Baxtiyor ABDUG'AFUR

Фейсбукда Наргис Қосимова опа ёзибдилар. Буни шундай изоҳлаш мумкин. Бизнинг кунлик рационимиз/миллий ошхонамиз оғир меҳнат/иқлим шароитларидан келиб чиқиб шаклланган эди. Замонлар ўтиб "меҳнат" дегани ўртадан кўтарилдию рацион ўзгармай қолаверди. "Меҳнат" дегани тана оладиган жисмоний юклама. Юклама кескин камайди, лекин рационнинг энергетик қуввати асло камаймади. Қориндан ташқари, қон билан боғлиқ аксарият касалликлар кўпайди, ёшарди. Бу кетишда биз касалванд/ногирон миллатга ҳам айланишимиз мумкин. Демак, биз рационни, кундалик ҳаёт тарзини ўзгартиришимиз керак.

Осиёга Европа нафасини олиб кирган жамоа

Бундан 30 йил аввал, 16 октябр Ўзбекистон терма жамоаси Осиё ўйинлари чемпиони бўлганди. Ўша ўйинларда терма жамоамиз Осиё грандларини бирма-бир ютганди. Гуруҳ босқичида ЖЧ-94 да катта шов-шув кўтарган Саудия Арабистони 4:1, ярим финалда эса Жанубий Корея 1:0 ҳисобида мағлуб этилганди.

Терма жамоамиз ўйинлари ҳақида Япония матбуоти: "Ўзбекистон Осиёга Европа нафасини олиб кирди..." деб ёзганди. Гарчи ўша вақтларда Осиёнинг айрим жамоаларида европалик мутахассислар мураббийлик қилишсада замонавий футбол фалсафаси тўлиқ ўзлаштирилмаган эди. Бизнинг таркибдаги барча футболчилар бевосита Европа футболи вакиллари эди. Сабаби, собиқ Иттифоқ футбол тизими, фалсафаси ва мактаби кўп жиҳатдан Европа футболи андозалари асосида эди.

Ўша терманинг аксарият вакиллари чин маънода Европа футболи талаблари асосида тарбияланган эдилар. Ана ўша футболчиларимиз Осиёда анча шов-шув кўтаришган эди.

Лекин, ўзбек футболида ўтиш даври оғриқли кечди ва бу узоқ муддатга чўзилди. Лекин кейинги йилларда Ўзбекистон терма жамоалари анча ўсишга эришди. Ўсмирлар ва ёшлар Жаҳон чемпионатларида ўйнашди, U-20 ва U-23ларимиз Осиё чемпиони бўлишди. Худо хоҳласа, катта термамиз ҳам ЖЧга чиқади. Футболдаги ғалабаларимиз ҳали олдинда.

Ikkinchi mustamlaka - sho'ro davri nega alifboni o'zgartirdi? Avvalo, yosh avlod ota-bobosining tarixini o'qiy olmasligi uchun edi! Ajdodlarining imlosini tanimagan xalq chin tarixiy haqiqatni bilmay ulg'aydi. Vaholanki, XIX asrning ikkinchi yarmidan keyin yozilgan ko'p asarlarda, xususan, "Tarixi jadidayi Toshkand", "Tarixi Farg'ona", "Tarixi Turkiston", "Tarixi Aliquli amirilashkar"... kabi asarlarda ruslarning qanday kelgani, ularga qarshi kurashlar aniq-tiniq yozilgan edi.

To'liq suhbat havolasi: https://youtu.be/3DFtoPnpNJQ?si=ITWKS0Ppqy9D-bFx

Бир тадқиқотчининг илмий иши муҳокамаси институтимизда ўтибди. Институтимиз етакчи ташкилот қилиб белгиланган.

Расмий ҳимоядан аввалги бир расмиятчилик. Аслида, умуман кераги бўлмаган босқич, оворагарчилик, қоғозбозлик. Бу босқичдан ўн кунлар ўтиб асосий ҳимоя бўлади. Лекин, гап бунда эмас.

