8- sinf .ona tili
KESIM. FE’L KESIM VA OT KESIM
Ta’limiy maqsad:
kesimning ifodalanishiga
ko’ra turlari haqida bilim
berish hamda uni
mustahkamlash.
Tarbiyaviy maqsad:
o’quvchilar xulqida
saxiylik va tantilik
sifatlarini shakllantirish.
Rivojlantiruvchi maqsad:
fe’l kesim va ot kesimni
farqlay olish ko’nikmasini
hosil qilish.
Dars turi: aralash dars
Darsning metodi va ususllari: suhbat, muammoli o’qitish, hamkorlikda ishlash,
tushuntirish, mashq bajarish.
Dars vositalari va jihozlanishi: darslik, mavzuga oid slaydlar, yozuv taxtasi,
bo’r.
Darsning rejasi:
1. Kesim haqida tushuncha.
2. Kesimning ifodalanishiga ko’ra turlari.
Dars tashkil qilinadi. Uy ishi tekshiriladi. Tarqatmalar asosida sodda gap va gap
bo’laklari yuzasidan bilimlar yodga olinadi. Shundan so’ng gapning markazi
bo’lgan kesim haqida ma’lumotlar beriladi. Taqqoslash uchun juftliklar berilib,
qaysi birida fikr tugallanganligi aniqlanadi:
Oqar suv – Suv oqar.
Toza hovli – Hovli toza.
O’qilgan kitob – Kitob o’qilgan.
Quyi sinflarda kesim yuzasidan o’rganilgan bilimlar slayd vositasida to’ldiriladi.
Kesim ifodalanishiga ko’ra fe’l kesim va ot kesimga ajralishi tushuntiriladi.
Fe’l kesimning ifodalanishi Ot kesimning ifodalanishi
Sof fe’l Ot, sifat, son, olmosh, ravish
-guncha qo’shimchasini olgan
ravishdosh Taqlid so’z, modal so’z, undov so’z
Fe’lning sifatdosh va harakat nomi shakli
Edi, ekan, emish, bo‘lmoq, sanalmoq,
hisoblanmoq, kerak, zarur, darkor, lozim
kabi bog‘lamali kesimlar
Mavzuni mustahkamlash uchun darslikdagi 90-mashq bajariladi. Fe’l kesim
ish-harakatni, ot kesim predmetning turi yoki belgisini ifodalashiga ko’ra yangi
gaplar hosil qilinadi.
1. Olov o‘tinni kuydirib kul qilgani kabi, hasad savob amallarni yeb tugatadi
(ish-harakat). – Hasad insonni ichdan yeb bitiradi (ish-harakat). .
2. Hasad etgan kishi dun-u dag‘aldur (predmetning turi), bu so‘z xalq aro eski
masaldur (predmet turi). – Hasadgo’y o’choqdagi kuldur (predmetning turi).
3. Aql ojizlansa, hasad kuchga kiradi (ish-harakat). – Ko’z och bo’lsa, hasad
kuchga to’ladi (predmet turi).
4. Odam hamisha yashiradigan, yashirishga urinadigan illat hasaddir (predmet
turi). – Yomon nafs eshiklarini ochib beruvchi illat hasaddir (predmet turi).
91-mashq. “Zanjir” usulida “Niyating – yo’ldoshing” mavzusida 10 ta gapdan
iborat matn yaratiladi. Matndagi ot kesimlar va fe’l kesimlar ostiga chiziladi.
Uyga beriladigan
61-topshiriqning yechimii: barno - xunuk, davlatmand – kambag’al, erinchak -
mehnatkash, mag‘lub – g’olib, surbet - andishali, hayoli - uyatsiz , himoya - hujum,
mudofaa -chorasizlik, huzur-halovat – azob-uqubat.
@LIDERTILCHILAR
