиллэр. Билбэт киһи ыраахтан ытыырын дуу ,ыллыырын дуу билбэт үлүгэрэ. Бу Түмэрэй. Суох кини ыллаабат. Туохтан үөрэн ыллыаҕай. Олоҕор сатамматах энэлгэнин ытыыр кэриэтэ суланар ,тууйуллубут санаата арыгы испиччэ эҥсиллэр. Бу бииртэн биир ыган кэлэр санаата, арыгы эрэ истэҕинэ дьайҕарар курдук.
Киһиэхэ үтүөнү оҥороору хаайыыга да киирэ сырытта.
Ыаһыран турбут халлааныгар күн тыкпытыныы Мотуоһата көстүбүтэ, аны ону хара күлүк сабардаан көрө матта, ытыһын сотунна. Ол муҥатыйыыта тууйуллан Түмэрэй эрэйдээх итирэн баран тыынын таһаарар. Баҕар сүрэҕэ өлөхсүйэрэ эбитэ дуу. Уулусса нөҥүө иһирик ойуур баарыгар, чөҥөчөккө олорон онолуйар. Соҕотох бөрө курдук олорор. Аҕыйах сыллааҕыта Мотуоһатын көрдөрбүтүнэн былдьаан илдьэ барбыттарыгар, оҕотун былдьаппыт эһэлии тыаҕа үөгүлүү хаалбыта . Онно баҕас арыгы испэккэ, илэ бэйэтинэн этэ. Ол бааһа оһон эрдэҕинэ аны ,билигин эмиэ муҥатыйар. Түмэрэй арычча уоскуйан хаартыһыттар дьиэлэригэр баран утуйда.
Сарсыарда тоҥустар бараары айманан Түмэрэйи уһугуннардылар.

- Хайа доҕор аарааҥы диэри барсаҕын дуо?

- Барсыам - диэн Түмэрэй туран таҥынна. Бэргинчэ биир уучаҕы биэрбитин миинэн кэбистэ.

- Мин билэр ыалбар аараан ааһыахпыт. Таҥас тигэллэр, ону ыытыахтаахтар - Бэргинчэ эппитигэр куорат уулуссатынан айаннаан иһэннэр биир ыалга тохтоотулар.
Иккис тоҥуһу кытта Түмэрэй таһыгар хааллылар.

Арай Түмэрэй көрдөҕүнэ ол ыал тиэргэнигэр Мотуоһа сылдьар.
Түмэрэй чугаһаан баран илиитинэн сапсыйан ыҥырда.

- Түмээ эн дуо? ...- Мотуоһа долгуйан тугу этиэн булбат.

- Мин дии Мотуоһа. Эһиги манна олорор эбиккит дуу?

- Манна эдьиийим аахха баарбыт.
Эн ханна бардыҥ Түмээ?

- Мин ити тоҥустары кытта айаннаан эрэбин. Баҕар Бодойбоҕо тиийиэм.

- Бодойбоҕо ...
ырааппытыын - Мотуоһа төгүрүк харахтарынан санньыйбыттыы көрөр - көһөн бараҕыт дуо?

- Көһөн диэхтээн ,турар бэҋэм бу. Матаҕабын кыбынным да ханна баҕар барабын һэ, һэ.

- Оттон кэргэниҥ?

- Туох диэн эттэххиний. Кэргэним суох. Мин хаайыыттан тахсан баран, Түбэ Түөлбэҕэ тиийэн эйигин көрдүү сатаабытым.

- Хаайыыга дуо?! Оттон миэхэ саҥа ойохтоммут. Онно барда диэбиттэрэ дии.

- Дьон тугу баҕар этиэҕэ.

- Кырдьык дуо? - Мотуоһа үөрүөн дуу хомойуон дуу билбэккэ турар. Түмэрэйэ ыраах дойдуга баран эрэр эбит.

- Кырдьык. Онтон эн бэҕэһээ, ханнык эрэ киһини кытта сылдьар этиҥ дии.

- Ити мин күтүөтүм. Эдьийбинээн ырыынакка үлэлииллэр - Мотуоһа эппитигэр Түмэрэй бэйэтиттэн сонньуйда "күтүөтэ эбит " дии санаата. Ол турдахтарына Мотуоһа уола кэллэ, Түмэрэйи көрөн : "Түмээ " диэн истиҥник кууһа түстэ. Түмэрэй уолчааны көтөҕөн өрүтэ ууммахтаата.
Бу долгуйуулаах көрсүһүү кэмигэр Бэргинчэ саҥата иһилиннэ.

- Түмэрэй кэл чэ. Бардыбыт - диэн Бэргинчэ үөгүлээн ыҥырда. Түмэрэй саараан турбахтыы түһээт онно барда. Таһаҕас ыыртылар. Таптыыртан харах арахпат дииллэринии, Түмэрэй Мотуоһатын диэки көрбөхтүүр. Биирэ сайыспыт харахтарынан көрөн турар.

Сотору уолчаан ытыы ,ытыы сүүрэн кэллэ.
" Түмээ барыма...эн үчүгэйгин ээ барыма... диэн кэлэн кууһа түстэ. Онуоха Түмэрэй тулуйбата. Мотуоһатын сүүрэн тиийэн күүскэ кууһан, түбэһиэх уураамахтаата. Мотуоһа иэдэһинэн субуруйар харахтарын уутун сотто. Тапталларын күүһэ баһыйан, көрөн турар дьонтон тардымматылар. Уолчаан үөрэн илиитин таһынан ,өрүтэ эккирээмэхтиир.

- Барбат буоллум доҕоттор. Өйдүүр инигит? - Түмэрэй соһуччута бэрдиттэн, кэнники кыбыстан табалаах дьоннорго эттэ.

- Сөп ,сөп өйдөөтүбүт. Түмэрэй эн үтүө санаалаах аташкаан эбиккин. Эйиэхэ ити үтүөҥ уон оччонон бэйэҕэр кэлиэҕэ - диэт тоҥустар бэйэлэрэ айаҥҥа туруннулар. Мотуоһа барахсан санааҕа ылларан ,ньимийэн сылдьыбыт буоллаҕына билигин үөрэн тиистэрэ кэчигириир. Эдьиийдээх күтүөтэ эмиэ тахсан көрөн турбуттар эбит. Барытын өйдөөтүлэр.

Түмэрэйдээх Мотуоһа эдьиийин ааҕар олордулар. Түмэрэй күтүөккэ тирии имитэн көмөлөһөр. Эбиитин кэнники Бэргинчэ Түмэрэйгэ таба тыһа бөҕө ыыппыт. Ону таҥастаан этэрбэс тигэн баһаарга атыылыыллар. Бастакы сыарҕа хаара түһүүтэ. Түмэрэйгэ Татыйыктаах Ньыыкан кэллилэр. Үһүөннэрин көһөртөөн илдьэ бардылар.

Онно олохсуйалларыгар ,балаҕан тутталларыгар көмөлөстүлэр.
Мотуоһа киниттэн оҕо күүтэрин билэн , Түмэрэй үөрэн " ээ һэ һээй! " диэн бултуу сылдьан тыаҕа аны үөрүүтүттэн үөгүлээн ылла. Тыаҕа мээнэ хаһыытыыр сиэрэ суоҕун биллэр даҕаны, бу сырыыга сор суланыыта буолбатах. Мотуоһата " эйигиттэн оҕо күүтэбин " диэбитин санаан, илиитин халлаан диэки быластаан туран ,мастары кытта кэпсэтэрдии үөгүлээтэ. Онуоха хантан эрэ ыта истэн кэлэн, сөхпүттүү кыҥнаҥнаан көрө олорор эбит. Түмэрэй ытын имэрийбэхтээтэ. Ыта эйэргээн кутуругун хамсатар.

Киһиэхэ үөрэригэр кыра да наада. Түмэрэйи билигин
дьиэтигэр кинини күүтэр ,таптыыр киһилээх. Ама онтон ордук үчүгэй туох баар үһүө.


*Бүттэ*


*Ородьумаан*

Родион Данилов


*Кэргэн кэпсэтии 32 чааһа*



Түмэрэй Мотуоһа дьон быыһынан баран эрдэҕинэ , кэнниттэн сырыста , ол кэмҥэ аны Баадьай көрсөн мэһэйдээтэ.

"Түмэрэй эбиккин дуу. Хаһан босхолоннуҥ?" - диэн ыйыппытыгар ,сиирэ халты эҕэрдэлэһээт салгыы Мотуоһаны көрдүү барда.
Арай өйдөөн көрбүтэ Мотуоһа биир киһини кытта, таҥастаах матаҕалары сүгэн баран эрэллэр. Түмэрэй тугу этиэн булбакка алааран туран хаалла.
Ити Мотуоһа күтүөтүн кытта, эдьиийэ атыылыыр таҥастарын илдьэн иһэллэрэ.

Мотуоһа Түмэрэйин иккиһин сүтэрдэ. Хаһан эрэ кинилэри араараары, икки өттүттэн сүрэх кыланыылаах араартаабыттара. Билигин кини сириллэн бу буолан сылдьар. Түмэрэй ити хартыынаҕа көстөр курдук дьахтары булбут. Ол иһин кини тэҥэ суоҕун иһин быраҕан кэллэҕэ дии.
Күтүөтэ бу кэргэнин балтыта Мотуоһа ,олоҕо ыараханыттан ытыыр дии санаата. Мотуоһа кистии сатыыр да син - биир көстөр буоллаҕа.

- Мотуоһа санааҕын түһэримэ. Онуоха - маныаха дылы биһиэхэ олорон эриэххит буоллаҕа дии. Онтон көстөн иһиэ буоллаҕа - Күтүөтэ Мотуоһаны аһынан алы гынан эттэ. Мотуоһа кыбыстан хараҕын уутун харытынан хаһыйда.


Түмэрэй Мотуоһата хараҕыттан сүтүөр диэри көрөн турда. Онтон төттөрү кэлэн Баадьайы булан кэпсэттэ. Хаартыһыттар дьиэлэригэр бардылар.

Саантыыр Сааба дьиэтигэр Чиэрбэ Хотуна эппитин курдук, оччо элбэх киһи мустубатах. Арай икки тоҥус киһитэ бааллар. Биир табаны сүнньүгэ анньан астаан ,дьоҥҥо эт амсаттылар.
Тоҥус киһитэ Бэргинчэ хаартыга саҥа үөрэнэн эрэр эбит. Куоракка түһэр, хонор дьоно суох буолан кэллэхтэрэ. Саантыыр Саабаҕа эгэ эрэ буоллаҕа. Торуойун хаартылаан төлүүллэрин таһынан астарыгар, хоноллоругар эмиэ ылар. Бэргинчэ табатын элбээтиннэрээри харчы оҥостоору ,хаартылаан холонон көрдө. Түмэрэй эмиэ туох эрэ имнэммитин курдук сүүйтэлии олордо. Оонньууларын быыһыгар арыгы иһэллэр. Бэргинчэ хаччытын ыытан баран ,табаларын угар. Холуочугар тэптэрэн атаһа буойбутун истибэккэ табаларын ыыталыы олорор. Иһигэр кыйаханан буугунуур, өһөхтөөҕүнэн быһыччы көрүтэлиир. Түүн иһигэр Түмэрэй бастаан уонча онтон сүүрбэччэ табатын охсон ылла. Бэргинчэ турар бэйэтэ эрэ хаалла. Тоҥустар иккиэн бэйэлэрин тылларынан тугу эрэ мөккүстүлэр, устунан охсуһан барыахтарын Түмэрэй араартаата.
Бэргинчэ ыксаабыт киһи быһыытынан төттөрү таары хаамыталыыр, уһуутуур ,өрүтэ тыыммахтыыр. Буолумуна билигин ыраах дойдуларыгар барыахтаах табаларын сүүттэрэн туос сатыы хааллылар. Хантан эрэ эбии таба мэнэйдэһэн , ааһан иһэн таарыйбыттар.
Ону көрөн Түмэрэй аһынна.

- Иһит эрэ Бэргинчэ. Эйигиттэн ити сүүйбүт табаларбын ылбаппын. Ол оннугар Бодойбоҕо барарбар уларсаар. Эбэтэр ол дойдуга тиэрдэн биэрээр - диэтэ. Онуоха тоҥустар салҕалыахтарыгар диэри үөрдүлэр. Махтанан бөҕө буоллулар.
Сарсын Түмэрэй аарааҥы диэри барсыах буолла. Устунан баҕар Бодойболуох буолла.

Сүүйбүт харчыларынан арыгылаатылар. Хантан эрэ Чиэрбэ Хотуна баар буола оҕуста.

- Тиимаа. Добрай да киһигин. Тоҕо да ити тоҥустарга төттөрү биэрэҕин?! Хас тоҥуһу аһынаҕын. Таба этин рынокка атыылыа этибит буоллаҕа дии. Баһаам харчыны мүччү туттуҥ ! - Түмэрэй холуочуйан тиэргэҥҥэ тахсан олордоҕуна Чиэрбэ Хотуна сиилиир. Түмэрэй итирэн барда. Кини этэрин аахайбата. Ол оннугар атыны ыйытта.

- Чиэрбэ иһит эрэ. Таптал диэннэрэ баар дуу? - ыйыппытыгар күлэн тэһэ баран иһэн , айаҕын сабы тутунна.

- Баарбын дии оттон - диэн баран Түмэрэйгэ көтөхтөрөөрү гыммытын ,чэпчэки үлүгэрдик өрө анньаат аттыгар " лах !" гына олорто.

- Таптал диэннэрэ баар дуо? Холобура бу эн кими эмит таптыыгын дуо?

- Эр дьон эһиги хантан таптал диэни билэр үһүгүт. Туһанаргытын эрэ билэҕит ! - Чиэрбэ Хотуна өчөспүттүү уоһун толлоччу туттар.

- Мин бүгүн тапталлаахпын куоттардым. Кимниин эрэ бара турда... - Түмэрэй итирэн муҥатыйар. Онуоха Чиэрбэ Хотуна өһүргэммиттии ойон турда .

- Ээйиис. Тапталлаахтар ээ ! Бары барыта ! - охсурҕаланан хаартыһыттар дьиэлэригэр киирэ турда. Түмэрэй туран ытыыра - ыллыыра биллибэттик байаатаҥнаан суол устун бара турда.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

Родион Данилов

*Кэргэн кэпсэтии 31 чааһа*



Мотуоһа аҕа кынна Куонньай оҕонньору ,улахан уолун ааҕар олохсуппуттара, эмээхсин кыыһыгар барбыта. Кытта кырдьыбыттары моой ,моой ыыталааннар оҕонньор тэһийбэт. Дьиэлэригэр курдук ким да кинилэргэ ас буһаран, аҕала охсон биэрбэт. Тылларынан ыыстаан Мотуоһаны сордообуттара. Билигин кэмсиммиттэрин иһин ,хайыыр да кыахтара суох. Билигин Куонньай
оҕонньору улахан кийиитэ хабахха тыыннарар. Дьиэтигэр мээнэ көҥүл лэбээрэрин курдук буолбатах. Сыччах улаханнык сөтөлүннэҕинэ, ыарыылаахтык ойоҕоско анньан баран : " Оҕонньоор оҕо утуйда. Айаххын сабы тутун !" диэн
хаһааҥҥыттан эрэ өстөөҕүн курдук ,оҕонньор кулгааҕар кыбдьырынар. Быстыа дуу ойдуо дуу ,өрө эттэҕинэ ончу даҕаны аһатыахтара суоҕа ,диэбиттии кырдьаҕас ньим барар. Көхсө курдьугунаан бардаҕына, " эмиэ сөтөллүөм " диэбиттии айаҕын сабы тутта охсор. Мотуоһаҕа бэриттэрэн көҥүл ньырамсыйбыттара ,билигин кумалааҥҥа эрэ барбатахтарын аньыыта.

Куонньай оҕонньор тайахха тэптэрэн таһырдьа таҕыста. Уола тэлгэһэҕэ сылдьарын көрөн.

- Нохоо ити ким кэлэ сырытта. Кимниин кэпсэттиҥ?

- Ити били эн кийиитиҥ Мотуоһа киһитэ дии.

- Кини дуо? Тугу кэпсиир?

- Мотуоһаны ыйытар буоллаҕа дии. Уонна кими ыйытыай. Мин ойохпун ыйытыа дуо ? - уола дьиэс - куос туттар.

- Оччоҕо син санаата баар буоллаҕа дии. Били дьахтар ханна тиийбитэ буолла ? - Оҕонньор сонуну истэн сэҥээрэр.

- Хантан билиэхпиний !

- Нохоо ийэҕэр бара сылдьаары гынабын. Били бэдиктэр ханна бардылар? - оҕонньор сиэннэрин ыйытар.

- Кэлиҥ эрэ. Эһээҕитин илдьэн эбээҕитин кытта көрүһүннэриҥ ! - Уола эмдэй - сэмдэй уолаттарын ыҥыртаата. Уолаттар этэрбэстэрин тыаһа сырдырхаан тэбинэн кэллилэр. Үөрүйэх бэйэлээхтик биирдэһэ , эдьиийин аах диэки сүүрэ турда. Иккиһэ эһээтин аттыгар сылдьар.
Алаас суолун ортолообуттарын кэннэ , үс хатыҥ сэргэ үүнэн адаарыйбыт чараҥыгар кэллилэр. Эрдэ сүүрбүт уол эбээтин өйөөн аҕалан иһэр.
" Тохтоо эрэ нохоо! Киһини дэллэритимэ эрэ ! " - Эмээхсин сиэнигэр этэр.

Эрдэ кыыстаах уол сылдьан манна көрсөллөрө, оччолорго бу хатыҥ хахыйах эрэ этэ. Мутугунан быраҕар муҥур үйэлэрэ эчи элэстэнэн түргэнин. Түннүгүнэн чыычаах элэс гына, көтөн ааһарын кэриэтэ эбит. Соторутааҕыта эрэ манна Куонньай кэргэн ылаары билсэр кыыһын көрсөөрү, аҕыйахта бырдааттаан кэлэрэ. Кыыһа долгулдьуйа устан хааман кэлэрэ. Билигин бүдүгүрэн сиэнигэр өйөтөн убатан кэлэн иһэр. Кинилэр сааһыра түһэн баран оҕоломмуттара.

- Хайа эмээхсиэн тугу биллиҥ? - Куонньай ахтыбыт киһилии күн тыган хараҕын саатырдарын, иһин эмээхсинин чарапчыланан көрөр.

- Суох . Эн туох кэпсээн. Айуу айа. Кырыйдахха эчи ырааҕын ,эдэр эрдэххэ аҕыйахта дьиэрэҥкэйдээн кэлиллэрэ - Эмээхсин дүлүҥҥэ , оҕонньорун кытта сэргэстэһэ олорунан кэбистэ.

- Дьэ этимэ. Кырдьар диэн кырыыс эбит.

- Эһиги хайдах олордугут оҕонньоор ? - эмээхсин оҕонньорун кулгааҕын диэки нөрүйэн саҥарар. Уонна тугу кэпсэтэллэрин истиэхтии мылаллан турар уолаттар диэки көрөн - эһиги баран оонньоон эриҥ тоҕойдоруом - диир.

- Кийиитим ончу хабахха тыыннарар. Көҥүл олохпут сарбылынна бадахтаах - оҕонньор уолаттар тэйбиттэрин кэннэ этэр.

- Ыалга олорор аанньа буолуо дуо? Миигин даҕаны " чээн " диэбэттэр - эмээхсин үҥсэргиирдии этэр.

- Эмээхсиэн били Мотуоһа киһитэ кэлэ сырытта ээ.

- Хантан күөрэйбит ?

- Билбэтим ити уолтан ыйыппыт. Мин баран эрэрин эрэ көрөн хаалбытым - кырдьаҕастар иккиэн дүлүҥҥэ олорон кэпсэтэллэр. Эдэр эрдэхтэринээҕи үс салаалаах хахыйахтара, билигин аарыма хатыҥ буола үүнэн, эмэҕирэн тыал үрдэҕинэ сууллаары гыммыттыы хаачыгырыыр. Ону кырдьаҕастар бэйэлэригэр ылынан санньыйбыттыы көрөллөр.

**

Түмэрэй санаата түһэн Кирилэлээххэ киирэн ааспыта. Кирилэ Мотуоһа кинини кытта куоракка киирсибитин кэпсээбитэ. Уонна кэргэнэ этэринэн оҕонньордоох, эмээхсин Мотуоһаны батарбатахтар, эбиитин " Эн Түмэрэйиҥ атын дьахтарга барбыт " диэбиттэр. Ону истэн Түмэрэй эбии айманна. " Эрэйдээҕим ханна түгэнэн сылдьаахтыыра буолла? " диэн санаа арахпат буолла. Түмэрэй Ньыыканнаахха хонон баран эмиэ куораттаата.

Ол кэмҥэ Мотуоһа куоракка эдьиийин ааҕар олорор. Эдьиийэ иистэнэн баһаарга атыылыырыгар көмөлөһөр. Салгыы хайдах дьылҕаланарын саныыр. Атыы - кутуу баһаарыгар сылдьан Түмэрэйин көрө сатыыр. Саатар ыраахтан көрүллүө этэ. Туох бэйэлээх аанньала Мотуоһа тапталын былдьаабыта эбитэ буолла? - диэн.

Ол кэмҥэ Түмэрэй эмиэ дьон сылдьар сирэ диэн эмиэ баһаарга кэллэ. Аалыҥнаһар дьон
быыһынан кими эрэ көрдүүрдүү олоотуур. Ол кэмҥэ Чиэрбэ Хотуна имиллэҥнээн кэллэ. Үчүгэмсийэ туттан баран Түмэрэйи кэнниттэн санныга " тап! " гына охсон баран күлэн сыһыгырыыр, хараҕа үөннээхтик тырымныыр.
Чиэрбэ Хотуна үксүн хаартыһыттар дьиэлэригэр сылдьар. Мэлдьи сүүйбүт киһиэхэ иҥээҥнээн аттыттан арахпат саҥнаах. Бэйэтин кэрэ - нарын таһаатынан көөчүктээн ,эр дьоннору эрбэҕин үрдүгэр эргитэр. Билигин Түмэрэйгэ тугу эрэ кэпсиир, аҕала сатаан күлбүтэ буолар. Түмэрэй чуолаан Чиэрбэ Хотуна кинини үҥсэн биэрэн туттарбытын билбэт.

- Тимаа бүгүн оонньуу бараҕын дуу ? - Чиэрбэ Хотуна хаартылыы барарын ыйытар - бүгүн дьэ киирсии бөҕө буолуохтаах. Улуустартан хаартыһыт бөҕө кэлбит - бэйэтигэр тардаары сонунун кэпсиир. Онуоха Түмэрэй аахайбат, аалыҥнаһар дьону олоотуур. Ол сылдьан бу иннигэр Мотуоһата уулааммыт хараҕынан көрөн турар эбит. Харахтара эмискэ тиксиһэ түстүлэр. Чиэрбэ Хотуна ону сэрэйбиттии соруйан Түмэрэйи кууһан ылла. Мотуоһа элэҥнэһэн устар дьон быыһыгар киирэн сүтэн хаалла.


(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

Родион Данилов

*Кэргэн кэпсэтии 30 чааһа*




Татыйыктаах Ньыыкан Түмэрэйи куораттан кэлэрин, күүтэ сатаатылар. Икки хонон баран аттара бэйэтэ эрэ тиийэн кэллэ. Ыҥыыра суох. Үүнүн кэтэ сылдьар , тэһиинэ быстан салыбырыыр. Түмэрэй туох эрэ буолбут диэн сэрэйдилэр. Ньыыкан куоракка соҕотох бараары гыммытын ,Татыйык эмиэ барыста. Куоракка тиийэн, бэйэлэрин соруктарыгар сылдьан баран . Түмэрэй ханна сылдьыан сөбүн быһаара сатыыллар. Татыйык Нээстэри ыйдаран ханна олорорун билэн, онно тиийдилэр.

" Ньыыкан эн манна хаалан эр ,мин бэйэм киирэ сылдьыам " - диэн Татыйык Ньыыканы таһыгар хаалларда. Нээстэр Ньыыканы өлөттөрө сатаабытын билэр буолан, онтон иирсээн тахсыа диэн тардынна. Татыйык киирэн кэлбитигэр Нээстэр холуочук олорор. Татыйыгы көрөн итэҕэйбэтэхтии кыараҕас хараҕын атыппахтыыр ,симириҥниир.

- Тыый хараҕым иирэр дуу? Тугуй дуу. Татыйык чыычааҕым бэйэтинэн көтөн кэллэ дуу, түүл дуу илэ дуу ? Киир ,аас күндү ыалдьыт буол .

- Нээстэр Түмэрэй ханна баарый? - Татыйык быһа - бааччы ыйытта.

- Түмэрэй дуо? Хаайыыга буоллаҕа дии. Ханна буолуой.

- Хаайыыга дуо? Туох буруйугар?

- Оттон эн Ньыыкаҥҥар саанан айа ииппит этэ дии. Ону мин эйигин аһынаммын ,туттаран хаайтардым.

- Сымыйалаама ! Эн Саллаабый диэн киһини ыытан Ньыыканы суох гыннара сатаабыккын ! Мин эйигин бэйэҕин түбэһиннэриэм ! - Татыйык этэн баран тахсан эрдэҕинэ Нээстэр саҕатыттан харбаан, эргилиннэри тарта. Уонна ааҥҥа бүөлүү турда.

- Иһит эрэ Татыйык Түмэрэйи итэҕэйимэ. Хаайыылаах хаайыыга сыттын. Мин эйигин таптыырым бэрдиттэн, барыта итинник тиэрэ эргийэн таҕыста. Эн ити кумалаан Ньыыкаҥҥыттан араҕыс ! Мин уурумньу көмүһүм элбэх . Иккиэн баайбытын холбоон олоруохпут - диэбитигэр Татыйык сирэйгэ сырбатта.

- Эйигин бэйэҕин сууттатан тэйиэм ! - диэн баран мүччү туттаран куотан таҕыста. Онуоха Нээстэр быһаҕы харбаан ылан ,сырсан тахсан истэҕинэ Ньыыкан манаан туран, түҥнэри охсон түһэрдэ. Нээстэр атаҕа атырдьаҕынан эһэн эрэрдии күөрэйдэ. Кэтэҕэ титирии түстэ. Быһаҕа ыраах эһилиннэ . Ньыыкан илиитин кэдэрги тардан баран, хатыс быанан кэлгийдэ, атаҕын эпсэри тардан эмиэ баайда.
Сотору боломуочунай хорохоотторун илдьэ кэллэ. Кэлгиллэн сытар Нээстэри сүөрдүлэр. Нээстэр бэрик биэрбит буолан тута илдьэн хаайбатылар. Татыйыктаах суут дьиэтигэр хас да күн сырыттылар.
Нээстэрдээх Саллаабый мэлдьэһэллэр. Түмэрэйи буруйдууллар. Онтон Ньыыканнаах баран, Бөтөһү кэрэһитинэн аҕаллылар. Судьуйа бэрик эрэйэр курдугун иһин Татыйык төлөөтө. Нээстэрдээх Саллаабый буруйдара арыллан хаайыыга киирдилэр. Түмэрэйи босхолоон таһаардылар.
Түмэрэй ыраас - чэбдик салгынынан дуоһуйа тыынна. Татыйыктаах Ньыыкаҥҥа махтанна. Били түбэһэрин саҕана ,
хаартылаан сүүйбүт харчытын төннөрдүлэр.
Түмэрэй көҥүлгэ тахсыбытын билигин да итэҕэйбэт курдук. Ниҥсик сыттаах түрүмэттэн , ханна тиийэн түгэнэн сүтүөн билбэккэ сытан, эмискэ көҥүлгэ тахсартан үчүгэй суох эбит. Түмэрэй куорат баһаарыгар тиийэн ас - таҥас атыыласта. Мотуоһатын үөрдээри үксүн киниэхэ анаан ылла, уонна Ньыыканнааҕы кытта айаннаан кэлээт , Мотуоһатын көрсө охсоору супту барда. Тиийбитэ балаҕаннара ыт баһын саҕа ,ыадар күлүүһүнэн хатанан турар. Ханна барбыттарын таайа сатыыр. Олорон күүтэ түстэ. Онтон өйдөөн көрбүтэ, хотоҥҥо ,кыбыыга тарбыйах, ынах да баара көстүбэт. Көһөн хаалбыттар.
Түмэрэй Мотуоһа урукку эрэ бокуонньук убайын ааҕар тиийэн ыйыта сырытта.

" Ээ дьэ ону билбэтим !" " Үүрбүттэр быһыылаах! " диэн тимир - тамыр курдук хоруйдаата.

Түмэрэй баарыан эрэ үөрүүтүттэн ,көтүөн кыната суох сылдьыбыта. Санаата саппаҕыран айан суолун төрдүнээҕи, чөҥөчөккө умса туттан олордо. " Үүрбүттэр быһыылаах " диэн эппитин ыарыылаахтык ылынна. " Мотуоһа барахсан үүрүллэн баран ханна барыан сөбүй?" диэн тугу гыныан, ханна барыан бэйэтэ да билбэккэ олордо.

( Салгыыта бэчээттэниэ)


*Ородьумаан*

- Айакка. Бэйэҕит олоруҥ. Биһиги бардыбыт ! - Мотуоһа уолун кытта бэйэтин таҥаһын хомунна. Хааһахха хааланна. Оҕонньордоох эмээхсин дөйбүт курдук иһийэн олордулар.

- Бараргынан куттаан да биэрэҕин. Иһиҥ сипсийдэҕинэ кэлбитиҥ баар буолуоҕа! - Эмээхсин чочумча буолан баран эттэ.

- Кэлиллиэ суоҕа !- диэн баран халҕаны хайы быраҕан тахсан бардылар.

- Ити аата ханна барда эмээхсиэн ?

- Билбэтим. Төннөн кэлиэ буоллаҕа. Ханнык аанньа аймахтаах курдук. Ханна барыаҕай !

- Арай кэлбэтин, сүөһүбүтүн - аспытын ким бэрийэр?

- Эр - биир уоллаах кыыспытыгар барыахпыт.

- Биһигини бэрийэллэрэ саарбах.

- Ити дьахтары ким иитиэхтиэй. Кэлиэ буоллаҕа .Ханна барыаҕай - диэн оҕонньордоох ,эмээхсин икки саары икки ардынан кэпсэтэллэр.

Мотуоһа уолун кыбыммытынан Кирилэлээххэ баран хоннулар. Сарсыныгар Кирилэ куораттыыр буолан кинини кытта барыстылар. Сындалҕаннаах айан буолан, атахтара көһүйэн ,сороҕор аттан түһэн ,сатыы хаамаллар. Мотуоһа куоракка түһэн ,өрдөөҕүтэ хаһан эрэ сылдьыбыт тастыҥ эдьиийин көрдөөн нэһиилэ булла. Аҕыйах күн кинилэргэ олордулар. Мотуоһа уолун саастыыта уоллаах эбит. Бииргэ бодоруһан оонньоотулар. Эдьиийэ иистэнэн, баһаарга таҥас илдьэн атыылыыр эбит.
Эдьиийэ эрин кытта кэпсэтэрин иһиттэҕинэ ханнык эрэ Түүҥҥү Түлүрбэх диэн киһини хаайбыттар. Ону Мотуоһа кини эрэ Түмэрэйэ буолуо дии санаабат.
" Кимиэхэ эрэ айа иитэн өлөрө сатаабыт үһү " диэн кэпсэтэллэр Мотуоһа ону сэҥээрбэтэ, кулгааҕын таһынан аһарда. Онтон биир сэлибирээбит тыллаах, ыаллара киһи киирэн эмиэ ол туһунан кэпсиир. " Дьэ Түүҥҥү Түлүрбэх силлибэт сириттэн ылларбыт. Дьэ кэһэйдин, сараан да көрдүн " диир. Мотуоһа " киһи куһаҕан буолбутугар тоҕо үөрэр баайыный " диэн санаан аһарда. Мотуоһа бу Саллаабый буоларын билбэт этэ.

(Салгыыта бэчээттэниэ)



*Ородьумаан*


15.04.2020

Родион Данилов

*КЭРГЭН КЭПСЭТИИ 29 чааһа*

(Оригинал)

- Бу дьахтар эрэ быраҕан барбыт буоллаҕына бүгүн аһаабаппыт дуо? - Оҕонньор уоһун ньамньыҥнатар. Мотуоһа күөс өрөн сандалы тардыан тиийбэккэ охсурҕаланар.

- Тохтоо ийэм бэлэмниэ ! - уолчаан күнү туура ийэтин ыыстыылларын иһин чобуорхайда.

- Бу оҕо тумса тууһун көр эрэ! Муннун уоһаҕа куура илигиттэн чыбыгырыыр. Аны кини улаатарыгар тиийбэтэх киһи - оҕонньор үгэргиир.

- Хайа хатыай. Кур оҕус баһын илдьириттиҥ дуо? Хоторо оҕус дуу хайаа дуу! - Мотуоһа хотуна эмээхсин ,быар куустан олорон ньаамырхыыр. Күнү туура итинник. Сарсыардаттан им сүтүөр диэри Мотуоһа ,соҕотох сүөһүлэри кытта өрө мөхсөр. Ол быыһыгар астарын астыыр. Көмөлөһүөхтэрин билиминэ, сыппах быһаҕынан сулуйан тахсаллар.
Мотуоһа аҕыйах кэм иһигэр Түмэрэйин көрсүбүтүн дьоллоох күнүнэн ааҕар. Кини кэлээтин кытта үлэтэ да чэпчээбитэ. Бастакы эриттэн сынньыллыбатах күнэ диэн суох курдук этэ. Мотуоһа ийэ кынна " дьахтар таһылыннаҕына солко курдук сымныыр " диэн уолун кигэн биэрэрэ. Ону Мотуоһа буолуохтааҕын курдук ылынара. Эр киһи дьарыйара сөп курдук саныыра. Эр киһи тапталын Түмэрэйиттэн эрэ биллэ. Итинник истиҥ сыһыаны кимтэн да көрсө илигэ. Эр киһини куттана көрөр бэйэтэ Түмэрэй сылаас сыһыаныттан, көтүөн кыната суох сылдьыбыта. Биир үксүн урукку тапталын көрсүбүтүттэн буолуон син. Түмээ да кинини таптыыр быһыылааҕа. Оҕотун былдьаппыт адьырҕа кыыллыы, тыа сатарыар дылы сарылыы ,кылана хаалбыта. Оттуу сылдьан Түмэрэй отуу оҥорбутугар, онно аҕыйах хоммуттарын саныыр. Иккиэн туспа ыал буолан көһүөхтэрин ыралыыллара.
Онтон биир үтүө күн Түмэрэйиттэн ытыһын сотунна. Ийэ кынна этэрин истэ үөрэммиччэ итэҕэйбитэ. " Куорат киһитэ бу биһиги хотоммут дьахтарыгар мэҥийбит үһүө. Эҥинэ эгэлгэ маҥан субалаахтар, кэрэ бэйэлээхтэр элбэхтэр ини " диэн соруйан кыһытаары эппитин Мотуоһа эрэйдээх тыа кэнэн дьахтара итэҕэйбитэ. Ол да буоллар Түмэрэйигэр хом санаабат этэ. " Дьылҕам оннук буоллаҕа . Саатар эрэ дьоллоох буоллун " дии саныыр.

- Хайа бу дьахтар иирбит дуу! Итирбит дуу. Күөһү иһинэн таһынан кутар! - Хотуна эмээхсин умайыктаммытыгар Мотуоһа санаатын ситимэ быһынна.

- Били киһитин суохтаан иэдэйбит. Абааһы киһитэ күөрэйээччи буолан, кыыбаҕатын таарыйан , бу си дьүгээр сылдьыбыт дьахтар сүгүн буолуо суох ! - Оҕонньор эти ытыран быһыччатынан быһа сотон, ыстаан ньоймоҥнотор. Абына - табына тиистэринэн ытыра ытыра тардыалыыр. Сыыһа туттан уоһун быспыта ,бүтэйэ оспут суоллара көстөр. " Бу да оҕонньор эмиэ эти тоҥустар курдук сиэн эрэр. Эмиэ уоһун быстаары, ити мас олбоххо кырбастыаххын !" диэн эмээхсинэ этэ сатаан баран кыһаммат буолбут.

- Дьэ этэҕин ээ. Кыыбаҕатын хам баттаан сылдьыбытын кэридэх ,хаамаайы киһитэ тигэн бардаҕыан ! - Эмээхсин итии мини үрэн ,иэдэһэ күөрт курдук хапсыҥныыр. Түмэрэй көстөөччү буолан уу - нуурал дьахтары иирдэн ,өйүн санаатын күөрчэхтии ытыйбыт, диэн хаалла сытар Түмэрэйи үөҕэллэр. Ол да буоллар үлэлэрэ барыта ситэн иһэр. Көннөрү өлбүт уолларын умнан атын киһини булбут диэн, онон киирэн ыыстаан саатыыллар. Атын тугу да гыналлара суох буолан, күннэрин аһардаллар Мотуоһа күн аайы маннык ыыстыылларыттан тулуйарыттан ааста.

- Оттон ити Түмэрэй кэлэн оккутун оттоон ,күһүүр оккутун таһан, уолгут уокка оттор маскытын бэлэмнээбэтэҕин тиийэ үлэлээтэ дии. Махтал оннугар күн аайы ыстыыр ыас оҥостоҕут ! - Мотуоһа бэйэтэ санаарҕыы сылдьарын ,эбиитин сирэй харах анньалларын иһин эттэ. Оҕото ийэтин көмүскэһэн хараҕа уоттана сылдьыбытын хайҕыы көрөн ылла.

- Ээйиис улаханы абыраабыт дии. Ити оттообута буолан, оҕо оҥорбут да буоллаҕына көҥүлэ. Хат буолан ханаһыйдаххына бу дьиэҕэ эйигин көрбөппүт. Оҕом өлбүтүн кэннэ, бу дьахтар маннык эрэ баска тахсыа дии санаабатахпыт - Эмээхсин ытамньыйан ылла. Онтон кыһытардыы эбэн эттэ - кэлэн туһанан баран атын дьахтар көрдөнө бардаҕа ити дии. Сэлээр дьахтар хас хаамаайыны барытын итэҕэйэн ис!

- Эр киһиттэн таһыллыбатаҕа ырааттаҕа дии. Ол иһин бас баттах тыллаһар. Ол хаамаайы ыларын саҕана ымманыйдаҕын аайы хата кини бэһирэ охсоро түргэнэ бэрт - аны оҕонньор уокка арыыны кутан биэрэ олордо.

*Кэргэн кэпсэтии 28 чааһа*



Саллаабый санныттан ыар сүгэһэри түһэрбиттии чэпчээтэ. " Түүҥҥү Түлүрбэх баҕас силлибэт сириттэн ылларда ини " дии саныыр.
Түрүмэ диэннэрэ ынырык да эбит. Үс хоноору тыына - быара хааттаран өлө сыспыта. Хаайыы ниҥсик сыта билигин да муннугар биллэр курдук. Доппуруоска ыҥырбыттарыгар, кутталыттан билиэ да суохтарын тыл кыбытан, тылыттан хаптара сылдьыбыта. Айа иитиллибитин билиэ да суохтар эбит. Ону быктаран кэбиһэн
ыҥырыа уйатын тоҕу тарда сыста. Ону хата Нээстэр үп - харчы төлөөн Түмэрэйи уган биэрдилэр. Ол оннугар Саллаабый Нээстэргэ хабалаҕа киирдэ. Сорустаҕына үлэнэн төлөһүө турдаҕа. Саллаабый сиэбигэр уктан суол устун хааман иһэр. Тииһин быыһынан " чыырк" гына силлиир. Ол истэҕинэ утары Баадьай кэлэн иһэр. Саллаабый атын суолунан туораан барыах курдук буолан эрдэҕинэ, Баадьай тыатааҕы баппаҕайын курдугунан далбаатаан ыҥырда. Быстыа дуу ,ойдуо дуу утары барда. " Биир бардаҕына иккис күөрэйэр! " диэн Саллаабый иһин түгэҕэр ботугуруур. Баадьай хантан эрэ тыа сириттэн күөрэйбит.

- Саллаҕар байаҥҥын көрбөтөҕө буолан ааһаҕын дуу?! - Баадьай сөҥөдүйдэ.

- Баадьай туох диэн эттэҥий. Кэлэн иһэргин саҥа көрдүм ээ - илиитин ууммутун Баадьай Саллаабыйы айаҕын атыар диэри ыга тутта.

- Түмэрэйи уган биэрэн абыранан сылдьаҕыт дуу ?

- Тоҕо угуохпутуй. Туох буруйу оҥорбутугар, онно хоруйдаттахтара дии.

- Түмэрэй хайаабытый оннук бэйэлээх?

- Билбэтим. Дьыала иһэ хараҥа. Кимиэхэ эрэ айа ииппит үһү - Саллаабый Баадьай кырыктаммыт хараҕын утары көрүмээри, төбөтүн илгистибитэ буолла.

- Мин саныахпар куомуннааҕыҥ Нээстэр тугу эрэ дьаабылаата ! - Баадьай Саллаабыйы таҥнары өҥөйөн туран ,көбүөлээн эрэрдии көөҕүнээтэ.

- Мин куомуннааҕым буолбатах. Чэ мин ыксаан иһэбин Баадьай - Саллаабый саллыбыттыы туора хааман бара турда. Тэйэ түһэн баран дьэ " һуу " диэтэ. " Дыгдайа сытыйаннар ,бары миигин буулаатахтарай !" - иһин түгэҕэр ботугураата.

***

Мотуоһа Түмэрэйин күүппүтэ хас да күн буолла. Ынахтарын үүрэ таарыйа айан суолун кэтиир.

" Бу дьахтар туох буолан төбөтүн ыйаата? " " Саҥа эрин кэтэһэ сатаан, кэтэҕэ көһүйэрэ буолла ини " .
" Ээйиис ол куорат киһитэ ,киэҥ сиринэн тэлэһийэ сылдьан, ол биһиги хотоммут дьахтарыгар бэһирбит үһүө !"

" Оннук буоллаҕа дии. Мотуоһанан итээбэтэҕэ чахчы. Киэҥ сиргэ кэрэ сэбэрэлээхтэри, уһун дьууппалаахтары кэрэхсээн эрдэҕэ " - Оҕонньордоох эмээхсин соруйан үтэн - анньан Мотуоһа истэригэр ыаһахтаһаллар. Ол аайы Мотуоһа хараҕын уутунан суунар. Уолчаана " Иньээ тоҕо ытыыгын ?" - диэн тэҥҥэ ытаһаары бэрбэҥниир.

" Эмиэ ытаан ньолҕоруйан эрэр " ! " Хор биһиги уолбут суорума суолламмытыгар ,саараама биир харах уутун ыган таһаарбатаҕа !" диэн оҕонньордоох эмээхсин Мотуоһа сүрэҕин бааһыгар эбии тууһу кутан биэрэллэр.

Мотуоһа ааны хайы быраҕан тахсан барда. Алаас устун хааман иһэр. Нуоҕайар хатыҥнар тэҥҥэ ытаһар курдуктар.

" Хата Түмэрэйиҥ эйиэхэ эрэ кыһаммат !" - Эмээхсин эппит тыллара кулгааҕын тэһитэ кэйиэлиир.

" Түмээ кырдьык дуо? Эн миигиттэн букатын бардыҥ дуо?" - Мотуоһа иһиллэр гына ботугуруур.

(Салгыыта бэчээттэниэ)


*Ородьумаан*


12.04.2020.

Родион Данилов


*Кэргэн кэпсэтии 27 чааһа*


Түмэрэй киирэн кэлбитигэр, Нээстэр өмүттэн хаалла. Саллаабый кыырт мохсоҕол куобахха түһэн эрэринии ньыкыччы тутунна. Түмэрэй туох санаалаахтарын сэрэйдэ. Хаартылыы олордоҕуна, Саллаабый киирэн олоотуурун көрбүтэ. Онтон тоҕо эрэ ыксал муҥунан баран эрэрин түннүгүнэн көрөн, уорбалыы санаабыта.

- Бу эһиги туох соругун толороору гынныгыт? Сэрэйбит сэрэх. Оччотугар хаан хааҥҥа !

- Уоскуй Түмэрэй. Киир, аас күндү ыалдьыт буол - Нээстэр киһи эрэ буоллар салынна.

- Мин эйигин кытта кэпсэтэ кэллим. Ньыыканы дьаһайтара сатыыргын уурат. Бэйэҥ уу нуурал олоруоххун баҕарар буоллаххына !

- Түмэрэй үөлээннээҕим туох буоллуҥ. Иккиэн биир өлүүгэ өлө сылдьыбыппыт дии.

- Дьэ билбэтим. Аны миигин дьууктаары сорунаргытын, сэрэйбэт бэйэлээх буолуом дуо !

- Кэбис инньэ диэмэ. Уоскуй мэ арыгыта ис.

- Арыгыны испэппин. Уоттаах утахтан булгуйбутум.

- Оччоҕо туох соруктаах кэллиҥ?

- Дьону сүгүн олорт. Ньыыканы баай киһи диэбитиҥ, бэйэм курдук эрэйи эҥэринэн тэлбит сордоох эбит.

- Сүгүн дьүгээр бөҕө буоллаҕа. Ол дьыаланы биллилэр дуо? Эппэтиҥ кэпсээбэтиҥ ини?

- Билэллэр - Түмэрэй эппитигэр Нээстэр ымайбыта буолбут сирэйэ ,дьэбин уоһуйа түстэ. Хабырынан барыахтыы сымыһаҕын быһа ытырда.

- Түмэрэй оччоҕуна биир сырыыны сылдьыбыт үөлээннээххин ,миигин уган биэрдэҕиҥ дии. Миигин түрмэҕэ түүнүгүрдэн төһө уһун сонноноҕун?!

- Уган биэрээһин диэн буолбатах. Мин Татыйыгы кытта кэпсэттим.

- Туоҕу кэпсэттиҥ? - Нээстэр сэргээбиттии сирэйэ сырдаата.

- "Дьыала - куолу тэрийэ сатаамаҥ. Мин Нээстэри кытта кэпсэтиэм, эһиги олоххутугар орооспот гына мэктиэ тылын ылан кэлиэм"- диэн кэллим. Онно сөбүлэнэҕин дуу биитэр атын санаалаах олороҕут дуу?! - Түмэрэй саҥата кыттаатта.

- Дьэ бу үчүгэй сонуннаах кэлбит эбиккин Түмэрэй. Биһиэхэ эҥин араас акаары санаа барыта киирэ сырытта. Дьыала тэрийбэт буоллахтарына орооспот буоллаҕым дии. Эдэр ыаллар олордуннар оччолоох дьахтар көстүөҕэ - Нээстэр чахчы үөрбүт көрүҥнээх. Хончоҕордору кылырдаппытыгар, Саллаабый " лас !" гына ытыһын охсунна.

- Түмэрэй ол иһин даҕаны тыла - өһө лоп - бааччы буоллаҕаа. Дьыаланы барытын уу тэстибэт гына быһааран кэлбит эбит буолбаат. Түмэрэй санааҕар тутума, кыыһырбыккын кыраайга кыйдаа ,уордайбыккын уҕарыт , үүс тириитинии мөлбөрүй, сыалыһар быарыныы сылаанньый. Мэ уоттаах утаҕынан айах туттаҕым буоллун - Саллаабый үөрэн ньылбаарыҥнаан арыгы биэрбитин Түмэрэй туора аста.

Ол олордохторуна Түмэрэйи хаартыһыттар дьиэлэриттэн ,кэнниттэн кэтээн - чуҥнаан кэлбит Чиэрбэ Хотуна дьиэ таһыттан иһиллиир. Түмэрэй элбэх харчыны сүүйбүтүн ,итирдэҕинэ уоран ылаары сыбдырыҥныыр. Дьиэ иһигэр дьон саҥата диэн күргүйү - көбүөнү эрэ иһиттэ. Кини иһиттэҕинэ Түмэрэй " Хаан хааҥҥа ! " диэни өйдөөн хаалла.

Чиэрбэ Хотуна куттанан кэлбит сиринэн төттөрү түһэ турда.
Суут дьиэтигэр тиийэн тыллаата. Онуоха хорохооттор Нээстэр дьиэтигэр кэлэн, үһүөннэрин тутаттаан аҕаллылар. Үһүөннэрин туспа хаамыраҕа угаттаатылар. Үс күн сытыаран доппуруостаан баран Нээстэри кытта Саллаабыйы таһаардылар. Нээстэр харчы төлөөн ууттан кураанах таҕыста. Куомуннааҕын Саллаабыйы эмиэ быыһаан ылла. Үһүөн эрдэ сүбэлэспиттэрэ буоллар, биллибэккэ хаалыаҕын дьыаланы Саллаабый хааһылаан кэбиспитэ. Куттанан салыбыраан кини туох даҕаны кыттыгаһа , буруйа суоҕун этэ турбута. Алҕаска айа ииппиттэрин эҥин быктаран кэбиһэн тылыттан хаптарбыта. " Айаны эн ииппитиҥ дуо? " диэн ыйытыкка " Суох Түмэрэй ииппитэ " диэбитэ. Онтон Нээстэр суукка бэрик биэрэн , Түмэрэй Ньыыканы өлөрө сатаабыт курдук оҥорон таһаарбыттара.

Нээстэр Түмэрэй хаайыыга барар буолбутуттан күлүгэр имнэммитэ. Куттанар сүрүн баттатар киһитэ суох буолан, көҥүл дуоһуйа тыыммыта. Онтон Түмэрэй буоллаҕына, дьэ саҥа тапталлаах Мотуоһатын көрсөн, киһилии ыал буолан иһэн ,тимир эрэһээҥкилээх түөрт эркиҥҥэ баар буолан хаалбыта. Мотуоһатын уонна хаһан да көрбөт буолбутуттан, сыччах бырастыылаһар да кыаҕа суоҕуттан муҥун ытаата.

( Салгыыта бэчээттэниэ )


*Ородьумаан*



11.04.2020.

Родион Данилов.

*Кэргэн кэпсэтии 26 чааһа*



Саллаабый ыксаабыт киһи быһыытынан умса - төннө түһэн ,сүүрэр - хаамар икки ардынан Нээстэр диэки барда.
Нээстэр таҥнан ханна эрэ бараары турдаҕына киирдэ. Аҕылыырын аһара сатаан аан иннигэр умса туттан турда.

- Туох ааттааҕы көрөн ,хараххын муҥунан көрөн киирдиҥ?

- То...тойонуом...Түлүрбэх бэ..бэ..бэйэтинэн кэлбит.

- Ханна көрдүҥ?

- Хаартылыы олорор.

- Бэйэтинэн кэлбит дуо?

- Оннук, оннук.

- Хайдах гынабыт оччоҕуна? Киирэн олор. Аан аттыгар туруоҥ дуо ! - Нээстэр хараҕа уоттаммыт - Оччоҕо тугу сүбэлэһэбит?

- Ол мин тугу сүбэлиэм баарай эн эттэҕиҥ дии тойонуом.

- Эн манна албыннаан аҕалбаккын дуо?

- Кэбиис. Соҕотох барбаппын. Иккиэн барыах.

- Онно дьон элбэҕэ бэрт буолуо. Манна арыгы иһэрдэн баран, итирбитин кэннэ " кырк!" - Нээстэр хабарҕатын быһа соттордуу көрдөрбүтүн Саллаабый саллыбыттыы көрдө. Ол да буоллар арыгы сураҕын истэн , силин быһа ыйыһынна.

- Санаам күүһүрэригэр кыратык кутан биэриэҥ буолаарай - Саллаабый кураанаҕынан дьүккүк гына салгыны ыйыстан , хараҕа сүүрэлээн ылар. Нээстэр хончоҕордорго кутталаата. Иккиэн истилэр. Нээстэр кимнээх баалларын ыйыталаһар.

- Түлүрбэх сүүйэ аҕай олорор. Баадьай кыйахаммыт дьүһүннээх. Бадаҕа сүүттэрбит. Тэгил тэҥнээҕин Баадьайы да наймылаһыа эбиккин. Тыҥаан олорор кэмнэригэр икки ардыларыгар уот кыбытан. Дьэ икки эр бэрдэ көрүлүө этилэр буоллаҕаа.Ол мин диэхтээн . Кинилэр диэтэх дьон биирдэ хапсан ылбыттара астык этэ . Балаҕаны ыһа сыспыттара. Нэһиилэ атахха биллэрэн, быһыйа мин буолан тыыннаах ордубутум һэ, һэ - Саллаабый килиэр - халаар көрүтэлиир. Ымаҥнаан иһэн Нэстээр хатыылаахтык көрбүтүгэр, хараҕын халты көрөн, өһүө диэки хантаарыҥнаата.

- Ол - бу буолума! Хас киһини кытта кэпсэтиэхпиний. Биллэн хаалыа дии. Эн да сэрэн , дьоҥҥо мээнэ быктарыма. Хаптаҕай кулгаахтаах истиэ суохтаах !

- Сөп өйдөөтүм тойонуом. Мэ эбии кут эрэ - Саллаабый иһитин ууммутун Нээстэр эбии кутан биэрдэ.

- Мээнэ симинимэ ! Бүгүн дьэ көрүлүүр буолуохтаахпыт. Били Чиэрбэ Хотуна ол диэки биллэр дуо ?

- Баар буоллаҕа дии. Онтон арахпат. Түлүрбэхтиин куустуһан олороллор этэ - Саллаабый эбэн эттэ.

- Сэлээрчэх ! Тыһы тыыймыт курдук кыйбараҥныы сытыйан. Харчы көрдөөрү гыннаҕына миигин эрэ таптыыр, миигиттэн ураты ким да суоҕун курдук сибиэтирэр этэ. Абаккам оттон! Бары ахсыыларынан мин дьахталларбын былдьыыһыктар дии ! - Нээстэр дьахтар бөҕөнү былдьаппыт киһилии сутуругунан остуолу сырбатта. Хабырынан тииһин тыаһа тааһы, тааска аалан эрэрдии кычыгыраата. Саллаабый "арыыга уоту куппутун" кэмсиннэ. Бу барыахтыы тура эккирээтэ.