Илмий иш муҳокамага қўйилган. Тадқиқотчининг маърузасидан кейин саволлар берилган. Тадқиқотчи бирорта саволга жавоб бера олмаган. Савол берган олимлар ҳам жавобдан қониқишмаганини очиқ айтишган. Бундай ҳолат камдан-кам бўлади. Лекин, истайсизми-йўқми, тадқиқотчи бу босқичдан ўтказиб юборилади. Саволларга жавоб беролмаса ҳам. Иши талабга жавоб бермаса ҳам. Юқорида айтиб ўтилганидек, бу бир расмиятчилик. Бу босқичнинг ҳамма ҳужжатлари тўпланади, расмий ҳимояга берилади, у ерда ҳам шу "театр" давом этади.

Масала шуки, саволларга жавоб бера оладими-йўқми, бу муаммо эмас. Илмий даража олишни ният қилган шу босқичга етибдими, демак, у илмий даражасини олади. Бу ҳам ҳозирги аҳволни кўрсатадиган бир кўрсаткич.

Бир ҳамкасбим яқинда айтиб қолувди. Бошқа соҳа олими билан суҳбатлашиб қолишибди. Ўша олим: "сизларда ҳам илмий даражаларни олиш шунақами?" деб сўраганда ҳамкасбимиз: "худди шундай" деса ҳалиги олим: "хайрият, бу иш фақат бизнинг соҳада эмас экан" деярмиш.

Балки бу ҳам узоққа чўзилган ўтиш даврининг бир белгисидир. Насиб қилса, бу ишлар ҳам ортда қолар. Кейин, шу йўлда илмий унвонларга эга бўлганлар қарорлар қабул қиладиган шахсларга айланиши мумкин. Мана шу нарса жамият ва фан учун ўта хавфли ҳолатдир.

Унинг оқибат ва кўлами тасаввуримиздан ташқаридадир.

"Академнашр" нашриётида бир суҳбат бўлди. Вақтингиз бўлса эшитиб кўрарсиз. "Мадаминбек. Қонли гуллар водийси" романи, биологик хавфсизлик, янги асарим — сунъий онг, биология ва эътиқод мавзуси... Яна бошқа нарсалар эслаб ўтилган.

https://youtu.be/3DFtoPnpNJQ?si=ITWKS0Ppqy9D-bFx

Агрозаҳарлар қўлланиши ҳақида FACEBOOK'даги постим (телеграмга ҳам қўйган эдим: https://t.me/Baxtiyor_Abdugafur/384) муҳокамаси давом этяпти. Дўстимиз Адҳам Тиллоқўзиев ҳам фикрларини ёзибдилар:

"Жуда ахвол чатоқ Олтиариқда шом пайтида шунақаги захарни хиди босади-ки! Шунинг учун бўлса керак жигар касалликлари тобора авж оляпти.
СССР пайтида куз пайтида ёки бахорда самалётдан дори сепиларди халос. Одамлар узумга олтингургут сепса сепарди.Узумлар зўр бўлар эди. Хозирчи захар масканига айланди хаммаёқ!"

"Шу сабаб Олтиариқ анкологик касалликлари бўйича аввалги қаторда туради. Менимча муаммо химикатни ўзида. Ишлаб чиқарувчи касални уни ичига жойлаб қўйса керак."

Изоҳларни ўқиш учун: https://www.facebook.com/share/p/ZajJVh6C2dMZoJRb/

Facebook'да иссиқхоналарда қўлланаётган заҳарлар ҳақида пост қўйганимда (телеграм каналга ҳам жойлагандим: https://t.me/Baxtiyor_Abdugafur/384) Ортиқ Али Расулов акамиз фикрларини ёзибдилар:

"Тенгдошим бор эди маҳалламда пиёз экар эди гектарлаб. Ширага қарши энг кучли химикатни сепар эди, кейин маст ҳолда гангиб юрар эди бир қанча муддат.

