آسیب شناسی تاریخ صدر اسلام

من سال ها پيش مقاله ای در چند قسمت نوشتم و قاطعانه انتساب اين تفسير را به امام حسن عسکری (ع) رد کردم. همانجا گفتم به دليل شباهت در نام و نام پدر و همچنين نسبت عسکری که گاهی در منابع قديم به ناصر اطروش، امام زيدی شمال ايران، جایی که اين تفسير نخستين بار پرداخته شد داده شده شايد بتوان گفت يکی از هسته های اصلی اين تفسير پاره هایی از تفسير ناصر اطروش بوده. می دانيم او صاحب تفسيری بوده و از آن نقل هایی در منابع کهن زيدی آمده و امروزه در دسترس نيست. بعدا البته ديدم يکی از نويسندگان اين احتمال را خيلی جدی گرفته و عملا تفسير را در وضع کنونی تأليف ناصر اطروش می داند که البته سخنی است بی پايه. اينجا خواستم تذکر دهم که بايد در بحث اصالت سنجی کتاب ها و متون خيلی دقيق بود. همين نويسنده اخيرا به دلایلی ضعيف و غير قابل اعتنا انتساب خطبه همام را به حضرت امير (ع) در مقاله ای رد کرده. با استحسانات ذوقی نمی توان انتساب های کهن و قديم را رد کرد.

@azbarresihayetarikhi

یکی از کتاب‌های جنجالی‌ای که در سال‌های اخیر در محافل دانشگاهی غربی درباره‌ی تاریخ "اسلام نخستین" تألیف شده، کتاب "محمد: پیامبر صلح در گرماگرم ستیز امپراتوری‌ها"[1] اثر پروفسور خوان کول است که در سال2018 منتشر شد؛ کتابی که سیلی از واکنش‌های مثبت و منفی را در میان متخصصان تاریخ خاور نزدیک برانگیخت و از جمله با تمجید برخی نظریه‌پردازان بزرگ جریان موسوم به تاریخنگاران تجدیدنظرطلب (revisionist) مانند فِرِد دانِر (استاد تاریخ خاورنزدیک در دانشگاه شیکاگو) مواجه شد. کتاب کول البته به دو زبان فارسی و عربی هم ترجمه و منتشر شده است.
باری در اینجا بخش عربی سایت الجزیره به تازگی گفتگوی مفصلی را با پروفسور خوان کول ترتیب داده است که خواندنش خالی از لطف نیست. گفتنی است کول، در حال حاضر استاد تاریخ دانشگاه میشیگان است و کتب و مقالات متنوع دیگری نیز را به رشته‌ی تحریر درآورده است.
ـــــــــــــــــــ
[1]. Juan Cole, Muhammad: Prophet of Peace Amid the Clash of Empires


@AdnanFallahi

گفت‌وگو دربارهٔ کتاب روش‌های مدرن تفسیر متون مقدس

با حضور
مرتضی کریمی‌نیا، محمدعلی طباطبایی، علی سلطانی
و فاطمه توفیقی (نویسنده)

جمعه ۵ مرداد ۱۴۰۳
شهر کتاب مرکزی
@ftofighi

در اين مجموعه درسگفتار ☝️تلاش کرديم قرائت تازه ای از تحول انديشه امامت و غيبت در تشيع از آغاز تا شکلگيری تشيع امامی با اعتقاد به دوازده امام (ع) ارائه دهيم. اگر علاقمند به تاريخ انديشه و تحول فکر دینی هستيد شايد شنيدن این مجموعه خالی از فایده نباشد.

https://t.me/azbarresihayetarikhi

مجموعه درس‌گفتار «تاريخ تحول انديشه اعتقادی اماميه، بر اساس چند سند از سده دوم و اوائل سده سوم قمری» (۱۰ جلسه)
(ارائه به فارسی)

حسن انصاری
موسسه مطالعات پیشرفته، پرینستون، نیوجرسی

فایل های تصویری و صوتی جلسات:

▪️ویدیوی درس‌گفتارها:
مجموعه یوتیوب را می توانید در اینجا پیدا نمایید


▪️عنوان و پیوند فایلهای صوتی جلسات:

جلسه اول:
تشيع فاطمی در سده اول قمری و اسباب تمایل شماری از شيعيان به عقايد مرتبط با غیبت امام، بررسی کتاب اصول النحل از اوائل سده سوم قمری، سبئیه و کیسانیه

جلسه دوم:
ادامه بازخوانی کتاب اصول النحل درباره تشيع کيسانی، فرق ميان تشيع علوی، تشيع فاطمی و تشيع عباسی در سده اول، جامعه کوفه و تشکل آن از حلقه ها و گروه های محلی با تبعيت از يک رهبر شيعی محلی

جلسه سوم:
بازخوانی بخش های ديگری از کتاب اصول النحل منسوب به جعفر بن حرب، همچنين کتاب الإرجای منسوب به حسن بن محمد بن الحنفية از سال ۷۰ ق، سيف بن عمر و خلق شخصيت عبد الله بن سبا. آغاز جنبش زيديه و قيام زيد

جلسه چهارم:
تاریخچه شکل گیری و اندیشه گروه های مختلف شیعی پیش از قیام زید بن علی (ع)، جاروديه و زاويه گرفتن نسبت به جريان تشيعی که به عنوان رافضه بعدا شناخته شد و حمایت از قیام زید

جلسه پنجم:
پیدایش زیدیه و فضای عمومی تشیع کوفه در نیمه اول سده دوم، شیعیان و فعالیت سیاسی بر علیه امویان و عباسیان و مطرح شدن موضوع امامت به عنوان بدیلی برای حاکمیت امویان و سپس عباسیان، جريان جاروديه، نظريه نص امام منصوص معصوم

جلسه ششم:
شکلگیری اندیشه امامت از یک سو و اندیشه قائمیت از دیگر سو در میان شیعیان قرن های دوم و سوم قمری، تمایز نگاه اهل سنت نسبت به موضوع جانشینی پیامبر (ص) با نگاه شیعیان امامی

جلسه هفتم:
اندیشه قائمیت در دو جریان تشیع اعتدالی و تشیع غالی

جلسه هشتم:
انديشه پايان شريعت و يا انديشه باطن به جای ظاهر و تأثيرات آن بر انديشه های اسماعيليه، فرق ميان قائميت در اماميه و اسماعيليه، فطحيه و واقفه، مفهوم امام منصوص معصوم و ضرورت تسلسل و استمرار حجت/ امام، نقش مهم امام علي بن موسی الرضا در شکلگيری تشيع امامی، بحثی درباره قصيده ابو تمام درباره نام ائمه شیعه (ع) تا امام محمد بن علي الجواد (ع)

جلسه نهم:
واقعه غدیر (بخش اول)

جلسه نهم (تکمیلی):
واقعه غدیر (بخش دوم)

جلسه دهم:
اختلافات اماميه بعد از دوران امام رضا (ع)، زمينه های اختلاف در مورد شناسایی امام، چرا با بروز واقعه غيبت شيعيان امامی تا مدتی در تشخيص و درک تئوری غيبت دچار اختلاف نظر شدند؟


۳۰ آوریل تا ۳۰ جون، ۲۰۲۴
انجمن مسلمانان شیعه ام آی تی (مؤسسه فناوری ماساچوست)

#تاريخ_تحول_انديشه_اماميه_سده_دوم_و_سوم

@azbarresihayetarikhi
@zekrMIT

💢محققان: کتیبه سنگی کشف‌شده در عربستان توسط صحابه مشهور پیامبر اسلام در جنگ اُحد حکاکی شده است

نتایج یک مطالعه جدید نشان می‌دهد کتیبه‌ای که به زبان عربی باستانی بر روی تخته سنگی در نزدیکی یک مسجد متروک در عربستان سعودی حک شده است، احتمالاً به یکی از یاران کشته‌شده پیامبر مسلمانان تعلق دارد.