- Бэйи мин барыыһыбын .Ол манна дьиэҕэр ыҥыран хайдах гынаары гынаҕын ? - Саллаабый хаһаайыныгар хаптаҥнаан ,кутуруга куймаҥнаан эрэр ыт курдук ньылаҥныыр.

- Мантан атын сиргэ илдьиэхпит - Нээстэр эппитин кэннэ, иккиэн сүбэлэстилэр. Онтон Саллаабый иккиһин хаартыһыттар дьиэлэригэр, бараары таҥнан тахсаары турдаҕына, эмискэ Түмэрэй бэйэтинэн киирэн кэллэ. Саллаабый биир өттүгэр бөрө ,атын өттүгэр эһэ икки ардыгар кыбыллыбыт чубуку курдук буола түстэ. Баһа босхо баран эр биир , утарыта харахтара харса түспүт дьону көрөн, мэлээриҥнии турда.

(Салгыыта бэчээттэниэ)


*Ородьумаан*


10.04.2020

Родион Данилов.

*Кэргэн кэпсэтии* *25* *чааһа*.


Түмэрэй куоракка кэллэ.
Супту Нээстэр диэки баран истэҕинэ ,хаартыһыттар дьиэлэрин аттыттан ким эрэ үөгүлүүр, далбаатыыр. Саантыыр Сааба эбит.

- Түмэрэй кэпсээниҥ. Көрбөтөх ырааппыт. Ханна сүтэ сырыттыҥ?

- Тыа сиригэр баарбын.

- Сирэйиҥ - хараҕыҥ көммүт дии доҕор. Ханнык мааны тойон ааһан эрэрий диибин ээ. Дьоҕойон бадаҕа, байаары гыммыккын - Саантыыр Сааба сүүрүк аты атыылаһаары гыммыттыы ,Түмэрэйи эргиччи көрөр - Түмэрэй киирэн оонньуу түспэппит дуо?

- Кэбис доҕор, харчым аҕыйах. Эмиэ сүүттэрэн кэбиһиэм.

- Чэ кэтэмэҕэйдээмэ. Кыратык бырахса түһүөх. Дьол хараҕа суох . Алҕаһатан сүүйүөҥ дии. Чэ киириэх - Саантыыр Сааба үөс - батааска биэрбэккэ, Түмэрэйи ынньаҕалатан хаартыһыттар дьиэлэригэр илдьэ киирдэ. Кини итинник куораты кэрийэн ,хаччылаах дии санаабыт дьонун ньымааттаан аҕалтыыр. Оччоҕо дьиэлээх дьон кыратык да киниэхэ дук гыналлар. Түмэрэй харчым аҕыйах диэн эппитин үрдүнэн киллэрдэ. Киэҥ - куоҥ балаҕаҥҥа киирбиттэрэ арыгы ,табах буруотун ниҥсик сыта сабы биэрдэ. Дьиэлээх дьон Түмэрэйи көрөн айманнылар. Илии тутустулар .
Чиэрбэ Хотуна Түмэрэйи сонурҕуу көрөр. Кини көрдөҕүнэ эрдэтээҥи Түүҥҥү Түлүрбэхтэн чыҥха атын мааны киһи турар. Түмэрэй модьу таһаатын " эрдэ хайдах аахайбатахпыный?" диэбиттии имэрийэ көрөр. Күлэн лыҥкынаабытынан кэлэн эҕэрдэлэһэн эйэргэстэ. Нарын илиитинэн оонньоһордуу санныга " тап" гына охсон көрөр. Уонна бэйэтин кэрэ дьүһүнүнэн көөчүктээбиттии кыймараҥныыр. " Чэ кэл олор Түмэрэй бырахса түһүөх " диэн ыҥырдылар. Онуоха Түмэрэй олорон оонньоон барда. Чиэрбэ Хотуна кэнниттэн кэлэн , санныттан тайанан туран сүбэлээбитэ буолар. Ис сүрэҕиттэн ыалдьан эрэрдии кулгааҕар итиинэн тыыммахтыыр. Түмэрэй онно аралдьыйбакка гына сатыыр. Дьоллоох хаартыны сыыйан таһааран сүүйэн киирэн барда. Туох имнэммитин бэйэтэ да сөхтө. Харчыларын ыыппыт дьон киҥнэрэ - наардара холлон барда. Саантыыр Сааба сүүттэрэн оонньууттан туораата. Холтуунуттан сыҥсыыр табаҕын ылан ,туох эрэ минньигэһи соппойон эрэрдии сыҥсырыйар. Сүүттэрэн сирэйэ холлубут. Төттөрү - Таары хаамыталыыр. Түмэрэйгэ арыгы аҕалан биэрбиттэрин испэтэ. Бу санаатаҕына урут да сүүйэрэ, уонна холуочугар тэптэрэн төттөрү ыытан кэбиһэрэ. " Чэ доҕоттор түксү сөп буолуо " диэн баран тураары гыннаҕына төттөрү олордон оонньотоллор. Ол аайы Түмэрэй сүүйэн ылар. Икки тыһыынчаны сүүйэн саха тэҥэ суох буолла.
Баадьай диэн модьу - таҕа киһи сүүттэрэн харсаары гыммыт оҕустуу күлтэччи көрөн олордо. Сүүттэрдэҕинэ ардыгар сэниир дьонуттан, былдьаан ылар идэлээх. Түмэрэйгэ туох да диэн саҥарбат, көннөрү хааннааҕынан көрөн тугу эрэ иһигэр буугунуур. Хаһан эрэ Баадьай Түмэрэйдиин оонньуу олорон охсуһан туран кэлбиттэрэ баара. Икки сүүнэ дьон тутуспутунан дьиэ иһин иҥнэри үктээбиттэрэ. Сандалыны тоҕута түспүттэрэ. Кэнники Түмэрэй Баадьайы кэтэҕин аһыттан ылан , тойон өһүө тирээбил баҕанатыгар төбөтүнэн лигийбитэ. Баҕана иҥнэри баран, мэктиэтигэр балаҕан өһүөтэ хотостон буор саккыраабыта. Баадьай сүгэнэн сүүскэ бэриллэн туймаарбыт оҕустуу үрүҥүнэн - харанан күлтэччи көрөн дөйүөрэн сыппыта.
Билигин Түмэрэйтэн саллар.

Хаартыһыттар оонньуу олорор кэмнэригэр,
Саллаабый киирдэ. Куобахха үөмэн эрэр бэдэр кыыл курдук хаптаҥныыр. Быыс нөҥүөттэн ким баарын көрөөрү олоотуур. Түмэрэй олорорун көрөн, сирэйэ уоспалаабыт киһилии дьэбин уоһуйа түстэ. Сыбдыйан эрэрдии төттөрү таҕыста. Уонна Нээстэр диэки соруктаах аҕайдык , сүүрэр - хаамар быластаан бара турда.


(Салгыыта бэчээттэниэ)


*Ородьумаан*


06.04.2020

*Кэргэн кэпсэтии 24 чааһа*


Саллаабый таҥара холоругар кириэс охсунан тугу эрэ ботугуруурун , Нээстэр кэлэйбиттии көрөр.

- Кэл манна олор ! - Нээстэр ыҥыран ууламмыт испииртэн кутан биэрдэ. Саллаабый таас хончоҕору ылан, салҕалаан дьалкыппытынан түһэрэн кэбистэ. Аһыырҕатан сирэйин мырдыччы туттан , уулааҕынан - хаардааҕынан көрдө.

- Саллаабый туох ааттаах салҕалаатыҥ? Куобах курдук куттаҕас да киһигин - Нээстэр киһитин сирэйин өҥөйөн ыйытардыы " мылах " гынар. " Эн да холооҥҥун ! Түлүрбэхтэн бэйэҥ да куттанар этиҥ " Саллаабый иһигэр итинник санаата, таһыгар атыннык эттэ.

- Туох диэн эттэххиний. Мин да хаһан эрэ эр киһи эристиинэ этим - Саллаабый испит арыгыта иһин дьырылатан, итии сүүрээн этин - хаанын устун тарҕаата.
Илиитэ салҕалаан таас хончоҕору сандалыга лаһырҕаппат буолла. Арыгыта төбөтүгэр тахсан , саарбахтыыр санааны үтэйэн харса суоҕар түстэ.

- Дьэ бу эр киһи тыла - Нээстэр тэптэрэн биэрэр.
Биир култаҕар арыгы иһиллэн түгэҕин көрөн, иккис уурулларыгар холуочуйан халлаан хабырҕаларынан, муора тобуктарынан буолла. Сэттэ да Түүҥҥү Түлүрбэҕи түҥнэри көтүөхтүү дьүһүлэннилэр. Сандалы эккирии түһүөр, иһит - хомуос ыһыллыар дылы охсуолаатылар. Сандалы ортотугар сытыы батас сырбатыллан ,батары түһэн уга чырылыы түстэ.

Саллаабый элиэ кууруссаҕа түһэн эрдэҕинэ ньыкыс гынарыныы хаптас гынна. Түмэрэй хабырҕалаан көҕөрдүбүт моонньун имэриннэ. Этэ саласта. Испит арыгыта өйүттэн көтөн аматыйа түһэргэ дылы гынна.

- Кэбис тойонуом. Биилэҕинэн уһуктааҕынан далбаатаныма. Кэмэ кэлиэ буоллаҕа дии - диэн Нээстэр итирэн чыпчылыйбакка сүүрэлиир хараҕын саллыбыттыы көрдө - кэбис мин тыас хомунуом . Сарсыарда кэлиэм. Дьонум сүтэрбиттэрэ буолуо. Били дьахтар эмиэ ыстыыр ыас оҥостуоҕа - диэт холуочугар холооно суохтук таҥнан хачыгырайда. Нээстэргэ ойоҕуттан саллан баран эрэрин курдук эттэ даҕаны, дьиэтигэр дьахтары " чыып " да дэппэт эристиин буоллаҕа.

***

Түмэрэй аарыма эмис тайах этин ындан кэлбитигэр ,оннооҕор оҕонньордоох, эмээхсин эгди буоллулар. Бу киһини төһө да сөбүлээбэтэллэр. Бүгүрү үлэһит эбит. Кыаттарбакка турбут үлэлэрин барытын үмүрү туппут. Мотуоһа эрэ бокуонньук саатын биэрбитигэр ,куһу куобаҕы да аҕалар этэ. Аны билигин, тайах этэ бөҕөнү ындан кэлбит.
Түмэрэй сарсыарда Ньыыканнаахха тиийдэ. Ньыыкан Татыйыкка кэпсээбит буолан , дьиксиммиттии туттар. Туох эрэ мөкүнү этиэ диэбиттии сэрэммиттии ыйытар.

- Айаны ииппит киһини манаан туттум.

- Ким эбитий?

- Нээстэр - Түмэрэй эппитигэр Татыйыктаах Ньыыкан сирэй - сирэйдэрин көрүстүлэр.

- Ол иһин даҕаны сэрэйбит курдук - Татыйык сирэйин сабы тутунна - үҥсэн ээҕин этитиэм !

- Кэбис үҥсэ - харса сылдьымаҥ. Мин бэйэм кэпсэтиэм. Миэхэ куораттыырбар атта уларсыҥ. Билигин бараары гынабын.

- Ол хайдах соҕотох бараҕын?

- Сылдьа үөрүйэхпин. Нээстэри кытта кэпсэтиэм. Мин кинини үчүгэйдик билэбин - Түмэрэй ылыннарардыы, дьиппиэн көрүҥнээҕин сэрэйэн сөбүлэстилэр.
Атынан куорат диэки айаҥҥа турунна.

(Салгыыта бэчээттэниэ)


*Ородьумаан*

03.04.2020

Куттаммыт санаатыгар кыыһыран тымтыбыт Түлүрбэх Түмэрэй хараҕар көстөн ылла. Көҕөрбүт моонньун харбанан имэриннэ,уонна орон үрдүгэр ыйанан турар таҥара холоругар тиийэн кириэс охсуммахтаата .

" Туох санаатын санааланан хараҥа суолу батан, ханна тиийэн эрэрим эбитэ буолла. Айыым Таҥарам бука диэн алы гын даа ! " - Саллаабый ботугуруур.


( Салгыыта бэчээттэниэ )

*Ородьумаан*


30.03.2020

*Кэргэн кэпсэтии* *23 чааһа*

Түмэрэйи кытта Бөтөс били Ньыыкан кыыл маныыр сиригэр кэллилэр. Түмэрэй киһи кэлбит суолун чээччэйэ сатаата. Атын сиринэн эргиччи эмиэ хайан көрдө. Туора киһи кэлбит суола - сибикитэ көстүбэт. Иккиэн харыйа лабааларынан хахха оҥостон манаан олордулар. Бырдах дыыгыныыра эрэ иһиллэр. Сотору туох эрэ кэлэн иһэрэ билиннэ. Мас тостор тыаһа тыһырҕыыр. Түмэрэйдээх сааларын бэлэм тутан иһийэн олордулар. Аттаах киһи кэлэн иһэр диэбиттэрэ ,аарыма лөкөй киирэн сыт ыла сатаан, хантаарыҥныы турар эбит. Саалар тыастара өрө барчалана түһээтин ,тайах иннин диэки ойон иһэн умса туруйалаан иннилэригэр кэлэн оҕунна. Түспүт уоҕар туора түһэн сыппыт тиит куруҥах өрө барчаланна, сыгынах курдук муостарынан ,халыҥ муоҕу тиэрэ хоруйан таһаарда. Бултарын астаатылар. Түмэрэй сарсыарданан эт ыырдан Бөтөһү дьиэтигэр атаарда. Бэйэтэ өссө биир хонуом диэн маныы хаалла. Киэһэлик манаан олордоҕуна эмиэ туох эрэ кэлэн иһэрэ билиннэ. Эмиэ кыыл буолуо дии санаата. "Кыыл буоллаҕына үргүтэн кэбиһиллиэ, тайаҕым аҥарын да нэһиилэ ыыртахпына сөп " дии саныыр. Өйдөөн көрбүтэ аттаах киһи эбит. Атын тохтотон олоотуур. Ол курдук сэрэнэн - сэрбэнэн чугаһаан иһэр.
Түмэрэй өйдөөн көрбүтэ Саллаабый эбит. " Хамсаама ончу!! " Түмэрэй эмискэ саатын туһаайбытынан ойон тахсыбытыгар, Саллаабый соһуйан атыттан охто сыста.

- Ээ Түмэрэй эбиккин дуу. Хата киһини соһуттуҥ дии - Саллаабый күлбүтэ буолан ньылбаарыҥнаата.

- Түс аккыттан ! - Түмэрэй атын тэһииниттэн харбаан ылла - манна туохха кэллиҥ?!

- Кыыл маныыбын.

- Хаһааҥыттан куораттан манна кэлэн кыыл маныыр буолбуккунуй ! - Түмэрэй Саллаабыйы уолугуттан өрө ыйаата ,биирдэһэ атаҕа салгыҥҥа тэбиэлэнэр - бу эн сааҥ дуо? - Түмэрэй били уоһа сарбыллыбыт сааны көрдөрөр.

- Миэнэ ...миэнэ кыылга ииппитим - Саллаабый Түмэрэйтэн уруккуттан да куттанар этэ, билигин салҕа киһилии салыбырыыр.

- Сымыйалаама ! Нээстэр Ньыыканы дьаһайтара ыыппыта дуо?! - Түмэрэй уолуктаабытынан илгэн кэбиспитэ, Саллаабый сүүһүнэн харыйаҕа сааллаат төттөрү тэйэн олоро түстэ. Ону кытта тымныы быһах биитэ хабырҕаҕа тирээтэ.

- Түмэрээй уоскуй . Кини...кини..Нээстэр ыыппыта - Саллаабый ыксаан ыраас мууска ууран биэрдэ.

- Нээстэргэ тиэрдээр. Итинниккэ санамматын. Ньыыкаҥҥа мин үлэҕэ киирдим.

- Сөп ...сөп . Тиэрдиэҕим - Саллаабый лоппойон тахсыбыт сүүһүн имэринэр. Тымныы быһах биитэ хабарҕаҕа тирии сылдьыбытын, хаана тахсыбытын билгэлээбиттии туппахтаан көрөр.
Атын миинэн баран эрдэҕинэ Түмэрэй кэнниттэн үөгүлүү хаалла. " Бу дойдуга уонна дьэ үктэнэ баҕалааҥ көрүҥ!! "
***

Саллаабый куоракка тиийэн супту Нээстэргэ тиийдэ.

- Дьэ тойонуом сатамматыбыт - диэн Саллаабый хайдах саанан айа ииппитин кэпсээтэ.

- Акаары ! Туоҕуҥ айатай ,тайматай куттас сүрэх! Манаан олорон тоһуйан ыппакка !

- Биир күн манаабытым кэлбэтэҕэ. Айа иитэн баран кэллэҕим дии - Саллаабый эбии Түүҥҥү Түлүрбэх Түмэрэйгэ хайдах түбэспитин кэпсээтэ. Нээстэр кырдьыгы этэрин тургутардыы Саллаабыйы хааннааҕынан көрдө.

- Иэдээн дии тойонуом - тыл - өс бардаҕына, үҥүстэхтэринэ дьыала тэрийдэхтэринэ баспыт барар - Саллаабый сыҥааҕа эйэҥэлии түстэ. Кэһиэҕирбит куолаһынан этэн баран Нээстэр диэки ыйытардыы көрөр. Нээстэр бастаан кыйахаммыта уостан, киниэхэ да уйатыгар уу киирбиттии көстөр. Өр соҕус төбөтүн туттан олорбохтуу түстэ.

- Иһит эрэ Саллаҕар бастаах Саллаабый. Быыһанар суол биир эрэ баар эбит.

- Ол туоҕуй тойонуом. Сууту атыылаһан ылабыт дуо ? - Саллаабый быыһанар суолу этээрэй диэбиттии мылаллан турда.

- Ол аата Түмэрэйи " кырк "... суох оҥоробут ! - Нээстэр быһаҕы ылан моонньоох баһын быһа соттон көрдөрөр - онуоха туох эрэ быыһанар суолу эрэйэн, мылаллан турбут Саллаабый
дьэбин уоһуйа түстэ.Силин дьүккүк гына ыйыстан ,хараҕа тиэрэ эргийэн ылар курдук буолла.

- Кэбиис тойонуом. Түмэрэй бэйэбин өлөрө сыһан ыытта дии.

- Иккиэн барыахпыт ! - Нээстэр эмискэ ойон туран төттөрү таары хаамыталаата - Түмэрэйи суох эрэ гыннахха дьыала кэрэһитэ суох хаалыаҕа. Түмэрэйи ирдэһиэх айыылаах ыта да суох ! - Нээстэр эппитигэр Саллаабый куттаммыттыы төттөрү таары хаамыталыыр Нээстэри хараҕын сүүрэлэтэн көрүтэлээтэ.

- Ити айа ииппит киһи кэлэрэ буолуо. Ону бара охсон маныахха . Ити кыылга буолбатах эйигин бултаһаллар - Түмэрэй сэрэтэрдии эттэ.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*


27.03.2020

*Кэргэн кэпсэтии 22 чааһа*

Саа тыаһыттан соһуйбут ат сүүрэн бырдааттыы турда. Муоҕу логлорута тэппитэ өрө кыырайаллар. Харыйа ,бэс мас лабаалара ат таарыйдаҕын аайы өрүтэ имиллэҥниир. Ньыыкан төбөтүнэн охтон, туймаара түһэн баран өйдөннө. Уҥа илиитэ көтөхпөт буолбут. Бөтөс саа тыаһын истэн кэллэ. Ньыыкан кыылы ыппыта буолуо диэн өрүкүйэн кэлбитэ,төттөрүтүн киһитэ ким эрэ булда буола сыспыт. Ачаахтаах маска уоһа сарбыллыбыт,эргэ бэрдээнинэн ким эрэ айа ииппит. Кыылга ииппиттэр диэҕи кыыл ааспат сирэ эбит.
Ким итинник иитиэн сөбүн кыайан тобулбатылар. Ньыыкан охторугар өлөрбүт илиитэ ,тоҥолоҕунан сүүлэ иһэн таҕыста. Кыыл манаабакка дойдуларын тутар буоллулар. Барбахтыы түһээт көрбүттэрэ ,аттарын ыҥыыра сытар. Ыҥыыр эргийэн баран, өрөҕөтүгэр ыйана сылдьарын сөбүлээбэккэ, тоҕута тэбиэлээн түһэрбит. Ат дьиэтигэр тиийбит буолуохтаах диэн быһаардылар. Биир акка мэҥэстиһэн айаннаан иһэллэр. Сороҕор Бөтөс аттан түһэн хаама түһэн ылар.

****

Түмэрэй Мотуоһатын көрсүөҕүттэн эбиитин бииргэ холбоһон олороллоруттан, санаата көнньүөрэн сылдьар. Ол да буоллар Мотуоһа урукку эрин дьоно кырыы харахтарынан көрөллөр. Оҕонньордоох эмээхсин биир атын нэһилиэккэ, олорор кыыстара кэлэн Мотуоһаны үөхсүбүтэ. Дьоно суох буолар түгэннэригэр баайдарыттан тугу даҕаны ылбатын курдук таайтаран эппитэ. Атын күҥҥэ уоллара кэлэн эмиэ тойомсуйар. Түмэрэй ону көрө сылдьан Мотуоһатын аһыннар даҕаны , көмүскэһэр кыаҕа суоҕуттан абаланар.

" Мотуоһаа чыычаах мин кэлиэхпиттэн эйигин сордууллар дии. Миигин сөбүлээбэттэрэ биллэр, хайыах баайыный?"

" Түмээ кыһаныма сэгэриэм. Мин мөҕүллэ үөрүйэхпин, хата ким да кырбаабатыгар үөрэбин. Эн аттыбар баарыҥ үчүгэй ээ " - Мотуоһа ыган кэлбит хараҕын уутун кистии - саба киэр хаһыйар. Түмээ ону көрөн абарбыт санаатын киэр кыйдыы сатыыр. " Утуйа сытар абааһыны уһугуннарымыахха " диэн бэйэтин бэйэтэ уоскутунар. " Туспа бур - бур буруо таһааран ыал буолбут киһи баар ини. Мотуоһам маннык сирэй - харах анньыллан эрэйдэнэ сылдьыаҕын кэриэтин " - Түмэрэйгэ ханна тиийэн балаҕан туттан, үлэлээн иитиллэн олоруон баҕарар санаата, ааспакка, арахпакка эрэйдиир.

Түмэрэй Кирилэнэн ыйдаран сис баай ыалга Татыйыктаахха барда.

- Дьиэлээхтэр кэпсээҥҥит - Түмэрэй киирэн тугу гыныан, кэпсэтиэн билбэккэ тэпсэҥнии турда. Татыйык били тыаҕа кинилэри тыатааҕыттан быыһаабыт киһи киирбитин үөрэ көрүстэ. Ас тардан сандалыга ыҥырдылар. Ньыыкан илиитин тууна бааммыт. Моонньугар өрө тардан,сүнньүгэр эрийэ бохсон ноторуускалыы таттаран иилбиттэр.
Бу мааны эдэр баай ыалга киирэн олорон, Түмэрэй ааспыттааҕы ынырык санаатын киэр кыйдыы сатыыр. Кэмсиннэр да хайыай. Ону тугунан эмит сотон бу эдэр ыалга үтүөнү оҥоруон баҕарар. Үөрэригэр да тымтан турарыгар киһиэхэ, кыра да наада буолар эбит. Ааспыт олоҕор таптыыр кыыһын сарылаппытынан былдьаан барбыттарыгар, Түмэрэй иирбит дуу, итирбит дуу курдук сылдьыбыта, билигин Мотуоһатын көрсүөҕүттэн олоҕу барытын үчүгэй хараҕынан көрөр буолбут.

- Кыбыстыбакка аһаан иһиҥ. Чэ кэпсээн туох кыһалҕалаах кэллигит ? - Эдэр хотун Татыйык Түмэрэй сүөм түспүтүн сэрэйбиттии санаатын ситимин быста. Онуоха Түмэрэй " туох эмит үлэлээхтэрэ эбитэ дуу ? диэн кэллим " туох соруктаах кэлбитин эттэ. Ыраах айаҥҥа таһаҕас илдьэргэ хайдаххыный ? эҥин диэн ыйыттылар. Бодойболуур суолу сурастылар. Күһүн сир тоҥноҕуна баран эргиниэх буоллулар. Билигин сылгыһыттарга көмөҕө анаатылар.

Түмэрэй үлэ кэпсэтэн табылынна. Таһырдьа тахсан Ньыыканныын кэпсэтэ түстүлэр.

- Ньыыкан бу илиигин туохха өлөрдүҥ?

- Кимнээх эрэ айа ииппиттэр. Хата буулдьата сиирэ - халты ааспыта. Аппыттан охторбор илиибин эчэттим .

- Тыый доҕоор. Кыылга ииппиттэр дуо?

- Кыылга диэҕи ороҕо көстүбэт. Кудулуу киирэр сиригэр иитиэ этилэр буоллаҕа - Ньыыкан эппитигэр Түмэрэй саныыр " Ама Нээстэр кими эмит ыыппыта буолуо дуо ? Дэлэҕэ: " атын да киһини булуллуо! " диэн саамматаҕа.

- Ньыыкан ол кыыл маныыр сиргитин миэхэ көрдөрүөххүт дуо? - Түмэрэй уларыйан хаалбыт куолаһынан ыйытта. Сирэйэ - хараҕа турбутун Ньыыкан бэлиэтии көрдө.

- Тоҕо?

*Кэргэн кэпсэтии* *21 чааһа*

Түмэрэй Мотуоһалаахха аҕыйах хоноору от бөҕөнү оттосто. Кыаттарбакка турбут үлэ үмүрүйдэ. Аны күрүө тутуута баар, уонна күһүүр отторун таһыахтаахтар. Түмэрэй иллэҥ кэмигэр Мотуоһа уолугар ,талаҕынан ат ,ынах оонньуурдары оҥорор. Уолчаан көннөрү үөт түрэҕи миинэн көтүтэрин көрөн ,төбөлөөх ат оҥордо. Уолчаан Түмэрэйтэн тэһииркээбитэ ааһан ,арыый убанна. Арай оҕонньордоох эмээхсин тоҥуйдук көрөллөр.

- Хотуой Мотуоһаа
ити киһиэхэ эргэ тахсаары гынныҥ дуо? - Эмээхсин ыйытар. Мотуоһа бөтө - бэрдэрэн туох диэн хоруйдуон булбата. Эмээхсин эмиэ да оҕонньоругар үҥсэргиирдии, эмиэ да Мотуоһаны сиилиирдии саҥара олордо.

- Эргэ таҕыстахпына да туох баарый?! Биһиги оҕо эрдэхпититтэн, бэйэ бэйэбитин сөбүлүүбүт. Эһиги миигин күүскүтүнэн, ытаппытынан - соҥоппутунан аҕалбыккыт ! - Мотуоһа тулуйа сатаан баран ытамньыйда. Эмээхсин өмүттэн хаалан алааран олордо . Оҕонньор кутуйаҕы манаан олорор мэкчиргэ курдук, эр биир кэриччи көрүтэлиир.

- Эмээхсиэн от үлэтэ кыаттарбат дуо? Туоҕу кэпсэтэҕитий ? - оҕонньор халбыйан күөйэн ылыахтыы ,ытыһын кулгааҕар тутар.

- От үлэтэ үмүрүйбүт. Бу кийиитиҥ эргэ тахсан эрэр !

- Эргэ дуоаа? Ити киһиэхэ дуо?

- Оннук буолумуна ,эйиэхэ тахсыа дуо? ! - Эмээхсин оҕонньоро буруйдааҕын курдук үөгүлүүр, биирдэһэ сирэйгэ бэрдэрбиттии " дьик " гынар.

- Бу дьахтар көрсүө - сэмэй бэйэлээх курдук этэ иһэ истээх эбит - эмээхсин оҕонньорун илгиэлээн эрэрдии хомуһуолун саҕатыттан күүскэ тардан сарылыыр. Оҕонньор кулгааҕын хастыммахтыыр, күлүмэн ытырарыттан төбөтүн тэбэнэр сылгылыы илгистэн ылар.

- Кыыс кыскыйдаан эбит буоллаҕаа, умайар уот олбохтоох. Хаһааҥы дылы кыыбаҕатын кыбыйа сылдьыаҕай. Баардаах баара өтөн быгыалыыр буоллаҕаа, айылгыта эрэйэрин сабы баттыы сылдьар кыаҕа суох буоллаҕаа ! - Оҕонньор үгэргиирэ, үҥсэргиирэ биллибэттии иҥиэттэр.

- Оччоҕуна бэйэҕит сүөһүгүтүн көрүҥ, оккутун бэйэҕит оттооҥ ! Улахан уолгутун, кийииккитин аҕалан бэйэҕитин бэриттэриҥ ,биһиги дойдулуо этибит ! - Мотуоһа саҥарбытыгар балаҕан иһэ тута иһийэ түстэ. Туос түннүккэ иҥнибит күлүмэн дыыгыныыра эрэ иһиллэр. Оҕонньордоох эмээхсин сирэйгэ бэрдэрбиттии ,туймаарбыт киһилии балачча олордулар.

- Ол биһигини кырдьаҕас дьону сүөһүлэри астары быраҕан бараҕыт дуо? - Эмээхсин куолаһа арыый сымнаабыт.

- Ол уол бэйэтин сүөһүтэ сылгыта кыаттарбат. Онуоха - маныаха дылы хаалан эриҥ - оҕонньор уларыйан хаалбыт куолаһынан эттэ.

Ити кэннэ эмээхсиннээх оҕонньор Мотуоһалаах баалларыгар ,тугу да мээнэ айахтаппат буоллулар. Оттуу барбыт кэмнэригэр хобугунаһаллар. Ыаллара дьахтар Ылдьаана киирдэ.

- Хайа ыаллар хайдах олордугут?

- Кэминэн олоробут.

- Ити кийииккит эрдэммит дуу?

- Оннук оттон көрөрүҥ курдук.

- Хантан булан ылла. Устугас ,хаамаайы киһи дуу ?

- Тугун билиэхпитий ,айах атан кэпсэппит суох.

- Көрдөххө бүгүрү үлэһит киһи быһыылаах , үлэҕитин үмүрүппүт аҕай дии - Ылдьаана кэпсэтэн олорбохтуу түһэн баран таҕыста.

***

Ньыыканнаах отторун үлэтин бүтэрдилэр. Кини уруккуттан бултуурун сөбүлүүрэ. Саата да суох буоллар Көстөкүүн оҕонньор уолуттан Боллоттон уларсара. Билигин бэйэтэ хаһаайын буолан, куораттан туукка саа ылыммыта. Ону билгэлии таарыйа Бөтөһү кытта ,тыаҕа кыыл маныы баран иһэллэр. Кулааһай кудулуур үрэҕин сыырын быарыгар араҥас баарыгар Бөтөс маныы хаалла. Ньыыкан иккис кудутугар баран истэ. Кини үс хонуктааҕыта сылгыларын көрдүү сылдьан манна таарыйан, чинчийэн көрбүтэ. Кыыллар саҥа суоллара баара. Ньыыкан уруккуттан бу кудуга маныыр, сөбүлээн сылдьар дойдута.
Бүгүн кураан күн турбута. Кыыллар манныкка күлүмэннээн ардыгар күөлгэ киирэн сыталлар. Уонна чуолаан маннык күҥҥэ киэһэ өттүгэр, туустаах бырыыны кудулууллар. Сайыҥҥы үрүҥ түүн. Күн арҕаа эҥэринэн киирбит да буоллар, сардаҥатын уота саҕах үрдүнэн кыыһар. Айылҕа көстүүтэ эбии киэркэйэн ,систэр үрдүлэринэн таҥалай былыттар, дьүкээбил уотун курдук кыһыл, күөх өҥнөнөн көстөллөр. Ньыыкан дуоһуйбуттуу тыатын сирийэн көрөр. Кини билигин ааспыт олоҕун саныан даҕаны саллар. Аччык аҥардаах аас - туор олоҕо ,соххор доҕолоҥ ыалы кэрийэн үссэнэр кумалаан олоҕо саныахха да сүөргү.

Кинини билигин таптыыр кэргэнэ Татыйыга күүтэрин санаатаҕына ис иһиттэн көнньүөрэн кэлэр. Билигин оҕотун уоран, кистээн таптаабат. Дьиэтигэр киирдэ да өрө мэҥийэн көтөҕөн өрүтэ ууммахтыыр, минньигэс киһитин сыллаамахтыыр. Оҕото аны билигин аҕатыгар үөрэнэн сайыһар буолбут. Бу дойдуга эн чороҥ соҕотох хаалбыт буоллаххына оҕо диэн баар эбит дьол Эн хааныҥ, эйигин төрүт ууһуур киһиҥ. Ньыыкан оҕотун санаан мичик аллайан ылла.
Кыыл маныахтаах дугдата чугаһаата. Ыллыга кыараан хойуу титириктэрдээх сиргэ кэлэн ,ата дьоруолуурун тохтотоору тэһиинин тарта. Ат төбөтүн буккуйан ,хааман туллаҥнатар. Ол истэхтэринэ эмискэ , саа тыаһа түптэ саалла түстэ. Ат туора ыстанна. Ньыыкан эһиллэн баран түстэ.

( Салгыыта бэчээттэниэ )

*Ородьумаан*


25.03.2020

*Кэргэн кэпсэтии* *20 чааһа*

Нээстэр Түмэрэйгэ наймыласпыт соругун, толорботоҕуттан киҥэ - наара холлон сылдьар.
Дьахтартан маннык эрэйдэммитин өйдөөбөт. Аһыыр аһа ас курдук, утуйар уута уу курдук буолбат буолла. Кырасаабысса баай дьахтары ойох ылбатаҕына сатаныа суох курдук буолла. Түлүрбэхтэн ордук ким баарын
токкуйдуу сатыыр. Саллаабый баар даҕаны тылынан эрэ сэлибириир , Түлүрбэх курдук харса хабыра ,хоодуота суох. Нээстэр кумалааны суох гыннаҕына ким да ирдэһиэ суоҕа, дии саныырыттан итинник баламат санаа киирэр.
Саллаабыйы кэпсэтэн көрөөрү хаартыһыттар дьиэлэригэр тиийдэ.

***

Мотуоһа сүтэрбит тапталын
Түмэрэйи көрсүөҕүттэн ,үөрүүтүттэн көтүөн кыната эрэ суох сылдьар.
Ынах ыы олорон киҥинэйэн ыллыыр. Баҕар Түмэрэй кэлиэ диэн суолу маныыр ,ардыгар Тарбыыкын Кирилэлээх диэки көрүтэлиир.
Сарсыныгар ынахтарын көрдүү сырыттаҕына ким эрэ далбаатыыр, ыҥырар. Тиийбитэ Түмэрэй кэлэн турар эбит.

- Эҕэрдэ Мотуоһа.

- Хайа Түмээ бэлиэр кэллиҥ дуо?

- Арыый эрдэ кэлбитим. Ити үнүр өрүөстээх саадьаҕай ынаххын бэлиэтии көрбүтүм. Ол иһин эйигин кэлиэ диэн күүттүм ээ - Түмэрэй үнүргүтээҕэр таҥаһа мааны. Бытыгын хорунан ,баттаҕын кырыттарбыта дьүһүннүүн уларыйбыт.

- Оо дьэ баарыаҥҥаттан манна тураҕын дуо? Онтон Кирилэлээххэ баран эриэҥ этэ буоллаҕа дии.

- Балаҕаныгар суох этэ .

- Аккын ханна баайдыҥ?

- Атым суох. Сатыы кэллим.

- Сатыы даа !бачча ыраахтан дуо? - Мотуоһа сөҕөр.

- Баҕалаах маска ыттар. Эйигин көрүөх баҕаттан кэллэҕим дии ,һэ ,һэ - Түмэрэй эппитигэр Мотуоһа аһынна, бачча ыраахтан сылайан кэлбит киһини чэйдэтэр кыаҕа суоҕуттан мунаарда. Саҥата суох олордо.

- Кэлбиппиттэн үөрбэтиҥ дуо Мотуоһа? Күүппэтэҕиҥ дуо?

- Иннэ диэн баара дуо Түмээ ...чэ барыах биһиэхэ.

- Дьонуҥ сөбүлүөхтэрэ суоҕа дии.

- Инньэ диэн хайыахпытый, бачча ыраахха туос сатыы кэлбиккин дии - Мотуоһа Түмэрэйи оҕону дэллэритэрдии сиэттэ. Дьиэтигэр аҕалла. Киирбиттэрэ аҕыс уончалаах оҕонньордоох эмээхсин олороллор. Түөртээх, биэстээх уолчаан үөт түрэҕи ат гынан миинньэн, көмүлүөк оһох тула сүүрэккэлиир. Түмэрэйи атыҥыраабыттыы көрүтэлиир.

- Ким кэллээ ? эмээхсин хараҕа мөлтөх буолан оччойо ,оччойо олоотуур.

- Бу мин бииргэ үөскээбит киһим, дойдум киһитэ - Мотуоһа ийэ кынныгар быһаарар.

- Хайыы кэллэ манна ?

- Оттоһуоҕа биһигини кытта. Оппут үлэтэ кыаттарбат - Мотуоһа быһаарда. Оҕонньор дүлэй буолан туох диэн кэпсэтэ олороллорун өйдөөбөккө мэлээриҥниир. Хаххан курдук төбөтүн хамсатан эр биир көртөлөөн эргичиҥниир. Онтон дьэ ыйытта.

- Эмээхсиэн кими таҥара биэрдэ ? - оҕонньоро ыйыппытыгар эмээхсин кулгааҕын чугаһыгар нөрүйэн ньолойдо, хаһыырар быластаах оҕонньорго быһаарда. Мотуоһа Түмэрэйи сандалыга ыҥырда. Кытыйаҕа эт хоторуллубут, арыылаах лэппиэскэ уурбут, чөчөгөй үүттээх чэй куппут.

****

Нээстэр Саллаабыйга бүөмнээн эттэ. Киһитэ туохтан эрэ дьаархаммыттыы чыпчырыҥнаата, онтон элбэх харчы сураҕын истэн илиитэ салҕалыы ,сыҥааҕа эйэҥэлии түстэ.

" Мин да сырыыны сылдьыбыт киһибин, көмүстээх тайҕаҕа оччолооҕу көрбүтүм. Биир сымыыт ханна сытыйбатаҕай, биир уол оҕо ханна төрөөбөтөҕөй ,ботуччу төлөһөр буоллаххына барабын " - диэн өрө халахайданна. Өссө да элбэҕи сэлибириэх киһини , Нээстэр буойда. " Мээнэ чабыланыма, тыл барыа оччоҕо баһыҥ барыаҕа, оҕо оонньуута буолбатах. Алҕас сыыһа туттан кэбиһэр түгэҥҥэр, мин эйигин билбэппин. Өйдөөтүҥ дуо? "

" Өйдөөн бөҕө буоллаҕа дии тойонуом. Баччаҕа дылы өйдөһөн кэллэхпит " - диэн Саллаабый таҥара холоругар хаптаҥнаан эрэрдии ньылаҥнаата. Нээстэр аны Саллаабыйы тэрийэн ыытта.

(Салгыыта бэчээттэниэ)


*Ородьумаан*


23.03.2020

Түмэрэй арбы - сарбы буолан испитэ ханна да суох буолбут. Мэктиэтигэр чыычаахтар саҥалара кэрэтийэн иһиллэр. Эрдэ аахайбатаҕын бэлиэтии көрөр буолбут.

Түмэрэй Ньыыкан дьадаҥы ,тулаайах уолун билэн кинини суох оҥоруохтааҕар, Нээстэргэ бэйэтигэр абара санаата. Атын куораттыыр суол диэки салайда.

***

Татыйыктаах Ньыыкан куораттан соруктарын ситэн, дойдуларын диэки айаннаан иһэллэр. Түөрт мас көлүөһэлээх тэлиэгэлэрэ кыыкырдыыр. Тыа быыһынан аттара сэкэйэн иһэн , тохтоон тура тэбиннэ. Кулгаахтарын чөрөҥнөтөр, таныытын тыаһа хаһыҥырыыр. Арай ойууртан эмискэ тыатааҕы тахсан кэллэ. Ат сиргэнэн туора ыстанарыгар, тэлиэгэ олгуобуйата тосту ыстанна. Олгуобуйаны соспутунан ат өрө тэбэ ,тэбэ бурҕайа турда. Татыйык куттанан хаһыыран часкыйда. Ньыыканы кытта Куучар киһи саалара суох эбит. Быһахтарын харбаан ыллылар. Тыатааҕы көхсүн тыаһа курдьугунуур. Аһыытын килэҥнэтэр. Икки кэлин атаҕар өрүтэ турбахтыыр. Саатар ыттарын куоракка илдьэ барымаары хааллартаан кэбиспиттэрэ.
Тыатааҕы дьоҥҥо түспэккэ, төттөрү барыа эбит да, куучар уол үргүтээри мутугунан бырахта. Онуоха тыатааҕы ырдьыгынаабытынан ыстанан эрэрэ да ,баппаҕайынан сабыта дайбаан түһэрдэ. Ньыыкан киһини өрүһүйүөхтүү быһахтаах эһэҕэ чугаһаан эрдэҕинэ, саа тыаһа өрө хабылла түстэ. Эһэ " бөх !" диэбитинэн хоолдьугунан тэлгэннэ. Мас быыһыттан саатын уоһа буруолаабытынан Түмэрэй тахсан кэллэ. Татыйык уолуйбута ааһан Түмэрэйгэ махтанна. Түмэрэй баран аттарын булан аҕалла. Ыккый ойуур быыһыгар олгуобуйатыттан иҥнэн, буоһутуттан сөрөнөн турар эбит. Ньыыкан аттарын булан аҕалыар диэри харыйаны быһан ,саҥа олгуобуйа оҥорбут. Куучар уол арычча халымыр да буоллар, биир илиитэ көтөхпөт буолбут.
Ньыыканнаах Түмэрэй, олгуобуйаны тэлиэгэҕэ иилэн көлүйдүлэр.

Түмэрэй кэпсэтэллэрин истэн, Татыйыктаах Ньыыкан буолалларын сэрэйдэ. Ньыыкан атын баайдар курдук соруйа, соруйа олорбокко бэйэтэ үлэлээн иһэринэн да билиэххэ син.

" Эн кыл мүччү кэлбэтэҕиҥ буоллар ,хайдах дьылҕаланарбыт биллибэт " диэн махтаннылар.
Инньэ гынан Түүҥҥү Түлүрбэх ол эбэтэр Түмэрэй өлөрө - өһөрө кэлэн баран төттөрүтүн өрүһүйдэ. Ол соруктаах кэлбит, ынырык санаатын киэр кыйдыы сатыыр. Арыгы ол иһин киһини эҥин арааска тиэрдэр. Дьылҕаҕын хайдах баҕар түөрэ эргитэн таһаарыан син. Онтон үөрэригэр киһиэхэ кыра да наада эбитин Түмэрэй биллэ. "Түмээ кэлээр ,эйигин күүтүөм " диэн Мотуоһата эппитин санаатаҕына ис иһиттэн көнньүөрэн кэлэр. Эрдэ тыаҕа бааһырбыт кыыллыы кыланар эбит буоллаҕына билигин , атынан айаннаан иһэн киҥинэйэн ыллаан иһэр. Куоракка Нээстэргэ тиийдэ. Тыатааҕы этин төргүүлэммитин түһэрдэ. Сороҕун Ньыыканнаахха тэлиэгэлэригэр тиэйэн биэрбитэ.

- Хайа Түмэрэй хайдах сылдьан кэллиҥ ? - Наймыласпыт киһи Түмэрэйи тургутардыы көрүтэлиир.

- Үчүгэй .

- Үчүгэй дуо? Дьэ кэпсээ ханна тоһуйдуҥ. Мин баралларын көрбүтүм. Түмэрэй аара түбэһэн тоһуйталыа дии санаабытым ээ - Нээстэр " үчүгэйдэппит " диэн төттөрү өйдөөтө.

- Көр доҕор хата барбытым да үчүгэй эбит. Били кэпсээбитим дии эйиэхэ. Мотуоһам туһунан кини туһуттан хаайыыга барбытым эҥин диэн. Ону булан ыллым ээ - Түмэрэй үөрүүтүн кистээбэт, онтон Нээстэр дьэбин уоһуйбутун көрөн быһа бааччы эттэ.

- Мин Татыйыктаах Ньыыканы аара көрүстүм.

- Дьэ эрэ онтон? - Нээстэр быһа түһэр.

- Нээстэр эн сымыйалаабыккын. Ньыыкан дьадаҥы тулаайах уол эбит. Ону суорума суоллаан тугу туһанаҕын. Барахсаттар иккиэн дьоллоох баайылар.

- "Дьоллоох баайылар " - Нээстэр хабырынан эрэрдии үтүктэн тииһин быыһынан сыыйар - Түмэрэй эн туох эрэ буолбуккун ,уруккуҥ буолбатах !

- Мин да көнөрбөр баҕарбаккын дуо Нээстэр ? мин да киһилии олоруохпун баҕарар буоллаҕым дии.

- Чэ буоллун ,атын да киһини булуллуо ! - Нээстэр кими эрэ саанан эрэрдии кыбдьырынна.


(Салгыыта бэчээттэниэ)


*Ородьумаан*


18.03.2020

*Кэргэн кэпсэтии* *19 чааһа*

Сүтэрсибит тапталлаахтар билигин түөрт уон саастарыгар чугаһаан баран, бу саҥа көрсөн кэпсэтэ олороллор. Мотуоһа кэргэнэ ууга түспүтүн кэннэ, эрин дьонугар олорор. Оҕонньордоох ,эмээхсин сүөһүлэрин кыайан көрбөт буолан ,ону дьиэһиттээн, бэрийэн олорор эбит.

- Түмээ дьэ кэпсээ. Оттон эн кэргэннэнэн оҕолонон ырааппытыҥ буолуо ? - Мотуоһа ыйытар.

- Мин кур бэйэм кубулуйбакка сылдьабын. Эйигиттэн ытыс соттон хаалыахпыттан бу сылдьабын. Кимим да суох - Түмэрэй эппитигэр Мотуоһа аһыммыттыы көрөр.

- Билигин ханна бааргын Түмээ ,тугунан дьарыгыраҕын ? - Мотуоһа ыйыппытыгар Түмэрэй сүөм түспүттүү олорбохтуу түстэ.

- Мин ырыам ылламмыт киһибин. Хаайыы кэнниттэн ускул - тэскил сылдьабын. Түптээн олорон үлэлиир үлэм да суох. Хам - түм көмүс хостооччулары кытта барсан кэлээччим. Булбут үбүм - харчым барыта хаартыга ,арыгыга барар. Арыгы эрэ истэхпинэ, ыар санаа умнуллар курдук. Тугу кистиэхпиний барыта итинник.

- Билигин хайа диэки бараҕын ?

- Ити Тарбыыкын Кирилэҕэ хонуох буоллум , уонна сарсын барыам - Түмэрэй эппитин кэннэ титиик диэки " Ийээ " диэн оҕо ыҥырара иһилиннэ.

- Мин уолум көрдүү сылдьар. Чэ Түмээ этэҥҥэ буол - Мотуоһа дүлүҥтэн турда. Уолугар утары хаамта. Түмэрэй тугу этиэн булбакка туран хаалла. Мотуоһа эмиэ да саараабыттыы кэннин хайыһан көрөр ,уола ийэтин көрөн сүүрэн кэллэ. Түмэрэй мас лабаатын быыһыттан көрөн турбахтыы түһээт ,түспүт ыалыгар барда.
Кирилэ хоноһотугар көмүлүөк оһох кэннигэр ,кэтэҕэриин ороҥҥо таба тэллэх тэлгээбитигэр онно сытта.
Түмэрэй санаата оонньоон түүн аанньа утуйбата. Өйө санаата барыта Мотуоһатыттан арахпат.
Хайдах көрсүбүттэрин барытын эргитэ саныыр. " Мотуоһа кэргэнэ суох эбит. Миэхэ билигин да санаата баар быһыылаах . Ол эрээри миэхэ бэһирбэт буолуохтаах. Туга да суох турар бэйэтэ киһиэхэ " Түмэрэй арааһы санаан оронугар эргичиҥниир. Били Нээстэр ыар соругун ,саныан да саллар курдук буолла. Сарсыарда туран барарыгар саатар биирдэ Мотуоһатын көрөрө буоллар. Билигин кини туһунан саныыра буолуо дуо? Саатар барытын айахтатан кэпсээн кэбистим. Хаайыылаах ,арыгыһыт диэн биллэҕэ.

Сарсыарданан саҥа утуйан эрдэҕинэ. Кирилэ уһугуннарда.

" Тур эрэ доҕоор ,туох ааттаах кытаанахтык утуйдуҥ " - диир.

Түмэрэй турда. Атын ыла таарыйа Мотуоһаны көрө сатаата биллибэт.
Атын сиэтэн тиийэн ыҥыырдаата. Кирилэ чэй кутан биэрбитин истэ.
Тахсан атын миинэн титиик аттынан ааста Мотуоһа көстүбэт. Титииктэн тэйэн тыа саҕатыгар киирэн эрдэҕинэ Мотуоһа саҥата " Түмээ!" диэн ыҥырара иһилиннэ. Атын салайан киниэхэ утары барда.

- Хайа Түмээ бардыҥ дуо?

- Бардым. Эйигин өссө биирдэ көрөн ааһаары титииккэ күүтэ сатаатым - Түмэрэй атыттан ыстанан түстэ.

- Ынахтарбытын эрдэ ыабыппыт - Мотуоһа имин хаана тэтэрбит - ынахтарбын үүртэлээн баран "эйигин манан ааһара дуу ?"диэн күүттүм ээ - Мотуоһа мичээрдиир.

- Күүттүҥ дуо Мотуоһа ? Оо мин төһөлөөх маннык түгэни күүппүтүм буолуой. Эн күүтэргин билбитим буоллар, хаайыыттан да күрүөм этэ - Түмэрэй үксүн холуочуйдаҕына эрэ, саҥата элбиир этэ. Билигин аны эмиэ куоттарыам диэбиттии өрүсүһэн саҥарбытыттан бэйэтэ да соһуйда. Ол эппититтэн Мотуоһата эмиэ долгуйбут көрүҥнээх.

- Куораттан хаһан эмит өссө кэлэ сылдьыаҥ дуо? - Мотуоһа хараҕа сиигирбит. Эмиэ ким эрэ кэлиэ диэбиттии эргим - ургум көрөр.

- Эн эттэххинэ хаһан баҕар кэлиэм Мотуоһа. Көр эрэ маны өйдүүгүн дуо? - Түмээ хоонньуттан быалаан баран моонньугар иилинэ сылдьар, Мотуоһа хаһан эрэ бэлэхтээбит хомуһун таһаарда.

- Хайаа маны билигин да илдьэ сылдьаҕын дуо? - Мотуоһа сөхтө. Ылан хомуһу имэрийэр.

- Бу хомуска оонньоотохпуна мэлдьи эйигин саныыр этим. Бу хомус хаайыыга сүппүтүгэр айдаарсан , эбии уураах ылбытым. Тоҕо диэтэххэ эн бэлэҕиҥ буоллаҕа дии - Түмэрэй эппитигэр Мотуоһа хараҕын уута иэдэһинэн субуруйда.

- Мин да эйигин умнубат этим. Ол туһуттан эрбиттэн хаста кырбаммытым буолуой - Мотуоһа ытамньыйбытыгар Түмэрэй ыга кууһан ылан ,түбэһиэх уураата - сыллаата. Хараҕын уутун сотто.
Аҕыйах күнүнэн эмиэ көрсүөх буоллулар.

*Кэргэн кэпсэтии* *18 чааһа*

Түүҥҥү Түлүрбэх атын ахсым айана мөлтөөн, уоҕурҕаан ойоҕоһунан үҥкүүлүүрэ уурайан , уоскуйан хааман туллаҥнатар.
Бэйэтэ эмиэ ол курдук ахсыма уостубут. Айанын тухары арыгыта бүтэн, абырахтаммыта ааһан санаата самныбыт. Холуочук баламат санаатыгар сөбүлэспитин кэмсиннэр да ,дугдуруй да оҕус. Тугу эмит оҥордоҕуна хонор сирдэниэ, айаҕар аһыырдаах буолуо. Түмэрэй сүүрбэччэ саастааҕар таптыыр кыыһын күүстэринэн кэриэтэ, ойох гынан илдьэ барбыттарыттан ,олоҕо огдолуйан манныкка тэбиллэн сылдьар. Санаата оонньоон ону ситиһээри, хаайыыга баран кэлбитэ. Дойдутугар ийэлээх ,аҕатын көмүс уҥуохтарын да көтөхпөтөҕө.

