استودیوی مطالعات و معماری یله

روش‌های رایج در ساخت ابنیه ایران
ارثیۀ معمار‌ی قرن سیزدهم شمسی از دورۀ قاجار در اوایل قرن چهاردهم مجموعه‌ای است از تداوم معمار‌ی دورۀ اسلامی ایران، به خصوص در ساختمان مساجد و نیز به کارگیر‌ی سبک‌های مختلف فرنگی و در بسیار‌ی موارد ترکیبی از گزینش‌های مختلف آن‌ها. وجود آجر تراش با نقش‌های تغییریافتۀ ایرانی در کنار نقش‌های گل و بته فرنگی که گاه همراه با کاشی‌کار‌ی و گچ‌کار‌ی مورد استفاده بوده‌اند، نمونه‌ای از تلفیق معمار‌ی ایرانی و فرنگی است که توسط معماران قاجار حاصل شده و ادامۀ تأثیر آن به قرن چهاردهم رسیده است. استفاده از مصالح و فن‌آور‌ی جدید به تدریج با کاربرد مقاطع آهن به خصوص در سقف‌ها و ابتدا در ساختمان‌های عمومی و دولتی و صنعتی رایج بوده است.

بخشی از متن کتاب «معمار‌ی دوران تحول»، نیکلای مارکف؛ شافعی، بیژن و دیگران.

━━━━━━━━━━━━
@StudioYaale

روش‌های رایج در ساخت ابنیه ایران
━━━━━━━━━━━━
@StudioYaale

ایران دورۀ قاجاریه (قرن سیزدهم) هم عصر اروپای قرن نوزدهم و معمار‌ی و شهرسازی آن متأثر از شیوه های اروپایی است. در این زمان اروپا سرگرم استفاده از روش‌های التقاطی و ترکیب سبک‌های تاریخی است؛ و به‌تدریج تا اواخر قرن به جانب جنبش‌های پیشروی قرن بیستم نظر می‌کند. هم زمان ایران قاجار‌ی توجه روزافزونی به فرنگ و تحولات آن می‌یابد.
در این دوره، معمار‌ی دورۀ اسلامی ایران کمابیش حفظ می‌شود و به موازات آن سبک‌های فرنگی متأثر از معمار‌ی اروپا در قرن نوزدهم و همچنین ترکیباتی از آن دو به وجود می‌آید. معمار تجربی و معمار تحصیل‌کردۀ قاجار در چنین شرایط و فضایی پرورش می‌یابند و کار می‌کنند و از مصالحی از قبیل آجر، کاشی، سنگ، و گچ برای پوشش نهایی و تزئینات استفاده می‌کنند. استفاده از آجر تراش و نقش کاشی همچنان مرسوم است. دیوارها و سقف‌های چوبی با پوشش شیب‌دار از ورق فلز‌ی، فن آور‌ی ساختمانی رایج این دوره است. چوب گرد، کاربرد سازه‌ای گسترده ای دارد و به عنوان تیر و ستون گاه با روکش گچی استفاده می‌شود. آنجا که اثرات جوی و شست‌وشوی سطحی مسئله باشد، کاشی‌کار‌ی راه حلی مؤثر است.

بخشی از متن کتاب «معمار‌ی دوران تحول»، نیکلای مارکف؛ شافعی، بیژن و دیگران.