اگرچه تا کنون کتیبه‌های بسیاری از دوران اولیه اسلام به دست آمده، با این حال مولفان آن‌ها به جز یکی معلوم نشده است.

باستان‌شناسان می‌گویند کتیبه یافت‌شده در اوایل قرن هفتم و قبل از تسلط اسلام بر شبه‌جزیره عربستان بر روی صخره حکاکی شده است و به همین خاطر شاهد مهمی از حجاز پیش از اسلام (منطقه‌ای که مکه در آن قرار دارد) و پیشینه مذهبی مخاطبان قرآن محسوب می‌شود.

بیشتر بخوانید: https://tinyurl.com/2yuzdzdh

@euronewspe

💠 معرفی رویداد ۲۰۲۴ «انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی (IQSA)»

✅نشست سالانه انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی ( #IQSA ) مهم‌ترین رویداد سالانه مطالعات قرآنی در سراسر جهان است که امسال از ۱۵ تا ۱۸ جولای ۲۰۲۴ (۲۵ تا ۲۸ تیر) در شهر لندن، در ۲۴ پنل برگزار می‌شود و برخی از برجسته‌ترین پژوهشگران مطالعات قرآن و اسلام از سراسر جهان در آن مساهمت دارند. (معرفی نشست ۲۰۲۳ در اینجا)

✅پژوهشگران ایرانی که در رویداد امسال ارائه دارند، عبارتند از: علی آقایی، مائده بنی‌طالبی، محمدعلی خوانین‌زاده، حیدر داودی، مهدی شاددل، یاسمین فقیهی، محسن گودرزی،‌ آلا وحیدنیا، محمد نقوی و زینب وصال.


🔴 گزارشی از رویداد امسال را به زودی در صفحۀ اینستاگرام انعکاس منتشر می‌کند.


⬇️دفترچۀ رویداد امسال

🗂 فهرست عناوین ارائه‌ها با لینک به چکیدۀ هر ارائه
(به کوشش: زینب شایسته‌فر)


⭐️ محمد، نبوت و نخستین جامعه

محسن گودرزی: صلاة، حرم و قربانی در عصر نبوی

حیدر داودی: محمد همانند موسی: ساختار واژگانی-گفتمانی سورۀ طه

اندرو اوکانر: رسولان نبوی و انبیای بی‌رسالت: نگاهی دیگر به بحث رسول و نبی

عدی شیران: در قلب پیامبر چه بود؟: خاستگاه‌های موتیفی در داستان شق صدر پیامبر


⭐️ قرآن و مطالعۀ قرائت‌های مختلف

رامون هاروی:‌ آرمانی‌سازی رسم: گزارشی پدیدارشناسانه از رسمی‌سازی متقدم قرآن

دانیلا چیرو:‌ قرائت‌های مختلف در قرآن ایبری

نیفین رضا: الف-لام-میم: تاریخچه، ابهام، و خط سیر معانی


⭐️ تلاقی قرآن شفاهی و مکتوب

یوسف وهب: تفاوت ماهیت قرآن و قرائت: تقلیل معضل تواتر در اصول فقه

هیثم صدقی:‌ کاتب بی‌دقت یا آیین شیطانی؟ نقد متنی قرآن و اصل اختصار تبیین

حمزه خواجه:‌ در جست‌وجوی اصول القرائة

بشیر حمیری:‌ تغییرات کتابت در مصحف ش.۲۵۰۰ کتابخانه ملی ملک فهد

یاسین داتن: آیا قرآن شفاهی با قرآن مکتوب فرق دارد؟ اگر بله، چگونه؟

النور سلار: مرکب‌ها و پوست‌ها در نسخ خطی حجازی: بررسی مواد نسخهٔ BNF Arabe 32

جرمی فَرل: واگرایی قرائات اجدادی و قرائات رسمی: شواهدی از قرائة النبیِ ابوعمر دوری (د. ۲۴۶)

ماراین فان‌پوتن:‌ انتقال همگانی قرآن از طریق مردم عراق

عبدالله خطیب: پاره‌ای از قرآن حجازی متقدم در دارالکتب (Ms. 247) و همتای آن در برلین (Ms. or. fol. 4313)

البا فدلی: رویکرد باستان‌شناسی و توالی چینه‌شناسی در مطالعات نسخ خطی: مادی بودن قرآن اموی و کاربرد آن


⭐️ جنبه‌های ساختار در قرآن

نیکولای ساینای: عبارات تکرارشونده در سورۀ بقره

فرانسیس لنکستر: «پیوند‌ دهنده‌ها» به عنوان یک ویژگی ساختار قرآن

نادین سُلیمی: همبستگی سوره‌ها در التحریر و التنویر و نظریهٔ حلقه: مطالعهٔ سورۀ روم

سلیمان دوست: از رب تا الله: چارچوبی برای یک فرضیۀ مستند قرآنی


⭐️ جنبه‌های سبک در قرآن

دیوید پنچانسکی:‌ رسولان عجیب: سه مورد شگفت تکلم خدا در سورهٔ مریم

یِهودیت دِرُر: دستور زبان افعال حسی در قرآن: مطالعۀ موردی فعل خفی

رِیشِل درایدن: بقره:۲۶ «الله لا یستحیی عن یضرب مثلا»: امثال به عنوان یک هنجار آموزشی در قرآن؟

یوهَنه کریستیَنسِن:‌ «فهل من مدّکر؟» (قمر: ۱۵، ۱۷، ۲۲، ۳۲، ۴۰ و ۵۱): کمک به یادآوری انسان‌ها در قرآن


⭐️ مریم در قرآن و تفسیر: ملاحظات روش شناختی

طغرل کرت: بافتار مائده:۱۶ : مریم، جدال کولیریدیان و تفسیر بینامتنی

کانر دوب:‌ زمینه‌یابی نبوت مریم در سنت تفسیری

نعمت شکر: زن در صحرا: هاجر عهدینی و مریم قرآنی

هالا عطاالله:‌ ملاحظات روش‌شناختی: خوانش صحنه‌های بشارت [به فرزند] در قرآن


⭐️ شواهد مادی برای تاریخ قرآن و ارائه دیجیتال آن

مارکوس فریزر: قرآن با پنج سطر طلا به خط کوفی: ویژگی‌های غیرمعمول یک نسخهٔ خطی تجملاتی

میشل مارکس:‌ تاریخ‌گذاری کربنی نسخ خطی قرآن و تجدیدنظر در هم‌خانواده بودن نسخ قرآنی

محمدعلی خوانین‌زاده: پیشنهاد نظام آوانویسی برای قرائت‌های ده‌گانۀ قرآن (بر پایه گزارش ابن جزری)

ادوارد تیلور: نسخ خطی قرآن در مصر: در جستجوی یک روایت قرآنی فاطمی

درک هارتویگ: تقسیم‌بندی متن و کارکرد آن در نسخ قرآنی از قرن ۷ م.