Түлүрбэх тохтоон атын хабыалата түстэ. Бэйэтэ Нээстэр биэрбит ботуоҥкатыттан арыылаах лэппиэскэ, эт тоорохойун сиэн үссэнэ түстэ. Мас төрдүгэр өттүгэстии түһэн ылла. Ааспыт олоҕо хараҕар бу баардыы көстөллөр. Мотуоһалыын иккиэн оччолорго сүүрбэччэ саастаахтар. Икки өттүттэн харахтарынан хайҕаһан ,сүрэхтэринэн сөбүлэһэн ыал буолаары ыра санаалара элбэх этэ. Түмэрэй көмүскэ үлэлээн кэлэн ол харчытынан дьиэ - уот туттан, сүөһү - сылгы ииттэн олоруохтара. Элбэх оҕолонуохтара. Кыыс буоллаҕына мин ийэм аата буолуо, уол оҕо төрөөтөҕүнэ эн аҕаҥ аатын биэриэхпит диэн, баҕа санааларын кэпсэтэллэрэ. Түмэрэй үөрүүтүттэн ойон туран кыыһы көтөҕөн ылан эргитэрэ. Иккиэн күлсэ, күлсэ хатыҥ тула сырсаллара. Ол ыраламмыт баҕалара туолбатаҕа. Биир үтүө күн кинилэртэн ыйыта да барбакка, быһаарбыттара. Мотуоһа аҕата биир сэниэ ыал уолугар кыыһын ,энньэ иһин биэрэн ыыппыта. Мотуоһаны ытаппытынан - соҥоппутунан илдьэ барбыттарын Түмэрэй тыа быыһынан ыраахха диэри, чуҥнаан батыһан иһэн хаалбыта. Хайыыр да кыаҕа суоҕуттан абаккаран, оҕотун былдьаппыт тыа адьырҕатыныы кыламмыта, өй дуораана буолан эҥсиллибитэ. Ону истибиттэрэ эбитэ дуу? Мотуоһа арай истиэн син. Кини Түмэрэйэ тыа быыһынан батыһан иһэн, сарылаабытын сэрэйбит буолуохтаах. Ол кэннэ Түмэрэй иирбит дуу, итирбит дуу киһилии ээл - дээл сылдьыбыта. Күннээх ыраас халлаана ыас хараҥа им - балай буолбута. Онтон ыла уонтан тахса сыл ааста. Түлүрбэх Түмэрэй Мотуоһатын онтон ыла көрө илик. Киһи олоҕо кыраттан да бүдүрүйэн атын өттүнэн иэҕиллэр эбит. Ол кэмҥэ мэһэйдээбэтэхтэрэ буоллар, Мотуоһатынаан ыраламмыттарын курдук баҕар оҕо - уруу төрөтөн ньир - бааччы олорор буолуо этилэр. Билигин Түмэрэй баарыгар - суоҕугар ким да кыһаммат, ким да кинини күүппэт. Бу аттааҕар да дьоло суох. Бу сылгыны хаһаайына син күүтэр буоллаҕа дии.
Бу баран иһэр дьыалатыгар сөбүлэспитэ диэн, эмиэ киһи киһиттэн күндүтүн былдьыылларын сөбүлээбэтиттэн. Баайдартан кэлэйбититтэн, хоргуппутуттан. Кини саныырынан Нээстэртэн эмиэ былдьаабыттар. Күн аайы кэриэтэ арыгыны иһэр киһи төбөтө дууҥ - дааҥ курдук. Үгүһү элбэҕи быһаарбат. Нээстэр эмиэ да аһыннарардыы, эмиэ да муҥатыйан эрэрдии көрдөспүтэ. Түлүрбэх атын миинэн салгыы айаннаата. Биир алааска кэлэн ,тыа быыһыттан кэтээн олоро түстэ. Кэнники биир аттаах киһи, ыанньык ынахтары үүртэлээн иһэрин тохтотон ыйыталаста.
Түбэ Түөлбэ сайылыга эбит. Түбэ Түөлбэ бэйэтэ ханна баарын ыйдарда. Уонна Нээстэр ыйбыт киһитин ыйытта.
"Тарбыыкын Кирилэ ханан олороруй? " диэн ыйыппытын. Бу сайылыкка көһөн олорор диэн балаҕанын ыйан биэрдэ.

Онуоха Түлүрбэх ыйбыт балаҕаныгар чугаһаан баран ,чуҥнаан көрдө. Сайыҥҥы балаҕан эбит. Иһигэр киирбитэ биир аҕам саастаах киһи олорор. Ыйыппыта Кирилэ бэйэтэ эбит. Нээстэр тугу сүбэлээбитинэн кэпсэттэ. Бэйэтин баай атыыһыт сылгыһыта буолан , сылгыларын кимнээх эрэ үүрбүттэрин ирдэһэ сылдьар курдук эттэ. Кирилэ ыалдьыкка чэй кутан аһатта.

- Нээстэр хайдах олорор. Атыыта кутуута кэнники кэмҥэ хайдаҕый? - Кирилэ ыйытар.

- Син кэминэн эргинэр урбанар быһыылаах.

- Манна кэлэ сылдьыбыта. Маннааҕы баай хотуну кытта эргинэр урбанар сурахтааҕа.

- Ол ханнык хотунуй? - Түлүрбэх Татыйык буоларын сэрэйдэр да ыйытта.

- Биир эдэр дьахтар баар. Баай оҕонньордоох этэ онто таҥаралаабытын кэннэ дьэ көннө бадахтаах. Бэйэтэ да баай киһи кыыһа. Тибии тибэр сиригэр дьэ тибэ турар эбит һэ,һэ - Кирилэ үгэргээбиттии этэр.

- Ол эдэр дьахтар аата Татыйык диэн дуо?

- Кини - Кирилэ "хантан билэҕин?" диэбиттии көрөр.

- Нээстэр кэпсиир этэ - Түлүрбэх Кирилэ өйдөөбөтөхтүү көрбүтүн сэрэйэн этэр - ол Татыйык хотун баай оҕонньор өбүгэлэригэр аттаммытын кэннэ, сураҕа эдэр баай уолга тахсыбыт үһү дуу?

- Ханнааҕы баайа хааламмыт үһүө. Тулаайах кумалаан үөскээбит оҕо буоллаҕа.

- Кумалаан дуоа? - Түлүрбэх истибитин итэҕэйбэтэхтии эмискэ ыйыппытыттан бэйэтэ да соһуйда. " Нээстэр баай уолга былдьаппыт курдук кэпсээн, сымыйалаабыта буолуо дуо ?" - Түлүрбэх иһигэр саныыр, уонна этэр : - Баай дьахтар кумалааҥҥа эргэ тахсыбыт дьиэни истэ иликпин, бадаҕа оонньоон эттиҥ ини.

- Баары этэр буоллаҕым.

- Аата Ньыыкан диэн дуо?

- Кини. Бэйэбит да сөҕөн олоробут. Барытын баай быһаарбат эбит. Тас көрүҥүнэн сахаҕа ыал аайы суох эр бэрдэ. Сирэй - харах да мааны. Эдэр хотун бука онно абылаттаҕа дии.

Түлүрбэх Кирилэлиин кэпсэтэн олоро түстүлэр. Манна хонон баран сарсыарда "сылгыларын көрдүү " барыах буолла. Барытын Нээстэр эппитинэн толорор. Түлүрбэх тахсан ыҥыырын төргүүтүттэн өтүүтүн сүөрэн ,тыа саҕатын диэки атын өттүү барда. Абына - табына дьиэлээх сайылык ыаллара көстөллөр.
Титиик диэки билэр баайы куолаһа иһилиннэ. Түлүрбэх атын өттөөн баран ол диэки чугаһаата. Көрдөҕүнэ Мотуоһаҕа майгынныыр дьахтар турар. Ынахтарын ааттарынан ыҥыртыыр.
Ынаҕын этэрээри ньирэйин соскойдуур.
Түлүрбэх " кини дуу ,атын дуу? "- диэн таалан турбахтыы түһээт " Мотуоһаа " диэтэ.
Дьахтар кини диэки хайыста. Чугаһаан кэлбитэ кырдьык кини эбит. Ыраатта сүтэрбит
Мотуоһата.

- Түмээ ? - Мотуоһа улаханнык саҥарбытыттан дьон истиэ диэбиттии айаҕын сабы тутунна, эргим - ургум көрүтэлээтэ. Иккиэн харахтара утарыта көрсөн турбахтыы түстүлэр.

- Түмээ бу эн дуо? - Түүҥҥү Түлүрбэх диэн төһө да билигин ааттааталлар Мотуоһа урут итинник " Түмээ "диэн ааттыыра үчүгэй да буолааччы, истиҥник да иһиллээччи. Билигин эмиэ истэн Түмэрэй киһи эрэ буоллар долгуйан турда.

- Мин дии Мотуоһа мин.

- Бу манна эн хантан кэлэн хааллыҥ? - Мотуоһа өйдөөбөтөхтүү көрөр.Хараҕын биитин диэкинэн дириҥ дьураалар да көһүннэллэр. Эдэр үтүө сэбэрэтин сүтэрэ илик эбит.

- Эйигин көрдөөбүтүм ыраатта - Түмэрэй урукку санаатын эппитин Мотуоһа билигин да, кинини көрдүүрүн курдук өйдөөтө. Түмэрэй Мотуоһа харахтара сиигирбитин бэлиэтии көрдө. " Ама билигин да миигин умна илигэ буолуо дуо ? " - Түмэрэйгэ чыпчылҕан түгэнэ итинник санаалар элэҥнииллэр.

- Түмээ тохтоо бэйи, ол диэки баран миигин күүтэ түс, мин сотору тиийиэм - Мотуоһа талахтар диэки ыйда уонна эмэ турар ньирэйи тардан баайда. Ынахтарын сиирэ халты ыаталаат босхо ыыталаата ,уонна Түмэрэйгэ кэллэ.
Талахтар кэннилэригэр дүлүҥҥэ олорон кэпсэттилэр. Түмэрэй эмиэ баай киһи сылгыларын көрдүү сылдьабын диэн эттэ. Мотуоһа манна сүктэн кэлбит эбит. Эрэ былырыын саас кустуу сылдьан ууга былдьаммыт. Мотуо биир оҕотунаан огдообо хаалбыт. Оҕо турбакка гынан баран уонча сыл буолан баран оҕоломмуттар.
Иккиэн дүлүҥҥэ олорон уруккуну санаан үөһэ тыыннылар. Күүстэринэн илдьэ баран истэхтэринэ Мотуоһа таптыыр киһитэ Түмээтэ тыаҕа кыланар саҥатын истэн, түөрт кыырыктаах мас тэлиэгэттэн ыстанан түһэн куоппут. Ону эккирэтэн тиийэн кум - хам тутан илдьэ барбыттар.

( Салгыыта бэчээттэниэ )

*Ородьумаан*


16.03.2020

*Кэргэн кэпсэтии 17 чааһа*

Татыйык Ньыыканныын, куоракка эт арыы эргинэ киирдилэр. Татыйык аҕатынан аймахтарыгар тиийдилэр. Кэргэнин Ньыыканы билиһиннэрдэ. Айаннаан кэлбит таҥастарын уларытан ,мааны таҥастарын кэттилэр. Арай куучардара уларыппата. Бу сырыыга баһаарга супту бардылар. Татыйык күнү быһа баһаарга туран атыылаамаары, быһалыы Нээстэргэ туттарааччы. Билигин Нээстэри көрүөн баҕарбат.

*
Нээстэр Түүҥҥү Түлүрбэҕи хараҥа дьыалатын оҥотторо атаараат , дьэ иһигэр туох буоларын күүтэр. Туох эрэ буоларын сэрэйэн сүрэҕэ ытырбахтыыр. Ньыыканы кыайан суох гыммакка аны түбэһэн хааллаҕына бэйэтин уган биэриэ диэн ытырыктата саныыр. Ол да буоллар суут син биир үптээх - харчылаах өттүгэр буоларын билэр. Устугас бырадьаак киһини син - итэҕэйиэхтэрэ суоҕа диэн, биир үксүн ол иһин Түлүрбэҕи итинник сорудахха ыытта.
Арай кини баҕатын хоту буолара буоллар Татыйык син - биир киниэнэ буолуо этэ. Татыйыгы санаан утуйбат да буолла. Атын улуустарынан эргинэрэ да тохтоон турар. Үнүр итирэн баран көрсүүтүн кытта хоноору түүн Татыйыгынан ыҥыран сирэйин тыаһаппыта.
Түһээтэҕинэ Татыйык маҥан кини хара атынан өрүс кытылын устун хаамтаран иһэллэр. Тохтоон атыттан түһэн Татыйыгы эмиэ атыттан өйөөн түһэрдэ. Устунан тиэрэ баттаан ууруурун быыһыгар " Татыйык мин эйигин таптыыбын " диэтин кытта сирэйэ эмискэ уот аһыйа түстэ. Уһуктан олоро биэрээт сирэйин харбанна. Өйдөөн көрбүтэ Чиэрбэ Хотунун кытта хоонньоһон сытар эбит.

- Сиргидэх. Ханнык дьахтаргын ыҥыраҕын? Кимниин бааргын умуннуҥ дуо?! - Чиэрбэ хотуна сирэйгэ сырбатаат ,таҥнан халахайданар эбит. Нээстэр түүлэ илэ буолбатаҕын өйдөөн ,иҥиэттэн эрэ кэбиспитэ.

Нээстэр бүгүн атыыһыттар баһаардарыгар барда. Арай көрбүтэ Татыйык биир мааны киһини кытта сылдьар эбит. Ол мааны киһитэ били кини суорума суоллатаары Түлүрбэҕи ыыппыт киһитэ Ньыыкан эбит. Нэһиилэ биллэ. Хамначчыты таҥыннаран кэбистэххэ уларыйар да эбит.
Били кини соҕуруу бара сылдьан көрөр атыыһыттарын курдук буолбут. Татыйык обургу ол иһин тас көрүҥэр иҥсэрэн, сууйан тараан эр оҥостубут эбит дии санаата. Нээстэр санаатыгар киһиэхэ кэрэ сэбэрэ ,үтүө майгы буолбакка барытын үп - харчы баай быһаарар курдук саныыр.
Нээстэр аалыҥнаһар дьон быыстарынан Татыйыктаах Ньыыканы уоран көрүтэлиир. Арыгылаан дарбайбыт сирэйин өгдөҥнөтөн молооруҥнуур. Татыйыктаах Ньыыкан иккиэн дьоллонон аҕай күлэ - үөрэ кэпсэтэллэр. Нээстэр дьонунан хаххаланан ырыынактан тахсан барда. Туоҕун эрэ былдьатан ытаары мэрбэҥнээн эрэр оҕолуу ,сирэйин мырдыччы туттар.

" Түүҥҥү Түлүрбэх түөкүн дьиккэр! хардарсан хаалбыт " - Нээстэр бэйэтэ ыыппыт киһитин үөхсэн кыбдьырынар. " Билигин ханна эрэ тиийдэ. Манна баар да буолбат ээ, тыаҕа тоһуйтарыллыа этэ !" - Нээстэр туоҕу да токкуйдуон булбат. Түлүрбэҕэр бэйэтэ тиийиэҕин саныыр. Эмиэ да биллэн хаалыам диэн куттанар. Барыан - кэлиэн билбэтэх киһилии тэпсэҥэлээт, " баҕар Түлүрбэх барбакка хаартыһыттарга аараабыта буолуо" диэн ,хаартыһыттар дьиэлэрин диэки барда. Дьиэҕэ киирбитэ табах буруотун быыһыгар,дьон хаартылаан куһуйа олороллор. Чиэрбэ хотуна Нээстэри хаһааҥыттан эрэ өстөөҕүнүү кынчыаттыыр. Нээстэр ыйыппытыгар дьон Түлүрбэҕи көрбөтөхтөр. Ол аата аараабакка супту барбыт. Эмиэ харчы көрдүөхтэрэ, хаартылаа диэн
хаайыахтара диэн Нээстэр атахха биллэрдэ.

(Салгыыта бэчээттэниэ)


*Ородьумаан*


15.03.2020

Татыйык Ньыыканныын, таҥара диэтигэр тиийэн бэргэһэлэннилэр. Аҕабыт Ньыыканы туох төрдүлээҕин билэн баран, баай дьахтарга сөбө суоҕун быһааран эрдэҕинэ, Татыйык үөрүйэх аҕайдык кэтириинискэй харчыны хачыгыраппытынан таһааран аҕабыкка куду аспытыгар, ону эрэ күүппүттүү уокка ууну саба ыспыттыы ньим барда. Ону кытта " сөп түбэһэр үчүгэй да паараларгыт, кырасыабайгыт да бэрт " буола түстүлэр. Ньыыкан кэлэйэн да төһөнү кэлэйиэй. Оҕо эрдэҕиттэн баайдар майгыларын билэн кэллэҕэ.
Татыйык Нээстэр кэлэн эмиэ Ньыыканы хамначчыт диэн сирэй харах анньыа диэн, чарчыына суруксутунан дөкүмүөнү барытын оҥоттордо. Ньыыкан эрдии, ойохтуу буолар сурук бигэргэтиллибитин кэннэ үрүҥ дьиэҕэ толору хаһаайын буолла.
Таптыыр кэргэнин оҕотун кимтэн эрэ кистээн, уоран таптыыра уурайда. Нээстэр да кэллэҕинэ тэҥҥэ быһаарсар кыахтанна.
Ол эрээри баай киһи сиэринэн түөһүн мөтөччү туттан , дьадаҥылары үрдүлэринэн көрөн бардамнаабат. Айгыстан - ыадастан ачыаһырбат. Тэҥҥэ үлэлэспитэ баар буолар.

( Салгыыта бэчээттэниэ )

*Ородьумаан*


13.03.2020

*Кэргэн кэпсэтии* *16 чааһа*

Түүҥҥү Түлүрбэх киэһэ итирэн охтубута да тэбэн көрбөккө липпиччи утуйан ,сарсыарда эрдэ уһугунна. Тамаҕа хаппыт. Төбөтүн иһигэр ыаҕастаах уу курдук дьалкыҥныыр.

- Үтүө сарсыарданан эр бэрдэ, элик үтүөтэ - Нээстэр аттыгар кэлэн саҥарбытыгар, Түлүрбэх оронугар олордо. Бэҕэһээҥи кэпсэтиини санаан үөһэ тыынна. Арыгы иһэн өрө көрөн, ахсым санаатыгар муора тобугунан, халлаан хабарҕатынан этэ. Билигин ол ахсым санаата уостубут көрүҥнээх. Ол да буоллар кинини эппитин энчирэппэтинэн билэллэр.

- Дьэ ким билэр. Соччо үтүөтэ суох сарсыарда быһыылаах. Төбөм оройум сиигинэн ,хайы ыстаныахтыы ыалдьар. Абырахтаа эрэ - Түлүрбэх эппитигэр Нээстэр хончоҕорго ууламмыт испииртэн кутан биэрдэ. Түлүрбэх буомурбут санаата уостан, хараҕа арыый сырдаан, өйө санаата дьэҥкэрэрин манаан туран Нээстэр эттэ.

- Бэҕэһээҥи кэпсэтиини туох диэтиҥ?

- Эппит тыл биир. Тыл барда ,бас барда. Сорудаххын толордум да эрэйбиппин этириэс төлүүгүн !

- Оннук бөҕө буоллаҕа дии доҕоор - Нээстэр эҕэ - дьаҕа буола түстэ.

- Ол эрээри туох эмит биллэн хаалар түбэлтэтигэр, миигин уган биэриэҥ даҕаны бэйэҕиттэн бэйэҥ кэмсинээр . Мин бүгүн баар ,сарсын суох буоларбын кэрэйбэт буолбут, кэрээммиттэн тахсыбыт киһибин ! - Нээстэр диэки хааннааҕынан эрилис - турулус көрүтэлээтэ. Тутан турбут култаҕар бытыыкканы Нээстэртэн сулбу таһыйан ылан бэйэтэ кутунна.

- Туох диэн эттэххиний Түмэрэй. Хаһааҥыта эрэ үөлээннээҕим буоллаҕыҥ.

- Ким билэр дьэ, үөлээннээҕим умса түһэр кэммэр сүүспүттэн тирээбиллиэҥ, тиэрэ оҕуннахпына кэтэхпиттэн өйүөҥ биллибэт. Саатар өллөхпүнэ дьон сиэринэн кистээр - Түмэрэй бэлэһинэн күллэ. Нээстэр Түлүрбэҕи салла көрдө. Баттаҕа бытыга дэлби үүммүт, хаххан курдук хараҕынан, тэһэ үүттээн эрэрдии көрүтэлиир. Бэйэтин да дьаһайдаҕына көҥүлэ курдук.

- Иһит эрэ Нээстэр. Эн ол дьахтары кырдьык таптаатыҥ дуо? - эмискэ ыйыппытыгар. Нээстэр мух - мах буолан баран.

- Кырдьык буолбакка. Чэ сөп буолуо Түмэрэй үгүһү дойҕохтоомуох, бэҕэһээ сөбүн куолулаабыппыт. Дьыалаҕа киириэх. Сэбиҥ сэбиргэлиҥ бэлэм. Ат тыаҕа бааллан турар.

- Эн мин таптаабытым курдук хантан таптыаҥый. Мин таптал туһугар олохпун биэрбит киһибин. Оннук таптаабытынан өлүөм - Түлүрбэх эбии куттан истэ. Хабыалаан аһаабыта буолла - чэ бу аһы илдьэ барыам - диэн баран култаҕар бытыыкканы, хаппахтаан баран хоонньугар уктан кэбистэ.
Нээстэр ыһыгын - өйүөтүн тутта. Ойуур саҕатынан тахсан бааллан турар акка тиийдилэр. Бэрэмэдэйдэрин төргүүлэннилэр. Түлүрбэх сааһыран эрэр, уонна холуочук киһиэхэ холооно суохтук, ат үрдүгэр ыстанан хап курдук хатана түстэ.

- Түмэрэй дьэ кытаат. Хаартыһыттарга эҥин аараама. Түбэй Түөлбэни билэҕин дии онно супту тиий - диэтэ уонна. Уонна ханна кими көрсөн ыйытыахтааҕын барытын эттэ.

- Иһит эрэ Нээстэр - Түлүрбэх уларыйан хаалбыт куолаһынан ,тииһин быыһынан сыыйда - мин ол эйиэхэ мэһэй буолааччыны суох оҥордохпуна, саатар ол дьахтары кытта сүгүн олорор инигин? Эмиэ уларытаҕын дуу?!

- Оннук буоллаҕа дии. Кыратык саҥар дьон истиэҕэ - Нээстэр эргим - ургум көрүтэлиир.

- Тапталгыт элбэҕэ да бэрт, сорох биири хара өлүөр дылы аҥардастыы таптыыр. Онтум да баҕалаах. Эйигин бэйэбинэн охсоммун, өйдөөммүн барабын. Миигиттэн эмиэ былдьаабыттара, ол иһин ! - Түлүрбэх холуочуйан эмиэ саҥата элбээтэ.
Кини санаатыгар Ньыыкан диэн ханнык эрэ баай уола Нээстэртэн былдьаабыт курдук өйдүүр.

- Бэрт сөп өйдөөтүм. Чэ бурҕат Түмэрэй - Нээстэр эттэ. Түлүрбэх тэһиинин күүскэ тардыалаабытыгар ат өрө туран , туйаҕынан табыйан эрэрдии мөҕүстэ. Онтон тэһиинин ыһыктаат , иҥэһэтинэн ат ойоҕоһун тиҥилэхтээбитигэр ходьох гынаат иннин хоту ыстанна. Ат туйаҕын иһэхтэрэ өрө кыырайа түстүлэр.

***

Татыйык Ньыыканы окко ыыппата. Тутаах үлэһитинэн Бөтөһү анаата. Ньыыкан үлэлии үөрэнэн хаалан ,көннөрү олороруттан тэһийбэт. Татыйыкка этэн үлэһиттэргэ сүөһү өлөрөн, астаан эт үллэрдэ. Хара дьиэҕэ эт киллэрэн биэрбитигэр Бөдүөһүйэ эмээхсин :

- Хор оҕобут улаатан киһи хара буолан эт амсайдахпыт. Дьэ кытаатан баттыгастаах баай эрэ буолаайаҕын. Кыра - хара дьону өйүүр буолаар - диэтэ.

- Буулдьата бүттэ бадахтаах ! Итиннэ сытыаҥ дуо ! Тур нөҥүө өттүнэн киир ! - Түлүрбэх тойон туттар киһитин өлөр - хаалар күҥҥэ , бардьыгынаан үөгүлээтэ. Онуоха Нээстэр саһан сыппыт сыарҕатын, кэнниттэн орҕостон туран алаас нөҥүө өттүнэн тыаҕа түстэ.

Үскэл киһи буулдьата бүтэн куотар аакка барда.
Өлөрүөхсүттэрэ кэнниттэн эккирэтэн истилэр. Сааскы күн хаары чарааһаппыт. Онон - манан хаара суох харалдьыттар баар буолбуттар. Ол иһин Үскэл киһи суолун сүтэрэн кэбиһэллэр.

Иккиэн икки аҥы баран истэхтэринэ мас кэнниттэн Үскэл киһи Нээстэри тардан ылла. Кэнниттэн харбаан ылан муомахтаата. Нээстэр кэнниттэн ытарчалыы ылбыт илиини араара сатыыр.
Тыына хааттаран үрүҥ күнэ өлбөөдүйэн барда.
Түүҥҥү Түлүрбэх Нээстэр бобуллаҥныыр саҥатын истэн онно барда.
Үскэл бэрдээннээх киһи кэлэн иһэрин көрөн , уҥан нарайбыт Нээстэри киэр илгээт саатын хабан эрдэҕинэ Түлүрбэх тутуу былдьаһан ытта .Буулдьа чуһууран кэлэн сүүскэ түспүтүгэр, баттаҕа арбас, кэтэҕэ кэдэс гынна ,дьабака бэргэһэтэ эһиллэн ,бэйэтэ тиэрэ баран түстэ.
Түлүрбэх кэлэн уҥан тарайан сытар Нээстэри сирэйин таһыйар. Киһитэ өйүгэр кэлэн төбөтүн илгистэр. Туох буолбутун анаара сатаан мээнэнэн көрөн баран дьэ өйдөннө. Аттыгар өлөн тыыллан сытар Үскэл киһи диэки көрөн дьэ уоскуйда.

- Маннык дьүһүҥҥүнэн хайдах кыргыһаары гыммыккыный ! Тоҕо даҕаны бу быһаххын өттүккэр иилинэ сылдьаҕын ?! - Түлүрбэх кэлэйбиттии сэмэлиир.

- Кэннибиттэн тардан ылан муомахтаабыта дии - Нээстэр моонньун имэринэр.

- Бу быһах туох иһин баарый ? икки илииҥ көҥүл баар дии. Быһаххын хостуу охсуохтааххын ! Эн сааҕын харбаан ылбытын, тутуу былдьастым. Иккиэммитин сайылыыра хаалла - Баарыан эрэ Нээстэр Түлүрбэҕи мөҥүттэрэ, билигин киһи эрэ буоллар саҥарбата. Ол кэннэ, Түлүрбэх баай атыыһыт диэн сүр баттатара суох. Тэҥҥэ быһаарсар кэпсэтэр буолбута. Холуочуйдаҕына " Мин суоҕум буоллар эйигин анараа дойдуга атаарбыт буолуо этилэр ! " - диэн күөн туттар буолбуттара.
Дьууктаталаабыт дьоннорун көмүстэрин үллэстибиттэрэ. Нээстэр саҥа дьиэ - уот туттан ,атыытын - эргиэнин хаҥаппыта. Түлүрбэх арыгылаан ,хаартылаан ый ыһыаҕа оҥорбута. Харчылаах кэмигэр кэрэ дьахталлар да бааллара, эчи доҕоро - атаһа элбэҕэ. Бүппүтүн кэнниттэн симэлийэ - сүппүттэрэ.
Бу билигин эмиэ Нээстэр ыар сорудаҕын, толороору кэлэн сытар.


(Салгыыта бэчээттэниэ)


*Ородьумаан*


10.03.2020.

*КЭРГЭН КЭПСЭТИИ* *15 чааһа*

- Дьиэлээхтэр кэпсээҥҥит - сүүһүгэр хайа тардыы ,баас оннулаах хара бэкир киһи Нээстэрдээх Түмэрэйи сирийэ көрүтэлиир.

- Суох эһиэнэ. Хайа диэкиттэн айаннаатыгыт ? - Нээстэр шрамнаах киһини үөрэтэрдии одуулаһар. Куоракка сылдьан ыйыталаһаспытыгар. " Үскэл көрүҥнээх хара бэкир киһи. Сүүһүттэн саҕалаан куйахатыгар хайа тардыы шрамнаах. Хаһан эрэ тыатааҕыны кытта хапсарыгар эчэйбит " диэн эппиттэрэ. " Ол кини эбит " диэн Нээстэр күлүгэр имнэннэ. Хайаан да " өттүк харалаах " кэлэн иһэр буолуохтаахтар. Ол да буоллар бу дьону, хайдах боҕутуннартыыр санааны тобула сатыыр. Аны туран иккиэн саалаахтар эбит.

- Бодойботтон көмүскэ үлэлээн кэлэн иһэбит.

- Көмүс үлэтэ хайдаҕый ол диэки ?

- Син үчүгэй.

- Сылаа таһаара түһэҕит дуо? - Нээстэр билсэн - көрсөн кэпсэтэ түһэн баран, сүөһү очоҕоһугар испиири кутан баран, ноторуускалыы кэтэ сылдьарын хостоото. Айан дьоно ону көрөн " сэк " гына түстүлэр. Бэл бииргэ сылдьар уҥа илиитэ киһи Түлүрбэх силин быһа ыйыһынна. " Баардаах эрээри кистээн сылдьыбыт эбит " дии саныыр. Нээстэр оҕуруктаах өйдөөх киһи муҥутаан, чуолаан маннык түбэлтэҕэ туттуом диэн илдьэ кэлбитэ.

- Оо хайа доҕоор бу дьон сылаа таһаарардаахтар эбит дии - Испирдиэн дэнээччитэ үөрэн ытыһын " лас! " гына охсунна. Айах аһыллара арыгынан эрэ итээн турбутун курдук күө - дьаа буола түстүлэр. Нээстэр испиири уулаан кутаттаата.

- Эһиги манна тугу дьыалайдыыгыт? - Испирдиэн ыйытар.

- Бултуу сылдьабыт - Түлүрбэх мээнэ чап гыннаран баран Нээстэр диэки көрөн ылла.

- Биһиги биир лөкөйү эккирэтэн баран сиппэтибит. Бу манна саҥа аараатыбыт - Нээстэр Түлүрбэҕи атахха тэбэн имнэннэ. Ол аата " Мээнэ чабыланыма ,бэйэм кэпсэтиэм " диэн өйдөбүл. Манна бултуу сылдьар буоллахтарына атын көстүү буолуохтаах этэ. Манна бултаан хонугулуур дьон көстүүтэ атын буоллаҕа. Киис тиирэр мастара, чааркааннара ,быалара - туһахтара, уокка оттор саһааннара эҥин баар буолуохтааҕа.

- Ол ыта суох сылдьаҕыт дуо? Тайаҕы хайдах ситэҕит? - Үскэл киһи уорбалаабыттыы көрүтэлиир.

- Ыттарбыт бааллар. Туох эрэ кыыл суолун эккирэттилэр бадахтаах ,ханна эрэ сүттүлэр - Нээстэр сымыйалаан кубарытта, эбии арыгы кутаттыыр . Бэйэтэ испэт . Көмүсчүттэр холуочуйан бардылар.

- Түмэрэй аттарбытын өттөөн кэлиэх эрэ сойбуттара буолуо - Нээстэр эппитигэр иккиэн таҕыстылар. Аттарын өттүөхтээҕэр ,үүтээнтэн тэйитэн кистии баайдылар.

- Түмэрэй ити испиири туох ааттаах утаппыттыы киллиргэтэҕиний?! Билигин ончу иһээйэҕин. Мээнэ кыаныма. Ити дьону итирдэн баран дьаһайтыахха наада. Ити үскэл киһи хотторуо - кыайтарыа суоҕа.

- Буулдьа хотуоҕа - Түлүрбэх хоҥоруутугар хоннорботтуу саҥарар.

- Холуочуйбуккун. Мүччү тутуннуҥ да бэйэбитин былдьыахтара. Ити мээнэ дьон буолбатах ! - Нээстэр хайдах гыныахтаахтарын эмиэ эттэ.

Үүтээҥҥэ тиийбиттэрэ Үскэл киһи аттарын өттүү барбыт. Иккиһэ сыарҕаҕа манаан олорор.
" Көмүстэрэ баар эбит " Нээстэр сэрэйэн үөрэ санаата. Тиийэн сыарҕаҕа олорон, кэпсэппитэ буоллулар. Нээстэр аралдьытар кэмигэр, Түлүрбэх кэнниттэн олорон Ипирдиэни быһаҕынан сүнньүгэ биэрдэ. Хаана Түлүрбэх сирэйигэр бырдаҥалаата. Испирдиэн хараҕын өҥүргэһинэн көрөн, хаарга умса баран түстэ.
Ону кытта даҕаһан, саа тыаһа түптэ саалынна. Буулдьа Нээстэр саҕынньаҕын түүтүн хайа суруйан ааста. Сыарҕаҕа хаххаланаары хаарга умса түстүлэр. Көрбүттэрэ Үскэл киһи ытыалыыр эбит. Атын өттөөн кэлэн иһэн көрдөҕө.

- Сыакаардар. Ол иһин сэрэйбит сэрэх ! Оччотугар көрүлээтэхпит. Хаан хааҥҥа ! - Үскэл киһи ынырык хаһыыта ,иһийэн турбут тыаны аймаата. Нээстэр салынна. Илиитэ ибигириир. Ол эрээри куттаммытын иҥсэ - обот санаата киэр хаһыйда. Буруо бурҕайбыт сирин хоту ытыалаата. Ол кэмҥэ Түлүрбэх туран умса туттан мастар диэки сүүрдэ. Үскэл киһи ытыалаан хаары бурҕатта. Биир мэник буулдьа Түлүрбэх чабырҕайын, сиирэ - халты иһиирэн ааһарыгар чомпой бэргэһэтэ эһиллэн хаалла. Түлүрбэх суон бэскэ кэннигэр хаххаланна.
Мастарынан хаххаланан чугаһаан истэ. Үскэл ытыалаатаҕын аайы ,мастар хатырыктара логлорута тэбэр, тоҥ мутук тостурута ыстанар.
Онтон сотубуор тыаһа лачырҕаан баран, эпчиэскэлээн " чап !" гынар тыас иһилиннэ.

*Кэргэн кэпсэтии 14 чааһа*

- Тапталтан киһи тэмтэрийэр эбит. Нээстэр эн иннигэр бу хаан олбохтоох илэ илиэһэй курдук көстүбүтүм иһин ,мин да ийэттэн төрөөбүт инчэҕэй эттээх , таптыыр дууһалаах киһи этим. Кырдьыга таптыыр кыыспын былдьатан , онтон тэбиллэн, тэмтэрийэн олоҕум суола - оллур - боллур буолбута - Түүҥҥү Түлүрбэх Түмэрэй холуочуйан баран муҥатыйар - Бу диэн эттэххэ Нээстэр эн дьахтары киһилии таптаабыт үһүгүөн ! Баайын эрэ туһугар буолуо. Хараххыт туохха да туолбат, баҕаҕыт туохха да хаммат. Хараххытын ииҥҥит буора эрэ толоруоҕа ! Эһиэнэ баайдар гиэннэрэ таптал үһү дуо! Ээ ?! Таҕыл буоллаҕа дии. Бу этэ олороҕун " дьахтар куукакка , харчы кумааҕы ,арыгы уу, көмүс таас " диэҥҥин. Хас саха дьахтарын буорту гынныҥ ?! Эн курдуктар миигиттэн тапталлаахпын былдьаабыттара !
" Кинитэ суох олоҕум суох " диэн атах -.балай барбытым. Хаайыы харахтаммытым! Төттөрүтүн эн курдуктартан ситиһиэххэ баара ! Билигин бэйэҥ атаҕастаммыт буола олороҕун!!

- Түмэрэй уоскуй ! Итирэн бардыҥ. Бүгүн ханна да барыма, манна хоноҕун. Сарсыарда өйдөөххөр кэпсэтиэхпит.

- Аҕал харчыта ! Дук гынан салҕаан эриий. Хаартылыы барыам.

- Ииримэ. Кэл киир утуй. Бу дьүһүҥҥүнэн ханна бараҕын. Сүүттэрэн кэбиһиэҥ - Нээстэр Түлүрбэҕи дабыдалыттан өрө тардан, ороҥҥо илдьэн сытыарда. Киһитэ сыппахтыы түһээт утуйан мунна тыаһаан барда.

Түмэрэй хаһан эрэ уол оҕо одьунааһа, эр бэрдэ элик үтүөтэ этэ. Ыһыахтарга кус - быһый ат бөҕө дьону кытта эрбии биитинии тэҥҥэ тутуһара. Уол оҕо буолан айылҕата таайан ,кыыс оҕону таптаабыта баара. Ол көмүс чыычааҕын илдьэ барбыт абатын тулуйбакка , баай дьон уолун үттү сынньан, кырбаан хаайыы харахтаммыта.
Хаайыыттан тахсан да баран олоҕо көммөтөҕө. Көмүстээх тайҕаҕа тиийэн үлэлээбитэ. Үлэлээбит хамнаһын арыгылаан ,хаартылаан матайдыыра. Арыгы эрэ истэҕинэ ыар олоҕо умнулла түһэн ылара.
Үксүн түүн сырыылаах буолан Түмэрэй диэн аата умнуллан Түүҥҥү Түлүрбэх диэн ааттыыллара. Үксүн хаартыһыттар дьиэлэригэр хоноро.

Кэнники Нээстэри кытта билсэн таһаҕас тасыһар этэ. Биирдэ ороспуонньуктарга түбэһэн , аттарын таһаҕастарын барытын былдьатан , сыккырыыр тыыннара эрэ ордон ,сатыы саллаҥнаһан кэлбиттэрэ. Ол кэннэ Нээстэргэ өс - саас ситиһэр санаата киирэн , ох курдук оҥостон ,кустук курдук куоһанан тиистэригэр дылы сэбилэнэн көмүстээх тайҕаҕа барбыттара. Түүҥҥү Түлүрбэххэ тугу гынара ,ханна баран умса түһэрэ син - биир курдуга. Өс - саас ситиһэр абарбыт санаата уһуктубута. Баайдары ис иһиттэн абааһы көрөр буолбута. Нээстэри да онно миэстэтигэр дьууктаан, хаалларан кэбистэҕинэ көҥүлэ.
Нээстэр эрдэттэн оҥостон ,кимнээх Көмүстээх тайҕаттан төннүөхтээхтэрин билэр этэ.
Кинилэри суох оҥортоон баран, биирдэ байа түһэр баламат санаа баһыйбыта. Тайҕаҕа сыыһа - халты тутуннуҥ даҕаны, бэйэҕин алы гымматтара биллэр.

Нээстэрдээх Түмэрэй былааннара диэн тоҕоостоох сиргэ тоһуйан өмүтүннэрэн бэрдээнинэн ытыалаан кэбиһиэхтээхтэрэ.
Ол эрээри кинилэр баҕаларын хоту буолбатаҕа. Көмүсчүттэр эрдэ кэлэн хаалбыт этилэр. Урут быраҕыллыбыт булчут үүтээнин ,көмүсчүттэр кыратык сөргүтэн тохтоон сынньанан ааһар дьиэ оҥостубуттара баара. Нээстэрдээх Түлүрбэх онно хонон сынньанан ,аттарын хабыалатан ааһыахтаахтара.
Кэлэн кулуһун оттунан чэй өрүнэн испиттэрин кэннэ, сыарҕалаах аттаах икки киһи кэлбитэ. Быһалыы эттэххэ тоһуйан кыыл курдук, ытыалыахтаах дьоннорун кытта ыы - муннуларынан кэтиллэ түспүттэрэ.

( Салгыыта бэчээттэниэ )


*Ородьумаан*

09.03.2020

- Дьэ холуннарар дьон баар эбит - Нээстэр култаҕар графинтан арыгы кутаттаата. Көрсүбэккэ эрэ бэйэтэ иһэн киллиргэтэн кэбистэ. Аһыырҕатан сирэйин мырдыччы тутунна. Бүлтэс уҥуохтан быһаҕынан эти элийэн ылан сыттаан баран, айаҕар болточчу уобан, ыстаан кимириттэ. Ону маны сэһэргэһэ түстүлэр.

- Дьэ мин дьахтары куукакка арыгыны уу , харчыны кумааҕы, көмүһү таас эрэ курдук саныыр этим. Онтум дьэ биир дьахтары дьиҥнээхтии таптаатым бадахтаах - Нээстэр холуочуйан сирэйэ кытарбыт.

- Тыый доҕоор. Оччо таптаабыт эрээри тоҕо сирэйиҥ сөрүөһүннэ, үөр - көт ,күлүм - аллай - Түмэрэй эҕэ - дьаҕа буолла.

- Түмэрэй иһит эрэ. Эн холобура биирдэ эмит таптыы сылдьыбытыҥ дуо?

- Баара доҕор баара.

- Оччоҕо онтуҥ тоҕо суоҕуй билигин?

- Былдьа
абыттара. Ону кэпсээтэххэ уһун остуоруйа . Тоҕо ыйытаҕын?

- Эт эрэ. Ол былдьаабыттарыгар эн төһө абарбыккыный?

- Абаран да төһөнү абарыахпыный. Сымыһахпын хаан оҕуолуор диэри быһа ытырбытым .Тыаҕа тахсан өй дуораана эҥсиллиэр дылы үөгүлээбитим. Онтон ураты хайыыр да кыах суоҕа. Көмүс чыычаахпыттан көрө маппытым !- Түүҥҥү Түлүрбэх уруккутун санаан уйадыйан ылла, куолаһа титирэстээтэ.

- Тоҕо оччоҕо ону ситиспэтэххиний?

- Кыах суох этэ.

- Түмэрэй иһит эрэ. Мин эмиэ оннук турукка киирдим.

- Дьахтаргын былдьаатылар дуо?

- Оннук.

- Ама дуу эн буолан баран, урукку мин курдук үбэ - аһа суох буоллаххыный? Дьахтары таах атыылаһан да ылар кыахтаах инигин .

- Оннук эн биһикки саныырбыт курдук буолбатах эбит.

- Нээстэр онон - манан иэхпэккэ быһа - бааччы эт. Мин соругум тугуй? Дьахтар булан биэрэбин дуо?

- Миэхэ мэһэйдиир киһини туоратыахтааххын !

- Хайдах ? Атын сиргэ илдьэн дуо?

- Билбэтэҕэ буолума. Суолга туора турбут киһини ,хайдах суох оҥорору эн билэҕин.

- Нээстэр уонна хаан таһаарбаппыт диэн үлэхтээх этибит дии. Онто суох түүлбэр киирэллэр - Түлүрбэх Нээстэр диэки саллыбыттыы көрдө.

- Үпкэ - харчыга наадыйбаккын дуо? - Нээстэр Түмэрэй кэбирэх сирин таарыйда.

- Төһөнү төлүөххүнүй ? - Түмэрэй эмиэ да сөбүлэһиэх санаата киирдэ.

- Төһө дииргинэн төлөһүөм. Ону баҕас эрэннэрэбин ! - Нээстэр хараҕа уоттанна. Түмэрэй сөбүлэһэригэр тиийдэ.


(Салгыыта бэчээттэниэ)


*Ородьумаан*


07.03.2020.

*Кэргэн кэпсэтии 13*

Нээстэрдээх Татыйык иккиэн хаалбыттарыгар, Нээстэр саҥаран лэбээрэр.
Онтон Татыйык сүөм түспүтүн дьэ бэлиэтии көрдө.

- Хайа туох буоллуҥ? Кэһиибэр үөрбэтиҥ дуо ? - Нээстэр кууһаары сарбаҥнаабытын, Татыйык туора хаһыйда. Илин ,кэлин кэбиһэрдэрин төттөрү биэрдэ.

- Нестор иһит эрэ. Мин эйигин кытта атыы - эргиэн эрэ өттүгэр кэпсэтэбин. Онтон ордук сыһыан суох буолуохтаах ! - Татыйык килбигийбитэ сүтэн ,хотун хаанын киллэрэн Нээстэри тыйыстык көрдө. Биирдэһэ аҕала сатаан күлбүтэ буолла.

- Һэ, һэ туох буоллуҥ сэгэриэм. Мин кэнники кэмҥэ күнүм эйигинэн тахсар, ыйым эйигинэн киирэр буолла. Ол ыра санаабын киэр илгибэтэр ханнык диэн кэллим ээ.

- Мин кэргэннээхпин.

- Кэргэннээхпин дуоаа? Ханнаа ?Кимий оол ? - Нээстэр чахчы сөҕөн чыпчырынар.

- Ити Ньыыкан

- Ити кини дуо? Кээс доҕор ! Ама дуу ! Оонньоон этэр инигин !

- Кырдьык. Мин кинини таптыыбын - Татыйык чахчытын бигэргэтэрдии тонолуппакка көрдө. Нээстэр эмиэ да күлэн тэһи барыахтыы ,эмиэ да ытаан эрэр оҕолуу,
мэрбэҥнээн эрэр курдук дьүһүннэннэ.

- Ол хаһан ,ханна баар этэй мааны баай хотун хамначчыттыгар эргэ тахсыбыт диэн?

- Манна миэхэ баар.

- Ама дуу?

- Оннук. " Таптаа да тайахтаахха , сөбүлээ да сүгэһэрдээххэ " диэни истэ иликкин дуо?

- Истибитим иһин... дьэ сөхтөрдүҥ. Ол кумалааҥҥа тахсан тугу туһанаҕын ? Иккиэн баай дьон холбоһон олордорбут ,дьэ уһун торҕо буруону уһааран ,үрүҥ - хара сүүрүктэри үрүлүтүө этибит - Нээстэр эбирдээх сирэйин ыттатан күлбүтэ буолла.

- Бу баар туһаммыт дьолум - Татыйык хостон уһуктубут оҕотун көтөҕөн аҕалан көрдөрдө. Оҕо атыҥыраабыттыы чоҕулуччу көрүтэлиир.

- Чэ бэйи. Сатаан кэпсэтиэ суохпут. Аныгыскыга биллэ сылдьыам. Баҕар атын санаа киириэҕэ - Нээстэр туоҕу таайтаран эппитэ биллибэт. Тахсан иһэн эбии тугу эрэ саҥарбыта иһиллибэтэ. Ону даҕатан халҕан тыаһа " лип !" гына сабылынна. Нээстэр тахсан иһэн Ньыыкан умса туттан олорорун көрөн ,хатыылаахтык кынчыаттаан ааста.
Ньыыкан соччото суох кэпсэтии тахсыбытын сэрэйдэ. Үрүҥ диэттэн " Никаа кэл киириий " диэн Татыйык истиҥник ыҥырар саҥата иһилиннэ.

*

Нээстэр куоракка кэлбитэ. Бүгүн хаартыһыттар дьиэлэригэр тиийдэ.

- Хайа доҕоор бу Нээстэр атыыһыт бэйэтинэн кэллэ дии.

- Нээстэр нэс диэбиккит кимнээҕэр ылламнык сылдьар эбит.

- Ырбаҥнаһан бүтүҥ ! Түүҥҥү Түлүрбэх баар дуо манна ?- Нээстэр сирэйэ дьэбин уоһуйбут.

- Арыгы ыла барбыта кэлиэҕэ. Нээстэр кэл оонньуох.

- Суох суох доҕор. Сүүйэ үөрэммит дии . Мин Түлүрбэххэ наадалаах кэллим.

- Ойохтоноору гыммыккын үһү дуу Нээстэр ?

- Бу киһи хаһыс ойоҕо буолар ? Дьоҕойон мин торбос ыстааммын уларытарбынааҕар, элбэхтик уларытар быһыылаах.

- Хаһыс да буоллун . Ол биһигини кыһыппат. Сыа сиэхпитин эрэ наада.

- Балыыҥка
лаамаҥ ! - Нээстэр холуочук хаартылыы олорор дьонтон дьалты буолаары төттөрү таҕыста.
Түүҥҥү Түлүрбэҕэ бу утары кэлэн иһэр эбит.

- Үөлээннээҕим Түмэрэй эҕэрдэ ! - Нээстэр Түлүрбэҕи Түмэрэй диэн аатынан ааттаата.

- Һок ! Нээстэр кэпсээниҥ - Түлүрбэх Түмэрэй илиитин ыга тутта - Үөлээннээҕим диэн эмиэ туохха мэҥийдиҥ һэ, һэ ардыгар дорооболоспокко да ааһаҕын. Наадаҥ бүттэ да кэпсэппэт да буолаҕын.

- Биир дьыаланы оҥоруохха наада.

- Туох дьыалатай? Эмиэ хараҥа дьыала дуо ? - Түлүрбэх холуочук да буоллар саллыбыттыы көрөн ылла .Аҕыйах сыллааҕыта Нээстэр көмүсчүттэри халаппыта. Түмэрэй киһи тыыныгар турбут буолан ытырыктата санаата.

- Кэл миэхэ дьиэбэр барыах дьон - сэргэ истиэҕэ. Уулуссаҕа кэпсэтэр дьыала буолбатах.

- Тохтоо доҕор. Бу дьоҥҥо арыгыларын киллэрэн биэриэм.

- Чэ киллэрэн биэрэ оҕус ! Исиһэ олороойоҕун ,миэхэ дьиэбэр ас да арыгы да көстүөҕэ - Нээстэр этэн баран күүтэ түстэ. Түлүрбэх Түмэрэй таҕыста. Иккиэн Нээстэр дьиэтигэр бардылар. Үрдүк хоруобуйалаах саҥа дьиэҕэ киирдилэр.

- Бу үлүгэр ат эккирэтиэххэ сөптөөх дьиэҕэ соҕотох олороҕун дуо? - Түмэрэй дьиэҕэ киирээт ,дьиэ үрдүк өһүөтүн хантаарыҥныыр.

- Бэйэм буолбакка.

- Оттон ойоҕуҥ?

- Барбыта . Үүрбүтүм. Чэ кэл олор. Үгүһү ыаһыйалаама.

- Туохтан киҥиҥ - наарыҥ холунна Нээстэр?

Ньыыкан Татыйык ханнык эрэ баай киһини кытта билсибититтэн санаата түспүтэ. Эбиитин атаһа Бөтөс " Ол иһин даҕаны ол эн биһиккиэҕэ баай кыыс хантан кэлиэй. Тибии типпит сиригэр тибэр. Ити атыыһыт улахан баай киһи буоллаҕа дии. Иккиэн баайдарын холбоотохторуна баһаам буоллаҕа " диэн эбии иэдэппитэ.

" Оттон оҕобун хайыыллара буолла ? " Ньыыкан кэһиэҕирбит куолаһынан аат эрэ харата ыйыппыта.

" Оҕоҕун эйиэхэ көрдөрбөттөр ини , суут - сокуон син биир баай өттүгэр буолар " диэбитэ. Ол кэнниттэн билигин арыый үчүгэй сонуннаах кэллэ даҕаны. Баҕар туохха эрэ атын наадаҕа ыҥыттарбыта буолуо диэн санаа киирэр.

Сарсыныгар Ньыыкан түөртүүр ыамҥа дылы, от кэбисиһэн баран Түбэҕэ барда.
Кэлбитигэр Татыйык үөрэ көрүстэ. Ньыыкан оҕотун ахтыбычча сыллаамахтаата.
Ол кэмҥэ ыттар үрдүлэр. Ыҥыырдаах аттаах киһи кэлэн атын сэргэҕэ баайда. Нээстэр эбит. Киирэн күө - дьаа Татыйыгы кытта кэпсэттэ. Ньыыкан баарыгар кыһаммат киһи буолла.

" Көр доҕор эйиэхэ кэһиилээх кэллим " диэн көмүстэн оҥоһуллубут илин ,кэлин кэбиһэрдэри кылырдаппытынан Татыйыкка кэтэртэ, биирдэһэ Ньыыканнаах Нээстэр диэки эр - биир көрүтэлээн ылла. Кыбыстан сирэйэ кытарда.
Ньыыкан саҥата суох хара дьиэҕэ таҕыста.

( Салгыыта бэчээттэниэ )


*Ородьумаан*


06.03.2020

*Кэргэн кэпсэтии* *12 чааһа*

- Аппыача истэҕин дуо мин биири ыйытаары гынабын - Татыйык симиттибит көрүҥнээх.

- Ыйытаҕын буоллаҕа дии Эдэр хотунуом - Аппыача санаатын ситимэ быһынна.

- Хотунум диэмэ Татыйык диэ - Татыйык оҕотук санаатыгар, кинини хотун дииллэрэ эрдэ курдук саныыр - ити эн дьүөгэҥ баар дии Моргуоча?

- Баар. Кини Баҕадьы Баайга ыанньыксыттыыр.

- Кини Ньыыканы кытта сыһыаннара хайдаҕый ?

- Үчүгэй - Аппыача этэн баран ып - ырааһынан көрөн кэбистэ. Онтон хотуна дьүһүнэ уларыйбытын көрөн дьэ өйдөөтө - үчүгэй диэн... оттон бииргэ оонньоон бары улааппыппыт. Уонна онтон ордук туох да чугас сыһыана суох. Маргуоча Ньыыканы аҥардастыы таптаабытын иһин, Ньыыкан киниэхэ кыһаммат. Кини эйигин ордорор. Миэхэ Бөтөс кэпсээччи. " Таптал диэннэрэ баар быһыылаах. Мин Татыйыгы санаан утуйбат да буоллум " диир үһү. Эрдэ кэпсээбитэ - Аппыача эппитигэр Татыйык санаата көнньүөрдэ.

**

Татыйык Ньыыканы Маргочаҕа күнүүлээн Ньыыканы иэстэһээри гыммыта ,атын өттүнэн иэҕиллэн тахсаары гыммыта. Быһатын эттэххэ оонньообута оҕус буолуох курдук . Нээстэр сыстан баран сылама курдук арахпат киһи эбит. Татыйык кэнники куоракка да киириэн баҕарбат буолла. Ньыыканын ахтыбыт. Кудайга барбыта балачча буолла. Хаһан оттоон бүтэн кэлэрин күүтэр. Били Нээстэрдиин олорор кэмнэригэр Ньыыкан киирэ сылдьыаҕыттан көрө илик.
Бүгүн Бөтөс уол кэлбит. Эмиэ Татыйык төрөөбүт түөлбэтигэр, Кудайга Ньыыканы кытта оттоһо сылдьар .

Бөтөс эдэр хотунугар киирэн симиттэн турар. Эчи кырасыабайа мааныта. Татыйык оҕуруо курдук тырымнас хараҕынан уолу көрбүтүгэр эбии кыбыһынна. Дьадаҥы уол таҥаһа да тырыттыбыт. Татыйык ону сэрэйэн урут саҥарда :

- Кэпсээниҥ Бөтөс . Мэ манна олор - Татыйык талах олоппос биэрэр.

- Мин сорукка кэллим ээ. Ньыыкан ыытта.

