رسول جعفریان Telegram Posts

https://historylib.com/articles/7014

متن های بالا را در لینک زیر از روزنامه ایران مشاهده فرمایید:
https://irannewspaper.ir/8685/14/115178

پُل پیوند حوزه و دانشگاه

غلامرضا امیرخانی
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی

اواخر دهه هفتاد که رسول جعفریان به عضویت هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران درآمد، کمتر کسی فکر می‌کرد که ایشان با چنان سرعتی بتوانند ارتباطی مؤثر و علمی با دیگر همکاران خود برقرار کنند، آن هم در گروهی که اساتید نامداری چون احسان اشراقی و باستانی پاریزی و جوان‌ترهایی مانند منصور صفت‌گل و محمدباقر وثوقی حضور داشتند. توانمندی‌های علمی جعفریان موجب شد صمیمانه‌ترین ارتباط‌ها و رفاقت‌ها در گروه تاریخ شکل گیرد که زبانزد همگان بود. زندگی حرفه‌ای رسول جعفریان از وجوه مختلفی قابل بررسی است، از جمله سبک و سیاق خاصی که در ورود به حوزه‌های مختلف تاریخی دارد. با آن که حوزه تخصصی‌اش تاریخ صفویه است اما در حیطه تاریخ تشیع و صدراسلام و همچنین در چند سال اخیر درباره تاریخ علم هم کارهای بسیاری انجام داده‌است؛ آثار ماندگاری نظیر کتاب «جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی سیاسی ایران» که همچون دیگر کتاب‌های جعفریان در هر ویرایش، حجیم‌تر شده و به آن اطلاعات ذی قیمت تازه‌یابی اضافه شده است. «اطلس شیعه» یکی دیگر از آثار گران‌بهای ایشان است که چندین جایزه برد و کتاب سال هم شد. البته کسب این جایزه با حواشی و ماجراهایی همراه بود. خیلی خوشحالم که دکتر پزشکیان، رئیس‌جمهوری در مراسمی که به بهانه رونمایی کتاب مصاحبه با رسول جعفریان برگزار شد، با ارسال پیامی از ایشان تجلیل کردند؛ با تکیه بر تجربه‌هایی که از قبل در خاطرمان مانده این توجه امیدوارکننده و گویای آن است که جامعه در حرکت به سوی مسیری است که مفاخرش را قدر بداند. از این ماجرا که بگذریم، دکتر جعفریان در حیطه‌های مختلفی کار کرده‌اند که در ابتدا به آنها اشاره شد، در این بین نظرات ایشان درباره تاریخ علم و تمدن اسلامی هم بحث بر‌انگیز است، شاید برخی از اساتید با آنها موافق نباشند. با این حال جایگاه ایشان در این عرصه به گونه‌‌ای است که عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی است و آنجا هم منشأ اثر است. حضور مؤثر وی در زمان تصدی‌ ریاست کتابخانه مجلس و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نیز بر همگان آشکار است. تحولات مهمی را در هر دو کتابخانه ایجاد کرد و امکانات خوبی را در آن مقاطع در اختیار پژوهشگران قرار داد. دکتر جعفریان آثار تألیفی- تحقیقی متعددی نیز روانه کتاب‌فروشی‌ها کرده‌اند، البته در کنار اینها ترجمه و تصحیح هم انجام داده‌اند. یک نمونه تصحیح‌های ایشان، انتشار تصحیح سفرنامه‌های حج دوره قاجار در چند مجلد قطور است. نکته قابل توجه دیگر آنکه دکتر جعفریان هرجایی رفته‌اند، همکاران و همراهان خود را تشویق به نوشتن کرده است. دوره‌ای که ریاست کتابخانه مجلس را به عهده داشتند، اغلب همکاران آنجا تشویق شدند که دست به تحقیق بزنند و بنویسند. مجلات پیام بهارستان و مطبوعات بهارستان در صفحات پرشمار برگرفته از نگاشته‌های محققان مختلف خصوصاً همکاران فاضل کتابخانه مجلس بود. از سوی دیگر تأکید ایشان به تکمیل فهرست‌‌های نسخ خطی به خصوص در کتابخانه مجلس در همراهی با فهرست‌نویسان قم و تهران کار بزرگی را در فهرست‌نویسی نسخ خطی رقم زد.
جعفریان از تکرار پرهیز دارد و باوجود کثیرالتألیف بودن، شاهد انتشار آثار ارزشمندی ازسوی ایشان هستیم که هریک حرف تازه‌ای برای مخاطب دارند. کارهایی که درباره متون کهن کرده نیز بسیار شاخص است، در هر تحقیق خود مطالب و موضوعات خوبی را استخراج کرده‌ که از جهات مختلفی به کار پژوهشگران می‌آید. حتی ممکن است اطلاعاتی تلگرافی را از متون استخراج کند که نه تنها سرنخی برای متون تازه خودش شود بلکه راهنمایی مفیدی برای دیگر پژوهشگران در جهت شروع تحقیق‌های تازه و حتی تألیف پایان‌نامه و رساله به دست دهد و نکته آخر و البته بسیار مهم در توصیف شخصیت ایشان آن است که هرگز در انتقال یافته‌های خود خساست به خرج نمی‌دهد، دکتر جعفریان، مورخ و نویسنده‌ای که به خوبی توانسته میان حوزه و دانشگاه پیوند برقرار کند، هرآنچه را طی سالیان سال یافته است خیلی راحت و به رایگان در اختیار همگان قرار می‌دهد.