توبیاس یوخام:‌ غزل یا گوسفند؟ نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل نمونه‌ای برخی نسخ خطی قرآنی

سالومه بریدزه:‌ نتایج کتیبه‌شناسی و تاریخ‌گذاری کربنی یک نسخهٔ کوفی D از قرآن که در موزه ملی گرجستان، دوحه، واشنگتن و سوئیس نگهداری می‌شود.

انس انور: کاوش در بافتار قرآنی از طریق متون اوگاریتی – رمزگشایی بعل در صافات:۱۲۵

علی آقایی: نسخۀ دیجیتالی از نخستین نسخ خطی قرآن: ملاحظات روش‌شناختی از پروژه Irankoran

اسرا گوزلر: نسخ قرآن از توپکاپی‌سرایی و دانشگاه استانبول در کاتالوگ Karatay

یاسمین فقیهی: مدل‌سازی کورپس کورانیکوم، تطبیق داده‌ها به TEI/XML

محمد نقوی: آثار و علم: تاریخ‌گذاری کربنی نسخ قرآنی منسوب به مراجع دینی

(ادامه در اینجا)

#انعکاس_رویداد
@inekas

‌
🟥 انتشار کتاب «سلامت متن قرآن: روایات تاریخی سنی و شیعه»

😀 سیف‌الدین کارا (استاد دانشگاه خرونینگن)

🔵اطلاعات کتاب‌شناختی:
Kara, Seyfeddin, (2024), The Integrity of the Qur'an: Sunni and Shi‘i Historical Narratives, Edinburgh University Press.

🔴دانلود PDF تمام متن کتاب

✍️ از معرفی ناشر:
کتاب جدید سیف‌الدین کارا با تحلیل دقیق احادیث، روایات مسلمانان دربارهٔ تحریف قرآن را بررسی می‌کند. کارا با استفاده از روش تحلیل اسناد-متن (ICMA)، ریشه‌های تاریخی این ادعای مورد مناقشه را کشف می‌کند و تعامل پویای بین محدثان سنی و شیعه در انتقال این احادیث را روشن می‌سازد. او نشان می‌دهد که تحلیل اسناد-متن نه تنها ابزاری مهم برای تاریخ‌گذاری احادیث است، بلکه برای کشف جعلیات نیز ضروری است. او با شناسایی افراد مسئول، توضیحات جدیدی درباره فرهنگ جعل در جامعهٔ اولیهٔ مسلمانان ارائه می‌دهد. کارا مباحثات مربوط به یکپارچگی متنی و تکامل متن مکتوب قرآن را روشن می‌کند و بینش‌هایی درباره تاریخ مبهم اولیه اسلام ارائه می‌دهد. این کتاب با گسترش مرزهای تحلیل اسناد-متن، پیشرفت‌های روش‌شناختی در مطالعه تاریخ اولیه اسلام ایجاد می‌کند و به بازسازی آن در مورد مسئله یکپارچگی قرآن رسمی کمک می‌کند.


🗂 فهرست کتاب
🔵درآمد
🔵بحث فقهی عایشه درباره حدود رضاع (شیردهی)
🔵دادخواهی دو مرد بر اساس 'کتاب خدا'
🔵پیامبر، یهودیان و مجازات رجم (سنگسار)
🔵خطبۀ خلیفۀ دوم: عمر دربارۀ "آیهٔ گمشدهٔ رجم"
🔵ورود روایات تحریف به گزارش‌های شیعی
🔵تحریف کتاب خدا
🔵بازگشت منتقم (مهدی) و آموزش قرآن صحیح
🔵نتیجه‌گیری


💬 نظرات متخصصان درباره کتاب

✅طاهره قطب‌الدین:
سیف‌الدین کارا، در این کتاب فنی با روش‌شناسی پیشرفته‌اش، به طور قانع‌کننده‌ای استدلال می‌کند که قرآن در طی دو سال پس از وفات پیامبر محمد جمع‌آوری و تثبیت شده است، و اینکه روایات موجود در برخی گروه‌های کوچک سنی و شیعهٔ دوازده امامی دربارهٔ تحریف متنی قرآن، از نظر تاریخی غیرقابل دفاع هستند.

✅ولید صالح:
کتاب پروفسور کارا به اثر مرجعی در تاریخ تدوین قرآن تبدیل خواهد شد. این پژوهشی است که مدت‌ها انتظارش می‌رفت و تحلیل‌های جدیدی از داده‌ها ارائه می‌دهد. این اولین پژوهشی است که نه تنها منابع سنی، بلکه منابع شیعی را نیز در نظر می‌گیرد. کار کارا به اثری استاندارد در زمینه تاریخ متن قرآن تبدیل خواهد شد.


🔵معرفی نویسنده
سیف‌الدین کارا استاد مطالعات اسلامی در دانشگاه خرونینگن، هلند است که به تحقیق درباره ریشه‌های تاریخی یک جنبه‌ی مغفول از تاریخ قرآن اشتغال دارد و از سخنرانان مدرسهٔ دوم انعکاس بوده است. تحقیقات او براساس رویکرد میان‌رشته‌ای و در حوزه‌های مطالعات قرآنی، مطالعات حدیثی، فقط اسلامی و مطالعات عهدین است. او مدرک دکترای خود را در سال ۲۰۱۵ از دانشگاه دورهم اخذ کرده است. کتاب قبلی وی «در جستجوی مصحف علی بن ابی‌طالب: تاریخ و روایات کهن‌ترین نسخه قرآن» (گرلاش پرس، ۲۰۱۸) است.

🔴دانلود PDF تمام متن کتاب

#انعکاس_کتاب

@inekas

💠کنفرانس «سنت اسلامی در پایان دوران باستان متأخر: افق‌های جدید در حدیث، تاریخ و تاریخ‌نگاری»

👥برگزارکنندگان: آنا داویتاشویلی و راشد گویال

✅این کنفرانس سه روزه که از دوشنبه ۱۸ تیر تا چهارشنبه ۲۰ تیرماه ۱۴۰۳ به صورت حضوری در دانشگاه توبینگن آلمان برگزار خواهد شد، می‌کوشد تا جدیدترین یافته‌های دربارۀ سنت اسلامی و فضای باستان متأخر را گرد هم آورد، به ویژه مطالعاتی که پیوندی میان ادبیات حدیثی، تاریخ‌نگاری در سرزمین‌های اسلامی و سنت‌های یهودی و مسیحی از دورۀ صدر اسلام برقرار می‌کند.
این کنفرانس سومین گردهمایی علمی از مجموعه رویدادهای پروژۀ QaSLA (قرآن به مثابه منبعی برای باستان متأخر) به راهبری هولگر زلنتین است که دو رویداد پیشین آن نیز در انعکاس معرفی شده بود. (اینجا و اینجا). از نکات قابل توجه در رویداد امسال، حضور پررنگ‌تر پژوهشگران ایرانی به نسبت سال‌های پیش است (به ترتیب الفبا: علی آقایی، احسان روحی، مهدی شاددل و بهنام صادقی).