━━━━━━━━━━━━
@StudioYaale

آندره گدار معمار و باستان شناس فرانسوی که از سال ۱۳۰۷ بنا به دعوت ایران برای تأسیس موزه و ادارۀ باستان‌شناسی و تنظیم فهرست بناهای تاریخی به کشور ایران آمد، بیش از سی سال از عمر خود را مصروف تحقیقات باستان‌شناسی در دوران باستانی و اسلامی ایران کرد. هیئت‌هایی که توسط وی آماده شدند، کارهای مرمتی وسیعی در سطح ایران انجام دادند و بناهایی چون مسجد شاه، و مسجد شیخ لطف اله اصفهان و ... را تعمیر و مرمت نمودند. گدار نتایج تحقیقات خود را در نشریات مختلف منعکس کرد که کتاب (هنر ایران) و مجموعۀ منتشر شدۀ (آثار ایران) از آن جمله‌اند. حضور محققین و نتایج حاصل از تحقیقات آن‌ها برداشت‌هایی علمی از هنر و معمار‌ی ایران در اختیار قرار داد که می‌توانست مورد استفادۀ متفکرین، معماران و طراحان قرار گیرد. تحت نظر گدار و با کمک معماران ایرانی و خارجی طرح‌های متعددی از مدارس ابتدایی تا عالی در اقصی‌نقاط کشور تهیه شد که تأثیر معمار‌ی دورۀ اسلامی ایران در بسیار‌ی از آن‌ها به وضوح قابل تشخیص است. دیگر گروه‌های تحقیقاتی معمار‌ی باستانی ایران نیز به همین ترتیب نتایج تحقیقات خود را ارائه می‌کردند و به سهم خود در طرح بناهای جدید تأثیر گذار بودند.

بخشی از متن کتاب «معمار‌ی دوران تحول»، نیکلای مارکف؛ شافعی، بیژن و دیگران.

━━━━━━━━━━━━
@StudioYaale

پژوهش در معمار‌ی تاریخی ایران - گدار
━━━━━━━━━━━━
@StudioYaale

پژوهش در معمار‌ی تاریخی ایران - پوپ

به موازات کشفیات باستان‌شناسی که باعث روشن شدن سوابق و هویت باستانی ایران شد، فعالیت‌های تحقیقاتی در زمینۀ معمار‌ی دورۀ اسلامی ایران اطلاعاتی گسترده از ویژگی‌های معمار‌ی این دوره را ارائه کرد. در زمینۀ هنر و معمار‌ی اسلامی حضور محققینی چون پوپ و گدار، تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر وسعت این شناخت بر جای گذارد. پروفسور پوب که از آغاز قرن چهاردهم به ایران رفت و آمد داشت، با تصدی مسئولیت‌هایی با عناوین مدیر مؤسسۀ ایرانی، رئیس مدرسۀ آسیایی نیویورک و رئیس انجمن جهانی هنر و باستان شناسی و تفحصاتی که در سفرهای نزدیک به پنجاه ساله‌اش در ایران انجام داد، در رابطه با هنر و معمار‌ی ایران اطلاعات وسیعی جمع‌آور‌ی کرد که نتایج آن در کتاب‌های او به عناوین (بررسی هنر ایران)، (شاهکارهای هنر ایران )، (مقدمه ای بر هنر ایران)، و بالاخره (معمار‌ی ایران) منعکس گردید.

بخشی از متن کتاب «معمار‌ی دوران تحول»، نیکلای مارکف؛ شافعی، بیژن و دیگران.

━━━━━━━━━━━━
@StudioYaale

زمینه‌های اجتماعی و سیاسی در ایران

پس از انقلاب مشروطه، در ربع آخر قرن سیزدهم و در اوایل قرن چهاردهم شمسی توجه به جهان نو و مظاهر آن توسط ایرانیان شدت بیشتر‌ی گرفت. شروع گرایش‌های تجددطلبانه که ریشه در قرن گذشته داشت، در اوایل قرن چهاردهم بازتاب‌های سیاسی، اجتماعی، و هنر‌ی از خود نشان داد. همزمان با گرایش‌های نوین ملی‌گرایی به موازات میل به تجدد گسترش یافت. تحرکات سیاسی در جهت تثبیت مشروطه در قرن ۱۳ و تشکیل مجلس ملی و ظهور قهرمانانی مانند سردار ملی و سالار ملی، نشانه‌هایی از این تمایل هستند. در اوایل قرن شاهد تحولاتی در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی هستیم. از مهم‌ترین وقایع داخلی می‌توان از تأسیس انجمن آثار ملی (۱۳۰۱)، تغییر تقویم قمر‌ی به شمسی و تغییر نام ماه‌ها (۱۳۰۴)، تصویب قانون حفظ آثار ملی (۱۳۰۹) و ایجاد فرهنگستان ایران (۱۳۱۴) نام برد. در این زمان مناسبات خارجی ایران در زمینه‌های تجار‌ی و صنعتی با دول مترقی گسترش یافت و فعالیت‌های عمرانی و صنعتی در بخش دولتی، به خصوص در سال‌های ۱۳۰۷ و ۱۳۱۱ تا ۱۳۱۴ رونق بیشتر‌ی گرفت.