Танасини ёмон безлар босиб кетди. Саратон касали бўлиб 2015 йил вафот этди. Яна бир 1980 йилда туғилган пиёзчи деҳқон йигит жигар церрози бўлиб ўлди у ҳам шунақа кучли химикатни ишлатар эди..."

Хулоса ўзингиздан. Заҳарнинг зарраси - қўлингизда қолиб кетган миқдори ҳам зарар!

Чинозга бордик.

Иссиқхоналарда касалликлар авж олган, бутун бир қишлоқ иссиқхона билан тирикчилик қиларкан. Иккита катта иссиқхонага кирдик. Касаллик авжида. Оқпашша ҳаммаёқда.

Деҳқон акамиз айтади: "Илгари бунақа бўлмасди, йилдан-йилга янги-янги касалликлар кўпайиб кетяпти, ишлатмаган заҳаримиз қолмади..."

"Ҳамма касалликлар шу заҳарлар ишлатганингиздан!" дедим. "Касаллик чақирадиган вирус-у замбуруғ, ҳашарот секин-аста заҳарга мослашяпти. Уларнинг янги авлодлари дунёга келяпти".

"Домла, қишлоқда иккита ашаддий заҳар ишлатадиган одам бор эди. Иккаласи ҳам рак бўлиб ўлди. Қўрқиб қолдим заҳар ишлатгани" дейди иссиқхона эгаси. "Энди биологик усул қўллайман, ўзим ҳам қўрқиб турибман. Шунақа заҳарлар сотишади, сепгандан кейин бош айланади, кўнгил айнийди, эшик-деразаларни ёпиб юрамиз. Болалардан қўрқамиз..."

Бу фақат Чиноздаги ҳолат эмас. Айтдим - бўйнимдагини соқит қилдим.

Ҳасад одамнинг ич-ичини еб битиради, деймиз. Бу гап илмий асосга эга. Янаям аниқроғи, ҳасаднинг нейробиологик асоси бор.

Нейробиология нерв тизими, шу жумладан, мия, орқа мия, периферик нерв тизимиларини тадқиқ этади, уларнинг инсоннинг фикрлаши, ҳатти-ҳаракати ва организм функцияларини қандай бошқаришини ўрганади.

Нейробиология, шунингдек, инсондаги ҳис-туйғулар моддий асосларини ҳам тадқиқ этади. Жумладан, севги-муҳаббат, рашк, ҳавас, ҳасад, бахиллик...

Ҳар бир туйғу нейробиологик - биологик ва кимёвий асосга эга. Худди шу жумладан, ҳасад ҳам.

2021 йил Nature'нинг Scientific Reports журналида эълон қилинган тадқиқотда инсон стрессга тушганида норадреналин ва кортизол гормонлари синтезланиб, инсон ДНКси бузилишларига олиб келиши исботлатган (https://www.nature.com/articles/s41598-021-99224-w). Энг қизиғи, кортизол гормони инсон ҳасад қилганида ҳам ҳосил бўлади! Оғиз бўшлиғи ҳужайраларида кортизолнинг тўпланиши ДНК узилиши, нуқсонларга олиб келади. Бунинг оқибати, қатор касалликлар, жумладан, саратон пайдо бўлиши исботланган.

Халқимизнинг: "ҳасад қилган ич-ичини ейди" деган гапи бекорга эмаслиги мана шу ерда ойдинлашади. Ич-ичининг ейишлик - ДНКнинг узилиши, аслида. ДНКнинг узилиши эса ирсиятнинг бузилиши, ирсий ахборотнинг кўчирилишдаги нуқсонлар демакдир.
Ҳасадгўй инсонларнинг дардманд бўлиб юришлари, аксарият ҳолларда, бу ҳолат насл суришини шу билан изоҳлаш мумкин.

Энг ҳайратланарли жиҳати, Ислом бизга ҳасад қилмасликни таълим беради. Расули Акрам саллоллоҳи алайҳи ва саллам бежизга: "Олов ўтинни еб битиргани каби ҳасад ҳам инсоннинг гўзал амалларини еб битиради" демаганлар.

