افق (واحد ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه‌ مصاف)

‍ ✳️ پویایی دین در عصر غیبت

🔰در عصر غیبت ولیّ الهی ـ آن عنصر تمام و کمال پویایی جامعه ـ چیزی که به پویایی دین و تکامل فقه کمک می‌کند، دو ایدۀ «حکم ولایی» و «اجتهاد» است که مورد اول را سابقاً اشاره‌وار توضیح دادیم و اینجا به شرح دومی می‌پردازیم.

🔸اجتهاد کوششی است در راستای توسعه، تعمیق و دقت بخشیدن به یافته‌های بشری از متون دینی. در این ایدۀ مترقی فرض بر این است که منابع دینی زوایای استخراج نشده‌ای دارد که به همت علمای دین باید استخراج شود تا ناگفته‌های دین در عصر غیبت برای اجرا در سطح جامعه به دست آید.
دین هزار سال پیش برای مردم هزار سال قبل نبود، بلکه آنان را تا مراحلی که ظرفیتش را داشتند رشد داد و هنوز هم این ظرفیت را دارد که جوامع اسلامی را رشد بدهد. دینِ آن زمان خیلی فراتر از مردم آن زمان بود و نمی‌توان ادعا کرد که مردم امروز از آن مفاهیم متعالی پیشی گرفته‌اند و آن آموزه‌ها برایشان کهنه شده است. فقط اینکه باید همت کرد و آموزه‌های متناسب با عصر کنونی را از منابع دینی استخراج کرد.
بله، اگر روزی برسد که مردم به مرز آموزه‌های دین برسند، بر خداست که این دین را ـ مثلاً به دست امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) ـ توسعه دهد و قلۀ کمال بشر امروزی را ارتقا ببخشد تا ادامۀ حیات اجتماعی و سیاسی آن‌ها لغو و بیهوده نباشد.

❇️ مسائل جدیدی که در شرایط جدید جوامع به پیش می‌آید حتماً در دریای معارف قرآن و اهل بیت رد و اثری دارد و کسی که از نزدیک با این آموزه‌ها آشنا باشد، جامعیت آن را تصدیق می‌کند. تطبیق آموزه‌های دین با مسائل نوظهور به همت مسیر اجتهاد میسر می‌شود.
حوزه‌های علمیۀ ما در مسیر استنباط مسائل سیاسی در ابتدای راه قرار دارند. ابواب اجتماعی دین در همین صدۀ اخیر و به خصوص پس از انقلاب اسلامی مورد دغدغۀ عالمان دین قرار گرفته است و مسائل کشف نشدۀ فراوانی پیش روی ایشان قرار دارد که باید از این دریای معارف قرآن و اهل بیت استخراج گردد.

▫️با این وجود حکم به ناکارآمدی دین در عرصۀ جامعه، قضاوتی عجولانه است. وقتی می‌توان در کارآمدی این دین خدشه وارد کرد که اولاً توصیه‌های آن در حوزۀ حکمرانی استخراج شده باشد، و ثانیاً به آن توصیه‌ها و آئین حکمرانی آن عمل شود و با اجرای صحیح، نتایج آن در طولانی مدت مورد ارزیابی قرار گیرد؛ در حالی که مجریان ما در بسیاری موارد از کنار توصیه‌های دین در حوزۀ حکمرانی بی‌تفاوت عبور کرده‌اند و هنوز هم عزم جدی برای عملیاتی کردن توصیه‌های آن در برخی دستگاه‌ها مشاهده نمی‌شود.

⚠️چطور می‌توان حکمرانی دینی را ناکارآمد دانست، در حالی که در کشور خودمان هر نقطه‌ضعفی که می‌بینیم، به خاطر فاصله از آموزه‌های دین است؛ و هرجا به متن شریعت پایبند بودیم برکات آن را هم مشاهده کرده‌ایم.

#شبهات_سکولاریزم
#دین_و_سیاست

🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق) 
تلگرام| اینستاگرام | ایتا

‍ ❇️ عنصر پویایی در شریعت اسلام

⁉️چه چیزی ضامن پویایی دین اسلام است تا بتواند نسخۀ نهایی و ابدی ادیان آسمانی باشد.
این بستگی به این دارد که دین اسلام را چقدر درست و کامل شناخته باشیم؟ اساساً تعریف ما از دین اسلام و عناصر اصلی تشکیل دهندۀ آن چیست؟ پیامبر خدا چه چیزی را به عنوان دین برای ما به یادگار گذاشت؟ آیا فقط کتاب (قرآن) بود با گزاره های ثابتش؟

💯 بدیهی است که پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) در کنار قرآن، وزنۀ دیگری نیز به عنوان عنصر پویای دین به یادگار گذاشت که به لطف آن خداوند فرمود: الْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دِینَکمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیکمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکمُ الإِسْلاَمَ دِینًا (مائده: ۳). این عنصر پویا همان امامت و ولایت است؛ و این میراث گران‌بها همان است که در حدیث شریف ثقلین نیز به روشنی به آن اشاره شده است.