بخشی از متن کتاب «معمار‌ی دوران تحول»، نیکلای مارکف؛ شافعی، بیژن و دیگران.

━━━━━━━━━━━━
@StudioYaale

زمینه‌های اجتماعی و سیاسی در ایران
━━━━━━━━━━━━
@StudioYaale

آرت‌دکو و جریان‌های موازی در غرب، بخش دوم.
━━━━━━━━━━━━
@StudioYaale

آرت‌دکو و جریان‌های موازی معمار‌ی در اروپا و آمریکا

حرکت‌های مواز‌ی مثل آرت‌دکو، رمانتیسیزم ملی، ادامۀ کلاسیک بوزار‌ی، و ... به دلیل ساخت ‌و‌ سازهای وسیع از سال‌های ۱۹۲۰ تا جنگ جهانی دوم بخشی واقعی از تاریخ معمار‌ی محسوب می‌شوند و نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت. در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ میلادی شاهد بزرگ‌ترین مباحث در طراحی هستیم. در این دوره جدالی عظیم بین حامیان سرسخت سبک مدرن و حمایت‌کنندگان جدی طراحی پیرو سبک‌های تاریخی در جریان بود. حامیان سبک مدرن معتقد بودند که معمار‌ی می‌بایست بی‌پیرایه، ساده، و تجریدی باشد و از استفاده از تزیینات و مراجع تاریخی اجتناب کند. مدافعان سبک‌های تاریخی از این بحث مدرنیست‌ها متغیر می‌شدند. آن‌ها بر تصمیم خود در حمایت از تداوم کاربرد سبک‌های تاریخی پافشار‌ی می‌کردند. در این مناقشه تمایزات آرت‌دکو مشخص شد؛ طراحان و معماران آرت‌دکو در جنگ حادث بین دو گروه راه مصالحه و میانه‌روی را انتخاب کردند.
مراجعی که معماران آرت‌دکو از آن استفاده می‌کردند، بسیار وسیع بود. آن‌ها معمار‌ی باستانی، ترکیب‌های کلاسیک رم و یونان قدیم، و همچنین مصر تا سبک‌های تاریخی دیگر مثل رنسانس، باروک و ... را مورد استفاده قرار می‌دادند و به جریانات روز و حتی آینده هم علاقه‌مند بودند... در طرح‌های آرت دکو سبک‌های تاریخی با قرن بیستم، عصر ماشین، جاز، و سرعت ترکیب شده بود و از گرایش‌های مختلف و گاه متضاد استفاده می‌شد. این اختلاط که منشاء ایجاد حرکت و کشش شده بود در دوره‌ای قریب به نیم قرن ادامه یافت. تاریخ‌نگاران در مورد اینکه آرت‌دکو دقیقاً چیست و آیا می‌توان آن را یک سبک دانست اتفاق نظر ندارند. اولین بار در نمایشگاه بین‌المللی هنرهای تزئینی و صنعتی مدرن پاریس (۱۹۲۵ میلادی) برداشت دقیق‌تر‌ی از آرت‌دکو ارائه شد.
بعد از نمایشگاه سال ۱۹۲۵ پاریس، برگزار‌ی یک سر‌ی نمایشگاه‌های جهانی برای توسعۀ آرت‌دکو مؤثر واقع شد. در فرانسه می‌توان از نمایشگاه‌های سال ۱۹۳۱ و سال ۱۹۳۷ یاد کرد. اولین نمایشگاه در آمریکا که آرت‌دکو را شدیداً توسعه داد، نمایشگاه »یک قرن پیشرفت، شیکا‌گو« در سال ۱۹۳۳ بود. برگزار‌ی این نمایشگاه‌ها مقارن با دو دهۀ اول قرن چهاردهم شمسی و زمانی است که ایران وارد مرحلۀ جدیدی از تاریخ داخلی و روابط بین‌المللی و نیز دورۀ نوینی از ساخت ابنیه با کاربردهای جدید می‌شود.