اگر ندوید، به او نمی‌رسید!

سوسن اصیلی
نویسنده و نسخه‌شناس

هنگامی که در روز 13 آبان 1396 دکتر رسول جعفریان، استاد تاریخ دانشگاه تهران، برای اولین‌بار به ریاست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران برگزیده شد کتابخانه مرکزی در یک خمودگی جانفرسا به سر می‌­برد. چند سال تلاش ایشان در کتابخانه مرکزی باعث نزدیک شدن این کتابخانه به جایگاه اصلی خود شد، اما سه ، چهار سال زمان بسیار کمی است. پس از ایشان کتابخانه به سمت سراشیبی قدم برداشت و حالا بار دیگر از دی ماه 1403 سکان کتابخانه مرکزی را به ایشان سپردند تا بلکه جانی دوباره گیرد. خدماتی که جعفریان برای کتاب و کتابخانه در ایران انجام داده برای همیشه در حافظه ملی ایران باقی خواهد ماند. در این مختصر مجال پرداختن به همه ابعاد این خدمات نیست. بنابراین چند وجه مهم از عملکرد دکتر جعفریان به کتابخانه‌­ها را اینجا ذکر خواهم کرد.
دسترسی آزاد به منابع: یکی از دغدغه­‌های اهل علم در جهان امروز دسترسی آزاد پژوهشگران به منابع است. وقتی جعفریان به ریاست کتابخانه مجلس برگزیده شد برای اولین‌بار تصویر نسخه­‌های خطی را در اختیار عموم قرار داد. او تابوی نسخه خطی را پس از چندین دهه شکست. پس از آن کتابخانه‌‌های دیگر کمی دیدگاه خود را نسبت به نسخه­‌های خطی بازتر کردند. در کتابخانه مرکزی نیز همین کار را انجام داد و نسخه‌های خطی را به طور رایگان در اختیار همه قرار داد. گرچه با رفتن او از این مراکز مسئولین محترم دوباره به حالت قبل بازگشتند. چنان که کتابخانه مجلس باز هم جان محققین را برای دادن نسخه خطی به لبشان می‌­رساند و کتابخانه مرکزی نیز بعد از رفتن ایشان در سال 1399 بلافاصله دسترسی به نسخه­‌ها را قطع کرد. ای کاش همه کسانی که متولی منابع پژوهشی هستند بدانند که ایشان فقط خادم اهل علم هستند و نه مالک کتابی که یک نویسنده برای نوشتن آن عمری را سپری کرده است.
دور از حواشی: یکی از ویژگی‌های دکتر جعفریان هنگام کار فقط پرداختن به کار است. چنانکه به هیچ کس اجازه نمی‌دهند به حواشی مسموم محیط کارمندی بپردازد. کارکنان اجازه بدگویی از دیگران را نزد ایشان ندارند. با دیگران فقط در مورد کار صحبت می­‌کنند و البته آنقدر کار به کارکنان می‌­سپارند که فرصت این رفتارها را ندارند. وقتی با جعفریان کار می‌­کنید باید بدوید تا به او برسید. همیشه جلوتر از همه است. هر کس در کنارش قرار گیرد قطعاً باید آماده باشد تا کار جدید به او محول شود. من همیشه می­‌دیدم که کارکنان از این موضوع خوشحالند. هیچ کس از حواشی بی‌حاصل و جانکاه لذت نمی‌­برد.
همگام با تکنولوژی: دکتر جعفریان با تکنولوژی روز به‌خوبی آشناست و تلاش می­‌کند در کارها از آن سود برد. استفاده از نرم‌افزارهای مختلف، پرداختن به هوش مصنوعی، اطلاع‌رسانی مداوم در فضای مجازی و جذب مخاطبین به کتابخانه از جمله کارهایی است که ایشان به صورت پی­گیر انجام می­‌دهد. فقط نگاهی به کانال کتابخانه مرکزی در طول این دوهفته نشان می‌­دهد چه حجمی از اطلاعات مفید و کاربردی در دسترس مخاطبین قرار داده­‌اند.
به هر حال سخن گفتن از مردی که همه وقت خود را صرف کتاب و کتابشناسی کرده است در چند جمله کاری دشوار است. امیدوارم جعفریان­‌های دیگری بدون بخل و بغض در رأس کتابخانه‌های ما قرار گیرند تا اهل پژوهش با دغدغه‌های کمتری به کارهای خود بپردازند.