⬇️دریافت کتابچه کنفرانس، شامل معرفی، زمان‌بندی کنفرانس و چکیده ارائه‌ها و معرفی ارائه دهندگان به زبان انگلیسی


🗂فهرست ارائه‌ها

آندریاس گورکه (دانشگاه ادینبرا)
دستیابی به قرآن از طریق سنت اسلامی

آدام فلاورز (دانشگاه شیکاگو)
قرآن: نخستین مجموعۀ احادیث اسلامی

مایکل لِکِر (دانشگاه عبری اورشلیم)
بازنگری در قتل‌عام قریظه

بهنام صادقی (پژوهشگر مستقل)
تفاوت‌های بومی در انتشار گزارش‌ها دربارۀ حضرت محمد [ص]

هربرت بِرگ (دانشگاه کارولینای شمالی ویلمینگتون/کالج رودز)
در مورد چه چیز دیگری باید شک کرد؟

سارا میرزا (دانشکده ووستر)
صندل‌های بی‌مو و جوراب‌های چرمی: حدیث به عنوان منبعی برای فرهنگ مادی

ماروسیا بِدنارکیِویچ (دانشگاه توبینگن)
قاعده و انحراف از قاعده در سلسلۀ اسانید احادیث

راشد گویال (دانشگاه توبینگن)
دیدگاه ابن‌عباسِ مفسر در مورد اعراب و اعاریب: تحلیل توأمان اسناد-لغت و مسألۀ وثاقت

اش گایزینگر (دانشگاه کارلتون)
تلاوت قرآن و ارواح دارای جنسیت در میان دیگریِ دینی: تحلیلی بر چندین روایت

ادی شیران (دانشگاه شیکاگو)
مشاهدات جدید دربارۀ ریشۀ قرآنی «خ-ت-م» در پرتو حدیث متقدم و ادبیات تفسیری

جاشوا لیتل (دانشگاه گرونینگن)
دربارۀ گسست قرآن و حدیث: بررسی معنا و بافتار سورۀ اخلاص

علی آقایی (دانشگاه هومبولت، برلین)
سلیمان و آشمودای: خوانشی بینامتنی از قرآن، تفسیر و هگاده

ایلان هاروی (پژوهشگر مستقل)
«پیرزن بنی‌اسرائیل» در سنت‌های سامری، خاخامی و مسلمانان

احسان روحی (پژوهشگر مستقل)
«ما تا پای مرگ، از ایمان خود را دست بر نمی‌داریم!»: تشابه‌های موضوعی و ساختاری بین گزارش‌های کشتار یهودیان بنی‌قریضه و مسیحیان نجران

اریک دی ویلیرز (دانشگاه نوتردام)
آنچه چشم‌ها ندیده‌اند: ارزیابی مجدد اعتبار احادیث مورد استفاده در مجادلات رؤیة

مهدی شاددل (دانشگاه آقاخان لندن)
فرجام‌شناسی، حدیث و تاریخ‌گذاری ایده‌ها: بررسی مورد منجی اسلامی

آنا داویتاشویلی (دانشگاه توبینگن)
پیوست و گسست میان حدیث، قرآن و متون مسیحی: اصحاب کهف و خفتگان اِفِسوس

🔗توضیحات بیشتر در سایت کنفرانس

#انعکاس_رویداد
@inekas

تاريخ تحول انديشه اعتقادی اماميه، دکتر حسن انصاری

«بر اساس چند سند از سده دوم و اوائل سده سوم قمری»

واقعه غدير، بخش اول

جلسه نهم: در اين جلسه با ارائه پيشينه بحث خلافت در عصر پيامبر (ص) و با توضيح فضای سياسی و اجتماعی جزيرة العرب و رقابت ها و منازعات در ميان قبائل از يک سو و جايگاه سياسی پيامبر از سوی ديگر تحليل تازه ای از واقعه غدير به دست داده ايم. در اين چارچوب تفصيلا سخنرانی اخير آقای دکتر عبدالکريم سروش درباره غدير را نقد کرده ايم. (۲۵ جون، ۲۰۲۴)

در يکجا در ذکر نام شورای عمر به سهو و سبق لسان به جای عثمان نام ابو عبيده جراح آمده که خطاست.

#تاريخ_تحول_انديشه_اماميه_سده_دوم_و_سوم

@azbarresihayetarikhi
@zekrMIT

مجموعه درسگفتارهایی که تاکنون فايل های صوتی آنها منتشر شده (اين مجموعه از يک جلسه تا حداکثر بيست جلسه برای هر درسگفتار را شامل می شود)

برای فايل ها مراجعه شود به https://t.me/DGoftarha


کتاب های سده دوم قمری درباره تشيع، امامت، سقيفه و دخت پاک پيامبر (صلوات الله عليهما) چه می گويند؟ نمونه آثار ضرار بن عمرو و فزاري

شيعه و تحريف قرآن: بررسی کتاب التنزيل والتحريف تأليف ابوعبدالله سياري

بنيان های ملی و دينی هويت و تمدن ايرانی (پاسخ به برخی بدفهمی ها)

اسلام و مناسبات "دین و قدرت"، سیره نگاری

تاریخ علم کلام در تشیع امامیدرباره اعتبارسنجی و تاريخ گذاری کتاب های حديثی در دو سنت شيعی و اهل سنت

جايگاه پيامبر اکرم (ص) در تفکر شيعی

قرآن و حديث در دو قرن نخست

مطالعات قرآن و سيره پژوهی در غرب

تاريخ نقادی حديث در تشيع امامی

سخنرانی حسن انصاری به مناسبت عيد غدير

چرا واقعه غدير مهم است؟

مقايسه دو متفکر شيعی يکی از سده پنجم و ديگری از سده چهاردهم قمری: شريف مرتضی و مرحوم مرتضی مطهری

اصالت سنجی متون کهن حديثی شیعی

درسگفتاری درباره مناسبات معتزله و شيعه

گفتاری از حسن انصاری در معرفی نهج البلاغه

درسگفتارهای حسن انصاری درباره تاريخ تمدن و علوم و ادبيات اسلامی بر اساس قرائت الفهرست ابن النديم

دروس شرح التذکره، درس های فلسفه طبیعی متکلمان

سخنرانی حسن انصاری درباره جايگاه امامت در اخلاق، الهيات و شريعت

جایگاه زن در الهیات و حقوق شیعی

در ۲۰۰سال آغاز اسلام چه تحولاتی صورت گرفت

اختلاف در تفسیر و الهیات مسلمانان از کجا ریشه می‌گیرد

کارنامه اسلام،میراث اسلام با توجه به تحولات ۲۰۰سال اخیر

نقش ایرانیان در تمدن اسلامی

درسگفتارهای عاشوراء

درسگفتارهای فلسفه نظام علل و اسباب

درس های اوائل المقالات

مجموعه درس‌گفتار "امامت تاریخی"

فدک و متن خطبه فدک از نگاهی ديگر

قرآن، تشيع و مؤرخان

درس گفتار «امامت و نظريه موسوم به "علمای ابرار" (نقدی بر ديدگاه های آقای دکتر محسن کديور)

درسگفتارهای مبانی کلامی غيبت امام در انديشه شيعيان متقدم

جايگاه اسلام و تشيع در هويت ملی و تاريخ تمدنی ايران

چگونه در دنيای جديد يک ايرانی مسلمان باشيم؟

وضعيت دينی و فکری در زمان امام صادق (ع) و سهم امام در شکل گيری انديشه شيعی

سياستنامه نويسی و انديشه ايرانشهری: نقد و بررسی پاره ای از برداشت های نادرست از تاريخ انديشه سياسی در ايران و اسلام