Хулоса шуки, ҳасад туйғуси бегона бўлган кишилар соғлом яшайди, уларда ирсий нуқсонлар ҳам кузатилмайди.

Ҳавас қилиб яшайлик! Ҳасад қилиб ўзингизга жабр қилманг, ДНКни асранг!

"Осмондаги болалар" лойиҳасига интервью берганимга роппа-роса бир йил бўлибди (https://www.youtube.com/watch?v=dx8shAfxLAA)

Нималар ҳақида суҳбатлашган эдик?

Тақиқланган романим

Нобел

Бошоқ терган болалар

"Мадаминбек ҳақидаги романим тўққиз йил давомида босилмади. Учта йирик нашриётга олиб бордим. Ўқиганлар зўр дейди, лекин босолмаймиз, бу мавзуга рухсат йўқ дейди. Ким рухсат бермайди? Истиқлол учун курашганларни ҳам айта олмаймизми? Кимдан қўрқасизлар?.. Жавоби йўқ эди."

"Ўзбек олими Нобел мукофоти оладими? Ҳа, олади, лекин унинг учун ҳорижга кетиши керак. Фан аҳволи шу бўлса ҳеч нарса бўлмайди. Фан ривожи учун масъуллардан норозиман..."

"Бошоқ терардик, бутун қишлоқ бошоқ терарди. Уч-тўрт қоп бошоқдан бир челак дон чиқарди, тегирмонга олиб борардик. Тегирмон ёнида челаклар қатор териб қўйиларди. Қишлоқда ҳамма бир челак дон билан кунини ўтказарди..."

"Тўққизинчи ёки ўнинчи синфда ўқиётганимда онам билан банкка бордик. Онам ўқитувчи, йил бошидан -- саккиз ойдан бери ойлик олмасдилар. Мактабга туфли олиб бермоқчи эдилар. Банк бошқарувчиси олдига кирдик. "Шу болам эртага мактабга чиқади, туфлиси йўқ, ойлигимни беринглар" деганларида банк бошқарувчиси тўнғиллаганди. "Пулни пахтага беришим керак, ўқитувчининг ойлигига эмас!" Онам ўшанда қаттиқ гапиргандилар: "Сиздан қарз сўраб келдимми, ҳақимни сўраяпман!" Банк бошқарувчиси онамнинг аризасига "бир ойлик пули берилсин" деб виза қўйганди. Уйда шароит оғир эди. Туфли олдирмаганман, М-96 ёзувили тапочкада мактабга чиққанман..."

Хуллас, кўп нарсаларни эсладим. Тўлиқ суҳбатни қуйидаги ҳавола орқали кўришингиз мумкин:

https://www.youtube.com/watch?v=dx8shAfxLAA

Магнит бўрони ва рўза

Сўнгги вақтларда магнит бўронлари тез-тез кузатилмоқда. Ушбу ҳолат қуёш чақнашларининг Ер магнитосферасига таъсири натижасида юзага келади.
Магнит бўронлари одамга ҳам таъсир қилади. Айниқса, қон босимининг кутилмаган ўзгаришлари юзага келади. Бошда оғриқ кузатилади.

Айни шу ҳолатда рўза тутиш магнит бўронларининг одам организмига салбий таъсирини кескин камайтиради. Қон босими меъёрида бўлиши таъминланади, бошдаги оғриқлар йўқолади. Магнит бўронлари чўзиладиган бўлса, давомий рўза тутиш энг мақбул йўл ҳисобланади. Одам табиий усулда, энг оптимал биологик шароитда ҳимояланади.

Синаб кўринг.

Сурат манбаси: https://www.istockphoto.com/photos/geomagnetic-storm

​​Baxtiyor Abdugʻafur – "Madaminbek yoxud Qonli gullar vodiysi"

Zamonaviy oʻzbek adabiyotida yaxshi asar yoʻq deguvchilarning boshiga shu kitob bilan solish kerak. Oʻziyam kattagina. Hatto mustaqillikdan keyin ham adabiyotlarda bosmachilar nomi bilan tilga olib kelingan qoʻrboshilar haqidagi yagona salmoqli kitob mana shu. Mayda-chuyda kitobchalarga koʻzim tushgani bor. Lekin bunaqa hajmdagisi boshqa yoʻq.