- Ньыыкан диэ. Олор ыксаама. Оккут үлэтэ хайдаҕый ? - Татыйык Ньыыкан сураҕын истэн уолу олорон кэпсииригэр эттэ. Бөтөс ыстаана алдьаммытын, илиитинэн бүөлээн олордо. От үлэтэ үмүрүйэн эрэрин кэпсээтэ.

- Бэрт сөп. Хаһан бүтэн кэлэр санаалааххыт ? Ньыыкан тугу илдьиттээтэ ?

- Туох диир..маннык диир... Ньыыкан биир сүөһүнү туттабыт дуо? ...үлэһиттэр хара сиэбэтэхтэрэ ырааппыт диир - Бөтөс сүрүн наадатын, бэйэтин аатыттан тиэрдэр саҕа буолла.

- Ньыыкан көрөн тутуннун. Бэйэтэ ону дьаһайдын - Татыйык эппитигэр Бөтөс эгди буолла. Уол санаатыгар баай хотун буолла даҕаны, көрдөстүҥ да иэдэс биэрээт батан кэбиһиэ, эбэтэр биэрэр буоллаҕына үөҕэ ,үөҕэ биэриэ дии санаабыта.
Бу эдэр мааны хотун саҥата да лыҥкынаан эрэр курдук кэрэтик иһиллэр.

- Бэрт сөп. Илдьиккитин тиэрдиэм.

- Тохтоо иһит эрэ Бөтөс - уол тахсаары гынан эрдэҕинэ эттэ - Ньыыкаҥҥа тиэрдээр манна кэлэ сырыттын сөп дуо ?

- Сөп этиэҕим .

- Мэ уонна бу эйиэхэ - Татыйык хааһахха хааламмыт таҥастары биэрдэ. Бу Болло таҥастара эбит. Дьадаҥы уол мантан да үөрдэ. Кыбыһыннар да махтанан баран
таҕыста.

Бөтөс ыксал муҥунан Аппыачатын көрсөн баран, оттуур ходуһаларыгар барда.
Ньыыкан кэлээтин кытта ыйыта тоһуйда.

- Хайдах сылдьан кэллиҥ?

- Барыта үчүгэй?

- Татыйыкка киирэ сырыттыҥ дуу?

- Сылдьан.

- Оҕом көстөр дуу? - Ньыыкан өрүһүспүттүү ыйытар.

- Кырачаан бэдик бэйэтин тылынан туоҕу эрэ чуопчаара олорор этэ. Миигин көрөн билэр баайы курдук үөрэр ээ - Бөтөс сонунун барытын кэпсиир. Ньыыкан истэн санаата көнньүөрдэ. Татыйык биэрбит таҥастарын Бөтөс кэтэн көрдө. Сөрү сөп эбит.

- Тыый доҕор сабыс - саҥа курдук сөрү - сөп дии - Бөтөс үөрбүтүн кистээбэт. Буолумуна үлэһит киһи таҥаһа тырыттара ханна барыай, атыны ылыаҕы үп - харчы кырыымчык.

- Бэйэҥ да мааны тойон курдук буоллуҥ дии - Ньыыкан таҥастары Бөтөс кэтэн көрөрүгэр тылбай - өспөй буолар.

- Аныгыскыга тиийдэхпинэ Аппыачам билиэ суох дии.
Эмиэ Ньыыкан курдук баай кыыһын кытта билистиҥ дуо? диирэ буолуо. Арба хата итинник диэн дьээбэлиэм - Уолаттар күө - дьаа ону - маны кэпсэттилэр.
Онтон биир баайтаһын сүөһүнү астаан ,үлэһиттэргэ түҥэттилэр.

*Кэргэн кэпсэтии* *11* *чааһа*


Нээстэр диэн отут сааһын ааспыт, саҥа уойан эрэр эт - ласха киһи. Оройун баттаҕа чарааһаан килэбэчийэн эрэрин бүөлээри ,чэчэҥэйин гиэнин үүннэрэн туора хаһыйан тараанар. Куоракка эргинэр атыыһыт. Нэһилиэктэртэн чэпчэкилии эт ,арыы ылан баһаарга туран атыылыыр. Татыйыктыын онно билсибиттэрэ. Кэнники Нээстэр Татыйык нэһилиэгиттэн сылдьар киһиттэн ыйыталаһан билбитэ. Баай киһи кыыһа ,эбиитин кырдьаҕас оҕонньорго тахсыбыта соторутааҕыта, анараа дойдуга аттаммыт. Ону истэн Нээстэр күлүгэр имнэммитэ. Эргиммитэ буолан сылтанан Татыйыкка ыйдаран бу кэлэн олорор. Бүтүн икки түөлбэнэн сүөһү тутан олорор ,баай эдэр хотун диэн биллэ.
Ыаллыы нэһилиэккэ барар соруктаах этилэр, ону Нээстэр Татыйыкка хаалаары көмөлөһөөччүтүн бэйэтин ыытта.
Эдэр хотуну кытта иккиэйэх хаалбыттарыгар эйэргэһэн ,оонньоһон кууспахтыыр. Ол кэмҥэ Ньыыкан киирэн кэллэ.
Нээстэр сөбүлээбэтэҕин биллэрэн көхсүн этитэр. Ньыыкан төттөрү таҕыста. Татыйык Ньыыкан соһуйбут дуу хоргуппут дуу харахтарын бэлиэтии көрөн аһарда.

Нээстэр манна хоно хаалыах киһи, били ыыппыт киһитэ төннөн кэлэн , кинилиин барсар буолла. Киҥир - хаҥыр саҥарсалларын сабаҕалаатахха ,дьыалалара табыллыбатах.

Нээстэрдээх барбыттарын кэннэ, Татыйык хара дьиэҕэ тахсан Ньыыканы ыйыппыта ,кини нэһилиэгэр Кудай Түөлбэҕэ барбыт. Аппыача кэлэн кэпсээбит. Онно отторун үлэтэ кыаллыбакка турар үһү. Бука онно көмөҕө бардаҕа диэтилэр. Татыйык дьиэтигэр Аппыачаны ыҥыран киллэрэн кэпсэттэ. Кудайга туох сонун баарын, үлэни хамнаһы ыйытан баран эбии тугу эрэ ыйытаары кэтэмэҕэйдиирин Аппыача бэлиэтии көрдө. Эдэр хотуна Аппыачаны сандалыга ыҥыран чэйдэттэ. Аппыача хотунун кытта маннык, атах тэпсэн олорон чэй иһиэм эрэ диэн санаабат этэ. Эдэр буолан бэйэтин саастыытын кытта ,оҕолуу эйэҕэстик кэпсэттэ. Татыйык бу санаатаҕына манна кэлэн, чугастык кэпсэтэр дьүөгэ да диэни билэ илик. Аппыача эдэр хотуна баай атыыһыт кэлэ сылдьыбытыгар ,маннык сүргэтэ көтөҕүллүбүтүн курдук санаата.
" Ол иһин даҕаны ,ол биһиги тулаайах дьадаҥы Ньыыкаммытыгар бэһирбэт буоллаҕа. Биллэн турар баай киһини ордорор ини . Ол иһин Ньыыкан санаата түһэн сирэйэ холлубут дьүһүннээҕэ" - Аппыача Ньыыканы аһынан чэйин да ситэ испэтэ.

( Салгыыта бэчээттэниэ )

*Ородьумаан*


03.03.2020

*Кэргэн кэпсэтии* *10 чааһа*

Татыйык Аппыачаны ыҥыран үлэ - сорук бөҕөнү биэрбитэ. Аппыача эдэр хотуна киниэхэ тоҕо таала кырыыламмытын өйдөөбөт.
Моргуочалаах Аппыача Көстөкүүн оҕонньор эдэр ойоҕо Татыйык, Ньыыканныын кистээн сылдьарын кэнники билбиттэрэ. Аппыача эппитигэр Моргуоча бөтө бэрдэрэн саҥарбатаҕа. Онтон " дьиэлээтим " диэн сүүрэ турбута. Талах төрдүгэр олорон уйа - хайа суох ытаабыта.
Арыый уоскуйан киэһээҥи ыам кэннэ син - биир дьүөгэтигэр Аппыачаҕа тиийэр. Ону Татыйык сөбүлээбэтэхтии көрөр. Татыйык Моргуочаттан тэйитээри , Аппыачаны бэйэтин төрөөбүт алааһыгар, Кудай түөлбэҕэ ыанньыксытынан ыытта.

Көстөкүүн оҕонньору өбүгэлэригэр аттаммытын ,тиһэх суолугар атаарбыттара. Билигин туох баар сүрүн сорук Татыйык үрдүнэн барар. Куоракка бэйэтэ киирсэн эт ,арыы туттарар. Кэнники син үөрэнэн үүтү - хайаҕаһы булан кэпсэтэр буолла.
Биир киирбит - тахсыбыт курбалдьыйбыт атыыһыты кытта билистэ.

Ньыыкан Татыйык кинини кытта ,кэпсэппэт буолбутун сөҕө санаата. Эрдэ хаһан быыс булан Ньыыкан киирэрин күүтэр буолара, билигин ханна Көстөкүүн суох буолбутун кэннэ ыҥырбат. Син биир хара дьиэҕэ хоно сылдьар.

- Ньыыкан дьэ хотуҥҥар хаһан көһөн тахсаҕын ?" - атаһа Бөтөс ыйытар.

- Билбэтим. Бу диэн ыал буолан, холбоһо иликпит.

- Эн эмиэ хаһаайын курдук тутун ээ. Тоҕо ыҥырарын кэтэһэҕин. Билигин барыта бэйэҕиттэн тутулуктаах .

- Туохтан эрэ кыыһыра сылдьар быһыылаах дии - Ньыыкан сүөм түстэ.

Биир үтүө күн икки миинилээх аттаах эдэр дьон кэлэн. Татыйык ханна олорорун ыйдаран онно аастылар. Бэрт мааны таҥастаах - саптаах баай дьон бадахтаах.

Ньыыкан сылгыларын кэрийэн кэлбитэ. Сэргэҕэ аттар бааллан туралларын көрөн ,үрүҥ дьиэҕэ киирдэ. Киирбитэ Татыйык икки ханнык эрэ киһини кытта ,чэй иһэ олороллор. Ньыыкан эҕэрдэлэһэн баран оҕотун ылан көтөҕөн, сыллаамахтаата.

- Ити кимий? - эр дьонтон биирдэһэ ыйыппытын Ньыыкан хос иһигэр олорон иһиттэ.

- Ити биһиги үлэһит уолбут - диэтэ Татыйык. Салгыы үлэлэрин дьаһахтарын кэпсэттилэр. Атыыһыттар тугу эрэ эргинэ баран иһэллэр эбит. Татыйык куоракка эт , арыы тутарарыгар билсибит дьоно эбит. Иккис киһитэ таһыгар тахсыбытыгар , биирдэһин кытта истиҥник - чугастык кэпсэтэллэр.
Ньыыканы чэйгэ да ыҥырбатылар.

Ньыыкан хара дьиэҕэ таҕыста.

" Ээ ити биһиги үлэһит уолбут " диэн Татыйык эппитэ ,чабырҕайын кэйиэлиир курдук.


( Салгыыта бэчээттэниэ )

*Ородьумаан*


02.03.2020

- Ньыыкан эт эрэ эн ити кыргыттары хантан билэҕиний? Маргочаны эҥин ? - Татыйык эмискэ ыйыппыта.

- Уруккуттан билэттиибин.

- Билэттиибин диэ. Үнүр ити Маргочаны кытта ханна барбыккытый?

- Аппыачаҕа кэлбит этэ. Дьиэбэр атааран биэр диэбитин атаарбытым . Хараҥаттан куттанар үһү - Ньыыкан туох баарынан этэн ып - ырааһынан көрөн кэбиспитэ. Онтон ыла Татыйык саҥата суох кэпсэппэккэ айаннаабыта. Дьиэлэригэр кэлбиттэригэр Татыйык : - Аппыачаҕа этээр эрэ миэхэ киирэ сырыттын ! - хотун хаанын киллэрбит саҥата иһиллибитэ.

( Салгыыта бэчээттэниэ )

*Ородьумаан*

29.02.2020.

-- Эмээхсим
мин кытта иккиһин билистэҕим үһү - диэн Киитэрэй Миитэрэй үөлээннээҕэр кэпсиир.

-- Ол арахса сылдьыбыккыт дуо? - Килбигийэр Килимиэнтэй ыйытар.

-- Ээ суох. Көннөрү олохпутун бигэргэтэн, тапталбытын күүһүрдэн биэрдибит.

-- Бу да киһи туоҕу үлүгүнэйэриҥ эбитэ буолла, киһи долоҕойугар тохтуур гына кэпсээриий!

-- Дьэ арай холуочуйан баран, ордугу булаары эбитэ дуу, били билсиһэр дьиэлэригэр тиийэн хаалбыппын. Үҥкүү - битии, ырыа - тойук бөҕө. Эбии пиибэ ылан иһэн баран, иилээн - саҕалаан ыытар хотуннарыгар тиийэн ыйыттым.

-- Үтүө киэһэнэн миэхэ биир эмит кырасаабысса көстүө дуу?

-- Уонча мүнүүтэнэн баар буолуо. Мааскалаах кыыс тахсыаҕа. Сюрприз курдук. Ону эн кууһан ылаар диэтэ. Санаабар өр да күүттүм.
Дьэ онтон биир мааскалаах кыыс тахсыбытыгар, сүүрэн тиийэн кууһан ыллым. Онтон өйдөөн көрбүтүм, бэйэлээх бэйэм эмээхсиммин былҕаччы кууһан турар эбиппин.

-- Эмээхсиниҥ тоҕо онно кэлбитий?

-- Билбэтим. Мин кэлбиппин көрөн, баҕар ыҥыран ылбыттара буолуо.

-- Ордугу булаары кэлбиккин, эмээхсиниҥ сирэйгин таһыйбата дуо?

-- Суох. Тамада үчүгэй баайдык тыл эттэ. Биһиги икки өттүттэн тапталбытын наһаа да үчүгэйдик эттэ. Онуоха вальстаан тапталбытын күүһүрдэн, ол киэһэни үчүгэйдик атаарбыппыт. Кэргэммин дьиҥнээхтии таптыырбын билбитим.

😂😂😂


*Ородьумаан*

*Тиһэх сурук*

11.

Милииссийэ дьиэтигэр Макс, уон биэс хонон тахсыбыта. Оҥорбут буруйун барытын билиммитин үрдүнэн хата, улахан дьыала тэрийбэтилэр.

" Убайдарыттан" тахсан баран Улялаахха барда. Милииссийэҕэ түбэһэн, кыыс төрөөбүт күнүн буорту гынан, эбиитин туох эрэ күлүгээн диэн, үөҕэн ыытыахтара диэн толлон. Тиэргэннэригэр киирбэккэ өр чээччэйэ,тэпсэҥэлии түһэн баран штакетник калитканы арыйан киирдэ. Ыттара үрэн баргыйыах курдук буолан иһэн, билэр киһитин көрөн эйэргээн кутуругун эйэҥэлэттэ. Ыт үрбүтүн истэн Уля күүлэ аанын өҥөйөн көрдө. Онтон Максимы билэн үөрэн саҥа аллайда. Сүүрэн кэлэн кууһан ылыахтыы туттан баран, онтуотуттан кыбыстан тохтоон хаалла. Уол ону өйдөөн кыыһы бэйэтэ кууһан ылан уураата. Бу кинилэр билсиэхтэриттэн бастакы уураһыылара этэ.
Уля ийэтэ өҥөйөн эмиэ айманна, уонна мээнэ токкоолоспокко чэй өрөр, ас тардар түбүккэ түстэ.

Чэйдии олорон Макс урууга тыл этэр киһилии, туран этэн тыынан барда. Онтуотуттан бэйэтэ да сөхтө.

-- Ааспыкка манна бырааһынньыккыт күнүгэр, миигин тутан барбыттарыгар, ол эбэтэр дьоро күҥҥүтүн буорту гыммыппын бырастыы гыныҥ дуу. Туох кистэлэй мин Оляны күүһүлээбиттэригэр милииссийэ кыһанан, көрдөөн буруйдаахтары булаттаабатаҕын иһин, бэйэм иэстэһэрбэр күһэллибитим.
Онтон билигин этэҥҥэ ааста.

-- Оннук буолуо диэн сэрэйбиппит. Хата этэҥҥэ ааспыт дии - Уля ийэтэ кириэс охсунар.

-- Ити били үнүргү уол Федя, уган биэрбитэ быһыылаах - диир Уля.
Чэйдээн баран уоллаах кыыс хоско киирэн альбом көрдүлэр. Оля хаартыската кэллэҕинэ ,Макс саҥата суох үөһэ тыынар.
Кини Уля Олятыгар майгынныырын иһин эбитэ дуу, балтыгар таптала түргэнник көстө, аттыгар Олята баарын курдук саныырыттан эбитэ дуу. Кыыс да киниэхэ түргэнник убанна, кыыс илиитин тутан уоһун даҕайдаҕына иккиэн да ууллан дьигиһийэн ылар курдуктар. Макс армияттан кэлиэҕиттэн, ити мучумааҥҥа буолан, кыыс диэҥҥэ чугаһыы илик буолан, этэ сиинэ быыппастан, таҥаһын төлө тэбиэхтии барыта бары күүрэр. Кыыс да бас бэриниэхтии буолан эрдэҕинэ, таһырдьа ыт үрэн баргыйда. Ону кытта ким эрэ иһиирэрэ иһилиннэ. Уля тахсан кими эрэ, үүрэр үөгүлүүр. Макс тахсыбыта Федя кэлбит. Чугас кэлбэккэ калитка аттыгар туран Максы далбаатаан ыҥырар.

Макс тиийбитигэр " ол диэки тэйэ сылдьыах эрэ" диир. Уля буойан, тохтото сатаабытын Макс барыста.
Бүтэй күрүө устун баран истэхтэринэ, муннуктан арай штакетник күөрэйэн иһэр, Макс аһаран биэрбитигэр кэннигэр кэлэн испит Федя, сирэйгэ табыллан олоро түстэ. Сааллан турар штакетнигы туура тардан ылбыт буоланнар, уһуга хатыылаах эбит. Онон табыллан Федя хаана ыһыллан күөлэһийэ сырытта. Иккиһин охсуор диэри Макс харбаан ылла, маһы былдьаһа сылдьан сүүһүнэн халҕаннаата, охтубутугар штакетнигын былдьаан ылан, үһүс киһини атахха сырбатта, тоҥхойбутугар сүнньүгэ биэрдэ. Үһүөн төкүнүһэ сыттылар.
Макс Федя майкатын тырыта тыытан, төбөтүттэн хаана тыгарын тохтотоору баайда. Макс эмиэ дьыалаҕа эриллиэ диэн, Уля дьуот, биинтэ таһааран, саҥаттан бэрэбээскилээтилэр.

" Извини братан!" - диэн илиилэрин биэрдилэр.

***

Сыл - хонук. Улялаах Максим ыал буолбуттара иккис сыла. Кыыс оҕоломмуттарын Уля бокуонньук эдьиийэ, Оля аатын биэрбиттэрэ.

Макс Оляны кытта Уляны хаартыскаларын көрөн араарарыгар, Оля иэдэһигэр точка саҕа мэҥнээҕэ. Кыыстарын эмиэ Олячка диэн ааттаатылар, кыысчаан үүт үкчү эдьиийэ Оля курдук, киһи сөҕүөн иһин ,иэдэһигэр точука саҕа мэҥэ тиийэ баар.
Кырачаан Олячка сэрбэкэчийэн, былаачыйата тэлээрэн тиэргэҥҥэ сүүрэккэлиир. Сибэккиттэн сибэккигэ түһээри гыммыт лыаҕы санатар.

Макс ону көрөн олорон, " ама мантан ордук дьол баар үһүө " дии саныыр. Ону сэрэйбиттии кэргэнэ Уля кэнниттэн кэлэн кууһар.

" Уля биһиэхэ өссө уол оҕо баара буоллар? " диэн Макс кэргэнин түһэҕэр олорто.

" Уол оҕо эмиэ баар буолуо " диэтэ Уля.
Сүүрэн сэрбэкэчийэ сылдьыбыт кыыстара, кэлэн ытаан тэһэ баран соһутта.
Онтулара "миигин көтөхпөккө маманы көтөхтө" диэн күнүүлээн ытыыр эбит. Максим кыысчаанын көтөҕөн үөһэ ууммахтаата. Олячка иһэ кычыкаланан күлэн чачыгырыыр.

Эдэрдэргэ дьол - соргу эрэ тосхойдун, олох хара дьураата уонна кинилэринэн ааспакка, сырдык үтүө эрэ сыдьаайдын.

Бүттэ.

*Ородьумаан*


08.01.2025.

*Тиһэх сурук*

10.

Биһиги кэпсээммит дьоруойа Макс, Уляны кытта көрсүөҕүттэн, санаата көнньүөрэн сылдьар. Бүгүн эмиэ куолутунан, бэлэхтээх сибэкки дьөрбөлөөх, Улялаахха дачаларыгар барда. Бу сырыыга Федя көстүбэт. Уля дьүөгэлэрэ кэлбиттэр. Уол элбэх кыыс баарыттан, кыбыста быһыытыйда. Сорох кыргыттар уолу уоран кыҥастаһаллар.
" Киир аас күндү ыалдьыт буол"- диэн, Уля уолу үөрэ - көтө көрүстэ. Икки остуолу сыһыары холбоон ас тардыбыттар. Шампан бытыыккатын Максимҥа астардылар. Үөрэ - көтө аһаан, күлэн - салан оонньоон ортолоон эрдэхтэринэ, милиссийэлэр киирэн Максы тутан илдьэ бардылар.

-- Уля өйдөөбөтүбүт, ити ханнык уолу кытта билсибиккиний
?
-- Ити мин эдьийим Оля уола.

-- Били Афганец дуо?

-- Кини.

-- Ол иһин да боевик туоҕу эрэ гыннаҕа дии.

-- Аһара итинник диэмэҥ ! Мин эдьийбин күүһүлээбит уолаттары иэстэстэ ини! - Уля төрөөбүт күнүн бырааһынньыга
, маннык буолан тахсыбытыгар хомойон хараҕа ууланна - били Федя милиссийэ убайбар үҥсүөм диэн сааммыта.

-- Ол иһин даҕаны ,кини " үтүөтэ " буолуо - диэн дьүөгэлэрэ Уляны ааттаатылар.

****

Федя убайыгар үҥсүбүтүн кэннэ, Максы туппуттара. Онтон сүүрбэччэ күн ааста.

Федя убайыгар тиийэн ыйытар.

-- Хайа били Рэмбоны хайаатылар быһыылааҕый? Силлибэт сириттэн ыллылар ини - эмиэ үгэһинэн тииһинэн быыһынан силлээри ,уоһун орбоҥнотон, тииһин арсаҥнатан баран убайын дьиэтигэр баарыттан тардынна.

-- Ол киһигин босхолообуттара, эбиитин мэдээл биэрбиттэрэ.

-- Мэдээл биэрбиттэрэ дуоаа? !- Федя чэй куттан иһээри чааскытын мүччү тута сыста.

-- Оонньоон этэбин. Ол эрээри кыргыттары күүһүлүүр, кырдьаҕастары халыыр, уонна сууттан куотуна сылдьар уолаттары эчэтэлээбит. Ол иһин дьыалатын саптылар. Эбиитин "милииссийэҕэ үлэлии киир " дииллэр.

-- Ееб! Оо банаа! Хайдах оннугуй! Мин кыра куораты баҕас, таарыйбакка ааһан барыа дии санаабытым - Федя туруйа сототун курдук уһун атахтарынан тыкаарыҥнаан төттөрү - таары хаамыталыыр.
Уонна тахсан бэйэтин уолаттарыгар барда.

" Суут сокуон кыайбат буоллаҕына бэйэбит дьүүллүөхпүт ! " диэн кыбдьырынар.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

05.01.2025.

*Тиһэх сурук*

9.

Макс эмиэ иккиһин Афганистаҥҥа баар буолбут. Эмиэ кыргыһыы, хаан тохтуута. Хайа быыһыттан сирэйдэрэ бар түү дьон, өлөр хаһыылара, бэйэлэрин тылларынан үөхсэллэрэ иһиллэр. Калашников аптамаат тыаһа бап - бачыгырас. Дөрүн, дөрүн гранатометунан ытыалыыр тыас дэлби барар. Моджахеттар элбээн киирэн бардылар, таас хапчаанын быыһа "кус - хаас тойугунан туолла". Устунан Макс эмиэ билиэҥҥэ түбэстэ. Бу сырыыга алы гыналлара биллибэт. Макс санаатыгар били кини быыһаабыт моджахедын, хараҕынан көрдүү сатыыр да көстүбэт.
Илиитин кэдирги тутан, сытыы кынчаалынан баһын быһан эрдэхтэринэ, эмискэ хайа быыһыттан Оля сарылыыра иһилиннэ. Уонна үөһээттэн кубалыы дайан, түһэн кинини өрө көтүттэ.
Онтон эмиэ да иккиэн сиэттиһэн баран иһэллэр.

-- Оля баар эбиккин дии, уонна ити тиһэх кэриэс хомуруос тылы тоҕо суруйдуҥ?

-- Мин Оля буолбатахпын, Улябын эдьийим ырыых - ыраах барбыта, бэйэтин оннугар миигин хаалларбыта, эйигин көрөн - истэн бииргэ буолуохпут - диир. Макс хайатын да араарбакка үттү буккулунна.

-- Уля уоллааххын этэ дии ,ааспыкка иккиэн турар этигит.

-- Мин кинини билбэппин ! Миэхэ эн эрэ бааргын - диир Уля.
Макс уһуктан кэлбитэ сүрэҕэ биллиргэччи тэппит, дэлби тириппит. Дьиэ итийбит аҕай. Туран түннүгү арыйда.
Суунан - тараанан, чэйдээн баран оптуобуһунан үлэтигэр айаннаата. Оптуобус иннинээҕи аанын аттыгар туран көрдөҕүнэ арай, кэннигэр Оля турар, кинини көрөн үөрбүт аҕай. Уол түүлүн санаан соһуйда . " Дьоҕойон төбөбүнэн хамсаары гынным дуу тугуй...арыгым аастаҕына дьэ уонна иһиллибэт! Таптал диэннэрэ ыллардахха ааһан арахсан быстыбыт эбит " - Макс куттаннар да, эмиэ син биир кэннин хайыһан көрдө. Кыыс киниттэн хараҕын араарбакка турар эбит. Эбиитин " кэл " диэн тарбаҕынан ыҥырар. Уол ыксаан түбэһиэх тохтобулга түһэн хаалла. Уонна сулбу - салбы хааман баран истэҕинэ " Максиим!" - диэн Оля саҥата иһилиннэ.
" Кэбис, кэбис эчи арах ! " диэн уол тохтообокко хааман истэ. Онуоха кыыс сүүрэн кэлэн илиититтэн харбаата.

-- Оля эн баһаалыста көстүмэ дуу, онто суох мин түүлбэр эрэйи көрөбүн, тиһэх суруккун сүүстэ ааҕабын.

-- Максим туох буоллуҥ? Оля суох . Кини хаһан да эргиллибэттии барбыта! Мин дии акаарычаан! Мин Улябын ! - Уля уолу тардан ылан чугастааҕы ыскамыайкаҕа олорто.

-- Уля эн дуо? Оттон ааспыкка уоллаах турар этиҥ дии.

-- Суох. Кини көннөрү билэр киһим.

-- Бырастыы гын Уля ол кэннэ мин аһара аргылаан, хайдах эрэ буолбуппун - уол "түүл дуу илэ дуу?"-диэн Уля илиитин туппута сып - сылаас.

-- Буолааччы. Ол иһин да сөхтүм ээ. Хата түбэһэн көрүстүбүт дии. Эйигин кэлиэ диэн ,күүтэ сатаан биэрбитим.

-- Кырдьык күүппүтүҥ дуо Уля?

-- Кырдьык буолумуна. Бачча амбал буолан баран, кыыстан куттанан куотаҕын дуу акаарычаан - Уля күлэн тииһэ кэчигириир.

Ол олордохторуна, суол кытыытыгар үүннэриллибит клен талахтар быыстарынан, Федя үөмэн кэлэн олоотуур. Мэлээриҥнээтэҕин аайы, кулун кутуругун курдук баттаҕа эйэҥэлиир. Кыыс курдук кыпчыгыр атаҕынан дугунан, үөмэн кэлэн иһиллиир.
" Өйүүн мин төрөөбүт күнүм буолар, онно дачабытыгар кэлээр " - Уля саҥата иһиллэр.

" Бэрт сөп. Чэ аарааҥы диэри аргыстаһан хаамыах " - диир Макс. Иккиэн сиэтиһэн бара турдулар. Федя эмиэ да ытаары гыммыт оҕолуу мэрбэҥнээн, сирэйин мырдыччы тутунна. Абаран пиибэ бааҥкатын, пакетка мунньан бырахпыттарын тэбэн кыыратта. Соһуйбут холууптар өрө көттүлэр.

" Дьэ бэйи ити Рэмбоны, түбэһиннэрбэтэхпинэ мин буолуом !" - диэт. Милииссийэҕэ үлэлиир убайыгар барарга сорунна.

(Салгыыта суруллуо)

*Ородьумаан*

03.01.2025.

Сахам дьонугар Саҥа дьылынан эҕэрдэ.

Иэримэ дьиэҕитигэр Иэйэхсит Хотун үтүө хараҕынан имнэннин!
Кэнчээригит кэскилин түстээтин!


Кэнники кэмҥэ ыарахан сыллар - дьыллар ааһан эрэллэр. Саха дьоно барахсан, маҥкы маһын курдук тимирэ, тимирэ күөрэйэн сап саҕаттан салҕанан, ууга түһэн эрэр киһи оттон тардыһарыныы, ковид , вакцина, араас радиация содулуттан өрүһүнэн, син инчэҕэй тирбэҕэ быстыбатынан тулуктаһабыт. Анал байыаннай дьайыы буолбута, төрдүс сылыгар үктэннибит. Билгэһиттэр этэллэринэн бу сылга бүтүө диэн этэ. Америка быыбарыгар кыайбыт, Дональд Трамп "айаҕыттан күөх от үүнэрин маныыбыт" . Солотугар олордо даҕаны сэриини 24 чааһынан тохтотобун диэбитэ. Ону киһи мээнэ итэҕэйбэт эрээри " эппит тыла биир" саатар, Украинаны өйөөбөтөҕүнэ, муннукка ыгыллан, кутуйах иинин кэҥэтэн бэриниэ этилэр дуу эбэтэр эйэни олохтуо этилэр. Бырааттыы убайдыы омуктар, тыл тылга киирсибэтэхтэригэр саха бөҕө суорума суолланна. Саханы аҕыйах ахсааннаах диэн ,сэриигэ ыытыа суохтаах этилэр. Мөлүйүөн аҥара эрэ саханы, кэлиилэри эҥин ааҕан мөлүйүөн буоллубут диэн ыыта охсубуттара. Кыра омук быһыытынан си дьүгээр, хам бааччы олоруохха баара.
Саҕаламмыта да билигин кыайыы эрэ наада. Ааһар сылга саха буойуттара геройдуу быһыылара элбэх. Куһаҕан үчүгэйдээх саха аатын ааттаттылар. Бу үктэммит сылбытыгар, саалаахтан самныбакка, охтоохтон охтубакка, кыайыы көтөллөөх кэлэллэригэр баҕарыаҕыҥ.

Бары үтүөнү кытта Ородьумаан

*Тиһэх сурук*

8.

-- Ийээ оттон Максим өссө кэлиэхтээх дуу? - Уля сарсыныгар ыйытар.

-- Билбэтим. Туох да диэн эппэтэҕэ.

-- Адрыһа эҥин биллибэт буоллаҕа дии?

-- Ону ыйыппатаҕым ээ тоойуом - ийэтэ эппитин кэннэ ,Федя кэлэн аанынан өҥөйдө.

-- Аллоо! Куккуук ! - диэн туох эрэ улахан, сюрприз буолан кэлбит киһилии ырбайбыт аҕай.
Уля улаханнык күүппэтэх киһилии туттар. Федя кэпсээн халлыгыраан, ийэтин эрэ сылаппатын, диэн таһырдьа таҕыста.
Федя туохтан эрэ санаата көнөн кэлбит. Жвачка ыаһын ыстаан ыллаҥнатарын быыһыгар, мээнэ сонунун кэпсиир. Уһун суһуоҕун холбуу тутан баран, биэлик камератын эрэһиинэтин быһан туттарбыта, баттаҕа кулун кутуругун курдук эйэҥэлиир. Ламбадалаан эрэр киһилии кыймаҥалаан ылар. Эмиэ да дирижердаан эрэрдии илиитинэн хамсанан кэпсиир. Онтон Уля кинини сэҥээрбэтин сэрэйэн, чочумча тохтоон ылла.

-- Ээ били "Рэмбоҥ" туһунан арба билиэх курдукпун.

-- Кими эттиҥ? Максимы дуо? - Уля кинини, саныы олорбут буолан ыйыта оҕуста.

-- Кини буолбакка мин буолуом дуо! Уулусса күлүгээттэрин уодьуганнаабыт диэн, тэлэбиисэргэ кэпсээбиттэрэ дии. Онтон эн кинини " Афганистаҥҥа сулууспалаабыт " диэбитиҥ. Уонна кыыһы иэстэспит диэнэ оруобуна түбэһэр.

-- Ону эн хантан барытын биллиҥ?

-- Билэр буоллаҕым дии. Уонна мин убайым милииссийэҕэ үлэлиир.

-- Ону итинник диэн убайгар кэпсээтиҥ дуо? Бар киэр буол. Эр киһи курдук буолбатаххын! - диэтэ Уля.

-- Уля эн ити уол көстүөҕүттэн, санааҥ уларыйбыт!

-- Бэйэм билэбин ! - кыыс диэтигэр киирэн хаалла.

***

Макс дьоно уоллара ытыаҕар диэри маанымсыйан, кэһиилэнэн ханна эрэ барбытын көрөн, үөрэн күлүктэригэр имнэннилэр.

" Эппитим дии кэнники син аһыыта ааһан, атын кыыһы булуо диэн. Арааһа булбут быһыылаах "

" Оннук эрэ буоллун. Отуо эбириэй төрөөбүтүн курдук, дьиэбит иһэ дьэки - курус этэ " - диэн дьоно кэпсэтэллэр.

Онтон уоллара өр буолбакка төттөрү кэллэ. Сирэйэ хараҕа холлубутун көрөн, эмиэ санааҕа түстүлэр.


(Салгыыта бэчээттэниэ. Эһиил аны биир сылынан 🤫😂)


*Ородьумаан*

31.12.2024.

*Тиһэх сурук*

7.

Уляны оскуолаҕа үөрэнэр эрдэҕиттэн, эккирэтэр уола Федялыын турдахтарына Макс кэлбитэ. Туохтан эрэ сирэйэ хараҕа сырдаабыт уол, киирэн иһэн кинилэр туралларын көрөөт дьүһүнэ уларыйа түспүтүн кыыс бэлиэтии көрбүтэ.
Макс дорооболоһон баран :" Марфа Петровна баар дуу?" туох да диэҕин булбакка итинник ыйытарыгар тиийбитэ. Уонна дьиэҕэ киирбитэ. Чочумча буолаат төттөрү барбыта.

Хахыйаҕы тыал үрэн имиллэҥнэтэрин курдук туттан, уһун хатыҥыр Федя кыыһы күллэрэ сатаан арааһы кэпсиирэ. Санныгар дылы үүннэрбит баттаҕа Федяны ситэри кыыс курдук көрүҥнүүрэ.
Уля кинини иһигэр киллэрбэт этэ. Чэ холобура Макс курдук, сүүрэлии сылдьар быччыҥнаах уолаттартан астынара. Үнүр Макстыын хортуоска олордо сырыттахтарына ,уол итииргээн үрдүн устан футболканан эрэ хаалбытыгар кыыс кистээн одуулаһара. " Спордунан дьарыктанар быһыылаах " дии санаабыта. Макс спордунан армияҕа барыан иннинэ дьарыктаммыта. Билигин көннөрү бэйэтин көмүскэнэригэр диэн дьарыктанар.

" Уля эн мин саҥабын истэҕин да суох дуу?! " - "Макс хомойон барда быһыылаах"-, диэн Уля кинини саныы турдаҕына Федя быһа түһэн ыйытар.

-- Истэн аһа...

-- Дьэ ким билэр атыны саныы тураҕын быһыылаах! Ити ханнык " Рэмбо " кэлэн барданый? Эн кинини билэҕин дуо?"

-- Ити мин эдьиийим бокуонньук уола, Афганистанҥа сулууспалаабыт.

-- Оттон эдьийиҥ суох дии билигин. Сибэкки дьөрбөлөөх
эҥин кэлбит аҕай дуу.

-- Ийэбэр аҕалла ини. Кинилиин тапсаллар аҕай.

-- Дьэ ким билэр! - Федя иннинээҕи биир тииһэ суох сиринэн, абарбыттыы силлээн " чыырк!" гыннарар.

-- Чэ пока мин дьиэбэр киирдим.

-- Оччоҕо өссө хаһан кэлэ сылдьабын?

-- Ээ билбэтим - диэт Уля дьиэтигэр киирдэ.

-- Ийээ Макс тугу кэпсиир ?- Уля киирэн ыйытар.

-- Ону - маны сэһэргэстибит. "Кэлэн иһэр бырааһынньыгынан" диэн ити кэһиилээх кэлбит. Дьиҥэр эйиэхэ аҕалбыт быһыылаах дии. Уонна ити Федялыын тураргын көрөн, санаата түһэн барда быһыылаах.

-- Ийээ ити эн санааҕар, хайдах уол быһыылааҕый Максим? - Уля үөһээ тыынар.

-- Хайдах буолуой үчүгэй буолан, эдьийиҥ Оля күүтэн да биэрээхтиирэ. Майгылаах үтүөтэ, үлэһит бэрдэ быһыылаах. Холобура манна күлүгээттэр, биһигини күүһүлүү кэллэхтэринэ да, ити эн Федяҥ биһигини көмүскэһэрэ саарбах - Марфа Петровна санаатын этэр.

-- Ийээ оттон Максим Оляны таптыыр аҕай диэбитиҥ дии.

-- Оннук. Ол эрээри эн эдьийгэр майгынныыргын иһин, ол таптала эйиэхэ көһөөрү гыммыт быһыылаах - диэн эппитигэр Уля ыга анньан кэлбит хараҕын уутун, биллэримээри хоско киирдэ.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*


29.12.2024.

*Тиһэх сурук*

6.

Марфа Петровна Улялаах Макс хортуоска олордоллоругар, буолатын көрдөрөн биэрдэ. Макс күрдьэҕинэн түөрдэҕин аайы, Уля биэдэрэттэн хортуоскалары ууран иһэр. Иккиэн бэйэ бэйэлэриттэн кыбыстан кэпсэтии диэн суох. Арай эр киһи буолан Макс саҕалаата.

-- Эн Москваҕа үөрэнэҕин дуо?

-- Аһа. Быйыл бүтэрэн кэллим - диэн дьэ айахтара аһыллан кэпсэттилэр.

***

Макс дьоно уоллара сэргэхсийбит көрүҥнээҕин көрөн, дьэ уоскуйдулар. Түүннэри ханна да баран сүтэн хаалбат буолла.
Үлэлээбит хамнаһын аахсан таҥас ылынна. Парикмахерскайга баттаҕын кырыттаран, киһи билбэт киһитэ буолбут.

Арай Макс иккиэн куорат пааркатын устун, Улялыын баран иһэллэр. Кыыс уолтан куоппутун ситэн ылан, көтөҕөн баран эргитэн кулахачытар. Кыыс былааччыйата тэлээрэн охтумаары уолтан күүскэ тутуһар. Күлэн тиистэрэ кэчигириир. Макс Оляны чэпчэкитик көтөҕөрө, оттон Уля улахан буолан ыйааһыннаах эбит. " Оля мин эйигин таптыыбын. Эн миигиттэн ханна да бараайаҕын. Мин эйигин ыытыам суоҕа!- диэн кыыһы уураата.

Уля уураһан иһэн уолу " Бүт эрэ ! Ыыт миигин! Мин Оля буолбатахпын Улябын !" - диэт уолу түөһүттэн аста.
Макс уһуктан кэллэ. Түһүү сыппыт эбит.

Улялыын хортуоска олордо сылдьан, кэпсэппиттэрин эргитэ саныыр. Хомойуох иһин бааһыналара кыра буолан бүтэн хаалбыта. Кини Улялыын күнү быһа да сылдьыа этэ.
Кинини көрдөҕүнэ Олятын аһыытын умнар курдуга. Мэктиэтигэр өлөрүөхсүттэргэ өстүйбүтэ да ааһан, дьэ хараҕа сырдаан, сэргэхсийэн дьонун да кытта истиҥник кэпсэтэр буолбута. Төрөппүттэрэ да " һуу " гынан өрө тыыммыттара. Дьиэ иһигэр дьэбин уоһуйан, туохтан эрэ санаарҕыы сылдьар киһи баара ,туох үчүгэйдээх үһүө.

Бүгүн Макс ыбылы маанымсыйан, Уляҕа диэн сибэкки дьөрбөтө, уонна туох эрэ коробкалаах сакалаат, сок, яблоко атыылаһан кинилэргэ барда.

Тиийэн тиэргэннэрин калиткатын арыйан киирэн иһэн көрбүтэ арай, Уля ханнык эрэ уоллуун тураллар.


(Салгыыта бэчээттэниэ)


*Ородьумаан*

28.12.2024.

*Тиһэх сурук*

5.

Түүн куорат уулуссатыгар, икки эдэр уолаттар, биир ааһан иһэр кыыһы тутан сарылаппытынан ,ханна эрэ соһо сатыыллар. Ол кэмҥэ биир ниндзя курдук мааскалаах, хара таҥастаах киһи хантан эрэ баар буола түстэ. Туоҕунан эрэ далайан эрэрэ баара да, бүтэй тыас икки төгүл " Күп! Күп!" гыммытыгар күүһүлүөхсүттэр эр биир ,тиэрэ таһылла түстүлэр. Төбөлөрүн туттан үөгүлээбитинэн суолга үҥкүрүһэ сыттылар. Быыһаммыт кыыс куота турда. Ниндзя эмиэ хайдах эмискэ баар буолбута да, эмиэ оннук хараҥаҕа мэлис гынна.

Бу били биһиги кэпсээммит дьоруойа, тапталлааҕын сүтэрбит Макс уол этэ. Итинник түүн тахсан уулусса күлүгээттэрин ыраастыыр идэлэннэ. Өлөртөөбөтөр даҕаны эчэтэлээн, инбэлиит кэлиэкэ оҥортуур.
Түүн буруйу оҥорор отморозоктары, милииссийэлэр кыайа туппат этилэр. Хантан эрэ халлаантан түспүтэ биллибэт киһи бэрээдэги олохтууругар, милииссийэлэр " күлүктэригэр имнэнэн " махтана саныыллар. Туталлара буоллар хаайыахтааҕар хата бэйэлэригэр үлэҕэ ылыахтарын баҕараллар.

Ол курдук биир түүн эмиэ Макс " бэрээдэги олохтуу", " бултуу " да диэххэ син. Тахсан уулусса устун хааман истэҕинэ ,икки уолаттар биир киһини төкүнүттүлэр. Бадаҕа түүҥҥү точкаттан арыгы ылан иһэр киһиттэн, бытыыккаларын былдьаатылар. Макс дьиэ эркинигэр сыстан саһан турда. Халыахсыттар киниэхэ утары сүүрэн кэлбиттэрин, биирдэһин утары сутуругунан сыҥаахха көрүстэ. Онуоха атаҕа өрө күөрэйэн, таас тратуарга кэтэҕэ титирии түстэ. Иккис уолу атахха тэппитэ умса туруйалаан тиийэн аттыы түстэ. Онуоха ойоҕоско тэбиэлээтэ.
Үс бытыыкканы буокканы былдьаабыттарыттан биирэ үлтү түһэн алдьаммыт. Иккитин хаһаайыныгар төннөрдө. Киһитэ үрүт үөһэ махтанан бара турда.

Макс итинник ый курдук, уулуссаҕа " бэрээдэги олохтообутун кэннэ " буруйу оҥоруу тахсыбат буолла.
" Это какой то профессионал " диэн милииссийэлэр бэйэлэрэ да саллар буоллулар.

Макс хам - түм Оля ийэтигэр, бара сылдьан көмөлөһөр, отоплениета төлө баран тэстибитин эҥин оҥорбута.
Онтон дачаларыгар тэплиссэ оҥороругар, көрдөспүтүгэр онно баран иһэр. Оптуобуһунан айаннаан, сороҕун сатыы барда. Калитканы арыйан киирэн истэҕинэ, аарыма бульдог ыт үрэн баргыйан иһэн, уолу билэн кутуругун куймаҥнатта.
Дьиэҕэ киирбитэ, арай көрдөҕүнэ Оля олорор. Уол туймаарбыт киһилии соһуйан көрөн турда, онуоха Марфа Петровна.

-- Оо Максим кэллэ. Билсиһэн кэбис бу кыыһым Уля . Оляттан икки сыл балыс. Москваҕа үөрэҕин бүтэрэн кэллэ - диэтэ. Кыыс күөх харахтарынан соһуйбуттуу көрөн, кэҕис гынан эҕэрдэлэстэ.

" Тоҕо бэрдэй үүт үкчү Оля курдук " уол долгуйбута ааспат. Кэнники өйдөөн көрдөҕүнэ Оляттан арычча үрдүк уҥуохтаах уонна этиргэн.

Марфа Петровна чэй кутан, үһүөн чэйдии олордулар. Макс туоҕу кэпсэтиэҕин билбэтэхтии мээнэ итии чэйи сыпсырыйар.
Оля ийэтэ сонунун кэпсиир.

-- Тэлэбиисэргэ кэпсээтилэр. Уулусса күлүгээттэрин ким эрэ уодьуганныаҕыттан, уулусса уу нуурал буолбут. Кыргыттары күүһүлүүр уолаттар үксүлэрэ балыыһаҕа киирбиттэр -диэн кэпсээбитигэр Уля киэҥ харахтарынан үргээри гыммыт тугут курдук, уол диэки " кылап" гына көрөн ылар.


(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*


26.12.2024.

*Тиһэх сурук*

4.

Олятын тиһэх суругун тутан баран ,Макс тахсан уулуссанан хааман иһэр. Тиэриллэҥнэһээччи дембель уолаттар " Эй Афганец!" - диэн тохтотуох буолан иһэн, дьүһүнүн көрөн баран чаҕыйан тохтоон хааллылар. Макс хараҕын быччаччы көрөн, чыпчылыйбат да буолбут. Ама бэйэтинэн, холуочук киһилии хабырынан ылар.

Кэнники бэйэтин атастарын көрсөн, хас да күн аргылаата.
Онтон кэнники арыгы киирбэт буолбутун кэннэ ,дьэ тохтоото. Дьоно уоллара тосту уларыйбытын көрөн, куттана быһыытыйдылар.
" Биллэн турар били кыыһа күүппэккэ, атын уолу буллаҕа дии! " диэн билбэт буолан, көннөрү сэрэйэллэр эрэ.
Онуоха эбии уоллара, итирэн кэлэн баран түүн " Оля Олячка ты моя! Дорогая я всеравно стобой буду !" диэн сарылыыра, уһуутуура. Макс тапталлаах доҕорун сүтэрэн, ытаан муҥатыйарын дьоно " ханнык эрэ кыыс уолбутун күүппэккэ бырахпыт !" дии санаан туораттан абаккараллара.
Онтон кэнники уоллара кыыһын суругун илдьэ кэлбитин булан аахпыттара. Уолларын дэлби аһыммыттара. Оля диэн кыыс тиһэх суруга,
олус долгуппута. Уолларын ол кыыс ,бүтэһигэр диэри күүппүт эбит. Ону сидьиҥ дьон түбэһэн, быстах дьылҕалаабыттар, кэрэгэй кэскиллээбиттэр.

" Чэ оттон аһардынар ини, кыыс эрэ элбэх " диэн бэйэлэрин алы гына саныыллара.
Кинилэр саныылларын курдук буолбатах этэ. Уоллара дьүһүннүүн уларыйбыта, тыйыс майгыламмыта, Олятын умнан быстыбатаҕа.
Дьонуттан кистээн киил маһынан, кылгас соҕус сүллүгэс оҥостубута. Онтуотун төбөтүгэр тоһоҕолору саайталаан, дьуос көхсүн хатыытын курдук оҥорбута. Онтун хоонньугар уктан баран, куорат уулуссатын устун хаамара. Олятын суох гыммыт бэдиктэри милииссийэ булаттаабатаҕа. Макс кимнээҕин билбэтэр да, санаатыгар уулуссаҕа мустан, дьону аймыыр уолаттартан иэстэһэр санаалааҕа. Бу кэмҥэ сойуустар ыһыллар кэмнэрэ буолан, Америка соруйан гыммыттыы күлүгээттэргэ, аптамаат ,бэстилиэт көҥүл атыылыыра. Ол кэмҥэ үс милииссийэҕэ биир бэстилиэт эрэ баара. Ол да иһин буруйу оҥоруу ,олус элбээбитэ. Ким кими күүһүлүүрэ, кырбыыра көҥүл курдуга. Суут сокуон сорох дьыалаттан, хараҕын симэрэ. Ол да иһин биир үксүн преступнай группировкалар тэриллибиттэрэ.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

25.12.2024.

*Тиһэх сурук*

3.

Сэриитэ суох армияҕа сулууспалаан, кэлбит дембеллэр кинилэр аҕай буолан, куоракка тиэриллэҥнэһэн хаамсаллар. Фуражкалара кэтэхтэригэр, аһаҕас түөстэригэр тельняжка көстөр, быа туһах оҥостуу, быһата гусардар курдук оҥостубуттар, таҥныбыттар. Холуочуйан халлаан хабырҕаларынан, муора тобуктарынан буолбут. Онуоха холоотоххо биһиги киһибит Макс таҥаһа боростуой. Онно ону - маны иилэн оҥостор да иллэҥ суоҕа, кырыктаах сэриигэ кыргыспыт бэлиэтигэр " хорсунун иһин " мэдээллээх, орденнаах.
Ону көрөн этэргэ дылы " дьиэ таһынааҕы дембеллэр " этэллэр. " Смотри афганец ох...евший " диэн чугаһаан моһугуруох курдук тутталлар да, кинилэр аайы " ымыр" да гымматын көрөн, чаҕыйан халты аастылар. Макс оннооҕор буолуоҕу көрбүтэ, онон " от греха подальше " туттар.
Дьиэтигэр тиийбитэ дьоно үөрэ - көтө көрсөн, куустуһуу - сыллаһыы бөҕө буоллулар. Остуол тардан кыһыл арыгы куппуттарын испэтэ.
Уол өйө - санаата Олята эрэ. " Дьэ хайдах эрэ көрсөр " диэн долгуйар.
Көрүстэр, хаһааҥы эрэ курдук үөрүүтүттэн, көтөҕөн ылан эргитэн кулахачытан сыллыан - ууруон баҕарар.
Уол ону санаан ситэ аһаабакка таҥнан, таҕыста. Дьоно кыыстааҕын билэр буоланнар, онно ыксыыр ини диэн саҥарбатылар.
Макс тахсан икки остановканы оптуобуһунан айаннаан, сороҕун сатыылаан, Оля дьиэтин булан тиэргэҥҥэ киирдэ. Долгуйан киирээт бастаан, туох диэхтээҕин сааһыланна. Онтон тоҥсуйан киирбитэ ким да биллибэт. Истиэхтэрэ диэн кыратык тоҥсуйаат, биллэр соҕустук дорооболоһон саҥарда. Ким эмит кэлэрин, күүтэ түһэн баран хоско киирдэ. Саала хоско комодка арай, Оля хаартыскатын мэтириэтэ көстөр. Онно аллара өттүгэр муннугар хара сурааһын баар. Уол ону өйдөөбөтө.

-- Ким кэллээ! - диэн хостон кэһиэхтээх саҥа иһилиннэ.

-- Мин, мин Максиммын.

-- Дорообо эн эбиккин дуу - Оля ийэтэ арбы - сарбы көрүҥнэммит. Ытаан хараҕа дьолточчу испит.Мэктиэтигэр кырдьыбыт көрүҥнэммит. Уол туох эрэ куһаҕаны сэрэйэн, сүрэҕэ ытырбахтаата.
Оля ийэтэ саҥата суох чэй бэлэмнээн уолу ыҥырда.

-- Марфа Петровна баһаалыста этиэҥ дуо туох буоллугут? Оҕонньоруҥ ыарыйда дуо? Оля ханнаный? - Макс бүрүүкээбит чуумпуну аймаан тулуйбакка, тэһийбэккэ ыйытта.

-- Эн Оляҥ уонна суох. Уулусса күлүгээттэрэ күүһүлээбиттэрин тулуйбакка, бэйэтигэр тиийиммитэ!- диэн Марфа Петровна умса туттан ,санна дьигиҥнээтэ. Уонна үнүөхтээн тиийэн Оля шкатулкатын биэрдэ. Макс туох буолбутун билигин да ситэ өйдөөбөккө, итэҕэйбэккэ салҕалаабыт илиитинэн шкатулканы арыйда. Онно кини Афганистантан, Оляҕа ыыппыт суруктарын кыыс кичэйэн уурбут. Макс хаартыскатын, помадалаах уоһунан сыллаабыта иҥпит. Эмиэ кини курдук, уол суругун кыыс имиллиэр диэри тутан, хаста да аахпыта биллэр. Марфа Петровна ханна эрэ хасыһан, Оля тиһэх суругун уолга биэрдэ. Уол салыбыраан ылан кэмбиэри арыйда. Кэмбиэр кэннигэр силимнэнэр сиригэр, мэлдьи " Лети с приветом вернись с ответом " диэн кэлэр эбит буоллаҕына, тиһэх суругар " прощай, прощай ! " - диэн көһүннэ.
Суругу хостоон аахта.