رياست و مدينه فاضله از ديدگاه فارابی و شيعه امامی: آيا فارابی امامی مذهب بود؟

درس گفتار «چالش عقل گرايی و نقل گرایی در اسلام»

الهيات اسلامی به مثابه تاريخ

وضع کنونی اسلام‌شناسی در غرب و جایگاه ویلفرد مادلونگ

بازخوانی چند سند و متن کهن برای شناخت تشیع در سه قرن نخست قمری

تحليل تاريخی ايدئولوژی بنی اميه در دين و قدرت

پروژه های نقد عقل در روشنفکری معاصر عرب (نقد آرای محمد عابد جابری)

زمينه های شکل گيری اختلافات کلامی و فرقه های مذهبی در دو قرن نخست

احادیث مجعول، ضعيف و غاليانه

چند پرسش دينی و معرفتی در مکتب شيخ مفيد

تاريخ تحول انديشه اعتقادی اماميه

https://t.me/azbarresihayetarikhi

‌
‌🎞یک روش جدید «پاد-تصحیف» برای تعیین شباهت متنی در تحلیل ICMA

⏺محمد قندهاری در این ارائه، در ابتدا توضیحاتی مختصر دربارۀ روش تحلیل اسناد-متن برای تاریخ‌گذاری احادیث و کاربردهای دیگر آن داده و سپس از چالش‌های آن بحث کرده و به عنوان یک نمونه از مشکلات اصلی در مقایسۀ میزان تشابه متون تحریرهای مختلف، به چالش «تصحیف» پرداخته که متون نزدیک تحریرهای متقدم را -به اشتباه- از هم دور می‌کند. در نهایت، برای برطرف کردن این چالش، یک شاخص (index) جدید برای اندازه‌گیری فاصلۀ دو متن را معرفی کرده که در برابر تصحیف مقاومت بیشتری دارد و نشان می‌دهد که چگونه می‌توان از این روش برای تعیین دقیق‌تر میزان مشابهت متون حدیثی استفاده کرد و کاربردهای آن در تحلیل‌های اسناد-متن چه می‌تواند باشد.

قندهاری این بحث را نخستین بار در پنل متدولوژی‌های دیجیتال حدیث کنفرانس ICMA و سپس با اندکی توضیحات بیشتر در حلقۀ مطالعاتی انعکاس ارایه کرده است.


🗂 فهرست محتوا:
0:45 رویکرد غربیان نسبت به وثاقت حدیث اسلامی
5:04 مبانی حدیث‌پژوهی ینبل: تحلیل اسنادی و حلقه مشترک
16:28 تحریر‌های گوناگون از یک حدیث
19:04 ادامۀ مبانی حدیث‌پژوهی ینبل
29:10 مبانی حدیث‌پژوهی موتزکی: تحلیل توامان اسناد-متن (ICMA)
34:30 کاربرد همبستگی متن و سند در چک کردن اصالت اسانید
36:36 مقایسه متون در تحلیل ICMA
37:25 متد سه‌لایه‌ای جنز شاینر برای آنالیز متون
41:57 چالش‌ها و نواقص انجام تحلیل ICMA به روش سنتی
44:25 راه‌حل برای برطرف کردن چالش‌ها
47:07 ماشینی کردن تحلیل ICMA
59:00 شفاهی و مکتوب در تحلیل ICMA
1:05:46 شاخص خوب برای اندازه‌گیری مشابهت متون در ICMA چه شاخصی است؟
1:11:16 پیشنهاد روش جدید «پاد-تصحیف»
1:15:05 نمایش تفاوت‌ها با استفاده از PCA
1:16:23 پیاده‌سازی این روش با استفاده از Python

▶️ مشاهدۀ ارایه در یوتوب و آپارات

#مطالعات_اسلامی_دیجیتال
@inekas

Historical Context of the Qur’an

بافتار تاریخی قرآن
استاد محمدهادی یوسفی غروی

رمضان ۱۴۴۳- رمضان ۱۴۴۵
فروردین ۱۴۰۱- فروردین ۱۴۰۳
مارس ۲۰۲۲- مارس ۲۰۲۴

ویدیوها در یوتیوب و آپارات

فایلهای صوتی:
1: فاتحه
2: ضحی، مدثر
3: علق، قلم،
4: علق، حجر، مسد
5: قدر، دخان، قلم، اعلی، کوثر
6: تکاثر، ماعون، کافرون، فلق، ناس، توحید، نجم، عبس
7: قریش، همزه، مرسلات، ق
8: بلد، قمر، ص
9: اعراف، یس
10: فرقان، مریم
11: مریم، فاطر، واقعه، طه، شعرا، قصص
12: قصص، نمل، اسرا
13: اسرا ، یونس، هود
14: هود
15: هود، حجر
16: حجر، انعام
17: انعام
18: انعام، لقمان، زمر
19: فصلت، زخرف، دخان، احقاق
20: کهف، نحل
21: انبیا، معارج، روم
22: عنکبوت، مطففین
23: بقره
24: بقره، انفال
25: بقره
26: بقره
27: بقره
28: بقره
29: بقره، آل عمران
30: حشر، نسا
31: نسا، احزاب
32: سال 6
33: سال 6
34: سال 6
35: سال 6
36: سال 7
37: سال 7
38: سال 8
39: سال 8
40: سال 8
41: سال 8
42: سال 9
43: سال 9
44: سال 9
45: سال 9
46: سال 10
47: سال 10
48: سال 10

انجمن مسلمانان شیعه دانشگاه نورث‌وسترن- شهر شیکاگو
@YusufiGharawi
@NorthwesternSMA

درس‌گفتارهای «تاریخ تحقیقی اسلام»
(از سال یازده هجری به بعد)

استاد محمدهادی یوسفی غروی
مؤلف اثر هشت‌جلدی «موسوعه التاریخ الاسلامی»

جمعه‌ها
۲۲:۳۰ به وقت شیکاگو
۲۳:۳۰ به وقت شرق آمریکا
۲۰:۳۰ به وقت غرب آمریکا
۷:۰۰ صبح شنبه به وقت ایران

https://northwestern.zoom.us/j/947854860

انجمن مسلمانان شیعه دانشگاه نورث‌وسترن- شهر شیکاگو
@NorthwesternSMA

کتاب روز شمار تاریخ اسلام از آغاز بعثت پیامبر اکرم (ص) تا سال 132 هجری
https://www.gisoom.com/book/11484533/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D8%B9%D8%AB%D8%AA-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%DA%A9%D8%B1%D9%85-%D8%B5-%D8%AA%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D9%84-132-%D9%87%D8%AC%D8%B1%DB%8C/

📎 نسخهٔ الکترونیک ترجمهٔ فارسی مقالهٔ
«رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟ - بخش نخست»
نیکلای ساینای

دومین اثر از فروست «انعکاس ادبیات»، به مقالهٔ دو بخشی نیکلای ساینای، استاد برجسته مطالعات اسلامی در دانشگاه آکسفورد، اختصاص یافته است. این مقاله در سال ۲۰۱۴ در دو شمارهٔ پیاپی از بولتن مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی (دانشگاه لندن) منتشر شده است. این فایل به ترجمهٔ بخش اول آن اختصاص دارد. ترجمهٔ بخش دوم نیز به زودی در انعکاس منتشر خواهد شد. ترجمهٔ گروهی این اثر به همت جمعی از مترجمان و ویراستاران و در ۳۹ صفحه به انجام رسیده است.