بخشی از متن کتاب «معمار‌ی دوران تحول»، نیکلای مارکف؛ شافعی، بیژن و دیگران.

━━━━━━━━━━━━
@StudioYaale

آرت‌دکو و جریان‌های موازی معمار‌ی در اروپا و آمریکا
یک پژوهشگر با توجه به وقایع سال‌های ۱۹۰۰ تا ۱۹۷۵ در می‌یابد که تنها با یک جریان اصلی معمار‌ی که از پیشگامان طرح مدرن شروع شده و تا ربع آخر قرن تداوم یافته، مواجه نیست. مراجعۀ صرف به آرای تاریخ‌نگاران اولیه معمار‌ی مدرن مثل گیدیون، هیچکا‌ک، و پوزنر که روح دوره را به صورت ایدۀ واحدی طبقه‌بندی می‌کردند، ممکن است باعث عدم درک و شناخت جریانات مواز‌ی شود. به خصوص که این مورخین و تحلیل‌گران سعی در پالایش و ساده کردن موضوع معمار‌ی مدرن داشتند. ایشان حرکت‌های زنده، موجود و همراه با سبک مدرن را نوعی برزخ، سبک انحرافی، و اشتباه معرفی می‌کردند و از کنار آ‌ن‌ها می‌گذشتند.

بخشی از متن کتاب «معمار‌ی دوران تحول»، نیکلای مارکف؛ شافعی، بیژن و دیگران.

━━━━━━━━━━━━
@StudioYaale

زمینه‌های موثر بر معمار‌ی مارکف
مارکف در شرایطی قدم به عرصۀ معمار‌ی ایران گذاشت که مؤلفه‌هایی مانند تأثیر معمار‌ی کشورهای پیشرفته، وضعیت خاص سیاسی و اجتماعی و نیز دست‌آوردهای مرمت و بازساز‌ی بناهای باستانی و اسلامی در آن شاخص هستند. شیوۀ کار او، هم از این شرایط متأثر بود و هم به نوبۀ خود در جهت‌گیر‌ی و جریان آن تأثیر گذاشت. حرکت هماهنگ او با معمار‌ی آرت‌دکو در جهان، استفاده از نتایج پژوهش باستان‌شناسی به خصوص نتایج مربوط به دوران اسلامی و صفوی در طراحی، و نیز استفاده از فن‌آور‌ی محلی متأثر از کشفیات باستان‌شناسی، همگی زمینه‌های تحقق طرح‌های او را فراهم ساختند.

بخشی از متن کتاب «معمار‌ی دوران تحول»، نیکلای مارکف؛ شافعی، بیژن و دیگران.