Podsho Rossiyasi odamlarni mardikorlikka olib ketayotganda boshlangan norozilik harakati Turkiston muxtoriyati qonga botirilgach haqiqiy harbiy harakatga aylanadi. Deyarli har bir mahalladan yigitlar chiqib, ruslar va armon dashnoqlarining xunrezliklariga qarshi turishadi. Alohida-alohida toʻdalar yirik qoʻrboshilarga borib qoʻshilishadi. Natijada vodiyda butun boshli qoʻrboshilar qoʻshini paydo boʻladi. Qoʻshin shu qadar qudratli ediki, shoʻro hukumati ularni bir necha yil davomida yenga olmaydi. Hiylalar va oʻzaro kelishmovchiliklar boʻlmasa qoʻrboshilarni yengib boʻlmasdi. Ular oʻzaro tarqoqlik qilishmasa bir yoqdan Afgʻonistondagi Omonullaxon, bir yoqdan Buxorodagi Said Olimxon yordamga shay edi.

Madaminbek boshqa qoʻrboshilardan keng dunyoqarashi, tolerantligi, harbiy ilmi, diniy bilimi, diplomatik mahorati bilan ajralib turgan. Aksar qoʻrboshilar zamonaviy harb ilmidan bexabar boʻlgan. Ular ibtidoiy shaklda faqat olgʻa intilib, kuchlar nisbatini hisobga olmay, siyosatni tushunmay, diplomatik aloqalarsiz kurash olib borishgan. Madaminbek esa qoʻl ostida ham podsho qoʻshinlarini, ham shoʻra askarlarini birlashtira olgan. U boshqa qoʻrboshilarni ham birlashishga chorlagan. Biroq toʻpori gʻurur, uzoqni koʻra bilmaslik, hamma oʻzini zoʻr deb bilishi natijasida shunday qudratli harakat sekin-asta tor-mor etilgan.

Yozuvchi asarni Maqsudbek qoʻrboshi atrofiga quradi. Titanik fojiasi Jek va Rouz hikoyasi orqali yoritilgani kabi, Fargʻonadagi qoʻrboshilar harakati va Madaminbek faoliyati Maqsudbek orqali yoritiladi. Asar juda ravon oʻqiladi. Biror oʻrinda umumiy ritm buzilmaydi. Syujet puxta tuzilgan. Qahramonlar tabiati mohirona tasvirlangan.

Bir kamchiligi, asosiy jang sahnalari tasviriga oʻrin berilmagan. Yuzlab, minglab odam oʻlgan, kunlab davom etgan muhorabalar ikki qatorda aytib oʻtib ketilgan. Asosiy janggacha boʻlgan voqealar batafsil tasvirlab kelinadiyu, eng kuliminatsion nuqtada "Bir yarim kunlik jang boʻlib oʻtdi. Ruslar yengildi" deb qoʻya qolinadi.

Yana bir kamchilik esa, imlo xatolari. Bunisi endi muallifning emas, nashriyotning qusuri. Xatosiz kitob chiqarishi bilan hurmat qozongan Akademnashrning mazkur kitobida imlo xatolari sezilarli darajada koʻp.

"Jadidlar – Turkistonning unutilgan tarixi, ma'naviyati; ulamolar – Turkiston eʼtiqodi; qoʻrboshilar – Turkistonning mudrayotgan qudrati".

Asarni oʻqib, oʻrta asrlardagi turgʻunlik davrlarida turkiylarning mardlari tamoman yoʻqolmaganini, jahd qilsa qudratli kuchga aylanishini koʻrasiz. Qoʻl tegmagan, eʼtibordan chetda qolayotgan tariximizga toʻxtalgani uchun muallifga rahmat aytaman.

@salimov_blogi

"МОЙКА" муаммоси

Машина ювиш учун "мойка"лар жуда урф бўлди.