⭐️ معرفی مقالهٔ «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟»

🔵 نیکلای ساینای به مناسبت ترجمهٔ فارسی این اثر توسط انعکاس، مقدمه‌ای اختصاصی بر آن نگاشته است. ترجمهٔ این مقدمه را در اینجا و متن انگلیسی و ترجمهٔ کامل با ارجاعات را در همین فایل بخوانید.

🔗 اطلاعات کتابشناختی ترجمه:
ساینای، ن. (۱۴۰۲). «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟» (حامد علیا، مترجم.). ویراست اول. مجموعه آنلاین «انعکاس ادبیات» (https://t.me/inekas/430).

#انعکاس_ادبیات

@inekas

‌
💎 معرفی مقالهٔ «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟» از نیکلای ساینای

✔️ از دههٔ ۷۰ میلادی، گروهی از پژوهشگران تجدیدنظرطلب تلاش کردند این باور رایج را که قرآن زمان عثمان تدوین شده است به چالش بکشند. بیشتر پژوهشگران غربی و نیز مسلمانان بر این باورند که قرآن در زمان خلیفهٔ سوم، عثمان تدوین شده است. امّا با انتشار آثار تجدیدنظرطلبان، مانند مطالعات قرآنی ونزبرا، ایدهٔ تدوین متأخر قرآن –زمان عبدالملک مروان (م. ۸۶ ق)– مطرح شد. در سال‌های بعد، این ایدهٔ تدوین متأخر قرآن از سوی برخی پژوهشگران توسعه یافت و در میان طیفی از تجدیدنظرطلبان جا افتاد. اما به طور همزمان، از همان روزها، این ایدهٔ چالش‌برانگیز، واکنش‌های متعددی را برانگیخت.

✅یکی از مهم‌ترین تحقیقات علمی که ایده تدوین متأخر قرآن را به چالش کشیده است،‌ مقالهٔ دو بخشی «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟» از نیکلای ساینای، استاد برجستهٔ مطالعات اسلامی در دانشگاه آکسفورد است. نیکلای ساینای در این مقالهٔ پر ارجاع به داوری این ایده می‌نشیند. هدف اصلی ساینای در این مقاله نشان دادن سازگاری شواهد اصلی مورد استفادهٔ تجدیدنظرطلبان با ادعای مخالف ایشان است. به باور ساینای، شواهد ادبی و مادی مورد استناد تجدیدنظرطلبان، با ادعای رایج‌تر تدوین قرآن در زمان عثمان نیز کاملاً سازگار است و دلالتی بر مدعای ارائه شده ندارد و لذا نتیجه‌گیری برای به تعویق انداختن تاریخ تدوین قرآن موجه نیست. البته ساینای بر این نکته تأکید می‌کند که رد استدلال تجدیدنظرطلبانه بدان معنا نیست که بحث‌های تجدیدنظرطلبان را از جنس بحث‌های صرفا جدلی بدانیم؛ بلکه تنها استدلال آنان است که مورد نقد قرار می‌گیرد.

✔️ نیکلای ساینای، از برجسته‌ترین اساتید و پژوهشگران مطالعات قرآنی در آکادمیای غرب است. وی در سال ۲۰۰۷ از دکترای خود زیر نظر آنگلیکا نویورث در دانشگاه آزاد برلین دفاع کرد و از سال ۲۰۱۱ استاد مطالعات اسلامی در دانشکده مطالعات خاورمیانه و آسیایی (با نام سابق مطالعات شرق‌شناسانه) در دانشگاه آکسفورد بوده و از امسال به عضویت فرهنگستان بریتانیا درآمده است. وی تا کنون بیش از ۶ کتاب و مجموعه مقالات و بیش از ۲۰ مقاله در مطالعات قرآنی منتشر کرده (فهرست آثار) که مهم‌ترین آن‌ها، کتاب «اصطلاحات کلیدی قرآن»، چند ماه پیش انتشار یافت و در آکادمیای قرآن‌پژوهی، به طور گسترده از آن استقبال شد. اما در این میان، مقالهٔ «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟» از ساینای، شاید بیشترین توجه را به خود جلب کرده باشد. این مقاله تاثیر بسزایی در تحقیقات پس از خود داشته و تا کنون بیش از ۱۰۰ بار مورد ارجاع قرار گرفته است.

✔️ این مقاله، در دو بخش در سال ۲۰۱۴ در بولتن مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی (دانشگاه لندن) منتشر شد که بخش اول آن به ارزیابی شواهدی می‌پردازد که برای نهایی‌شدن متن قرآن در اواخر قرن هفتم میلادی/ دوم هجری به آن استشهاد شده است؛ در این مقاله نشان داده می‌شود که شواهدی که مورد استناد تجدیدنظرطلبان قرار می‌گیرد، مانند کتیبه‌های قبة‌الصخرة و متون مکتوبی از دوره‌های نخستین (مثل نوشته‌های عبدالمسیح کندی و یوحنای دمشقی)، با تاریخ‌گذاری سنتی تدوین قرآن ناسازگار نبوده و بر مدعای تجدیدنظرطلبان دلالتی ندارند. بخش آخر مقاله، استنادات پاتریشا کرونه به تفاوت تشریع قرآن با فقه متقدم اسلامی برای اثبات تاخر تدوین قرآن را به محک نقد می‌گذارد.

🔗 اطلاعات کتاب‌شناختی مقاله:
Nicolai Sinai (2014), "When did the consonantal skeleton of the Quran reach closure? Part I", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London Vol. 77, No. 2. pp. 273-292

🔵 انعکاس برای اولین بار، این مقاله را مطابق نسخهٔ انگلیسی و در دو بخش، به فارسی ترجمه کرده است که بخش نخست آن، از اینجا قابل دریافت است و بخش دوم نیز به زودی منتشر خواهد شد. این مقاله پیشتر در حلقهٔ مطالعاتی انعکاس هم‌خوانی شده بود که همزمان با این مطالعه، با همت برخی از شرکت‌کنندگان، مقاله به صورت گروهی ترجمه و سپس ویراستاری شد. انعکاس از تمامی دوستانی که در این فرآیند مشارکت داشتند سپاسگزار است.

🔗 اطلاعات کتاب‌شناختی ترجمه:
ساینای، ن. (۱۴۰۲). «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟ - بخش نخست» (حامد علیا، مترجم.). ویراست اول. مجموعه آنلاین «انعکاس ادبیات». (https://t.me/inekas/430)

🔴 نیکلای ساینای به مناسبت ترجمهٔ فارسی این اثر توسط انعکاس، مقدمه‌ای اختصاصی بر آن نگاشته است. ترجمهٔ این مقدمه را در اینجا و متن انگلیسی و ترجمهٔ کامل با ارجاعات را در فایل ترجمه بخوانید.

🎞 پیش از این، فرهاد قدوسی در سلسه جلسات «مباحث قرآنی: جمع‌آوری و تدوین قرآن»، در انجمن ذکر، به ارائهٔ این مقاله پرداخته است. بخش اصلی جلسهٔ پنجم، به ارائهٔ بخش نخست مقاله اختصاص دارد. ویدئوی آن را در آپارات و یوتوب مشاهده کنید.

