پنجره‌ای به ترانه‌خانه دیروز

پادکست مینور؛ اپیزود دوازدهم
نعمت عشق
ملودی: صادق نوجوکی
کلام: محمد صالح علا
تنظیم و ارکستراسیون: منوچهر چشم آذر
صدا: گوگوش
انتشار ترانه: آبان ماه ۱۳۵۷
ضبط و انتشار پادکست: شهریور ماه ۱۴٠۳

کاری از مهدی ملک، علی قادی، امیرحسین زهرائی و استودیو نیم.

@minorpodcast

در اپیزود دوازدهم مروری داشته‌ایم بر ترانه جنجالی ِ «نعمت عشق»، ساخته‌ی صادق نوجوکی، کلام ِ محمد صالح علا و تنظیم منوچهر چشم آذر که وقتی در اوایل آبان ماه ۱۳۵۷ منتشر شد، جنجال و حواشی‌های زیادی را با خود به همراه آورد.
سال‌ها بعد سعی کرده‌ایم نشان دهیم چگونه واقعیت توسط قدرت مسلط(گفتمان کور انقلابی) مصادره می‌شود تا از ترانه‌ای شخصی یک توبه‌نامه بسازد.

@minorpodcast

ترانه‌ی «چشمای تو»

ترانه‌سرا: شرمین شجره
ملودی‌ساز: تورج شعبانخانی
تنظیم‌کننده: اریک آرکانت
ترانه‌خوان: ستّار

سال انتشار: ۱۳۵۶

تبدیل‌شده از کاست پرسپولیس
تبدیل و ریمسترکننده: آنالوگ-دیجیتال


📌 برترین کیفیت این ترانه تا به امروز


https://T.Me/Archive_hamisheh

صحبت از فاجعه‌ی عشق...

ترانه‌ی «چشم‌های تو»، که در سال‌های پیش از انقلاب با نام‌های دیگری چون جای امن یا فاجعه‌ی عشق نیز منتشر شد، یکی دیگر از ساخته‌های تورج است برای صدای ستّار. این ترانه برای نخستین‌بار برروی فیلم گل‌های کاغذی به‌کارگردانیِ مرتضی عقیلی پخش می‌شود و کلام آن چکیده‌ای از داستان فیلم است؛ یک مثلث عاشقانه که در آن، شاعرِ عاشقِ خاموشْ شعری برای چشمان معشوقه‌ی رفیقش می‌نویسد و خود کنار می‌کشد تا شاهدِ شادیِ رفیق و معشوقه‌اش باشد.
به همین دلیل این ملودی نیز در مُد «فیریژین دامیننت» نوشته شده است تا زبان حال عاشقی ناکام باشد که عشق و حسادت را فدای دوستی و رفاقت می‌کند.

کلام این ترانه از شرمین شجره است که در دوسالِ منتهی به انقلاب، در همکاری‌هایش با تورج و سیاوش قمیشی، آرام‌آرام می‌رفت تا به چهره‌ای پرکار در عرصه‌ی ترانه‌ی روز بدل شود؛ اما توفان انقلابْ زندگیِ هنری و شخصی‌اش را از جا کَند و با خود بُرد.

و در آخر همان‌طور که در آثار دیگر نیز دیده می‌شود، تنظیم و ارکسترنویسیِ اریک، ردایی زیبا و به‌اندازه را بر قامت ملودی «تورج» می‌پوشاند، تا جایی که دقت و بینش او در نقش ناظر ضبط وُکال نیز کاملا مشهود است.

https://T.me/Archive_hamisheh

ترانه‌ی «کاشکی»

آهنگ‌ساز: منوچهر چشم‌آذر
ترانه‌سرا: محمدعلی شیرازی
ترانه‌خوان: ستّار

سال اجرا: ۱۳۵۴
سال انتشار: ۱۳۵۵

تبدیل‌شده از ریل
تبدیل و ریمستر: آنالوگ-دیجیتال


📌 برترین کیفیت این ترانه تا به امروز


https://T.Me/Archive_hamisheh

ترانه‌ی «فاتح»