[ادامه از پست بالا] 👆🌺👆
یکی از ارجمندترین خدمات جعفریان در حوزه ریاست کتابخانه مجلس، آسان کردن ورود علاقه‌مندان به کتابخانه بوده است. در آن زمان همگان می‌توانستند با ارائه کارت ملی به کتابخانه وارد شده و به مطالعه بپردازند. باید مقایسه کرد با وضعیت آن روزهای کتابخانه ملی که برای ورود به هر قسمت باید از هفت‌خوان گذشت. البته گروهی به این تصمیم و برخی تصمیمات دیگر وی انتقاد وارد کرده و گفته‌اند که قرار دادن نسخه‌های خطی و منابع دیگر به آسانی در اختیار افراد مختلف ممکن است تبعات فاسد دربر داشته و لطماتی به آن آثار وارد کنند. انتقادی است ناوارد و ناصحیح، زیرا اگر کسانی آمادگی ورود به کتابخانه و مطالعه را داشته باشند ولو آنکه در آغاز انگیزه درستی نداشته باشند به تدریج و با مراقبت مداوم باید آنان را تشویق و ترغیب کرد و سرانجام اثر مطلوبی روی آنان برای تحقیق و کتابخوانی به جا خواهد گذاشت.
نوشته‌ها و تألیفات پرشمار دکتر جعفریان، دانش‌های گوناگونی را در برمی گیرد. در حوزه مباحث و مطالعات تاریخی، افزون بر تاریخ اسلام در عصر صفویه و به‌خصوص گوشه‌های مغفول آن نیز محققی کم‌نظیر است و پژوهش‌هایی که وی انتشار داده نشانگر آن است که او تسلط بالنسبه کاملی بر منابع در این زمینه دارد. افزون بر آن در تاریخ علم در جهان اسلام و در ایران نیز پژوهش‌های گسترده انجام داده و نظریات تازه‌ای عرضه داشته است که همه قابل تأمل است. در این زمینه‌ها او را باید در شمار محققانی به شمار آورد که دلسوزانه همواره نکاتی را برای شناسایی حقایق تاریخ علم در ایران و جهان اسلام ارائه داده است.
دراین مجال کوتاه، فرصت بررسی آثار وی اعم از کتاب‌ها و مقالات و سخنرانی‌ها نیست و طبعاً علاقه‌مندان می‌تواند به نوشته‌های متعدد وی مراجعه کنند. جعفریان در زمره آن دسته از محققان و دانشمندانی است که مستمراً در حال تحول و بازنگری اندیشه‌های خویش است، چنانچه سال‌هاست از یادداشت‌نویسی در مسائل اجتماعی و سیاسی روز که در اوان جوانی بدان‌ها می‌پرداخت دست کشیده و همه اوقات خود را مصروف پژوهش‌های اصیل علمی و تاریخی می‌کند. دکتر جعفریان با فضای مجازی آشنایی و بلکه علم کامل دارد و تا جایی که من اطلاع دارم چند سایت و گروه را اداره و سرپرستی می‌کند. او مرتب پیگیر کوشش‌های علمی اسلام‌شناسانه و ایران‌شناسان در کشورهای عربی و اروپایی است. آثار جدید آن را معرفی می‌کند و توضیحی هرچند مختصر در باب آنها به دست می‌دهد. امروزه با تعطیلی اغلب نشریات حوزه کتابشناسی و نقد کتاب، خدمتی را که وی در این زمینه متقبل شده بسیار ارزنده است و علاقه‌مندان از این گونه اطلاعات بهره سرشار می‌برند. از ویژگی‌های ممتاز جعفریان، پرکاری و برنامه‌ریزی دقیق و منظم در کارهاست و اشاره به آن شایسته بازگویی است. نمونه‌ای می‌آورم: در مدت کوتاهی که من سردبیری چند شماره پیام بهارستان، ویژه‌نامه حقوق، را در کتابخانه مجلس برعهده داشتم از پرکاری و وقت‌شناسی او حیرت‌زده بودم، هرگاه شماره‌ای از نشریه آماده می‌شد و باید مقدمه‌ای برای آن می‌نوشت پس از دریافت اثر به صورت مجازی در یکی دو روز مقدمه‌ تایپ شده را برای‌مان می‌فرستاد، کاری که در ادوار پس از او تا چند ماه به طول می‌انجامید.
از شگفتی‌های این روزگار است؛ در عصری که بیشتر درس‌خواندگان حوزه‌های علمیه در پی ورود به عرصه‌های سیاسی و اجتماعی هستند از میان آنها دانشمندی ظهور کرده که هم تاریخ‌دان است و هم کتاب‌شناس و هم نسخه‌شناس و هم عالم دینی برجسته، باری در ادوار قدیم در میان عالمان دینی، کتاب‌شناسان و مورخان برجسته نیز وجود داشته‌اند اما در عصر معاصر و در قرن اخیر وجود کسانی چون رسول جعفریان غنیمتی است و باید از هر حیث قدردان کوشش‌های وی بود و پژوهش‌هایش را ارج نهاد و با نگاه تحسین و انتقاد بی‌طرفانه به آنها نگریست. باری به نظر نگارنده این سطور، مهم‌ترین خدمت دکتر جعفریان به فرهنگ ایران را باید در تحرکی دانست که او به مؤسسات فرهنگی و کتابخانه‌ها داده است، گو آنکه پاره‌ای سازمان‌ها در قبال ارائه این خدمات همچنان مقاومت نشان می‌دهند، اما تردیدی نیست که خدمات و فعالیت‌های بی‌شائبه او تأثیر خود را بر جای خواهد نهاد.