#انعکاس_مقاله
@inekas

🔺ده سال بعد: ملاحظات مقدماتی بر ترجمهٔ فارسی مقالهٔ «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟»

🟣 مقدمهٔ اختصاصی نیکلای ساینای برای خوانندگان فارسی‌زبان انعکاس


هنگامی که فهمیدم انعکاس در حال‌ آماده کردن ترجمهٔ فارسی مقالهٔ ۲۰۱۴ من «رسم‌الخط قرآن چه زمانی تثبیت شد؟» برای انتشار است، بسیار مفتخر و خوشحال شدم. هنوز ارتباط و گفتگو بین دانشجویان و قرآن‌پژوهان مستقر در جهان اسلام از یک سو و دانشجویان و قرآن‌پژوهان مستقر در اروپا و آمریکای شمالی از سوی دیگر بسیار کم است. بدیهی است ترجمه‌ها راهی عالی برای تغییر تدریجی این وضعیت‌اند و من از همهٔ کسانی که برای ارائهٔ مقالهٔ من به فارسی زحمت کشیده‌اند سپاسگزارم.

مقالهٔ بازنشر شده در اینجا البته دیگر به طور کامل وضعیت فعلی بحث‌های دانشگاهی در این موضوع را منعکس نمی‌کند. البته ادعای اصلی من —یعنی اینکه رسم استاندارد قرآن تا حدود ۳۰ هجری به وجود آمد و عثمان آن را به عنوان متن استاندارد اعلام کرد— همچنان مورد اتفاق اکثر قرآن‌پژوهانی است که به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی یا آلمانی می‌نویسند؛ اما در دههٔ گذشته کارهای مهم بیشتری در مورد نسخه‌های خطی متقدم قرآن و نخستین روایت‌های مکتوب قرآن، سنت‌های قرائت قرآن، و پیامدهای رسم‌الخط تثبیت‌شدهٔ قرآن برای فهم ویژگی‌های زبانی عربی قرآنی انجام شده است. برای مثال، مارین فان‌پوتن نحوهٔ املای عبارت «نعمة/نعمت الله» را در چهارده نسخۀ خطی متقدم قرآن بررسی کرده و دریافته است که استفادهٔ یکپارچهٔ آن‌ها از «ت» یا «ة» در جاهای یکسانی از متن، دلالت بر این دارد که همهٔ این نسخه‌ها از یک کهن‌الگوی مکتوب نشأت گرفته‌اند (نک. فان‌پوتن، «"نعمة/نعمت الله" به مثابۀ شاهدی برای یک نسخۀ اولیه عثمانی مکتوب»). به طور کلی، حتی در پرتو آثار جدیدتر، من همچنان اکثر استدلال‌های ارائه شده در مقالۀ ۲۰۱۴ خود را معتبر می‌دانم؛ از جمله تلاشم برای نشان دادن این‌که برخی ویژگی‌های درونی قرآن به راحتی با این فرضیه سازگار نیست که متن قرآن در اواخر سلطنت عبدالملک تثبیت شده باشد. اما چنان‌که در مقالهٔ ۲۰۱۴ هم گفتم، این نکته را نیز می‌افزایم که پژوهش تاریخی نمی‌تواند این فرضیه را رد کند که ممکن است برخی اصلاحات و اضافات در متن قرآن در حوالی دههٔ اول پس از مرگ پیامبر انجام شده باشد. (مثلاً در این باره نک: ساینای، اصطلاحات کلیدی قرآن). شایسته ذکر است که «نمی‌توان رد کرد» به این معناست که من مطمئن نیستم که بتوان برای این ایده، استدلال ایجابی ارائه کرد؛ [تنها] می‌توان گفت «الله اعلم».

مطمئناً رواست که بگویم مقالهٔ من همه را قانع نکرده است. همانطور که من در مقالهٔ در حال انتشارم —که از جهات خاصی دنبالهٔ مقاله حاضر است— با جزئیات بیشتر بحث خواهم کرد (ساینای، «فیل مسیحی در اتاق مکی»، در حال انتشار)، محققانی مانند استیون شومیکر همچنان معتقدند که متن استاندارد قرآن احتمالاً در زمان عبدالملک مدوّن و منتشر شده و بسیاری از محتوای آن بازتاب کلمه‌به‌کلمهٔ پیام‌های محمد در نخستین دهه‌های [دعوت او] نیست. تک‌نگاری اخیر شومیکر با عنوان تکوین قرآن، تلاشی جامع برای بازگو کردن ایدهٔ تاریخ‌گذاری قرآن در دورهٔ امویان است که برخی جاهایش در گفت‌وگوی صریح با مقالهٔ حاضر است. اگرچه اینجا جای پرداختن به جزئیات نیست، اما همچنان معتقدم که الگوی شومیکر مشکلات عمده‌ای را به دنبال دارد؛ بدین معنا که چارچوب تبیینی‌ای که این الگو برای پیدایی قرآن فراهم می‌آورد به اندازهٔ سناریوی سنتی رضایت‌بخش نیست؛ بر اساس سناریوی سنتی، متن قرآن عمدتاً پیش از دورهٔ فتوحات در مکه و مدینه ابلاغ شده بود و تا حدود ۳۰ هجری یکسان‌سازی شد. (به ویژه برای اشکالاتی که به شومیکر و دیگرانی که به طور کلی با او موافق‌اند شده‌اند، نک. ساینای، «فیل مسیحی در اتاق مکی»، در حال انتشار و لیتل، «در دفاع از رسمی‌سازی عثمانی»، در حال انتشار.)

با این حال، به همان اندازه مهم است که تأکید کنیم اصولاً پژوهش تاریخی صرفاً می‌تواند تقریبی باشد و جنبه‌هایی از مدل سنتی پیدایی قرآن وجود دارد که دست‌کم ناهنجاری جزئی در تبیین ایجاد می‌کند. با توجه به عدم قطعیت موجود در هر بازسازی تاریخی، مناسب است در مورد پژوهش‌هایی که پیشنهاد می‌کنند مفروضات تاریخیِ عموماً پذیرفته‌شده را تحت بررسی انتقادی قرار دهند، ذهنی باز داشته باشیم. حتی اگر در نهایت معلوم شود که مفروضات مورد بحث همچنان معتبرند، این احتمال وجود دارد که در پی این بحث، بینش تاریخی ما به نحوی پیشرفت کرده باشد. بنابراین من این اتهام را رد می‌کنم که آثاری که جنبه‌های روایت استاندارد ظهور قرآن را زیر سؤال می‌برند، لزوماً چیزی بیش از حملاتی با انگیزه‌های جدلی علیه اعتقادات عمیق اسلامی نباشند.

🔵 برای مطالعهٔ متن اصلی این مقدمه به همراه اطلاعات کتابشناسی منابع مورد ارجاع، به فایل ترجمهٔ مقاله رجوع کنید.