Уларда, одатда, фаол кимёвий воситалар (активная химия) ишлатилади. Ушбу воситалар таркибида, умумий олинса, анионли ва катионли сирт фаол моддалар (СФМ), ЭТДА ( этилендиаминтетрасирка кислотаси) тузлари, натрий ишқори ва турли буёқлар мавжуд. Асосий моддалари анионли СМФ ҳисобланади. Айрим манбаларга кўра, 15% гача шундай бирикмалар қўшилади.

Анионли СФМ кимёвий жиҳатдан ўта фаол ҳисобланади. Қийин эрувчан ёғларни ҳам эритади.

"Мойка"га борадиганлар сезган, лекин эътибор бермаган бир нарса: фаол кимёвий восита сепаётганингизда нафас олишингиз қийинлашади. Бу анионли СФМнинг таъсиридир. Бу моддалар гипоксия - нафас олишни қийинлаштиради. Тез-тез машина ювадиганлар бора-бора тўлиқ нафас олишга қийналади.

Юқоридаги воситалар аллергия чақиради. Буйрак ва жигар каби муҳим аъзоларга таъсир этади.

"Мойка"дан чиққан сув қаёққа кетади? Унинг назорати борми? Бу саволга мен жавоб бера олмайман.

Ҳозир нафақат шаҳарларда, балки туман ва қишлоқларда кўпаймоқда. Бу жойларда оқар сувлар "мойка"ларнинг "фаол кимё"сидан ҳимояланган эмас. Ҳар куни тонна-тонна заҳарли оқава оқизилади, қаёққа оқаётгани, табиий манбалар - экотизимга таъсири илмий таҳлил этилган эмас.

"Мойка"лардаги кимёвий воситаларга қандай асосда рухсат берилган, билмайман.

Тупроқларимиз заҳарланган деб собиқ Иттифоқни қоралаймиз, ёмонлаймиз, лекин ҳозирги бу ишимизга қандай баҳо берамиз?

Мен "мойка"ларга қарши эмасман, лекин кимёвий воситаларни чеклаш керак! Бу воситалардан ҳеч ким ҳимояланган эмас. Сабабини юқорида келтирдим: унинг оқаваси барибир айланиб-айланиб ичимлик сувига қўшилади! Оқава сув буғланиб ҳавога сингиб кетиши мумкин, лекин унинг таркибидаги ҳамма модда тупроқда қолади, бошқа сув манбаси барибир уни "топиб" олади.

Балки бизда ҳали маиший кимёвий воситалар ҳақида қонунчилик йўқдир, бундан хабарим йўқ, агар бўлмаса, қонунчилигини ишлаб чиқиш вақти етган.

Онкологик касалликлар кўпайиб кетганини кўп гапирамиз. Унутмаслик керакки, бу касалликнинг энг асосий манбаси - маиший кимёвий воситалари! "Мойка"нинг моддалари, ошхонангиздаги ювиш воситалари!

Умид қиламанки, фикрим мутасаддиларга етиб боради ва масала ижобий ечим топади.

Иқлим ўзгариши ва гемоглобин

Яширин бир дард орамизда кўпайиб бормоқда: гемоглобин миқдори камайиши ортидан юзага келадиган анемия.

Ҳолсизлик, тез чарчаш, кўп терлаш, бош оғриғи, уйқусираб юриш, иш қобилиятининг кескин тушиб кетиши... Аввал аёллар орасида кенг тарқалган эди. Энди эса эркакларда ҳам кўп учрамоқда.

Асосий сабабларидан бири нотўғри овқатланиш. Иккинчи сабаби эса, глобал иқлим ўзгариши! Қурғоқчилик. Шўрланишнинг ортиши. Тупроқ таркибининг бузилиши.

Ўзбекистон тупроқлари қаттиқ (таркибида эримайдиган кальций карбонат ва магний карбонат тузлари миқдори 10% гача етади). Бундай тупроқларда микроэлементлар, жумладан темир ҳам, ўша қаттиқ компонент ҳисобига ўсимликка ўзлашмай қолаверади. Демак, биз етарли миқдордаги темир элементини ўзлаштира олмаяпмиз ва шунинг ҳисобига касаллик йилдан-йилга ҳам кўпайиб, ҳам ёшариб бормоқда.

