O‘zbek tili va adabiyoti fanidan milliy sertifikat imtihonlari bo‘yicha bildirilgan fikrlarga rasmiy munosabat
Bugungi kunda ta’lim tizimimiz mohiyatida ham sezilarli sifat o‘zgarishlari kuzatilmoqda. Jumladan, talabgorlarning o‘lchov vositalari haqidagi bilimlari, test sinovlari haqidagi tasavvurlari ham yildan yilga takomillashib borayotgani ko‘zga tashlanmoqda. Ayniqsa, ma’lum bir test sinoviga tayyorgarlik ko‘ra boshlagan talabgorning mazkur test sinovi haqidagi, xususan, test sinovining maqsadi, vazifalari, test topshiriqlarining formati, test variantining tuzilishi haqidagi ma’lumotlar bilan tanishib chiqish lozim ekanligini anglab yetgani quvonarli holdir. Ta’kidlash joizki, bu kabi ma’lumotlar aks etgan fanga oid tafsilotlar, namunaviy test topshiriqlari Bilim va malakalarni baholash agentligining rasmiy veb-saytida e’lon qilingan. Shuningdek, o‘tkazilgan har bir milliy sertifikat imtihonlari natijalarining ilmiy tahlili keng jamoatchilikka ma’lumot sifatida taqdim etib borilmoqda.
Bilim va malakalarni baholash agentligi umumta’lim fanlarini bilish darajasini baholashning milliy test tizimi doirasida o‘tkazayotgan milliy sertifikat imtihonlaridan so‘ng ijtimoiy tarmoqlarda pedagogik o‘lchov vositalarining formati, mazmun-mohiyati borasidagi e’tirozlar fuqarolar tomonidan keng muhokama qilinmoqda.
Bilim va malakalarni baholash agentligi tomonidan 2024-yil 17-martda o‘tkazilgan o‘zbek tili va adabiyot fanidan bilish darajasini baholashga qaratilgan test sinovi hamda foydalanilgan test topshiriqlari muhokamasiga oid fikrlar ham jamoat e’tiborini tortdi.
Quyida keng jamoatchilik muhokamasidagi ayrim e’tirozlarga munosabat bildirib o‘tamiz.
Shu o‘rinda ta’kidlash joizki, test topshiriqlarining tahlil qilinishi, e’tirozlar bilan bir qatorda e’tiroflar ham mavjudligi quvonarli hol, albatta.
Ayrim talabgorlar test topshiriqlarining validligi, baholash tizimining taʼlim ishtirokchilariga taʼsiri borasida fikr yuritgan bo‘lsa, ayrimlarini yozma ishga qo‘yiladigan talablar va ularni tekshiruvchi fan ekspertlari, test topshiriqlarini aprobatsiyadan o‘tkazilganligi, apellyatsiya jarayonining qanday tartibda kechishi qiziqtirgan.
Esse yozish jarayonida buyuk shaxsdan iqtibos keltirilishi kerakligi borasida, shuningdek, so‘zlar soni xususida qatʼiy talab mavjud emas. Lekin talabgor mavzu doirasida o‘z fikrlarini dalillar asosida yoritishi lozim. Tajribaga ko‘ra, so‘zlar hajmi belgilansa, talabgor o‘z fikrlarini to‘liq bayon etgan bo‘lsa-da, so‘zlar sonini belgilangan talabga yetkazish maqsadida sunʼiy tarzda esseni davom ettirishga majbur bo‘ladi. Esseni tekshirish jarayoni avtomatlashtirilgan bo‘lib, platforma tekshiruvchilarga ixtiyoriy esse (tanlama usulda) talabgorning ism va familiyasi ko‘rsatilmagan holda yuboriladi.
Ayrim e’tirozlarda badiiy asarlar bo‘yicha berilgan test topshiriqlari talabgorlarning xotirasini sinashga yo‘naltirilganligi, shuningdek, test topshiriqlarini shakllantirishda Blum taksonomiyasi inobatga olinmaganligi iddao qilingan.
O‘zbek tili va adabiyot faniga oid test topshiriqlari tafsilotida test variantida quyi (bilish, tushunish, qo‘llash) va yuqori (analiz, sintez) darajadagi kognitiv ko‘nikmalarni baholashga qaratilgan test topshiriqlari mavjud bo‘lishi belgilangan. Blum taksonomiyasiga ko‘ra kognitiv sohaning har bir darajasi uchun BILISH darajasi asos vazifasini bajaradi. Badiiy asarlar bo‘yicha berilgan test topshiriqlari tanlangan asarning asosiy voqealari bilan bog‘liq, asar syujetini, qahramonlar xarakter-xususiyatini bilish, voqealar bayoni va mazmunini tahlil qila olishga oid, mayda detallarga yo‘naltirilmagan savollar hisoblanadi.
“San’atkor” hikoyasining badiiy tahliliga tegishli test topshiriqlari ham keng jamoatchilik muhokamasida. Ijtimoiy tarmoqlarda asardagi traktorchi obrazi haqida berilgan test topshirig‘iga oid g‘aliz tahlillarga duch kelmoqdamiz. Xususan, “sohasi bo‘lmasa-da, san’atni tushunmaydigan odam – “Ashulani mexaylistik aytar emishman!” deganiga qarab, ana, san’atni tushunarkan, ashula aytilish uslubiga-da aqli yetyapti, deb o‘ylavo