مورخ کتاب‌شناس

سیدعلی آل داود
حقوقدان، نویسنده و پژوهشگر

دکتر رسول جعفریان اخیراً و دیگربار به ریاست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران برگزیده شد. این انتصاب را نخست باید به دانشجویان و اساتید دانشگاه تهران و سپس به سایر ارباب دانش و محققان تبریک گفت، زیرا او سابقه مدیریت کارآمد و بدیع و کم‌نظیر در اداره بزرگ‌ترین کتابخانه‌های کشور دارد و خصوصاً با تصمیمات ابتکاری که درباره اداره کتابخانه مجلس و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران اتخاذ کرد و روش‌های جدیدی که در ارائه خدمت به دانشجویان و مراجعان دیگر در برنامه‌ریزی‌ها ایجاد کرد بحق او را باید شایسته‌ترین مدیر برای کتابخانه‌های بزرگ کشور در دوران پس از انقلاب به شمار آورد. دکتر جعفریان اولین‌بار از نیمه سال 87 به ریاست کتابخانه مجلس منصوب شد و تا حدود چهار سال عهده‌دار این سمت بود، ‌البته در حوزه دانش و فرهنگ این مدت، زمان کمی به حساب می‌آید، اما در همین دوران اندک خدمات مهمی به کتابخانه مجلس و در حقیقت به فرهنگ ایران انجام داده که کم‌سابقه است و می‌توان گفت که خدمات و تلاش‌های او در این عرصه قابل مقایسه با کسانی که پس از انقلاب متصدی اداره کتابخانه و مراکز علمی و فرهنگی کشور شده‌اند، نیست. بویژه آنچه در زمینه استفاده محققان و پژوهشگران از نسخه‌های خطی و اسناد انجام شده کاری عظیم و کارستان بوده، چنانکه نمونه‌های آن تا وقتی که وی ریاست کتابخانه مرکزی دانشگاه را داشت در کتابخانه‌های مهم و بزرگ جهان نیز کمتر دیده شده بود. اگر بخواهیم فهرست‌وار و به اختصار به پاره‌ای از خدمات وی در دوره مسئولیت کتابخانه مجلس اشاره کنیم باید موارد زیر را یادآور شویم:
عکسبرداری دقیق و اسکن حدود 20 هزار جلد از نسخ خطی کتابخانه و نصب آن روی سایت کتابخانه مجلس به منظور استفاده همگان، به قسمی که همه پژوهشگران و محققان و افراد علاقه‌مند می‌توانستند بدون پرداخت هیچ هزینه یا دشواری دیگر همه صفحات نسخ خطی موجود در آنجا را در اختیار داشته باشند. اهمیت این امر را محققانی می‌دانند که تا چند سال پیش برای دراختیارگرفتن تصویر یک کتاب باید بارها به کتابخانه مراجعه کرده، هزینه‌هایی بپردازند و لزوماً آشنایانی برای ورود به حریم کتابخانه دست و پا کنند تا بلکه عکس نسخه‌ای را به دست آورند. هم‌اکنون طبق اطلاعات شنیده شده تصاویر نسخه‌های خطی فعلاً از روی سایت کتابخانه مجلس حذف شده است.
خرید تعداد زیادی نسخه خطی و سند از فروشندگان و مالکان نسخه‌ها؛ طبعاً باید در نظر داشت که کتابخانه در دوره ریاست جعفریان، برای گردآوری نسخه‌های خطی و اسناد علاقه وافری از خود نشان داده که موجب شده مالکان نسخه‌های خطی، آنها را برای فروش به کتابخانه عرضه دارند، از دهه‌ها پیش کسانی از مالکان نسخ برای فروش مناسب‌تر آثار به خریداران خارجی متوسل می‌شدند، اما طی این سال‌ها کتابخانه مجلس توانست نظر مالکان فروشنده نسخه‌ها را به خود جلب کند. به این ترتیب کثیری از دست‌نویس‌های ارزشمند به تملک کتابخانه مجلس درآمده است.
عکسبرداری و اسکن کلیه کتب چاپ سنگی کمیاب موجود در کتابخانه‌ مجلس و نصب آن روی سایت مجلس و شبکه اینترنت به منظور استفاده همگان.
اهدای چندین مجموعه خطی و نفیس توسط دارندگان آنها به کتابخانه، طبعاً حسن خلق و برخورد صحیح با مجموعه‌داران این اشیای نفیس موجب اهدای نفایس آنان به کتابخانه مجلس شده است؛ از جمله باید به مجموعه ارزشمند کریم‌زاده تبریزی و نیز کتب اهدایی شادروان دکتر حسن ره‌آورد اشاره کرد.
فهرست‌نگاری نسخ خطی کتابخانه مجلس؛ باید یادآور شد که از سال 1302 تا 1387 فقط حدود 25 جلد از فهرست‌های نسخ خطی فارسی کتابخانه تهیه و به چاپ رسیده است، در مدت ریاست ایشان 25 جلد دیگر بر این مجموعه افزوده شد و کار فهرست‌نگاری نزدیک به اتمام بوده است.
تداوم انتشار مجلاتی چون نامه بهارستان، پیام بهارستان و ویژه‌نامه‌های آنها و افزایش صفحات هر یک از جمله باید به ویژه‌نامه‌های حقوق در 3 جلد و ویژه‌نامه پزشکی در 3 جلد و ویژه‌نامه مردم‌شناسی در یک جلد اشاره کرد.
تأسیس مجله اسناد بهارستان و راه‌اندازی بخش اسناد و اسکن کردن آنها به منظور استفاده همگان از مجموعه بی‌شمار اسناد موجود در مجلس.
تصحیح و طبع و انتشار بیش از 150 مجلد از متون ارزنده زبان فارسی و عربی، ‌بی‌گمان بیشتر این متون بار نخست است که به چاپ رسیده است. [ادامه در پست بعدی] 👇🌺👇

