#СаволЖавоб
Рўза фарз қилиниши босқичлари
Савол:
Рўза ҳозирги кўринишда фарз қилинишидан аввал қандай босқичлардан ўтганини айтиб берсангиз.
Жавоб:
Аллоҳга ҳамд бўлсин.
Рамазон рўзаси фарз қилинишидан олдин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга дастлаб буюрилган рўза Ошуро куни рўзаси эди.
Ойша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: «Қурайш қабиласи жоҳилият даврида ҳам Ошуро куни рўза тутарди, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам бу кунда рўза тутар эдилар. Мадинага келганларидан сўнг ҳам бу кунда рўза тутдилар ва бошқаларни ҳам рўза тутишга буюрдилар. Кейинчалик Рамазон рўзаси фарз қилингач, хоҳлаган одам Ошуро куни рўза тутди, хоҳламаган тутмади» (Бухорий, 3831; Муслим, 1125).
Жобир ибн Самура розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бизга Ошуро куни рўза тутишни буюрар, бунга тарғиб қилар ва жиддий аҳамият берар эдилар. Рамазон рўзаси фарз қилингач, Ошуро куни рўза тутишни буюришни тўхтатдилар ва ундан қайтармадилар» (Муслим, 1128).
Рамазон рўзаси ҳижратнинг иккинчи йили фарз қилинди.
Ибн Қаййим раҳимаҳуллоҳ айтади: «Нафсни одат ва шаҳватлардан қайтариш оғир иш бўлгани учун рўза фарз қилиниши Исломнинг ўрта даврига, ҳижратдан кейинга кечиктирилди. Бу вақтга келиб қалблар тавҳид ва намозга одатланган, Қуръон амрларига ўрганиб қолган эди. Шунинг учун рўза аста-секин фарз қилинди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам тўққиз марта Рамазон рўзасини тутдилар» («Зодул маод», 2/29).
Рўза фарз қилиниши уч босқичда амалга ошди:
1-босқич: Рўза тутиш ёки ҳар куни бир мискинни тўйдириш ўртасида танлов берилди. Аллоҳ таоло айтади: «Ким рўза тутишга қийналса, рўза тутмаган ҳар куни учун фидя (тўлов) сифатида бир мискинга таом бериши лозим. Ким ихтиёрий равишда фидя миқдорини ошириб берса, ўзи учун яхшидир. Билсангиз, қийналиб бўлса ҳам рўза тутишларингиз фидя бергандан кўра ўзингиз учун яхшироқдир» (Бақара, 184).
Салама ибн Акваъ розияллоҳу анҳу айтади: «Бу оят нозил бўлгач, ким хоҳласа рўза тутди, ким хоҳласа рўза тутмай фидя берди. Кейин келаси оят нозил бўлиб, бу ҳукм бекор қилинди» (Бухорий, 4507; Муслим, 1145).
Шайх Ибн Усаймин раҳимаҳуллоҳ айтади: «Рўза ҳижратнинг иккинчи йили фарз қилинган бўлиб, аввалида танлов имконияти берилган эди. Бу танлов имконияти шариатни аста-секинлик билан қабул қилиш осон бўлиши учун жорий қилинган эди. Кейинчалик рўза мутлақ фарз бўлди, фидя бериш эса фақат рўза тутишга қодир бўлмаган кишилар учун қолдирилди» («Шарҳул мумтеъ», 6/298).
2-босқич: Рўза тутишга қодир кишилар учун рўза мажбурий бўлди, танлов имконияти олиб ташланди. Аллоҳ таоло айтади: «Рамазон ойида Аллоҳ таоло одамларга ҳидоят бўлиши учун Қуръонни нозил қилди. Унда Аллоҳнинг ҳидоятига ва ҳақ билан ботил ўртасини ажратишига очиқ-равшан далиллар бор. Сизлардан қай бирингиз бу ой кириб келганида соғлом ва муқим бўлса, кундузларида рўза тутсин» (Бақара, 185).
3-босқич: Дастлаб рўза тутган киши кечаси ухлаб қолса, унга ейиш, ичиш ва жинсий яқинлик қилиш тақиқланган эди. Бу ҳукм кейинчалик бекор қилинди. Баро ибн Озиб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг саҳобалари рўзадор бўлсалар, ифтор вақти келса-ю, ифтор қилишдан олдин ухлаб қолсалар, ўша кечаси ҳам, кейинги куни ҳам то кечгача ҳеч нарса емас эдилар. Қайс ибн Сирма Ансорий рўзадор эди. Ифтор вақтида у хотинининг олдига келиб: "Бирор егулик борми?" деб сўради. Хотини: "Йўқ, лекин бориб сизга егулик топиб келаман", деди. Қайс кун бўйи ишлаган эди, шунинг учун кўзлари уйқуга кетди. Хотини келганда уни кўриб: "Эҳ, аттанг!" деди. Кун ярмига бориб Қайс очликдан ҳушини йўқотди. Бу ҳақда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламга айтилди. Шунда "Рўза кечасида хотинларингизга яқинлик қилиш сизлар учун ҳалол қилинди… Оқ ип қора ипдан ажралгунча (тонггача) еб-ичаверинглар" ояти нозил бўлди. Саҳобалар бундан беҳад қувондилар» (Бухорий, 1915).
Кейинчалик нафл рўзалар ҳам босқичма-босқич жорий қилинди.
Валлоҳу аълам.
https://t.me/islomnuricom