آهنگ‌ساز: منوچهر چشم‌آذر
ترانه‌سرا: محمدعلی شیرازی
ترانه‌خوان: ستّار

سال اجرا: ۱۳۵۴
سال انتشار: ۱۳۵۵

تبدیل‌شده از ریل
تبدیل و ریمستر: آنالوگ-دیجیتال


📌 برترین کیفیت این ترانه تا به امروز


https://T.Me/Archive_hamisheh

کاشکی
قطعه‌ی آوازی ضربی با همراهی تار و تنبک

📍با تشکر از محمد سلیمی

https://T.Me/Archive_hamisheh

فاتح

📍با تشکر از محمد سلیمی

https://T.Me/Archive_hamisheh

آغاز همکاری‌های ماندگار: ترانه‌های فاتح و کاشکی


دو ترانه‌ی «فاتح» و «کاشکی» نخستین همکاری منوچهر چشم‌آذر در مقام سازنده‌ی ملودی با ستّار محسوب می‌شوند. این ترانه‌ها با کلام محمدعلی شیرازی در زمستان ۱۳۵۴ برای فیلم قرار بزرگ ساخته‌ی فردین، با بازی او، بیک‌ایمانوردی و فروزان منتشر شدند. ترانه‌هایی که همخوانی زیادی با فضای اندوهبار فیلم دارند.

ترانه‌ها در مُد «فیریژین دامیننت» -یکی از مُدهای کلیسایی که فضایی شرقی و محزون دارد- ساخته شده‌اند که با کمی اغماض، فضای دستگاه «همایون» را (البته به شکل تعدیل شده) تداعی می‌کنند و به‌عنوان آینه‌ای شنیداری از حسرت‌ها و اندوه شخصیت‌های فیلم عمل می‌کنند.
ترانه‌ی «کاشکی» ابتدا در تیتراژ فیلم -و به‌ضرورتِ آن- نخست به‌شکل آوازی ضربی با همراهی تار و تنبک اجرا شد، و سپس با تمپوی تندتری اجرا می‌شود و چندماه پس از آن با حذف بخش آوازی و با تمپوی صحیح دوباره ضبط و اجرا می‌شود.
اجرای ترانه نیز در اوج سال‌های پختگی صدای ستّار انجام می‌شود و او به‌خوبی موفق می‌شود در مُد «فریجیَن دامیننت» (Phrygian Dominant) نُت سُل‌دیز را در اوج ترانه اجرا کند (یا چنین بر دوش صبرم بار غم سنگین نمی‌شد).

در سه‌سالِ نخستِ فعالیتش، ستّار تنها چهار ترانه اجرا کرد و این دو ترانه جزو پانزده ترانه‌ی او در سال ۱۳۵۴ بودند؛ موفقیتی بزرگ برای خواننده‌ای جوان که تا پیش از انقلاب، یکی از محبوب‌ترین خوانندگانِ مردِ ترانه‌ی پاپِ ایران بود. اما این دو ترانه در سال ۱۳۵۴ فرصتی برای انتشار رسمی پیدا نکردند و در ابتدای سال بعد به‌صورت نوارکاست منتشر شدند.

https://T.Me/Archive_hamisheh

شعر و صدای ِ « محمد علی بهمنی»

در این زمانه ی بی های و هوی لال پرست
خوشا به حال کلاغان قیل و قال پرست

چه گونه شرح دهم لحظه لحظه ی خود را
برای این همه ناباور خیال پرست؟

به شب نشینی خرچنگ های مردابی
چگونه رقص کند ماهی زلال پرست

رسیده ها چه غریب و نچیده می افتند
به پای هرزه علف های باغ کال پرست

رسیده ام به کمالی که جز اناالحق نیست
کمال دار برای من کمال پرست

هنوز زنده ام و زنده بودنم خاری ست
به تنگ چشمی نامردم زوال پرست

@archivetaraneh

@archivetaraneh

از تو خوندن

ملودی: صادق نوجوکی
کلام: محمد علی بهمنی
تنظیم و ارکستراسیون: خسرو پیشکاری
صدا: ستار
تاریخ انتشار: بهار ۱۳۵۶؛ تهران

