Shwe note❤️❤️❤️My Life

ဖွဲ့စည်းပုံတွေကို အကုန်ပယ်ဖျက်လိုက်ပြီး အလုပ်ကိုသာ အာရုံစိုက်စေခဲ့

ပါတယ်။ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်အချင်းချင်း ကူညီတဲ့သူတွေကို ဆုချီးမြှင့်

သလို သူကိုယ်တိုင်လဲ ဝန်ထမ်းတွေနဲ့တန်းတူ အလုပ်လုပ်တာကြောင့်

အလုပ်ခွင်ရဲ့ အခြေအနေ ပြန်ကောင်းမွန်လာခဲ့ပါတယ်။ Gerstner

ရဲ့ growth mindset ကြောင့် အသင်းလိုက် ညီညီညွတ်ညွတ်

အလုပ်လုပ်တတ်တဲ့ အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုကိုတည်ဆောက်နိုင်ခဲ့သလိုကုမ္ပဏီမှာ အမြစ်တွယ်နေတဲ့ fxed mindset ကိုလဲ ဖယ်ရှားပစ်နိုင် ခဲ့တာကြောင့် IBM ကုမ္ပဏီဟာ ရေရှည်တည်တံ့အောင်မြင်တဲ့ ကုမ္ပဏီ တစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့တာကိုတွေ့ရပါတယ်။

အခုနောက်ဆုံးအနေနဲ့ အချစ်ရေး (relationship) ကိစ္စတွေမှာ ဒီ စိတ်ဓာတ်နှစ်ခုရဲ့ သက်ရောက်ပုံတွေကို ဆက်လက်ဖော်ပြပေးပါဦး မယ်။

Fixed mindset သမားနဲ့ growth mindset သမားတွေဟာ အချစ်ကို အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ပုံချင်းကွဲပြားသလို၊ အသည်းကွဲခြင်းနဲ့ လမ်းခွဲ ခြင်းတွေကို ရင်ဆိုင်ပုံတွေလဲ ကွဲပြားခြားနားကြတာကို တွေ့ရပါတယ်။

Fixed mindset ရှိသူတွေဟာ အချစ်ဆိုတာကို ဘာမှကြိုးစား တည်ဆောက်စရာမလိုတော့တဲ့ အရာတစ်ခုလို့ ယုံကြည်ထားကြပါ တယ်။ ဥပမာအားဖြင့် မက်စ်နဲ့ ရှာလင်းလို့ခေါ်တဲ့ စုံတွဲတစ်တွဲကို လေ့လာကြည့်ပါ။ သူတို့နှစ်ယောက်ဟာ မြင်မြင်ချင်းမှာပဲ တစ်ဦးနဲ့တစ် ဦး အရမ်းချစ်သွားခဲ့ကြပြီး တစ်ဘဝလုံးလက်တွဲဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြသူ တွေပါ။ ဒါပေမဲ့ နှစ်ယောက်အတူနေတာ အချိန်ကြာလာတာနဲ့အမျှ မက် စ်ဟာ စိတ်မကြည်ချိန်တွေမှာ တစ်ယောက်တည်းနေတတ်တာကို ရှာ လင်းအနေနဲ့ သတိထားမိလာပါတယ်။ ဒီလိုနေတာမျိုးကို ရှာလင်းက လုံးဝမကြိုက်ပါဘူး။မက်စ်ကလဲ ရှာလင်းက သူ့ရဲ့ စရိုက်ကို နားလည်မ ပေးနိုင်ဘူးလို့ ယူဆပါတယ်။ သူငယ်ချင်းတွေက သူတို့နှစ်ယောက်ကို တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ပြီး ပြဿနာဖြေရှင်းဖို့ ဖျောင်းဖျကြပေမဲ့ သူတို့က အချစ်စစ်သာမှန်ရင် ဘာမှဖြေရှင်းနေစရာမလိုဘူးလို့ ခံယူထားတာကြောင့် တစ်ယောက်နဲ့ တစ်ယောက် တကယ်မချစ်ဘူးလို့ယူဆပြီး လမ်းခွဲခဲ့ကြပါတယ်။

ဒီဥပမာကိုကြည့်ရင် fixed mindset သမားတွေဟာ သူတို့စိတ်ကို အကုန်နားလည်ပေးပြီး သူတို့လုပ်သမျှ အကုန်သဘောတူလိုက်လျော ပေးနိုင်သူတွေကိုပဲ လိုချင်တယ်ဆိုတာကို တွေ့နိုင်ပါလိမ့်မယ်။ သူတို့က သူတို့ချစ်သူရဲ့ ပြောင်းလဲလို့မရတဲ့ စရိုက်လက္ခဏာတွေကို နားလည် ပေးနိုင်စွမ်းမရှိကြသလို ပြဿနာကိုလဲ ဆွေးနွေးအဖြေရှာခြင်း မရှိကြ ပါဘူး။

Growth mindset ရှိသူတွေကတော့ အချစ်စစ်ဆိုတာ အပြန်အလှန်နားလည်မှုနဲ့ တဖြည်းဖြည်းချင်း ကြိုးစားတည်ဆောက်ရGrowth mindset ရှိသူတွေကတော့ အချစ်စစ်ဆိုတာ အပြန်အလှန်နားလည်မှုနဲ့ တဖြည်းဖြည်းချင်း ကြိုးစားတည်ဆောက်ရ တဲ့အရာလို့ ခံယူကြပါတယ်။ သူတို့က မတူညီတဲ့အကျင့်စရိုက်တွေကို သတိပြုနိုင်စွမ်းရှိကြပြီး မတူကွဲပြားမှုတွေကြောင့်ဖြစ်လာတဲ့ ပြဿနာ တွေကို တတ်နိုင်သလောက်လျှော့ချချင်စိတ်ရှိကြပါတယ်။ သူတို့က ပဋိပက္ခဖြစ်လာပြီဆိုရင်လဲ ချစ်သူနဲ့အတူ ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းတာ၊ သူတို့ အမှားကိုဝန်ခံတာ၊ ပြဿနာကိုပူးပေါင်းအဖြေရှာတာတွေ ပြုလုပ်တတ် ကြပါတယ်။

ချစ်သူနဲ့လမ်းခွဲရလို့ အသည်းကွဲချိန်မှာလဲ fixed mindset နဲ့ growth mindset တို့ရဲ့ ခံယူချက်ချင်းမတူပါဘူး။

Fixed mindset ရှိသူတွေဟာ လမ်းခွဲရပြီဆိုတာနဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် “အချစ်ရှုံးသမား” လို့ တံဆိပ်ကပ်လိုက်ပြီး နာကျင်ကြေကွဲနေတတ်ပါ တယ်။ သူတို့ဟာ ဒီအရှုံးကို ရှက်စရာတစ်ခုလို့ယူဆတာကြောင့် ချစ်သူ ကိုလက်စားချေချင်ကြပြီး ရည်းစားဟောင်းကို နာကျင်ခံစားစေလိုတဲ့ ဆန္ဒလဲ ရှိကြပါတယ်။ ပြီးရင်တော့ သူတို့ကိုယ်သူတို့ အချစ်နဲ့မ ထိုက်တန်တဲ့လူတွေလို့ခံယူလိုက်ကြပြီး အချစ်စစ်ဆိုတာ မရှိနိုင်ဘူးလို့ လဲ သတ်မှတ်လိုက်ကြမှာဖြစ်ပါတယ်။

ပြောင်းပြန်အားဖြင့် growth mindset သမားတွေကတော့ မတတ် သာလို့လမ်းခွဲရတဲ့အခါ အနာအကျက်မြန်ကြပြီး ဘဝသစ်ကိုစတင်နိုင် ကြတာတွေ့ရပါတယ်။ အသည်းကွဲတဲ့ဒဏ်ရာက နာကျင်နေဆဲဖြစ်ပေမဲ့ အချစ်ရေးမှာ သူတို့ဘာမှားခဲ့သလဲဆိုတာကို ပြန်လည်သုံးသပ်နိုင်ကြပါ တယ်။ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ရိုးရိုးသားသား သုံးသပ်ဆင်ခြင်နိုင်မှုကြောင့် သူတို့ကိုယ်သူတို့ ပိုနားလည်လာပြီး နောက်တစ်ကြိမ်မှာ ပိုကောင်းတဲ့ relationship ကိုတည်ဆောက်နိုင်လေ့ရှိကြပါတယ်။

“နီကိုးလ်” လို့ခေါ်တဲ့ အမျိုးသမီးဟာ အဲဒီလိုပုဂ္ဂိုလ်မျိုးပါ။ နီကိုးလ်ရဲ့ သတို့သားဟာ လက်ထပ်မဲ့နေ့မှာ ဘုရားကျောင်းကိုရောက်မလာခဲ့ပါ ဘူး။ ဆွေမျိုးမိတ်သင်္ဂဟ ရာပေါင်းများစွာရဲ့ရှေ့မှာ အမျိုးသမီးတစ် ယောက်အတွက် ဒီထက်ရှက်ဖို့ကောင်းပြီး နာကျင်စရာကောင်းတဲ့ကိစ္စ မျိုး ရှိမှာမဟုတ်တော့ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ နီကိုးလ်ကတော့ သတ္တိရှိရှိနဲ့ တစ်ယောက်တည်း သီချင်းဆိုတာ၊ ကခုန်တာတွေပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ညစာ စားပွဲကိုလဲ ပုံမှန်အတိုင်း ကျင်းပပြုလုပ်ပေးခဲ့ပါတယ်။ နာကျင်လွန်းလို့ လူကွယ်ရာမှာကြိတ်ငိုရင်း မျက်လုံးတွေအစ်နေခဲ့ပေမဲ့ ရှက်တဲ့စိတ်ကိုတော့ မခံစားခဲ့ရပါဘူး။ ဒီ relationship မှာ ဘာအမှားတွေရှိခဲ့ သလဲလို့ ပြန်လည်ဆင်ခြင်ကြည့်ပြီး တစ်ချိန်မှာ အချစ်စစ်ကိုတွေ့ရမယ် လို့လဲ ယုံကြည်ထားခဲ့ပါတယ်။ နှစ်အနည်းငယ်ကြာပြီးနောက်မှာတော့ သူမဟာ ပိုကောင်းတဲ့ သတို့သားတစ်ယောက်နဲ့အတူ

အဲဒီချာ့ဂျ်ကျောင်း မှာပဲ မင်္ဂလာဆောင်ခဲ့တာကိုတွေ့ရပါတယ်။
(3) စိတ်ဓာတ်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး

Mindset လို့ခေါ်တဲ့စိတ်ဓာတ်ဟာ လူတွေအပေါ်သက်ရောက်မှု ကြီးမားတယ်ဆိုတာကို ရှေ့အခန်းမှာ လေ့လာခဲ့ကြပြီးပါပြီ။ ဒီနေရာမှာ မေးစရာရှိတာက မတူညီတဲ့စိတ်ဓာတ်တွေ ဘယ်ကနေဘယ်လို စတင် ဖြစ်ပေါ်လာသလဲဆိုတဲ့အချက်ပါပဲ။

ပထမအခန်းမှာတုန်းကပြောခဲ့တဲ့ လေးနှစ်သားအရွယ် ကလေးလေး တွေရဲ့ အရုပ်ဆက်ပဟေဠိ ရွေးချယ်မှုအကြောင်းကို လေ့လာကြည့် ခြင်းအားဖြင့် မတူညီတဲ့စိတ်ဓာတ်တွေဟာ ကလေးဘဝမှာတည်းက စတင်ဖြစ်ပေါ်နေကြောင်း တွေ့မြင်နိုင်ပါလိမ့်မယ်။ ဒီလိုဖြစ်ရခြင်း အကြောင်းရင်းကတော့ မိဘနဲ့ဆရာသမားတွေပါပဲ။ မိဘဆရာတွေရဲ့ ပြောစကားရဲ့လုပ်ရပ်တွေဟာ ကလေးတွေကို မတူညီတဲ့စိတ်ဓာတ်တွေ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပါတယ်။

မွေးကင်းစကလေးတွေမှာ ပင်ကိုယ်အားဖြင့် growth mindset ပါလာပြီးသားပါ။ ကလေးတွေဟာ သူတို့ထိတွေ့ရတဲ့အရာတိုင်းကို စူးစမ်းလေ့လာသင်ယူကြသလို၊ ဘယ်နှစ်ကြိမ်ပဲ လဲကျလဲကျ ပြန်ထပြီး လမ်းလျှောက်ဖို့ ကြိုးစားကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီကလေး ကြီးပြင်းလာ တဲ့အခါမှာတော့ မိဘနဲ့ဆရာတွေဟာ ကလေးရဲ့ စိတ်ဓာတ်အတွက် အရေးကြီးဆုံး စံပြပုဂ္ဂိုလ်တွေဖြစ်လာကြပြီး ဒီကလေး growth mindset ဆက်ရှိမလား၊ fixed mindset ပြောင်းသွားမလားဆို တာကို အဆုံးအဖြတ်ပေးနိုင်ပါတယ်။

Growth mindset ရှိတဲ့ မိဘတွေက သူတို့ကလေးတွေကို ကိုယ်တိုင်သင်ယူလေ့လာဖို့ အာပေးတတ်ကြပြီး၊ fxed mindset ရှိ တဲ့ မိဘတွေကတော့ သူတို့ကလေးတွေကို ဒီဟာမှန်တယ်၊ ဟိုဟာမှား တယ်၊ ဒီဟာကောင်းတယ်၊ ဟိုဟာဆိုးတယ် စသဖြင့် ဆုံးဖြတ်ပေးလေ့ ရှိကြပါတယ်။ မိဘတွေပေါ်မူတည်ပြီး အသက်သုံးနှစ်လောက်မှာတင် ကလေးတွေရဲ့စိတ်ဓာတ်က အပြောင်းအလဲဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ Growth mindset ရှိတဲ့ကလေးတွေဟာ တစ်ခြားကလေးတွေရဲ့ ငိုသံကြားရင် ကူညီဖို့သွားရောက်တတ်ကြပြီး၊ fixed mindset ရှိတဲ့ ကလေးတွေကတော့ တစ်ခြားကလေးတွေရဲ့ ငိုသံကို စိတ်ပျက်တတ်ကြ တာတွေ့ရပါတယ်။ကျောင်းရောက်တဲ့အခါမှာတော့ ဆရာ/ဆရာမတွေဟာ ကလေးတွေရဲ့ စိတ်ဓာတ်အတွက် အရေးကြီးဆုံး စံပြပုဂ္ဂိုလ်တွေ ဖြစ်လာပါပြီ။ ဆရာ/ ဆရာမအများစုဟာ တော်တဲ့ကျောင်းသားက အမြဲတမ်းတော်နေမှာဖြစ် ပြီး၊ ညံ့တဲ့ကျောင်းသားဟာလဲ အမြဲတမ်းညံ့နေမှာပဲလို့ ပုံသေမှတ်ယူတဲ့ fxed mindset ရှိကြပါတယ်။ ဒီလိုနဲ့ ညံ့တဲ့ကျောင်းသားတွေဟာ စိတ်ဓာတ်ကျပြီး၊ fixed mindset ဝင်သွားကြတာများပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ grwoth mindset ကို နားလည်သဘောပေါက်တဲ့ ဆရာ, ဆရာမကောင်းတွေကတော့ ကျောင်းသားတိုင်းဟာ သူတို့ရဲ့သင်ယူ လေ့လာမှုပေါ်အခြေခံပြီး ပြောင်းလဲသွားနိုင်တယ်လို့ နားလည် သဘောပေါက်ကြတာကြောင့် ကျောင်းသားတိုင်း နားလည်လွယ်မဲ့ နည်းစနစ်မျိုးစုံနဲ့ သင်ပေးနိုင်ကြတဲ့အတွက် အဆင့်မကောင်းတဲ့ ကျောင်းသားတွေဟာလဲ ယုံကြည်ချက်ရှိလာပြီး growth mindset ရှိသူတွေ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။

နောက်ထပ်သတိထားရမဲ့အချက်ကတော့ ကလေးတွေကို ချီးမွမ်းပုံ ချီးမွမ်းနည်းပါ။ “သားကသိပ်တော်တာပဲ” “သားကပါရမီသိပ်ကောင်း တာပဲ” “သားက သင်ပေးရင်ခဏလေးနဲ့တတ်တယ်” ဆိုတဲ့စကားတွေ ဟာ fxed mindset ရှိတဲ့ မိဘနဲ့ဆရာတွေ အသုံးပြုလေ့ရှိကြတဲ့ ချီးမွမ်းစကားတွေဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီစကားတွေကြောင့် ကလေး တွေဟာ သူတို့ကိုယ်သူတို့ မွေးရာပါတော်တဲ့လူတွေလို့ မှတ်ထင်လာကြ ပြီး သင်ယူလေ့လာမှုနဲ့ ကြိုးစားအားထုတ်မှုတို့ရဲ့ တန်ဖိုးတွေကို နားမ လည်သူတွေ ဖြစ်သွားတတ်တယ်လို့ Dweck က သတိပေးထားပါ တယ်။

ကျောင်းသားရာပေါင်းများစွာကို လေ့လာခဲ့တဲ့ Dweck ရဲ့ လေ့လာမှု တွေအရ ကလေးတွေရဲ့ ဉာဏ်ရည်နဲ့ ပင်ကိုပါရမီတွေကို ချီးမွမ်းပေး ခြင်းဟာ တဒင်္ဂပျော်ရွှင်နှစ်သက်မှုကို ရရှိစေနိုင်ပေမဲ့ ရေရှည်မှာတော့ ကလေးတွေရဲ့ စိတ်အားတက်ကြွမှုတွေ ပျောက်ဆုံးသွားတတ်တယ်လို့ သိရပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ဒီကလေးတွေရဲ့စိတ်မှာ “တော်တဲ့ လူတွေဟာအောင်မြင်တယ်၊ ညံ့တဲ့လူတွေဟာ ကျရှုံးတယ်” ဆိုတဲ့ fixed mindset ရဲ့ အခြေခံအတွေးမျိုး ဝင်သွားလို့ပါပဲ။

ဒါဆိုရင် ကလေးတွေကို လုံးဝမချီးမွမ်းရတော့ဘူးလားလို့ မေးစရာရှိပါ တယ်။ ဒီလိုတော့လဲ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ကလေးတွေကိုချီးမွမ်းတဲ့ အခါ သူတို့ရဲ့ဉာဏ်ရည်နဲ့ ပါရမီတွေကိုချီးမွမ်းမဲ့အစား သူတို့ရဲ့ သင်ယူ လေ့လာမှုလုပ်ငန်းစဉ်တွေ၊ ဇွဲလုံ့လရှိမှုတွေ၊ ကြိုးစားအားထုတ်မှုတွေကို သာ ချီးမွမ်းပေးသင့်ပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် “သားက အမှတ်ကောင်းကောင်းရဖို့အတွက် ပြင်ဆင်ကြိုးစားမှုတွေ တော်တော်လုပ်ခဲ့ တာပဲ” ၊ “ဒီအိမ်စာကခက်ပေမဲ့ အာရုံစူးစိုက်မှုအပြည့်နဲ့ နည်းလမ်း ပေါင်းစုံသုံးပြီး အဖြေရှာနိုင်ခဲ့တာကိုတော့ချီးကျူးတယ်” အစရှိတဲ့ ချီးကျူးမှုမျိုးတွေပေါ့။

ကလေးတွေရဲ့ ရှုံးနိမ့်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်လာရင်လဲ မိဘဆရာတွေရဲ့ တုံ့ပြန်ပုံချင်း မတူညီကြပါဘူး။

Fixed mindset ရှိတဲ့ မိဘဆရာတွေဟာ သူတို့တပည့်သားတွေ အရှုံးနဲ့ကြုံရတဲ့အခါ ကလေးတွေအရည်အချင်းမမီဘူးလို့ယူဆပြီး ကလေးတွေအပေါ်ထားတဲ့ မျှော်လင့်ချက်တွေကို လက်လျှော့လိုက်လေ့ ရှိပါတယ်။ တချို့မိဘဆရာတွေကျတော့လဲ ကလေးတွေကို အပြစ်တင် တာ၊ စိမ်းစိမ်းကားကားဆက်ဆံတာမျိုးတွေကို ပြုလုပ်တတ်ကြပြီး ဒီ လိုပြုလုပ်ခြင်းအားဖြင့် ကလေးတွေကြိုးစားချင်စိတ်ရှိလာအောင် လှုံ့ဆော်ပေးနိုင်လိမ့်မယ်လို့လဲ

ယုံကြည်ထားကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီ နည်းလမ်းနှစ်ခုလုံးဟာ “မင်းအောင်မြင်နေရင် ငါတို့ချစ်မယ်၊ မင်းအဆ င့်မမီရင်တော့ အပြစ်ပေးခံရမယ်” ဆိုတဲ့ သဘောသက်ရောက်နေပြီး၊ ဘာဖြစ်ဖြစ်ချစ်ပေးနိုင်တဲ့ အကြွင်းမဲ့မေတ္တာမျိုးကို ဖော်ပြနိုင်စွမ်းမရှိ တော့သလို ကလေးတွေရဲ့ အရှုံးကိုရင်ဆိုင်နိုင်စွမ်းနဲ့ ပြဿနာဖြေရှင်း နိုင်စွမ်းတွေကိုလဲ အဟန့်အတားဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။