" Күндү киһим Максим! Мин эйигин көрсүбүт күммүттэн тиһэх күммэр диэри умнубакка ахтабын, таптыыбын. Ол эрээри мин, эн иннигэр кирдээхпин. Ол эрээри буруйум суох.Кэллэххинэ ийэм барытын кэпсиэҕэ. Эн биһикки ыраас тапталбытын, мин илдьэ барыам. Эйигин мин тиһэх күммэр диэри таптыыбын, онтукпун мин ол дойдуга илдьэ барыам. Эн ыраас бэйэҕин мин киртитиэхпин баҕарбаппын. Эн бэйэҥ аналгын булан дьоллоох буолаар.

Истиҥник саныыр доҕоруҥ Оля " диэн суруйбут.

Макс Оляттан араас истиҥ тыллардаах суруктары төһөлөөх күүппүтэ, аахпыта буолуой. Манныгы эрэ күүппэтэҕэ. Хараҕын мэндээриччи көрөн суругу тэниччи тутан олорбута...хараҕын уута сурукка " топ ! топ ! " гына түһэрэ.
Эмиэ да хара дьайдаах, кыыһы күүһүлээбит отморозоктары санаан сымыһаҕын быһа ытырда.
Ама бэйэтэ холуочук киһилии тэмтэриҥнээн хааман таҕыста.

Санаатыгар старшина эппит тыллара кулгааҕар иһиллэр курдуктар " Уол туһуттан биир эмит кыыс, бэйэтигэр тиийиммитин истибиккит дуо? Суох ! Уолаттар үксүн кыыс туһуттан ! " диир.

Макс төбөтө дууҥ дааҥ курдук буолан барда. " Арай Олялыын мин барыстахпына?!" " Кинитэ суох олох суох !" " Ситэри отой да душманнар ытан кэбиспиттэрэ буоллар, кинилэргэ хаайылла сытан Оля эрэ туһугар, тыыннаах хаалыан баҕарара, олох түөрэ эргийэр да буолар эбит!"


(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*


24. 12. 2024.

*Тиһэх сурук*

2.

Макс атаһынаан, хараҥа хаспах иһигэр хааллан сыталлар.Кырыылаах таастарга, тэллэҕэ суох сытан эттэрэ да ыалдьар. Быыһынан сырдык тыгарынан сылыктаатахха, сарсыарда буолла бадахтаах. Ханна эрэ туох эрэ энэлгэнэ иһиллэр курдук. Өйдөөн истибиттэрэ "Алльаах" диэн көстүбэт аллахтарыгар үҥэллэрэ иһиллэр эбит.

Кэнники хаспахтарын аанын арыйдылар. Сырдык тыган харахтарын саатырдар. Төбөтүгэр унньууска курдугу эриммит, сэксэйбит бытыктаах киһи өҥөйөн көрдө.

-- Русс быхади дабай!

-- Я да ... или он?

-- Дыба русо быхади ! - диэн күргүйдээн көбүөлээн иккиэннэрин таһаартаата.
Сибилигин да ытан кэбиһиэхтии, аптамаатынан тирэтэлээн бэйэтин тылынан тугу эрэ үөхсэр.
Макс тиһэх түгэнэ кэлэн, олоҕун кылгас дьоллоох кэмнэрэ хараҕар элэҥниир курдук. Эмиэ да Олятын ытаабыт харахтара көстөн ааһар курдуктар.
Сытыы кынчаалынан бастарын быһыахтыы, тобуктатан олортулар. Ол кэмҥэ ким эрэ үөгүлээтэ. Макс көрбүтэ били кини, билиэн ылан баран босхолообут моджахеда кэлэн иһэр. Кэлэн баран бэйэтин тылынан дьонугар туоҕу эрэ эттэ.
"Аныгыскыга түбэһиэххит даҕаны бэйэҕититтэн кэмсинээриҥ!" - диэн баран ыыталаан кэбистилэр.

Бу билигин аҕай, өлүү айаҕар аҥар атахтарыгар үктэнэ сылдьыбыт уолаттар, босхоломмуттарын итэҕэйбэт курдуктар. Өрүһүспүттүү чаастарын диэки дьулуруйдулар, мэктиэтигэр сылайбыттарын, аччыктаабыттарын да умна быһыытыйдылар.

-- Ити аата тоҕо биһигини босхолоотулар. Баҕар кэннибититтэн чуҥнаан иһэллэрэ буолаайах? - Макс куомуннааҕа рядовой саллаат ыйытар.

-- Эрдэ билиэҥ эрдэ кырдьыаҥ! Билбэппин ыйытыма тугу даҕаны - диэтэ Макс. Кини босхолообут моджахеда бэйэтин тылынан дьонугар эппитин Макс эрэ сэрэйбитэ. Рядовой өйдөөбөтөҕө. Билигин да сержана киниэхэ туоҕу да кэпсээбэтэ.

Киэһэлик ыран быстан роталарын дьэ буллулар. Хабыалыы түһэн баран, сылайан таастыы утуйдулар.
Сарсыныгар моджахедтар баар сирдэригэр тиийбиттэрэ суоллара сойбут этэ.

Макс Олятыттан сурук күүтэр да, тоҕо эрэ кэнники биллибэт буолла. Кини иккитэ суруйан ыытта да харда сурук суох.
Старшинатыттан ыйыттаҕына сурук суох диир. Арай бэйэтин дьонуттан туппута, этэҥҥэ олороллор эбит.

-- Макс эн кыыскыттан сурук күүтэҕин дуо? Кыргыттар икки сылы быһа син биир күүппэттэр. Атын уолу буллаҕа дии! - диэн Старшината күлэр.

-- Миэнэ оннук буолбатах. Барыларын биир халыыпка киллэримэ! - диир Макс.

-- Истиҥ эрэ уолаттар. Эһиги уол туһуттан биир эмит кыыс, бэйэтигэр тиийиммитин истибиккит дуо? Мин суох! Арай уолаттар кыыстара атыны булбутун иһин антифриһы иһэн эҥин, эбэтэр атыннык бэйэлэригэр тиийиммиттэрин элбэҕи истибитим ! - диэн Старшина кэпсиир.

****
Макс аҕыйах ыйынан дембеллэнэн дьиэтигэр барар кэмэ кэллэ. Ол тухары Олятыттан сурук туппата.

" Ама Старшина этэрэ кырдьык буолуо дуо?" " Ама Оля оннук буоллаҕай? Күүтүөх аҕай буолара дии" - диэн араас санаа үүйэ - хаайа тутар. " Тиийэн баран билиэм буоллаҕа " дии саныыр.


(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

23.12.2024.

Родион Данилов - Ородьумаан.


*Тиһэх сурук*

Афганистан хайаларын , туруук таастарын үрдүнэн хара былыт өрө күдээрийэн, устунан тыалга үрдэрэн тарҕанна. Бу ханнык да ардах былыта буолбатах, Сэбиэскэй сойуус армиятын авиацията, моджахеттар саспыт хайаларын бомбалаатылар.
Макс диэн сержант Пензаттан төрүттээх, манна кэлэн сулууспалаабыта иккис сыла буолла. Байыаннай авиация кэлэн бомбалыыр кэмигэр, кинилэр эмиэ хайа хаспаҕар саһан биэрбиттэрэ. Бомбалааһын кэннэ үрүө - тараа сырсар моджахеттары ытыалаабыттара. Макс аһара үлүһүйэн сүүрэн, ротатын дьонун сүтэрбитэ. Ол сылдьан биир атахха табыллыбыт, моджахеды билиэн ылбыта. Чааһыгар илдьэ бараары, атаҕын бэрэбээскилээбитэ. Киһитэ кэнники ааттаһан барбыта. Кини эмиэ ийэттэн төрөөбүтүн, элбэх оҕолордооҕун, кимиэхэ да куһаҕаны оҥорботоҕун, көннөрү дойдутун көмүскүүрүн эҥин нууччалыы олуттаҕастык өйдөтө сатыыра. Ол быыһыгар үөһээ хантайан көстүбэт Аллаҕар үҥэн, бэйэтин тылынан тугу эрэ баллыгыраан бытыга сэпсэҥниирэ. Макс бу киһини илдьэ бардаҕына, мэдээл ду уордьан дуу ылыахтааҕа, эбэтэр баҕар дойдутугар отпуска биэриэ этилэр.
Уол оннук гыммата туох тэһэ кэйэн имнэммитэ буолла, билиэннэйин аһынан ыытан кэбистэ. Талиб атаҕа арычча халымыр буолан, сылбыраҕа соҕустук бара турда " баҕар кэннибиттэн ытыа " диэбиттии эргиллэн көрөр.
Макс ротатыгар төнүннэ.
Иллэҥ буолла да дойдутуттан, кыыһа Оля суруйбут суруктарын ааҕар. Хаста аахпыта буолуой ,имиллэн да бүттүлэр. Оля хаартыскатын тонолуппакка одуулаан, сылдьыбыт кэмнэрин барытын саныыр. Бу киэҥ ыраас харахтар ууланан кинини сайыһа атаарбыттара. Уол Олята далбаатаан көстүбэт буолуор диэри, көрөн айанныы турбута. Афганҥа сэриигэ эрэ түбэһиэм дии санаабатаҕа. Кини сэриини киинэҕэ эрэ көрөрө. Сэрии диэн экраҥҥа көрөртөн атынын, манна кэлэн билбитэ. Киһи барыга бары түргэнник үөрэнэр эбит. Кутуйаҕы да өлөрөрү туттунар бэйэтэ, киһини да кэрэйбэккэ суох гынарга үөрэннэ. Дойдутугар тиийдэҕинэ кини таҥара дьиэтигэр бу хара дьайын барытын ыраастаныа, уонна Олятынаан олоруохтара, оҕо уруу төрөтүөхтэрэ. " Ама мантан ордук дьол туох баар үһүө".
Ыраата бардахха, буолаары буолан сэриигэ тиийдэххэ киһи дойдутун чугас дьонун ахтар да буолар эбит.
Кини күн аайы Олятыттан сурук күүтэр. Бэйэтэ эмиэ суруйар. " Күндү ахтылҕаннаах доҕорум дорообо !" диэн саҕаламмыт тыллардаах суругу аахтаҕына үөрэн, бу халлаан диэки харбаспыт хайаларга ,өй дуораана эҥсиллиэр диэри сарылыан баҕарар. Ол да буоллар манна үөгүлүүр көҥүллэммэт. Макс суругу күүтэрэ бэрдин иһин уолаттар үҥкүүлэтэн баран биирдэ биэрэллэр. Макс үөрүүтүттэн кэрэспэккэ, ытыһынан атаҕын такымнарынан охсуоланан, эмиэ да өрүтэ тэбиэлэнэн үҥкүүлээн көрдөрөн суругун ылар. Биирдэ старшина сымыйанан сурук кэллэ диэн үҥкүүлэппитэ эмиэ баара. Онуоха Макс хомойон старшинаны, кокуоскалыы туппут эрбэҕинэн сирэйин дьүккү анньыбыта. Устунан охсуһа сыспыттара.

Биир күн Максы кытта биир байыаһы моджахеттарга разведкаҕа ыыттылар. Соруктара диэн ханна баалларын, хастарын, төһө сэптээхтэрин чуҥнаан кэлиэхтээхтэр. Таас быыһынан айаннаан киэһэлик биирдэ ханна баалларын биллилэр. Үөһээттэн хайа хапчаанын саһан көрө сыттахтарына кэннилэриттэн, калашников аптамааттаах моджахеттар үөмэн кэлэн тирээн кэбистилэр. Утарылаһар кыах суох буолла. Бэринэргэ эрэ тиийдилэр.
Уолаттары аҕалан холуодьас курдукка симэн баран, хаппахтаан, көһөҥө таастарынан баттатан кэбистилэр.

(Салгыыта бэчээттэниэ)


*Ородьумаан*

22.12.2024.

Россия килбэйэр киинигэр Москва куоракка ,Күн Судаар Ыраахтааҕыбыт Буутун быһа холбонон, норуокка хоруйдуур күнүгэр бара сырыттым. Былыр өрөбөлүүссүйэ буолуон иннинэ, оччотооҕу хараҥа дьон : "Ыраахтааҕы өллөҕүнэ күн эмиэ өлөр үһү" диэн, хабыс хараҥа буолуо диэн куттаналлар эбит. Биһиги ол хараҥа дьонтон, таһыччы сырдаабыппыт биллибэт. Аныгы Ыраахтааҕыбытын түөртэ төхтүрүйэн таллыбыт. Билигин силиһэ мутуга силигилээн, баараҕай тиит курдук үүнэн таҕыста. Америкалар, Европалар силиһин, мутугун кэрдэ сатыыллар да хата бэйэлэрин " Эриэхэтинэн" (Орешник)
эпчиргэлээн - тамнааттаан салыннаттыыр, чаҕыталыыр. Чэ кини туһунан кэпсээтэххэ бүгүн бүппэппит.

Бүгүн Ыраахтааҕы кэпсиирин истээри дьон бөҕө мустубут. Тууга лыыктыы симиллибит, күөнэхтии өрө мөхсүү бөҕө. Ол быыһыгар мин эмиэ, ыйытык биэрээри сэппэллэн турдаҕым үһү.

Ол сылдьан били КлиКра сокуонун айбыт, Клишаһы кытта Крашенинниковы көрүстүм.

"Эһиги дэриэбинэлэри ыһыахтааххыт үһү дуо?" диэн онон - манан куомдьаарбакка быһа - хото ыйыттым.

" Төттөрүтүн ыраах сытар дэриэбинэлэр, кыаҕырдыннар ,туспа уокурук буоллуннар Россияттан бэриллэр харчыны туһанныннар, диэн ураах таһаарыахтаахпыт "- диэтилэр.

" Оттон биһиэхэ тойотторбут, улууска биир сиргэ түмэ сатыыллар дии" - диибин.

" Ол сыыһа гыналлар. Быыбаргытыгар дойдуларын туһугар ,патриот соҕус дьону талыаххытын " - диэн эппиттэригэр мунаардым аҕай. Кэлэйэн да төһөнү кэлэйиэмий.
Ол сылдьан били ыттары көмүскэһэн элбэппит, Бурматовы көрүстүм . " Дьэ өстөөҕүм бу баар эбит!" - диэбиттии киниэхэ ынан тиийдим.

" Эн сураҕа бэйэлээх бэйэм убаһам этин, сиэтимээри гынаҕын үһү дии! Эн үлэлээн ол мин сылгым үөрүн ииппитиҥ дуо?! Ыт этин сиир кытайдаргын буойуоххун !" диэн, уубар - хаарбар киирэн эрдэхпинэ, дьон тохтотон кэбистилэр.
" Тоже мне Жириновский нашелся!" - диэн Бурматов туоҕу эрэ бур, бур диэн бурчи гынан ботугуруур.
Аны Дуума тойонун, Вячеслав Володины көрүстүм. Эмиэ халя - валя буола түһэн баран, ыйыттым. Мин ытыахпар диэри маанымсыйбыппын көрөн, син туох эрэ тос курдук тойон диэтэ бадахтаах. Хайҕаан киирэн барда.

-- Эһиги маладьыастаргыт, анал байыаннай дьайыыга, сокуон поправкатыгар, вакцина, ковид, кьюар код буоллун барытыгар Россия үрдүнэн мэлдьи бастакы миэстэни ылаҕыт. Онон эһигини хайгыыбын, атын регионнар буолумматтар, хата эһиги барытын хабы тардан ылаҕыт. Сэриигэ түргэнник хомуурга эмиэ, Россия үрдүнэн 1 миэстэ буолбуккут.

-- Сахалары сэриигэ мөлүйүөн эрэ ахсааннаах буоллахха ыытыахтаах этигит, биһиги баара суоҕа 498 тыһыынчабыт эрэ.

-- Билбэтим тойоҥҥут мөлүйүөн буоллубут диэбитэ.

-- Кэлии омуктарын холбоон эппитэ буолаарай.

-- Баҕар буолуо билбэтим, чэ мин ыксаатым, иллэҥим суох.

-- Оттон ити калмыктар, тувиннар, буряттар, башкирдар, татаарда, тоҕо Россияҕа олоробут дии, дии барытыгар 1 миэстэ буолбаттарый?

-- Билбэтим. Эһиги " Якутия вперед!" - диэтигит да маладьыастаргыт. Чэ давай ыксаатым, бардым - диэт Болуодьун бара турда.

Кэмниэ кэнэҕэс, Буутун мунньаҕа буолла. Устар ууну сомоҕолоон, ыйытыкка барытыгар иҥнибэккэ хоруйдуур.

Мин " Сайын аайы көмүс хостооччулар, тыабытын уоттууллар " диэн ыйытан эрдэхпинэ, биир нуучча дьахтара быһа түһэн " Аборт" туһунан ыйытта. Ону биирдэһэ дьахтар сэбин, хайдах гыныахтааҕын уу тэстибэт гына быһааран биэрдэ.
Оттон Буутун мин диэки ыйар курдук гыммытыгар, " Айылҕабытын айгыраттылар, өрүстэрбитин сүһүртүлэр" диэн эрдэхпинэ биир дьахтар.
Туох эрэ " порносайт " туһунан ыйытта. Ону иилэ хабан, тук курдук хоруйдаан киирэн барда.
Дьон атын кыһалҕата суоҕун сөхтүм - диэн Омуннаах Омуоча үөлээннээхтэригэр кэпсиир.

-- Омуоча кэпсээнэ омуннаах соҕус дуу тугуй үөдэн.

-- Олоххо баары кэпсиир.

-- Оттон Саха сириттэн кэрэспэндиэннэр эҥин бааллар дуу Омуоча?

-- Суохтар. " Главные вопросы " диэҥҥэ. Еврейский авт.округ, буряттар, хакастар эҥин бааллар. Саха сириттэн суохтар.

-- Дьикти эбит. Сайын эмиэ баһаар бөҕө буолуо, эмиэ буруонан тыыныахпыт. Кыһалҕабыт суох курдук...саатар тиийэн ыйытыа эбиттэр дии. Ракета тобоҕо, радиация барыта саха сиригэр.

-- Мэлдьи албыннаһа, ньылаҥныы сылдьар киһи туох диэн боппуруос биэриэй. Барыта үчүгэй диир буоллаҕа.



*Ородьумаан*

*КлиКра* сокуонун хайдах эрэ, дөбөҥнүк өйдөнөр гына быһаардахха сатаныыһы 🤫😃
Чэ холобура бырааттыы убайдыылар бааллар. Улуус убай, дэриэбинэ быраат (сурдьу)
.
Быраакка "бэйэҥ ииттин" диэннэр харчы бөҕөнү биэрбиттэр, ону убай сөбүлээбэт.

Быраат тыа сиригэр олорор буолан, сүөһүтэ - аһа дэлэй буола түһэр. Эбиитин дьоно эрдэ харчыны биэрэр да буоллахтарына, бастаан убайыгар биэрэр этилэр. " Чэ мэ, бырааккар бэйэҥ көрөн биэрээр " дииллэр эбит. Ону биллэн турар "убай" сороҕун бэйэтигэр иҥэринэн баран, быраакка баттабыл быһыытынан ханнык эрэ бырыһыанын биэрэр. Быраат:- "*Быраат диэн баттабыл! Убай диэн убаастабыл!* - диэн муҥатыйар. Онтон Клиһэс кытта Кыраһыынньыкап диэн тумустар, сокуоннарын кэннэ, быраат мундууйдаан туспа барыаҕыттан ,киниэхэ ананар үп - харчы " убайынан " эргийбэккэ супту киниэхэ бэриллэр буолан олоҕо лаппа көннө. Биллэн турар " убай " ону сөбүлээбэт. Туспа ыытымаары айдаан бөҕөнү тарда сатыыр.

Убай мэлдьи быраатын территориятыгар ,атастарын аҕалан көҥүл көччүйэр, алыс айбардыыр этилэр. Бөртөлүөтүнэн кэлэн бултууллар балыктыыллар. Тыаны уоттаан сири ыраастаан, көмүс, алмаас хостууллара барыта көҥүл этэ буоллаҕа. Ону быраат туспа барыаҕыттан быһа батан кэбистэ. Иннилэригэр кириэс туруортаата. Сылдьар ыырдарын сарбыйталаата. Онуоха убайын хос моонньоохторо, туораттан кинилэр эмиэ туһаммат буолбуттарын иһин кыйаханан, им дьим утарар үлэни ыыталлар.

Улахан киһи кыра киһи байарыгар хаһан баҕар баҕарбат!


😳🫣😂



*Ородьумаан*

13.12.2024.

*Фельетон* 😳😬🫣

Арай КлиКра сокуонун быһаарыытыгар, дьокутааттар кэлэн нэһилиэк дьонун кытта мунньахтыыллар.


-- Дьэ бу саҥа сокуоҥҥа нэһилиэгинэн туспа бардаххытына, улууһу иэдэтэҕит. Прокурор, полиция, силиэдэбэтэл эҥин диэн суох буолар - диир дьокутаат.

-- Оттон эһиэхэ үчүгэй дии. Хараҥа дьыалаҕытын хасыһар киһи суох буолар. Айбардыыргыт, апчарыйаргыт барыта көҥүл... - диэн ким эрэ этэн эрдэҕинэ ойоҕоско астылар.

-- Эс ама хайдах оннук буолуохтааҕый?! Туоҕу эрэ бадаҕа " халыттыгыт"! Оччотугар Арассыыйа эстэригэр тиийэр. Биир уоскутунан " Россияҕа олоробут" дии дии, регионнар куһаҕантан аккаастаммыттарын , хайҕанаары ылан иһэҕит. Тоҕо эрэ тувиннар, буряттар, калмыктар барытыгар сарбаҥнаан испэттэр. Онон ол прокурор, судья, полиция суох буолуо диириҥ сымыйа.
Төттөрүтүн эһиги, тыа сирэ сайдарын туһугар " нэһилиэгинэн округ буолуҥ, оччоҕо эрэ сайдыаххыт, кыаҕырыаххыт тыа сирэ эстиэ суоҕа! " - диэхтээххит - диэн биир саастаах киһи эттэ.

-- Сөпкө эттиҥ. Итинник диэхтэрин оннугар " улуус эстиэ " дииллэр. Эбэтэр нэһилиэккэ көрүллэр үбү - харчыны аара " халбыйбат" буолалларыттан итинник дьону муннараллар.

-- Биһиги эһигини саха норуотугар кыһалынныннар диэн, хас сырыы аайы талабыт дии.

-- Быыбар эрэ кэмигэр мэҥийэллэр. Норуот туһугар олохторун да толук ууруох буолаллар. Онтон күһэҥэ быстар, кыһалҕа тириир кэмигэр дьылыйан хаалаллар, эбэтэр халлааны эрдэллэр.

-- Тыа сирин промышленнай оҥороору кыһаналлар. Ол да иһин сайын аайы тыабыт умайар. " Ыраастыыбыт " диэн ааттыыллар. - диэн онтон мантан дьон саҥата иһиллэр.

-- Онто да суох тыа сиригэр нэһилиэктэр аайы уулуссалар кураанахсыйан эрэллэр. Оскуолаларга биир, икки оҕо 11 кылааһы бүтэрэр түгэннэрэ эмиэ баар. 2019 сыллаахха, балыыһалары, быраастары көҕүрэппиккит! Ол кэннэ короновирус диэннэрэ кэлбитэ. Барыта эрдэттэн былаан курдук. Билигин эмиэ ниэп, көмүс бөҕөнү булбут буолан, нэһилиэктэри үөс сиргэ, биир сиргэ түмэ сатыыллар. Бу бэйэ омугун таҥнарааһын буолбатах дуо? - диэн отой саҥардыбатылар.

-- Эһиги "Якутия вперед !" диэтигит да герой Александр Матросов курдук сананаҕыт. Ол эрээри инники кирбиигэ, норуоту анньан баран, бэйэҕит кэннигэр хаалаҕыт. Поправка, сэрии, вакцина буоллун, Россия үрдүнэн 1 миэстэ буола охсоҕут. Барыта биир киһи кремльгэ хайҕанарын туһугар курдук.

-- Россияҕа олороргутун умнумаҥ!! - биир дьокутаат сирэйэ кытарбыт. Остуолу охсоору илиитин көтөҕөн баран тарбаммыта буолла.

-- Ол эһиги Күрүөмүлгэ, күрүө намыһахтыы норуоту анньан баран, билбэтэҕэ буоларгытынан бүппэт.

Тоҕо эрэ калмыктар, буряттар, тувиннар татаардар " Россияҕа олоробут " дии, дии барытыгар 1 миэстэ буолан испэттэр. Татаардар тоҕо эрэ ,КлиКра сокуонун утараллар дии. Куһаҕан буолан сөбүлэспэттэр, эһиги туох куһаҕаны хабы тардан ылан иһэҕит.

Бурматов да кэлэ сырыттаҕына, илин - кэлин түсүһэн, ньылаҥнаан - хаптаҥнаан сүрдээх этигит.
Обществоҕа куһаҕаны аҕаларын билэн Жириновскай В.В. Бурматовы бэйэтин ыт курдук үүрэн, таһаарбыта. Эһиги сирэйин салыыртан атыны билбэккит!


*Ородьумаан*

*Ийэ иэстэбилэ*

5.

Марианна Коляны хаһыс да күнүгэр кэтээн, син тоҕоостоох түгэни булуох курдук буолла. Паранджа кэтэн чуҥнаан истибитэ, Колян биир кыыһы кытта киинэҕэ барыах буолан кэпсэтэллэр.

Киэһэ кинотеатрга киинэ саҕаланан, саала уотун умулларбыттарыгар ,Марианна Коляннаах кэннилэригэр, миэстэ баарыгар олордо. Хата бүгүн киинэ көрөөччү аҕыйах эбит.
Колян кыыһыгар туоҕу эрэ солуута суох кэпсээн күллэрэр. Киинэҕэ улаханнык кыһаммат курдуктар. Аҕа дойду сэриитин киинэтэ көстөр, ытыалаһыыта буоллаҕына иһийэн көрө түһэн ылаллар. Ол быыһыгар Колян кыыһын уураан уоһа чорбоҥнуур. Кыыһа ойоҕоско анньан, экран диэки ыйар, көрдөхтөрүнэ арай, ниэмэстэр кимэн киирэн иһэллэр. Сэбиэскэйдэр артиллериялара ытыалаан куһуйда. Синэрээттэр эстэн дэлби тэбэр, аптамааттар тачыгырыыр кэмнэригэр түбэһиннэрэн, Марианна глушителлээх бэстилиэтин тыаһа " Чуп!" - гынна. Колян кэнниттэн тыын сиргэ табыллан, нукус гынна.
Колян кыыһа бастаан умса туттан олорор уолу өйдөөбөтө. " Ты что? Спишь что ли?" - диэтэ. Онтон хаан билик - буолбутун көрөн, дьэ сарылаата. Дьон ону билэн аймалҕан бөҕө буолла. Саала уотун уматтылар, киинэни тохтоттулар. Бу барыта кэпсиир курдук бытаан буолбакка, чыпчылыйыах түгэнигэр буолла.
Марианна кинотеатртан куотан тахсан истэҕинэ, ким эрэ атаҕынан хатыйан түһэрдэ. Онуоха бэстилиэтэ туспа, бэйэтэ туспа төкүнүйдэ.
Кимнээх эрэ умса баттаан, илиитин кэдирги таттылар.

***

Суут буола турар. Оннооҕор куурусса чоппуускаларын көмүскэһэн, ыкка сабы түһэ сатааччы. Ол курдук Марианна күндү көмүс чыычааҕын суох гыммыт, эристииннэри биирин көхсүн дьөлү ытан умсарбыта, иккиһин кириэсилэ киһитэ буолуор диэри кэлиэкэ гыммыта. Онно буруйданан сууттана турар. Суукка Колян төрөппүттэрэ уонна Толян гиэннэрэ эмиэ бааллар. Марианнаны үөхсэн үөгүлэһэн ылаллар. "Үрдүкү миэрэҕэ тардан ытарга уураахтааҥ !" - дииллэр.

Онтон тылы Марианнаҕа биэрдилэр.

" Мин буруйбун билинэбин. Мин баар суох уолбун, суох оҥорбут өлөрүөхсүттэргэ, тойоттор оҕолоро буолан, аҕыйах сылы биэрбиттэрэ, онтулара өссө да өйдөммөккө тахсан уулуссаҕа дьону кырбыыллар, дьиэлэри халыыллар. Мин кинилэри син өр чуҥнаабытым, ол кэмҥэ буруй бөҕө оҥордулар. Онно милииссийэлэр харахтарын симэллэр. Мин бэйэм сорукпун толордум, иэстэстим! Хайдах да дьүүллээҥ онно бэлэммин!" - Марианна хараҕа уоттаммыт, куолаһа кытааппыт. Дьон сөҕө толло көрөллөр. Тэлэбиисэргэ сүрдээн - кэптээн кэпсээбит дьахталларын, көрөөрү дьон син мустубут. Сорохтор кинини аһынан харахтара ууланар. Ким эрэ үөхсэр саҥата иһиллэр. Суут Марианнаны өр кэмҥэ күлүүс хаайыытыгар уураахтаабытын кэннэ, манабыллар таһааран истэхтэринэ кэрэспэндиэннэр, ыйытан хааллылар.

-- Эн оҥорбут буруйгуттан кэмсинэҕин дуо?

-- Суох кэмсиммэппин! Дьылҕам оннук буоллаҕа, хайыыр да кыаҕым суох! - диэтэ. Онтон салгыы көрүдүөргэ инбэлиит кэлээскэтигэр, икки атаҕа суох уол олорор. Иннилэрин күөйдэ. Толян эбит.

-- Марианна Константиновна миигин эһиги ыппыт эбиккит дии - диэтэ.

-- Мин !

-- Мин бэйэм буруйдаахпын, Ваньканы суох гыммыпытын билигин өйдөөтүм. Туох барыта иэстэбиллээх дииллэрэ кырдьык эбит. Кэмсинэбин бырастыы гын- диэн ытыы хаалла Толян.

Марианна ытыы сатаан кууран бүппүт, кытарбыт харахтарынан, уолу эмиэ да аһыммыттыы көрөн аһарда. Конвой көхсүттэн анньан илдьэ бара турдулар.

" Оо ,таҥара тоҕо кэрэгэй кэскиллээтэ, быстах дьылҕалаата?!" - тимир эрэһээҥкилээх хаайыы ааннара хааҕынаан аһыллара, ким эрэ ынырыктык кыланар, кэмсинэн сарылыырын курдук иһиллэр.

Бүттэ.


*Ородьумаан*


06.12.2024.

*Ийэ иэстэбилэ*

4.

Толян күөгэйэр күнүгэр, көрүлүү нарылыы сылдьан, иһинэн сынан хаалан, орон киһитэ буолбута. Саастыылаахтара ханна эрэ кыргыттардыы, үөрэ - көтө таансылыы сылдьар буоллахтарына кини түөрт истиэнэҕэ хааллан сытар. Наадатын киһи көмөтүнэн толунар. Биллэн турар эдэр киһиэхэ охсуулаах. Киһиэхэ куһаҕаны оҥордоххо, кэнники бэйэтигэр кэлэрин дьэ биллэ."Хаарыаны иккиһин төрүүр киһи, дьон кэминэн оттомноохтук, эйэлээхтик сылдьыллыа этэ "-диэн буолар буолбутун, бүтэр бүппүтүн кэннэ кэмсинэллэр. Толян түһээтэҕинэ арай, Марианна уола баар буолбут. Ханна эрэ ыҥыран илдьэр,онтон кимнээх эрэ кинини маска кэлгийэллэр, онуоха Марианна уола Ванька эриэн үөн буолан кини атаҕын кирэр. Толян сарылаан баран уһуктан кэллэ. Ийэтэ уола үөгүлээбитин истэн чугаһаата.

-- Хайа туох буоллуҥ?баттаттыҥ дуо тоойуом ?

-- Ийээ мин били Ваньканы түһээтим. Атахпын быһа кирдэ.

-- Атаҕыҥ ыалдьарын иһин түһээтэҕиҥ дии.

-- Арааһа били Ванька ийэтэ кими эрэ нанимайдаан, миигин ыттарбыта буолуо.

-- Милиис
сийэлэр көрдүүллэр, сарсын аҕаҥ эмиэ баран ыйытыаҕа - диэтэ ийэтэ.

Толян кэннэ аны сотору иккис өлөрүөхсүт, Колян иирэн - кутуран таҕыста. Эмиэ уолугунан тыынан уол оҕото, халлаан хабырҕатынан муора тобугунан, эмиэ паранджа быыһыттан, икки абарбыт харахтар кэтииллэрин сэрэйээхтээбэт.
Коляны баандатын уолаттара уруйдаан көрсөн, арбыылларын иһин эбии өрө баран, түөһүн охсунар. Кинилэр тустарыгар, сэриигэ баран кэлбиттии киэбирэр.
Толяны калека оҥорбут киһини буллахтарына, бэйэтин түөрт лабаатын араарыах буолаллар. " Бөхтөр соруйан булбатаҕа буолаллар, биһиги халлаантан да ирдээн, сир анныттан да булуохпут !" - дэһэллэр.

Дьиҥэр сорох милииссийэлэр,бу туохха да баппат уулусса күлүгээттэрин баандатын бас- көс киһитин Толяны ,икки атаҕа суох оҥорбут киһиэхэ махтана саныыллар. Буруйу оҥорор дьону, мээнэ көмүскэһэр санаалара суох да буоллар. Сокуон барыларыгар биир буоллаҕа. "Буруйу оҥорбут хаайыыга олоруохтаах!" - диэн. Толяны ким эрэ боҕутуннарбытын кэннэ ,аны иккис бандьыыт атамаана, Колян диэн тахсыбыт.

***

Марианна ууга тааһы бырахпыттыы сүтэн баран, эмиэ маҥкы маһын курдук күөрэйдэ. Кини бу сиргэ собус соҕотох. Икки күндү киһитин сүтэрбитэ. Киһини олох моһоло, кыһалҕата үөрэтэр да буолар эбит. Кини таптыыр кэргэннээх, оҕолоох нарын - намчы ийэ буолан сылдьыбыт буоллаҕына, билигин дьэбир көрүҥнээх, туохтан да ымыттыа суох курдук.
Арай кэргэнин кытта оҕотун уҥуохтарыгар баран, муҥун ытаан арычча чэпчээн кэлэр курдук.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

05.12.2024

*Ийэ иэстэбилэ*

3.

Марианна уолун хаартыскаларын көрөр. Хараҕын уута иэдэһинэн сүүрэн таммалыыр. Видеокассеталары холбоон эмиэ көрдө. Ваньката саҥа хааман тоотоҥолуур. Ийэтин көрөн үөрэн ытыһын таһынар. Остуолтан туоҕу эрэ ыйа, ыйа көрдүүр. Ол быыһыгар ыскаабы арыйан, иһити хомуоһу хостотолуур. Аҕата көтөҕөн үөһээ көтөхпүтүгэр, иһэ кычыкаланан күлэн чачыгырыыр. Марианна тулуйан көрбөккө арааран кэбистэ.

Аҕалара байыаннай аппысыар буолан, Афганистаҥҥа барар этэ. Иккис барааһыныгар эргиллибэтэҕэ.
Онон Марианна иккис күндү киһитин, өлөрүөхсүт дьон илиилэриттэн сүтэрдэ.

Ойон туран таҥынна, эр киһи таҥаһын кэттэ. Хара ачыкы иилиннэ. Бэстилиэтин хоонньугар угунна. Эмиэ Толяны кэтиир сиригэр барда.

" Бу сырыыга ким да баар буоллун!" - диэн бигэ санааны ылынна.
Кини эрдэ Толяннаах мустан пиибэлиир ,аргылыыр сирдэрин билбитэ. Бу сырыыга Толян икки буолан бааллар эбит. Марианна уһуну киэҥи токкуйдуу барбакка, сулбу - салбы хааман тиийдэ. Толянҥа чугаһаан, бастаан сүүскэ кыҥаата, онтон санаата буолбакка атахха ытта. Уол сууллан түһэн, күөлэһийэ сылдьан сарылаата ааттаста. Иккис уола уолуйан куота турда. Марианна атахха өссө үстэ ытта.
Уонна сүүрэ турда. Глушителлээх бэстилиэт " чуп!, чуп!" гынар тыаһын ааһар дьон, мээнэ истибэтэ. Арай икки атаҕар, иккилии буулдьанан үттү ытыллыбыт Толян абытай ыарыыттан үөгүлүүрүн истэн дьон муһунна.

***

Бу быһылаан кэнниттэн, Марианна ууга тааһы бырахпыттыы сүппүтэ. Онтон кэнники хантан эрэ күөрэйэн, кини оҕотун суох гыммыттартан аны биирдэстэрэ, Колян хаайыыттан тахсарын кэтэһэр. Кинини милииссийэ көрдүү сатыыр да, билиҥҥитэ була иликтэр.

Толян " хара ачыкылаах дьээдьэ ыппыта " диир. Кини билигин икки атаҕа быһыллан, хаһыыра, хаһыыра халлаан быарын хайыта тэбиэлиирэ, баанданы күөртээн дьону халыыра суох буолан сытар.
Толян аҕата тэрилтэ тойоно, Марианна уолун, кини уола өлөрбүт суутугар сылдьыбыта. Толяннаах, Колянҥа ол дьахтар ытыы, ытыы түһэ сатыырын абааһы көрөн " туох тиийиммэт дьахтарай!" - диэн иһигэр кыбдьырыммыта. Онтон билигин биллэ, төрөппүт оҕоҕун ким эмит суорума суоллаатаҕына хайдах буоларын. Уола Толик кыайан хаампат буолан, ытыы сытарын көрдөҕүнэ кэлиэх - барыах сирин булбат. Милииссийэлэргэ тиийэн " була охсуҥ!" - диэн уолун ыппыт киһини,көрдөҕүнэ тырыта тыытыахтыы дьүһүлэнэр. Кыһалҕа бэйэҕэр тиийэн кэллэҕинэ, ыарыылаах бөҕө буоллаҕа.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

04.12.2024.

*Ийэ иэстэбилэ*

2.

Толян хаайыыттан, болдьоҕун иннинэ босхоломмута. Көҥүлгэ көччүйэн муора тобугунан, халлаан хабырҕатынан этэ. Атастарын көрсөн өҕүллүбэт өҥнөөх курдук туттара.Аҕата " дьэ уонна киһи сиэринэн сэмээр, сэрэнэн - сэрбэнэн сырыт" - диэн эппитин кулгааҕын таһынан аһарбыта. Толян хаайыыттан тахсыбытын, уолаттар толло көрөллөрүн иһин эбии өрө баран, киэбириэн баҕарара. Түөһүн мөтөтөн хаамара. " Анараа биһиэхэ зонаҕа...." диэн хаайыы олоҕун сүрдээн - кэптээн кэпсиирэ. Хаайыы кининэн итээн олорбутун, ону сөргүтэн, бэрээдэги олохтоон тахсыбытын эбэн - сабан кэпсиирэ.
Уонна наркотик маҥан бороһуогун, уһун субуруйбут муннунан оборон ылара.Эҕирийэн чыпчырынан, дуоһуйан саҥа аллайар. Солуута суох күлэн лаһыгыратара.
Уулуссаҕа кинини паранджа быыһыттан, абарбыт харахтар кэтииллэрин сэрэйбэт этэ.

***

Марианна уола олохтон барбытын кэннэ,отуора алдьанан быһыыта - таһаата уларыйбыта. Олох олоруон да баҕарбат курдуга, бу абата - сатата хайаан да, иэстэстэҕинэ эрэ сатаныах курдуга.
Коляннаах Толян хаһан тахсалларын кэтэспитэ. Ол кэмҥэ син бэстилиэтинэн, хайдах ытарга үөрэммитэ. Бэстилиэти килиэп курдук атыыласпаттарын билэр буолан, рыноктан нэһиилэ кистэлэҥинэн булбута.
" Вы что женщина, кого мочить собираешься!?" - диэн айахтаталлара.
Ол сылдьан биир Абдурахман диэн ,сэксэйбит бытыктаах киһини ыйдаран булбута. Бэстилиэт атыылаһан баран, ытарга үөрэммитэ. Уонна эбиитин паранджа атыыласпыта.

Хас да күн Толяны чуҥнаабыта. Хаһан да соҕотох буолбат этэ. Уолаттардаах эбэтэр ,кыыһы кытта сылдьар буолар.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*


02.12.2024

*Ийэ иэстэбилэ*

Арассыыйа улахан куоратыгар, алдьархайдаах араллаан буолара ханна барыай. Онтон биир түбэлтэни кэпсиэхпит.
Марианнаҕа бүгүн "ыраас халлааныгар сүллэр этиҥ саалынна". Күҥҥэ көрбүт соҕотох уолун нууччалыы эттэххэ " отморозоктар" күн сириттэн сүтэрэн суох оҥорбуттар.
Марианна " суох бу кырдьык буолбатах түүл! " - дии саныыр. Уһуктан кэлэн баран дьиҥнээҕин билэн ,эмиэ өй - мэй барар.
Уола Ванька уон аҕыс саастааҕа, соҕотох ийэбин диэн военкомакка сайабылыанньа суруйан армияҕа ыыппатаҕа. Билигин онтон кэмсинэр. " Онно бардаҕына оҕобун кырбыахтара, атаҕастыахтара" дии саныыра. Билигин ханна баар...отой да суох гыннылар.

Кэмниэ кэнэҕэс, хомнуо хойут дьэ сууттара буолла. Марианна түөрт уонча саастаах да буоллар, аҕыйах кэм иһигэр санаарҕаан, кырдьыбыт көрүҥнэммит. Хараҕын анна хараарбыт, киэҥ харахтарыгар дьолточчу испит халтаһалара сабыччы түспүттэр.
Буруйдаах уолаттар биирдэһэ Толян, иккиһэ Колян диэннэр. Суут саалатыгар, килиэккэ иһигэр олороллор. Оптуобус кэтэһэн олорор, пассажирдар курдук холкулар. Туоҕу да хоҥорууларыгар хоҥнорбот, халы мааргы тыллаах сүүрбэччэлээх уолаттар, курортка баран эрэрдии күлэ - үөрэ кэпсэтэллэр.
Марианна ис иһиттэн абаран, сымыһаҕын быһа ытырар. Санаатыгар отой бу сидьиҥнэр, хаайыыттан тахсыбаттарыгар баҕарар.
Хантан кини санаатын курдук буолуой, уолаттарга биэстии эрэ сылы биэрдилэр.
Кэнники истибитэ тойоттор оҕолоро буолан, бэрик бөҕө ылан аҕыйахтыы сылы биэрбиттэр.
Кэнники өссө Коляны икки сылынан, төттөрү тахсар диэни сир аннынан истибитэ. Абалааҕа баар силиэдэбэтэл бэрик ылан, кини Ванькатын бэйэтэ буруйдаах гына оҥорбут. Бииргэ аргылаан бараннар туох эрэ тимиринэн талбаатаммыта, диэн көрдөрбүттэр. Уонна суутугар туох да тимир суох.

Марианна санаата буолбакка, хайдах эрэ бэйэтэ иэстэһиэн санаталыыр. Көрдөр хараҕын дьүккэтин, көтүрдэр тииһин миилэтин, баар суох оҕотун суох гыннаран баран, кыайан уоскуйуо суоҕун биллэ. Ол иһин хайдах эмит иэстэһэргэ сананна. Кэнники кэмҥэ тирга сылдьан сыал ытар буолла.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*


01.12.2024.

Родион Данилов

*Өргөстөй Бэргэн*

(Олоҥхо)

Айгыр - силик айылҕам,
Сиэдэрэй араас өҥүнэн,
Силигилээн тупсан турар.
Нуоҕаһа үүммүт хатыҥнар,
Сиккиэр тыалга бигэнэн,
Сиэтиһэн хаамар курдуктар.
Сыһыы муҥунан
Сибэкки бөҕө тэлгэммит.
Күн уотугар кыһайан көрдөххө,
Күөрэгэй дьиримниир,
Көлүччэ күөллэригэр,
Куба көтөр түһээри элиэтиир.
Саха эрэ санаата көнньүөрэр,
Урааҥхай эрэ санаата уһуктар,
Айылҕабыт астык көстүүтэ.

Бу кэмҥэ уол оҕо төрөөн,
Күөх окко күөлэһийэн бэбээрдэ.
Ох саатын туппутунан,
Олоро кэлэн түстэ.
Өргөстөй Бэргэн диэн сүрэхтээн,
Өрүтэ көтөҕөн ууммахтаатылар,
Өлөр - күннэригэр,
Өрүһүйүөх киһилэрэ көһүннэ,
Хаалар күннэригэр,
Харыстаһар киһилэрэ кэллэ.
Күһэҥэ быстар кэмигэр,
Күүс - көмө буолуохтаах,
Киһилэрэ көһүннэҕэ.
Өргөстөй оҕо боотур,
Үс сааһын туолуутугар,
Үҥүүнэн тамнааттанар,
Түөрт сааһын туолуута ,
Тайыынан түһэн мэниктиир.
Биэс сааһын туолуута,
Батаһынан тиити, батарыта быраҕаттанар.
Эр киһи элээмэтэ буолан,
Элэгэлдьитэ көтүтээри,
Сылгы мииниэн баҕарда.
Сыһыы муҥунан ,сылгы үөрэ сылдьарыгар,
Сыбыытаан үөмэр идэлэннэ.
Хаҥыл атыыр ону көрөн,
Хаһыҥыраан хабытайданна,
Сиргэнэн силбиэтэннэ.
Үөрүн эргийэ сүүрэккэлээн,
Үүрэн куоттара сатыыр.
Оҕо Боотур Өргөстөй,
Өр токкуйдуу барбата.
Хойуу талахтар быыстарынан,
Үөмэн - сыбдыйан тиийэн,
Хаҥыл атыыр үрдүгэр,
"Хап" гына хатана түстэ.
Хаҥыл атыыр маны эрэ көһүппэтэх буолан,
Харса суох уолчааны.
Хаһыйан түһэрэ сатаан,
Өрүтэ мөхсөн ойуолуур.
Туйахтарынан салгыны табыйар.
Тула холоруктаан,
Төбөтүнэн сиэлийбэхтиир.
Хара тыаҕа киирэн,
Харыйаҕа сыбаары,
Хараҕын хайыта тыытта.
Хайалар устун дабайан,
Хара көлөһүнэ таҕыста,
Систэри нөҥүөлээн,
Сырата сылбата эһиннэ.
Ойдоҕун аайытын,
Оҕо Боотур олорсо сылдьар,
Ыстаннаҕын аайытын,
Ыбылы ытырсан баран сылдьар.
Хаҥыл атыыр харса суоҕар,
Хара көлөһүнэ таҕыста.
Күүһэ мөлтөөтө, күнэ хараарда.
Ол кэмҥэ Оҕо Боотур,
Ойон түһээт үүннээтэ.
Сиэтэн аҕалан сэргэтигэр баайда.
Оттомо суох оҕону,
Олбуорун дьоно ,
Оччойо ,оччойо одуулаатылар.
Ыалын дьоно ыстыыр ыаһах оҥоһуннулар.
Аҕа киһи уолун көрөн,
Алы гынарыгар көрдөстө:
"Оҕо киһиэхэ оттомо суох,
Тукаам кэмиҥ кэлиэҕэ.
Хаҥыл атыыр үөрүн туттун,
Хара тыаттан,
Хагдаҥ эһэлэр кэлиэхтэрэ,
Аһыҥастаах даҕаны,
Аанньанан араҕыа суоҕа,
Сааһыҥ ситэн сылгы мииниэҥ,
Ат эрэ арааһа баар буолуо "- диэтэ даҕаны,
Хаҥыл атыыры төлө тардыбыта,
Үөрүн диэки үөрүүнэн кыырайда.

Талах аттаах,
Чаачар саалаах,
Кылыһах ырыалаах,
Кырачаан Өргөстөй :
" Оччоҕуна миэхэ ойохто кулу!" диэн,
Олордуталыы сыстаҕа үһү.
Саҕаран - иҥэрэн саатыртаҕа үһү.
" Оччугуйуҥ бэрт, ойоҕуҥ, оҕоҥ эрдэ! " да диэтэллэр,
Оччотооҕу үгэһинэн,
Эмиэ биэс саастаах,
Уруйдаана Куону уолга ойох ыйыттылар,
Остуос кэбиһэн кэпсэттилэр.
Аны уон үс сылынан,
Холбуох буолан быһаардылар,
Оҕо Боотур оччолооҕу истэн,
Ойохтоммут курдук сананна,
Талах лабаатын тыыран,
Чыыппаанын сааһылаан,
Күнүн ааҕар идэлэннэ.
Уруйдаана оҕо куону,
Ыраахтан чуҥнаан көрөр,
Ырыатын истэр дуоһуйар.

Сыл - хонук дииллэринии ,
Кэллэ кэм кэрдии.
Өргөстөй Боотур улаатта,
Тыыллан - хабыллан турда.
Сиһин этэ ситтэ, буутун этэ буста,
Холун этэ хойунна.
Хастаабыт тиит курдук харыланна,
Суллаабыт тиит курдук сотолонно.
Ыйдаҥатааҕы тиит күлүгүнүү ,
Үрдүк уҥуохтанна.
Дараҕар сарыннанна,
Биэкэгэр бииллэннэ.
Далла мэндэйэн,
Үрдүнэн үрүҥ чыычааҕы көтүппэт,
Аннынан күүдээх кутуйаҕы аһарбат.
Бөрөнү бөртөлөөҕүттэн сиэтэр,
Эһэни ытан эрэйдэммэккэ,
Арҕахтан, сабырҕаҕыттан сиэтэн таһааран,
Эҥил баска биэрээт,
Таҥнары соһон аҕалар.
Лөкөйү эккирэтэн тиийэн,
Сыгынах муоһуттан ылан,
Сунньүн булгу сөрүүр.
Уол улааппытын улуус ,улуус аайы иһиттилэр,
Соҕотохтуу сураҕырда,
Аҥардастыы аатырда.
Тэлэһийэ сүүрэн,
Тэгил тэҥнээҕин булбата.
Хапсаҕайга хатыһаары кэлбиттэри,
Хара буору уоптарда,
Атах оонньуутугар атахтаах оҥорбото,
Мас тардыһан маһыйталаата,
Ыстаҥаҕа да ылбатылар,
Куобахха да куоһарбатылар.

Онтон кэнники остуос быспыттарын санатта.
Ойохтонор кэмин биллэрдэ.
Кэккэлэһэ сытар кэргэнин кэпсэттилэр,
Хоойго сытар, холоонноох доҕорун,
Хаппахчытыгар киирдэ.
Кыабака симэҕэ тыаһаан,
Кыыс да үөрүүтэ үксээтэ.

Уруйдаана Куо барахсан ,
Уолан бухатыыры,
Умсугуйа сөбүлээтэ.
Имин хаана кэйэн,
Ырыа аргыстаах сырытта.
Икки сүрэх сөбүлэһэн,
Ибир - сибир кэпсэтэллэр.
Таптал тыла истиҥэ иһилиннэ.
Биирдэһэ умса түстэҕинэ,
Иккиһэ сүүһүттэн өйүөхтээх,
Иккиһэ тиэрэ түстэҕинэ,
Биирдэһэ кэтэҕиттэн тириэхтээх.
Уруу илдьитэ ,улуустарынан тарҕаата.
Түөлбэ дьоно төбүрүөннээн муһуннулар.
Сандалы муҥунан ,сыалаах эти хотордулар.
Саамал кымыс иһилиннэ,
Айахтааҕы барытын аһаттылар,
Саха барыта санаатын эттэ,
Алгыс тылларын анаатылар.

*
Саха буолан сандааран,
Киһи буолан килбэйэн,
Ыал буолан ыллыы - туойа,
Дьону мунньан дьоллоно олорбуттара баара.

Кутурҕаннаах Ойуун кыырбыта,
Кырдьык буолан таҕыста,
Түһээн түҥкэлийбитэ,
Түктэри буолан таҕыста.
Сэрэбиэй быспыта сөп буолан таҕыста.
Абааһы Уола атыйахтаах уулуу аймаан,
Арҕаа улууһунан биллэн ааспыт,
Хоту улуустары хомотон ааспыт,
Илин улуустарга илбиһирбит.
Соҕуруу улуустарынан сотон ааспыт.
Өргөстөй Бэргэн улахаҥҥа уурбатах,
Абааһы эрэ диэн аахайбатах .
Бултуу - алтыы баран хаалбыт.
Ол кэмҥэ Абааһы уола кэлэн,
Уруйдаана Куону илдьэ барбыт.
Өргөстөй Бэргэн бултаан кэлбитэ,
Кэрэ аҥарын, сүрэҕин сорҕотун,
Абааһы уола,
Хаан Илбистэй илдьэ барбыт.
Оччолооҕу истэн Өргөстөй Бэргэн,
Тыа сатарыар диэри сарылаата,
Хайа сууллуор диэри үөгүлээтэ.
Уолан саҥатын истибиттэр ,
Уолуйа куттаннылар,
Аттынааҕы дьон атахха биллэрдилэр.
Үгүс өттө үгэххэ түстэ.
Хорсун өттүлэрэ атын тутан биэрдилэр,
Саспатах өттө саабылаан батыйатын ууннулар.
Ойуппатах өттө ох саатын биэрдилэр.