🔸قرآن و سنت عمدتاً چارچوب‌های فطری دین را بیان کرده‌اند که همه‌زمانی و همه‌مکانی هستند. اشاره کردیم که برخی احکام خاص نیز که تشخیص شرایط آن برای خود مردم ممکن است، به صورت احکام مشروط بیان شده است (مثل جواز دروغ گفتن به غرض اصلاح روابط بین افراد). فراتر از این، آن دسته از گزاره‌های دین که تابع شرایط پیچیده‌تری هستند و احراز شرایط خارجی آن برای عموم مردم مشکل است، به عنصر پویای امامت محول شده است و با این شیوه، اختیار عمل لازم نیز برای تدبیر جامعه و هدایت افراد و جریانات به سمت کمال و صلاح ایشان، در اختیار امام قرار داده شده است.

▫️می‌توان دو عنصر اساسی فوق را از این آیۀ شریفه نیز برداشت کرد:
لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَینَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ؛ ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم، و همراه آن‌ها کتاب و میزان نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند. (حدید: ۲۵)
کتاب در این آیه می‌تواند اشاره به همان احکام ثابت باشد که از وصف کلیت برخوردارند؛ و میزان هم (به معنای سنجه یا ترازو) می‌تواند کنایه از قدرت تشخیص و اشاره به مواردی باشد که تشخیص آن به خود ولیّ الهی موکول است.

👈 بزرگان ما در ذیل آیۀ اولوا الامر «أَطِیعُواْ اللّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنكُمْ» نیز تذکر داده‌اند که اطاعت از رسول و اولو الأمر اشاره به مواردی غیر از موارد اطاعت از خدا دارد و در مواردی که رسول یا امام (علیهم السلام) دستور ولایی ـ ناظر به شرایط خاص ـ می‌دهد اطاعت از او در نگاه نخست اطاعت از خود رسول و امام است و اینطور نیست که دستور مستقیم خداوند باشد. (از جمله ر.ک: بدائع الدرر امام خمینی، ص۱۰۶؛ المیزان علامه طباطبائی ، ج‏۴، ص ۳۸۸ ؛ اقتصادنا شهید صدر، ص ۳۰۱ و ۷۲۵؛ تنبیه الأمّة محقق نائینی، ص۱۳۵).

🌱 به برکت این عنصر پویای ولایت، دین اسلام این قابلیت را پیدا کرده است که دین خاتم و نسخۀ نهایی و ماندگار تا روز قیامت باشد.
اشاره کردیم که ولیّ فقیه در این جهت نیز نایب از امام (علیه السلام) است و پویایی دین در عصر غیبت به واسطۀ حکم ولایی او تضمین می‌شود.

#شبهات_سکولاریزم
#دین_و_سیاست

🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق) 
تلگرام| اینستاگرام | ایتا

‍ ✨فرصت طلايي براي آمرزش و قرب الهي در ماه #رمضان

🔰حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ رَحِمَهُ اَللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ اَلْهَمْدَانِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ اَلْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي اَلْحَسَنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى اَلرِّضَا عَنْ أَبِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ اَلصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ اَلْبَاقِرِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ زَيْنِ اَلْعَابِدِينَ عَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ سَيِّدِ اَلشُّهَدَاءِ اَلْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ سَيِّدِ اَلْوَصِيِّينَ أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ خَطَبَنَا ذَاتَ يَوْمٍ فَقَالَ أَيُّهَا اَلنَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَيْكُمْ شَهْرُ اَللَّهِ بِالْبَرَكَةِ وَ اَلرَّحْمَةِ وَ اَلْمَغْفِرَةِ شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اَللَّهِ أَفْضَلُ اَلشُّهُورِ وَ أَيَّامُهُ أَفْضَلُ اَلْأَيَّامِ وَ لَيَالِيهِ أَفْضَلُ اَللَّيَالِي وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ اَلسَّاعَاتِ هُوَ شَهْرٌ دُعِيتُمْ فِيهِ إِلَى ضِيَافَةِ اَللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِيهِ مِنْ أَهْلِ كَرَامَةِ اَللَّهِ أَنْفَاسُكُمْ فِيهِ تَسْبِيحٌ وَ نَوْمُكُمْ فِيهِ عِبَادَةٌ وَ عَمَلُكُمْ فِيهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُكُمْ فِيهِ مُسْتَجَابٌ فَاسْأَلُوا اَللَّهَ رَبَّكُمْ بِنِيَّاتٍ صَادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ أَنْ يُوَفِّقَكُمْ لِصِيَامِهِ وَ تِلاَوَةِ كِتَابِهِ فَإِنَّ اَلشَّقِيَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اَللَّهِ فِي هَذَا اَلشَّهْرِ اَلْعَظِيمِ