ကလေးတွေကို သူတို့သာ အတော်ဆုံးအတတ်ဆုံးဆိုတဲ့စိတ်မျိုး ရိုက်မ သွင်းသင့်သလို ရှုံးနိမ့်မှုတစ်ခုခုကြုံလာရင်လဲ သူတို့ရဲ့အားနည်းချက် တွေကို ကူညီဖုံးဖိပေးတာမျိုး မလုပ်သင့်ပါဘူး။ မိဘဆရာတွေ တကယ်လုပ်သင့်တာက အပြုသဘောဆောင်တဲ့ အကြံဉာဏ်နဲ့ ထင်မြင်ချက်တွေပေးဖို့သာဖြစ်ပါတယ်။ ကလေးတွေကို သူတို့နဲ့ အကိုက်ညီဆုံးဖြစ်မဲ့နည်းလမ်းတွေကိုရှာဖွေဖို့၊ ဘာကြောင့်ရှုံးရသလဲဆို တာကို ပြန်လည်သုံးသပ်ဆင်ခြင်ဖို့၊ နောက်တစ်ကြိမ်မှာ ဒီထက်ပို ကြိုးစားဖို့တွေကို မိဘတွေဘက်က တိုက်တွန်းအားပေးသင့်ပါတယ်။ ဒါ မှသာ ကလေးတွေရဲ့စိတ်ထဲမှာ ကြိုးစားအားထုတ်မှုရှိမှ အောင်မြင်မှုရ နိုင်မယ်ဆိုတဲ့ growth mindset အခြေတည်လာမှာဖြစ်ပါတယ်။

Growht mindset ရှိအောင် ပြုစုပျိုးထောင်ခြင်းခံခဲ့ရတဲ့ ကလေး တွေအတွက်တော့ တိုးတက်မှုဆိုတာ မိုးကောင်းကင်ကြီးလိုပဲ အကန့် အသတ်မရှိပါဘူး။ သူတို့ရဲ့ ဉာဏ်ရည်ကို အတိအကျခန့်မှန်းနိုင်ဖို့ မလွယ်သလို သူတို့လေးတွေ အနာဂတ်မှာ ဘယ်လောက်ထိတိုးတက်သွားမယ်ဆိုတာကိုလဲ ဘယ်သူမှခန့်မှန်းလို့မရပါဘူး။ ဒီကလေးတွေဟာ သူများထက် အမှတ်ကောင်းဖို့, သူများထက်သာဖို့လဲ သိပ်စိတ်မဝင်စား ကြဘဲ သူတို့လုပ်နိုင်သမျှ အကောင်းဆုံးလုပ်နိုင်နေရင် စိတ်ကျေနပ်မှုရ နေကြသူတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့ဟာ ဂီတ၊ အားကစား၊ ပန်းချီ စတဲ့ အရာတိုင်းကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် လေ့ကျင့်တတ်ကြပြီး လေ့ကျင့်မှုတွေ၊ စိန်ခေါ်မှုတွေ၊ မအောင်မြင်မှုတွေကနေတစ်ဆင့် သူတို့ရဲ့ ကျွမ်းကျင်မှု ကို မြှင့်တင်နိုင်လိမ့်မယ်လို့ နားလည်သဘောပေါက်ကြတာကိုလဲ တွေ့ရ ပါတယ်။

ဒါဆိုရင် ကလေးဘဝမှာ fixed mindset ရှိနေခဲ့ပြီးသားဆိုရင်ရော growth mindset ဖြစ်လာအောင် ပြုပြင်ပြောင်းလဲလို့ရနိုင်ပါဦးမ လား? အဖြေကတော့ Yes ပါပဲ။

စိတ်ပညာရှင် Aaron Beck က လူသားတွေရဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ပြဿနာတွေဟာ သူတို့ရဲ့ ယုံကြည်မှု (believes) တွေပေါ်မူတည်နေ တယ်လို့ 1960s ဝန်းကျင်လောက်မှာ ပြောခဲ့ဖူးပါတယ်။ လူတွေဟာ ယုံကြည်မှုတွေကို သတိမထားမိကြပေမဲ့ ယုံကြည်မှုတွေက သူတို့ရဲ့ စိတ်အခြေအနေနဲ့ အပြုအမူတွေကို လွှမ်းမိုးသက်ရောက်မှုရှိနေပါ တယ်။ဒါကြောင့် Beck က လူနာတွေရဲ့ယုံကြည်မှုတွေကို သတိပြု စောင့်ကြည့်ခိုင်းပြီး သူတို့ရဲ့ အသိအမြင်တွေကို ပြောင်းလဲနိုင်အောင် သင်ကြားပေးခဲ့ပါတယ်။ ဒီကုထုံးကို “cognitive therapy” လို့လဲ ခေါ်ကြပါတယ်။

Cognitive therapy ဟာ လူတစ်ယောက်ရဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ပြဿနာတွေကို နည်းလမ်းကျကျ တွေးတတ်လာစေပါတယ်။ ဥပမာ အားဖြင့် fxed mindset ရှိသူတစ်ယောက်က စာမေးပွဲမှာအမှတ်မ ကောင်းလို့ “ငါညံ့လိုက်တာ” လို့ မသိစိတ်ထဲကနေ တွေးမိတယ်ဆိုပါစို့။ ဒါဆိုရင် cognitive therapy က အဲဒီအတွေးကိုဖော်ထုတ်ပြီး “ငါ ညံ့လိုက်တာ” ဆိုတဲ့ယုံကြည်ချက်က ယုတ္တိရှိရဲ့လားဆိုတာကို စဉ်းစား ခိုင်းပါလိမ့်မယ်။ ဒီလိုစဉ်းစားကြည့်လိုက်ရင် ကိုယ်အရင်ကရရှိခဲ့ဖူးတဲ့ အောင်မြင်မှုတွေကို ပြန်အမှတ်ရလာမှာဖြစ်ပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် လူညံ့ တစ်ယောက်လို့ တံဆိပ်မကပ်သင့်ကြောင်း နားလည်လာမှာဖြစ်ပါ တယ်။

ဦးနှောက်ဆိုတာ တစ်ခြားကြွက်သားတွေလိုပဲ လေ့ကျင့်ပေးလို့ရတာ ကြောင့် growth mindset ကို ပိုင်ဆိုင်ချင်ရင် ကိုယ့်ရဲ့တွေးပုံတွေးနည်းနဲ့ အသိအမြင်တွေကို ပြောင်းလဲလာအောင် လေ့ကျင့်ပေးလို့ရပါ တယ်။ ဥပမာအားဖြင့် မတော်တဆလက်လွတ်ပြီး ကြမ်းပေါ်ကို ပန်းကန်ပြားတစ်ချပ် ကျကွဲသွားတယ်ဆိုပါစို့။ ဒါဆိုရင် ရုတ်တရက် တော့ “ငါတော်တော်ပေါ့ဆပါလား” လို့ fixed mindset နဲ့ အပြစ်တင်မိပါလိမ့်မယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီလိုအချိန်မှာ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် သတိထားပြီး “ဟုတ်ပြီ၊ ဒီကိစ္စကတော့ ဒီလိုဖြစ်သွားပြီးပြီ၊ ဒါကို ငါသန့် ရှင်းရေးလုပ်လိုက်မယ်၊ နောက်တစ်ခါ ဒီလိုမဖြစ်အောင် ငါသတိထား မယ်” လို့ growth mindset နဲ့ ပြောင်းတွေးလိုက်လို့ရပါတယ်။ ဒီ လို အမှားတွေ ရှုံးနိမ့်မှုတွေကနေ သင်ခန်းစာယူပြီး စဉ်ဆက်မပြတ် ကြိုးစားခြင်းဟာ growth mindset ရဲ့ သရုပ်သကန်ပါပဲ။

ဒီနေရာမှာ သတိထားရမဲ့အချက်ကတော့ နှစ်ပေါင်းများစွာ အရိုးစွဲလာခဲ့ တဲ့ fixed mindset ကို နေ့ချင်းညချင်း ဖျောက်ပစ်လို့မရနိုင်ဘူးဆို တဲ့ အချက်ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် fixed mindset ကို မလိုချင်ဘူး ဆိုပြီး ချက်ချင်းဖယ်ထုတ်ပစ်နိုင်စရာမလိုပါဘူး။ ဘယ်လိုအခြေအနေ မျိုးမှာမဆို Growth Mindset အမြင်လေးနဲ့ တွဲတွဲပြီးကြည့်တတ် ရင် လုံလောက်ပါပြီ။

တချို့ကျတော့လဲ fixed mindset က တစ်သက်လုံးအရိုးစွဲလာတဲ့ စိတ်ဓာတ်ဖြစ်တာကြောင့် ဒီစိတ်ဓာတ်ကိုပြင်လိုက်ရင် ကိုယ့်ရဲ့ဖြစ်တည် မှုကို ငြင်းဆန်သလိုဖြစ်သွားလိမ့်မယ်လို့ ထင်တတ်ကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ fixed mindset ဆိုတာက ကိုယ့်ရဲ့စစ်မှန်တဲ့ဖြစ်တည်မှု မဟုတ်ပါ ဘူး။ လူတကာရဲ့လက်ခုပ်သံတွေ၊ လူတကာရဲ့နှစ်သက်မှုတွေကိုလိုချင် နေတဲ့ fixed

mindset ရှိသူဟာ ကိုယ်မဟုတ်တဲ့ တခြားလူတစ် ယောက်ပါ။ ဒါကြောင့် growth mindset ကို ပြောင်းလဲနိုင်အောင် ကြိုးစားခြင်းဟာ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်ငြင်းဆန်ခြင်းမဟုတ်ဘဲ ကိုယ့်ရဲ့ဖြစ် တည်မှုအစစ်အမှန်နဲ့ ပိုနီးစပ်အောင် ကြိုးစားခြင်းသာဖြစ်တယ်လို့ ပြော နိုင်ပါတယ်။

Dweck ကတော့ ဒီစာအုပ်မှာ growth mindset ပြောင်းလဲရေး ခရီးစဉ်အတွက် အဆင့်လေးဆင့်ဖော်ပြထားပါတယ်။

ပထမအဆင့်က ကိုယ့်ရဲ့ fixed mindset အတွေးအမြင်တွေကို ငြင်းဆန်ဘဲ ကျေကျေနပ်နပ်ပွေ့ဖက်လက်ခံပြီး ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်ဖို့ ဖြစ် ပါတယ်။ ၊ ဘဝမှာ အရှုံးတွေနဲ့ကြုံရတဲ့အခါ fixed mindset ကြောင့် ရှက်ရွံ့မှုတွေဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ပေမဲ့ ဒီခံစားချက်တွေဟာ လူ့သဘာဝဖြစ်နတာကြောင့် လက်ခံပေးနိုင်ဖို့လိုပါတယ်။ အရေးကြီးတာက အဲဒီခံစား ချက်တွေထဲမှာ အကြာကြီးမနေဘဲ ရှေ့ဆက်နိုင်ဖို့ပါပဲ။

လူတစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် fixed mindset ဖြစ်ပေါ်တဲ့နေရာ ချင်းကလဲ ကွဲပြားခြားနားတတ်ပါတယ်။ တချို့က သင်ယူလေ့လာရေး မှာ growth mindset ရှိပေမဲ့ အချစ်ရေးကျတော့ fixed mindset ရှိနေတာမျိုးဖြစ်တတ်ပါတယ်။ ဘယ်နေရာမှာပဲ fixed mindset ရှိသည်ဖြစ်စေ၊ ဒီစိတ်ဓာတ်ကို ငြင်းဆန်နေစရာမလိုဘဲ ဒါ ဟာ ပုံမှန်ပဲလို့ လက်ခံပေးနိုင်ဖို့လိုပါတယ်။

ဒုတိယအဆင့်ကတော့ fixed mindset တွေကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့ နောက်ခံအကြောင်းရင်းတွေကို သတိပြုဖော်ထုတ်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ စာမေးပွဲကျချိန်မှာ လက်လျှော့အရှုံးပေးချင်စိတ်ဖြစ်တာလား? အလုပ်ပြုတ်ချိန်မှာ အရှုံးသမားလိုခံစားရတာလား? ကိုယ့်ထက်တော် တဲ့လူနဲ့တွေ့ရင် သိမ်ငယ်သွားတာလား? စိန်ခေါ်မှုတွေကိုကြောက်နေတာ လား? ဒါမှမဟုတ် တခြားလူတွေကို စီမံခန့်ခွဲမှုမလုပ်နိုင်လို့ စိတ်ဓာတ် ကျတာလား? အစရှိသဖြင့် ကိုယ့်ရဲ့ fixed mindset တွေ ထွက် ပေါ်လာတတ်တဲ့ အရင်းအမြစ်တွေကို ရှာဖွေရမှာဖြစ်ပါတယ်။

တတိယအဆင့်ကတော့ ကိုယ့်ရဲ့ fixed mindset ကို လူတစ် ယောက်လို့သဘောထားပြီး နာမည်တစ်ခုခုပေးလိုက်ဖို့ဖြစ်ပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားတွေထဲက ကိုယ်မကြိုက်ဆုံး၊ ကိုယ်မ ဖြစ်ချင်ဆုံး ဇာတ်ကောင်တွေရဲ့နာမည်မျိုး ပေးလိုက်တာမျိုးပါ။ ပြီးရင် တော့ အဲဒီ fxed mindset ရှိတဲ့လူက ကိုယ့်စိတ်ထဲကနေထွက်လာ တိုင်းမှာ သူနဲ့ဆန့်ကျင်ဘက်လုပ်ရပါမယ်။ Fixed mindset က တစ်ခုခုပြောလာရင် သူပြောသမျှကို ကိုယ်က “No” လို့ပြောပြီးငြင်း ပါ။ ဥပမာအားဖြင့် ရှုံးနိမ့်မှုတစ်ခုခုနဲ့ကြုံရချိန်မှာ fixed mindset ပေါ်လာပြီး ကိုယ့်ကိုအသုံးမကျဘူးလို့ပြောပါလိမ့်မယ်။ အဲဒီအချိန်ကျ ရင် ကိုယ့်ဘက်က သူပြောတာမမှန်ကြောင်းငြင်းဆန်ပြီး နောက်တစ် ကြိမ်ကြိုးစားချင်စိတ်ကို မွေးမြူရမှာဖြစ်ပါတယ်။

စတုတ္ထအဆင့်ကတော့ ကိုယ့်ရဲ့ fixed mindset လေးကို ကိုယ် လိုချင်တဲ့စိတ်မျိုးဖြစ်လာအောင် ဆုံးမပညာပေးဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ Fixed mindset ကို ဖြစ်ပေါ်စေတဲ့အကြောင်းရင်းတွေကို သဘောပေါက်လာမယ်၊ fixed mindset ကို နာမည်ခေါ်ပြီး ဆန့် ကျင်နိုင်လာနိုင်မယ်ဆိုရင် ဒီစိတ်ဓာတ်ကို လိမ္မာအောင်ဆုံးမနိုင်စွမ်း ပိုကောင်းလာပါလိမ့်မယ်။

Fixed mindset ကတော့ သူ့သဘာဝအတိုင်း လက်လျှော့အရှုံးပေး ဖို့နဲ့ comfort zone ထဲကနေမထွက်ဖို့ကိုပဲ အမြဲတမ်း တိုက်တွန်းမှာ ပါပဲ။ အဲဒီလိုအချိန်တွေမှာ သူ့ကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဆူပူကြိမ်းမောင်း စရာမလိုပါဘူး။ သူ့ကို ဆူပူကြိမ်းမောင်းခြင်းက ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ဆူပူ ကြိမ်းမောင်းခြင်းနဲ့ အတူတူပါပဲ။ ဒါကြောင့် fxed mindset က “မင်းအသုံးမကျဘူး” လို့ပြောလာတဲ့အခါ “အေးအေး၊ မင်းပြောသလို လဲဖြစ်နိုင်ပါတယ်၊ ဒါပေမဲ့ ငါ့မှာ နောက်ထပ်အိုင်ဒီယာတွေရှိသေးတယ်၊ ငါတို့ထပ်ကြိုးစားကြည့်သင့်တယ်မဟုတ်လား” လို့ ပညာပေးဆုံးမနိုင် ပါတယ်။ ကိုယ့်ဘက်က growth mindset ရှုထောင့်ကနေအမြဲ တွေးပြီး fixed mindset လေးကို ဖြည်းဖြည်းချင်း ဆုံးမသွားမယ် ဆိုရင် စဉ်ဆက်မပြတ်တိုးတက်သူတွေ ဖြစ်လာပါလိမ့်မယ်လို့ စာရေး သူ Dr. Carol Dweck က တိုက်တွန်းဖော်ပြထားပါတယ်။

လောကမှာ တစ်ချို့လူတွေက အောင်မြင်ကြပြီး၊ တစ်ချို့လူတွေ ကတော့ ရှုံးနိမ့်မှုတွေနဲ့ပဲ အမြဲရင်ဆိုင်နေကြရပါတယ်။ ဒါဆိုရင် လူတွေ ကို တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် ကွဲပြားခြားနားသွားအောင် ဘယ်အရာ တွေက ပုံဖော်ပေးလိုက်တာလဲ? ဒီမေးခွန်းဟာ ရှေးခေတ်ကတည်းကနေ အခုချိန်ထိ ပညာရှင်တွေ ငြင်းခုံနေကြတဲ့ မေးခွန်းဖြစ်ပါတယ်။ တစ်ချို့ ပညာရှင်တွေက လူတွေ ကွဲပြားခြားနားရခြင်းဟာ မျိုးရိုးဗီဇနဲ့ ဆိုင် တယ်လို့ ယုံကြည်ကြသလို၊ တစ်ချို့ကတော့ မတူညီတဲ့ ဘဝ အတွေ့အကြုံတွေနဲ့ ပညာရေးတွေကြောင့်လို့ ယုံကြည်ကြပါတယ်။

ဒီစာအုပ်ကို ရေးသားတဲ့ Dr. Carol Dweck ကတော့ လူတစ် ယောက်နဲ့တစ်ယောက် ကွဲပြားခြားနားရခြင်းဟာ “Mindset” လို့ ခေါ်တဲ့ စိတ်ဓာတ်ကြောင့်ဖြစ်တယ်လို့ ယုံကြည်သူတစ်ယောက် ဖြစ်ပါ တယ်။ ဒီစာအုပ်မှာလဲ Dr. Dweck ဟာ ဆယ်စုနှစ်ပေါင်းများစွာ ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ သုတေသနတွေကို အခြေခံပြီး၊ အောင်မြင်မှုတွေရဲ့ အဓိက သော့ချက်ဟာ စိတ်ဓာတ်ဖြစ်တယ်ဆိုတာကို ရှင်းလင်းတင်ပြထားပါ တယ်။ ဒီစာအုပ်ဟာ စထွက်ပြီးကတည်းက Amazon ရဲ့ ရောင်းအား အကောင်းဆုံး စိတ်ပညာဆိုင်ရာ စာအုပ်စာရင်းမှာ (၁၀) နှစ်ကျော်ကြာ ရပ်တည်လာခဲ့တဲ့ စာအုပ်ဖြစ်ပြီး၊ Microsoft ရဲ့ တည်ထောင်သူ Bill Gates ကိုယ်တိုင် ညွှန်းဆိုထားတဲ့ စာအုပ်လဲ ဖြစ်ပါတယ်။

Dr. Carol Dweck ဟာ စိတ်ပညာဆိုင်ရာ ပါမောက္ခတစ်ဦးဖြစ် ပြီး၊ Stanford တက္ကသိုလ်မှာ ပါမောက္ခအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင် နေသူလဲ ဖြစ်ပါတယ်။ သူမဟာ American Academy of Arts and Sciences ရဲ့ အသင်းဝင် တစ်ဦးလဲဖြစ်ပြီး၊ လူသားတွေရဲ့ စိတ်ဓာတ်နဲ့ အောင်မြင်မှု အကြောင်းကို နှစ်ပေါင်းများစွာ သုနေသန ပြုလုပ်နေသူလဲ ဖြစ်ပါတယ်။ သူမဟာ ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှာ ကမ္ဘာပေါ်မှာ ပညာရေးဆိုင်ရာ အမြင့်ဆုံး ဆုတံဆိပ်တစ်ခုဖြစ်တဲ့ Yidan Prize ကို ရရှိခဲ့သူလဲ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီစာအုပ်မှာ Fixed Mindset နဲ့ Growth Mindset လို့ခေါ်တဲ့ စိတ်နေစိတ်ထား နှစ်မျိုးအကြောင်းကို အကျယ်တဝင့် ဖော်ပြထားပြီး၊ ဒီစိတ်ဓာတ် နှစ်မျိုးပေါ်မူတည်ပြီး လက်တွေ့ဘဝမှာ လူသားတွေ ကွဲပြားခြားနားသွားပုံကို လေ့လာကြရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