Өргөстөй Бэргэн өрө уһуутаабытынан,
Тула холоруктуу турар атыгар,
Хап курдук хатана түһээт,
Хаһыырбытынан көтүтэ турда.
Хаан Илбистэй халы мааргы быһыытын иһин,
Хаанын таһаараары,
Ир суолун ирдээтэ, тоҥ суолун тордоото.
Хаһыс да күнүн көрдөөн,
Абааһы уолун суолун булан,
Тула чуҥнаан көрдө.
Харыйа диэки хантайбыта,
Хаһыырбытынан ыстанан эрэр эбит.
Өргөстөй Бэргэн үрдүгэр,
Өрө бачыгырыы түстэ.
Ардай аһыыта атыгыраан,
Дэгиэ тыҥырахтара сарайан,
Алдьархайдаах абааһы буолла.
Өргөстөй өйдөөбөккө,
Өлөн хаала сыстаҕа үһү.
Хаан Илбистэй,
Хабырына, хабырына хадьырыйар,
Уһуутуу, уһуутуу уотунан уһуурбахтыыр.
Өргөстөй Бэргэн,
Өмүттүбүтэ ааһан,
Өрүһүнэн баран,
Өрө ыстанан баран тэптэ.
Ыстанан баран ыбылы хабырҕалаата,
Хабараан хапсыһыы буолла,
Хаһыыра, хаһыыра хайыта тыытыстылар.
Орулуу, орулуу оройго табырҕатыстылар.
Бэргэн обургу уу дьулайга уурталаата,
Чабырҕайын чаллырҕатта.
Хаан илбистэй хаанынан хардырҕаата,
Харахтара уһулу ыстанна.
Тараах иэннэннэ, этирик түөстэннэ.
Тиистэрэ көтүрү барда,
Тиэрэ таһылла түстэ.

Өргөстөй Бэргэн,
Өр ахтыбыт сэгэрин,
Өрө көтөҕөн ылла.
Атыгар мэҥэһиннэрэн,
Атара сэлиинэн айаннаатылар.
Алаһа дьиэлэрин буллулар,
Аал уоту отуннулар.
Торҕо буруо унаардан,
Төрүт ууһаатылар.
Кэскил тэринэн, кэнчээри ыччаты тэниттилэр.



*Ородьумаан*

06.02.2021.

*Эр соҕотох*

16.

Аппыача Ньургуунаны кытта кэпсэттэ. Софья түөрт оҕолооҕун, уонна бырааттарыгар баайсыбытын, 24 чааһынан үүрүллүбүтүн эҥин туһунан сырдатта.
Онон Бөтүкээстээх Ньургууна сыыйа иллэстилэр. Киинэҕэ сылдьар буоллулар. Сааһын тухары дэриэбинэҕэ ийэлээх аҕатынаан эрэ, үксүн алтыһан олорбут Бөтүкээскэ, мантан ордук дьол суох курдук. Кини киинэни улаханнык сэҥээрбэтэр да, Ньургууналыын сылдьыах баҕатыгар киинэни сыымайдаабыта буолар.
" Ньукку бүгүн " Меня зовут Арлекино" диэн киинэ буолар барабыт да?" диир. Ньургууна аатын итинник ыҥыралларын сөбүлүө да суох буоллар. Петята ыҥырдаҕына ордук истиҥник иһиллэр.

**
Ол курдук чугасаһан холбоһор буоллулар.
Бүгүн уруу бырааһынньыга буола турар. Икки уһун остуолга уруу - аймах билэ дьон олороллор. Баай астаах сандалы уһугар, уоллаах кыыс олороллор. Биһиги кэпсээммит дьоруойа Эрэйдээх буруйдаах, эр соҕотох диэн уолбут, ыал буолар дьоро киэһэтэ тосхойбут. Кэпсээҥҥэ Бөтүкээһи мөҥүттэн да ыллыгыт. Сорохтор аһынныгыт да быһыылаах. Ким эрэ " Уол оҕону аһара атаахтык иитэр куһаҕан " диэн сүбэлиигит. Сөп буоллаҕа.
Кэпсээммитигэр төнүннэххэ биһиги киһибит " үчүгэйдэппит" быһыылаах. Ньургууна иһэ биллэр, биллибэт улааппыт. Ону биһиги киһибит имэрийэ көрөн ылбахтыыр. " Итинтэн дьэ кэтэһиилээх кыра киһи тахсыа " дии санаатаҕына ис иһиттэн үөрэр. Ийэлээх аҕата төһөлөөх күүппүттэрэй.
Бастаан утаа Ньургуунаны дьиэтигэр аҕалан баран, кыбыстан чугаһаабат курдук этэ, биирэ күүтэ сатаан баран. " Петя эн биһикки холбоспуппут этэ дуо?"

" Аһа холбоспуппут"

" Оччоҕо тоҕо бииргэ утуйбаппытый?" - диэбитэ. Хаһан эрэ кини Софьяны эппитэ бэйэтигэр кэллэ.
Дьэ онтон саҕаламмыта...
Ол биһиги уолбут " үтүөтүгэр" билигин Ньургууна иһэ биллэр буолбут.

Чэ нөҥүө түһэн бараары гынныбыт. Уруубутугар төннүөххэ.

Тамаданы " саҥаран баран кэлээр" диэн ыыппыт киһилэрэ, саҥаран иҥэрэн сүрдээх. Ол быыһыгар оонньуу ыытар.
Онтон Бөтүкээскэ чугаһаата. Дьаабылакаҕа испиискэ мастара батары анньыллыбыттар. Олору тардан ылаттаан, Ньургуунатыгар таптал тылларын этиэхтээх эбит.

" Тапталлааҕым, Күнүм ыйым, көмүһүм, чыычааҕым, чыычааҕым " диэн тардыалыыр.

" Чыычаҕым " диэн биирдэ эрэ этэҕин " - диир тамада. Онон син таптал тылларын этэ сатаата. Сороҕун эдьиийэ Аппыача ботугураан этэн хата тамадаттан быыһанна.

" Тыый дьэ таптал тыла бөҕөнү эттэ. Дьиэҕит иһигэр таптал уйаланнын, оҕо саҥатынан туоллун! Эҕэрдэлиэҕиҥ доҕоттор !" - диэтэ тамада.

Онтон " Горькоо!" диэн үөгүлээн, ыалдьыттар ытыстарын таһыннылар.
" Сыллаарыый " диэн шафер уол Бөтүкээһи ойоҕоско анньыбытыгар, дьэ ойон туран, Ньургуунатын холус баайдык кууһан, түбэһиэх иэдэһиттэн эҥин уураан, сыллаан чомурҕатта.
Дьон көрөн күлсэллэр.

Онтон хас эмит ый буолан баран, Ньургуунабыт балыыһаҕа төрөөрү киирдэ.

Бөтүкээс көрсө тиийдэҕинэ иһигэр киллэрбэттэр. Түннүк нөҥүө - маҥаа көрүһүннэрэллэр.

Биир үтүө күн эмиэ тиийбитэ, Ньургууната үөрбүт, быыһаммыт көрүҥнээх.
Икки тарбаҕын көрдөрөр. Туох эрэ диир.

" Икки чааска кэлээр диигин дуо?" - диэн ыйытар Бөтүкээс.

" Икки игирэ оҕолоннуҥ диибин ээ" диэбитин дьэ өйдөөн иһиттэ.
Бөтүкээс үөрэн үҥкүүлүү түһэн ылла. Уонна дьонугар этээри тэбиннэ.

*

Оҕо улаатара түргэн, Кисиэнньэлээх Болдьумаар баҕаларын хоту сиэн оҕолононнор, күннэрэ ыйдара кинилэринэн тахсар.

Кыыстаах уол игирэ оҕолор, сотору хааман тоотоҥолостулар.

" Көр бу биһигини баттаһа диэн, таҥара үөһээттэн көрөн олорон, икки оҕону бэлэхтээтэ " диэн кырдьаҕастар таҥараҕа махтаналлар. " Хаарыаны өссө эдэрбит эбитэ буоллар, сиэннэрбит улааталларын көрүө этибит " диэн үөһээ тыыналлар. Санааларыгар уоллаах кыыс оҕолор, бэйэлэригэр майгынныыллар.

**

Арай Кисиэнньэлээх Болдьумаар ыаллара Агааппыйаҕа нива массыына кэлэн тохтоото.

Агааппыйа обургу сыыс түһэриэ баара дуо. Тыаһын истэ охсон таҕыста. МассыынаттанБөтүкээс түстэ. Мааныта сүрдээх. Мантан барбытын курдук буолбатах.

" Хайа тоойум бу эн дуо?"

" Мин мин. Бу эйиэхэ кэһиибин аҕаллым "

" Кэһиибин даа туоҕуй ол?"

" Били биидьик диэн киинэ көрөр тэриллэрэ. Куоракка саҥа үөдүйэн эрэр"

" Тыый иэхэйбиин. Манна кулуупка оттон манныгынан, соккуобайдыы көрдөрөн харчы бөҕөнү оҥороллор дии"
"
" Оттон төлөөбөккө, дьиэҕэр көрүөҥ буоллаҕа дии. Итиннэ кассеталара эҥин бааллар" - диэн коробканы туттарда.

" Хайыы сыаналаах буолуо дии. Маны тоҕо миэхэ биэрдиҥ?" - Агааппыйа отой итэҕэйбэт.

" Ыл, ыл. Эн суоҕуҥ буоллар, мин ханна сытар буолуо этибиний...мин билигин икки оҕо аҕатабын " - диэтэ Бөтүкээс.
Агааппыйаны барытын билбитэ көрбүтэ буолан, диэн ,хоп- сип хорохоото дииллэрэ туһалаатаҕа дии.

" Ээ арба. Чэ дьиэҕэ киириэх чэйдиэхпит " - диэтэ Агааппыйа.

" Киирэ тур мин сотору киириэм " диэн Бөтүкээс иччитэх дьиэтигэр таҕыста. Түннүктэрэ хам сааллыбыт. Барыта дьэки курус. Оҕо сааһа ааспытын санаан иһэн, хотону көрөөт этэ саласта.
Бөтүкээс моонньугар быа быһа киирэн, үрүҥүнэн харанан көрөн, тыына хааттарбытын санаатаҕына, куһаахан буолан ылар. Арай оҕолорун көрдөҕүнэ уоскуйан, ис иһиттэн дуоһуйан кэлэр.
Олох хаһан баҕар очурдаах, түһүүлээх тахсыылаах. Киһиэхэ хаһан эмит үтүө өттүнэн эмиэ имнэнэр.
Онон куһаҕан өттө кыйдана, үтүө өттө үксүү, үөдүйэ турдун!

Бүттэ.

*Ородьумаан*

23.11.2024.

*Эр соҕотох*

15.

Софья эппитин кэннэ Бөтүкээс, өйдөөбөккө хайыан билиминэ турда. Эмиэ да Ньургуунаны сайыспыттыы көрөр, эмиэ да Софьяттан ыйытыан баҕарар.

-- Ити аата туох диэтиҥ Софья?

-- Оонньоон эттим - диэт күллэ, уонна кынчарыйан тиэрэ хайыһаат бара турда.
Онуоха Бөтүкээс Ньургуунаҕа сүүрдэ.

-- Ити Софья "оонньоон эттим" диэтэ Ньургууна - диэн Бөтүкээс сүүрэн кэлбитин, биирдэһэ түөһүттэн аста.

-- Ханнык Софьяный? Ол мин олохпунан оонньоору гыммыккыт дуо!? - диэт Ньургууна бара турда.

Биһиги Эрэйдээх буруйдаах эр соҕотохпут, икки куобаҕы ытаары хайатыттан да маппыт булчуттуу туран хаалла. Инньэ гынан дьиэтигэр сирэйэ, хараҕа холлон кэллэ.

-- Хайа тукаам тоҕо сирэйиҥ саппаҕырда? Үлэҕэр моһуогурдуҥ дуо? Туох буолла? - ийэтэ уола саҥата - иҥэтэ суох, кэлбитин көрөн ыйытар.

-- Ээ суох..барыта үчүгэй. Үлэлээн кэллим - Бөтүкээс оронугар сытынан кэбистэ.
Кини дьэ " аналбын буллум " диэн күн аайы Ньургуунаны көрсөрө, биирдэһэ эмиэ кинини күүтэн турар буолара. Бөтүкээс Ньургууна туһугар баҕар Дьокуускай куораты барытын да хаарын күрдьүөхтүү, сорунан үлэтигэр барара. Кинилэр күөдьүйэн испит тапталларын Софья көрсөн, "тымныы уунан сабы ыһан кэбистэ". Ама чүөчэ киһи маннык гыныа дуо? - диэн биһиги муҥкук - тэҥкик, мас хайдыбытыныы көнө майгылаах, сахабыт уола өйүгэр батарбат. Дөбөҥ баҕайдык санаан " Софья оонньоон эттэ" диэн Ньургуунаҕа сүүрэн тиийбитэ да баар. Арба күнүү диэн хайдаҕын бэйэтинэн биллэҕэ дии. Кини оннооҕор Хаабыйы Софьяҕа хоммутугар, төбөтүн хайы охсубута. Ол иһин кини Ньургуунаны аһына санаата.

Кисиэнньэ ас бэлэмнээн уолун ыҥырда. " Кэнники аһыам. Утуйа түһүөм ийээ" диэтэ. Уонна утуйбакка үөһэ тыынарын ийэ барахсан сүрэҕэ сэрэйбэттээх буолуо дуо.

Сарсыарда уоллара үлэтигэр соруктаах аҕайдык барар, уонна күлэн - үөрэн саҥата элбээн кэлэр бэйэтэ, тылыттан матан ыар сүгэһэрдээх киһилии сылдьар.
Ол иһин бүгүн Кисиэнньэ Аппыачаҕа барда.

-- Уолбут үлэтигэр хайдах сылдьар быһыылааҕый? - Кисиэнньэ ол бу күн ыаһаҕын кэннэ ыйытта.

-- Үлэтигэр дьэ кыһамньылаах. Ырааһа - чэбэрэ сүрдээх. Өссө атын үлэҕэ ылыахха баара.

-- Оттон уолбут саҥата - иҥэтэ суох саппаҕыран кэлэр. Аанньа да аһаабат буолла. "Ыарыйдыҥ дуо?" диэн ыйыттахха " үчүгэйбин " диир.

-- Таптал таарымтата киирдэҕэ дии!

-- Оттон ол...били Ньургууна кыыһы таптаата быһыылааҕа. Ол кэннэ...

-- Ол кэннэ Ньургууна хайаата?! Били Тыһы Сырбай Софьяҕытын булан кэпсэтиҥ. Кини уолгут оҥоһуутун оҥорон баран сылдьар ! - Аппыача ситэ истибэккэ быһа түһэр. Бииргэ үлэлиир буолан биллэҕэ дии.

-- Туох даа? Ол Софья ханна баарый?

-- Ону дьэ уолгутуттан ыйытыҥ - диэтэ Аппыача.


(Салгыыта баар буолуо)

*Ородьумаан*

20.11.2024.

"Харах уута" кэпсээни Индира ааҕар.Ородьумаан суруйбут кэпсээнэ.ИСТИҤ 🙏🙏🙏😰😰😰😰
https://www.instagram.com/tv/CBAcaYxoHER/?igshid=7subkfzfq3ty

Манна киирэн подпискаланаарыҥ

*Эр соҕотох*

14.

Ньургууналаах Бөтүкээс киэҥ куоҥ остуолга, кэпсэтэн олорбохтуу түстүлэр.

-- Чэ бириэмэ ыраатта. Бу иһиттэри хомуйуохха дуу - диэн Ньургууна ас ордугун тасталаан, иһит хомуйаары сорунна.

-- Чэ хомуйуохха - диэн биһиги киһибит эмиэ көх - нэм буолла. Санаатыттан көмөлөһөрүн эдьиийэ Аппыача көрөн сөбүлээтэ. Бүтэн баран Ньургууна такси сакаастаата. Бөтүкээс кыыһы атааран биэрдэ. Уол санаатын, " бу этиэм, ити этиэм " диэн баран, кыыс таксига киирэн олорсубутун кэннэ этээри, ааны арыйан турда.

-- Ньургууна уонна хаһан көрсөбүт? - диэн ,дьэ төлө биэрдэ. Онуоха кыыс оннугар таксист күүстээх саҥата көбүөлээтэ.

-- Доо ааны сап эрэ !!Ычча!

-- Эдьийгэр Аграфенаҕа этиэм, киниттэн ыйытаар - диэн Ньургууна көмүс тиистэрэ кэчигирээн ,күлбүтүнэн барса турда.

-- Ааны сэрэнэн сабыаххын! Хотон аана буолбатах эйиэхэ ! - күүскэ " лап!" гына сабыллыбыт ааны кытта, сэргэ таксист саҥата көөҕүнээтэ - тыа киһитэ дуо ити? Дьаҕа баһыттан кэлбит дуу тугуй?

-- Аһа тыаттан кэлбит - Ньургууна бүгүҥҥү күнү санаан ,ис иһиттэн үөрбүт көрүҥнээх.
Кини уолаттары мээнэ халлыгыраан саҥаран - иҥэрэн хой баһын туойан тахсаллар диэн өйдүүрэ.
Онтон ити Петя ис киирбэх, киһи таптыах курдук. Мээнэ саҥарбатар, иҥэрбэтэр да хас көрүүтэ истиҥ курдук.

***

Аппыача быраатын Бөтүкээһи Ньургуунаҕа чугаһатаары тойонун кытта кэпсэтэн, олбуор илбийээччинэн үлэҕэ ылла.
Онон биһиги киһибит мээнньиктээх хаамыталыыр, тэлгэһэлэрин илбийэр . Бөх бырахпыт буоллахтарына ону хомуйан, бөх дьааһыгар быраҕар. Бастаан утаа өйдөөбөккө, атын да территорияны хаарын, күрдьэн илбийэн кэбиспит этэ.
Үлэлиир сиригэр сатыы бардахха ,чаас аҥарынан тиийиллэр эбит.
Бөтүкээс Ньургуунаны көрөөрү күҥҥэ хаста да баран илбийэр. Атын дьон хаар түһэриттэн сүрэҕэлдьиир буоллаҕына, биһиги киһибит онтон үөрэр курдук. Ньургууна дьиэтэ ыраах буолан оптуобуһунан сылдьар. Бөтүкээс тохтобулга диэри атааран биэрэр. Арай биирдэ оптуобуһунан барсан, төттөрү кэлээри муна сыспыта.
" Дьиэҕэр ыалдьыттата ыҥырыаххын көлөөк! " - диэн биирдэ эдьиийэ Аппыача быраатын кулгааҕар кыбдьырыммыта.
" Ээ, ээ сөп " - диэн Бөтүкээс дьиэтигэр ыалдьыттата ыҥырар буолбута.

Саас халлаан сылыйан, эдэрдэр син чугасаһан сиэтиһэн хаамсар буолбуттара.
Ол сырыттахтарына арай, хантан күөрэйбитэ буолла. Софья биир оҕотунаан ааһан иһэллэр этэ. Бөтүкээс көрөн баран түҥнэри хайыспыта. Софья супту хааман кэлбитэ.
" Дорооболоруҥ! Хайа Петя эбиккин дуу " диэн кэпсэтэ түспүттэрэ, онтон Софья эппитэ :" Петя мин эйигиттэн беременнэй буолбутум дии!" диэн кубарыппыта. Оччолооҕу истэн Ньургууна уол илиитин эһэ охсон, сүүрэ турбута.

(Салгыыта суруллуо)

*Ородьумаан*

17.11.2024.

*Эр соҕотох*

13.

Кисиэнньэлээх Болдьумаар уоллара көһөн күккүрээн кэлбитигэр, үөрэн сабы түһэн сыллаһыы - уураһыы бөҕө буоллулар.

-- Чэ ,чэ! Бүттэ! Кэлиҥ таһаҕаһы сүөккэһиҥ! - Аппыача " эмиэ уолларын атаахтатаарылар !" диэбиттии, сөбүлээбэтэхтии соруйталыыр. Биһиги кэпсээммит дьоруойа Эр соҕотох эмиэ, сүтүгүн булбут киһи быһыытынан, дьаллаччы үөрбүт аҕай.

Манна муҥур хотуннара Аппыача. Дьоҥҥо дьуккаах олорор туох үчүгэйдээх буолуой. Хабахха тыыныы, биир муостанан хаамыы буоллаҕа. Сиэннэрэ утуйдаҕына, тыыныа да суохтаахтарын курдук. Болдьумаар сөтөлө кэллэҕинэ айаҕын бүөлэнэн, нэһиилэ бобуллаҥнаан, көхсө кыыкынаан, таһааран ыгыстан сирэйэ кытарар.
Аппыача дьыалаларын быһааран, үтүөнү оҥорор буоллаҕа, ол иһин тулуйалларыгар эрэ тиийэллэр. Кинини кытта мөккүһэн туһа суох, кими да айахтаах оҥорбот. Биир тылы этиэххэр диэри, кутан - симэн " тоторон" кэбиһэр.

Үчүгэйэ диэн хата Кисиэнньэлээх Болдьумаарга, өр кэмҥэ тыа сиригэр үлэлээбиттэригэр диэн, манна куоракка кыбартыыра биэрдилэр.
Бүгүн ону малааһынныы олороллор.
Үксүтэ бэйэлэрин дьонноро, ыалдьыттыы кэлбиттэр. Аппыача уонна соруйан быраатыгар Бөтүкээскэ билиһиннэрээри, бииргэ үлэлиир эдэр кэллиэгэтин Ньургуунаны аҕалбыт.
Бырааһынньыктарын сынньалаҥын кэмигэр, Аппыача быраатын хоско киллэрэн, кулгааҕар кыбдьырынар.

-- Түҥ хааһах да киһигин! Ити кыыһы эйигин кытта билиһиннэрээри аҕаллым. Боростуой үлэһит, үчүгэй кыыс. Бэйэҥ чугаһаан билсис, кэпсэт. Били Софьяҥ курдук бэйэтинэн сапта түһүө суоҕа. Чэ кытаат! - диэн баран элэс гынна.

-- Ээ...ээ..сөп, сөп - биһиги киһибит сибилигин тиийэн кууһан ылыахтыы ойон туран баран, төттөрү олордо. Сиэркилэҕэ көрүммүтэ буолла. Эдьиийэ парикмахерскайга илдьэн, дулҕа сиэлин курдук баттаҕын кырыттарбыта. Леонид Брежнев курдук сабыччы үүнэн эрэр хааһын, бэйэтэ кырыйан тэҥнээн биэрбитэ.Абына ,табына ньуолах бытыгын ньылбы сотон кэбиспиттэрэ. Уонна " ытыаҕар диэри" маанытык таҥыннарбыттара. Онон уолбут өрө тардынан, хас балаҕан аайы суох киһи курдук буолбут.
Ох курдук оҥостон, кустук куоһанан, " бу ама мин дуо?" диэбиттии сиэркилэҕэ, көрүнэн мылах гынар.
Ыалдьыттар тарҕаспыттарын кэннэ Аппыача ,үһүс остуолга диэбитэ буолан эмиэ олордуталаата. Бөтүкээстээх Ньургуунаны билиһиннэртээтэ.
" Чэ эдэрдэр билсэн кэпсэтэ түстүннэр, мэһэйдээмэҥ! " диэн ,аны Кисиэнньэлээх Болдьумаары хосторугар дьөгдьөрүтэлээтэ.
Иккиэйэх хаалан баран биһиги киһибит, саҥарбакка кыыс диэки көрөн мичээрдиир эрэ. Ону сэрэйбиттии хос диэки эдьиийэ Аппыача эҕэлээхтик сөтөллүбүтүгэр Бөтүкээс " дьик " гынна, уонна:

-- Эн аатыҥ ким диэний? - диэн билэр эрээри, аатыгар ыйыппыта буолла.

-- Ньургууна диэммин - диэн кыыс " һык" гынан күлэн ылар. Дьэ онтон хоммут уостарын хоҥнорон, өрөөбүт уолларын өһүлэн кэпсэтэн бардылар.
Ньургууна атыттар курдук мээнэ сыстаҥнаан, халлыгыраабат, көрсүө - сэмэй уолу сөбүлүү санаата.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

16.11.2024.

Манна киирэн Оленекский Ээйик диэҥҥэ киирэн куоластааҥ эрэ. Биир атаһым көрдөстө. Сибээһэ суох олоробут диир. Онно оптоволокно киллэттэрээри гыналлар

https://www.gosuslugi.ru/inet

*Эр соҕотох*

12.

Агааппыйа сарсыарда, ынаҕын ыы тахсаары туран оҕонньоругар этэр.

-- Сэсиэппит уолга бөөлүүн итирик дьон муһунна дуу тугуй? Айдаан күүгээн бөҕө быһыылааҕа.

-- Ээ билбэтим. Бэрт киһи тахсан билэ охсон, күн ыаһаҕа оҥостон тарҕата охсууй! - Оҕонньоро сөбүлээбэтэхтии үгэргиир.

-- Эн көлөөк туоҕу өйдөөн истиэххиний! Дьиэҕин да уоттуу кэллэхтэринэ, билбэккэ муннуҥ тыаһа муораҕа эҥсиллэ сытыаҕа !- Агааппыйа оҕонньоругар өс - саҕа буолар. Уонна тахсан ыалын диэки олоотуур, эмиэ да хотонугар барыан саарыыр. Онтон билиэх - көрүөх санаата батарбакка, солуурун " талыр" гына уураат, ыалыгар таҕыста. Дьиэҕэ киирбитэ иһит - хомуос ыһыллыбыт, муостаҕа хаан көстөр.
Агааппыйа олбуору олоотоото, уонна хотоҥҥо баран киирдэ. Арай көрбүтэ Бөтүкээс моҥнон баран, хараҕын уһулу ойон тахсыахтыы көрбүт, тылын былас түһэрбит, өлөр мөхсүүтүн чиччигиниир. Агааппыйа сарылаан баран, саах күрдьэр күрдьэҕинэн быатын быһаары охсуолуу сатаата. Быстыа баара дуо. Онтон таһырдьа ойон тахсан, оҕонньорун үөгүлээн ыҥырар. Ыксалга саатар биилээх - уһуктаах көстүбэт. Арай хотуур ыйанан турарын ылан, хотоҥҥо киирдэ. Холур соҕустук кулаан - сабаан син быатын быһа охсон түһэрдэ. Бөтүкээскэ моонньугар быа хам киирбитин, нэһиилэ сүөрдэ. Бөтүкээс хахсайан, өрүтэ тыыммахтаан, нэһиилэ тыынын ылла.
Агааппыйа оҕонньоро кэллэ.

-- Хайа туох айылаах буолан айманныгыт?

-- Көр оттон бу...киирбитим да үчүгэй эбит..арычча успейдаатым - диэтэ Агааппыйа.

***

Бөтүкээс эдьиийэ Аппыача кэлбит. Ону да уол төрөппүттэрэ кэлээри гыммыттарын , бэйэтэ кэллэ.
Бөтүкээс манна сатаан олоруо суоҕун билэн, көһөрөөрү сүүрэ - көтө сылдьар. Аппыача обургу сытыы буолан, били Бөтүкээс төбөҕө охсубут Хаабыйы булан, сайабылыанньатын төттөрү ылларда. Агааппыйа кэпсээбитинэн билэн, элбэх оҕолоох дьахтары Софьяны сыыттаабыт буолан баран бэйэтэ сылдьарын санатта. Эбиитин бырааттарын киксэрэн кырбаппыт. Онон участкуобайы булан кэпсэтэн, дьыаланы бэйэ икки ардыгар хааллардылар.
Бөтүкээс биир ынаҕын, ньирэйин бэйэтэ илдьэ хааларын туһугар Агааппыйаҕа ииттэрэ биэрдилэр. Биир баайтаһыны сүүһүн тыаһатан астаатылар. Агааппыйа эрэ көмөлөстө. Охторор кэмнэригэр Бөтүкээс көрүмээри дьиэтигэр куотан киирдэ. Онтон охторон сүлэр кэмнэригэр таҕыста. Күн аайы ынаҕын кытта доҕордоспут буолан, аһыннаҕа дии.
" Оо дьэ киси да бөҕөтө!" - Аппыача төбөтүн илгистэр.

Сарсыныгар массыына булан, эттэрин тиэнэн куораттаатылар.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

14. 11.2024.

*Эр соҕотох*

11.

Бөтүкээскэ бүгүн, оскуолаҕа бииргэ үөрэммит кылааһынньыга кэллэ. Соҕотох олорорун истэн буокка кэһиилээх кэлбит. Биһиги киһибит арыгыттан аккаастанан көрдө.

-- Кэбис доҕор мин ити аһы испэппин ээ.

-- Бу да киһи ! Киһи уон сылга биирдэ кэллэҕинэ - диэн син биир иһэттэ. Ылдьаа оскуоланы бүтэрээт да барбыта, уонна атын улууска ойохтонон, оҕолонон ырааппыт. Холуочуйан кэнники саҥата элбээн барда - Бөтүкээс кур бэйэҥ кубулуйбакка, оннук биир кэм сылдьаҕын ээ!?
Эмиэ да ойохтоно сылдьыбыккын үһү дии?

-- Дьиҥнээхтии ыал буолааһын эҥин диэн буолбатах этэ - Бөтүкээс ити туһунан кэпсэтиэн баҕарбатахтыы эттэ.

-- Мин улахан уолум билигин сэттэ саастаах. Билиҥҥэттэн үлэҕэ сыһыарабын, кыралаан үлэлэтэбин. Мин дьон сыыһатын көрөн, онтон үөрэнэбин, холобура эйигин аҕаҥ отой үлэлэппэт этэ дии. Ол иһин кэнники мин уолум эн курдук буолбатыгар баҕарабын - Ылдьаа Бөтүкээһи көрөр, өһүргэммэтэҕин билэн эбии кэпсиир - Көр да миигин кытта кустуу барсан баран, саанан да сатаан ыппат этиҥ дии ! Һэ, һэ.

-- Ээ ол начальнай кылааска сылдьан дии, кэнники кустуур буолбутум. Бултуурга тастыҥ убайым син үөрэппитэ. Кэнники көһөн хаалбыттара. Ол убайым онно - манна уһуйан испитэ этэ - Бөтүкээс туран оһоҕор мас быраҕан биэрдэ.
Кэпсэтэн, иһэ олордохторуна армияттан соторутааҕыта кэлбит ,үс уолаттар киирдилэр. Холуочуктар. Ыйыппакка водка куттан истилэр.

-- Доо! Эн мин убайбын Коляны, күлүүҥкэнэн охсон балыыһаҕа киллэрбиккин үһү дии! - диэн биир уол Бөтүкээһи олоппостон түҥнэри тардан түһэрэн, ойоҕоско тэбиэлээтэ. Ылдьаа туран көмүскэһээри гыммытын атыттара, сирэйигэр сутуруктарын астылар.
" Эн сүгүн олор ! Эн эмиэ кырбаныаҥ!" диэтилэр.
Бөтүкээс быара доргуйан тыынын ыла сатыыр. Онуоха эмиэ тэбиэлээтэ.
Уонна тахсан бардылар.

Бөтүкээс сарсыарданан өйдөммүтэ, дьиэтигэр соҕотох. Ылдьаата барбыт. Туран Ылдьаалыын кистээбит буоккаларын булан, иһэн хараҕа арычча сырдаата.
Ойоҕоһо хам тутан ыалдьарын иһин, ону аһардаары эбии арыгы истэ. Холуочуйан ыллыан дуу, ытыан дуу билиминэ олордо.
" Миигин бары сөбүлээбэттэр эбит! Ылдьаа атаһым, оҕотун мин курдук буолбатын, үтүө киһи буоллун диэн иитэр эбит. Таптал да табыллыбат! Эбиитин ити уолаттар кырбаан бардылар...билигин мантан араҕыахтара суоҕа...бу олохтон куоппут киһи..туһата суохпун...дьону эрэйдээбэккэ !" - Бөтүкээс кумааҕы уонна ручка ылан сурук хаалларарга сананна.

" Ийэлээх аҕам барахсаттар. Мин эһигини эрэйдээбэккэ бу сиртэн барыам.Атын оҕоҕут кэлбэтэҕэр мин буруйдаахпын. Онон баһаалыста миигин бырастыы гыныҥ" - диэн суруйан баран соруктаах аҕайдык ойон туран хотоҥҥо таҕыста.

(Салгыыта суруллуо)

*Ородьумаан*

12.11.2024.

*Эр соҕотох*

10

Биһиги эрэйдээх буруйдаах эр соҕотохпут, Бөтүкээс кэпсээммит аатын курдук, дьиэтигэр суос соҕотох хаалла.
Бачча сааһыгар диэри ийэ аҕа тапталынан эрэ олорбут уолга, кылгастык имэҥ тапталын бэлэхтээн ааспыт Софьята билигин суох. Онон уол минньигэс түүлү, түһээн ылбыт курдук умна сатыыр. Билигин ымманыйа, имэрийэ таптыыра , бэрийэрэ эрэ тарбыйаҕа, ынахтара эрэ бааллар. Үлэтиттэн кэллэҕинэ кинини, күүтэллэрэ эрэ кинилэр. Аһаары маҕыраһан ыҥыраналлар. Үлэтиттэн сарсыарда тоҥ хаһаа дьиэҕэ кэлэр. Бэлэмҥэ олорбутун дьэ соҕотох хаалан, этинэн хаанынан билэн эрэр.
Ол иһин олоҕу билээри кинигэ ааҕар, тэлэбиисэр көрөр.
Телесериалга таптал туһунан көрдөҕүнэ, эмиэ барыта эриэ - дэхси буолбат, киһи олоҕо моһоллордоох буолар эбит. Табыллыбыт эбэтэр, быраҕыллыбыт таптал эҥин туһунан кинигэҕэ ааҕан биллэ. Эмиэ кини курдук, албыҥҥа киирэн биэрбит дьон баар эбит. " Мин тапталлаахпын буллахпына, хаһан да албынныам суоҕа" ," Ол мин хаһан эмит тапталлаахпын булуом дуо?" диэн соҕотохсуйбут киһиэхэ ,эҥин араас курус санаа киирэр.
" Ити Хаабый Коля кушаган уол эбит, мин эйигин эрэ таптыыбын " диэн Софья эппит тыллара албынын, санаан уол сымыһаҕын быһа ытырда. Итинник санаалар үүйэ - хаайа туталларын уол ,өйүттэн кыйдыы сатыыр.

**

Кисиэнньэлээх Болдьумаар, күҥҥэ көрбүт соҕотох уолларын ахтан иэдэйдилэр. Ама да улааппытын иһин оҕолоро буоллаҕа.

" Өссө оҕоломмотубут дии Кисиэнньээ" диэн Болдьумаар баҕар ,өссө биир оҕону бэлэхтээрэй диэн ыйытара.

" Оҕобут буолуммат дии. Чэ буоллун аҕыйах сылынан уолбут кэргэн ылан, үчүгэй кыыска түбэһэн оҕо бөҕөнү субурутуохтара" диэн алы гынара.
Онтулар баара ханнык эрэ "Тыһы Сырбай" түбэһэн, олохторун түөрэ эргиттэ. Билигин уоллара хайдах туох олохтооҕо биллибэт.
Дьиэлэригэр эрийэллэр да төлөпүөннэрэ арахсыбыт.

-- Били уолбут хайдаҕа буолла? Аппыача хантан эрэ киминэн эмит ыҥыттаран, уолбутугар эрийэ сылдьыбаппыт дуо? - Кисиэнньэ ыйытар.

-- Ээ чэ кыһаллымаҥ! Улахан киһи дии, олоруохтара. Эрэйи, кыһалҕаны билэ түстүннэр! - диэн ый курдук уолларыгар биллэрбэтэ.

Арай биирдэ Кисиэнньэ, куорат ырыынагар, биир дойдулааҕын көрсөн, аймаҕын булбуттуу үөрдэ.
Өрүһүспүттүү уолун туоһуласта.

" Били биһиги оҕобут хайдах сылдьар быһыылааҕый?" - диэн ыйыппытыгар биир дойдулааҕа кэпсээтэ. Софьяҕа 24 чаас биэрэн үүрбүттэрин, уола сууттанаары сылдьарын кэпсээтэ. " Соҕотохсуйбут быһыылаах, үлэтиттэн ,тоҥ хаһаа дьиэҕэ кэлэр сурахтааҕа" диэн эмиэ эттэ.
Кисиэнньэ ону истэн сүрэҕэ хам тутан, дьиэтигэр кэлэн сытынан кэбистэ. " Оо оҕом барахсан..." диэн устунан түлэй - балай барда. Уола оҕо эрдэҕинээҕитинии, хоргутан ытаан мэрбэҥнээн эрэрин хараҕар көрдө.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

11.11.2024.

*Эр соҕотох*

9.

Бөтүкээс хочуолунайга үлэтэ саҕаланна. Биир күн оһох оттон онно хонор, икки күн сынньанар. Ама да атаахтык иитиллибитин иһин, саха хаана тардан кыһалҕаттан дьиэтигэр үлэлээбитэ буолар. Атын көлүйэн от тиэйэн аҕалла. Биир ыанар ынахтааҕын арычча ыы үөрэннэ. Төрөппүттэрэ оҕо эрдэҕиттэн, үлэҕэ сыһыарбыттара буоллар, син үлэлиэх көрүҥнээх.
Дьоно харыстаатах буолан армияҕа да сырытыннарбатахтара. Баҕар онно барбыта буоллар, син уларыйан кэлиэ эбитэ дуу. Манна дэриэбинэҕэ түҥкэтэхсийэн кулуупка да сылдьыбат этэ. Кэнники Хаабый Софьяны кытта билиһиннэрбитэ, олоҕун түөрэ эргиттэ. Софья эр дьон мааһын хайдах табары билэр буолан, Бөтүкээскэ умнуллубат түүнү бэлэхтээн, кыыс - дьахтар тапталын билбэтэх, этэргэ дылы " курулуу " сылдьыбыт уолу, имэҥин уһугуннаран өйүн иирдибитэ. Уол таҕылы, "тапталлара диэн бу эбит" дии санаабыта.
Ол иһин Софья хаппарыыһын барытын толороро, бэл ханна да сылдьыбат бэйэтэ, маҕаһыынтан аһылык иэс баран ылбыта.
Софья турда да суунан - тараанан баран, үчүгэмсийэн олорон краскаланара. Бөтүкээс котельнайга хонор кэмигэр, Софьяҕа Хаабый кэлэр идэлэммитэ.

Биһиги киһибит аһара түҥ хааһах буолбатах эбит, син булчут хаана өтөн, хаарга атын киһи суола кэлэн барбытын чинчийэн көрбүтэ.

-- Софаа мин суохпар ким кэлэн барда?

-- Хаабый Коля кэлэ сылдьыбыта.

-- Туох диир? Хайыы сылдьар?

-- Эйигин ыйыппыта уонна тахсан барбыта дии - дьахтар ып ыраастык көрөн, мэлдьэһэн кэбиһэр.

Биирдэ Бөтүкээс сарсыарда үлэтигэр хонон, арычча эрдэ кэлбитэ дьиэтигэр Хаабый таҥна турар. Киһи эрэ буоллар халлыгырыыра ханан да суох, кыбыстыбыт киһилии кулук - халык туттан, таҥнан тахсан эрдэҕинэ Бөтүкээс оһох аттыгар, ыйанан турар күлүүҥкэни харбаан ылан, Хаабыйы кэтэххэ сырбатта, киһитэ сүгэнэн сүүскэ охсуллубут күһүҥҥү идэһэ борооску курдук, атаҕын бииккэлии тэптэ.
Бөтүкээс "киһини өлөрдүм" диэн ыксаата. Ол иһин мас соһор салааскатыгар, тиэйэн балыыһаҕа илтэ.

-- Хайаа бу туох буолла? - диэн ыйыттылар.

-- Ээ мин оҕустум - биһиги киһибит хата," сүөһүбүн астаатым " диэбиттии, хоп курдук хоруйдуур.

-- Тоҕо ол охсоҕун? Туоҕунан? !

-- Ойохпор хоммутун иһин. Кыратык күлүүҥкэлээтим!

-- " Кыратык " диэн дьөссө мыынар дии! Ол эн ойохтоннуҥ этэ дуо? - Бөтүкээс бу ыйытыкка хоруйдаабакка тахсан барда.
"Кырдьык даҕаны киһилии ойох ыла илик эбит. Дьон сиэр быһыытынан бэргэһэлэнэн, уруу тэринэн холбоһоллор. Оттон мин кырдьык аһара элбэх оҕолооҕу ылбыппын " диэн дьоно эппиттэрин дьэ, өйдүөх курдук буолла.

Дьиэтигэр кэлбитэ олохтоох дьаһалта, үлэһиттэрэ кэлбиттэр. Участкуобай эмиэ кэллэ. Софья эр дьону иирдэригэр эмиэ үҥсүү киирбит, ийэ бырааба быһыллар кутталламмыт. Онон мантан 24 чаас бэриллэн, оҕолуун уруулуун ханна эрэ илдьэ бардылар.

Участкуобай хаалан Бөтүкээһи доппуруостуур.

-- Арыгы испитиҥ дуо?

-- Суох.

-- " һаа!" диэ - дэттэрэн, үрдэрэн айаҕын сытырҕалаата.

-- Тоҕо киһини оҕустуҥ?

-- Эн үлэҕэр сырыттаххына, дьиэҕэр атын киһи хонноҕуна хайыаҥ этэй ?

-- Мда. Кырдьык абалаах дьыала эбит. Киһиҥ состояниета хайдаҕый?

-- Билбэтим. Быраастар быһаараллар ини.

-- Чэ өссө кэлэ сылдьыам - диэн участкуобай тахсан барда.

Болдьумаардаах Кисиэнньэ ыаллара Агааппыйа дьахтар, күрүө нөҥүө - маҥаа өҥөҥнөөн - олоотоон барытын билбитэ, көрбүтэ баҕайы. Ыалларын олохторун дьоҥҥо кэпсээн ,күн ыаһаҕа оҥостор.

" Ханнык эрэ кырасабысса сэсиэттэрбин буулаан, олохторун огдолутта".

" Оо, Бөтүкээс барахсан сытар ынаҕы туруорбат, сытыары сымнаҕас, кэнэн - муҥкук буоллаҕа. Уот тэллэхтээх кыыс обургу, онон туһанан баһынан баайыстаҕа дии"

" Ону сөбүлээбэккэ Болдьумаар балтыта Аппыача , убайын ааҕы көһөртөөн ылла" - диэн кэпсэтэн итинник сурахтары, Агааппыйа обургу этэрбэһин тыаһа сырылаан, тарҕаппыта ыраатта. Бөтүкээс суоҕар, Хаабый үөмэн кэлэн Софьяҕа хоммутун Агааппыйа кыраҕы хараҕа " сыыс түһэрбэтэҕэ".

Онтон сарсыарда эрдэ, Бөтүкээс булчут киһи көһүйбүт тоҥ туртаһы соһон ааһарыныы, дөйөн ытыстыбыт Хаабыйы салааскаҕа соһон ааспытын, Агааппыйа ама ону мүччү тутуо дуо. Ханна эрэ кэпсээри тилэҕэ хараарбыта.

Онтон кэнники Агааппыйа Хаабыйга киирдэ.
Арбы - сарбы буолан ытаабыт дьүһүннээх, ытыһын соттон хаалбыт, Бөтүкээһи көрөн аһына санаата.

-- Хайа нокоо. Дьонуҥ биллибэттэр дуу?

-- Куоракка көспүттэрэ.

-- Оттон ити домашнай төлөпүөҥҥэ, эрийэн биллэ сылдьыбатылар дуо?

-- Суох. Ити төлөпүөн үлэлээбэт буолбут. Арааһа араарбыттар быһыылаах - диэн биһиги эрэйдээх - буруйдаах, эр соҕотохпут этэр.

(Салгыыта баар буолуо)

*Ородьумаан*

10.11.2024.

*Эр соҕотох*

8.

Бөтүкээс дьоно барбыттарыгар Софья иһигэр үөрэ санаабыта да, астара бүтэн сирэйдэрэ уунан олороллор.
Киһи эрэ буоллар, ханна эрэ түгэх түспүт ийэлии санаата таайан.

-- Петяя оҕоҕо үүт наада - диэтэ. Биирдэһэ " оҕо өссө үүт иһэр эбит дуо?" диэбиттии көрөр.

-- Тахсан ынах ыыгын дуо? Көрдөрөн биэриэм - диэтэ. Ынах ыыр солууру ылан таҕыстылар.
Күһүн халлаан тымныйан кыраһалаабыт. Бөтүкээс икки ынаҕы, биир ньирэйи хотоҥҥо киллэрэн баайталаата.

Дьахтар ынах эмиийин өҥөйөн көрдө.

-- Түөрт эмиийдээх эбит дии.

-- Биэс буолбатах дуо, ол биир туох эрэ көстөр дии -Бөтүкээс кыра синньигэс эминньэх баарын этэр. Иккиэн да халлаантан түспүт дьон курдуктар.
Софья ынах эмиийин тардыалаата да таммах үүт кэлбэтэ. Баайтаһын саадьаҕай ынах " бу туох буолбут дьонуй?" - диэбиттии хайыһан көрөр.

-- Ээ мамам бу ынаҕы ыыр быһыылааҕа - диэн Бөтүкээс кугас моойдоох маҥан ынаҕын ыйар.

-- Мамам.. мамам. .маменькин сыночек. Эн миэхэ өссө оҕускун ыатарыҥ буолуо ! - дьахтар улаханы абыраан эрэрдии охсурҕаланар.

-- Ээ бу ынах түөрт эмиийдээх эбит. Биэс буолбатах эбит - Бөтүкээс сэгэрин диэки мылах гынар.
Софья дьэ ол ынах эмиийин тардыалаата, " чуурк, чаарк! " гынан кураанах тимир ыаҕаска үүт түһэр тыаһа, чырылаан иһилиннэ. Эмиийин аһара күүскэ тардыалыырын иһин, ынах Софьяны кутургунан сирэйгэ сырбатта.

-- Фуу! Айаккуу! - диэн уоһун толлотон олорбохтуу түһэн баран, эмиэ тардыалаата. Ынах атаҕын көтөҕөн, биэдэрэҕэ атаҕын симээт тэбэн кыыратта.

-- Оо дьээ! Пашшоол бэйэҥ ыа! Козел! - диэт били сарыыссабыт өчөстө.

-- Ээ маама ханнык эрэ ынаҕы атаҕын баайааччы! - диэн быа көрдөөтө.

-- Билэр эрээри эрдэ атаҕын баайыаххын идиот! - диэбитин кэннэ, Бөтүкээс ынах атаҕын баайан бэйэтэ ыата. Өр сыралаһан тардыалаан, син кыраны ыата.
Дьиэҕэ киллэрэн сиитэлээн ,плиткаҕа үүт оргута уурдулар. Уонна иккиэн табахтыы таҕыстылар.
Сотору дьиэттэн будьурхай баттахтаах уолчаан аанынан өҥөйөн " Маамаа молокоо!" диэтэ.
Дьиэҕэ киирбиттэрэ үүттэрэ куоппут, буккуйан биэрэ турбатах буоланнар хаахтыйбыт.
Үүтү сойутан оҕо суоскатыгар кутан биэрбиттэрин " птү,тү,тү" диэн төттөрү тибиирэн, ытаан бэбээрэр.
Дьахтар оҕото ытыырыгар, Бөтүкээс буруйдааҕыныы, охсурҕаланар. Киэһээ оҕолор утуйбуттарын кэннэ Бөтүкээс үөмэн кэлбитин, сарыыссата сирэйиттэн аста. " Чэриий тоойум " диэн биһиги киһибит сүүлүргээбитин. " Бар дьонуҥ хосторугар утуй! " диэн буолла. Маннык гынан Бөтүкээһи кэһэтэн, өссө күүскэ таптатаары гынара дуу, эбэтэр ас таҥас буллаҕына биирдэ хоонньоһуом диирэ эбитэ дуу. Туох билиэй. " Дьахтар санаата холумтаныттан, сандалытыгар тиийиэр диэри түөрт уончата уларыйар " дииллэр дии. Эчи элбээбитин, дьоҕойон компьютер буолбут дии. Инньэ гынан Бөтүкээс кэнники тэллэҕэ "сойон" барда. Айаҕалыы сатаан, ойоҕун алы гынаары дьонтон эт иэс көрдөөн буһарда. Көстөрүлэҕэ толору уу кутан уурда.

-- Бу туох уутун уурдуҥ? - Күндү көмүс ойоҕо табахтаан киирэн баран ыйытар.

-- Эт буһардым..эт сиэхпит.

-- Оттон ханна баарый этэ? Суох дии!

-- Уута оргуйдаҕына кутуом.

-- Этин бастаан куталлар буолбатах дуо?

-- Билбэтим. Оргуйдаҕына кутар инибин - диэтэ. Оннук гынан этин, лапсатын, хортуоскатын бииргэ кутан хаһылаан син минҥэ маҋгынныыры буһарда. Хортуоскатын хаҕылаабакка, сууйбута буолаат куппут эбит.
Аччыктаабыт оҕолор аһаатылар. Дьахтар хойуу мини буккуйан сирэйин мырдыччы туттар, хамыйах турар минэ буолбут.Минин испэккэ этин кырбастанан сиэтэ.

Оннук ынах ыан ньаҕайданан, эбиитин бурда буһаран сиэтэн, биһиги киһибит, эрэх - турах сананан ,утуйар кэм буолбутугар ойоҕун диэки иҥсэрбиттии көрбөхтүүр. Ол да буоллар бүгүн эмиэ түөскэ кэбиллэн, дьонун хоһугар үүрүлүннэ.

Оннук бу бииргэ олорор ойоҕун хоонньугар кыайан киирбэккэ, киһи эрэ буоллар ыйытарыгар тиийдэ.

-- Софа эн биһикки холбоспуппут этэ дуо?

-- Оннук буолан бииргэ олорор инибит!

-- Оттон олоробут даҕаны ,тоҕо бииргэ утуйбаппытый?

-- Эр киһи үлэлээн харчы аҕалыахтаах буолбатах дуо?

-- Котельнайга ремоммут бүтэн эрэр, сотору оттуохтаахпыт. Халлаан да тымныйан эрэр. Онтон хамнас баар буолуо дии.

-- Ну вот. Хамнас кэлэр буоллаҕына, хамнас кэллэҕинэ буоллаҕа дии - диэт хотуна хоһугар киирдэ.
Ол аата бэйэлээх бэйэтин ойоҕун, харчы кэллэҕинэ эрэ хоонньоһорун санаан, Бөтүкээс өйдөөбөтөхтүү төбөтүн илгистэр.

*Ородьумаан*

09.11.2024.

*Эр соҕотох*

7.

Бөтүкээс атаһа Хаабый Софьяны кытта биирдэ, куораттан оптуобуһунан бииргэ айаннаан кэлэн иһэн билсибитэ.
Софьяҕа ону маны кэпсээн күллэрбитэ буолан, сыстаҥнаан син чугаһаппыта, устунан тохтобулга түһэн дьиэтигэр атааран биэрбитэ.
Кэнники кыыстан наадатын ылан, уонна элбэх оҕолооҕун билэн тэйэргэ сананан Бөтүкээһи билиһиннэрбитэ. Софья ону сэрэйэн Хаабыйы күнүүлэтээри, Бөтүкээһи аҕастык уураан - сыллаан кур оҕус курдук, курулаан сылдьар киһини уулларбыта, кутун туппута.
Эбиитин бииргэ аргылаабыт дьиэлэригэр хонон туран, Бөтүкээс кырасаабысса дьахтар имэҥнээҕин, уот олбохтооҕун билэн этэргэ диэри көрөөт даҕаны таптаан, билсээт даҕаны билиммитэ. Өйүттэн тахсыбат буолбута. Бэлэмҥэ үөскээбит оҕо буолан, ол дьахтар элбэх оҕолоох эрэ туох эрэ, онно эрэ кыһаммата, санаатыгар " маама, паапа бааллар " дии саныыра.
Онтон эдьиийэ кэлэн өйдөтөрүн, удумаҕалатыах курдук буолар даҕаны,ону сэрэйбиттии Софьята кэлэн кулгааҕар итиинэн илгийэ тыынан, тэбэ сылдьар түөһүнэн сыстаҥнаан, имэҥнээхтик сыллаатаҕына биһиги киһибит бас бэринэн, олоҕор туох буола турарын да умнан кэбиһэрэ." Ама маннык таҥара табатын курдукка ким мэҥийиэ суоҕай" диэн курдуга. Киниэхэ туох буолуой аһа таҥаһа баар. Оҕолору ийэтэ көрөр. Күннээҕинэн олорор " бүгүн эрэ үчүгэй " диэн санаалаах киһиэхэ ,инники олоҕо хайдах диэлийэн тахсыан, анаарбат буоллаҕа. Киниэхэ киэһэ утуйарыгар хоойго сытар холооннооҕо, баар буолла да сөп курдук. Олоххо онтон ордук үчүгэй суоҕун курдук саныыра.
Маннык түгэҥҥэ бу түҥ хааһах уолу эрэ буолбакка, уолларын аһара баска таһааран, кэтэххэ ытыарбыт төрөппүттэрэ бэйэлэрэ эмиэ буруйдаахтар диэх санаа кэлэр.
Уоллара оскуолаҕа , үөрэнэр кэмигэр мас хайытан киллэрээри гыннаҕына, уолун харыстаатах буолан Болдьумаар, барытын бэйэтэ гынара. Оччолорго уолбут улаатан, кинилэр сааһырар кэмнэригэр, барытыгар дьон этиитинэн эрэ сылдьыа диэн санаабат буоллахтара. Билигин ханнык эрэ кугас суһуох таах, күөх харахтаах кыыс,уолларын имэҥинэн иирдэн, дьалыҥынан дьалбаардан, таптаабыта буолан талбаардан, муннуттан сиэтэн ылаахтаата.
Бииринэн Бөтүкээс туох да кэтэх санаата суох буоллаҕа, саха сэмэйинэн туох баарынан " тапталлара диэн бу буоллаҕа " диэн санаатаҕа. Атаһа Хаабый күрээн баран күлүгэр имнэннэҕэ. Билигин Бөтүкээс кини кэлэригэр улаханнык баҕарбат. Софьяны таҥара киниэхэ эрэ анаан ыыппыт курдук саныыр. Оҕолорун дьонугар найылаан Софьяны сарыысса курдук тараҥнатан олордоҕуна, аны эдьиийэ Аппыача күөрэйэн аймалҕан таһаардаҕа, олохторун халбаҥнаттаҕа үһү. Дьиҥэр ким күөрэйэн халбаҥнаппыта биллэр буоллаҕа. Ону Бөтүкээс билэ да сатаабат курдук. Эдьиийэ барарын күүтэр да барыах быһыыта биллибэт.