Кундалик таомномамизга қарайлик, асосан, оқсилли, ёғли, углеводли таомлар. Микроэлементлар, жумладан, темир элементи манбаларига умуман ўрин йўқ. Иккинчи муаммо, тупроқда етарлича темир ололмаган мева-чевалар, сабзавотлар...

Муаммо энди сал кўзга кўриндими?

Етарлича темир элементини олиш – гемоглобин синтезини тиклаш – анемияни йўқотишнинг энг осон йўли... наҳорга бир кафт майиз ейиш. Бу суннат ҳам ҳисобланади. Буни одатга айлантириш керак. Майиздаги темир одамга тез ўзлашади, асорат қолдирмайди, ҳам қувват бўлади. Бунга етадиган даво йўқ.

Иккинчиси. Таркибида темир микроэлементи сақлаган воситалар: ферсинол, ферифорт кабилар. Маъқулини мутахассис билан маслаҳатлашасиз.

Демак, масалани тушундингиз. Ўзингизга эҳтиёт бўлаверинг.

Истибро ҳақида...

Ислом дини истибро қилишни буюради. Истибро - пешоб чиқаргандан сўнг қолиб кетган сийдик томчиларидан тўлиқ халос бўлиш деганидир.

Нима учун буюрилишини биламиз. Пок бўлиш учун.

Тиббий жиҳатдан бунинг фойдалари ҳам кейинчалик очилди. Пешобдан кейинги қолдиқ сийдик йўллари инфекциясига олиб келиши кўплаб тадқиқотларда исботланди. Жумладан, 2015 йилда Diagnostic Microbiology and Infectious Disease журналида эълон қилинган тадқиқотда бу ҳолат илмий исботини топади (https://www.sciencedirect.com/.../abs/pii/S073288931500156X). Пешобдан кейинги қолдиқ қанчалик кўп бўлса, унинг асорати - бактериал инфекцияси ўта мураккаб бўлади. Бунда бактерияларнинг ривожланиши юқори бўлади.

Америка урологлари ассоциацияси илмий журнали The Journal of Urology'даги тадқиқотга кўра, пешобдан тўлиқ қутулмайдиганларда сийдик йўллари инфекцияси кучлироқ бўлиши кузатилган (https://www.auajournals.org/.../10.1016/j.juro.2009.01.103). Шунга ўхшаш тадқиқотлар бошқа журналларда ҳам эълон қилинган.

Сийдик йўллари инфекциясини Escherichia coli (E. coli), Staphylococcus saprophyticus, Proteus mirabilis, Enterococcus faecalis, Pseudomonas aeruginosa бактерия турлари чақиради. Шунингдек, Enterobacter ва Klebsiella авлодига мансуб бактерия турлари ҳам аниқланган. Халқ тилида бу бактерия турлари ва айрим вируслар умумий ном билан ўлат ҳам дейилади.

Сийдик йўллари инфекциясининг 70-90% улуши E. coli бактериясига тўғри келади. Ушбу бактерия 1895 йилда кашф этилган, 1919 йилда тўлиқроқ тавсифланган. E. coli бактерияси ҳозиргача микробиологияда асосий модел тур сифатида қўлланилади. Мен ҳам бу бактерия штаммлари билан ишлаганман ва тадқиқотларимни эълон қилганман.

Хулоса ўрнида...

Демак, эътиборли бўлишимиз керак экан. Зоҳирдаги ўлатни даволаш мумкиндир, ботиндагиси қийин масала. Аксар ҳолларда, одамнинг ичидаги ўлат одам билан бирга қабрга киради.