کتابشناس بزرگ زمانه ما

مجیدجلیسه
نویسنده و پژوهشگر

فضل‌الله بن ابی‌اخیر همدانی ملقب به‌رشیدالدین فضل‌الله در وقفنامه ربع رشیدی و در ذیل شروط نگهداری و حفاظت از خزانه کتب این بنا چنین می‌نویسد:
«شرط چنا‌ن ‌است که این کتابخانه‌ها را یک خازن و یک مناول باشد، هر یک عاقل و کافی و متورع و نویسنده و صاحب معرفت کتب.»
نگاه بزرگان این سرزمین از دیرباز به خازنی کتابخانه‌ها اینچنین بوده و کتابداری شغل بزرگانی چون ابن‌مسکویه، مسعود سعد سلمان، کمال‌الدین بهزاد، علیرضا عباسی و... بوده که هرکدام در علم و ادب و هنر از سرآمدان روزگار خود بوده‌اند. در روزگار ما نیز دوران طلایی کتابخانه‌ها دقیقاً زمانی اتفاق می‌افتد که سکانداری کتابخانه‌ها به‌دست بزرگانی چون ارباب کیخسرو شاهرخ یا اعتصام‌الملک در کتابخانه مجلس و مهدی بیانی در کتابخانه ملی یا استاد ایرج افشار بر مسند ریاست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران صدارت یافتند.
از جمله صاحب‌قلمانی که در این روزگار بر مسند ریاست چندین کتابخانه مهم ایران تکیه زده و منشأ خدمات ارزشمند و ماندگاری شده‌اند، استاد رسول جعفریان است. عشق به کتاب و کتابخوانی را می‌توان در گوشه‌گوشه شئون زندگی ایشان دید و کتاب، بخش پررنگ زندگی ایشان است و به‌طور کلی فعالیت‌های کتاب‌محور رسول جعفریان را می‌توان به پنج دسته زیر تقسیم نمود:

1. تألیف و پژوهش
استاد جعفریان پیش از هر چیزی پژوهشگری خستگی‌ناپذیر و پرکار شناخته می‌شود. او در حوزه‌های مختلف پژوهشی که بسیار هم گسترده است، در موضوعات فراوانی آثاری را تصحیح، ترجمه، گردآوردی و نگاشته است. مجموع مقالات و کتاب‌های او بیش از هزار عنوان می‌شود که در این میان توجه ویژه ایشان به موضوع کتاب به‌مثابه یک اثر تاریخی و فرهنگی درخور توجه است. از باب نمونه ایشان مقالات و کتاب‌هایی چون «کتاب و کتابخانه در دوره صفوی»، «کتابخانه ابن‌طاووس»، «وقف‌نامه‌های کتاب صفوی» یا کتابشناسی‌هایی چون «31 کتاب سیاسی اسلامی در کتابخانه حسنیه مغرب»، «کتابشناسی حجاب» و «کتابشناخت مولد النبی» را به‌رشته تحریر درآورده‌اند که این آثار حکایت از نگاه کتابشناسانه و کتاب‌دوستانه ایشان از بعد تاریخ‌نگارانه و کتابشناسی
دارد.