***

-- Бэйэлэрэ олордуннар миигин кытта куоракка барсыҥ !- Аппыача Кисиэнньэлээх Болдьумаары эргэ кыра дьиэҕэ ыҥыртаан сүбэлэһэллэр.

-- Онно баран ханна олоробут?

-- Дьиэ куортамныахпыт. Хайа уонна били бэтэрээҥитинэн сибээстээн дьиэ ылыахтаах этигит дии. Бэйи мин маннааҕы дьаһалтаҕытыттан характеристика, көҥүл сурук ылыам. Бэйэҕит да тоҕо аахсыбаккыт!?дьоннор ылаллар дии.

-- Оо..оттон оҕобут манна кыайан олоруо дуо?

-- Ээйиис оҕо буолаахтаан, отуттаах киһини хаһааҥы диэри бүөбэйдээри гынаҕыт. Сөп буолуо бэйэтэ төбөлөөх. Ити маҥан субалаах барахсанын кытта олордуннар. Эрэйи, ас таҥас хантан кэлэрин билэ түстүннэр!

-- Оттон сүөһүлэрбит?

-- Икки ынаҕы баҕас бэйэлэрэ бэрийиэхтэрэ ! - Аппыача обургу убайдаах саҥаһын, ынньаҕалатан куоракка илдьитэлии барда.

Бөтүкээс дьоно баралларыттан хомойуон дуу, эбэтэр Софьятынаан бэйэлэрэ эрэ хаалалларыттан, үөрүөн дуу билиминэ мэлээриҥнии хаалла.

(Салгыыта суруллуо)

*Ородьумаан*

07.11.2024.

*Эр соҕотох*
6.

Болдьумаар дьиэтээҕи төлөпүөнүттэн, куоракка балтытыгар эрийдэ. Олоҕу - дьаһаҕы кэпсэтэ түһэн баран, тустаах наадатын эттэ.

-- Балтым манна биһиэхэ кэлэ сылдьыаҥ дуо?

-- Туохха? Тоҕо? Иллэҥим суох. Сүтэн баран дьэ ол туохха миэхэ мэҥийдигит ? - Болдьумаар бииргэ төрөөбүт балтыта, сааһыран эрэр Аппыача түргэн, түргэнник сэлибирээн саҥарар.

-- Манна кыһалҕа кыпчыйда.

-- Туох кыһалҕата? Ыарыйдыгыт дуо?

-- Аа..ээ..оттон оннук да диэххэ син - Болдьумаар төлөпүөнүнэн үгүһү элбэҕи кэпсиэн баҕарбакка, итинник эрэ дииригэр тиийдэ.

-- Сөп оччоҕуна үлэбиттэн отгул көрдөөн баран тиийиэм диэтэ.

Өйүүнүгэр Аппыача тигинээн кэллэ. Улуус киинигэр сөмүлүөтүнэн уонна оптуобус. Эмиэ да өрүһү уу оҥочолоох мотуорунан, туораан айаннаан кэллэ. Кытылга Болдьумаар "Урал" матасыкылынан тоһуйда.

-- Убайым барахсан дорообо. Хайа оттон сирэйиҥ хараҕыҥ үчүгэй дии. Киһини куттаатыҥ туох айылаах буоллугут? Сүгүн саҕын эппэккин. Саҥаһым хайдаҕый? - Аппыача обургу кутан - симэн саҥаран, ыйытан баран убайа хоруйдуон иннинэ бэйэтэ саҥарар.

-- Үчүгэй. Өлүөрбүт арай ити уолбут...

-- Уолгут даа туох буолла?

-- Бэйи тохтоо. Манна ол дьоннор көрөллөр - диэн баран Болдьумаар урал матасыкылын " ойоҕоһун көҥү үктээбитигэр " истигэн сэп өрө бирилии түстэ.
Дьиэлэригэр тиийбэккэ арычча бэттэх тохтоон, матасыкылын умулларда.

-- Хайа убаай тоҕо тохтоотуҥ? Тоҕо умулунна, бенсиинэ бүттэ дуо?

-- Бэйи тохтоо.Дьон истиэ оргууй кэпсэтиэх. Уолбут кэргэннэннэ.

-- Кырдьык даа бэрт дии. Наконецто ! Үчүгэй баайы сонуннаах эрээри, тоҕо муннугутун ыйаатыгыт?

-- Ээ суох ! Илэ илиэһэй кыыһа буулаата - диэн Болдьумаар барытын сиһилии кэпсээтэ. Аппыача истэн соһуйда. Убайын дэлби аһынна.
Киһиэхэ биир куһаҕан тылы саҥарбатах, куолаһын соноппотох сытыары сымнаҕас майгылаах киһи. Оҕо да сылдьан Аппыача убайын көмүскэһэн дьону кытта этиһээччи. Онтон билигин мээнэҕэ ыҥырбатах буолуохтаах дии санаата.

Дьиэҕэ киирбиттэрэ били маа бэйэлээх, " сарыыссалара " киһи киирдэ диэн дорооболоспот даҕаны.
Аппыача киһи эрэ буоллар, оҕолор баалларын иһин саҥарбата. Ол курдук биир хонно.

Сарсыныгар быраатын Бөтүкээһи таһырдьа ыҥыран ылан кэпсэттэ. Ампаар кэннигэр оҕонньордоох эмээхсин, күн уотугар ылааҥылыы олорор, ыскамыайкаларыгар олорон кэпсэттилэр.

-- Иһит эрэ Бүөккэ. Ити туох ааттаах элбэх оҕолоох дьахтарын аҕалан, дьоҥҥун эрэйдээтиҥ?

-- Таптыыбын ээ эдьиэй ...- Бөтүкээс доска иннигэр урогун билбэккэ турар оҕолуу умса туттан, кэтэҕин тарбанна.

-- "Таптаа да тайахтаахха, сөбүлээ да сүгэһэрдээххэ " диэн баарын билэбин да буоллар, ити оҕото элбэҕэ бэрт,ама да сэбэрэтэ, таһаата үчүгэйин иһин ойох ылан иһиэххэ сөп үһү дуо? Эбиитин баһынан баайсан, ынах да ыаспат, дьиэҕэ да көмөлөспөт кырдьаҕас дьоҥҥо найыланан олорор төһө сөп үһүөө! Кини сирэйигэр суорат кутан салыаҥ суоҕа! Ийэлээх аҕаҥ эн киһилии кэргэннэнэргин, сиэн оҕону көрдөрөргүн төһөлөөх күүппүттэрэй? Оҕо сырыттаххына өссө оҕолонуохтарын ,эн ытаан туран боппуккун? Соҕотох атаахтык иитиллээри, уонна эбиитин кырдьар саастарыгар,күлүү гыммыт курдук атын дьон оҕолорун кутан кэбиһэҕин!

-- Ол хаһан " уонна оҕолонумаҥ!" - диэбиппиний? - Бөтүкээс соһуйда.

-- Умуннаҕыҥ дии. Соҕотох оҕобут дии ,дии эйигин дьэ көмүскэһэн, атаахтатан, тараҥнатан бөҕө этилэр!

-- Петяя идии сюдаа! Миэхэ сигарета наада! Курить хочу - били маа бэйэлээх кырасаабыссалара тахсан ыҥырда. Онуоха Бөтүкээс туран, эрдэҕинэ эдьийэ санныттан күүскэ баттаан, төттөрү олорто.

-- Мало ли что чего хочешь! Бэйи тохтоо! Көрбөккүн дуо, кэпсэтэ олоробут дии! - диэтэ Аппыача. Онуоха Софья кугас баттаҕын сиэлийэн, иэдэс биэрэн кынчарыйаат, дьиэҕэ киирдэ.

-- Эн дьоҥҥун эрэйдээбэккэ, ити ойоххун, оҕолорун илдьэ туспа көстөххүнэ - эдьиийэ Бөтүкээскэ этэр.

-- Туспа бардахха оттон, Софья оҕолорун кыайан көрүө дуо? Маамам...

-- Маамам эҥин диэмэ! Оҕолорун көрбөт эрээри тоҕо төрөөбүтэй?! Оччоҕо ити кыыс дьонугар барыҥ! - диэбитигэр Бөтүкээс туран өчөспүтэ буолан, дьиэтигэр киирэн хаалла.

(Салгыыта суруллуоҕа)

*Ородьумаан*

06.11.2024.

*Эр соҕотох*

5.

Кисиэнньэлээх Болдьумаар уоллара ойох ылан, сиэн оҕо көрдөрүөн төһөлөөх күүппүттэрэй, ол эрээри маннык эрэ эргийэн тахсыа дии санаабатахтара.
Кийииттэрэ күн ортооҥу диэри утуйар. Уоллара кырасабыссатыгар чэй кутан, ас бэлэмнээн баран, " Чэ тоойуом туран чэйдээ" диэн ааттаан туруорар. Оҕонньор бу мантан иһэ буһар буолан барда. " Элбэх оҕону аҕалан кутуо ини, өссө бэйэтэ сарыысса курдук сытыа ини" диэн кыйыттан саҥарыах буолар да, уолуттан толлон тохтоон хаалар. Дьахтар түүн кыра кыыһа да ытаатаҕына туран көрбөт, Кисиэнньэ туран суоскатыгар үүт сылытан кутан биэрэр.

-- Тукаам Суоппуйа эн ынах ыаҥ буолаарай? Ити эмээхсиҥҥэ көмөлөһүөҥ этэ буоллаҕа - диэн Болдьумаар этэн көрдө.

-- Чтоо? Корова да оо..фуу неет..сатаан ыабаппыын! Уонна мин аатым не Суоппуйаа а Софья! - диэтэ. Бүттэхпит ол.

Биир күн ыаллара дьахтар Агааппыйа киирдэ. Сыллатааҕы эҥин араас сирэйдээх, дьүһүннээх эмдэй - сэмдэй оҕолору көрбөхтүүр.
Ону маны кэпсэтэн олорбохтуу түстэ. Онтон кийииттэрэ таһырдьа тахсыбытыгар эттэ.

-- Дьэ сиэн оҕо диэбиккитин, биир күнүнэн куттулар дуо ,һэ, һэ.

-- Оннук буолан таҕыста дии, олоҕо көммүт киһи күлүмүнэҕин - Кисиэнньэ этэр.

-- Ити ыаллыы нэһилиэккэ олорор сахатыйбыт татаардар кыыстара. Рахматулла дуу Газитулла дуу диэн киһи кыыһа. Оҕото барыта атын, атын киһиттэн. Кырасабысса буолан эр дьону, эрбэҕин үрдүгэр эргитэр сурахтааҕа. Манна дьиэтийдэҕинэ ааранан биһиги уолат....

-- Эн обургу итинник диэн нэһилиэги толордуҥ ини!

-- Көннөрү эһигини аһынан, баар кырдьыгы кэпсиибин. Билбэккэ угаайыга киириэхтэрэ диэн. Эһиги уолгут, өс киирбэх көнө майгылаах. Ону туһанар буоллаҕа дии. Атын үчүгэй кыыска түбэһэрэ буоллар диэн ити эттим...бука баалаамаҥ.

-- Эмиэ да сөпкө эттиҥ. Оттон ону биһиги хайдах, туох диэн үүртэлиэхпитий. Бу оҕолор туохтарын буруйдарай - диэхтээтэ Кисиэнньэ. Онуоха эбиитин икки саастаах будьурхай баттахтаах күөх харахтаах уолчаан. " Бабушкаа" диэн кууста. Кисиэнньэ оҕоттон хаһан да итинниги истибэтэх буолан,долгуйан уолчааны кууһан сыллаабытын билбэккэ хаалла.

-- Оттон Болдьумаар балтыта баар дии. Уот абытай тыллаах. Куораттан ону ыҥырыҥ ээ. Ити дьахтары түргэнник оннун булларыаҕа - Агааппыйа сүбэлиир. Онуоха Болдьумаар " Арба кырдьык даҕаны" диэбиттии көрбөхтүүр.

(Салгыыта суруллуо)

*Ородьумаан*

05.11.2024.

*Эр соҕотох*

4.

Бөтүкээс таансылаан сылайан, элэйэн кэлбит киһи быһыытынан, күнүскү аһылыкка диэри тэппит атаҕын кубулуппакка утуйда. Оҕонньордоох эмээхсин атахтарын төбөтүнэн хаамаллар, эһэ арҕаҕыгар түбэспит дьоннуу ботур - итир кэпсэтэллэр.
Онтон уоллара уһуктан сөтөллөн хахсайбытыгар ийэтэ, таас аҕала охсон уурда. Инчэҕэй маарыланан төбөтүгэр кампырыас уурда. Ону уола ылан элээрдэн баран, " уу..ута .." диэтэ. Чааскыга уу аҕалан иһэртилэр.

-- Туран аһаа тукаам. Күөс буһардыбыт - диэтэ ийэтэ. Бөтүкээс туран суунан баран, хоргуннаах мин иһэн сыпсырыйда. Сыалаах эт быстан сиэтэ.
Уоллара аһыырын өрө мыҥаан, олорбохтуу түһэн баран ийэтэ ыйытта.

-- Хайа тоойуом, төһө бэрт таансы буолла?

-- Үчүгэй.. үчүгэй баадык сылдьан кэллим - уоллара мүчүк гынар.

-- Хата холуочук уолаттар эмиэ киэбирбэтилэр дуо? - Аҕата ыйатта.

-- Суох. Урукку буолбатах, уларыйбыт. Хаабый атаһым кулуупка былааһы ылар эбит, онон ытыс үрдүгэр сырыттым.

-- Ол оннугар арыгы иһэр дии. Хам түм күлүгээнниирэ да иһиллэр. Уонна ити абааһы аһыгар арыгыга чугаһыаҥ суох этэ - Болдьумаар уолун сүбэлиир.

-- Оттон билбэтим. Бастаан кулуупка тиийэн баран үҥкүүлээбэтэҕим. Онтон арыгы иһэн баран бэһиэлэй баайы буолан хааллым.

-- Оттон кыргыттары кытта билистиҥ дуо?

-- Билсэр быһыылаах этим.

-- Ити баар дии өйдөөбөккүн, арыгы иһэр куһаҕан - төрөппүттэрэ уолларын сүбэлииллэр, эмиэ да сэмэлииллэр.

Дьэ ол курдук уоллара аны субуоталарга буолар, таансыны көтүппэт буолла. Ардыгар түүн итирик кэлэн орулаан хонор.
Эрдэ уолларын " ханна да сылдьыбат, түҥкүтэх " диир бэйэлэрэ, таансылыырын, бырааһынньыктарга сылдьарын сөбүлээбэт буоллулар.
Ол сылдьан уоллара биир бэйэтин саастыы көҕөччү көрбүт кырасаабыссаны аҕала. Иккиэн холуочуктар. Нууччалыы, сахалыы балкыйан саҥарбыт бааһынай дьахтара.

" Мамуоо, Паапуо дьэ билсэн кэбиһиҥ кийииккитин кытта, аата Софья " диэн диэтэ. Сарсыныгар Софья үс оҕотун аҕалла. Төрдүс улахан уола 10 саастаах , ханна эрэ эбэтин ааҕар баар үһү.

Онон оҕонньордоох эмээхсин, эмискэ түөрт сиэннэммиттэриттэн үөрүөхтэрин дуу, уоллара иһээччи дьахтары ойох ылбытыттан хомойуохтарын дуу билиминэ, бөтө бэрдэрэн саҥаларыттан матан сылдьаллар.

(Салгыыта суруллуоҕа)

*Ородьумаан*

03.11.2024.

*Эр соҕотох*

(Салгыы)

3

Нэһилиэк кулуубугар үҥкүү - битии бөҕө буола турар. Эҥинэ эгэлгэ уоттаах лаампалар, курбуулаан чаҕылыҥнаһаллар, эркиҥҥэ ыһыллан төттөрү тэйэр курдуктар.Элбэх киһи үҥкүүлээтэҕинэ кулууп муостата хотоҥолуур.
Биһиги киһибит Бөтүкээс Хаабыйдыын киирдилэр. 90 - с сыллааҕы эдэр ыччат, арычча аныгылыы таҥастаах буоллаҕына, биһиги киһибит ала чуо көстүүмнээх сылдьара, хайдах эрэ олуона соҕустук көстөр. Кыргыттар көрөн " һык " гыннахтарына биһиги киһибит үөрэн " ымах" гынар.
Хаабый киирэн үҥкүүлүүр, ол быыһыгар Бөтүкээскэ кэлэн " Доо! Эн манна кулуубу өйүү кэлбитиҥ дуо? Киирэн үҥкүүлүөх!" - диир.

" Сатаабаппын ээ"

" Туох сатааһына нааданый, киирэн сымыйанан да буоллар хамсанан ис !" диэн үҥкүү эргииригэр киллэрдэ. Биһиги киһибит киирэн эргэ баҕананы туураары, туллаҥалатан эрэллэринии хамсанан син үҥкүүлээтэ. " Ласковай маай" ырыатын холбоотохторуна төбөтүн тиийэ илгистэн барар буолла.

" Үчүгэй үчүгэй, отой оһуобай үөрэнэн иһиэҥ. Өссө туох эрэ тиийбэт курдук, кэл барыах эрэ" - Хаабый кулууп киинэ көрөр саалатыгар илдьэн, Бөтүкээс хаалтыһын, пиджагын уһулла. Уонна кожанай сэлиэтин кэтэттэ. Хара тирии сэлиэккэ маҥан кытыылаан тиктибит. Уонна чымадаан сөхүлүөпкэтин тууран, кылдьыытыгар сыһыартаабыт.
" Отой металлист курдуккун"

" Туохпутуй ол ?"

"Уол оҕото моҕотой!"

" Моҕотой дуу саатар"

" Оччоҕуна уол оҕото хотой! Чэ билигин сто грамм для храбрости иһиэхпит " диэт таһырдьа таҕыстылар. Кулууп кэннигэр баран водка истилэр. Бөтүкээс саҥа иһэр буолан аһыырҕатта.
" Ньучубуо барыга бары үөрэнэн иһиэҕиҥ" диэтилэр.

" Доо! Уолаттар бу уолтан биир эмит баттах түһүө да сэрэнээриҥ!" - диэтэ Хаабый.
Бөтүкээс арыгы иһэн, иһэ аһыйан чэпчээтэ. Саҥата элбээн күлүөн - салыан баҕаран кэллэ. Хаһан эрэ кулуупка киирэн истэҕинэ, биир холуочук уол харахха охсубутугар дьиэтигэр төннүбүтэ, ол кэннэ сылдьа илик. Хата бу Хаабый манна былааһы тутар буолан, бүгүн табылынна, сөбүлээтэ.

Эмиэ үҥкүүлүү киирдилэр. Биһиги киһибит холуочуйбучча, ламбаада холбонноҕуна дьону үтүктэн, эмэһэтин куймаҥалатан ылар буолла. Эрдэттэн сатыыр уолаттар араастаан үҥкүүлүүллэр, брейк данс эргийэн кулаачыктаналлар. Эмиэ да дьабыныгар көтөөрү, иҥиир ситиитин таттаран эрэр ойуун курдук чиччигинээн " роботу" үҥкүүлүүллэр. Ол быыһыгар рокн ролл саайаллар. Былыргы тибиис үҥкүүгэ майгынныыр. Баҕар былыргы үҥкүүнү ,омуктуу ааты уларытан аҕалаллара буолуо.

Кисиэнньэлээх Болдьумаар күҥҥэ көрбүт соҕотох уоллара, таансылаан кэлэрин күүтэн олороллор. Уоллара хойутуу итирик кэллэ. Дьаллаччы ырбайбыт.

-- Хайа тоойуом көстүүмҥүн ханна гынныҥ?

-- Куу..ку...
кулуубка...

-- Хайдах сылдьан кэллиҥ?

-- Үү. .үчүгэй аныгыскыга өссө таа...таансыга ба барыам - диир. Уолларын оронугар киллэрэн сытыардылар. Уоллара эмиэ да ыллаан, ытаан эрэрдии энэлийэр. Сороҕор сүрэҕэ өлөхсүйэн эрэрдии үөгүлүүр.
Оҕо эрдҕинэ уолларын утутан баран, им дьим сибигинэһэн кэпсэтэллэрэ, биир муостанан хаамаллара. Бүгүн орулуур отуттаах оҕолоро, орулаан хоноругар эмиэ оннук курдук буолла.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

02.11. 2024.

*Эр соҕотох*

( салгыы)

2.

Оҕонньордоох эмээхсин уоллара бүгүн, эбиэттии кэлэ сылдьан үтүө сонуну иһитиннэрдэ. " Мин бүгүн таансылыы барыам" - диэтэҕэ үһү.

" Иэхэйбиин бэрт дии тоойуом. Кимниин бараҕын?"

" Ээ Хаабый атаспын кытта. Таҥаспын бэлэмнии тураарыҥ " - диэн эбиэттээн баран үлэтигэр барбыта.

Оҕонньордоох эмээхсин уолларын, таҥаһын бэлэмниир аакка түстүлэр.
Кисиэнньэ уолун көстүүмүн, өтүүктүү турдаҕына эл.станцияларын уота баран хаалла. Онуоха оҕонньор оһоҕун оттон, ампаарыттан былыргы чох өтүүгүн киллэрэн ыраастаата. Оһоҕо уота умайан, сөҕүрүйбүтүн кэннэ сыпсыынан өтүүккэ чох кутта. Эмээхсинигэр биэрбитин маарыланы илитэн,
уолун көстүүмүн сорочкатын өтүүктээтэ.

-- Эмээхсиэн эйигин ыйыта барарбытыгар, бу өтүүгүнэн күлүөс бүрүүкэбин өтүүктээбитим. Барахсан сытан баран син туһалаан эрэр.

-- Эйигин кэлиэ диэн, мин эмиэ оҥостон симэнэн бөҕө - Кисиэнньэ былыргытын санаан мичээрдиир.

-- Ол кэмҥэ эн миигин көрө да илик буоллаҕыҥ дии. Бастаан көрөн баран туох дии санаабыккыный? Эдэр сылдьан ити туһунан кыбыстан ыйыппат этим.

-- Оттон син баччааҥҥа диэри олорон кэллибит дии.

-- Ити эппиэт буолбатах сэгэриэм. Син сөбүлүү көрбүтүҥ дуо? - диэн ыйыппытым баара.

-- Хаһан да харахтаабатах киһибэр туох диэн, өрө мэҥийэн сапта түһүөхпүнүй һэ,һэ.

-- Ээ сөп - Болдьумаар оҕонньор туох эрэ үчүгэйи истиэм диэн чөрөйөн олорон, сүөм түспүттүү хамсатын күүскэ оборон, омурда уус күөрдүнүү хапсыҥнаата .

-- Оҕонньоор туох диэн санааҕын түһэрдэххиний...оттон билбэт киһибэр сөбүлэһэн кэргэн таҕыстаҕым дии. Уонна устунан сөбүлээбитим, аналбын булбут курдук санаммытым. Эн бултуу бардаххына соҕотох хаалан, тэһийбэт этим эн кэлэргин мэлдьи күүтэр этим . Саха сэмэй нууччалар курдук күҥҥэ сүүстэ " таптыыбын " диэн өрө саласпаттар, истэригэр туталлар. Сүүстэ сымыйанан " таптыыбын " диэхтээҕэр, биир истиҥ көрүү ордук быһаарар курдук - диэн Кисиэнньэ оҕонньорун алы гынар - Оҕонньоор оттон эн билбэт кыыскын , ыйыта илдьибиттэригэр туох санаалаах этигиний? Эн эрэ ыйытыаҥ дуо. Мин эмиэ билиэхпин баҕарабын - Кисиэнньэ күлэр.

-- Мин эйигин эрдэттэн билэр этим - Болдьумаар өр кэмҥэ кистээн сылдьыбытын эттэ.

-- Эс ама хайаан...?

-- Кырдьык эн продавецтыы сылдьыбыккын мин маҕаһыыҥҥа кистээн көрөр этим.

-- Ама дуу?

-- Кырдьык. Эйигин көрөөрү матасыкылынан эһиги бөһүөлэккитигэр тиийэр этим.

-- Оттон мин эйигин хайдах көрбөтөхпүнүй?

-- Дьон быыһыгар мэһэҋдэтэн ини.

-- Оччоҕо сирэйигэр сабы түһэ сылдьар уһун баттахтаах уол эн дуо?

-- Мин, мин этим.

-- Ээ ол иһин даҕаны. Уһун баттахтаах уол миигин одуулаһар этэ. Эн эрэ буолуо дии санаабатаҕым.

-- Кэнники арычча кэтирээн модьураан уларыйдаҕым дии.

-- Оттон тоҕо кэпсэппэтэххиний?

-- Кыбыстан...

-- Уолуҥ оччоҕо эйигин баттаҕа дии.

-- Буолуо - диэн Оҕонньордоох эмээхсин уруккуну - хойуккуну ыатардылар.

Киэһэ уоллара үлэтиттэн кэлбитигэр, этэргэ дылы " ытыаҕар диэри" маанытык таҥыннардылар.Көстүүмүн кэтэрдэн баран, түөһүгэр бабочка ииллилэр, эмиэ да төттөрү тууран баран хаалтыс кэтэттилэр. Сүүрүк аты атыылаары гыммыт дьон курдук, тула хаама сылдьан көрөллөр. Уоллара сиэркилэҕэ көрүнэн баран.

" Маамуо бу хайдах эрэ дии. Билигин таансыга уолаттар, джинсы, толстовка , ветровка эҥин кэтэллэр быһыылаах дии"

" Туохпутуй ол эмиэ? Эрдэ ханна да сылдьыбат этиҥ дии. Ол иһин ылбат да этибит. Маннык үчүгэй тоойум чэ бар. Этэҥҥэ сылдьан кэл. Биир эмит...."- Ийэтин ситэ истибэккэ уоллара тахсан барда.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

31.10.2024.

*Эр соҕотох*

Болдьумаар Кисиэнньэтинээн ,сааһыран баран холбоспуттара. Хаһан да харахтаан көрсүбэтэх, кулгаахтаан истибэтэх бэйэлэрин, аҕалан сыһыаран холбообуттара да, сыыйа бэйэ бэйэлэрин убансан, суохтаһан баардаһан син олорон кэллилэр. Биирэ сүөм түстэҕинэ биирдэһэ, ааттаан, иккиһэ үөрдэҕинэ тэҥҥэ үөрсэн, бур ,бур буруо таһааран олорбуттара. Саастарын баттаһан ,өрүсүһэн биир уол оҕоломмуттара. Күннэрэ кининэн тахсан, күлүм аллайаллара, ыйдара кининэн киирэн ымманыйаллара.
Уоллара Бөтүкээс борбуйун уйуута " Тоойуом эйиэхэ ханыы гынан, өссө биир оҕолонуохпут " диэччи буолан, аһара атаахтаппыт уоллара,муостаҕа сытан тэбиэлэнэ, тэбиэлэнэ ытаабыта. " Ханнык да оҕону аҕалымаҥ! Кини кэллэҕинэ мин барыам! Миигин уонна хаһан да көрүөххүт суоҕа ! " - диэн араллаан бөҕөнү таһаарбыта, эбиитин өчөһөн ханна эрэ тыаҕа сүтэ сылдьан куттаталаан, өссө биир оҕо кэлиэхтээҕин түһэттэрбиттэрэ. Бөтүкээс санаатыгар быраат, ду балыс дуу кэллэҕинэн ийэлээх, аҕата кинини умнан болҕомтолоро ол оҕоҕо баран, тапталлара киниэхэ көһүөхтээҕин курдук саныыра.
Дьоно устунан сааһыран, кэнники оҕоломмотохторо. Соҕотох уоллара тугу көрдөөбүтүн, барытын ылан биэрэллэрэ. Оҕоттон эрэ чорботон ииппиттэрэ. Бөтүкээс массыына, бэстилиэт, аптамаат оонньуур ылалларын, сонуна ааста да оҕолорго дэллэмсийэн биэртэлээн кэбиһэрэ. " Ээ ылыҥ ,ылыҥ. Миэхэ дьоммор эттим да саҥаны ылыахтара " диирэ. Онон оҕолор киниэхэ сыһыаннара үчүгэй этилэр.

Болдьумаардаах Кисиэнньэ күҥҥэ көрбүт соҕотох уоллара, Бөтүкээс бэлиэр сааһа отута буолла. Бэйэлэрэ биир оҕолоох буоланнар, саатар уоллара ыал буолан оҕо уруу төрөтөрүн, сэмээр кэтэһэллэр да биллибэт.

" Тоойуом ыал буолан сиэн бэлэхтиириҥ буоллар, дэлэлээх үчүгэй буолуо этэ дуо, саастыылаахтарыҥ ыал буолан ырааттылар дии"

" Туохха ыксаатыгыт? Эһиги хас сааскытыгар ыал буолбуккутуй? " диэн уоллара бэйэлэриттэн ыйытар киһи буолла.


Уоллара суоҕар оҕонньордоох эмээхсин мөккүһэллэр.

-- Уолбут саатар кулуупка да сылдьыбат ээ. Баҕар онно биир эмит кыыһы табы көрүө этэ.

-- Былырыын бара сылдьыбыта дии, хараҕа көҕөрөн кэлбитэ, онтон ыла сылдьа илик.

-- Биһиэнэ буолбутун иһин оннук буолуохтаах. Саастыылаахтарбыт хос сиэннэнэн ырааттылар. Уолуҥ эйигин батан түҥкэтэх баҕайы! - Кисиэнньэ күрүө намыһахтыы, оҕонньоругар дьиэс - куос туттар.

-- Эн сытыы сырбай буолаҥҥын, эдэргэр эргэ тахсыбытыҥ дуо? Иккиэммитин саастара ыраатыа диэн, оннубутун буллартаан холбообуттара дии. Онон уолбут иккиэммитин баттаҕа дии.

-- Оннугун оннук да буоллар, оттон уолбутун эмиэ ким эрэ кэлэн суорумньулуо диэн кэтэһэн олоробут дуо?! Билигин олох уларыйан атыннык дьаһаналлар.

-- Оттон туох эрэ суорумньу кулууп баар дииллэр дии.

-- Онно бэйэлэрэ сылдьаллар. Уолгун онно сыыттааҥҥын ,күлүүгэ ыытыаҥ бэйэтэ булан барыан наада буоллаҕа - диэн кэпсэтэн, төрөппүттэр уолларын дьылҕатыгар ыалдьаллар.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

30.10.2024.

*Сааба Москваҕа* 😂😂😂


Саппыйа Сааба үллэр үйэтигэр ,саллайар сааһыгар ынах кутуругун манаан, хотонтон быкпатаҕын иһин бүгүн хата Арассыыйа килбэйэр киинигэр Москуба куоракка сылдьар. Көлөһүнүн аҕаан ииттибит сүөһүлэрэ элбээн, дьон курдук үүт эт туттаран харчыланан, дьэ бу кэлэн кремль иннигэр төлөпүөнүнэн селфилэнэ турар. Иҥсэрдибиттии үөлээннээхтэрин группатыгар ыыталыыр.

" Сааба Путиҥҥа приветтэ тиэрт эрэ " диэн суруйаллар.

" Көрүстэхпинэ тиэрдиэм . Бэйи билигин Кремльгэ киирэ сылдьыам " диир .

" Дьэ Сааба эр бэрдэ, уол оҕо бүгүн хотоҥҥо сарсын кремльгэ " диэн тэптэрэн биэрэллэр. Биһиги киһибит ону ааҕан мөтөччү туттан хаамар. Ханна да хаартыскаҕа түһүөн булбат. Кремль чаһытыгар эрэ ыттыбата.

Гостиницаҕа хонон баран сарсыныгар Москваны кэрийдэ , арай биир сиргэ дьон бөҕө тоҕуоруспут " бэйи баран көрүөххэ, бадаҕа туох эрэ үчүгэйи атыылыыллар дуу?" диэн дьон тоҕуоруспутугар тиийдэ. Өйдөөн көрбүтэ " Буутун уоруйах " ," Кини биһиэхэ ыраахтааҕы буолбатах " ,"Пиэнсийэм сааһын төттөрү түһэр " эҥин диэн суруктаах былакааттары дьон өрө күөрэппит.

" Бэйи Буутун баар буоллаҕына ,били Лэгэнтэй приветин тиэрдиллиэ " - Сааба дьону силэйэн чугаһаан истэ. Эмискэ айманыы бөҕө буолла, дьон үрүө - тараа ыһылынна. Космонавтар курдук таҥстаах дьон, хантан эрэ баар буоллулар. Дьону дубинканан охсоллор, туппуттарын массыынаҕа хаайталыыллар. Биһиги киһибит өмүттэн хаалан, айаҕын атан турда. Ол кэмҥэ кинини эмиэ харбаан ылан умса баттаатылар. Сааба дьэ өйдөөтө, миитин буола турдаҕына кэлэн хаалбыт эбит.

" Моя не виноват "... ",Моя Путина фото делай, друга привет передай " " Моя магазин ходи, очередь ставай , жене подарок покупай " диэн нууччалаабыта буолан этэ сатаата. Үөс батааска биэрбэтилэр. Хандалы кэтэрдэн , хаайыыга илдьэн халыр гына хатаан кэбистилэр.
Өр соҕус сытан ,нухарыйа түһэн ылла . Ол сытан иһиттэҕинэ " Арааһа бу киһинэн Буутуну өлөртөрө ыыппыттар быһыылаах " дэһэллэр.

" Моя Путина не стреляй, просто фото делай !" " Ребенка пистолет купил. Не настояччий оружийа !" диэн ааннарын тоҥсуйда. Онуоха киирэн хата, дубинканан куһурхатан биэрдилэр. Ол кэннэ биһиги киһибит уутааҕар чуумпурда, оттооҕор намыһаан, балыктааҕар кэлэҕэй буолан олордо.
Күн сырдыга кэрэтин манна киирэн өйдөөтө. Оо кини хотоно маннааҕар, сыттыын атын эбит. Ойоҕун, оҕолорун ааһан ынахтарын тиийэ ахтыбыт курдук буолла.
Бэҕэһээ эрэ өҥнөнөн - түүлэнэн кремльгэ селфилээн доҕотторун көөчүктээн ,иҥсэрдэн ыыппыта. Билигин хараҥа хаайыыга олорор. Тоҕо даҕаны куруһай. Саппыйа Сааба сылайбыта таайан утуйан хаалла. Туруоран доппуруостуу таһаардылар. Саха дьокутаатын аҕалбыттар. " Бу киһини билэҕин дуо?"

" Билбэккэбин доҕор саха дии " диэн үөрүү буолла. Босхолоотулар.
Саха дьокутаатын кытта устунан, кремльгэ бардылар .
Буутуну илэ бэйэтинэн көрсөн кэпсэттилэр. Хаартыска бөҕөҕө түстүлэр.
Сааба группаҕа кэпсэппиттэрин, дьэ өйдөөн аахта.

" Хайа доҕор бу Саппыйа Сааба ханна сүттэ?"

" Чөҥөчөктөрүн хаардаан ханна эрэ, саппыйатын тэбэнэрэ буолуо " - эҥин дэспиттэр.

" Бэйи эрэ мин президени кытта түспүт хаартыскабын ыытыам . Дьэ хайдахпын биллиннэр " - диэн ыыталаата.

Онтон сотору соҕус бассабын көрдө.

" Хайа доҕор бу Сааба Жириновскайы кытта түспүт дии " диэбиттэригэр көрбүтэ кырдьык эбит. Хайдах баҕайыный? Оттон мин Путины кытта түспүтүм этэ дии " дии санаата. Өйдөөн көрбүтэ Жириновскай турар эбит.

- Ты якут да?

- Ддд да, да .

- А че здесь в кремле делаешь?!!

- Не...нет .Про...про сто хотел дедушку Ленина посмотреть в мавзолее.

- Я счас как дам Ленина! А ну пошел вон отсюдаа! - Жириновскай силэ мэктиэтигэр, Сааба сирэйигэр бырдаҥалаата.

Сааба утуйа сытан уһуктан кэлбитэ. Саҥа хааман доодоҥолуу сылдьар уоллара аҕатын, эмэ сылдьыбыт суоскалаах үүтүнэн сирэйгэ ыстаран, күлэн мичилиҥнии турар эбит.

😂😂😂

*Ородьумаан*


05.07.2021.

Эвина кыысчаан бу ыаллар күҥҥэ көрбүт соҕотох кыыстара. Түөрт убайдааҕыттан үксүн кыра убайын Арканины, батыһан саппай уопса сылдьар. Эвина саҥа төрөөбүт тугуттары таптаан ымманыйар.
Аҕалара уолаттарын, маннык тыйыс дойдуга тулуурдаах хоһуун дьон буола улааталларыгар уһуйар. Эр дьон эрэ буолуо дуо. Маннык тыйыс усулуобуйаҕа дьахталлара да үлэлэрэ үгүс. Таба астааһыныгар тиийэ үлэлэһэн, таба тириитин имитэн таҥастыырга. Тордох уҥуоҕун туруоран таба тириитинэн бүрүйэргэ. Сайыҥҥы илуму да оҥорон, кыстыыр да таҥастарын тигэн, түбүктээх үлэ кинилэргэ эмиэ сүктэриллэр.
Эвина кыра да буоллар барытыгар, илии атах буолан көмөлөһөр. Оскуолаҕа киирэн үөрэнэн киэҥ сирдэри ,улахан куораттары көрүөн баҕарар.
Таба муоһа хас лабаалааҕын ааҕа үөрэннэ. Кыысчаан ойуулаах кинигэлэри көрдөҕүнэ, улаатарын саныыр. " Маннык самолетунан көтүөм, поеһынан айанныам " диэн баҕа санаатын ыраланар.

- Убаай эн улааттаххына ким буолуоххунуй? - кыысчаан убайыттан Арканиттан ыйытар.

- Мин улааттахпына элбэх табалаах баай киһи буолуом.

- Ээ эмиэ таба дуо? Уонна манна син биир олороҕун дуо? Биир кэм онно - манна көһө сылдьаҕын. Уларыйыы суох дуо?

- Чэ баҕар маҕаһыыннаах атыыһыт буолуом. Уонна манна эбээн оҕолоругар минньигэс аһы эҥин сороҕор босхо да түҥэтиэм - Аркани уолчаан хараҕа чаҕылыйар.Оҕо барахсан оччотооҕу олоҕунан көрөн, сыаналыыр буоллаҕа.

- Мин улааттахпына куорат диэки барыам. Учуутал ду быраас дуу буолуом.

- Бары улаатан баран хааллаххытына ким табаһыттыыр?

- Син биир кэлиэм дии. Манна быраас аҕыйах. Ол иһин дьон бөҕө ыалдьар. Ону эмтиэххэ эмиэ наада - диэн, оҕолор ыра санааларын кэпсэтэллэр. Кинилэр санааларыгар улааталлара отой ыраах курдуга.

**
Арай биир сарсыарда, Эвиналаах Аркани утуйан турбуттара, убайдарын кытта ийэлэрэ, көһөөрү туран хомуммуттара ырааппыт. " Сааскы мотуох уута ылан эрэр " диэтилэр. Аҕалара олохтон туораабыт буолан, барытын улахан убайдара дьаһайар.

Хомунан көһөн, үрэх баһын бата, сорох табаларын көтөл сыарҕаҕа холбонон сууртарыгар, тордох ураҕастарын хаалларан бардылар, бу сиргэ эһиил биирдэ эргиллэллэр, хаптаҕай таас анныгар Хотугу сулус сурунаал хаҕыгар мотуох кэлбитин, уу сүнньэ уларыйбытын, суруйан тааһынан, баттатан хааллардылар.
Хаар уута эрдэ киирбит диэн буолла .Оҕолор ийэлэрэ ,убайдара баар буоланнар, эрэх - турах сананаллар. онон туохтан да мээнэ куттамматтар.
Араас моһоллоох сирдэри ааһан, сүүрүктээх үрэхтэри туораан, айаннаан син таба мэчирэҥнээх сири булан, тохтоон олохсуйдулар.

Оҕолор футбол мээчигэ хостоон, тэбиэлии оонньууллар. Эвиналаах Аркани улахан убайдарын үүйэ - хаайа тутан ардыгар лапта оонньууллар. Ол эрээри сороҕор, убайдара табаларын көрө бараллар. Сорохторо бултууллар. Ол иһин мэлдьи күн солото суохтар. Эвина үксүн кыра убайын Арканины кытта оонньуур.
Арай биирдэ аһынан быстарбыт кэмнэригэр, халлааҥҥа хотой саҥата чыҥырҕаата. Эвина көрө түспүтэ, хотой кыыл түһээри элиэтиир. Кыысчаан сүрэх баастаах буолан куттанна. Арай хотой үөһээттэн туоҕу эрэ бырахта. Аркани сүүрэн тиийэн көрбүтэ куобах эбит. Хотой кинилэргэ кэһии аҕалбыт. Онуоха ийэлэрэ хардатын, хаппыт таба сыатын илдьэн ууруҥ диэтэ.
Хайа сүүнэ көтөрө,хомпоруун хотой оҕолорун быыһаабыттарыгар махтаммыта дуу. Эбэтэр били доллуотун тоһуппут хотой улаатан, киниэхэ көмөлөспүт оҕолорго кэһиитин аҕалбыта дуу? Төһөтүн да иһин дьикти көстүүнү оҕолор сөхтүлэр.

Кэнники бултуйдахтарына эбэтэр, таба идэһэлэннэхтэринэ оҕолор хотойго өлүүлээн, иһиттэн, очоҕоһуттан бэрсэр буоллулар. Устунан хотой убанан кинилэргэ үөрэннэ. Көстөхтөрүнэ эмиэ баар буолар. Кэнники табаларын мээнэ бөрө да тардыбат буолла. Хотой убайдарыгар көмөлөһөн, бөрөлөр ханан баалларын, үөһээттэн көрөн, сирдээн илдьэн бултатар. Эбэтэр табаларга түһээри гыннахтарына, бөрөлөрү бэйэтэ кыйдыыр.

Уон икки сааһын туолуута Эвина эр киһи үлэтин тэҥҥэ үлэлэһэр буолбута, онтон кэнники убайдарын кытта тэҥҥэ бултаһар этэ. Ботуруону бэйэтэ ииттэргэ үөрэммитэ. Убайдара Эвинаҕа уон алталаах сааны анаабыттара, онон убайдарын кытта кустаһа барсара. Саас мончуук оҥостор этилэр. Кыысчаан бастакы куһун ытан баран үөрбүтүн эриэхсит. Эвина айылҕаҕа сылдьарын сөбүлүүр.

*Хотой кэhиитэ*

(Дьиҥнээх олохтон)

Саха сирин уһук хоту Верхоянскай район. Дьарҕаалаах нэһилиэгэ. Киидьимбэ үрэх баhа1971 сыл. Хоһуун дьонноох хоту дойду дьоно, олохтоох эбээннэр таба лабыктатын батыһан ,көһө сылдьар олохтоохтор. Суол - иис айанныырга ыарахан буолан ,маҕаһыыҥҥа табаар ас - таҥас да кэлэрэ кырыымчык. Ол да буоллар олохтоох эбээннэр, үөрүйэх муҥутаан онно улаханнык кыһамматтар. Бултаан , балыктаан айахтарын булуналлар. Таба үүтүнэн кээбээл оҥостоллор. Чубуку оҕотун бултаатахтарына, куртаҕын хатаран илдьэ сылдьан таба үүтүгэр куталлар, хойуннаран тохтубат буоллаҕына, айаҥҥа илдьэ сылдьан үүт оҥостоллор. Аныгы улахан атыыр чубуку тээһэҥкэтин, мөһөөччүгэр иһит оностон айанныырга да өстүөкүлэ иһиттээҕэр ордук. Бэйэлэрэ hудараай ис сыатыгар, буспут бурдугунан кофе курдук оҥостоллор. Эти чараас гына тэлэн тууһаан hорчоо онорон чипсы курдук сии сылдьаллар. Биллэн турар оҕолор минньигэс аһы, сакалааты ,бирээнньиги сиэхтэрин баҕараллара кэмнээх буолуо дуо. Биирдэ эмит дьаамсык атынан таhаҕас аҕаллаҕына, бырааһынньык курдук буолар. Ыраах сындалҕаннаах айаҥҥа кэлбит ас, син биир сороҕо алдьанан кэлэр. Мүөттээх кэмпиэт суута алдьанан, мүөтэ тохтубут буоллаҕына да оҕолор барахсаттар, сиэн баран суутун тылларынан ньэлбээн, салаан кэбиһэллэр. Соҕурууттан кэлэр таһаҕас оннук күндү буолар.

Сайын. Уучахтаах дьон көһөн иһэллэр. Уучах сыарҕатыгар икки эмдэй сэмдэй ,араа - бараа саастаах кыыстаах уолчаан, сыарҕаҕа олорсон иһэллэр. Табаһыттар ыстааданы үүрэр саҥалара иһиллэр. Төттөрү - таары көһөр манан аҕай буолбатах. Үлэтэ элбэх. Оҕолор ийэлэригэр көмөлөһөн тордох тардаллар. Кулуһун отторго мас бэлэмнииллэр.Эвина алта саастаах кыысчаан, убайа икки сылынан аҕа ,аата Аркани диэн. Оҕолор быыстарыгар ойуулаах сурунаал көрөллөр, ааҕаллар. Хабар сиргэ араадьыйа хаптаран истэллэр. Онон бу оҕолор сатыыллара диэн итинэн бүтэр. Ийэлэрэ Гэвургэ остуоруйа кэпсиирэ үчүгэйин эриэхсит. Киэһэ буолла да " остуоруйата кэпсээ " диэн ийэлэрин үүйэ - хаайа туталлар.

Арай биирдэ оҕолор хайа үрдүгэр тахсан, хотой уйатын буллулар. Хотой уйатыгар сохсоллон олоро түһэн баран, ханна эрэ көтөн күпсүйдэ. Оҕолор онуоха саһан турбут таастарыттан быган хотой уйатын өҥөйдүлэр. Түүлэнэ илик икки кыра хотойчооннор бааллар. Оҕолор, үөнү көйүүрү тутан хотой оҕолорун аһаталлар. Күн аайы ону ыаһах оҥоһуннулар. Таба астаан сиэтэхтэринэ, онтон очоҕоһуттан эҥин элийэ быһан, дьонноруттан кистээн хотой оҕолоругар илдьэллэр. Бопсуохтара диэн дьонноругар кэпсээбэттэр. Оҕолор бүгүн эмиэ хотой уйатыгар бардылар. Айана син тэйиччи буолан, үтүллүбүт эмис таарбаҕан этин өйүө оҥостон, илдьэ бардылар. Таба үүтүнэн оҥоһуллубут чээбээл ыллылар. Көмүстээх үрүйэни нөҥүөлээн Хайаҕа ыттан хотой уйатыгар кэллилэр. Арай көрбүттэрэ биир, хотой оҕото аллараа түспүт. Даллаахтыырыгар тааска доллуотун тоһуппут. Эвина синньигэс талах лабаатын тоһутан, былааччыйатын тэллэҕиттэн синньигэс гына, таҥас тыыран хотойук доллуотун бобо баайда. Уонна уйатыгар укта. Иккис хотой аһаары айаҕын аппаҥнатар. Оҕолор иккиэннэрин аһаттылар.
Эмискэ үлүгэр хотой көтөн күпсүйэн кэллэ. Киһи куйахата күүрүөх чыҥырҕаабытынан, Арканины дэгиэ тыҥыраҕынан кытаахтаан өрө көтөн эрдэҕинэ, балтыта Эвина сарылаабытынан хотойу тааһынан тамнаата, онуоха өс киирбэх ыһыктан кэбистэ. Уол охторугар илиитин эчэттэ. Ыарыытыттан сирэйин мырдыччы туттар да ытаабата. Иккиэн хотойтон куотан, мастар быыстарыгар түстүлэр.
Дьиэлэригэр кэлбиттэригэр, дьонноро ыйыта тоһуйдулар.

- Ханна сырыттыгыт? Бу уол ханна эчэйдэ? - убайдара Буовандьа ыйыта тоһуйда.

- Биир уучаҕы айааһаары охтон ,илиибин өлөрдүм - диэн Аркани эппитин итэҕэйбэтилэр. Онуоха оҕолор кырдьыгынан кэпсээтилэр.

- Оттомо суох оҕолоруй! Тоҕо онно баран хотой уйатыгар ытынныгыт?! Орой мэниги хотой оройгун тобулуо этэ! - диэн аны улахан убайдара дьорҕойдо.

- Оо оҕобун хотой кытаахтаан илдьэ бара сыспыт дии - ийэтэ айманна. Оҕотун кууһан төбөтүн имэрийэр - уонна онно барымаҥ сөп дуо тоойуом!

- Сөп - диэн Аркани уолчаан ытаары сыҥырҕыыр.

Дьүкээбил суһума оонньуурун манаан туран көрөллөр. Араас өҥнөөх дьэрэкээн уоттар дьиримнииллэрэ кэрэ көстүү буоллаҕа. Эвина убайдарын кытта илим үтүһэргэ эмиэ сылдьыһара.

Бөһүөлэккэ интернатка олорон үөрэммитэ. Тыа кыыһа буолан, уопсай баанньыкка сылдьартан кыбыстара. Колготка диэни кэтэ үөрэммэтэх буолан, суулуу тутан баран, кистии анньан кэбиһэрэ. Былааччыйаны сөбүлээбэккэ, ыстааныгар бөскөччү уктан кэбиһэрэ. Ону оҕолор муодаргыы көрөллөрө.

Дьыл - хонук. Эвина улаатан үөрэхтээх киһи буолан, кынат үүннэринэн көппүтэ. Үлэҕэ эриллэн - мускуллан, ыарахан оҕо сааһын санаан үөһээ тыынна. Эвина төрөөбүт эбээнин тыла сүтэн эрэриттэн санааргыыр. Төрүт омугун тыла умнубатын наадатыгар кыралаан да буоллар үлэ ыытар. Убайдара барахсаттар билигин сорохторо суохтар.
Эвина үөс сиргэ көһөн, тапталлаах киһитин көрсөн, сүрэхтэрин холбообуттара, оҕоломмуттара. Дьон кэминэн олороллор.
Эвина киһиэхэ үтүөнү оннооҕор хотой баҕарар эбитин, оҕо сылдьан билбитэ . Туох барыта үтүөнэн төннөр.

Эвина Васильевна экономист идэлээх. Кэлин менеджер социально культурной , деятельности. АГИКИны эбии үөрэммитэ. Онтон СВФУ га педагог дополнительного образование диэн салаатын үөрэнэн бүтэрбитэ. Кини кэргэнэ эмиэ улуус баһылыгын солбуйааччытынан үлэлиир. Онон кэпсээммит дьоруойа, оҕо сылдьан тымныы тыйыс дойдуга, көс эбээн норуотун эриирдээх - мускуурдаах олоҕун, этинэн - хаанынан билэн ааспыт кырачаан Эвина, улаатан үөрэхтээх киһи буолан төрдүн ууһун утумнаан, салҕааччы далбар хотун буолбутунан эҕэрдэ. Кини сыдьааннара эмиэ үүнэ - саҋда чэчирии турдуннар.

*Ородьумаан*

28.02.2024.

*Брюсли*

(Салгыыта)

Брюслины оҕо эрдэҕинэ Ип Ман диэн тренер Винчун диэн боевой искусствоҕа дьарыктаабыта. Онтон кэнники Брюсли бэйэтэ сайыннаран кунгфу, айкидо диэни киллэрбитэ. Ону кытайдар "Аан дойдуга биһиги кистэлэҥ приемнарбытын, аһаҕастык көрдөрдө! "диэн буруйдууллара. Суорума суоллаабыт төрүттэрэ, аҥардас ити туһуттан буолуон син диэн сабаҕалыыллар.
Улуу киһи Брюсли аҕыйах кэмҥэ олороору, элбэҕи ситиспитэ, кини айбыт приемнарын билигин айкидоҕа, джиу джитцуга, уонна быраабылата да суох киирсиигэ туһаналлар. Актердар киинэҕэ да туттар приемнара биир үксүн, Брюсли гиэниттэн төрүттээхтэр.

Жан Клод Вандамм да гиэнин көрдөххө, туттара - хаптара, күүрэрэ хаһыытыыра, ыгыстара син биир Бриюслиттан үтүктүү. Кини өссө олорбута буоллар, элбэҕи айыахтаах - тутуохтаах этэ.

Брюслины Америкаҕа киинэҕэ уһулларга ыҥырбыттара. Кытайдыы акценнаах саҥарарын ситэ өйдөөбөттөр да буоллар, син үөрэппиттэрэ.
Киинэҕэ уһулларыгар кини тэбэрэ, охсоро түргэнэ сүрдээх этэ. Ол иһин сорох оонньуур каскадердар, ситэ успейдаабат буоланнар, сөбүлээбэт түгэннэрэ да баара. Холобура кэмигэр кыайан аһыттарбатахтарына сирэйгэ, быарга табыллар этилэр. Ол иһин арычча , бытааннык уһулларыгар көрдөспүттэрэ.

Чак Норрис диэн актер :" Бу диэн көннөрү киинэҕэ эрэ буоллаҕа дии, дьиҥнээх охсуһууга мин Брюслины охсуһан тулуппат буоллаҕым ! " диирэ.
Брюсли киинэҕэ эрэ оонньуур буолбатах, оҕо эрдэҕиттэн күүскэ дьарыктаммыт эр бэрдэ буоллаҕа. Чак Норриска мээнэ хотторбот буолуохтаах.
Дьиҥнээх охсуһууга даҕаны ,баламат күүс эрэ буолбакка өй санаа күүһэ, чыпчылҕан түгэнэ туттуу - хаптыы быһаарарын кини дакаастаабыта.