Каналимда бир воқеа хусусида ёзувдим, пулга илмий даража олмоқчи бўлганлар ҳақида (https://t.me/Baxtiyor_Abdugafur/373). Шуни видеоролигини ишлашибди. Маъқул бўлади, деган умиддаман. Ижодий гуруҳга катта раҳмат. Инстаграмда: @akmalmirzoofficial

Биринчи кун.

-"Собой"ми?
-Олиб кетишга...

Иккинчи кун.

-"Собой"гами?
-Олиб кетишга...

Қайсидир бир кун.

-"Собой"... ҳалиги, олиб кетишгами?
-Ҳа, олиб кетишга.

Бир куни бир киши мени йўқлаб келибди. Салом-аликдан сўнг муддаога ўтди.

"Домла, 5000 доллар бераман, диссертацияни ёзиб беринг, ҳимоядан кейин яна бераман, хуллас, рози қиламан" деди.

"Фарзандлардан нечта?" сўрадим.

"Иккита..."

"Уларнинг айби нима?" деб сўрадим.

Довдиради.

"Тушунмадим, домла..." деди.

"Шундай қилиб диссертация ёқласангиз ҳукми ҳалолми ёки ҳаром?" деб сўрадим.

"Билмадим..."

"Сиз менга ҳалоллигини исботлаб беринг, сизга шарт ёзиб берай, бир ой ўтирсам битта диссертация тайёр бўлади. Энди тескариси бўлсачи? Яъни, ҳаром. Фан номзоди бўласиз, фан номзодига яраша ойлик оласиз. Бу ойлигингиз ҳалолми ёки ҳаром? Агар ҳаром бўлса, болаларингизга шуни едирасизми? Болаларингизнинг айби нима? Уларни ҳалол едириш ўрнига бундай қилсангиз келажаги нима бўлади? Озгина қийналасиз, тан-жонингиз соғ, нима қиласиз гўдакларингизнинг келажагини барбод қилиб? Бу гапни сиз айтмадингиз, мен эшитмадим, бориб ишингизни қилаверинг!"

"Узр, домла..."

"Бир гап эсингизда турсин, ота-она, айниқса, эркак киши етти пуштига масъулдир. Сиз ким бўлсангиз етти авлодингиз ҳам шу бўлади. Буни генетика дейди, аллақачон исботлаб қўйган! Энди боринг, ишингизни қилинг!"

"Минг бор, узр, домла..."

Эртакларнинг ёмон бир томони бор, ҳаёт ва ундаги курашлардан чарчаган одамни аллақандай сеҳрли кучлардан мадад сўрашга ундайди. Сеҳр билан ҳамма нарсани қилишга чақиради. Инсоннинг ўз кучига — илми ёки ҳунарига эмас, афсунларга ишонишни даъват этади. Ана шу жиҳатдан, асаримдаги қаҳрамонлардан бири айтади: "Биз эртакларда эмас, айни шу ҳаётда яшаймиз. Эртакларда яшаш одамларга хос..."

Ҳаётга энди қадам қўяётган болалар ва ўсмирларга айни шу нарсани айтиш, уларнинг онгига қуйиш жуда муҳимдир. У аввало, билим олсин, касб-ҳунарли бўлсин, тақдирни сеҳрлардан эмас, илми ва ҳунаридаги барака билан ўзгартирсин. Илм ва ҳунар орқали кўз, қалб ва сўзи тоатга — Яратганга юзланади. Чунки, илм ва ҳунарда ҳалоллик, бунинг ортида барака ва ҳотиржамлик бор. Ўз илми ва ҳунарига таянган одам ҳаётда ҳам бахтли бўлади. Суратдаги эртак-қиссамда ҳам шу нарсаларни ёзган эдим. Асар нашр этилганига 9 йилдан ошибди. Ҳалигача сўрайдиганлар бор. Насиб қилса, қайта нашр қилинади.

14 yoshli qizcha burnidagi o'smani olib tashlash operasiyasi 17 mln ekan. Qizchaning otasi yo'q, onasi hamkasbimning sinfdoshi. Imkoni borlar yordam qilaylik.
Karta raqami: 9860080123121750
Nasiba Kuchkarova (onasi) nomida