2. تأسیس و مدیریت کتابخانه‌ها
جعفریان از سال ۱۳۷۳ و با تأسیس کتابخانه تاریخ اسلام و ایران در شهر قم به‌جرگه مؤسسین کتابخانه در ایران پیوست. کتابخانه‌ای که امروز با بیش از ۲۵۰ هزار منبع یکی از بزرگ‌ترین و بهترین کتابخانه‌های تخصصی در ایران به‌شمار می‌رود. این کتابخانه با دسترس پذیر کردن اطلاعات و نسخه‌های دیجیتال کتاب‌ها امروزه یکی از پرمخاطب‌ترین کتابخانه‌های تخصصی برای پژوهشگران سراسر دنیاست. جعفریان با همین تجربه است که در سال ۱۳۸۷ پا به‌ کتابخانه مجلس گذاشته و دور جدید و درخشانی از فعالیت حرفه‌ای خود در این کتابخانه را آغاز می‌کند. او طی چهار سال و سه ماهی که ریاست این کتابخانه را عهده‌دار بود، موفق گردید کارهای ارزشمند، ماندگار و تأثیرگذاری را در این کتابخانه انجام دهد، به‌گونه‌ای که امروز بسیاری این دوره را درخشان‌ترین دوره مدیریتی بعد از انقلاب می‌دانند. اتمام فهرست‌نگاری نسخه‌های خطی کتابخانه، دیجیتال‌سازی همه نسخه‌های خطی و چاپی کهن کتابخانه، راه‌اندازی موزه صنعت چاپ، راه‌اندازی کتابخانه تخصصی انقلاب اسلامی، انتشار صدها عنوان کتاب و مجله و... از جمله کارهایی هستند که جعفریان طی این مدت کوتاه به‌سامان کرده و انجام داده است.
جعفریان از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ به‌عنوان ریاست کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران انتخاب می‌شود، او در این جایگاه نیز با وجود همه کمبودها و مشکلات خوش می‌درخشد و موفق می‌شود فعالیت‌ها و کارهای ارزشمندی انجام دهد. مهم‌ترین فعالیت جعفریان در این دوره دسترس پذیر نمودن منابع ارزشمند این کتابخانه برای پژوهشگران بود، به‌گونه‌ای که از هر جای دنیا پژوهشگران می‌توانستند نسبت به تهیه نسخ خطی، میکروفیلم‌ها، عکس‌ها، اسناد و... اقدام کنند. در حالی که انتشار ده‌ها جلد کتاب و مجله ارزشمند در این دوران نیز از جمله اتفاقات قابل توجه در دوره مدیریتی او به‌شمار می‌رود.

3. انتشار کتاب
استاد جعفریان جدا از آثار و تألیفاتی که از خود به‌جای گذاشته‌اند، همواره مشوق شاگردان، دوستان و اهالی پژوهش برای انتشار آثارشان بوده‌اند و هر زمان نیز امکانی برای چاپ و نشر کتاب اهالی قلم داشته، از این امکانات نیز بهره برده‌اند. چنان که در مدت ریاست بر کتابخانه مجلس یا دانشگاه آثار متعددی با تشویق، حمایت و هدایت ایشان منتشر شد. این موضوع آنقدر برای او حائز اهمیت بود که برای هرکتاب جداگانه مقدمه‌ای می‌نگاشت. در سال ۱۳۹۱ ایشان طی اقدامی جالب تصمیم می‌گیرد تمامی این مقدمه‌ها را تجمیع و البته با مقدمه‌هایی که برای کتاب‌های دیگر نگاشته در یک کتاب با عنوان «جامع المقدمات» منتشر کند.
[ادامه در پست بعدی] 👇🌺👇

[دامه پست بالا] 🌸👆
4. انتشار مجلات کتابگزار
جعفریان در زمان حضورش در کتابخانه مجلس و بعدتر در کتابخانه دانشگاه، اهتمامی جدی به انتشار مجلاتی کتاب‌محور و پژوهش محور داشت. انتشار ده‌ها شماره از مجله‌نامه بهارستان، پیام بهارستان، اسناد بهارستان در کتابخانه مجلس یا انتشار جلد چهاردهم از نشریه نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و همچنین حمایت از انتشار مجله «پژوهش‌های نسخه‌شناسی» از جمله اقدامات کتاب‌دوستانه ایشان به‌شمار می‌رود.