Холобура икки миэтэрэлээх, сүүстэн тахса киилэ ыйааһыннаах утарылаһааччы да буоллаҕына, Брюсли ханнык эрэ түгэҥҥэ икки тарбаҕынан хараҕын талбы таарыйан, көрбөт оҥордо да бүтүүтэ буоллаҕа. Киһини боҕутуннарар, хорук тымырын туочукатын таарыйан, эбэтэр ханнык эрэ тоноҕоһун тобулу охсору барытын үөрэттэхтэрэ.
Бэгэччэгиттэн харбаан ылан, илиитин эриҋдэ да нукус гына түһүөҕэ, ол кэмҥэ кэннигэр тахсан хабарҕатын эпсэри тардан, утуйар тымырын бобон, хаайда да ханна барыай.
Нууччалар : " Сила есть, ума не надо " диэн өс хоһооннорун курдук буолбатах буоллаҕа. Эбэтэр сирэйгэ охсубута буолан иһэн ,тобукка тэбиэҕэ. Аарыма амбаал өйдөөбөккө да хаалыаҕа.

Брюсли дракон номоҕун өрө тутар. Ол да иһин баҕар кытайдар билигин, дракон таҥаралаахтара буолуо.
Брюсли бииргэ дьарыктаммыт киһитигэр кэпсииринэн, арай биир мас кэрдээччи кытай киһитэ дракону көрсүбүт.
Дракону көрөн :" мин бу дракону туттахпына, өлөрдөхпүнэ аатырабын, байабын " дии санаабыт.
Онуоха дракон кини санаатын билбит. Уонна эппит.
" Мин эйигин билигин уотунан уһуурдахпына күлүҥ эрэ хаалыа! " диэбит. Онуоха киһи куттаммыт, уонна салгыы маһын кэрдэн киирэн барбыт. Ол кэрдэ турдаҕына арай сүгэтэ угуттан туллан, көтөн тиийэн дракону төбөтүгэр таппытыгар сууллан түспүт.
Уонна салгыы Брюсли кэпсээбэтэх. " Салгыы бэйэҥ токкуйдаа!" диэбит.

Онуоха атаһа " Ол аата улахан,күүстээх уонна уотунан уһуурарын иһин куттаммакка сатабыл наада дуо?" дии санаабыт. "Эбэтэр бэйэни сэнэнимиэххэ наада " диэбитэ буолуо.

Хаарыан Брюслины өссө да элбэҕи айа тутуох, көрдөрүөх киһини , аһара билиннэ - көһүннэ диэн эрдэ ииннээбиттэрэ, суорума суоллаабыттара. Киһи ситиһиитин ордугурҕааччы мөкү кэмэлдьилээх дьон, былыр да быйыл даҕаны бааллар.

Брюсли кэнниттэн уола Брендан Лины, аҕатын туйаҕын хатарыах уолун, эмиэ киинэҕэ уһулла сырыттаҕына, алҕас дэҥнээннэр эмиэ суох гыммыттара.
Ол да буоллар Брюсли аата суола үйэлэргэ хаалан, Аан дойду дьоно умнубат.


*Ородьумаан*


15.10.2024.

*Туруйа уонна Боҕурҕана*

Саха сиригэр саас, итии дойдуттан көтөрдөр кэлэллэригэр боҕурҕана, туруйаҕа көхсүгэр олорсон кэлэр. Онтон төттөрү олорсон барсар. Туруйа кэнники тулуйа сатаан баран, көтөрдөр мунньахтарыгар эппит:

-- Айака мин Боҕурҕананы уонна таспаппын, боҕуу оҥостубаппын ! Саатар проеһын да төлөөбөт. Мин кинини төттөрү таары таскайдыыр, эбээһинэһим буолбатах!

-- Бөгдьөйө сытыйан таһан абыраама ! Эн ырыганыҥ да бэрт. Эйигин кытта айаннаан дэлби сылайабын. Уонна эн миигин Саха сиригэр хаалларан, күрээн барбыт этиҥ дии. Хата дьон дьиэлэригэр кыстатан абыраабыттара. Сымнаҕас түүлээх кубаны кытта барсыам! - диир Боҕурҕана.

-- Эйиис ол эйигин туох өҥөҕөр мин таскайдыахтаахпыный! - диир Куба.

-- Оттон бэйэҥ көтөн барыаххын, оннооҕор бараах барар дии - диир Элиэ.

-- Кынатым кылгас кыайан ыраах көппөппүн.

-- Дэлби күскэччи уойан хаалан баран хантан көтүөй! - диир Туруйа.

-- Эйигин кытта көтөн айаннаан иһэммин, быккын сиэччим дии! Онтон атын өссө ырыаҥ этэ - диир Боҕурҕана Туруйаҕа.

-- Хаар хар,халявщик хата миигин кытта бараар - диир Тураах.

-- Фуу ! Аара собулҕаны тоҥсуйан хаһан тиийэҕин, сытыҥ сымарыҥ да бэрт. Өссө аара киһини " ыһык " оҥостоору соруйан этэр!

-- Талбаланар дии! Хомпоруун хотой ити Боҕурҕана дьылҕатын быһаар эрэ !- диир Тураах.

-- Боҕурҕана Мохсоҕолу кытта барыс - Хотой эрилис - турулус көрбөхтүүр.

-- Кэбиис. Мохсоҕол түргэнэ бэрт. Эмискэ сурулаатаҕына охтор буоллаҕым дии.

-- Оччоҕо кыталыктары кытта барыс !

-- Ээ ол кинилэр онно - манна тохтоон үҥкүүлүүллэрэ элбэҕэ бэрт.

-- Дьэ сатамматах боҕуу буолбут Боҕурҕана буолла. Барбакка манна сырыттын ээ. Кыаммат эрээри тоҕо онно - манна айанныыр баҕайыный ! - Чыыбыс баһын быһа илгистэр.

-- Миигин таҥара оннук айдаҕа дии. Үөһээ олорсон көтүһэн барсар гына. Бука диэн хаалларымаҥ миигин - Боҕурҕана көрдөһөр.

-- Баҕайыны заповедникка биэриҥ. Килиэккэҕэ хааллан олордун ! - Эһир этэр.

-- Аа ааҥх! Аааҥҥхх! Боҕурҕананы мин мэҥэһиннэрэн илдьэ барыам - Аҥыр таҥалайын таҥсынар.

-- Кэбиис. Аҥыры кытта барсыбаппын. Күнү быһа утуйан баран түүн көтөр. Түөкүн баҕайы. Мин хараҥаттан куттанабыын ! - Боҕурҕана сирэйин сабы туттар.

-- Оччоҕо миигин кытта барыс! - Хомпоруун Хотой этэр.

-- Кэбиис! Эн бөрөнү тиийэ бултуугун дии. Көхсүгүттэн мүччү туттан, аны бөрө айаҕар түһүөм!

-- Арба бу баклан Саха сирин аны буулаабыт үһүгүн дии. Бу Боҕурҕананы таскайдаа - Хотой соруйар.

-- Ээ мин суолу ииһи мээнэ билбэппин. Уонна аара ууга умсан балыктаан аһыам дии. Ити Боҕурҕанаҕыт дуу абааһыгыт дуу тимирэр буоллаҕа ! Уонна онно олохтоох булчуттар, балыксыттар ,мин балыктарын мээнэ бүтэрэрбин сөбүлээбэттэр. Саанан ытыалыахтара дии. Ону ити көтөргүт доруобунньуктан кыайан аһыттарар дуо? - Баклан этэр.

-- Оо. Айабыын...кэбиис. Мин Туруйабын кытта сылдьыыһыбын. Арба сахалар туруйаны ытыалаабаттар, өлөрбөттөр - диэн баран Боҕурҕана Туруйа көхсүгэр тахсан имэрийэр - Туруйа эн наһаа үчүгэйгин. Тумсуҥ субуруйан, атаҕыҥ көнөтө уһуна, отой кырасаабыссаҕын - диэбитигэр Туруйа үөрэн сөбүлэспит. Ол иһин боҕурҕана Туруйаҕа олорсон көтүһэр буолбут.

😂😂😂


*Ородьумаан*

16.10.2024

*Брюсли*

Брюслины 1973 сыллаахха олохтон туораабыт киһини, биһиги 90 сылларга, граница аһыллан видик диэннэр үөдүйбүттэригэр биирдэ көрөн билбиппит. Сэбиэскэй кэмҥэ биһиги кулууптарга, индийскэй киинэлэри көрөрбүт. Онно охсуһуутугар сутуруктара, миэтэрэ аҥара тиийэ илигинэ охтон түһэллэр, уонна сыҥаах тыаһа хаптаһыны таһыйар курдук тыастаах этэ. Онтон Брюсли киинэтэ барыта дьиҥнээх курдук. Омук сиригэр олох сайдыбытын, 90 сылларга биирдэ билбиппит.

Брюсли 1940 сыллаахха Америка холбоһуктаах Калифорния штатыгар ,Сан Франциско куоракка төрөөбүтэ.Линда диэн сырдык ыраас хааннаах кыыһы ойох ылан кыыстаах, уол оҕоломмуттара. Кыыһа Шеннон, уола Брендон диэн ааттаахтара. Уола Брендон хойут улаатан баран эмиэ киинэ актера буола үүммүтэ.

Биһиги сөбүлээн көрөр, номох буолбут Брюслибыт киинэҕэ эрэ оонньуур актер буолбатах, каратэны, кунгфуну төрүттээбит, күрэхтэһиилэргэ да кытта сылдьыбыт спортсмен буолар. Кини айбыт , баһылаабыт приемнарын, стиллэрин кэнники , Чак Норрис, Джеки Чан, Жан Клод Вандамм, Стивен Сигал курдук актердар туттар этилэр.
Брюсли төһө да Америкаҕа төрөөтөр - үөскээтэр, кытай хааннааҕын иһин кытайдар уруурҕаһан, бэйэлэрин киһилэринэн ааҕан, көҥөнөн былдьаһар да этилэр. Брюслины кытай тренерэ дьарыктаабыт буолан, кистэлэҥ приемнарын аһаҕастык атын омуктарга көрдөрдө диэн кытайдар сөбүлээбэт да этилэр. Брюсли айылҕаттан талааннаах буолан, сорох приемнары бэйэтэ айбыта. Холобура тарбаҕынан киһи түөһүн таарыйан туран, эмискэ ытыһынан охсон, киһини тиэрэ биэрэн түһэрэр этэ.
Өрө ыстанан баран, салгыҥҥа эргийэн үстэ, түөртэ тэбэрэ, нунчаканан теннистиирэ, этэргэ дылы, көтөн иһэр сахсырҕаны охсон, сутуругар сыһыарара. Аҥар илиитинэн , икки тарбаҕынан отжимание оҥороро, тарбаҕынан кока кола бааҥкатын дьөлү охсоро. Оччолорго кока кола бааҥката ньаалбаан этэ. Киинэҕэ уһулларыгар Брюсли олус түргэнник охсоро, ол иһин арычча бытаардан усталлара. Кини илиитэ үөн тылын курдук элэҥниирэ. Брюсли рекордун билигин, ким даҕаны куоһара илик.

1990 сылларга Брюсли киинэлэрэ үөдүйүөҕүттэн, Россия киинэлэрин охсуһуутун тэҥнээн көрөн, сонньуйар эрэ этибит. Сүүрбэччэ сылынан, олохтон хаалан иһэрбитин билбиппит. Сорох нэһилиэктэргэ дьиэтээҕи төлөпүөн киирэ да илигинэ, омуктарга компьютер, сотовай төлөпүөн диэн бэлиэр үөдүйбүт этэ.
Брюсли киинэлэрин көрөн, сымыйанан да буоллар дьарыктаммыта буоларбыт. Эргийэн тэбэн, эргийэн охсон.


" Каратэ диэн куоскаттан олоҕурбут үһү " эҥин диэн эрдэ истэр этибит. " Эс ама хайаан, оннук буолуой?! " дии саныырбыт. Онтон хас эмит сыл буолан баран көрбүппүт, Брюсли куоска курдук ньааҕыныы, ньааҕыныы охсор - тэбэр эбит. Граница сабыылаах эрдэҕинэ баҕар суругунан эҥин оннук сурах кэлэн тарҕаннаҕа. Баҕар тэлэбиисэр үөдүйэригэр сонуннарга Брюслины көрдөрөн ылбыттара буолуо. Ол иһин итинник сурах тарҕаннаҕа.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

21.09.2024.

Дьулурҕан хаһыат

https://dzulurgan.ru/2024/10/bivol-beterbiev/

*Көр - күлүү* 😂😂😂

Кус быта уонна, киһи быта көрсөн кэпсэппиттэр. Кус быта этэр:

-- Кустан киһиэхэ көһөммүн иэдэйдим.

-- Хайа тоҕоо? киһи хаана үчүгэй буоллаҕа дии. Киһи уонна дьиэҕэ хонор, ичигэскэ.

-- Киһи араас химикаты сиир эбит. Арыгыны иһэр,табаҕы тардар. Туох куһаҕаны сиэбэтий, испэтий барытын боруобалыыр. Уонна араас духуунан, одеколонунан ыстаран, киһини тумнаран, итирдэн кэбиһэр. Ол оннугар куска олорсон, соҕуруу дойдунан көҥүл, көччүйэ көтүһэ сылдьыбытым ордук эбит.

😂😂😂

Арай быт сахалартан күрээн баран истэҕинэ , таракаан көрсөн ыйыппыт.

-- Быт обургу ханна гаастаатыҥ? Эмиэ чэнчис буолан үүрэннэр, ньэрээхилэри көрдүү баран иһэҕин дуу?

-- Оннук. Олох сайдан сахалар ыраас бөҕө буолбуттар.
Ол иһин тутууга үлэлиир таджиктарга баран иһэбин. Быты сөбүлүүллэр үһү. Уонна саһарга түүлэрэ, бытыктара элбэх эбит.

-- Ээ сөп. Ыйытаар эрэ таракааҥҥа наадыйаллар дуо? диэн.

-- Сөп ыйытыам.

😂😂😂

Арай биир киһи дэлби быттыйан, ыксаан бытын кимиэхэ эрэ сыһыарыан баҕарбыт. Ол иһин киинэ театрыгар тиийэн, заалга биир арбайбыт баттахтаах, бытыктаах армян аттыгар олорбут. " Быттарым бу киһиэхэ көһөллөр ини. Арбайа сытыйан! Хойуу "тыалаахха"быттарым көһөллөр ини " диэн армянҥа сыстан испит. Төбөтүн сыһыаран өр олорбут. Онтон сыстаҥныырын билэн армяна эбии үлүһүйэн барбыт. " Эй ты че хочэшь дарагой? Иди ко мне мой Эммануэль" диэн имэҥнээхтик ботугураабыт, буутун эҥин туппахтаабыт. Онуоха Быттаах киһи, дьэ өйдөөн соһуйан ойон туран " Я тебе не Макрон!" диэт куота турбут.

" Дьэ быттарым баҕас армяҥҥа көстүлэр ини " дии санаабыт.
Онтон киэһэ утуйаары сыттаҕына арай, икки быт кулгааҕар тахсан кэпсэтэллэрин истибит.
" Биһиги биэс сүүс быт ротата, буоламмыт, ханнык эрэ быттары кытта кыргыстыбыт. Уонна үс тыһыынча быты билиэн ыллыбыт "

😂😂😂


*Ородьумаан*


10.09.2024.

*Булчут хараҕын далыгар*

(Сайдыы дуу кэхтии дуу)

Олохпут сайдан бултуурга араас техника, саа сэп ,туттар тэрил эгэлгэтэ баар буолла. Тайах да ханна даҕаны саһан туһа суох, дронунан ханна турарын үөһээттэн көрөллөр. Кыахтаах, биир үксүн тойон өттө бөртөлүөтүнэн да бултууллар. Аны куска хааска электроманок эгэлгэтэ баар. Чэпчэки да сыаналаах да маноктар бааллар. Кус да чуолаан, сыаналааҕынан ыҥырдахтарына кэлэн түһэр. Араас фанаардар, түүнүн күнүс курдук көрөр тэриллэр үөдүйдүлэр. Быһа түһэн эттэххэ куһу - хааһы, кыылы - сүөлү кыдыйарга усулуобуйа бөҕө. Ол эрээри эһэ олус элбээбитинэн сибээстээн, көҥүл көҕүрэтэн бултуур уураах тахса илик. Сорох дьон отоннуу да барыан саллар буолла. Тыатааҕылар дьиэ таһыгар хаамсаллар. Бырадьаак ыттар, тыатааҕылар олус элбээтилэр диэн хаарчахтыыр, көҕүрэтэр сокуон тахсара биллибэт. Хата иэгэйэр икки атахтааҕы, көҕүрэтэр курдуктар.

Дьэ кэпсээммитигэр киириэххэ.

*Тепловизор*

Байбааскы бүгүн кулааһайга айаатыы баран иһэр. Билигин сүүлэр кэмнэрэ. Аҕата туоһу эрийэн оҥорбут,үрэн айаатыыр тэрилэ билигин да баар. Дьиҥэр электроманокка, кулааһайы ыҥырар саҥа баар да буоллар, бэйэ ыҥырар тэрилин ордордо.
Үчүгэйэ диэн олох сайдан тепловизор диэннэрин атыыласпыта. Онтун боруобалыы баран иһэр. Тыынар тыыннааҕы хараҥаҕа, маҥхатан көрдөрөр. Урукку курдук сырдыйарын күүтэн баран олорбоккун, куһу, куобаҕы төһө баҕар кыргаҕын. Хараҥаҕа кинилэр эйигин көрбөт буоланнар, төһө баҕар чугас киирэҕин. Тыынар тыыннаах барыта, кутуйаҕар тииҋэ маҥхайан көстө сылдьар буоллахтара. Ол курдук Байбааскы саҥа ылбыт тэрилин астынан имэрийэн ылла.
Квадрациклынан айаннаан кэлэн, кулааһай суолун хайан көрдө. Хараҥа тыа быыһынан хаамыталыыр, айаатыыр. Ханна эрэ кулааһай хардатын биэрэн айаатаата, онуоха кини эмиэ ыҥырда. Оннук бэйэ бэйэлэрин ыҥырсан чугаһаатылар.
Кыыл чугаһаан иһэрин билэн Байбааскы долгуйан, сүрэҕин тэбэрэ кулгааҕар иһиллэр. Хараҥаҕа мас быыһынан туох эрэ маҥхаҥнаан, элэҥниирэ көстөр. Маһы тоһу үктээн тыаһыыра чугаһаата.
Кыыл маҥхайан лаппа көстөр буолбутун кэннэ, тыын сирин кыҥаан ытан хабылыннарда. Иккиһин ытан эрдэҕинэ арай кыыла киһилии кыланар курдук. Өйдөөн истибитэ киһи " ытымаа !" диэн ааттаһар саҥата эбит. Дьэ өйдөөн чугаһаан тиийбитэ, кырдьык киһи эбит. Эмиэ кини курдук тепловизордаах. Эмиэ кинини кулааһай дии санаан, кыҥаан " миннээн, миннээн" баран ытан эрдэҕинэ " кулааһайа" бэйэтин ыппыт.
Ону кэпсээбитигэр Байбааскы баттаҕа тура сыста. " Бэйэтэ кулааһай буола сыспыт дии. Арай ыппыт буоллун"

Үчүгэйэ диэн хата киһини таппатах. Буулдьа бэргэһэтин оройун хайы суруйан ааспыт.

Онон ити тепловизор диэннэрэ сэрэхтээх тэрил эбит. Чэпчэки сыаналаахтара, киһини, кыылы чуоккайа суох, көннөрү маҥхатан эрэ көрдөрөр.

*Ородьумаан*

Киһи көрдөстөҕүнэ куоластаабаккыт дии 😔
Соттордум

*Киһи киһи киһиттэн уратыта*

12 чааһа.

Ирина дойдутугар араас сурах тарҕаммытын истибитэ. Кыбыста быһыытыйан, санааҕа ылларан, дьонугар да эрийбэккэ сылдьар. Хата дьүөгэтин Полинаны көрсүбүтүгэр санаатын көтөхтө.

"Эн бэйэҥ олоххун бэйэҥ билэҕин. Кими таптыырыҥ бэйэҥ көҥүлүҥ буоллаҕа. " Таптаа да тайахтаахха, сөбүлээ да сүгэһэрдээххэ " диэн саха өһүн хоһооно баар " - дьүөгэтэ алы гынар.

" ...сөбүлээ да сүгэһэрдээххэ " диэн баар эбит диэ" - Ирина сахалыы тылы сэҥээрбэт этэ да буоллар маны сөбүлээтэ. " Кырдьык да өбүгэлэрбит олоххо баары көрөн эттэхтэрэ дии". Киһиэхэ санаатын көтөҕөрүгэр кыра да наада буоллаҕа. Истиҥ ө- иһирэх, киһини өйдүүр дьүөгэ баара үчүгэйиэн. Оксана курдук буолуо дуо - Ирина ис иһиттэн ымманыйа үөрэн кэллэ.
Сотору Дьулуһун кытта дойдуларыгар бардылар. Ирина уулуссаттан булан сууйан - тараан эр оҥостубут таптыыр киһитин, соруйан дэлби маанытык таҥыннарда. Парикмахерскайга баттаҕын эҥин кырыттаран, оҥоттордо. Этэргэ дылы " ытыаҕар диэри маанымсыйда" Мэктиэтигэр били, муода көрдөрөөччү уолаттар курдук буолбут. Уулуссанан иккиэн баран истэхтэринэ, оннооҕор нуучча кыргыттара көрөн ааһаллар. Ирина ону көрөн күнүүлүү саныыр.
" Эйигин аһара маанымсыттым дуу тугуй , кыргыттар көрөллөр дии. Арааһа төттөрү бомжаҥ таҥаһын кэтэрдииһибин " диэн иккиэн күлсэллэр.

" Кэбис уонна оннукка эрэ тиийбэтэх киһи. Эйиэхэ улахан махтал" - Дьулус эмиэ кыра оҕолуу көтөҕөн ылыахтыы кууһар.
" Кэбис Дьулустаан дьоннор көрөллөр дии".

" Көрдүннэр, биллиннэр. Өссө уулуссаҕа "таптыыбын" диэн үөгүлүүбүн дуо?

" Суох кэбис. Тиийиммэт киһи сылдьар диэхтэрэ " - иккиэн күлэ - үөрэ массыыналарыгар киирдилэр.
Сыаналаах " Лексус" массыына кэлэн ,Ирина дьонугар тохтоото.
Ыала дьон онтон - мантан өҥөҥнөһөллөр.

" Эрэ тоҕо бэрдэй мааныта. Отой да умнаһыкка майгыннаабат "

" Сымыйа сурах ини. Ону - маны итэҕэйэҕит !"- диэн ботур - итир кэпсэтэллэр.

Кэнники баҕатын хоту Дьулуска, Ирина уол оҕону төрөттө.
Баҕалаах оҕолоро күн сирин көрөн, күннэрэ - ыйдара кининэн тахсар.
Дьулус ааспыт эрэйдээх - буруйдаах олоҕун санаан үөһэ тыынар. Уола үүт үкчү, кини оҕо эрдэҕинээҕи түспүт хаартыскатыгар курдук.
Ийэтэ кинини тоҕо бырахпытын, улаханнык саныы барбат этэ." Ама маннык бэйэлээх оҕону, киһи хайдах санаата буолан быраҕыан сөбүй?"-диэн сөҕөр.
Эбээтэ кэпсииринэн ийэтэ биир устугас киһиэхэ иирбит. Онтуота " Иккиттэн биирбитин тал. Оҕоҕун эбэтэр миигин!" - диэбит. Онуоха ол киһитин талан, барсыбыт да ол аньыыта онон. Ууга тааһы бырахпыттыы сүппүт.

Дьулус эрэйи эҥэринэн тэлбит буолан, оҕоҕо ийэ уонна аҕа тапталын биллэрэн ,иитиэн баҕарар.
Кинилэргэ дьолу баҕарыаҕыҥ.

Күндү ааҕааччым!

Сэһэммин *Киһи киһиттэн уратыта* диэн ааттаабыппын быһаардахха.
Бүдүрүйбүт да көнүөн син.
Ол курдук Дьокутаат Дороппуун ат уорҕатыгар " хап " курдук хатана түһээт үрдүк мэҥэ халлааҥҥа көтүппүтэ.
Онтон Билиип атын өрөҕөтүгэр биэтэҥниир иҥэһэтин сиирэ үктээн аттан соһуллан, суолга быылы бурҕатан ыарыылаахтык охтон хаалбыта.
Онтон сыыйа атын үүннээн тэһииннээн баран кыайан мииннибэккэ турдаҕына, Ирина кэлэн үтэн биэрэн ат уорҕатыгар хапса түспүтэ. Уонна хаһан да мүччү түһүмүөхтүү, ыҥыырын хоҥсуоччутуттан ыксары тутуспута.

Иннэ гынан олох олорорго, киһи киһиттэн туох да уратыта суох. Баай буолан төрөөбөккүн. Киһи буоларыҥ дуу, кии буоларыҥ дуу бэйэҕиттэн тутулуктаах.

Онон бэйэҕитин сэнэммэккэ, иннигит диэки харса суох хардыылаан, дьулуруйан иһиҥ. Кыһалҕаҕа кыпчыттарбыт да буоллаххытына, куһаҕан үчүгэйдээх буолар. Саха сап саҕаттан салҕанан, кыым саҕаттан күөдьүйэн сайдан иһиэҕэ.

Бары үтүөнү кытта Ородьумаан.

05.10.2024.

*Киһи киһиттэн уратыта*
11 чааһа.

Дороппуун Ирина уот тылыттан дьаарханан, кэпсэтэн туһа суоҕун билэн " атахха биллэрбитэ". Суут син биир буолбута. Адвокакка элбэх харчыны кутан, быыбарыгар да харчыта ,баайа биллэ көҕүрээбитэ.
Сууттанан хаайыыга да барбатар, быыбарыгар хотторон устунан, тойон солотуттан уурайан көннөрү үлэһит буолбута.

" Тоҕо бэрдэй киһи киһиттэн уратыта " диэн били Билиип умнаһыт атаһын кытта, теплотрассаҕа Саҥа дьылы ылбыттара. Ол " бырааһынньыктарын сыаната" Дьокутаат Дороппуун биир салютугар да тиийбэтин сөҕөллөрө. " Киһи кэмнээх, балык ыамнаах биһиэхэ да дьол тосхойуо" ," Чэ мечтайдаан бүт, иккиһин да төрөөтөххүнэ оннук кэлбэт! Өллөхпүтүнэ даҕаны сири бааһырдан, сабы тарыйар да миэстэ көстөрө саарбах"- диэн кэпсэтэллэрэ. Итирэн баран муҥнарын ытаһаллара.

Билигин Дьулус " Билиип" диэн аатын уларытан бары кыһалҕата, соро - муҥа ол аатын кытта хаалан. Көннөрү куһаҕан түүлү түһээн ааспыт курдук умна сатыыр.

Билигин Дьулус үөрэнэн, массыына праватын туттарда. Ирина маҕаһыыныгар таһаҕаһын дьону наймылаһан аҕалтарар эбит буоллаҕына, билигин Дьулус бэйэтэ аҕалар. Онон син барыыһырар буоллулар.
Дьулус Иринатыттан кистээн тиийиммэт - түгэммэт дьоҥҥо көмөлөһөр.

Ол да буоллар олоххо барыта эриэ - дэхси буолан испэт. Ким эрэ ордугурҕуур. Эн ситиһиигин сөбүлээбэт ,да түгэннэр бааллар.
Ол курдук Ирина дойдутугар сурах тиийбит.

" Били Дарбаасаптар кыыстара Иирэ, сирэн ,сирэн сиргидэххэ дьэ түбэспит үһү "

" Ол кимиэхэ?"

" Куоракка ханнык эрэ умнаһыты булбут "

" Дьэ буолуо эрэ. Биһиги уолбутун үөһээнэн көрөр этэ. Улахамсыйар, дьону сэниир сиэргэ баппат" диэн кэпсэтэллэр.

" Бэйэтин олоҕо. Ону тоҕо эһиги быһаардыгыт?!" Таптаа да тайахтаахха, сөбүлээ да сүгэһэрдээххэ " диэн баар дии!"- диэн көмүскэһээччи да ханна барыай.

Оксана бастаан Дьулус эчэйбититтэн куттаммыт курдук этэ. Онтон сыыйа киниэхэ, туох да куттал суоһаабатын билэн. Дьулуска эрийэрэ. Көрсөн кэпсэтэ сатыыра.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

01.10.2024.

*Киһи киһиттэн уратыта*

10 чааһа.

Дьулус арыгытын эмтэтэн чөл олохтонно. Баай ойохтонон этэргэ дылы, уутааҕар чуумпу, сымыыттааҕар бүтэй, балыктааҕар кэлэҕэй буолан, күөх оту тосту үктээбэт буолан сылдьар.
Ирина массыынатыгар олордон, үлэлэригэр бараллар. Дьулус уулуссаҕа массыына түннүгэнэн, умнаһыттары көрөн, үөһэ тыынар. Ону кэккэлэһэ сылдьар кэргэнэ, хоойго сытар холоонноох хотуна, сиэркилэнэн көрөн мүчүк гынар. Бар быт ыспыт, сыт - сымар буолбут дьон туох аанньа үһүө. " Кэбис аны итинник олоххо тиийбэтэх киһи". Билигин санаатаҕына " хайдах итинник сылдьыбыта буолуой?" - диэн кэмсинэр.
Билигин итинник сылдьара буоллар, " бүгүн туоҕу эмит булан үссэммит, сыҥаах хапсаппыт " эрэ киһи диэн санаалаах буолуо этэ. Дьулус атаһын Дороппуун олоҕун иҥсэрэ да саныыра. Бэйэтин буруйданан баттаҕын үргэнэрэ. Олоҕуттан кэмсинэн, хараастан массыына анныгар түһэн, анараа дойдуга бара сатаабыт түгэнэ баара. Уулууссаҕа массына анныгар түһээри эмискэ
ыстаммыта. Арычча сыыһа түспүтэ, онуоха эбии ыытааччы туора салайан туормастаан хата эчэйбэтэҕэ. Арай тураары үнүөхтүү сырыттаҕына, водитель ойон тахсан, аттата сылдьан ахтаҕа тэбиэлээбитэ. Инньэ гынан кыайан " өбүгэлэригэр аттаммакка" салгыы бомжа эрэйин көрбүтэ.
Онно холоотоххо билигин киниэхэ ырай олоҕо буоллаҕа. Квартира, массыына, кырасаабысса ойох. Остуол хотойорунан аһылык. Арай били атаһа этэринии " Били аҥар харахтаах алларааҥы чолоҕоруҥ, аккаастаамыан эрэ наада " диэбитэ кэмигэр туолуон наада. Ону баҕас кыһалҕа оҥостубат эр бэрдэ буоллаҕа. Орулуур отута буолан, орулуу орулуу түстэлиир, күөгэйэр күнэ буоллаҕа.
Дьулус киһи буолан төрөөн, саатар кэннигэр суол хаалларыан баҕарар. Кинилэр төрүттэрэ симэлийбэттэрин курдук оҕолонноллоро буоллар диэн баҕа санаатын Иринаҕа эппитин. " Ыксаама, саатар биир, икки сыл олоро түһэн баран... баҕар оҕолоон баран, Оксанаҕар баран хаалыаҥ " диэн күнүүлээбитэ буолан, оонньуу - күлүү курдук эппитэ. Ардыгар били " эрэһиинэ " нөҥүө харыстанар. Дьулус обургу оҕолонуох баҕата баһыйан, презервативын төбөтүгэр ,били чоройо сылдьарын, Ирина көрбөт кэмигэр быһа
кырыйан кэбиһэр.

***
Бүгүн Дьулус дьиэтин таһыгар турдаҕына, Дьокутаат Дороппуун кэллэ.
Хаһааҥытааҕар да ырбаччы таттаран, ымманыйан илии тутуста.

-- Үөлээннээҕим, оҕо сааһым доҕоро туох сонун? ! - Дьулуһу баһын хайы охсубутун отой умнубут курдук.

-- Улахан сонун суох, кэминэн олоробут - Дьулус идэтинэн хом санаата суох. Дьокутаат угаайытыгар киллэрэ сатыырын, кэтэх санаата суох буолан сэрэйбэт даҕаны.

-- Атаһым Билиип хом саныы сылдьыма. Алҕас илиим барбычча ити ...бука диэн бырастыы гын.
Заявленияҕытын төттөрү ыларгыт буоллар. Төлөһүөм да этэ. Төһөтүн да иһин бииргэ оонньоон, кустаан - балыктаан улааттахпыт дии. Өйдүүгүн дуо били кустааччыбыт дии, матасыкыла саата,ботуруона өйүөтэ тиийэ миэнэ этэ һэ, һэ.

-- Өйдөөн буоллаҕа.

-- Оччотугар заяваҕын төттөрү ыл дуу. Мин саатар быыбарга турбутум. Онтум күөрт ыт күлүүтүгэр, эриэн ыт элэгэр ыытан эрэллэр.

-- Мин эйиэхэ "мэ оҕус" диэн төбөбүн тоһуйбатаҕым этэ дии - Дьулус урукку атаһа аһара " эйиэнэ,миэнэ " диэн барбытын сөбүлээбэккэ, эҕэлээхтик эттэ.

-- Кыйыттыбыч
ча алҕас тахсыбытын алы гын доҕор. Чэ кытаат прокуратураттан үҥсүүгүтүн, төттөрү ыларгыт буоллар.

-- Оттон ону мин билбэтим ээ. Кэргэним Ирина быһаарар. Ол суруктарын мин сатаан суруйбаппын даҕаны.

-- Эс. Ол дьахтары эн истимэ ээ.Дьахтар этиитинэн сылдьыбат куолу. Эмсэҕэлээбит киһи эн буоллаҕа дии. Иккиэн барыахпыт. Ыйан - кэрдэн биэриэм.

-- Дьахтары истимэ диэ!? Оччотугар биһиги ,эн биир да тылгын истибэппит. Депутат да буол, ким да буол! Миигин сэниир буоллаххына, сытайан туран үҥсүөм, хасыһан туран хаайыы харахтыам ! - Ирина тахсан Дороппуун бүтэһик тылларын истибит эбит.
Дороппуун кэтит сирэйэ ньолбойорго дылы гынна, үс муннуктуу көрбүт харахтара төгүрүйэн ылла.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

29.09.2024.

*Киһи киһиттэн уратыта*
9 чааһа.

Филипп балыыһаттан тахсан ,Ирина массыынатынан айаннаан иһэллэр. " Дьиэбэр түһэрэр дуу хайыыра эбитэ дуу? ...Дьиэлээх баҕастаах, куортамнаан олорор дьиэтин төлүү да илик. Хаһаайыттар да сүтэрдэхтэрэ " - Филипп инники олоҕун санаан иһэр. Кини кии буолара дуу киһи буолар дуу, бу баай мааны хотунтан тутулуктааҕын курдук үөһээ тыынар. Эбээтэ тыыннааҕар сүбэлиирэ. " Эр киһини дьахтар тутар, үчүгэй кыыһы буллаххына бэйэҥ абыраныаҥ " диирин оччотооҕуга тыал тыаһын курдук истэрэ. " Дьиэ кэргэҥҥэ барытын эр киһи быһаарар " диэн эр дьон кэпсэтэрин ордук ылынара. Онтуота билигин түҥнэри эргийэн ,дьахтар дьарамай санныгар сүктэриллиэн санаан эмиэ да кыбыста быһыытыйда. Кырдьыга кини дьиэтигэр атастарын аҕалан, хоннорон устунан кинилэри кытта иһэн,аһаан очурга оҕустарара баар суол. Ол иһин эбээтин сүбэтин ылынан, дьахтар тылын истэн,биир санаалаах буолуон баҕарар. Саҥатыттан маппытын Ирина бэлиэтии көрөр.
Кини Филиби, куортамнаабыт дьиэтигэр илдьиэн баҕарбат. Тоҕо дьиэтэххэ онно эмиэ, Оксана иҥээҥниэ диэн бэйэтин дьиэтигэр кэлэн тохтоото. Филипп " Баҕар дьиэтигэр ,туох эрэ наадаҕа киирээри тохтообута буолуо " диэн олордо.

" Чэ түс кэллибит дии " диэн Ирина истиҥник көрдө. Филипп ону эрэ күүппүттүү үөрэн сэгэс гынна. Иринаны чэпчэки баҕайдык көтөҕөн иккис этээскэ, сэгэйэн таҕыста. Эбиитин этэргэ дылы бэйэтин шмоткатын эмиэ тута сылдьар.

" Чэ түһэр сөп буолуо. Кэбис үчүгэйдик үтүөрэ иликкин дии" диэн Ирина күлэр. Эр киһи күүһүн уоҕун сөҕө көрөр.

Инньэ гынан биһиги кэпсээммит дьоруойа, " умнаһыппыт " сыыйа олоҕо көнөн барда.
Ирина Филипп диэн ааты сөбүлээбэккэ, сахалыы Дьулус диэн уларытта ". Үтүөҕэ дьулуһуоҥ " диэн өйдөтөн быһаарда. Эбиитин Дьулуска бэйэтин араспаанньатын биэрдэ. Булумньу оҕо буолан кэтэҕэмэйдээбэккэ сөбүлэстэ. Аҕата кимин да билбэт буоллаҕа. Ийэтэ кинини бырахпыта.

Дьулус баҕар атастара " дьахтар этиитин истэҕин!" " Подкаблучник " диэхтэрэ да буоллар. Кинини Ирина чөл олоххо, чэгиэн турукка тардыбыт буолан, эппитин барытын толорор. " Атыттар туох да диэтиннэр".

Бүгүн Ирина Дьулуһу саха эмчитигэр, арыгытын эмтэтэ иттэ.
" Саатар саха эмчитэ дуу, укол эҥин эбитэ буоллар " диэн билбэт буолан аанньа ахтыбаттыы саныыр.

-- Хайа эн миигин итэҕэйбэккин дуу? Итэҕэйбэт буоллаххына киирбит ааныҥ ол баар ! - диэн Саха эмчитэ Дьулус " дьик " гына түһүөр диэри эттэ. Хайдах кини тугу саныырын билэрин сөхтө.

-- Суох суох. Эйиэхэ итэҕэйэн кэллибит - диэн кини оннугар Ирина эттэ.

-- Чэ эн тахсан эр - Эмчит Иринаны таһаарда, уонна Дьулуһу өтөрү батары көрдө. Олоҕун барытын кэпсээн биэрдэ.
Уонна этэр - эн сордоох эрэйдээх - буруйдаах олохтооххун. Сап саҕаттан салҕанан, инчэҕэй тирбэҕэ быстыбатынан сылдьан, хата ити үтүө далбар хотуҥҥа түбэһэн абыраныаҥ. Сүрүнэ диэн чөл олохтоох буолуоххун наада ! - диэн баран уоту умулларбыта хабыс хараҥа буолла. Иһийбит чуумпуга киһи кыланара, эмиэ да ханна эрэ эҕэлээхтик күлэллэрэ иһиллэр. Онтон чүмэчи уота чугаһаан, киниэхэ кэлэн тула эргийдэ. Эмиэ да дьон дьардьамалара кинини тула турар курдуктар. Дьулус аргылаан өлөттөрөн, түүлүгэр баттаттаҕына, түлээгирдэҕинэ кинини маннык дьон, хабырҕалаан тыынын хаайааччылар. Сарылаан баран уһуктан кэлэрэ. Билигин түүл буолбатах илэ. Ол да буоллар этэ тардан, сарылыах буолан эрдэҕинэ, дьэ сүттүлэр. Эмчит уотун уматта. Дьулус дьэ " һуу " диэн итэҕэйдэ.

"Дьэ киһи буолан килбэйиэҥ, саха буолан сандаарыаҥ. Киһи эрэ буолларгын наай, наай диэн уоттаах утахха умсугуйума! Иһиэҥ эрэ кэрэх, Күөх моҕой хабыраҕалаан суорума суолланыаҥ, кэрэгэй кэскиллэниэҥ! Аатыҥ да хаалбакка сииктии симэлийиэҥ! " - диэн Саха эмчитэ, алҕыыра ,кырыыра, саанара биллибэттии эттэ. Дьулус итэҕэйбэт курдуга ханна да суох буолла. Иччилээх этиилэр төбөтүн чээккэлиир курдуктар. Үрүт үөһэ махтанан баран, тахсар ааны булла.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

26.09.2024.

*Киһи киһиттэн уратыта*

(8 чааһа)

Дьокутаат Дороппуун быйыл быыбара буолуохтаах. Ол иһин кини эттээх иэдэһин мэтириэтэ, этэргэ дылы хас баҕана аайы иилиллибит. Эбиитин сыаналаах баннер оҥотторбута. Масыһа, масыһа ким элбэх харчылаах ол кыайарын курдук тэринэллэр.
Быыбарын тэрээһинэ этэҥҥэ баран испитэ баара. Ону киһини кырбаабыта хара мэҥ курдук буолла.
" Ити Тыһы бурхайга таах сибиэ барааччы буолан " диэн Оксананы мөҕүттэр.
Быыбарга утарылаһааччылара билэ охсоннор сурах тарҕаппыттар.
Кинилэргэ эгэ эрэ буоллаҕа.
" Ханнык эрэ кыра - хара киһини кырбаабыт". " Сэниир буоллаҕа дии, дьону охсо тэбэ сылдьар тойон туохха нааданый!" " Быыбарын иннинэ итинник буоллаҕына иэдээн"- дэһэн группаҕа кэпсэппиттэр.

Филипп Иринаны кытта балыыһаттан тахсан истэхтэринэ, Дороппуун көрүстэ. Көрдөһөн элэ - была тылларын эттэ, төлөһүөх эҥин буолар.
Филипп туох диэн булбакка турдаҕына, Ирина эттэ " Суох ! Суох! Бэрик эҥин ылбаппыт. Оҥорбут буруйгар эппиэттиэҥ !" диэтэ.

Дороппууннаах Филипп биир дэриэбинэҕэ үөскээбиттэрэ. Дороппуун үөрэҕэр да үчүгэйэ. Филипп төһө да үөрэҕэр кыһаллан, биэскэ да эппиэттээтэр, син биир токур үһү туруораллара. Оччолорго учууталлара хайдах төрөппүттэриттэн, балаһыанньаттан да көрөн сыана быһаллара, сыһыаннаһаллара. Филиппкэ барыта наар аанньа баттабыл курдуга, да кини киэҥ көҕүстээх буолан онно кыһаммата. Баай, дьадаҥы ыал оҕото диэн арааралларын, кини оннук буолуохтааҕын курдук ылынара.
Ол да иһин Дороппуун этэрин мэлдьи истэрэ. Дьиҥэр уҥуоҕунан кинитээҕэр улахан, бэйэтин кыанар күүстээх да буоллар өрө саҥарсыбат этэ.
Кустуу баралларыгар Дороппуун эргэрэн, мөлтөөбүт саатын уларсара. Баҕар ол да иһин мөккүспэтэ, сөбү кытта сылдьара буолуо. "Аны саатын уларсыа суоҕа " дии саныыра. Күөлгэ киирэн кустары ыттахтарына Дороппуун эрэ хаалларара, Филипп гиэнэ эргэ буолан доруобунньугун мээнэ ыһан кэбиһэрэ. Ол саҕаттан Дороппуун киниттэн ураты курдук буолара. Биллэрин курдук кэнники улаатан биирэ, дьокутаат иккиһэ уулусса киһитэ буолбута.
Дороппуун бэйэтин билинэн, " Бомжаны хайдах баҕар мэҥиэлээн айаҕын бүөлүөм " диэн дьыалатын, сабаары гыммыта табыллыбата.
Ханнык эрэ сүрдээх мааны, кырасабысса хотун көмүскэстэ. Ити сордоох уулуссаҕа умнаһыттыы сылдьан хайдах итинниги булбутун Дороппуун сөҕөн, билигин да итэҕэйбэт курдук. Аны туран Оксананы кытта эмиэ билсибит. Дороппуун Филиби сэнии үөрэнэн эмиэ абаран, кыйыттан кэллэ. " Кими эрэ наймылаһан, ситэри суох оҥотторон кэбиспэккэ! Кинини ким ирдэһэн булбут үһүө! Дьоно аймаҕа суох киһини!"
Киниттэн сылтаан, дьиэтигэр ойоҕунаан эмиэ арахсыах курдуктар - Дороппуун бэйэтин буруйун, отой билиммэт идэлээх.
Эрдэ кэпсэммитин курдук Дороппуун биир күн ат үрдүгэр ,оттон Филипп аттан ыарыылаахтык охтубута диэн этэ. Билигин төттөрүтүн " ата" өрө мөхсөн хоолдьугунан тэлгиир туруктаах. Оттон Филипп ат өрөҕөтүттэн хапсан, уорҕатыгар тахсаары тараппачыһа сатыыр.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

23.09.2024.

Манан киирэҕит

https://t.me/orojumaanD

Ородьумаан кэпсээннэрин манна, телеграмыгар киирэн ааҕыҥ . Подпискаланыҥ👍✊

*Киһи киһиттэн уратыта*

7 чааһа.

Ирина сарсыныгар киэһээ үлэтин кэннэ, күүстээх санааны ылынан, Филибын кытта иллэһэрдии диэн барбыта.
Дьиэтигэр тиийбитэ аана хатыылаах этэ. Массыынатыгар олоро түһэн баран Оксанаҕа барбыта. Адрыһыгар тиийэн, эмиэ киириэн саараан олоро түспүтэ. Арай сирена тыаһа ыйылаан кэллэ. Көрбүтэ суһал көмө массыыната. Кэнниттэн полиция массыыната кэлэн тохтоото. Ирина тахсан иһэн массыынатыгар төттөрү киирэн олордо. " Бүтэн барбыттарын кэннэ Оксанаҕа киириэм " диэн санаалаах олордо. Өр буолбатылар кими эрэ наһыылкаҕа тиэйэн таһааран, суһал көмө массыынатыгар киллэрдилэр.
Ирина көрдөҕүнэ Оксана көх - нэм буола сылдьара көстөр.
Тахсан киниттэн ыйыппытын кэпсээтэ. Ирина массыынатынан Филибы ханнык балыыһаҕа илдьэллэрин билээри кэннилэриттэн барда.
Дьокутаат Дороппуун ханна эрэ суола сойбут.

Филипп төбөҕө охсуллубута арычча халымыр эбит. Хата лаппа табыллыбакка, халты буолан куйахатын хайы охсубут. Хаана элбэх баран, хаан наада буолбутугар Ирина хаанын туттарда.Хата группата сөп түбэстэ. Оксана кэлэн көрсө да сылдьыбата.
Полиция ыйыппытыгар " Билбэт киһим. Көннөрү краммын оҥоро кэлбит тех.үлэһит киһи " диэн куотунна.

***

Филипп Оксанаҕа лампатын, патроннигын уларыппыта. Устунан чэйгэ ыҥырбытын сөбүлэспитэ. Онтон ханнык эрэ эр киһи саҥатын истэн , эрэ кэллэ диэн ыксаабыта. Онтон көрбүтэ били кини ,оҕо сааһын доҕоро Дороппуун этэ. Филипп кинини көрөн эйэ дэмнээхтик, дорооболоһоору илиитин ууммутун ,биирдэһэ ылбатаҕа. Оксаналыы туоҕу эрэ этиһэр этилэр. Онтон Филипп остуол диэки төттөрү баран эрдэҕинэ, кэтэҕэ " ньирр!" гыммыта. Им балай хараҥаҕа ньимис гынан сүппүтэ.

Кэнники өйдөммүтэ балыыһаҕа сытар. Аттыгар Ирина олорор эбит.

Филипп аҕыйах күнүнэн атаҕар турда. Ирина күн аайы кэлэн көрсөр. Кини кэлэрин күүтэн туран, утары тахсар.

-- Ира эн наһаа үчүгэйгин. Бары үтүөҕэр махтал. Мин ол күн , эйиэхэ бараары сылдьыбытым. Эн дьиэҕэр хаста тиийэн төннүбүтүм буолуой, син биир үүрэн ыытыа диэн ааҥҥын тоҥсуйбат этим - Филипп Иратын холус соҕустук да буоллар, кууһан ылла.

-- Филипп эйигин эмиэ күүппүтүм ээ, миигин эмиэ бырастыы гын - иккиэн көрүдүөргэ куустуһан турдахтарына, сиэстэрэ буойар киһилии күүскэ сөтөллүбүтэ буолан ааста. Тапталлаахтар ханна баалларын дьэ өйдөөбүттүү ыытыстылар.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

21.09.2024

*Киһи киһиттэн уратыта*
6 чааһа.

Ирина дьүөгэтэ Оксана сырбалдьыйан, кыыс кыскыйдаан ааттааҕа. Этэргэ дылы эр дьону, эрбэҕин үрдүгэр эргитэр. Оннооҕор били Филипп оҕо эрдэҕинээҕи атаһын, Дьокутаат Дороппууну иирдибитэ. Билигин Филиби кытта билсиэҕиттэн дьокутаат эрийдэҕинэ ылбат. Эбиитин " хара испиисэккэ" киллэрэн кэбиспитэ. Кэнники дьахтар күнүгэр баай киһиттэн, бэлэх эрэйээри гыннаҕына ымманыйыаҕа. Ханна да куотуо суоҕа.

Оксана биирдэ ваннатын уута халыйбытыгар, тустаах үлэһиттэргэ эрийбитэ. Онуоха кини көрдөҕүнэ биир омук эдэр киһитин ыыппыттар. Онто сахалыы саҥарбыта. Филиби кытта оннук билсибиттэрэ. Филипп итииргээн халтаҥ сонун, сибиитирэтин устубута. Быыппастыгас былчыҥнарын дьахтар кистии саба, имэрийэ одуулаһара. Саатар түргэн баҕайдык оҥорон баран хаалара. Оксана ыҥыран туоҕу да оҥотторуон булбат. Саатар туоҕа да алдьаммат курдук буолбут. Билсэ сатаан ону - маны ватсаптаабыта буолар да, киһитэ хата ону ааҕан бэрт.
Аны Ирина эрдэ билсибит буоллах буолан, мэһэйдээн кэбиһэр ,диэн иһэ буһар.

-- Филя привет! - Оксана бүгүн эмиэ эрийдэ.

-- Оксана дорообо.

-- Баар эбиккин дуу, отой телефоҥҥун ылбаккын дии.

-- Иллэҥэ суох сырыттым . Туох баар?

-- Биир хоһум уота баран хаалла.

-- Оо ,оттон электриги ыҥырдаххына. Миэнэ үлэм атын буоллаҕа.

-- Көннөрү лампата быһыылаах. Бэйэм салҕанан тахсан өһүлэ сатаатым да, туура баран хаалбыт.

-- Ээ сөп. Тиийэ сылдьыаҕым - диэтэ Филипп.
Оптуобуһунан айаннаан, сороҕун сатыылаан, Оксанаҕа тиийдэ.
Киһитэ хата уотугар улаханнык ыксаабат курдук. Атын уоту кыбыта сылдьар саҕа буолан олорор.

-- Ханна баарый лампаҥ ?- диэн туура барбыты өһүлэн атыны кэтэртэ.

-- Ой сэрэн охтоойоҕун - олоппоско салҕанан турар Филиби туппута буолан сыстаҥныыр.

-- Чэ бүттэ.

-- Махтал Филя. Иккиэн чэйдэ иһэ түһүөҕүүй. Ханна ыксыыгын. Мэлдьи эйигин соруһабын дии. Саатар биирдэ ыалдьыттаа.

-- Чай пить не дрова рубить - Филипп сөбүлэһэн сыгынньахтанна. Илиитин суунан остуолга кэлэн олордо.
Оксана дьэ табыллан эрэриттэн дуоһуйан, имин хаана кэйбит. Күлэ - үөрэ кэпсэтэн, чэйдии олордохторуна, аан звонога тыаһаата.
Ааны арыйбыта арай Дьокутаат Дороппуун сибэкки дьөрбөлөөх, уонна туох эрэ кэһиилээх турар.

-- Оо, эн диэ! - диэбитин Оксана билбэккэ хаалла. Ааны арыйбытын кэмсинэн айаҕын атан турда.

-- Мин буолбакка. Күүппэтиҥ дуо? Тоҕо төлөпүөҥҥүн ылбаккын?! Эбиитин блокировкалаан кэбиспиккин дуу тугуй?! - Дороппуун холуочук эбит. Сирэйин ханньаччы туттар. Сонун устан куукунаҕа киирбитэ арай били Билиип олорор.

-- Оо дорообо ! - Филипп туох да кэтэх санаата суох, оҕо эрдэҕинээҕи атаһын көрөн, ойон туран илиитин биэрэр. Онуоха дьокутаат илиитин биэрбэккэ Оксана диэки көрөр.

-- Ха...хайа хатыай. Бу...бу бомжаны булан аҕалбыккын! Ол иһин төлөпүөҥҥүн ылбат эбиккин дии! - Дороппуун сирэйэ кытаран, бабыгыраан эрэрдии иэдэһэ салыбырыыр.

-- Филипп ханнык да бомжа буолбатах! Бар таҕыс. Эн кэргэннээххин, оҕолордооххун. Кимниин билсэрбин бэйэм билэбин ! - Оксана эппитигэр, Дороппуун Филипп ыарахан газовай күлүүһэ өйөнөн турарын харбаан ылан, остуол диэки төттөрү баран иһэр киһини кэтэххэ сырбатта. Филипп атаҕа нукус гынаат, " күр!" гына суулунна. Ып ыраас, халлаан күөҕэ киэҥ харахтарын көрбүтүнэн, өйүн сүтэрэн сытта. Муостаҕа хаан халыйда.

-- Сиэтээ! Өлөрдөө! - диэн Оксана эккирии, эккирии сарылаата. Хамсаабат буолбут Филиби умса түһэн тардыалыыр.
Дороппуун туоҕу оҥорбутун дьэ өйдөөн төбөтүн харбанна. Улахан ыарахан күлүүһү " талыр!" гына бырахта.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

19.09.2024.

Күндү ааҕааччыларым.
Мээнэ ыксатымаҥ. Тыа сиригэр үлэ баһаам. Сүөһү бэрилгэнэ, хортуоска хомуура, куспут, балыкпыт.
Ол оннугар буруолуу сылдьары ааҕаҕыт. Сибиэһэй кэпсээни аан бастаан манна ыытабын🙏
Уонна биир ыйытыылаахпын. Мин сэһэннэрбиттэн, ханныгым киинэҕэ барыах курдугуй?