━━━━━━━━━━━━
@StudioYaale

پس از تحصیلات در هنر و معمار‌ی او در دانشکدۀ خاورشناسی دانشگاه سنت پترزبورگ به تحصیل زبان فارسی ادامه داد. و گویا به سال ۱۹۱۴ فارغ التحصیل شد و در جنگ جهانی اول به نیروهای روسیه در قفقاز پیوست و احتمالاً به سال ۱۹۱۵ به ایران آمد و به خدمت نیروهای قزاق ایران درآمد. او در نیروی قزاق هم‌رزم رضاخان بود. پس از انقلاب ا‌کتبر، مارکف در ایران باقی ماند و در سال ۱۹۲۱ سنت خانوادگی فعالیت در نظام را رها کرده و به معمار‌ی بازگشت و فعالیت گسترده‌ای را آغاز کرد. مارکف در دو دههٔ اول قرن چهاردهم شمسی یکی از معماران مطرح در ایران محسوب می‌شد. اولین کار مهم او در سن ۴۲ سالگی مدرسۀ البرز است که به سال‌های ۱۳۰۳و ۱۳۰۴(۱۹۲۴ و ۱۹۲۵ میلادی) ساخته شد. از او در سال ۱۹۲۶ (۱۳۰۵) برای تدریس معمار‌ی دعوت به عمل آمد. در سال‌های بعد تا وقوع جنگ جهانی دوم مارکف فعالیت پرثمر‌ی داشت و اولین دفتر کارش را در خیابان استانبول و سپس در خیابان‌های فردوسی و ارباب جمشید دایر کرد.

بخشی از متن کتاب «معمار‌ی دوران تحول»، نیکلای مارکف؛ شافعی، بیژن و دیگران.

━━━━━━━━━━━━
@StudioYaale

نیکلای مارکف (۱۸۸۲ - ۱۹۵۷ میلادی) ۱۲۶۱ - ۱۳۳۶ شمسی

نیکلای مارکف، پسر لو در سال ۱۸۸۲ در شهر تفلیس به‌دنیا آمد. خانوادۀ او یکی از خانواده‌های سرشناس روسیۀ تزار‌ی بود که به افتخارات ملی و سمت‌های دولتی دست یافته بود. پدر او، افسر عالی رتبۀ ارتش، به تفلیس مرکز نیروهای نظامی روسیه در قفقاز آمده و در آنجا سکنی گزیده بود.
مارکف تحصیلات متوسطه را در تفلیس گذراند. سپس به آ‌کادمی هنر و معمار‌ی دانشگاه سلطنتی سنت پترزبورگ رفت. دانشگاه سنت پترزبورگ که در سال ۱۸۱۹ تأسیس شده بود، در نیمۀ دوم قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، میلادی یکی از معتبرترین مرا‌کز علم و فرهنگ روسیه و خاورشناسی در سطح جهان بود.
نیکلای در آ‌کادمی هنر و معمار‌ی سنت پترزبورگ تحصیل کرد و سال ۱۹۱۰ در سن ۲۷ سالگی آن را به اتمام رسانید. نتیجۀ ازدواج اول او با خانم لودمیلا در دوران تحصیل دو دختر بود.

بخشی از متن کتاب «معمار‌ی دوران تحول»، نیکلای مارکف؛ شافعی، بیژن و دیگران.

━━━━━━━━━━━━
@StudioYaale

دفتر کار نیکلای مارکف، ابتدا در خیابان استانبول جای داشت و سپس به خیابان‌های فردوسی و ارباب جمشید منتقل شد.
━━━━━━━━━━━━
@StudioYaale

استودیوی مطالعات و معماری یله اعلام می‌دارد که نیکلای مارکف، معمار برجسته و تاثیرگذار دورهٔ گذار معماری ایران، در مرکز توجه پژوهش‌های ما قرار گرفته است. در این فصل پژوهشی، ما به دقت و با نگاهی عمیق به بررسی آثار و تأثیرات این معمار بزرگ خواهیم پرداخت تا به درکی جامع‌تر از نقش وی در تحول معماری ایران نائل آییم.
━━━━━━━━━━━━
@StudioYaale

خیابان شاه‌رضا یا انقلاب امروزی؛ پروندهٔ پژوهشی باز استودیوی مطالعات و معماری یله.
━━━━━━━━━━━━
@StudioYaale