@archivetaraneh

«محمد علی بهمنی»
۱۳۲۱-۱۴٠۳

یادش سبز
@archivetaraneh

برای نخستین بار پس از سال‌ها
انتشار صدا و پیانو پرویز اتابکی
موسم ساخت و آکوردنویسی ترانه «تماس» در اسفند ۱۳۵۵-فروردین ۱۳۵۶

در نهایت این ملودی با کلام ِ دیگری از «علی کامرانی»، به نام «نفرین»، در سال ۱۳۵۷ منتشر می‌شود.
@minorpodcast

پرویز اتابکی
آهنگساز
@minorpodcast

داستان ترانه‌ی «تماس» به درازا می‌کشه. اواخر اسفندماه ۱۳۵۵ در استودیو طنین مشغول تمرین یکی از اهنگ‌های پرویزخان اتابکی بودیم که من برای آن کلام بافته بودم که «سلی» از راه رسید و نشست و گوش کرد و سرآخر پرسید: «شعرش کار کیه؟»
پرویز خان اندکی سربه سر سلی گذاشت و گفت: آقایی به نام علی کامرانی و سلی گفت:«خب با مام آشناش کن با هم کار کنیم» و در آخر پرویز خان من را نشان داد و گفت: ایشون هستند.
من گفتم «شما خواننده‌ها کلام را درست بیان نمی‌کنید می‌خورید» که گفت «برای من صدا جزئی از ارکستره و یه سازه». گفتم «خب ایرادی نداره پس نیازی به کلام ندارید و آوا بدید بیرون، اما اگر از کلام بهره می‌برید باید کلام به گوش بیاد و شنیده بشه». باری به من دو ملودی داد و گفت «برام شعر بذار روشون».
گذشت تا در تاریخ ۲۹ اسفند ماه شعر آماده شد و در استودیو پاپ قرار گذاشتیم، سلی پس از معرفی من به «وارطان آوانسیان» گفت:« علی جان! یه گرفتاری پیش اومده، آهنگ رو شهرام شب‌پره گرفته و خودش روش کلام گذاشته - بعدها ما اونو به نام توگرگی و من بره با صدای شهرام شب‌پره شنیدیم- و می‌خواد بخونه، چیکارکنیم؟»
گفتم میریم پیش پرویز خان و ایشون روی این شعر آهنگ می‌سازه و ...
پرویز خان در جا این ملودی را روی کلام من گذاشت و قرار شد سلی خودش تصویبش را بگیره و بریم برای ضبط. چند روز بعد سلی آمد استودیو طنین و گفت گفتن بهش بگو «دیگه از این کارا نسازه وگرنه باید بیاد بالا!»
باری شعررا خودم بردم وزارت فرهنگ و هنر- که آقای «نیر سینا» سرپرست تصویب اشعار بود- بارها تجدید نظر شد و با چندین بار رفتن و اصلاح کردن به جایی نرسید.
حالا آهنگ مانده بود و من ترانه‌ی «نفرین»- را به جای ترانه «تماس»- روی آن سرودم و این ترانه در دفتر و کاست ماند...

پی‌نوشت: ترانه «نفرین» سرانجام در تابستان ۱۳۵۷ با تنظیم و ارکستراسیون «ناصر چشم آذر» و صدای «نلی» در استودیو پاپ ضبط و منتشر می‌شود.
@minorpodcast

دکلمه‌ی ترانه‌های اسکله و تماس
سرایش و صدای ِ «علی کامرانی»

@minorpodcast