Mindset စာအုပ်ရဲ့ အနှစ်ချုပ်မှတ်စုကိုတော့ အောက်ပါအတိုင်း အခန်း (၄) ခန်း ခွဲပြီး ဖော်ပြသွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ပထမအခန်း : မတူညီသော စိတ်ဓာတ်များ

ဒုတိယအခန်း : စိတ်ဓာတ်များ၏ သက်ရောက်မှု

တတိယအခန်း: စိတ်ဓာတ်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး
(1) မတူညီသော စိတ်ဓာတ်များ

။

လူသားတွေရဲ့ ဦးခေါင်းကစလို့ ခြေမအဆုံး၊ ရုပ်ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အသွင်အပြင်ဟာ နဂိုသတ်မှတ်ထားတဲ့အတိုင်း ပုံသေပါပဲ။ ခွဲစိတ် ပြုပြင်မှု နည်းနည်းပါးပါး လုပ်လို့ရတယ်ဆိုပေမဲ့လဲ၊ လူတွေဟာ သူတို့ ရဲ့ ရုပ်ခန္ဓာကိုယ်ကို ထိန်းချုပ်ပြုပြင်ဖို့ အခွင့်အရေး နည်းနည်းပဲရှိတာ ပါ။ ဒါပေမဲ့ လူတွေရဲ့ စိတ်ကတော့ ပုံသေမဟုတ်ပါဘူး? အားကစား, အနုအညာ, ပန်းချီ သင်္ချာပုစ္ဆာ ဖြေရှင်းနိုင်စွမ်း စတာတွေအားလုံးဟာ မွေးရာပါအတိုင်း ပုံသေမဟုတ်ဘဲ ဘဝတစ်လျှောက်လုံး တိုးတက် ပြောင်းလဲနိုင်တာကို တွေ့ရပါလိမ့်မယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီလို တိုးတက် ပြောင်းလဲနိုင်စွမ်းရှိဖို့ကလဲ လူတစ်ယောက်ရဲ့စိတ်ဓာတ်ပေါ်အများကြီး မူတည်ပါတယ်။

လူသားတွေမှာ အခြေခံအားဖြင့် စိတ်ဓာတ်နှစ်မျိုးရှိတယ်လို့ စာရေးသူ ကဆိုပါတယ်။ ဒီစိတ်ဓာတ်နှစ်မျိုးအကြောင်းမပြောခင် စာရေးသူ Dr.Dweck ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ စမ်းသပ်မှုတစ်ခုကို အရင်လေ့လာကြည့် ရအောင်ပါ။

တကယ်လို့ ကိုယ်ဟာ ဘာသာရပ်တစ်ခုကို အရမ်းစိတ်ဝင်စားတာကြော င့် အချိန်နဲ့စွမ်းအင်တွေအများကြီးပေးပြီး ကြိုးစားခဲ့ပေမဲ့ နှစ်ဝက် စာမေးပွဲမှာ C+ အဆင့်ပဲရခဲ့မယ်။ စိတ်ပျက်လက်ပျက်နဲ့ အိမ်ပြန်လာ ချိန်မှာ မိုးကသည်းကြီးမည်းကြီးရွာချမယ်၊ ကိုယ့်ကားနားကိုရောက်ချိန် မှာ ပါကင်ထိုးတာနေရာမမှန်လို့ ဒဏ်ငွေရိုက်သွားတဲ့ပြေစာတွေ့မယ်။ စိတ်တွေအရမ်းညစ်တာကြောင့် ဖြစ်ကြောင်းကုန်စင်ကို သူငယ်ချင်းထံ ရင်ဖွင့်ဖို့ကြိုးစားချိန်မှာလဲ သူငယ်ချင်းက နားထောင်ပေးချင်စိတ်မရှိ ဘူးဆိုပါစို့။ စာဖတ်သူသာဆိုရင် ဒီအခြေအနေမျိုးကို ဘယ်လိုတုံ့ပြန်မ လဲ?

Dweck က ဒီအခြေအနေတွေကို စမ်းသပ်မှုတစ်ခုအဖြစ်ဖန်တီးလိုက် ပြီး “သင်သာဆိုရင် ဒီအခြေအနေမျိုးနဲ့ကြုံချိန်မှာ ဘာလုပ်မလဲ?” ဆို တဲ့မေးခွန်းကို လူပေါင်းများစွာကို မေးမြန်းကြည့်ခဲ့ပါတယ်။ ရလာတဲ့ အဖြေတွေကို အကြမ်းဖျင်းခွဲခြားလိုက်ရင် အုပ်စုနှစ်စုရပါတယ်။

ပထမအုပ်စုကလူတွေက “ငါအသုံးမကျဘူး” “ငါလူမိုက်ပဲ”, “ငါအရှုံးသမားပဲ”, “ငါဟာငြင်းပယ်ခံရတဲ့လူပဲ”, “လူတိုင်းကငါ့ထက်တော် တယ်” “ကမ္ဘာကြီးကမတရားဘူး” စတဲ့အဖြေတွေကိုပေးခဲ့ကြပြီး သူတို့ ကိုယ်သူတို့ ကမ္ဘာပေါ်မှာ ကံအဆိုးဆုံးလူတွေလို့ ယူဆခဲ့ကြပါတယ်။

ဒုတိယအုပ်စုကတော့ သူတို့အဆင့်တက်လာဖို့အတွက် ဒီထက်ပိုပြီး ကြိုးစားလေ့လာဖို့လိုအပ်ကြောင်း၊ နောက်တစ်ကြိမ်ကားရပ်ရင်လဲ ပို ပြီးသတိထားမှာဖြစ်ကြောင်းတွေကို ပြောဆိုခဲ့ပြီး သူငယ်ချင်းဆီကိုလဲ နောက်တစ်ကြိမ် ဖုန်းထပ်ခေါ်ကြည့်မယ်လို့ ပြောခဲ့တာတွေ့ရပါတယ်။

ဒီစမ်းသပ်မှုမှာ လူတွေဟာ ဘာကြောင့် အုပ်စုနှစ်စု ကွဲပြားသွားရတာ လဲ?

အဖြေကတော့ "ပုံသေစိတ်ဓာတ်” (Fixed Mindset) နဲ့ “စဉ်ဆက် မပြတ် တိုးတက်နေတဲ့စိတ်ဓာတ်” (Growth Mindset) ဆိုပြီး စိတ်ဓာတ်ချင်းကွဲပြားမှုကြောင့်ပါပဲ။ ဒီစိတ်ဓာတ်နှစ်ခုဟာ ဒီစာအုပ်မှာ အဓိကထားပြီး ဆွေးနွေးတင်ပြသွားမဲ့ အကြောင်းအရာလဲဖြစ်ပါတယ်။

ခုနကစမ်းသပ်မှုမှာ ပထမအုပ်စုကလူတွေဟာ Fixed Mindset လို့ ခေါ်တဲ့ ပုံသေစိတ်ဓာတ်ရှိကြသူတွေပါ။ Fixed mindset ရှိသူတွေ > မွေးရာပါ ပါရမီကိုပဲ ယုံကြည်ကြပြီး၊ တစ်ခြားလူတွေ လုပ်နိုင်တဲ့ ဟာ အရာကို သူတို့လုပ်နိုင်မှာမဟုတ်ဘူးလို့ ထင်ကြပါတယ်။ ပါရမီကောင်း သူတွေဟာ ဘာမှသိပ်ကြိုးစားစရာမလိုဘဲ အောင်မြင်မှုရမယ်၊ သာမန် လူတွေကတော့ ဘယ်လောက်ကြိုးစားကြိုးစား မအောင်မြင်နိုင်ဘူးလို့ လဲ သူတို့က ယုံကြည်ကြပါတယ်။

ဒုတိယအုပ်စုကလူတွေကတော့ Growth Mindset လို့ခေါ်တဲ့ အ မြဲမပြတ် တိုးတက်တဲ့စိတ်ရှိသူတွေပါ။ Growth mindset သမား တွေဟာ မွေးရာပါ ပါရမီဆိုတာကို အယုံအကြည်မရှိပဲ ကြိုးစားရင် ဘာ မဆိုဖြစ်နိုင်တယ်လို့ ခံယူကြပါတယ်။ ပါရမီတွေ၊ စွမ်းရည်တွေ၊ စိတ်ဝင်စားမှုတွေနဲ့ စရိုက်လက္ခဏာတွေဟာ အတွေ့အကြုံနဲ့ လေ့ကျင့်မှု တွေကြောင့် ပြောင်းလဲသွားနိုင်တယ်လို့လဲ သူတို့က ယုံကြည်ထားကြပါ တယ်။

လူမှုဗေဒပညာရှင် Benjamin Barber ကလဲ သူဟာ လူတွေကို “အားနည်းသူနဲ့သန်မာသူ” ၊ “အောင်မြင်သူနဲ့ကျရှုံးသူ” ဆိုပြီးမခွဲခြားဘဲ“သင်ယူလေ့လာသူနဲ့ သင်ယူလေ့လာမှုမရှိသူ” လို့ပဲခွဲခြားတယ်လို့ ပြော ခဲ့ဖူးပါတယ်။ စိန်ခေါ်မှုတွေကို ရင်မဆိုင်ရဲဘဲ အရှုံးကိုကြောက်နေသူ တွေဟာ သင်ယူလေ့လာမှုကိုလဲ ရပ်တန့်လိုက်ကြပြီး comfort Zone ထဲမှာပဲ ထိုင်နေတတ်ပါတယ်။ ဒီစိတ်ဓာတ်မျိုးဟာ ခပ်ငယ်ငယ် ကလေးဘဝမှာတည်းက ရှိနေတတ်တာကိုလဲ တွေ့ရပါတယ်။

တစ်ခါတုန်းက Dweck ဟာ လေးနှစ်အရွယ်ကလေးတွေကို လွယ်ကူ တဲ့ အရုပ်ဆက်ပဟေဠိလေးတွေဆော့ခိုင်းပြီး ဒီပဟေဠိကိုအောင်မြင် ချိန်မှာ ဒါကိုပဲနောက်တစ်ကြိမ်ဆော့မလား၊ ပိုခက်တဲ့ပဟေဠိကိုဖြေကြ ည့်မလားဆိုပြီး မေးကြည့်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီအခါမှာ fxed mindset ရှိ တဲ့ကလေးတွေဟာ လွယ်တဲ့ပဟေဠိကိုပဲထပ်ဖြေခဲ့ကြပြီး growth mindset ရှိတဲ့ကလေးတွေကတော့ ပိုခက်တဲ့ပဟေဠိကိုရင်ဆိုင်ဖို့ ရွေးချယ်ခဲ့ကြတာတွေ့ရပါတယ်။

မတူညီတဲ့စိတ်ဓာတ်တွေဟာ မတူညီတဲ့ ဦးနှောက်လှိုင်းတွေကို ဖြစ်ပေါ် စေပါတယ်။ Dweck ဟာ ကိုလံဘီယာတက္ကသိုလ်ရဲ့ ဦးနှောက်လှိုင်း စမ်းသပ်ခန်းထဲကို လူအချို့ဖိတ်ခေါ်ပြီး ဉာဏ်စမ်းပဟေဠိတွေ မေးကြ ည့်ခဲ့ဖူးပါတယ်။ သူတို့ရဲ့ ဦးနှောက်လှိုင်းတွေကို တိုင်းတာမှုအရ fixed mindset ရှိသူတွေဟာ အဖြေတိုက်ချိန်မှာ အာရုံစူးစိုက်မှုပိုရှိကြပြီး growth mindset သမားတွေကတော့ သတင်းအချက်အလက်နဲ့ သင်ယူလေ့လာမှု လုပ်ငန်းစဉ်တွေကို ပိုပြီးအာရုံစိုက်ကြတာတွေ့ရပါ တယ်။

Growth mindset သမားတွေဟာ သူတို့ရဲ့ ဘဝတစ်လျှောက်လုံး ကျွမ်းကျင်မှုအသစ်တွေ, ပညာရပ် အသစ်တွေကို မရပ်မနားလေ့လာ ကြတဲ့အတွက် အကန့်အသတ်မရှိ၊ စဉ်ဆက်မပြတ် တိုးတက်နေကြသူ တွေပါ။ Fixed mindset ရှိသူတွေကတော့ ဉာဏ်ကောင်းတာ၊ ဉာဏ်နုံ့တာ၊ ပါရမီကောင်းတာ၊ ပါရမီညံ့တာ စတဲ့အရာတွေအားလုံး ဟာ မွေးရာပါအချက်တွေလို့ ယုံကြည်ကြတာကြောင့် ကြိုးစားလဲထူး မှာမဟုတ်ပါဘူးလို့တွေးပြီး သင်ယူလေ့လာမှု, ကြိုးစားအားထုတ်မှုတွေ ကို ရပ်တန့်လိုက်လေ့ ရှိကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် fixed mindset သမားတွေအတွက်တော့ တိုးတက်မှုဆိုတာ အကန့်အသတ် ရှိနေပါလိမ့် မယ်။

ဘဝဆိုတာ အမြဲတမ်းအောင်မြင်တိုးတက်နေတာမဟုတ်ဘဲ ကျရှုံးမှု

တွေနဲ့လဲ မလွဲမသွေ ကြုံရမယ်ဆိုတာ အားလုံးသိကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လူတစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် အရှုံးကိုအဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ပုံချင်းတော့ မတူညီ ပါဘူး။

Fixed mindset သမားတွေဟာ ကျရှုံးမှုတစ်ခုခုကြုံတာနဲ့ “ငါအရှုံး သမားပဲ” ဆိုပြီး ချက်ချင်းတွေးကြသလို အကြောက်လွန်မှုနဲ့ အတွေး လွန်မှုကြောင့် ပြိုလဲပျက်စီးသွားတဲ့အထိဖြစ်တတ်ပါတယ်။ ၊ ဥပမာ အားဖြင့် နာမည်ကျော် ပြင်သစ်စားဖိုမှူး Bernard Loiseau ဆိုသူ ကိုကြည့်ပါ။ သူ့ရဲ့စားသောက်ဆိုင်ဟာ Michelin Guide လို့ခေါ် တဲ့ နာမည်အကြီးဆုံးလမ်းညွှန်စာအုပ်ရဲ့ အဆင့်သတ်မှတ်ချက်မှာ အမြ င့်ဆုံးဖြစ်တဲ့ ကြယ်သုံးပွင့်အဆင့်ကို ရရှိထားတဲ့ဆိုင်တစ်ဆိုင်ပါ။ ဒါပေမဲ့ 2003 ခုနှစ်အတွက် Michelin Guide ကို မထုတ်ဝေခင် မှာ သူ့စားသောက်ဆိုင်ဟာ တခြားလမ်းညွှန်စာအုပ်တစ်ခုမှာ ကြယ်နှစ် ပွင့်ဆုံးရှုံးခဲ့ပြီး မကြာခင်ထွက်လာတော့မဲ့ Michelin Guide မှာလဲ အဆင့်ကျသွားလိမ့်မယ်လို့ ကောလာဟလတွေ ထွက်ပေါ်နေခဲ့တာ ကြောင့် Bernard Loiseau ဟာ သူ့ကိုယ်သူ သတ်သေသွားခဲ့ပါ တယ်။ တကယ်တမ်း Michelin Guide ထွက်လာတဲ့အချိန်မှာ တော့ သူ့စားသောက်ဆိုင်ဟာ အရင်အတိုင်းပဲ ကြယ်သုံးပွင့်အဆင့်မှာ ဆက်လက်တည်ရှိနေခဲ့ပါတယ်။ Loiseau ဟာ အကြောက်တရား ဖုံးလွှမ်းသွားတာကြောင့် မပျက်စီးသင့်ဘဲ ပျက်စီးခဲ့ရတယ်လို့ ပြောရ မှာပါပဲ။

Fixed Mindset ရှိတဲ့လူတွေဟာ သူတို့အမှားတွေကနေ သင်ယူ လေ့လာနိုင်တယ်လို့ မယုံကြည်ကြသလို၊ တစ်ကြိမ်တစ်ခါလောက် မ အောင်မြင်ရင် တစ်သက်လုံးအရှုံးသမားဖြစ်ပြီလို့လဲ ထင်ထားတတ်ကြ ပါတယ်။ သူတို့အတွက်တော့ ရှုံးနိမ့်မှုတစ်ခုဟာ အတိတ်ရဲ့အောင်မြင်မှု အားလုံးကို တန်ဖိုးမဲ့သွားအောင် နင်းချေဖျက်ဆီးနိုင်တဲ့ အိပ်မက်ဆိုး

တစ်ခုပါပဲ။ သူတို့ဟာ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ယုံကြည်မှုနည်းပါးတဲ့အတွက် သူတစ်ပါးကို အပြစ်တင်တာ၊ ဆင်ခြေပေးတာ၊ မသမာတဲ့နည်းလမ်း အသုံးပြုတာတွေကို ပြုလုပ်တတ်ကြသလို၊ အလုပ်တစ်ခုကိုလဲ လွယ် လွယ်နဲ့ လက်လျှော့တတ်ကြပါတယ်။ သူတို့အားနည်းချက်တွေကို ရှာဖွေပြုပြင်ဖို့နဲ့ သူတစ်ပါးကို အကူအညီတောင်းဖို့ကိုလဲ စိတ်မဝင်စား ကြဘဲ သူတို့ကိုယ်သူတို့ ပြုပြင်လို့မရတော့တဲ့ အချောသတ် ကုန်ပစ္စည်း တစ်ခုလို့ပဲ သတ်မှတ်ထားတတ်ကြပါတယ်။

တကယ်တော့ growth mindset သမားတွေဟာလဲ လူသားတွေ

ဖြစ်တာကြောင့် ရှုံးနိမ့်မှုတွေနဲ့ကြုံရင် နာကျင်ခံစားတတ်ကြတာပါပဲ။

ဒါပေမဲ့ သူတို့တွေက ဒီရှုံးနိမ့်မှုတွေကို သင်ယူလေ့လာနိုင်တဲ့ အခွင့်အလမ်းလို့ သဘောထားကြပြီး၊ လဲကျရာကနေပြန်ထနိုင်အောင် ကြိုးစား

တတ်ကြပါတယ်။

A

ဥပမာအားဖြင့် အမေရိကန်ဘောလုံး (american football) ကစားသမား Jim Marshall ကိုကြည့်ပါ။ သူဟာ တစ်ခါတုန်းက လမ်းကြောင်းမှားပြေးပြီး ပြိုင်ဘက်အသင်းကို အမှတ်သွားပေးမိခဲ့ဖူး ပါတယ်။ ဒီပွဲကို ပရိသတ်တွေအများကြီးက တိုက်ရိုက်ကြည့်ရှုနေတာ ကြောင့် Marshall ဟာ အရမ်းရှက်သွားပြီး ဝမ်းနည်းခဲ့ရပါတယ်။ ဒီ လောက်ရှက်စရာကောင်းတဲ့အလွဲမျိုးကို သူ့ကစားသမားဘဝမှာ တစ်ခါ မှ မလုပ်ခဲ့ဖူးပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ သူဟာ ကစားနေတာကိုမရပ်ခဲ့ဘဲ သူ့အမှား ကိုပြန်ပြင်ဖို့ကိုသာ ရွေးချယ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒုတိယပိုင်းမှာ သူ့ရဲ့ အကောင်းဆုံးစွမ်းဆောင်ရည်ကိုပြနိုင်ခဲ့ပြီး သူ့အသင်းကို အနိုင်ရရှိစေ ခဲ့တာကိုတွေ့ရပါတယ်။

နာမည်ကျော် သရုပ်ဆောင် "Christopher Reeve" ဟာလဲ မြင်းစီးရာကနေပြုတ်ကျပြီး လည်ပင်းကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ထိခိုက်ခဲ့ ဖူးပါတယ်။ ကျောရိုးပင်မ အာရုံကြောကိုပါထိသွားခဲ့တာမို့ သူ့လက် တွေခြေတွေကအစ တစ်ကိုယ်လုံး မလှုပ်နိုင်တော့ပါဘူး။ အာရုံကြော ဆရာဝန်တွေက သူတစ်သက်လုံး ဒုက္ခိတ ဖြစ်သွားလိမ့်မယ်လို့ပြောကြ ပေမဲ့ Reeve ကတော့ growth mindset ရှိသူပီပီ ကြိုးစားရင် ဖြစ်ရမယ်လို့ ယုံကြည်ခဲ့ပါတယ်။ သူဟာ ပြင်းထန်တဲ့ လေ့ကျင့်ခန်းတွေ ကို စတင်လေ့ကျင့်ခဲ့ပြီး သိပ်မကြာခင်မှာပဲ သူ့လက်တွေကို ပြန်လှုပ် လာနိုင်ခဲ့သလို ခြေထောက်နဲ့ ခန္ဓာကိုယ်အပေါ်ပိုင်းတွေပါ ပြန်လည် လှုပ်ရှားနိုင်ခဲ့တာကိုတွေ့ရပါတယ်။