🔅امیرالمؤمنین، علی بن ابی‌طالب (ع) فرمود: رسول خدا (ص) روزی خطبه‌ای خواند و فرمود:

❇️ ای مردم! ماه خدا با برکت، رحمت و آمرزش به شما روی آورده است. این ماه در پیشگاه خداوند، برترین ماه‌هاست؛ روزهایش بهترین روزها، شب‌هایش بهترین شب‌ها و ساعاتش بهترین ساعات است.

شما در این ماه به مهمانی خدا دعوت شده‌اید و از جمله کسانی هستید که مورد کرامت الهی قرار گرفته‌اند.

👈 نفس‌های شما در این ماه تسبیح، خواب شما عبادت، اعمال شما پذیرفته و دعاهای شما مستجاب است. پس، از خداوند با نیت‌های خالص و دل‌های پاک درخواست کنید که شما را در روزه‌داری و تلاوت قرآن موفق گرداند.

چه بدبخت است کسی که در این ماه از آمرزش الهی محروم شود!

📚الأمالی(للصدوق)، ج ۱، ص۹۳.

🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق) 
تلگرام| اینستاگرام | ایتا

‍ ❇️ ثبات دین و متغیر بودن شرایط سیاسی (۴)

✍ در توضیح نسبت فقه و قانون، به یک اصلاح فقهی تحت عنوان «حکم ولایی» اشاره کردیم. به جز این، به دو اصطلاح دیگر نیز اشاره می‌کنیم که ظرفیت انعطاف‌پذیری گزاره‌های فقهی را در بستر شرایط بالا می‌برند: یکی احکام مشروط و دیگری احکام ثانویه.

🔹 احکام مشروط: در این نوع احکام، چارچوب‌ها و ضوابط کلی به نحوی ترسیم می‌شوند که ناظر به فرض‌های گوناگون باشند و در شرایط مختلف، خروجی مناسب از آن‌ها به دست آید. این ملاحظات زمانی و مکانی را می‌توان در متن همان قانون، با حفظ وصف کلیت در عناوین آن و تنها با قید چند شرط، پیش‌بینی کرد تا در تغییر و تحول شرایط نیاز به تبصره زدن به قانون نباشد.

🔸 نهایتاً تطبیق این‌که در شرایط کنونی کدام فرض قانون اجرایی شود، به عهدۀ قانون‌گذار و در شرایطی که تشخیص آسان باشد، به عهدۀ خود مردم خواهد بود. به طور مثال، دریافت زکات از اسب یا برنج می‌تواند وابسته به شرایط خارجی باشد. به این صورت که اگر این موارد تبدیل به کالای سرمایه‌ای شوند، مشمول حکم زکات خواهند بود، و در حالتی که از سبد مصرفی عموم مردم خارج شوند، از شمول حکم زکات نیز خارج خواهند شد. 📜 (ر.ک: دراسات ـ شیخ منتظری ـ ، ج۳، ص۱۲ و ۲۶-۲۹).

🔹 احکام ثانویه: این احکام به این معناست که احکام شریعت در بستر اوضاع و شرایط خاص امکان تغییر و تبدل دارند. یعنی هرچند حکم مسائل گوناگون در شرایط عادی بیان شده است، اما در شرایط غیرطبیعی (مثل تزاحم، ضرر، حرج، اضطرار، سهو و نسیان) انعطاف لازم برای رفع ید از حکم اولیه لحاظ شده است.

🌀 استفاده از این احکام ثانویه می‌تواند راهکاری موقت برای برون‌رفت از بن‌بست‌های سیاسی و اجتماعی باشد. به طور مثال، قرآن کریم قتال در ماه‌های حرام یا در حریم مسجد الحرام را، مانند سنت‌های دیرینۀ عرب جاهلی، ممنوع اعلام کرده است. اما در شرایطی که دشمن از این حکم سوء‌استفاده کند، از باب مقابله‌به‌مثل، قتال در این زمان‌ها و مکان‌ها را تجویز نموده است. (بقره: ۱۹۱ و ۱۹۴). این مقابله‌به‌مثل یک حکم ثانوی محسوب می‌شود.

✨ پویایی شریعت اسلام جوانب دیگری هم دارد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم...

#شبهات_سکولاریزم
#دین_و_سیاست

🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق) 
تلگرام| اینستاگرام | ایتا