@inekas

📌تیزر نشست تخصصی:

بازخوانی یک اتهام،
غارت کاروان‌های تجاری قریش پیش از جنگ بدر

🕙 زمان: دوشنبه ۱۴ اسفند، ساعت: ۱۰ الی ۱۲
📍 مکان: دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، سالن شهید مفتح

با حضور:

🔹دکتر غلامحسین زرگری نژاد
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

🔹دکتر علی بیات
عضو هیئت علمی گروه تاریخ و ملل اسلامی دانشگاه تهران

🔹دکتر مهدیه پاکروان
دکتری تاریخ اسلام دانشگاه الزهرا
نویسنده کتاب "پنهان در تاریخ، اعزام‌های دیپلماتیک پیامبر(ص) پیش از بدر "

مدیر نشست: دکتر یحیی صباغچی
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف
و مدیر گروه پژوهشی پویافکر

لینک حضور مجازی در نشست:

https://www.skyroom.online/ch/parsisun_academy/pooyafekr

@pooyafekr

🔖 اعتبارسنجی «النساء نواقص العقول» در نهج‌البلاغه
-(آینه پژوهش، آذر و دی ۱۴۰۲)

🔴 خطبۀ ۸۰ نهج‌البلاغه از دیرباز محل بحث بود ولی در دوران معاصر که نهج‌البلاغه از منظر اجتماعی برای شیعیان محوریت یافت، بیش از پیش جدال‌انگیز شد. در برخی پژوهش‌ها تلاش شد تا منبع خطبه شناسایی و نقد گردد، اما از آن‌جا که این خطبه نیز مانند اکثر خطبه‌های نهج‌البلاغه بدون اسناد و منبع نقل شده،‌ پژوهش‌ها به سرانجام نمی‌رسید. برخی محققان حدس زدند که سید رضی خطبۀ ۸۰ را از نامه‌ای منسوب به امام علی ع در کتاب المسترشد برگرفته است، ولی این حدس با چند اشکال مواجه است و نمی‌توانیم پژوهش پیرامون منبع خطبه را خاتمه‌یافته تلقی کنیم.

این نوشتار، گام به گام، با سیر تدوین نهج‌البلاغه همراه می‌شود و با روش «نقد منبع» نشان می‌دهد که چگونه این خطبه، حاصل ادغام دو سخن کوتاه‌تر است که اولی آن‌ها، شامل عبارت «النساء‌ نواقص العقول»، برگرفته از تحریری ساختگی از نامه‌ای منسوب به امام علی ع است.

در گام نخست خواهیم دید که سیدرضی این خطبه را از اثر پیشین خود، خصائص‌الائمه، برگرفته و در بخش‌ خطبه‌های نهج‌البلاغه گنجانده است. نتیجۀ‌ این کار، ادغام دو سخن مستقل پیاپی از خصائص‌الائمه و ارائۀ آن‌ها در قالب خطبۀ ۸۰ است.

در گام بعدی، با کنار هم گذاشتن شواهد گوناگون خواهیم دید که سخن اول در کتاب خصائص‌الائمه، که بعدتر نیمۀ اول خطبۀ ۸۰ را شکل داده، از تحریر بلند نامه‌ای منسوب به امام علی ع در کتاب رسائل الائمة کلینی برگرفته شده است. پس برای اعتبارسنجی خطبۀ ۸۰ نیاز است که به سراغ منبع اصلی سیدرضی برویم. آن‌جاست که مقایسۀ تحریر منبع سیدرضی با دیگر تحریرهایی که از آن نامه در دست است، کمک می‌کند تا دربارۀ میزان اعتبار بخش اول خطبۀ ۸۰ به قضاوت نهایی دست یابیم.

حاصل این تحقیق نشان می‌دهد که نامه‌ای که منبع سیدرضی به آن رجوع کرده، متنی تحریف‌شده بوده و عبارت «النساء نواقص العقول» از جملۀ زیاداتی است که در طی زمان به متن اولیة آن راه یافته است.

در گام آخر، به جستجوی منبع عبارت مشهور این تحریر دربارۀ زنان می‌پردازیم و با این مطلب مواجه می‌شویم که این بخش -که در تحریرهای کهن نامه وجود ندارد- نقل به مضمون روایتی منسوب به صحابه است که در منابع اهل سنت رواج داشته و سیدرضی با تقطیع این بخش تحریف‌شده از نامه، آن را به طور مستقل آورده و عنوانی نادرست، بر آن نهاده است.

@Archive_fem

‌
‌🎞 معرفی مصحف مشهد رضوی: سندی تازه در تاریخ قرآن از قرن نخست

🟣 بخشی از ارائهٔ مرتضی کریمی‌نیا در مدرسهٔ تابستانی دوم انعکاس

🗂 فهرست مطالب ویدئو

0:00 : معرفی کلی مصحف مشهد رضوی
2:43 : وقف‌نامهٔ محصف
4:05 : چگونگی نام‌گذاری به مصحف مشهد رضوی
5:02 : ویژگی‌های خاص مصحف
6:45 : نحوهٔ رسم و نگارش
8:30 : چگونگی ورود مصحف به ایران

⭐️ چکیدهٔ ارائه

مصحف مشهد رضوی | مصحف المشهد الرضوي | یا Codex Mashhad در کتابخانه آستان قدس رضوی، متشکل از نسخه‌های خطی کهن به شماره‌های ۱۸ و ۴۱۱۶ است که در اصل یک قرآن کامل را تشکیل می‌داده‌اند اما به دلایلی نامعلوم از هم جدا افتاده‌اند. این کهن‌ترین اثر قرآنی در ایران، و حجیم‌ترین نسخۀ حجازی در قطع عمودی (با ۲۵۲ برگ) در سراسر جهان است که تاکنون می‌شناسیم؛ به همین خاطر، این مصحف احتمالاً یکی از مهم‌ترین اسناد برای درک ما از تحولات تاریخ متقدم متن قرآن است. ترکیبی از تمام ویژگی‌های این مصحف به‌طور کلی در چند نسخه از قرآن‌های اولیه که به سبک حجازی نوشته شده است، یافت می‌شود.

با توجه به متن، قواعد املایی، قرائت‌های گوناگون، ویژگی‌های رسم‌الخطی و ترتیب سوره‌ها، می‌توان به این نتیجه رسید که بخش عمدهٔ این مصحف در دوران بسیار متقدم، احتمالاً در قرن اول/هفتم، رونویسی شده است. با این حال، برخلاف سایر نسخه‌های خطی متقدم قرآن، کل قرآن در وضعیت اولیهٔ مصحف مشهد، بر اساس نسخهٔ رسمی عثمانی، اما بر اساس ترتیب ابن‌مسعود، رونویسی شده است.

🖋 مرتضی کریمی‌نیا اولین بار این مصحف را با انتشار مقالهٔ زیر در مجلهٔ مخطوطات اسلامی بریل معرفی کرد:

Karimi-Nia, Morteza. "A New Document in the Early History of the Qurʾān: Codex Mashhad, an ʿUthmānic Text of the Qurʾān in Ibn Masʿūd’s Arrangement of Sūras." Journal of Islamic Manuscripts 10.3 (2019): 292-326.

⬇️ دریافت فایل مقاله
⬇️ دریافت ترجمه عربی مقاله


⭐️ متن کامل «مصحف مشهد رضوی» با اجازه و همکاری کتابخانۀ آستان قدس رضوی وبا تحقیق و توضیحات و مقدمۀ مرتضی کریمی‌نیا، از سوی «مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث» در سال ۱۴۰۱-۱۴۰۲ به صورت فاکسیمیله به دو زبان عربی و انگلیسی منتشر شده است.

▶️ ویدئوی معرفی اثر

🔹مراسم رونمایی:

۲۵ آبان ۱۴۰۲ | ۹-۱۱ صبح | مشهد، کتابخانۀ آستان قدس رضوی، تالار قدس

#انعکاس_کتاب
#ارائه‌های_مدرسه_انعکاس
@kariminiaa
@inekas