တစ်ခါတုန်းကလဲ Dweck ဟာ ဆေးကျောင်းတက်မဲ့ ကျောင်းသား ကျောင်းသူတွေကို လေ့လာကြည့်ခဲ့ဖူးပါတယ်။ ပညာသင်နှစ်တစ်ခုစာ လောက် လေ့လာပြီးတဲ့အခါ growth mindset ရှိတဲ့ ကျောင်းသား တွေဟာ အမှတ်ပိုကောင်းကြပြီး အစပိုင်းမှာ သူများထက်နောက်ကျနေ ခဲ့ရင်လဲ ပြန်လိုက်မီလာကြတာကိုတွေ့ရပါတယ်။ ဒီကျောင်းသားတွေက စာမေးပွဲရမှတ်တွေကို သိပ်ဂရုမစိုက်ကြဘဲ သင်ယူလေ့လာခြင်းရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ဟာ အသိပညာရဖို့ဖြစ်တယ်လို့ပဲ ခံယူထားကြတာကြော င့် စာမေးပွဲမှာအမှတ်ဘယ်လောက်ပဲရရ ဆက်ကြိုးစားကြတာကိုလဲ တွေ့ရပါတယ်။

Fixed mindset ရှိတဲ့ ကျောင်းသားတွေကတော့ စာမေးပွဲအမှတ်တွေကို အရမ်းဂရုစိုက်ကြသလို တစ်ခါလောက် စာမေးပွဲကျသွားတာနဲ့ အမှတ်ပြန်ကောင်းလာဖို့ မလွယ်တော့ပါဘူး။ သူတို့က တစ်ကြိမ် လောက် အမှတ်နည်းသွားတာနဲ့ ဒီဘာသာရပ်ဟာ သူတို့နဲ့မကိုက်ဘူးလို့ တွေးပြီး နောက်ထပ်ကြိုးစားအားထုတ်မှုတွေလုပ်ဖို့ ဝန်လေးသွားကြ တာပါ။

Fixed mindset သမားတွေက ပါရမီပါတဲ့လူတော်တွေဟာ ကြိုးစားစရာမလိုဘူးလို့ထင်နေတာကြောင့် ကြိုးစားအားထုတ်ရတာကို ရှက်စရာတစ်ခုလို့မြင်ကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် သူတို့ဟာ အရှုံးတွေနဲ့ကြုံ လာတဲ့အခါ ဆင်ခြေမျိုးစုံ၊ အကြောင်းပြချက်မျိုးစုံပေးပြီး သူတို့ကိုယ် သူတို့ အရှုံးသမားတွေလို့ တံဆိပ်ကပ်မခံရအောင် ကြိုးစားကြပါတယ်။ သူတို့တစ်ချက်မှားတာနဲ့ လူတွေက သူတို့ကို လူညံ့တွေလို့ သတ်မှတ် တော့မှာပဲလို့ ထင်နေကြတဲ့အတွက်၊ သူတို့တော်ကြောင်းသက်သေပြနိုင် ဖို့ လူတွေရဲ့ ချီးမွမ်းစကားတွေ၊ အတည်ပြုချက်တွေကိုလဲ အမြဲရှာဖွေ နေတတ်ကြပြန်ပါတယ်။

Growth mindset ရှိသူတွေကတော့ ပါရမီဆိုတာကို အတိုင်းအတာတစ်ခုထိလက်ခံပေမဲ့ ကြိုးစားအားထုတ်မှုကိုပဲ ပိုပြီး လေးစားပါတယ်။ အောင်မြင်မှုတစ်ခုရဖို့ အပြည့်အဝအာရုံစိုက်ပြီး ပြင်းပြင်းထန်ထန် ကြိုးစားအားထုတ်ဖို့လိုတယ်လို့ သူတို့က အခိုင်အမာ ယုံကြည်ထားကြတာပါ။ ဒါကြောင့် ဒီလူတွေဟာ စိန်ခေါ်မှုတွေနဲ့ကျရှုံးမှု တွေကို ရင်ဆိုင်နိုင်ကြပြီး ဘယ်အချိန်မှာမဆို ကြိုးစားအားထုတ်ဖို့ အ သင်ဖြစ်ကြတာကို ကပါတယ်။
(2) စိတ်ဓာတ်များ၏ သက်ရောက်မှု

ရှေ့အခန်းမှာတုန်းက fixed mindset နဲ့ growth mindset ဆို တဲ့ မတူညီတဲ့စိတ်ဓာတ်နှစ်မျိုးကို မိတ်ဆက်ပေးခဲ့ပြီးပါပြီ။ ဒီအခန်းမှာ တော့ အားကစားနယ်ပယ်၊ စီးပွားရေးနယ်ပယ်နဲ့ အချစ်ရေးနယ်ပယ်တို့ မှာ အဲဒီစိတ်ဓာတ်နှစ်ခုရဲ့ ကွဲပြားတဲ့သက်ရောက်ပုံတွေကို နှိုင်းယှဉ် ဖော်ပြသွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ပထမဆုံး အားကစားနယ်ပယ်ကို လေ့လာကြည့်ရအောင်ပါ။

အားကစားလောကမှာ အသင်းတိုင်းဟာ ပါရမီရှင်ကစားသမားတွေကို ခေါ်ယူနိုင်ဖို့ အပြိုင်အဆိုင် ကြိုးစားလေ့ရှိကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီ ပါရမီရှင်ကစားသမားတွေဟာ growth mindset မရှိရင်ရော အလိုလိုနေရင်း အောင်မြင်မှုရနိုင်ပါ့မလား? အဖြေကတော့ No ပါပဲ။

ဥပမာအားဖြင့် Billy Beane ဟာ အားကစားမှာ ပါရမီကောင်းသူတ စ်ဦးပါ။ သူဟာ အထက်တန်းကျောင်း ဘတ်စကတ်ဘောအသင်းမှာ အမှတ်အကောင်းဆုံးရအောင် ပစ်သွင်းနိုင်သူဖြစ်သလို၊ ဘောလုံး အသင်းမှာလဲ နောက်ခံလူအဖြစ် ပါဝင်ကစားခဲ့ပြီး၊ ဘေ့စ်ဘောအသင်း မှာလဲ အတော်ဆုံးအရိုက်သမား ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အငယ်တန်းပ ရော်ဖက်ရှင်နယ်ဘေ့စ်ဘောလိဂ်ကို ရောက်သွားချိန်မှာ Beane ရဲ့ အခြေအနေက တနေ့တခြား ဆိုးရွားလာခဲ့ပါတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ Beane ဟာ အရှုံးကိုလက်မခံနိုင်သလို ရိုက်ချက်တစ်ချက်လောက်လွဲ သွားတာနဲ့ အကြီးအကျယ် စိတ်ထိခိုက်တတ်လို့ပါပဲ။ Beane ဟာ ပင်ကိုပါရမီထောင်ချောက်ထဲမှာပိတ်မိနေတဲ့ fixed mindset သမားဖြစ်တာကြောင့် ရှုံးနိမ့်မှုတွေကို ဘယ်လိုရင်ဆိုင်ရမယ်ဆိုတာ နား မလည်သလို၊ သူ့အားနည်းချက်တွေကို ဘယ်လိုပြုပြင်ရမယ်ဆိုတာကို လဲ သဘောမပေါက်ခဲ့တာကြောင့် ရေရှည်အောင်မြင်မှု မရရှိခဲ့တာဖြစ် ပါတယ်။

တစ်ကြိမ်တစ်ခါလောက် ရှုံးနိမ့်ခြင်း၊ မအောင်မြင်ခြင်းဟာ fixed mindset ရှိသူတွေအတွက်တော့ အလွန်ကြီးမားတဲ့ ရိုက်ခတ်မှုပါပဲ။ စပိန်နိုင်ငံသား ဂေါက်သီးအားကစားသမား Sergio Garcia ဆိုရင် လဲ ပြိုင်ပွဲတွေမှာရလဒ်မကောင်းတာနဲ့ ဂေါက်အိတ်ထမ်းတဲ့လူကိုအလုပ်ဖြုတ်ပစ်တာ၊ သူ့ဖိနပ်ကိုသူ အပြစ်တင်တာမျိုးတွေ လုပ်တဲ့ အပြင်၊ ကွင်းဘေးမှာ ရပ်ကြည့်နေတဲ့လူတွေကိုပါ ဖိနပ်ချွတ်ပြီး ပစ် ပေါက်တတ်ပါသေးတယ်။

Growth mindset ရှိတဲ့ အားကစားသမားတွေကတော့ ပင်ကို ပါရမီသိပ်မကောင်းဘူးဆိုရင်တောင်မှ ကြိုးစားအားထုတ်မှုကတစ်ဆင့် ထိပ်တန်းအဆင့်အောင်မြင်မှုမျိုးတွေ ရရှိသွားတတ်တာကိုတွေ့ရပါ တယ်။ နာမည်ကျော် ဘတ်စကတ်ဘောသမား မိုက်ကယ်ဂျော်ဒန် (Michael Jordan) ဟာ ဒီလိုပုဂ္ဂိုလ်မျိုးပါပဲ။

ဘတ်စကတ်ဘောနဲ့ သိပ်မရင်းနှီးတဲ့လူတွေတောင်မှ မိုက်ကယ်ဂျော်ဒန် ဆိုတဲ့နာမည်ကို ကြားဖူးကြတာများပါတယ်။ လူတော်တော်များများက မိုက်ကယ်ဂျော်ဒန်ကို ငယ်ငယ်တည်းကထူးချွန်တဲ့ ပါရမီရှင် ကစားသမားလို့ထင်ကြပေမဲ့ သူဟာ အထက်တန်းကျောင်းမှာရော၊ တက္ကသိုလ်မှာပါ လက်ရွေးစင် မဖြစ်ခဲ့ပါဘူး။ သူ့ရဲ့ကစားသမားဘဝမှာ လွဲချော်မှုတွေ အများကြီးဖြစ်ခဲ့ဖူးသလို သူပထမဆုံး စတင်ကစားခဲ့တဲ့ ပရော်ဖက်ရှင်နယ် အသင်းနှစ်သင်းကလဲ သူ့ကိုမလိုချင်လို့ ရောင်းထုတ် ခဲ့ကြပါတယ်။ သူဟာ ပြိုင်ပွဲတစ်ခုမှာလဲ 26 မှတ်ဖိုးလောက်အထိ ပစ် သွင်းမှုမအောင်မြင်ပဲ အမှတ်တွေ ဖြုန်းတီးခဲ့ဖူးပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီမ အောင်မြင်မှုတွေကို ခေါင်းထဲထည့်မဲ့အစား၊ မိုက်ကယ်ဂျော်ဒန်ဟာ ပစ် သွင်းမှုတွေကို နေ့စဉ် ထပ်ခါထပ်ခါ လေ့ကျင့်ခဲ့ပါတယ်။ သူအနားယူတဲ့ အချိန်မှာတော့ သူ့ကို ဘတ်စကတ်ဘောလောကရဲ့ ပစ်သွင်းမှုနည်းစနစ် အကောင်းဆုံး ကစားသမားအဖြစ် အားလုံးက သတ်မှတ်ခဲ့ကြပါတယ်။

ဘတ်စကတ်ဘောကိုရူးသွပ်တဲ့ မိုက်ကယ်ဂျော်ဒန်ဟာ အထက်တန်းကျောင်းရဲ့ လက်ရွေးစင်အသင်းမှာ မပါဝင်ရကတည်းက စိတ်ဓာတ်ကျခဲ့ရသူပါ။ ဒါပေမဲ့ သူဟာ growth mindset ရှိသူဖြစ် တာကြောင့် လက်လျှော့အရှုံးမပေးဘဲ နေ့တိုင်း မနက်ခြောက်နာရီမှာထ ပြီး လေ့ကျင့်ခဲ့ပါတယ်။ တက္ကသိုလ်ရောက်တဲ့အခါမှာတော့ သူ့ရဲ့ အား သာချက် အားနည်းချက်တွေကို ဆန်းစစ်နိုင်လာပြီး၊ ဘောလုံး ထိန်းသိမ်းတာ၊ ဘောလုံးပစ်သွင်းတာ၊ ခံစစ်ကစားတာတွေကို ပို ကောင်းလာအောင် လေ့ကျင့်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ မိုက်ကယ်ဂျော်ဒန်ဟာ ဒီ ရာသီမှာ သူ့အသင်းရှုံးခဲ့တယ်ဆိုရင်၊ နောက်ရာသီမှာ လေ့ကျင့်ချိန်ကို နှစ်ဆတိုးပြီး လေ့ကျင့်လေ့ရှိတယ်လို့လဲ သိရပါတယ်။မိုက်ကယ်ဂျော်ဒန်ဟာ မွေးရာပါ ပါရမီရှင်မဟုတ်ပဲ၊ အလုပ်အကြိုးစား ဆုံး အားကစားသမား တစ်ယောက်သာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်လဲ "စိတ်ဓာတ်ကြံ့ခိုင်မှုဟာ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာကြံ့ခိုင်မှုရှိဖို့ထက် ပိုအရေးကြီး ပါတယ်၊ ကျွန်တော် ဒါကိုအမြဲပြောခဲ့သလို အမြဲလဲယုံကြည်ထားတယ်” လို့ ဂျော်ဒန်က ပြောလေ့ရှိတာပါ။

နောက်ထပ်ဥပမာတစ်ခုကတော့ Wilma Rudolph လို့ခေါ်တဲ့ အမျိုးသမီး ပြေးခုန်ပစ်ကစားသမားပါ။ သူမဟာ လမစေ့ဘဲမွေးခဲ့တဲ့ ပိုလီယိုရောဂါသည် ကလေးတစ်ယောက်ဖြစ်ပြီး ခြေထောက်တစ်ဖက် သေခါနီးအထိ ဖြစ်ခဲ့ဖူးပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ သူမရဲ့ အပြင်းအထန်လေ့ကျင့် မှုတွေကြောင့် အသက် 12 နှစ်မှာ ခြေအထိန်းကွင်းတွေကိုဖြုတ်ပြီး သာမန်လူတစ်ယောက်လို လမ်းလျှောက်နိုင်လာပါတယ်။ နောက်ပိုင်းမှာ အားကစားလောကထဲကို ဝင်ရောက်ခဲ့ပေမယ့် အားကစားသမားဘဝ အစပိုင်းမှာတော့ အရှုံးတွေနဲ့ ဆက်တိုက်ရင်ဆိုင်ခဲ့ရပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ သူမဟာ အံ့ဩစရာကောင်းလောက်အောင်ပဲ နောက်ပိုင်းမှာ “ကမ္ဘာ့အ မြန်ဆုံးအမျိုးသမီး” အဖြစ် ချီးကျူးဂုဏ်ပြုခံခဲ့ရသလို 1960 ရောမ အိုလံပစ်ပြေးခုန်ပစ်ပြိုင်ပွဲမှာလဲ ရွှေတံဆိပ်သုံးခုအထိ ရရှိခဲ့ပါတယ်။ Rudolph ဟာ ပါရမီရှင်မဟုတ်သလို မွေးရာပါချွတ်ယွင်းချက်လဲရှိ နေပေမဲ့ growth mindset နဲ့ စဉ်ဆက်မပြတ်ကြိုးစားနိုင်ခဲ့တာ ကြောင့် အောင်မြင်မှုရခဲ့တာပါ။ Rudolph က “ကျွန်မကိုယ်ကျွန်မ အလုပ်ကြိုးစားတဲ့ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်လို့ပဲ အမှတ်ရနေချင်ပါ တယ်” လို့ ပြောခဲ့ဖူးတာကိုလဲ တွေ့ရပါတယ်။

အခုဆက်ပြီး စီးပွားရေးနယ်ပယ်မှာ မတူညီတဲ့စိတ်ဓာတ်တွေရဲ့ ရိုက်ခတ်မှုအကြောင်း လေ့လာကြည့်ရအောင်ပါ။

“Build to Last” စာအုပ်ကိုရေးခဲ့တဲ့ Jim Collins ဆယ့်ငါး ဟာ နှစ်ဆက်တိုက် ထိပ်တန်းအဆင့်စွမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့တဲ့ ကုမ္ပဏီ 11 ခုကို လေ့လာကြည့်ခဲ့ဖူးပါတယ်။ ဒီကုမ္ပဏီတွေအားလုံးမှာ တူညီတဲ့အချက် တစ်ခုကတော့ ကုမ္ပဏီကို အခက်အခဲတွေနဲ့ ကျရှုံးမှုတွေကြားမှာ ဦး ဆောင်လမ်းပြပေးနိုင်တဲ့ growth mindset ခေါင်းဆောင်တွေရှိ နေကြခြင်းပါပဲ။ ဒီခေါင်းဆောင်တွေဟာ ဝါကြွားပလွှားမှု သိပ်မရှိကြဘဲ မေးခွန်းတွေမေးဖို့ ရဲရင့်ကြပါတယ်။ သူတို့က သူတို့ကိုယ်သူတို့ ဘာ အမှားမှမလုပ်တဲ့ လူတော်တွေလို့ မသတ်မှတ်ထားကြတာကြောင့် အားနည်းချက်တွေနဲ့ ရှုံးနိမ့်မှုတွေကိုလဲ ရင်ဆိုင်ရဲကြပါတယ်။Fixed mindset ရှိတဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေကတော့ သူတို့ရဲ့ပါရမီကိုပဲ လူမြင်အောင်ထုတ်ပြနိုင်ဖို့ ဦးစားပေးကြပါတယ်။ သူတို့က တခြားလူ တွေအားလုံးထက် အကြီးမြတ်ဆုံးပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ချင်ပြီး သူတို့သာအတော် ဆုံး၊ သူတို့သာအကောင်းဆုံး၊ သူတို့သာ ကုမ္ပဏီမှာအရေးကြီးဆုံးလို့ ခံယူထားကြပါတယ်။ ဒီခေါင်းဆောင်တွေဟာ အမှားကိုဝန်မခံတတ်ကြ သလို သူတို့ရဲ့ အားနည်းချက်တွေကိုလဲ ပြန်လည်ပြုပြင်မှု မရှိကြပါ ဘူး။ တစ်ခါတလေမှာ သူတို့အမှားကို ဖုံးကွယ်ဖို့ကြိုးစားရင်း ကုမ္ပဏီ တစ်ခုလုံး ပြိုလဲသွားတာမျိုးတောင် ဖြစ်တတ်ပါသေးတယ်။

ဥပမာအားဖြင့် Jeffrey Skilling ဆိုသူကိုကြည့်ပါ။ သူဟာ ကမ္ဘာ့ အကြီးဆုံး လျှပ်စစ်၊ သဘာဝဓာတ်ငွေ့နဲ့ ဆက်သွယ်ရေးကုမ္ပဏီဖြစ်တဲ့ Enron ကုမ္ပဏီရဲ့ CEO ဖြစ်ပါတယ်။ Skilling ဟာ အရမ်းတော် တဲ့လူတစ်ယောက်ဖြစ်ပေမဲ့ လူရှေ့ရောက်ရင် သူ့ကိုယ်သူယုံကြည်မှု လွန်ကဲသွားတတ်ပါတယ်။ သူ့မျက်လုံးထဲမှာလဲ သူပြောတာကိုလက်မခံ သူဟာ သူ့လောက်မတွေးတတ်တာကြောင့် သူ့ကိုနားမလည်ခြင်းဖြစ် တယ်လို့ မြင်ပါတယ်။ အဆိုးဆုံးကတော့ သူဟာ ယုံကြည်မှုလွန်ကဲပြီး တကယ်အမြတ်မရသေးတဲ့ သူ့ရဲ့အိုင်ဒီယာတွေကို အမြတ်ရနေပါပြီဆို ပြီး စာရွက်ပေါ်မှာ ထည့်သွင်းတတ်ခြင်းပါပဲ။ သူ့ရဲ့ ဘဏ္ဍာရေးဖော်ပြ ချက်တွေမှာ ဒေါ်လာသန်းနဲ့ချီပြီး အမြတ်ရနေပေမဲ့ တကယ့်လက်တွေ့ မှာတော့ ပိုက်ဆံတစ်ပြားမှမရှိပါဘူး။ ဒီလိုနဲ့ အမှုဆောင်အစည်းအဝေး တွေမှာ သဘောထားကွဲလွဲမှုတွေဖြစ်လာပြီး ကုမ္ပဏီတွင်း အကွဲအပြဲ တွေနဲ့အတူ နောက်ဆုံးမှာ Enron ဟာ ဒေဝါလီခံခဲ့ရပြီး Jeffrey Skilling ဟာလဲ ထောင်ကျသွားခဲ့တာကိုတွေ့ရပါတယ်။

Fixed mindset ရှိတဲ့ခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ နောက်ထပ်ဥပမာတစ် ယောက်ကတော့ Lee lacocca ပါ။ သူကတော့ Chrysler မော်တော်ကားကုမ္ပဏီရဲ့ CEO အသစ်ဖြစ်ပြီး ကုမ္ပဏီကိုလဲ အပြောင်းအလဲတွေလုပ်ပေးနိုင်ခဲ့သူဖြစ်ပါတယ်။ သူတာဝန်ယူတဲ့အချိန် မှာ ကုမ္ပဏီဟာ ဒေဝါလီခံရခါနီး ဖြစ်နေပေမဲ့ lacocca ရောက်လာပြီး တဲ့နောက်မှာ သူ့ရဲ့ လျင်မြန်မှန်ကန်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကြောင့် ဝန်ထမ်းတွေ စိတ်သက်သာရာရခဲ့ပြီး ကုမ္ပဏီပုံမှန် လည်ပတ်နိုင်လာပါ တယ်။