5. یادنامه‌ها و جشن‌نامه‌ها
ادای احترام به‌بزرگان دین و اهل قلم یکی از مهم‌ترین خصایص اخلاقی و بزرگ‌منشانه استاد رسول جعفریان است که موضوع دیگر فعالیت‌های کتاب‌محور ایشان طی این سال‌ها بوده است. انتشار کتاب‌هایی در تکریم و بزرگداشت بزرگان و صاحب‌قلمان را می‌توان با انتشار آثاری چون «جشن‌نامه استاد سیداحمد حسینی اشکوری»، «جشن‌نامه آیت‌الله رضا استادی»، «جشن‌نامه آیت‌الله شیخ هادی امینی»، «هادی‌نامه: ارج‌نامه مقام علمی و فرهنگی استاد سیدهادی خسروشاهی» و کتاب‌هایی چون «ز هامون سوی گردون: ارج‌نامه دکتر منصور صفت‌گل» و «از کران تا کرانه: ارج‌نامه دکتر محمدباقر وثوقی» دنبال کرد. این آثار همگی از جمله کوشش‌های ایشان برای تکریم اساتید، همکاران و پژوهشگران شناخته شده در حوزه‌های مختلف دانشی است که به مدد و همت ایشان چاپ و انتشار یافته است.
https://irannewspaper.ir/8685/12/115176

کتاب ورز تمدن‌پژوه

سید فرید قاسمی
نویسنده و پژوهشگر

خواسته‌اید درباره بازگشت دکتر رسول جعفریان به کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران بنویسم. نخست امیدوارم همانند دوره پیشین با دشواری‌های عدیده روبه‌رو نشود. در دور یکم برگه‌ای به عنوان حکم گرفت با برنامه اما بی‌بودجه راهی کتابخانه شد. حدود چهار سال (1396 تا 1400) دکتر جعفریان از اعتبار شخصی‌اش هزینه کرد. با تلفن، جلسه‌های حضوری و فراخوان‌هایش به هر یک از دوستانش کاری سپرد. رفقایش بی‌مزد و منت به یاری‌اش شتافتند. یکی برای برگزاری هم‌اندیشی و نمایشگاه‌ها یاری رسان شد. دیگری کتاب نوشت و سخنرانی کرد. کتابدارهای کتابخانه هم با اندک حقوق ساختند و ساعت‌هایی از وقت خود را که به خانه و خانواده اختصاص داشت، صرف فهرست نویسی و برخط پردازی منابع کردند. در دوره اول، از انتشار کتاب و نشریه تا هویتمندی موزه و مرکز اسناد، افزایش داشته‌ها، تحول در تالارها، اختصاص فضایی آبرومند برای روزنامه‌ها و مجله‌ها و بسیاری کارهای دیگر را دکتر جعفریان به ثمر رساند. در مراسم «جست‌وجو گر گذشته، دغدغه‌مند آینده» گفتم:گرامی می‌داریم یاد و نام همه کتاب‌آفرین‌ها، کتابدارها، مدیرهای کتابخانه‌ها و همه کتاب‌ورزهای ایرانی را.هرکسی که قلمی زد و قدمی در این راه برداشت. بسیاری دراین مسیر عُمر گذراندند اما زمانی که به مرور تاریخ کتابخانه‌های ایران معاصر می‌نشینیم دو فصل پررنگ پُر برگ و بارتر داریم که یکی متعلق است به زنده یاد ایرج افشار و دیگری زنده یاد رسول جعفریان.
آقای دکتر جعفریان در این 60 سال و 6 ماه اخیر و چند روز عُمرش تا امروز، بیش از 47 سال بی‌وقفه مأنوس با کتاب بوده و هست. مراد ما از کتاب این تعریف است: هر مضمونی که بر محملی ثبت و ضبط شود. با این تعریف یعنی همه نوع کتاب (خطی، چاپی و دیجیتالی).
در مجلس گرامی داشت استاد ایرج افشار گفتم که اگر پدرش موقوفه‌ای برپا کرد، ایرج افشار به وقف بی‌وقفه خود پرداخت. او خود موقوفه ایران‌شناسی و زبان فارسی بود. دکتر جعفریان هم بیش از چهار دهه است که به وقف خود پرداخته و موقوفه اسلام شناسی و ایران‌شناسی شده است. اگر تاریخ اسلام و حج‌پژوهی یک رده کاری فرض شود و تاریخ‌های معاصر، تشیع، صفویه و اخیراً قم‌پژوهی را در رده دیگری بدانیم. درون رده دوم بخش‌هایی از ایران‌شناسی را درمی‌یابیم.
دکتر جعفریان، کارنامه‌ای وسیع دارد. از حیث کتاب، هم پدید آورنده و هم ناشر است، هم مصحح و گردآورنده.
بنیادگذاری کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران در قم که چند ماه دیگر سی ساله می‌شود. گردانندگی کتابخانه‌های مجلس و مرکزی دانشگاه تهران که دو برگ زرین در تاریخ این دو کتابخانه را رقم زد، هیچ گاه از یادها نمی‌رود. حیات مطبوعاتی ایشان هم که با مجله‌های قم در دهه شصت آغاز شد و به مدیریت، سردبیری و حتی بنیادگذاری شماری نشریه انجامید.
تحقیق و تدریس، کتاب‌شناسی و مجموعه سازی، نسخه‌شناسی و متن‌پژوهی، تصحیح و احیاگری، تاریخ‌نگاری و تألیف، ایرانگردی و جهانگردی البته توأم با نگارش سفرنامه، تأسیس گروه‌های تاریخ در مؤسسه‌ها و مرکزها (پژوهشی، اطلاع‌رسانی و دانشگاهی)، پیوندگری کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی، همکاری با پایگاه‌های خبری و خبرگزاری‌ها از بازتاب تا خبرآنلاین، تأسیس کتابخانه‌های اختصاصی و تخصصی درون کتابخانه مجلس، همه و همه برگ‌های دیگری از کارنامه دکتر جعفریان است.
ایشان با دلبستگی به نوآوری‌های زمانه و دلسپردگی به فناوری‌های عصر 35 سال است که با رایانه روزگار می‌گذراند. از وبلاگ‌نویسی تا کانال تلگرامی، از کتاب کاغذی تا کتاب برخط، از لوح تا ذخیره جانبی و این روزها اقامت گزینی در جهان هوش مصنوعی همه را در خدمت دانش‌گستری می‌خواهد. او عُمر و سلامتی خود را در این راه صرف کرد.
چند سال پیش از این دوست ما آقای جلیسه، پژوهشگری که از قضا ناشر هم هست تلفنی گفت می‌خواهد ارج‌نامه‌هایی منتشر کند. گفتم از دکتر جعفریان شروع کن و عنوان اصلی کتاب را بگذار: ارج درج و عنوان فرعی را نکوداشت نامه دکتر رسول جعفریان. پرسید: «چرا ارج درج؟» گفتم: درج در این جا دو معنایی است. از یک طرف معنی نگاشتن و معناهای مشابهی دارد و از طرف دیگر مخفف / سرواژه دکتر رسول جعفریان می‌شود درج. پسندید و امیدوارم کار ایشان هم به نشر برسد تا به همراه کتاب‌شناسی و کارنامه مطبوعاتی دکتر جعفریان در کنار کتاب آفاق دانایی که به سعی آقای حامد زارع منتشر شد، تصویر کامل‌تری از حیات فکری و فرهنگی ایشان شناسانده شود. [ادامه در پست بعدی] 👇🌺