ဒါပေမဲ့ နောက်ပိုင်းမှာ lacocca ရဲ့ အမူအကျင့်တွေ ရုတ်တရက် ပြောင်းလဲလာပါတယ်။ သူဟာ သူ့အောင်မြင်မှုကိုသာယာပြီး သူ့ကိုယ် ရည်ကိုယ်သွေးကို ကြွားလုံးထုတ်လာပါတယ်။ သူဟာကုမ္ပဏီရဲ့ ပုံရိပ် ကို မြှင့်တင်ရမဲ့အစား သူ့ပုံရိပ်ကိုမြှင့်တင်ဖို့ပဲ ကြိုးပမ်းလာပါတယ်။ ဒီအချက်တွေက lacocca ဟာ fixed mindset ရှိသူတစ်ယောက် ဖြစ်ကြောင်း ထုတ်ဖော်ပြသလိုက်တာပါပဲ။ သူဟာအမြဲတမ်း အောင်နိုင် သူသာဖြစ်ချင်ပြီး၊ သူများတွေက သူ့ကို အထင်ကြီးလေးစားတာကို သဘောကျနှစ်သက်ပါတယ်။ lacocca ဟာ အသင်းအဖွဲ့နဲ့ ညီ ညီညွတ်ညွတ်လုပ်ကိုင်ရမဲ့အစား သူတော်ကြောင်း သူပါရမီရှိကြောင်း ကိုသာ ထုတ်ပြဖို့ကြိုးစားနေခဲ့တာကြောင့် Chrysler ကုမ္ပဏီဟာ ရေရှည်မအောင်မြင်ခဲ့ဘဲ 2009 ခုနှစ်မှာ ဒေဝါလီခံခဲ့ရပါတယ်။

Growth mindset ရှိတဲ့ခေါင်းဆောင်တွေကတော့ ပြောင်းပြန်ပါ ပဲ။ Growth mindset ရှိတဲ့ခေါင်းဆောင်တွေဟာ လူတွေကို သူတို့ နဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခွင့်၊ သူတို့နားချဉ်းကပ်ခွင့်တွေ ပေးတတ်ကြပါ တယ်။ သူတို့ဟာ အခွင့်ထူးခံပုဂ္ဂိုလ်တွေမဟုတ်ကြသလို လက်အောက်ငယ်သားတွေဆီကနေ သင်ယူလေ့လာဖို့လဲ မရှက်ကြပါ ဘူး။ ဒီခေါင်းဆောင်တွေဟာ သူတို့ကိုယ်သူတို့ အတော်ဆုံးအတတ်ဆုံး လို့လဲ မခံယူထားကြဘဲ သူတို့ရဲ့တိုးတက်မှု၊ ဝန်ထမ်းတွေရဲ့တိုးတက်မှု အတွက် သင်ယူလေ့လာမှုကို စဉ်ဆက်မပြတ် အားပေးလုပ်ဆောင်ကြ ပါတယ်။ သူတို့က ဝန်ထမ်းတွေအပေါ် လမ်းညွှန်ပေးသူတွေသာဖြစ်ပြီး တရားသူကြီးတွေလို အမိန့်ချနေတတ်သူတွေ မဟုတ်ပါဘူး။

ဥပမာအားဖြင့် အထက်မှာပြောခဲ့တဲ့ lacocca ရဲ့ အဖြစ်အပျက်ကို IBM ကွန်ပျူတာကုမ္ပဏီရဲ့ CEO ဖြစ်တဲ့ Lou Gerstner နဲ့ နှိုင်းယှဉ်ကြည့်နိုင်ပါတယ်။ Gerstner တာဝန်ယူတဲ့အချိန်မှာလဲ IBM ကုမ္ပဏီဟာ ကျဉ်းထဲကျပ်ထဲ ရောက်နေတဲ့အချိန်ပါ။ အဲဒီတုန်း က အမှုဆောင်တွေမှာရော၊ ဝန်ထမ်းတွေမှာပါ fixed mindset စိတ်ဓာတ်တွေကြီးစိုးနေတဲ့အတွက် ကုန်ပစ္စည်းထုတ်လုပ်မှုနဲ့ ပူးပေါင်း လုပ်ကိုင်မှုတွေကို အာရုံမစိုက်နိုင်ပဲ အပြိုင်အဆိုင်ဖြစ်ကြ၊ သဘောထား ကွဲလွဲကြနဲ့ တပ်ပျက်နေတဲ့အချိန် ဖြစ်ပါတယ်။ လူတိုင်းဟာ ကုမ္ပဏီ အတွက် မစဉ်စားပဲ၊ ကိုယ့်အတွက်ပဲ စဉ်းစားကြတဲ့အတွက် customers တွေ စိတ်ကျေနပ်အောင်လဲ လုပ်မပေးနိုင်တော့ပါဘူး။

ဒီအခြေအနေကိုပြောင်းလဲပစ်ဖို့အတွက် Gerstner ဟာ ကုမ္ပဏီရဲ့

Mindset(အတွေးအခေါ်)

Smith ဟာ သူ့ရဲ့ punch line ကို ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိနဲ့ ကြိုတင် အကွက်ဆင်နိုင်ခဲ့မှုကြောင့် အောင်မြင်မှုရခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ပရိသတ် က ဘယ်သူများ သေသွားသလဲဆိုပြီး တိတ်ဆိတ်ပေးခဲ့ကြပေမယ့် နောက်ဆုံးမှာတော့ ဒါဟာ သူတို့ပြိုင်ဘက်ကိုရည်စူးကြောင်း သိလိုက် ကြရပါတယ်။ မထင်မှတ်တဲ့ အပြောင်းအလဲကြောင့် ပရိသတ်တွေဟာ အံ့အားသင့်သွားကြသလို၊ စိတ်ထဲက တင်းကျပ်နေမှုတွေလဲ လျော့ကျ သွားတာကြောင့် အားရပါးရ ရယ်မောနိုင်ခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဟာသပညာရှင် John Kindle ကလဲ “ရယ်စရာဆိုတာ ရထားစုတ် တစ်စီးနဲ့တူတယ်၊ ရထားဘယ်မှာရှိနေတယ်ဆိုတာ ခင်ဗျားသိတယ်၊ ရထားဘယ်ကိုသွားမယ်ဆိုတာလဲ ခင်ဗျားသိတယ်၊ ဒါပေမယ့် ရထားလမ်းချော်သွားတဲ့အချိန်မှာတော့ ခင်ဗျားအံ့ဩသွားရမှာဖြစ်တယ်” လို့ တင်စားပြောဆိုခဲ့ဖူးပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဟာသတစ်ခုကို တည်ဆောက် ဖို့အတွက် ပရိသတ်တွေထင်မထားတဲ့ လှည့်ကွက်လေးတွေသုံးပြီး ပုံမှန် လမ်းကြောင်းကနေ လမ်းချော်သွားအောင် ပြုလုပ်တတ်ရမှာ ဖြစ်ပါ တယ်။

ဟာသလေးတွေ ထည့်သွင်းဖို့အတွက် နောက်ထပ်နည်းလမ်းတစ်ခု ကတော့ "rule of three” လို့ခေါ်တဲ့ စည်းမျဉ်းကို လိုက်နာဖို့ပါပဲ။ ဒီစည်းမျဉ်းရဲ့သဘောကတော့ ဟာသတစ်ခုကို စာကြောင်းသုံးခုပါတဲ့ အုပ်စုသုံးခုခွဲပြီး တည်ဆောက်ဖို့ဖြစ်ပါတယ်။ Nihill ရဲ့ စမ်းသပ်မှု တွေအရ အုပ်စုသုံးခုခွဲပြောတဲ့ ဟာသတွေဟာ ထိရောက်မှုပိုရှိပြီး ပရိသတ်တွေရဲ့ စိတ်ဝင်စားမှုကိုလဲ ပိုရတယ်လို့ သိရပါတယ်။ Rule of three နည်းစနစ်ရဲ့ ပထမနှစ်ကြောင်းမှာ သာမန်အတိုင်းပဲ ပြောဆိုပြီး၊ နောက်ဆုံးစာကြောင်းကျမှ မထင်မှတ်တဲ့ အလှည့်အ ပြောင်းတစ်ခုကို ထည့်သွင်းပေးရပါတယ်။

ဥပမာအားဖြင့် The Daily Show အစီအစဉ်ရဲ့ တင်ဆက်သူဖြစ် တဲ့ Jon Stewart က “ကျွန်တော့်အိမ်မှာ ကျေးဇူးတော်နေ့ကို အစဉ်အလာအတိုင်း ကျင်းပခဲ့တယ်၊ ကျွန်တော့်အိမ်မှာ စားသောက်ပွဲ အကြီးကြီးလဲရှိနေတာကြောင့် အိမ်နီးနားချင်းတွေအားလုံးကို ဖိတ်ကြားခဲ့တယ်၊ ပြီးတော့ ကျွန်တော်သူတို့ကို သတ်ပစ်လိုက်ပြီး သူတို့ မြေတွေကို သိမ်းပစ်လိုက်တယ်” လို့ အရွှန်းဖောက်ခဲ့ဖူးပါတယ်။

ဒီဟာသမှာ ပရိသတ်ကို အံ့ဩသွားစေတဲ့ အပိုင်းဟာ နောက်ဆုံး စာကြောင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ရှေ့နှစ်ကြောင်းရဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်မြင်ကွင်းက ပရိသတ်တွေအတွက် ဘာမှမထူးခြားပါဘူး။ ကျေးဇူးတော်နေ့မှာ အိမ်နီးနားချင်းတွေကိုဖိတ်တာဟာ လူတိုင်းကြုံဖူးကြတဲ့ အဖြစ်အပျက် မျိုးပါပဲ။ ဒါပေမယ့် “ကျွန်တော်သူတို့ကို သတ်ပစ်လိုက်ပြီး သူတို့မြေ တွေကို သိမ်းပစ်လိုက်တယ်” ဆိုတာကတော့ လုံးဝထင်မှတ်မထားတဲ့ ဇာတ်လမ်းမျိုးဖြစ်တာကြောင့် ပရိသတ်တွေကို ရယ်မောနိုင်စေခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ Rule of three ရဲ့ အနှစ်သာရကတော့ ပထမနှစ် ကြောင်းမှာ အရှိန်ယူပြီး နောက်ဆုံးအကြောင်းမှာ မမျှော်လင့်တဲ့ အလှ ည့်အပြောင်းကို ထည့်သွင်းပေးနိုင်ခြင်းပါပဲ။

ခုဆိုရင်တော့ ကိုယ့်ရဲ့ ဇာတ်လမ်းထဲမှာ ဟာသလေးတွေ ထည့်သွင်းပုံကို ဖော်ပြခဲ့ပြီးပါပြီ။ စင်ပေါ်ကို တကယ်ရောက်တဲ့အခါ သတိထားရမယ့်အချက်တွေကိုတော့ နောက်တစ်ခန်းမှာ ဆက်လက်ဖော်ပြသွားမှာ ဖြစ် ပါတယ်။
(3) စင်မြင့်ထက်က ပြောဆိုမှုစွမ်းရည်

|||

ဟောပြောမှုတိုင်း, တင်ဆက်မှုတိုင်းကို introduction” လို့ခေါ်တဲ့ အဖွင့်စကားလေးတွေနဲ့ စတင်ကြရပါတယ်။ ကိုယ်က ခုမှစပြီး စကားပြောလေ့ကျင့်နေတဲ့ လူသစ်တစ်ယောက်ဆိုရင်တော့ introduction အပိုင်းကို သေသေချာချာ စီစဉ်ထားဖို့ လိုအပ်ပါလိ မ့်မယ်။

ဟောပြောမှုတစ်ခုရဲ့ ပထမဆုံး စက္ကန့် ၃၀ သိပ်အရေးကြီးပါတယ်။ ဟာ ပထမဆုံး စက္ကန့် ၃၀ ဟာ ဟောပြောမှုတစ်ခုလုံးရဲ့ ရလဒ်ကိုပါ အဆုံးအဖြတ်ပေးနိုင်စွမ်းရှိတယ်လို့ စာရေးသူ Nihill က ဆိုပါတယ်။ စကားမပြောခင်မှာ ပရိသတ်နဲ့ဟောပြာသူကြားမှာ တင်းမာမှုလေးတွေ အနည်းငယ်ရှိနေတတ်ပါတယ်။ တကယ်လို့ ပထမဆုံး စက္ကန့် ၃၀ အတွင်းမှာ ပရိသတ်တွေကို ရယ်အောင်လုပ်နိုင်မယ်ဆိုရင်တော့ တင်းမာမှုတွေကို လျော့ကျေစေပြီး ပရိသတ်တွေကို သက်တောင့် သက်သာ ဖြစ်သွားစေသလို၊ အာရုံစူးစိုက်မှုကိုလဲ ပိုကောင်းလာစေနိုင် ပါတယ်။

ဥပမာအားဖြင့် CAPTCHA လို့ခေါ်တဲ့ စာလုံးတွေကို တီထွင်ခဲ့တဲ့ Luis von Ahn ရဲ့ ဟောပြောမှုတစ်ခုကို လေ့လာကြည့်ပါ။ Louis က TEDx ဟောပြောပွဲတစ်ခုမှာ “ခင်ဗျားတို့ အွန်လိုင်းမှာ ပုံပျက်ပန်းပျက်ဖြစ်နေတဲ့ စာလုံးတွေကို ဖြူးဖြဲကြည့်ပြီး ဖောင်တွေဖြ ည့်ဖူးကြသလား? အဲဒီစာလုံးတွေက တော်တော်လေး စိတ်အနှောင့် အယှက် ဖြစ်စေတယ်မဟုတ်လား? အဲဒီစာလုံးတွေကို တီထွင်ခဲ့တာ ကျုပ်ပဲလေ” ဆိုပြီး သူ့ရဲ့ ဟောပြောမှုကို စတင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပါတယ်။ ပရိသတ်တွေဟာ ဝါးလုံးကွဲရယ်မောပြီးတဲ့နောက်မှာ Louis ရဲ့ ဟောပြောမှုတစ်လျှောက်လုံးကို အာရုံစူးစိုက်ပြီး စိတ်ဝင်တစားနဲ့ နားထောင်ခဲ့ကြတာကို တွေ့ရပါတယ်။

ပွဲအစမှာ ပရိသတ်တွေကို သက်တောင့်သက်သာဖြစ်အောင် လုပ်ပေး ပြီးပြီဆိုရင်တော့ ကိုယ်စီစဉ်ထားတဲ့ ဇာတ်လမ်းကိုဖြစ်စေ၊ ကိုယ်တွေ့ ဖြစ်ရပ်ကိုဖြစ်စေ ဆက်ပြောရပါမယ်။ ပရိသတ်ဆိုတာက “အခု စကားပြောနေတာ ဘယ်သူလဲ? သူ့ရဲ့ စိတ်အားထက်သန်မှုကဘာလဲ? ငါတို့က သူပြောတာကို ဘာလို့နားထောင်သင့်တာလဲ?” ဆိုတာတွေကိုသိချင်တဲ့စိတ်ရှိကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် ရှေ့အခန်းတွေမှာပြောခဲ့တဲ့ storytelling နည်းစနစ်တွေကို အသုံးပြုပြီး စိတ်ဝင်စားဖွယ်

ဇာတ်လမ်းတစ်ခုကို ပြောပြရမှာဖြစ်ပါတယ်။ ကိုယ့်အကြောင်းကို လေ့လာပြီးသွားပြီဆိုရင်တော့ ကိုယ်ပြောတာတွေကို နောက်ထပ် နားထောင်ချင်တဲ့စိတ် ရှိလာကြပါလိမ့်မယ်။ ပရိသတ်တွေနဲ့ ဆက်သွယ် မှုတည်ဆောက်နိုင်ရေးဟာ ဟောပြောမှုတစ်ခုအတွက် အရေးကြီးဆုံး လိုအပ်ချက်ပါပဲ။

တစ်ခါတလေမှာ ပွဲစီစဉ်သူရဲ့ လိုအပ်ချက်ကြောင့် ကိုယ်စကားစပြော ချိန်ထိ ပရိသတ်တွေက စကားတပြောပြောနဲ့ ခုံနေရာရှာနေတာမျိုး ဖြစ် တတ်ပါတယ်။ အဲဒီလိုအချိန်မှာရော ကိုယ့်ဘက်က ဘာလုပ်သင့်သလဲ? တချို့ဟောပြောသူတွေကတော့ အဲဒီလိုအချိန်မှာ လူတွေရဲ့ဆူညံသံကို ဖုံးသွားအောင် အသံမြှင့်ပြီး ပြောတတ်ကြပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီလို လုပ်ရင် လူတွေရဲ့ ဆူညံသံကလဲ ကျယ်သထက်ကျယ်လာပါလိမ့်မယ်။ စာရေးသူကတော့ အဲဒီလိုအခြေအနေမှာ ပရိသတ်ရဲ့ အာရုံစိုက်မှုကို ရအောင်ယူပြီး ပရိသတ်ကို ထိန်းချုပ်နိုင်စွမ်းရှိရမယ်လို့ အကြံပေးထား ပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် စာရေးသူက “ကျွန်တော့်အသံကိုကြားရင် လက်ခုပ်တီးပေးပါ” လို့ မကြာခဏ ပြောလေ့ရှိပါတယ်။ တစ်ယောက်ယောက်ကစပြီး လက်ခုပ်တီးပြီဆိုတာနဲ့ ကျန်တဲ့လူတွေက လဲ နောက်ကလိုက်ပြီး လက်ခုပ်တီးကြပါလိမ့်မယ်။ အဲဒီအချိန်မှာ စကားတပြောပြောနဲ့ ထိုင်ခုံရှာနေသူတွေဟာလဲ အရမ်းကောင်းတဲ့ ဟောပြောမှုတွေကို ငါတို့လွတ်သွားပြီလားဆိုတဲ့ စိုးရိမ်စိတ်တွေပေါ်လာ ပြီး တိတ်ဆိတ်သွားကြမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီနည်းလမ်းမျိုးကို အသုံးပြုမယ်ဆိုရင် ဟောပြောမှုရဲ့ အစပိုင်းမှာ တည်းက ပရိသတ်တွေကို ထိန်းချုပ်ထားနိုင်ပါလိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီလို ထိန်းချုပ်ထားနိုင်မှုကို ဟောပြောပွဲတစ်လျှောက်လုံးမှာလဲ ဆက်ထိန်းထားဖို့ လိုပါသေးတယ်။ ပရိသတ်တွေရဲ့ အာရုံစိုက်မှုကို ထိန်းထားဖို့အတွက် “Who”, “When”, “What”, “Why”, “Where” အစရှိတဲ့ အဖွင့်မေးခွန်းတွေနဲ့ အလျဉ်းသင့်သလို မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ တကယ်လို့ ပရိသတ်တွေထဲက လူ တစ်ယောက်တည်းနဲ့ပဲ ခပ်မြန်မြန် အမေးအဖြေလုပ်ချင်တယ်ဆိုရင် တော့“yes” or “no” ဆိုတဲ့ အပိတ်မေးခွန်းမျိုးကို အသုံးပြုနိုင်ပါ တယ်။

စင်မြင့်ပေါ်က စွမ်းဆောင်ရည်နဲ့ပတ်သက်ပြီး နောက်ထပ်လိုက်နာရမှာ ကတော့ - အသေးစိတ် ပြင်ဆင်မှုလေးတွေပါပဲ။ “အသေးစိတ် ပြင်ဆင်နိုင်ခြင်းဟာ အောင်မြင်မှုနဲ့ကျရှုံးမှုကို အဆုံးအဖြတ်ပေးနိုင်တယ်” ဆို တဲ့ ဆိုရိုးစကားရှိပါတယ်။ ဒါကြောင့် စင်ပေါ်မှာ ကောင်းကောင်း ဟောပြောချင်တယ်ဆိုရင် စင်ပေါ်မတက်ခင်တည်းက အသေးစိတ် ပြင်ဆင်သွားဖို့လိုပါလိမ့်မယ်။ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့လဲ စာရေးသူ Nihill က အကြံပြုချက်တချို့ကို ဖော်ပြထားပါတယ်။

အရင်ဆုံး ခန္ဓာကိုယ် ပုံပန်းသွင်ပြင်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အသေးစိတ် အချက်အလက်တွေကို လေ့လာကြည့်ရအောင်ပါ။ စင်ပေါ်မှာ ပရိသတ် ကို ဟောပြောနေစဉ်မှာ ချွေးပြန်တတ်တာ သဘာဝပါ။ ဒါကြောင့် ချွေးထွက်ရင်လဲ ချွေးကွက်တွေ သိပ်မထင်ရှားတဲ့ အရောင်ရင့်ရင့် အင်္ကျီတွေကို ရွေးချယ်ဝတ်ဆင်သင့်ပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် Steve Jobs ကိုကြည့်ပါ။ Steve Jobs ဟာ စင်ပေါ်တက်တိုင်းမှာ အနက် ရောင် ဆွယ်တာကိုပဲ အမြဲတမ်းဝတ်တာကို တွေ့ရပါလိမ့်မယ်။ ဒုတိယ အချက်ကတော့ ပရိသတ်တွေ ကိုယ့်ကို ပြည့်ပြည့်ဝဝ မြင်တွေ့နိုင် အောင် ဂရုစိုက်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ စကားပြောခုံနောက်မှာ ပုန်းနေတာတို့၊ တစ်ခုခုနဲ့ ကွယ်နေတာတို့ကို လုံးဝ မလုပ်သင့်ပါဘူး။ အဲဒီလို လုပ်မယ် ဆိုရင် ပရိသတ်နဲ့ကိုယ်နဲ့ကြားမှာ ယုံကြည်မှုပျက်ပျယ်သွားနိုင်ပါတယ်။

အသံနေအသံထားနဲ့ ပတ်သက်ရင်တော့ ကိုယ့်အသံကို အခန်းထဲက လူအားလုံးကြားနိုင်အောင် ခပ်ကျယ်ကျယ်လေး ပြောသင့်ပါတယ်။ အဲဒီလို လုပ်လိုက်ခြင်းအားဖြင့် “အာ”, “အမ်” “ဒါပေမယ့်” အစရှိတဲ့ မလိုအပ်တဲ့ စကားလုံးတွေကိုလဲ လျှော့ချပြီးသား ဖြစ်သွားစေပါတယ်။ ကိုယ့်မျက်နှာကိုလဲ ပြုံးပြုံးလေးထားပြီး ပရိသတ်တွေနဲ့ တတ်နိုင်သမျှ မျက်လုံးချင်းဆုံအောင် ကြိုးစားပါ။ အရေးကြီးတဲ့ key point တွေနဲ့ punch line နေရာတွေ ရောက်လာရင်တော့ အသံကို ခဏရပ်လိုက် တာ (သို့မဟုတ်) နဂိုထက်မြင့်လိုက်တာမျိုးတွေ ပြုလုပ်ပြီး ပရိသတ်ရဲ့ စိတ်ဝင်စားမှု ပိုတက်လာအောင် လှုံ့ဆော်ပေးနိုင်ပါတယ်။

တစ်ခါတလေမှာ စကားပြောနေတုန်း အရေးပေါ်အခြေအနေတစ်ခုခုနဲ့ ကြုံလာတာမျိုးလဲ ရှိတတ်ပါတယ်။ အဲဒီလို အခြေအနေမျိုးမှာတော့ ရှေ့အခန်းမှာပြောခဲ့တဲ့ punch line နဲ့ rule of three နည်းစနစ် တွေနဲ့ အရွှန်းဖောက်ပြီး ပွဲကို ပါးပါးနပ်နပ် ထိန်းသိမ်းနိုင်ပါတယ်။

ဥပမာအားဖြင့် ဟာသဖျော်ဖြေပွဲတစ်ပွဲမှာ ပွဲစီစဉ်သူက သူတို့မှာ အိမ်သာသုံးစက္ကူ ကုန်သွားပြီလို့ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ဝန်ခံလာပါတယ်။ အဲဒီအချိန်မှာ ဟာသတင်ဆက်သူက “ပရိသတ်များခင်ဗျာ၊ ကျွန်တော်တို့ အနူးအညွတ်တောင်းပန်ပါတယ်၊ ကျွန်တော်တို့ ဒီပွဲမှာ မက္ကဆီကို စားကောင်းသောက်ဖွယ်တွေနဲ့ ဧည့်ခံပါမယ်၊ အဖျော်ယမကာတွေ အခမဲ့တိုက်ပါမယ်၊ ဒါပေမယ့် အိမ်သာသုံးစက္ကူတွေကိုတော့ ဖွက်ထား မှာဖြစ်ပါတယ်၊ နောက်တာမဟုတ်ဘူးနော် လို့ အရွှန်းဖောက်ပြီး ပွဲကို ထိန်းသွားတာကို တွေ့ရပါတယ်။

တစ်ခါတလေကျတော့လဲ ကိုယ်စကားပြောနေချိန်မှာ ပရိသတ် တစ်ယောက်ယောက်က လှောင်ပြောင်အော်ဟစ်တာ (သို့မဟုတ်) အ နှောင့်အယှက်ပေးတာမျိုးတွေနဲ့ ကြုံရတတ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီလူ ကြောင့် ကျန်တဲ့ပရိသတ်တွေ စိတ်အနှောင့်အယှက်မဖြစ်လောက်ဘူးဆို ရင် သည်းခံပေးလိုက်ပါ။ တကယ်လို့ ကိုယ့်ဘက်က တုံ့ပြန်မယ်လို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်ရင်တော့ အရိုးရှင်းဆုံးနဲ့ အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းက အဲဒီ ပရိသတ်ရဲ့ ပြောစကားအတိုင်း ပြန်ပြောလိုက်ဖို့ပါပဲ။

ကြောင်တောင်တောင်နိုင်တဲ့ မှတ်ချက်တွေနဲ့ မေးခွန်းတွေကို တစ်ခေါက် ပြန်ပြောပြီး ခဏရပ်ထားလိုက်မယ်ဆိုရင် ပရိသတ်တွေက သူ့အလိုလို ရယ်ကြပါလိမ့်မယ်။ တကယ်လို့ ပိုရှုပ်ထွေးတဲ့ ပြဿနာမျိုးဆိုရင်လဲ တစ်ခေါက်ပြန်ပြောပြီး ခဏရပ်ထားလိုက်တာက သူတို့ရဲ့ မေးခွန်းတွေ မှတ်ချက်တွေနဲ့ မကျေနပ်ချက်တွေအတွက် အကောင်းဆုံးအဖြေကို စဉ်းစားချိန် ရသွားစေမှာဖြစ်ပါတယ်။

ကိုယ့်စကားပြောမယ့် နေရာနဲ့ရော ပရိသတ်နဲ့ပါ ရင်းနှီးမှုရပြီဆိုရင် တော့ ပရိသတ်တွေရဲ့ စိတ်ဝင်စားမှု, အသက်အရွယ်နဲ့ အလုပ်အကိုင် တွေပေါ်မူတည်ပြီး သင့်တော်တဲ့ အကြောင်းအရာလေးတွေကို အလျဉ်း သင့်သလို ထည့်သွင်းပြောဆိုပေးနိုင်ပါတယ်။ ကိုယ့်မတိုင်ခင် ဖျော်ဖြေ သွားကြတဲ့ တခြားလူတွေကို လေ့လာပြီးတော့လဲ သင့်တော်တဲ့ ဟာသ လေးတွေ, အကြောင်းအရာလေးတွေကို လက်တန်းဖန်တီးနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကိုယ့်ရဲ့တင်ဆက်မှုနဲ့ ဘာမှမဆိုင်တဲ့ အကြောင်းအရာတွေကို တော့ အများကြီးမထည့်ပါနဲ့။ မဟုတ်ရင် ပရိသတ်က ကိုယ်ပြောချင်တဲ့ အကြောင်းအရာကို မစုပ်ယူနိုင်တာမျိုး ဖြစ်သွားတတ်ပါတယ်။

တစ်ခါတလေမှာ ကိုယ်ပြောလိုက်တဲ့ ပျက်လုံးကို ပရိသတ်တွေက မရယ်ကြတဲ့အတွက် မှန်းချက်နဲ့နှမ်းထွက် မကိုက်တာမျိုးလဲ ရှိတတ်ပါ တယ်။ အဲဒီလို အခြေအနေမျိုးမှာ ပရိသတ်တွေ မရယ်ကြတာကို ကိုယ့် ဘက်က သတိထားမိတယ်ဆိုတာကို ပါးစပ်က ထုတ်ပြောလိုက်ရပါ မယ်။ ဥပမာအားဖြင့် အိုး! ဒီဟာသကတော့ သိပ်မရယ်ရဘူးထင်တယ် နော်၊ ရပါတယ်၊ ကျွန်တော့်မှာ ဒါထက်ကောင်းတဲ့ ဟာသတွေ ရှိပါသေး တယ် လို့ အရွှန်းဖောက်နိုင်ပါတယ်။ ဒါဆိုရင် ပရိသတ်တွေကိုရယ်မောကြမှာဖြစ်ပြီး၊ ကိုယ့်ကိုလဲ ပိုပြီးချစ်ခင်လာကြပါလိမ့်မယ်လို့

စာရေးသူက အကြံပေးထားပါတယ်။

လူတော်တော်များများဟာ လူရှေ့ထွက်ပြီး စကားပြောရမှာကို စိုးရမ် ကြောက်လန့်ကြပြီး၊ ပရိသတ်ရှေ့ရောက်ပြီဆိုတာနဲ့ နှလုံးခုန်သံတွေမြန် လာတာ၊ လက်ဖဝါးတွေချွေးထွက်လာတာ၊ စိတ်လှုပ်ရှားတာမျိုးတွေလဲ ဖြစ်လာတတ်ပါတယ်။ တချို့လူတွေဆိုရင် စိတ်လှုပ်ရှားပြီး ကိုယ်ပြော ရမယ့်စကားတွေကို မေ့သွားတာမျိုးတောင် ဖြစ်တတ်ပါသေးတယ်။ တချို့ကျတော့လဲ အလုပ်ခွင်ထဲမှာ ကိုယ့်သူဌေးကို အလုပ်အကြောင်း ရှင်းလင်းတင်ပြဖို့ကိုတောင် စိတ်လှုပ်ရှားနေတတ်ပြန်ပါတယ်။ ဒါတွေ ဟာ ကာယကံရှင်တွေအတွက်တော့ တော်တော်လေး စိတ်သောက ရောက်ရတဲ့ အတွေ့အကြုံတွေပါပဲ။ ဒါပေမယ့် အကောင်းဘက်က ပြန် တွေးမယ်ဆိုရင်လဲ ဒီကြောက်ရွံ့မှုဟာ သဘာဝပဲဖြစ်ပြီး၊ လူတိုင်းနီးပါး ခံစားရတာကို တွေ့ရမှာဖြစ်ပါတယ်။

ဒီစာအုပ်ရဲ့စာရေးသူ David Nihill ဟာလဲ "public speaking” လို့ခေါ်တဲ့ လူအများရှေ့မှာ စကားပြောရတာကို ကြောက်ရွံ့ခဲ့ဖူးသူတစ်ယောက်ပါ။ သူဟာ ကောလိပ်ကျောင်းတုန်းက human resource management အတန်းမှာ တင်ဆက်ပြသ မှုတစ်ခုလုပ်ဖို့ အကြောင်းဖန်ခဲ့ဖူးပါတယ်။ Nihill ဟာ သူ့စိတ်ကို တည်ငြိမ်အောင်ဆိုပြီး စကားမပြောခင် ဘီယာ ၄ ပုလင်းလောက် သောက်သွားခဲ့ပေမယ့် အလုပ်မဖြစ်ခဲ့ပါဘူး။ သူဟာစင်ပေါ်မှာ တောင် ရောက်မြောက်ရောက် စကားတွေပြောနေခဲ့ပြီး “ကျွန်တော့်နာမည် Mustafa ပါ၊ ကျွန်တော်က ယီမင်နိုင်ငံလာတဲ့ ပညာတော်သင် ကျောင်းသားတစ်ယောက်ပါ” ဆိုပြီး တလွဲတချော်တွေ လျှောက်ပြောမိ ခဲ့ပါတယ်။ သူဘာလို့ ဒီလိုမဟုတ်တာတွေ လျှောက်ပြောမိခဲ့လဲဆိုတာ သူ့ကိုယ်သူလဲ နားမလည်နိုင်ခဲ့ပါဘူး။

အဲဒီလို ဆိုးရွားတဲ့ လွဲချော်မှုကြောင့် Nihill ဟာ human resource management first-class honors မရခဲ့ဘဲ second-class honors သာရခဲ့တာကြောင့် သူတက်ချင်တဲ့ Ireland တက္ကသိုလ်ဝင်ခွင့်ကို ဆုံးရှုံးခဲ့ရပါတယ်။

နောက်ပိုင်းမှာတော့ Nihill ဟာ စကားပြောစွမ်းရည် တိုးတက်လာ အောင် လေ့ကျင့်ခဲ့ပြီး ဟာသပြောသူတစ်ယောက်ဖြစ်အောင် ကြိုးစား နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ သူဟာ ကယ်လီဖိုးနီးယားက နာမည်ကြီး ကလပ်တွေမှာ တစ်ကိုယ်တော် ဟာသဖျော်ဖြေသူအဖြစ် နှစ်ပေါက်လုပ်ကိုင်နိုင်ခဲ့ သလို၊ 43 ကြိမ်မြောက် ဆန်ဖရန်ဆစ္စကို အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပြိုင်ပွဲမှာလဲ ဆုရရှိခဲ့ပါတယ်။ သူဟာ US Grandslamstorytelling ပြိုင်ပွဲမှာလဲ ဒုတိယဆု ရရှိခဲ့ဖူးသလို၊ Fobes မဂ္ဂဇင်းမှာလဲ ထင်ရှားကျော်ကြားသူအဖြစ်နဲ့ ဖော်ပြခြင်းခံခဲ့ရပါတယ်။

ဒီစာအုပ်ကို ဟာသဉာဏ်ရွှင်ရွှင်နဲ့ စကားပြောတတ်စေဖို့အတွက် လွယ် လွယ်ကူကူ စတင်လေ့လာနိုင်မယ့် သင်တန်းတစ်ခုလို့ သဘောထားနိုင် ပါတယ်။ ဒီစာအုပ်က “ဟာသ” ရဲ့ သဘောတရားကိုနားလည်ဖို့၊ “ဟာသ” တွေ ဖန်တီးနိုင်ဖို့နဲ့ ပရိသတ်ရှေ့ စကားပြောရမှာ “ဟာသ” တွေကို အသုံးချနိုင်ဖို့အတွက် လမ်းညွှန်ပေးသွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ စာအုပ်ထဲမှာပါတဲ့ နည်းလမ်းတွေက စီးပွားရေး, လူမှုရေး, ပညာရေး အစရှိတဲ့ နေ့စဉ်ဘဝက စကားပြောဆိုမှုတိုင်းကိုလဲ ပိုမိုထိရောက်ပြီး ဆွဲ ဆောင်မှုရှိအောင် အကူအညီပေးမှာ အသေအချာပါပဲ။

Do You Talk Funny စာအုပ်ရဲ့ အနှစ်ချုပ်မှတ်စုကိုတော့ အောက်ပါအတိုင်း အခန်း (၃) ခန်း ခွဲခြားဖော်ပြသွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ပထမခန်း : ဇာတ်လမ်းဇာတ်အိမ် တည်ဆောက်ခြင်း

ဒုတိယခန်း: ရယ်စရာဟာသလေးများ ထည့်သွင်းခြင်း

တတိယခန်း : စင်မြင့်ထက်က ပြောဆိုမှုစွမ်းရည်
(1) ဇာတ်လမ်းဇာတ်အိမ်ကို တည်ဆောက်ခြင်း

TA

=

လူသားတွေဟာ စီးပွားရေးလုပ်တဲ့နေရာမှာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ သာမန်ပြောဆို ဆက်ဆံတဲ့ နေရာမှာပဲဖြစ်ဖြစ် အချိန်တိုင်းမှာ ကိုယ့်ရဲ့ အတွေးအမြင်နဲ့ အိုင်ဒီယာတွေကို တစ်ဖက်သားကို ရောင်းချနေရကြရပါတယ်။ အဲဒီလို ပြောဆိုတဲ့နေရာမှာ အချက်အလက်တိကျဖို့နဲ့ သဘာဝကျဖို့ချည်းပဲ ဂရုစိုက်နေမယ်ဆိုရင် ကိုယ့်စကားဟာ ပျင်းရိငြီးငွေ့စရာကောင်းနေပါ လိမ့်မယ်။ လူ့ဦးနှောက်ဟာ အဲဒီလို ပျင်းခြောက်ခြောက်စကားမျိုးကို မနှစ်သက်တာကြောင့် တဖြည်းဖြည်းနဲ့ ကိုယ့်ရဲ့ပရိသတ်တွေကို ဆုံးရှုံး ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

သိပ္ပံပညာရှင်တွေကလဲ လူ့ဦးနှောက်ဟာ ဇာတ်လမ်းတွေနဲ့ ရုပ်ပုံတွေကို အသုံးပြုပြီး သင်ယူလေ့လာမှုပြုလုပ်ကြတယ်ဆိုတာကို သက်သေပြခဲ့ ကြဖူးပါတယ်။ တနည်းပြောရရင်တော့ လူသားတွေဟာ ဇာတ်လမ်း ဇာတ်အိမ်တွေကို အခြေခံပြီး သတင်းအချက်အလက်တွေကို စုပ်ယူကြ တယ်လို့ ပြောရမှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် လူတွေကို စကားပြောဖို့ အတွက် အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းကတော့ ကိုယ်ပြောချင်တာကို ဇာတ်လမ်းဇာတ်အိမ်နဲ့ ဖျော်ဖြေမှုဆန်ဆန် တင်ပြတဲ့နည်းလမ်းပါပဲ။

ဒါဆိုရင် ကိုယ်ပြောချင်တဲ့အရာကို ကောင်းမွန်တဲ့ ဇာတ်လမ်း (story) တစ်ခုအဖြစ် ဘယ်လိုတည်ဆောက်မလဲ?

ဒီစာအုပ်မှာတော့ စာရေးသူ Nihill က ဇာတ်လမ်းဇာတ်အိမ် တည်ဆောက်ဖို့အတွက်လိုအပ်တဲ့ အခြေခံအချက်တွေကို ဖော်ပြထား ပါတယ်။ ပထမဆုံးအချက်ကတော့ ကိုယ့်ဇာတ်လမ်းထဲက ဇာတ်ကောင်တွေရဲ့ ရည်မှန်းချက်ပန်းတိုင် (goals) တွေကို ဖော်ပြဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ပြီးရင်တော့ အဲဒီပန်းတိုင်ကို သွားမယ့်လမ်းတစ်လျှောက် မှာ ကြုံတွေ့ရမယ့်စိန်ခေါ်မှု (challenges) တွေ၊ ရုန်းကန်မှု (struggles) တွေ၊ ပဋိပက္ခ (conflicts) တွေ၊ ခံစားချက် (emotions) တွေ၊ အလှည့်အပြောင်း(turning points) တွေကို ထည့်သွင်းပေးရပါမယ်။ နောက်ဆုံးမှာတော့ ဇာတ်လမ်းအစမှာပြောခဲ့

တဲ့ ဇာတ်ကောင်တွေရဲ့ ရည်မှန်းချက်ပန်းတိုင်အကြောင်း ပြန်ပြောင်း ပြောပြပြီး ဇာတ်သိမ်းလိုက်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
Story တွေကို ဖျော်ဖြေရေးမှာသာမက စီးပွားရေ, ပညာရေး, လူမှုရေး အစရှိတဲ့ နေရာတိုင်းမှာ အသုံးပြုလို့ရပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် နာမည်ကျော် အိမ်အငှားဝန်ဆောင်မှုကုမ္ပဏီဖြစ်တဲ့ Airbnb ကုမ္ပဏီ အကြောင်းကို story ပုံစံလေးနဲ့ ပြောကြည့်ရအောင်ပါ။

Airbnb ရဲ့ လက်ရှိတန်ဖိုးဟာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ တစ်ဘီလျံအထိ ရှိ ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီလုပ်ငန်းကို စတင်ချိန်တုန်းကတော့ ကုမ္ပဏီ တည်ထောင်သူတွေဖြစ်တဲ့ Joe Gebbia နဲ့ Brain Bhesky တို့ ဟာ ခက်ခက်ခဲခဲ ရုန်းကန်ကြိုးစားခဲ့ကြရပါတယ်။ သူတို့နှစ်ယောက် ဟာ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းက ခရီးသွားတွေအတွက် ထူးခြားကောင်းမွန်တဲ့ အိမ် အငှားဝန်ဆောင်မှု website တစ်ခုကို အရမ်းတည်ဆောက်ချင်ခဲ့ကြ တာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒါကတော့ Airbnb ဇာတ်လမ်းထဲက ဇာတ်ကောင်တွေရဲ့ ရည်မှန်းချက်နဲ့ ဇာတ်လမ်းအစပိုင်းကို ဖွင့်လှစ်လိုက်တာ ဖြစ်ပါတယ်။ အခုဆက်ပြီး Airbnb ရဲ့ ဇာတ်ကောင်တွေ ကြုံဆုံရတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေ, အလှည့်အပြောင်းတွေနဲ့ ရုန်းကန်ကြိုးစားမှုတွေကို ဆက်ပြောကြည့် ရအောင်ပါ။