[ادامه از پست بالا] 👆🌸
ایرج افشار می‌گفت: «پژوهش‌های تاریخی را در قم باید به دو دوره پیش از رسول جعفریان و از شروع کار او تا امروز تقسیم کرد. پیش از دکتر جعفریان پژوهش‌های تاریخی در قم معنای دیگری داشت.» باید یادآور شوم که دکتر جعفریان برای زمان ارزش قائل است. با غاصبان وقت میانه‌ای ندارد. تأیید‌طلب نیست و هوشیارانه کار خودش را انجام می‌دهد. او از خیابان تاریخ به بزرگراه تمدن پژوهی رسید. ناقد علم در ایران و عضو فرهنگستان علوم شد. دکتر جعفریان تعریف از این رباط دو در دارد. برای او دنیا رستوران و خوابگاه نیست، مدرسه و معدن کار است.
ایشان با تجربه و تحصیل به فهم و معرفت گذشته رسید، فرا رخداد و علت غایی را می‌بیند. وقوف دارد فهم گذشته با گرفتاری در گذشته تفاوت دارد. گذشته را حافظ آینده می‌داند و معتقد است پیشرفت اگر مبتنی بر پیشینه‌ها نباشد خواهد لنگید. او نخ اتصال را دریافته و از معدن تاریخ به استخراج اندیشه‌ها پرداخته است و اعتقاد دارد که تاریخ پشت سر نیست. امروز و فردا هم ادامه تاریخ است.ایشان تلاش دارد دیدنی‌هایش را متوجه شود. به خوبی می‌داند که راه رشد، پیشرفت و توسعه از کتابخانه می‌گذرد. امیدواریم که کار‌به‌دستان به سخن او توجه کنند که راهگشاست. ایده‌های فراوانی دارد. یکی از طرح‌های او نظام یکپارچه کتابخانه‌های دانشگاهی ایران با مرکزیت کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران است. امیدواریم یکپارچه پردازی کتابخانه‌ها به خصوص در دوره دوم تصدی‌اش در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و همه ایده‌هایی که مدنظر دارد و می‌گوید بشنوند و در جهت تحقق‌شان یاری‌اش کنند.