Joe Gebbia နဲ့ Brain Bhesky တို့ဟာ ငွေအရင်းအနှီး မ လုံလောက်ကြတဲ့အတွက် ကုမ္ပဏီ ဆက်လက်လည်ပတ်နိုင်ဖို့ နည်းမျိုးစုံ နဲ့ ကြိုးစားခဲ့ကြရပါတယ်။ ငွေကြေးပြဿနာကို ဖြေရှင်းဖို့အတွက် သူ တို့ဟာ အမေရိကန်သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲပုံတွေပါတဲ့ မနက်စာကွေကာ အုပ်တွေကို ထုတ်လုပ်ရောင်းချခဲ့ကြရပါသေးတယ်။ အဲဒီလုပ်ငန်းကနေ ရရှိလာတဲ့ $30000 လောက်နဲ့ Airbnb ကို အသက်ဆက်ခဲ့ကြရ တာ ဖြစ်ပါတယ်။ နောက်ပိုင်းမှာတော့ သူတို့နှစ်ယောက်ရဲ့ ဇွဲရှိမှုကို သဘောကျသွားတဲ့အတွက် Paul Graham ဆိုတဲ့ ရင်းနှီးမြုပ်နှံသူ တစ်ယောက်က ငွေကြေးထောက်ပံ့ပေးခဲ့သလို လမ်းညွှန်မှုတွေလဲ လုပ် ပေးခဲ့တာကြောင့် လုပ်ငန်းဟာ တဖြည်းဖြည်းနဲ့ တိုးတက်လာခဲ့ပါတော့ တယ်။

အခုနောက်ဆုံးအနေနဲ့ Airbnb ဇာတ်လမ်းရဲ့ အဆုံးသတ်ကို ရောက် ရှိလာပါပြီ။ ဒီအပိုင်းမှာတော့ ဇာတ်လမ်းအစတုန်းကပြောခဲ့တဲ့ ရည်မှန်းချက်ပန်းတိုင်တွေကို ပြန်ပြောပြပြီး ဇာတ်သိမ်းရမှာဖြစ်ပါ တယ်။
Airbnb ကုမ္ပဏီဟာ တဖြည်းဖြည်းနဲ့ တိုးတက်သထက်တိုးတက်လာ သလို၊ ရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုတွေကိုလဲ အကြိမ်များစွာ ထပ်မံပြုလုပ်နိုင်ခဲ့ပါ တယ်။ 2020 ခုနှစ်မှာတော့ NASDAQ အိတ်ချိန်းမှာ အများပိုင် ကုမ္ပဏီအဖြစ် ကြေငြာနိုင်ခဲ့ပြီး Airbnb ရဲ့ တည်ထောင်သူနှစ် ယောက်ဟာ သူတို့ရဲ့ ရည်မှန်းချက်ပန်းတိုင်ကို လှမ်းကိုင်နိုင်ခဲ့ကြပြီ ဖြစ် ပါတယ်။

ဒါကတော့ Airbnb ကုမ္ပဏီအကြောင်းကို ဇာတ်လမ်းတစ်ခုသဖွယ် တင်ပြသွားခဲ့တာပါ။ ဒီလို ဇာတ်လမ်းကျောရိုးမျိုးကိုသာ တည်ဆောက် တတ်မယ်ဆိုရင် ဘယ်အကြောင်းအရာကိုမဆို story တစ်ခုလို ပြောဆိုတင်ပြနိုင်စွမ်းရှိလာမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒါပေမယ့် ဇာတ်လမ်းဘယ်လောက်ကောင်းကောင်း စင်ပေါ်ရောက်တဲ့ အခါ စိတ်လှုပ်ရှားပြီး ဇာတ်လမ်းဇာတ်ကွက်တွေကို မေ့သွားတာမျိုးနဲ့ ကြုံရနိုင်ပါသေးတယ်။ ဒီပြဿနာကို ဖြေရှင်းဖို့အတွက်တော့ စာရေးသူ က “မှတ်ဉာဏ်နန်းတော်” (memory palace) တစ်ခုကို တည်ဆောက်ဖို့ အကြံပေးထားပါတယ်။ “Memory Palace” ဆို တာကတော့ ကိုယ့်စိတ်ထဲမှာ အချက်အလက်တွေကို ပိုမှတ်မိအောင် အစီအစဉ်တကျသိမ်းထားနိုင်မယ့် နေရာတစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။ စာရေးသူ က ဒီစာအုပ်မှာ “memory palace" တစ်ခုကို တည်ဆောက်ဖို့ အတွက် အကြံပြုချက်အချို့ကိုလဲ ဖော်ပြထားပါတယ်။

Memory palace ကို တည်ဆောက်ဖို့အတွက် ပထမဆုံးအနေနဲ့ ကိုယ်နဲ့ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်တဲ့ နေရာတစ်ခုကို ရွေးချယ်ရပါမယ်။ ဥပမာ အားဖြင့် ကိုယ်နေထိုင်တဲ့ အိမ်လိုမျိုးပေါ့။ ပြီးရင်တော့ ကိုယ်နေ့စဉ် ဝင် ထွက်သွားလာမှုအများဆုံး လမ်းကြောင်းတစ်ခုကို စိတ်ထဲမှာဖြစ်စေ, စာရွက်တစ်ခုမှာဖြစ်စေ ရေးဆွဲလိုက်ရပါမယ်။ ဥပမာအားဖြင့် တံခါးမ ကြီးကနေဝင်မယ်၊ ညာဘက်ကွေ့မယ်၊ ဧည့်ခန်းထဲရောက်မယ်၊ ပြီးရင် မီးဖိုချောင်, ထမင်းစားခန်း, အိပ်ခန်း, ရေချိုးခန်း, ဝရန်တာ, မင်းလမ်း တွေကို ဖြတ်ရမယ် အစရှိသဖြင့်ပေါ့။ ပြီးရင်တော့ အဲဒီနေရာတစ်ခုချင်း စီမှာ ကိုယ်မှတ်မိချင်တဲ့ သတင်းအချက်အလက်တွေကို ထည့်သွင်း မှတ်သားရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဥပမာအားဖြင့် အထက်မှာပြောခဲ့တဲ့ Airbnb ရဲ့ ဇာတ်လမ်းကို “memory palace” ထဲမှာ ထည့်သွင်းကြည့်မယ်ဆိုပါစို့။ ဒါဆိုရင် ကိုယ့်ရဲ့ဧည့်ခန်းထဲမှာ “Airbnb တည်ထောင်သူတွေဟာ အိမ်အငှားwebsite တစ်ခုကို ဖန်တီးချင်ခဲ့ကြတယ်” ဆိုတဲ့အချက်ကို ထည့် သွင်းနိုင်ပါတယ်။ မီးဖိုချောင်ထဲမှာတော့ “သူတို့ဟာ ကုမ္ပဏီရင်းနှီးငွေ ကို မြှင့်တင်ဖို့အတွက် နည်းမျိုးစုံနဲ့ ကြိုးစားခဲ့ကြတယ်” ၊ ထမင်းစား ခန်းထဲမှာတော့ “သူတို့ဟာ မနက်စာကွေကာအုပ်တွေကို ဒီဇိုင်းဆွဲပြီး ရောင်းချခဲ့ကြတယ်” အစရှိသဖြင့် ထည့်သွင်းမှတ်သားထားနိုင်ပါ တယ်။ ရှင်းရှင်းပြောရရင်တော့ ကိုယ်မှတ်မိချင်တဲ့ အချက်အလက်တွေ ကို ကိုယ်နေ့တိုင်းသွားနေတဲ့ လမ်းကြောင်းအတိုင်း အစဉ်လိုက် တွဲမှတ် လိုက်တဲ့ သဘောပါပဲ။ ဒီလမ်းကြောင်းတွေကို နေ့စဉ်သွားလာတိုင်းမှာ သက်ဆိုင်ရာ အချက်အလက်တွေကို မှတ်ဉာဏ်ထဲကနေ ပြန်ခေါ်ကြည့် ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

Memory palace ထဲကို အချက်အလက်တွေ ထည့်သွင်းရာမှာ အသေးစိတ်ထည့်သွင်းနိုင်လေ မှတ်မိနိုင်စွမ်း ပိုကောင်းလေဖြစ်သလို၊ ဆွဲဆောင်မှုရှိတဲ့ ပုံရိပ်တွေနဲ့ ရယ်စရာကောင်းတဲ့ ပုံရိပ်တွေဟာလဲ စိတ် ထဲမှာ ပိုစွဲမြဲစေတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် ကိုယ်က အိုင်ယာ လန်နိုင်ငံအကြောင်း ပြောရမယ်ဆိုရင် ကိုယ်မြင်ဖူးတဲ့ အိုင်ယာလန် နိုင်ငံသား တစ်ယောက်ယောက်နဲ့ တွဲမှတ်တာမျိုးပေါ့။

ဇာတ်လမ်းတစ်ခုကိုလဲ တည်ဆောက်ပြီးပြီ၊ အဲဒီဇာတ်လမ်းကိုလဲ memory palace နည်းစနစ်နဲ့ မှတ်သားပြီးပြီဆိုရင်တော့ ဒီ ဇာတ်လမ်းကို ပရိသတ်ကို ပြန်ပြောပြမယ့် "story telling” အချိန်အခါကို ရောက်ရှိလာပါပြီ။ Story telling လုပ်တဲ့အခါမှာ ကို ယ့်ဇာတ်လမ်းကို ပရိသတ် စိတ်ဝင်စားဖို့နဲ့ ရင်ထဲစွဲမြဲစေဖို့အတွက် အနိမ့် အမြင့် အတက်အကျလေးတွေနဲ့ ပြောဖို့လိုတယ်လို့ စာရေးသူကဆိုပါ တယ်။ ဒါမှသာ ပရိသတ်က ဒီဇာတ်လမ်းကို အချိန်အကြာကြီး မှတ်မိ နေမှာပါ။

Story telling မှာ ပရိသတ်ရဲ့ စိတ်ဝင်စားမှုကို ရရှိနိုင်တဲ့ ပထမ နည်းလမ်းကတော့ - “hook” လို့ခေါ်တဲ့ စိတ်ဝင်စားစရာ အကြောင်းအရာတစ်ခုခုနဲ့ ဆွဲခေါ်ခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ကိုယ့်ဇာတ်လမ်း ရဲ့ hook ဟာ မေးခွန်းတစ်ခုလဲ ဖြစ်နိုင်သလို၊ သည်းထိတ်ရင်ဖို ဖြစ်ရပ်တစ်ခုလဲ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် Airbnb ရဲ့ ဇာတ်လမ်းမှာဆိုရင် “Airbnb ရဲ့ လက်ရှိဈေးကွက်တန်ဖိုးကို သိကြ ပါသလား?” ဆိုတဲ့ မေးခွန်းမျိုးပေါ့။ ဒီမေးခွန်းမျိုးဟာ ပရိသတ်ရဲ့ စိတ်ဝင်စားမှုကို လျင်လျင်မြန်မြန် ရရှိအောင် ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
ဒုတိယနည်းလမ်းကတော့ “humanity” လို့ခေါ်တဲ့ လူသားဆန်မှုကို ဖော်ထုတ်ပြသဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ စကားပြောကောင်းသူတွေဟာ သူတို့ရဲ့ အားနည်းချက်တွေကို ထုတ်ဖော်ပြောဆိုရဲကြပြီး၊ ရှက်စရာကောင်းတဲ့ အဖြစ်အပျက်တွေနဲ့ ရှုံးနိမ့်မှုတွေကိုလဲ ပြန်ပြောရဲကြတယ်လို့ စာရေးသူ ကဆိုပါတယ်။ ဒီအချက်တွေဟာ လူသားဆန်မှုကို ဖော်ပြနိုင်ပြီး ပရိသတ်ရဲ့ စိတ်ဝင်စားမှုကို ရယူနိုင်တဲ့ အချက်တွေပါပဲ။

ဥပမာအားဖြင့် ဟာသပညာရှင် Mike Birbiglia” ကို ကြည့်ပါ။ Birbiglia ဟာ အထက်တန်းကျောင်းတုန်းက ကောင်မလေးတစ် ယောက်ကို ပထမဆုံးနမ်းတဲ့ အတွေ့အကြုံကို ပရိသတ်တွေနဲ့ မျှဝေပေး ခဲ့ဖူးပါတယ်။ အဲဒီကောင်မလေးက “နင်က ငါနမ်းဖူးသမျှလူတွေထဲမှာ အညံ့ဆုံးပဲ” လို့ သူ့ကို မှတ်ချက်ပေးခဲ့တာပါ။ Birbiglia ကလဲ ဒါဟာ သူ့ရဲ့ ပထမဆုံးအတွေ့အကြုံလို့ ဝန်ခံရမှာရှက်တာကြောင့် “အေး ငါ ကတော့ ဒီလိုပဲနမ်းနေကျပဲ” လို့ အဲဒီကောင်မလေးကို ပြန်ပြောခဲ့ပါ တယ်။ Birbiglia ဟာ > ရှက်ကိုးရှက်ကန်းဖြစ်စရာကောင်းတဲ့ အဲဒီ အဖြစ်အပျက်ကို စင်ပေါ်မှာ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြန်ပြောပြခဲ့တာကြောင့် ပရိသတ်တွေဟာ ဒီတင်ဆက်မှုကို တော်တော်လေး သဘောကျခဲ့ကြ တာကို တွေ့ရပါတယ်။ အဲဒီလို လူသားဆန်တဲ့ အဖြစ်အပျက်တွေဟာ ပရိသတ်တွေနားထောင်ချင်တဲ့ ဇာတ်လမ်းမျိုးတွေပါပဲ။

တတိယနည်းလမ်းကတော့ - ကိုယ့်ရဲ့စိတ်ခံစားချက်ကို ပွင့်ပွင့်လင်း လင်း ထုတ်ဖော်ပြောဆိုဖို့ဖြစ်ပါတယ်။ ကိုယ့်ရဲ့ခံစားချက်ကို ပြောပြ ခြင်းဟာ ဇာတ်လမ်းကို ပိုအသက်ဝင်စေပြီး ကွင်းကွင်းကွက်ကွက် မြင်သာစေနိုင်ပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် Birbiglia ဟာ သူပထမဆုံး အနမ်းပေးတဲ့ဇာတ်လမ်းကို ပြောပြချိန်မှာ “ကျွန်တော့်ရဲ့ ပထမဆုံးအ နမ်းကတော့ ခွေးတစ်ကောင် စပါဂတ်တီခေါက်ဆွဲ စားနေရသလိုပဲ အမြီးအမောက်မတည့်ပါဘူးဗျာ” ဆိုပြီး သူ့ရဲ့ ခံစားချက်ကို ပွင့်ပွင့်လင်း လင်း ပြောပြခဲ့တာကို တွေ့ရပါတယ်။

ဒီအခန်းကို ခြုံပြောရမယ်ဆိုရင်တော့ လူတွေကို သတင်း အချက်အလက်ပေးတဲ့အခါ ဇာတ်လမ်းဇာတ်အိမ် (story) ပုံစံမျိုးနဲ့ တင်ပြတာက ပိုထိရောက်ပါတယ်။ ကောင်းမွန်တဲ့ story တစ်ခုမှာ ဇာတ်ကောင်တွေရဲ့ ရည်မှန်းချက်တွေ, စိန်ခေါ်မှုတွေ, ရုန်းကန်မှုတွေနဲ့ ပေါင်းစပ်ပါဝင်ပါတယ်။ အဲဒီ story ကို စင်ပေါ်မှာ မေ့မသွားဖို့ ကတော့ “memory palace” လို့ခေါ်တဲ့ မှတ်ဉာဏ်နန်းတော်တစ်ခု ထဲမှာ သိမ်းဆည်းရမှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ story ကို ပရိသတ်တွေကို ပြန်ပြောချိန်မှာတော့ hook လို့ခေါ်တဲ့ စိတ်ဝင်စားစရာအချက်အလက်တွေနဲ့ စပြောရမှာဖြစ်ပြီး၊ လူသားဆန်ဆန် ပြောဆိုရမှာ

ဖြစ်သလို၊ စစ်မှန်တဲ့ ခံစားချက်တွေကိုလဲ ပရိသတ်နဲ့ မျှဝေပေးရမှာဖြစ် တယ်လို့ Nihill က လမ်းညွှန်ထားပါတယ်။
(2) ရယ်စရာဟာသလေးများ ထည့်သွင်းခြင်း

TA

=

“ရယ်စရာဟာသလေးတွေဟာ လူသားမျိုးနွယ်ရဲ့ အထိရောက်ဆုံး လက်နက်တစ်ခုပါပဲ” လို့ ကမ္ဘာကျော်စာရေးဆရာကြီး Mark Twain က ပြောခဲ့ဖူးပါတယ်။ ဒါကြောင့် စကားပြောတဲ့အခါမှာလဲ ဟာသလက်နက်ကို မဖြစ်မနေ အသုံးပြုသင့်ပါတယ်။

ကိုယ့်ရဲ့တင်ဆက်မှုကို ပရိသတ်တွေ နှစ်သက်စေဖို့အတွက် ဇာတ်လမ်း ဇာတ်အိမ်ရှိရုံနဲ့ မလုံလောက်ပါဘူး။ ပရိသတ်တွေ သက်တောင့် သက်သာရှိပြီး စိတ်ကျေနပ်မှုရဖို့အတွက် "humor” လို့ခေါ်တဲ့ ရယ်စရာဟာသလေးတွေ ထည့်သွင်းတတ်ဖို့ လိုပါသေးတယ်။ လေ့လာ မှုတွေအရ ရယ်မောရာကနေထွက်လာတဲ့ dopamine ဟာ မှတ်ဉာဏ်ကိုပိုကောင်းစေပြီး သတင်းအချက်အလက်တွေကို ပိုမှတ်မိ စေတယ်လို့ သိရပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကိုယ့်ရဲ့ဇာတ်လမ်းကို ဟာသလေး တွေနဲ့ အရွှန်းဖောက်ပြီး ပြောနိုင်မယ်ဆိုရင် နားထောင်သူတွေ ပိုမှတ်မိ နိုင်မှာဖြစ်သလို၊ ပရိသတ်နဲ့ ချိတ်ဆက်မှုလဲ ပိုကောင်းသွားမှာ ဖြစ်ပါ

တယ်။

ဥပမာအားဖြင့် 1984 ခုနှစ် မဲဆွယ်စည်းရုံးရေး စကားရည်လုပွဲတစ်ခု မှာ အသက် ၇၃ နှစ်အရွယ် သမ္မတလောင်း Ronald Reagan ရဲ့ စကားပြောဆိုပုံကို လေ့လာကြည့်ပါ။ အကဲဖြတ်သူတွေက Reagan ကို “ခင်ဗျား အသက်အရမ်းကြီးနေတာကို စိုးရိမ်စိတ်မဖြစ်ဘူးလား?” လို့ မေးတဲ့အခါမှာ “အသက်ကြီးတာကို ပြဿနာတစ်ခုလို့ ကျွန်တော်မ ထင်ပါဘူး၊ ဒီအချက်ကို နိုင်ငံရေးမှာအသုံးချပြီး ပြိုင်ဘက်တွေကို အသက်ငယ်လို့ အတွေ့အကြုံမရှိဘူးလို့လဲ ကျွန်တော်မပြောပါဘူး” လို့ အရွှန်းဖောက်ခဲ့တာကို တွေ့ရပါတယ်။ သူ့စကားကြောင့် ပြိုင်ဘက်တွေ တောင် ရယ်မောခဲ့ကြရတာကို တွေ့ရပါတယ်။

ဒါဆိုရင် စကားပြောတဲ့အခါ Reagan လိုမျိုး ဟာသလေးတွေကို ဘယ်လိုထည့်ပြောကြမလဲ? ဒါနဲ့ပက်သက်ပြီးတော့လဲ စာရေးသူက အကြံပြုချက်တစ်ချို့ကို ဖော်ပြထားပါတယ်။

ဟာသလေးတွေ ထည့်သွင်းဖို့အတွက် အရင်ဆုံးအနေနဲ့ ကိုယ့် ဇာတ်လမ်းထဲမှာ ဟာသလုပ်လို့ရမယ့် အချက်အလက်လေးတွေကိုရှာဖွေပြီး ရယ်စရာဇာတ်ကွက်လေးတွေ ပြင်ဆင်ဖန်တီးရပါမယ်။ ပြီး ရင်တော့ အဲဒီဟာသနေရာတွေကို မြန်မြန်ရောက်နိုင်ဖို့အတွက် ဇာတ်လမ်းရဲ့ မလိုအပ်တဲ့နေရာတွေကို တတ်နိုင်သလောက် ဖြတ် တောက်ပစ်ရပါမယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဟာသနေရာကို ရောက်ဖို့ အတွက် အချိန်အကြာကြီး စောင့်နေရမယ်ဆိုရင် နားထောင်တဲ့သူတွေ ပျင်းသွားနိုင်လို့ပါပဲ။ စာရေးသူရဲ့အဆိုအရ ဟာသတွေကို ပြောဆိုတဲ့ နေရာမှာ ပစ္စုပ္ပန်ကိုဖော်ပြတဲ့ “present tense” တွေနဲ့သာ ပြောဆို တာက ပိုထိရောက်တယ်လို့ သိရပါတယ်။ ဒါကြောင့် အတိတ်က အဖြစ်အပျက်ကို ပြန်ပြောမယ်ဆိုရင်တောင် အဲဒီအဖြစ်အပျက်ကို လက်ရှိဖြစ်ပျက်နေသလိုမျိုး present tense နဲ့သာ ပြောဆိုရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဟာသလုပ်ဖို့အတွက် အလွယ်ကူဆုံး နည်းလမ်းတစ်ခုကတော့ - ပရိသတ်တွေနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့ အကြောင်းအရာတွေကို အသုံးပြုပြီး ဟာသလုပ်တဲ့နည်းပါ။ ဥပမာအားဖြင့် ကိုယ်က မြို့တစ်မြို့မှာ စကားပြောမယ်ဆိုရင် မြို့သူမြို့သားတွေရဲ့ အကျင့်စရိုက်နဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတွေ၊ ဒါမှမဟုတ် အဲဒီမြို့မှာ လတ်တလော ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ အဖြစ်အပျက်တွေကို အသုံးပြုပြီး ဟာသလုပ်နိုင်ပါတယ်။ ဒီလိုလုပ် ခြင်းအားဖြင့် ကိုယ့်ဘက်က ပရိသတ်တွေကို နားလည်နိုင်ကြောင်း ပြသရာရောက်သွားပြီး ပရိသတ်တွေနဲ့လဲ ချိတ်ဆက်မှု ပိုကောင်းသွား ပါလိမ့်မယ်။

အမေရိကန်သမ္မတ John F. Kennedy (ကနေဒီ) ဟာ တစ်ခါတုန်း က Rice တက္ကသိုလ်ရဲ့ ဘောလုံးကွင်းမှာ မိန့်ခွန်းပြောခဲ့ဖူးပါတယ်။ အဲဒီမိန့်ခွန်းမှာ လူကြိုက်အများဆုံး အချက်ကတော့ တက္ကသိုလ်ရဲ့ ဘောလုံးအသင်းအကြောင်း အရွှန်းဖောက်ခဲ့မှုပါပဲ။ ကနေဒီက “ကျွန်တော်တို့ ဘာကြောင့် လကမ္ဘာကိုသွားဖို့ အသည်းအသန် ကြိုးစား နေကြတာလဲ?” လို့ လူတွေကမေးတတ်ကြတယ်။ ဒါဆိုရင် “တောင်အ မြင့်ကြီးတွေပေါ်ကို ဘာကြောင့် မရမက ကုပ်တက်နေကြတာလဲ?” ၊ “အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာကြီးကို ဖြတ်ပျံဖို့ ဘာကြောင့် ကြိုးစားနေကြ တာလဲ?” ၊ “Rice တက္ကသိုလ်ကရော Texas တက္ကသိုလ်နဲ့ ဘာကြော င့် ဘောလုံးဆက်ကန်နေရတာလဲ? ဆိုပြီး အဲဒီလူတွေကို ပြန်မေးသင့်ပါ တယ်လို့ ကနေဒီက ပြောကြားခဲ့တာပါ။ အဲဒီတုန်းက Rice တက္ကသိုလ် ရဲ့ ဘောလုံးအသင်းဟာ Texas တက္ကသိုလ် ဘောလုံးအသင်းကို တစ်ခါမှမနိုင်ဖူးဘဲ တွေ့တိုင်းရှုံးနေတာကြောင့် ကနေဒီက အရွှန်းဖောက် ပြီး ဟာသလုပ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ သူ့ရဲ့ အရွှန်းဖောက်မှုဟာ တက္ကသိုလ်ရဲ့ လက်ရှိအခြေအနေနဲ့ ကွက်တိကျသွားတာကြောင့် ပရိသတ်တွေက သဘောကျနှစ်ခြိုက်သွားခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ဟာသလေးတွေ ထည့်သွင်းဖို့အတွက် နောက်ထပ်နည်းလမ်းတစ်ခု ကတော့ “punch line” လို့ခေါ်တဲ့ ပျက်လုံးတွေကို အသုံးပြုဖို့ ဖြစ် ပါတယ်။ Punch line နည်းစနစ်ဟာ ပရိသတ်တွေ ထင်မှတ်မထား တဲ့ လှည့်ကွက်လေးတွေနဲ့ ဟာသလုပ်တဲ့ နည်းစနစ်ဖြစ်ပါတယ်။ Punch line လေးတွေကို ဖန်တီးဖို့အတွက် လက်ရှိရေပန်းစားနေတဲ့ အကြောင်းအရာတစ်ခုခုနဲ့ စတင်နိုင်ပါတယ်။ ပရိသတ်တွေကို သူတို့သိ သင့်သိထိုက်တဲ့ သာမန်အကြောင်းအရာလေးတွေ အရင်ပြောပြပြီး၊ ပရိသတ်တွေကိုယ်တိုင် ပါဝင်နိုင်မယ့် အဆိုပြုချက်တစ်ခုခု တင်သွင်းရ ပါမယ်။ ပြီးရင်တော့ punch line လို့ခေါ်တဲ့ ပျက်လုံးလေးတွေကို အသုံးပြုပြီး ပရိသတ်တွေ ထင်ထားတာနဲ့ တက်တက်စင်လွဲအောင် အံ့အားသင့်စရာ ပြုလုပ်ပေးရမှာဖြစ်ပါတယ်။

Punch line နဲ့ ပတ်သက်ပြီး အကောင်းဆုံးဥပမာတစ်ခုကတော့ Good to Great စာအုပ်ထဲမှာပါတဲ့ Darwin Smith အကြောင်းပါပဲ။ Smith ဟာ Kimberly-Clark ကုမ္ပဏီရဲ့ CEO ဟောင်းဖြစ်ပါတယ်။ တစ်ချိန်မှာတော့ Smith ဟာ ဝန်ထမ်း တွေကို မိန့်ခွန်းပြောနေတုန်းမှာ “အားလုံးပဲ မတ်တပ်ရပ်ပြီး ခ ခဏ လောက် တိတ်ဆိတ်ငြိမ်သက်ပေးကြပါ” လို့ ပြောလိုက်ပါတယ်။ လူ တိုင်းကလဲ ဝန်ထမ်းတစ်ယောက်ယောက် ဆုံးပါးသွားတယ်ထင်ပြီး မတ် တပ်ရပ်ပြီး တိတ်ဆိတ်ပေးကြပါတယ်။ မိနစ်အနည်းငယ်လောက်ကြာ တော့မှ Smith က “ဟုတ်ကဲ့ ဒါကတော့ Procter & Gamble ကုမ္ပဏီအတွက် ဝမ်းနည်းကြောင်းအထိမ်းအမှတ်အနေနဲ့ ဆိတ်ငြိမ်ပေး ခြင်းဖြစ်ပါတယ်” လို့ ပြောလိုက်ပါတယ်။ အဲဒီစကားကို ကြားလိုက်ရ ချိန်မှာတော့ ပရိသတ်တွေအားလုံး ပွဲကျသွားခဲ့ပါတော့တယ်။ ဘာ ကြောင့်လဲဆိုတော့ အဲဒီတုန်းက Procter & Gamble ဟာ Kimberly-Clark ရဲ့ အကြီးမားဆုံးပြိုင်ဘက် ဖြစ်နေလို့ပါပဲ။

Do you talk funny?😁😁

ဝယ်လိုအားကျဆင်းနေတာပါ။

Abe ဟာ တစ်ကယ်လို့ အလုပ်ပြုတ်သွားခဲ့ရင် သူ့အိမ်စရိတ်, သူ့မိန်းမ နဲ့ ကလေးသုံးယောက်ရဲ့ စားဝတ်နေရေးနဲ့ ကျန်းမာရေးစရိတ် စတာ တွေအတွက် သူစိတ်ပူပြီး စိတ်ဖိစီးမှုကို စတင်ခံစားလာရပါတယ်။ အလုပ်ထွက်ပြီး စစ်တပ်ထဲပြန်ဝင်ရင်ကောင်းမလားလို့လဲ သူစဉ်းစား နေပါတယ်။

တစ်မနက်တော့ သူကော်ဖီသောက်နေရင်းနဲ့ ဆရာဂျက်ဆင်ရဲ့ ကော်ဖီ စေ့သင်ခန်းစာကို ရုတ်တရက် သတိရသွားပါတယ်။ စိတ်ဖိစီးမှုတွေများ ပြီး သူတစ်သက်လုံး လိုက်နာလာခဲ့တဲ့ သင်ခန်းစာကို သူမေ့နေခဲ့တာပါ။

ဒီသင်ခန်းစာကို သတိရပြီးနောက်မှာတော့ အခက်အခဲတွေကို စိတ်ပျက် မနေတော့ပဲ၊ ဖောက်သည်အသစ်တွေ, အဆက်အသွယ်အသစ်တွေနဲ့ အ ခွင့်အလမ်းအသစ်တွေကို ရှာဖွေနိုင်မဲ့ နည်းလမ်းသစ်တွေကို ကြိုးစား ရှာဖွေနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ပြောင်းလဲလာတဲ့ ဈေးကွက်နဲ့ လိုက်လျောညီထွေ ဖြစ်အောင် ခေတ်နဲ့အညီ လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်နိုင်တဲ့အတွက် သူ့ဌာနရဲ့ ရောင်းအားတက်လာပြီး၊ အရောင်းဌာနရဲ့ မန်နေဂျာအဖြစ် ရာထူးတိုး သွားခဲ့ပါတယ်။ တစ်ခြားမန်နေဂျာတွေရဲ့ ဌာနတွေ ရောင်းအားမ ကောင်းတဲ့ အချိန်မှာတောင် Abe ရဲ့ ဌာနကတော့ ရောင်းအားကောင်း နေဆဲပါပဲ။

Abe ရဲ့ ဦးဆောင်မှုအောက်မှာ ကုမ္ပဏီဟာ ပြန်လည်လည်ပတ်လာပြီး ဆန်းသစ်တဲ့ အိုင်ဒီယာနဲ့နည်းပညာတွေကိုလည်း သူတို့ကုန်ပစ္စည်းတွေ မှာ ထည့်သွင်းနိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။ ပူလေမွှေးလေဖြစ်တဲ့ ကော်ဖီစေ့လေး တစ်စေ့ဟာ Abe ကိုသာမက ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခုလုံးကိုပါ ပြောင်းလဲ ပေးလိုက်နိုင်ခဲ့ပြန်ပါပြီ။ ကော်ဖီစေ့ သင်ခန်းစာကို Abe တစ်ယောက် ဘယ်တော့မှ ထပ်မေ့မှာ မဟုတ်တော့ပါဘူး။

မုန်လာဥနဲ့ ကြက်ဥအကြောင်း ရှင်းပြအပြီးမှာတော့ Abe က “ကျွန်တော်မုန်လာဥလဲ မဖြစ်ချင်ဘူး၊ ကြက်ဥလည်းမဖြစ်ချင်ဘူး ဆရာ၊ ကျွန်တော်ဘယ်လိုလုပ်ရမလဲ” လို့ ဆရာဂျက်ဆင်ကို မေးပါ တယ်။

ဒီတော့ ဆရာဂျက်ဆင်က Abe ကို ကော်ဖီစေ့အနည်းငယ် ပေးလိုက် ပြီး၊ ဒီနေ့ညအိမ်မှာ အဲဒီကော်ဖီစေ့တွေကို ရေနွေးထဲထည့်ပြုတ်ပြီး မနက်ဖြန်ပြန်ပြောဖို့ အိမ်စာပေးလိုက်ပါတယ်။

နောက်တစ်နေ့မှာတော့ Abe ဟာ ဆရာဂျက်ဆင်ကို ကော်ဖီစေ့တွေကို ရေနွေးထဲတစ်နာရီလောက် ထည့်ထားလိုက်တဲ့အခါ တစ်အိုးလုံး ကော်ဖီ တွေ ဖြစ်သွားတယ်လို့ ပြန်ပြောပြပါတယ်။ ဒီအခါ ဆရာဂျက်ဆင်က “ဟုတ်တယ်ငါ့တပည့်။ ကော်ဖီစေ့တွေဟာ သူ့ကိုပူအောင်လုပ်တဲ့ ရေနွေးတွေကိုတောင် အနံ့အရသာရှိတဲ့ ကော်ဖီတွေဖြစ်သွားအောင် ပြောင်းလဲပစ်လိုက်နိုင်တယ်။ ဒီလိုပြောင်းလဲဖို့ အချိန်နည်းနည်းပိုကြာ တာပဲရှိတယ်” လို့ ပြန်ဖြေလိုက်ပါတယ်။

ဟုတ်ပါတယ်။ ဘဝဆိုတာ ရေနွေးပူပူနဲ့တူပါတယ်။ ကြမ်းတမ်းနိုင် တယ်။ ဖိအားများနိုင်တယ်။ ရေနွေးပူပူနဲ့တူတဲ့ လောကဓံတွေ၊ အခက်အခဲတွေအပြည့်နဲ့ နေရာတစ်ခုပါ။

တစ်ချို့လူတွေဟာ ဘဝဆိုတဲ့ ရေနွေးပူပူနဲ့တွေ့တဲ့အခါ မုန်လာဥလို ပျော့သွားတယ်။ အားနည်းသွားတယ်။ လက်လျှော့အရှုံးပေးလိုက် တယ်။ ဝမ်းနည်းတယ်။ ကြေကွဲတယ်။ ဒါဟာ မုန်လာဥနဲ့ တူတဲ့လူပေါ့။

တစ်ချို့လူတွေကျတော့ ဘဝဆိုတဲ့ ရေနွေးပူပူနဲ့တွေ့တဲ့အခါ ကြက်ဥလို မာသွားတယ်။ နှလုံးသားက မာကျောခက်ထန်လာတယ်။ ငါ့ကျမှ အဆင်မပြေရကောင်းလားဆိုပြီး တစ်လောကလုံးကိုရန်ရှာတယ်။ အမြဲတမ်းပေါက်ကွဲတယ်။ အဆိုးမြင်လာတယ်။ သူ့မိသားစု၊ သူ့ ပတ်ဝန်းကျင်ကို ဒုက္ခပေးတယ်။ ဒါဟာ ကြက်ဥနဲ့တူတဲ့လူပေါ့။တစ်ချို့လူတွေကျတော့ ရေနွေးပူနဲ့တူတဲ့ ပြင်ပလောကဓံတွေ၊ အသိုင်းအဝိုင်းတွေ၊ ဘဝအခြေအနေတွေက သူတို့ကိုပျော့သွားအောင်၊ မာသွားအောင် လုပ်လို့မရဘူး။ သူတို့ဟာ အခြေအနေတွေကို ပြောင်းလဲပစ်နိုင်စွမ်းရှိတယ်။ သူတို့ပတ်ဝန်းကျင်ကို ပြောင်းလဲပစ်နိုင် စွမ်းရှိတယ်။ လက်လျှော့အရှုံးပေးလေ့မရှိဘူး။ ဒါဟာ ကော်ဖီစေ့နဲ့ တူ တဲ့လူတွေပေါ့။

မုန်လာဥလို ပျော့ညံ့ဝမ်းနည်းနေလို့လဲ ပြဿနာတွေက ပြေလည်မသွား နိုင်ဘူး။ ကြက်ဥလို မာမာထန်ထန် လုပ်ပြနေလို့လဲ ပြဿနာတွေက ပြေလည်မသွားနိုင်ဘူး။ ကော်ဖီစေ့လို ပြဿနာတွေနဲ့ တစ်သားတည်း ဖြစ်သွားအောင် ပျော်ဝင်ပြီး၊ အခက်အခဲတွေကို အောင်မြင်မှုတွေ အဖြစ် ဖန်တီးနိုင်အောင်၊ အခြေအနေတွေကို ပြောင်းလဲနိုင်အောင် ကြိုးစားသင့်တယ်။

ဘဝမှာအခက်အခဲတွေ၊ ပြဿနာတွေဆိုတာ ရှောင်လို့မရနိုင်ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ဒါတွေနဲ့ကြုံလာတဲ့အခါ မုန်လာဥလိုရင်ဆိုင်မလား၊ ကြက်ဥလို ရင်ဆိုင်မလား၊ ကော်ဖီစေ့လို ရင်ဆိုင်မလားဆိုတာကတော့ ကိုယ့် ရဲ့ရွေးချယ်မှုပါပဲ။
(3) ကော်ဖီစေ့လေးရဲ့အစွမ်း

ဆရာဂျက်ဆင်ရဲ့ ဘဝသင်ခန်းစာကို နားထောင်ပြီးတဲ့အခါမှာတော့ Abe တစ်ယောက် စိတ်ဓာတ်တက်ကြွသွားခဲ့ပါတယ်။ သူဟာ သူ့ ဘောလုံးအသင်းက သူငယ်ချင်းတွေကိုလည်း ကော်ဖီစေ့ သင်ခန်းစာ ကို ပြန်လည်ပြောပြပေးပါတယ်။ သူတို့တစ်သင်းလုံး တက်တက်ကြွကြွ ကြိုးစားကြရင်း ပြည်နယ်ချန်ပီယံအဆင့် ပြိုင်ပွဲကို တက်ရောက်သွားခဲ့ ပါတယ်။

သူတို့အဲဒီပွဲမှာ အနိုင်ရရှိခဲ့ပေမဲ့ Abe ရဲ့ ဒူးခေါင်းမှာ အပြင်းအထန် ဒဏ်ရာရရှိသွားခဲ့ပါတယ်။ ခွဲစိတ်မှုတွေ လုပ်ပြီးတဲ့နောက်မှာတော့ Abe တစ်ယောက် ဘယ်တော့မှ ဘောလုံးပြန်မကစားနိုင်တော့ဘူးလို့ သိလိုက်ရပါတယ်။ သူ့ရဲ့ ကောလိပ်ဘောလုံးအသင်း အိပ်မက်ကတော့ ပျက်ပြယ်သွားခဲ့ပါပြီ။

ဒါပေမဲ့ Abe ဟာ ကော်ဖီစေ့သင်ခန်းစာကို မှတ်မိနေတဲ့အတွက် စိတ်ဓာတ်မကျခဲ့ပါဘူး။ သူဟာကျောင်းမှာ ကော်ဖီစေ့ကလပ်အသင်း ကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ကော်ဖီစေ့သင်ခန်းစာကို ကျောင်းသားတွေနဲ့ သူ တို့ပတ်ဝန်းကျင်ကို ပြန်လည်ဖြန့်ဝေပေးခဲ့ပါတယ်။ သူတို့ဟာ ကျောင်းသားအချင်းချင်း ကူညီပေးကြတယ်။ ကျောင်းသားငယ်လေး တွေကို စာဖတ်ပြကြတယ်။ ဆိုရှယ်မီဒီယာမှာ အချင်းချင်း ကောင်းတဲ့ မှတ်ချက်တွေပဲ ရေးကြတယ်။ စိတ်အားတက်စေမဲ့ မှတ်စုလေးတွေရေး ကြတယ်။ တစ်ဖြည်းဖြည်းနဲ့ သူတို့တစ်ကျောင်းလုံးဟာ အကောင်းမြင် စိတ်ဓာတ်ရှိလာပြီး စိတ်ချမ်းသာစရာ ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ပါ တယ်။

Abe အထက်တန်းကျောင်းပြီးတဲ့နောက်မှာ စစ်တက္ကသိုလ်ကို တက် ရောက်ခဲ့ပါတယ်။ စစ်တက္ကသိုလ်ကနေ ဘွဲ့ရပြီးတဲ့နောက် အရာရှိအဖြစ် နဲ့ တိုက်ပွဲပေါင်းများစွာကို သွားခဲ့ရပါတယ်။ ငါးနှစ်ကြာစစ်မှုထမ်းပြီးတဲ့ နောက်မှာ စစ်တပ်ကနေ အနားယူလိုက်ပြီး သူ့ဇာတိမြို့လေးကို ပြန်လာ ခဲ့တယ်။ သူအိမ်ထောင်ပြုခဲ့ပြီး သားသမီးသုံးယောက် ရရှိခဲ့ပါတယ်။ နောက်တော့ ကုမ္ပဏီတစ်ခုမှာ အရောင်းဝန်ထမ်းအဖြစ် ဝင်ရောက် လုပ်ကိုင်ခဲ့တယ်။ Abe ဘယ်သွားသွား သူ့အိတ်ထဲမှာ ကော်ဖီစေ့လေး တွေ ယူသွာလေ့ရှိပြီး တွေ့သမျှလူတိုင်းကိုလဲ ကော်ဖီစေ့သင်ခန်းစာ အကြောင်း ပြန်ပြောပြလေ့ရှိပါတယ်။Abe ဟာ သူ့ရဲ့အရောင်းဝန်ထမ်း အလုပ်ကိုကြိုးစားလုပ်ကိုင်ခဲ့ပါ တယ်။ ဒါပေမဲ့ သူဘယ်လိုပဲ ကြိုးစားကြိုးစား သူ့ရဲ့ရောင်းအားဟာ တိုးတက်မလာဘူး ဖြစ်နေပါတယ်။ ဒီလိုဖြစ်တာ Abe တစ်ယောက်တည်းတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ တစ်ခြားအရောင်းဝန်ထမ်းတွေ ရော၊ ကုမ္ပဏီတစ်ခုလုံးရဲ့ ရောင်းအားပါ ကျဆင်းနေတာပါ။ ဈေးကွက် ထဲမှာ ပြိုင်ဘက်တွေလဲ များလာပြီး၊ နည်းပညာတွေလဲ ပြောင်းလဲလာ တဲ့အတွက် ဈေးကွက်မှာ