ቃለ-አሚን

https://vm.tiktok.com/ZMhqduGuq/

https://vm.tiktok.com/ZMhVvVaL3/

ቃለ-አሚን pinned «2. ግኖስቲካዊነት፡ በእግዚአብሔር ባሕርይና በነገረ ድኅነት ላይ ከቤተ ክርስቲያን የተለየ ትምህርት የነበራቸው ስብስቦች ናቸው። ጽሑፎቻቸው በዋናነት የሚከተሉትን ይዟል። - ሁለትነት (Dualism)፡ በቁሳዊና በመንፈሳዊ ነገሮች መካከል የርኩሰትና የቅድስና ልዩነት በማስቀመጥ በሁለት አማልክት (በጨለማና በብርሃን አምላክ) ማመን - ኅቡዕ ዕውቀት (Gnosis)፡ "መዳን በሥውር ዕውቀት ነው" የሚል…»

2. ግኖስቲካዊነት፡ በእግዚአብሔር ባሕርይና በነገረ ድኅነት ላይ ከቤተ ክርስቲያን የተለየ ትምህርት የነበራቸው ስብስቦች ናቸው።

ጽሑፎቻቸው በዋናነት የሚከተሉትን ይዟል።

- ሁለትነት (Dualism)፡ በቁሳዊና በመንፈሳዊ ነገሮች መካከል የርኩሰትና የቅድስና ልዩነት በማስቀመጥ በሁለት አማልክት (በጨለማና በብርሃን አምላክ) ማመን
- ኅቡዕ ዕውቀት (Gnosis)፡ "መዳን በሥውር ዕውቀት ነው" የሚል ነው። "ዴመርጅ (የጨለማው አምላክ) ቁሳዊውን ነገር የፈጠረው የብሉይ ኪዳኑ አምላክ ነው" የሚል ትምህርት ነው።

በዋናነት ግኖስቲካውያን የሶርያ ግኖሲስ፣ የእስክንድርያ ግኖሲስ፣ መርቅያን፣ እንቅራውያን (Encratism)


ሀ. የሶርያ ግኖሲስ

በግብፅና በሶርያ ከ1ኛው እስከ 4ኛው ክ/ዘመን የነበሩ የግኖስቲክ አንጃዎች ናቸው። ራእይ 2፥5,16 ላይ የተጠቀሱት የኒቆላውያን ምሳሌ ናቸው። እነዚህ ኒቆላውያን መጽሐፈ ኤልዳቦት፣ ኖርያ፣ ትንቢተ በርናባስ፣ ወንጌለ ፍጽምና... የሚባሉ መጻሕፍት ነበሯቸው። "ኤልዳቦት" የሚሉት የቁስ አካሉን አምላክ ነው።

በሁለትነት (Dualism) እና በኅቡዕ ግኖስቲካዊ ዕውቀት ያምኑ ነበር።


ለ. የእስክንድርያ ግኖሲስ

የእስክንድርያ ግኖሲስ የተለያዩ ወሰብሰብ የሚሉ ሃይማኖታዊ፣ ፍልስፍናዊና ምሥጢራዊ አስተሳሰቦች ውጤት ነው። በዋናነትም በኅቡዕ ዕውቀትና ይህን ቁሳዊ ዓለም ትቶ ለመሄድ የሚያስችል "መለኮታዊ" ዕውቀት ላይ ያተኩራል።


የግኖስቲኮችን ዐበይት መሪዎች ብናነሣ ደግሞ፦

ባሲሊደስ፡ በእስክንድርያ የተማረ ሲሆን (120-190) ኤስድሮስ የሚባል ልጅ ነበረው። ከሞተ በኋላ የእርሱን ትምህርት አስቀጥሏል። ባሲሊደስ ወንጌልና 24 ትርጓሜዎችን ጽፏል። ልጁ ኤስድሮስም ሦስት ጽሑፎችን ጽፏል፦ በእንተ ካልዕት ነፍስ (On the second soul)፣ ኤቲካ (Ethica)፣ ትርጓሜ ነቢዩ ፓርኮር (በሁለት መጻሕፍት)

ቫለንቲኖስ፡ በጣም ታዋቂው የግኖስቲክ መሪ ነው። ቫለንቲኖስ ግብፃዊ ሲሆን በቅድሚያ እዚያው በግብፅ ማስተማር ጀመረ፣ ከዚያም ወደ ሮም ሃይጊኔዎስ ጳጳስ በነበረበት ጊዜ መጣ። አንስጦስ ጳጳስ እስኪሆን ድረስ በዚያ ቆየ። ከቤተ ክርስቲያን ብዙ ጊዜ ተወግዟል፤ ተባሯል።

ቫለንቲኖሳዊነት ከጊዜ በኋላ የምዕራብና የምሥራቅ ተብሎ ለሁለት ተከፍሏል። የምዕራቡ "የጌታችን ሰውነት ሥጋዊ (psychic nature)"፣ የምሥራቁ ደግሞ "መንፈሳዊ (pneumatic) ነው" ይሉ ነበር።

ካርፖክራጦስ፡ ሦስተኛ የአሌክሳንድርያ ግኖሲስ መሪ ነበር። የጻፈው ነገር ይኑር አይኑር አይታወቅም፤ ነገር ግን የእርሱ ልጅ ኤጲፋነስ (በ17 ዓመቱ ነበር የሞተው) "በእንተ ፍትሕ" ጽፎ ነበር። በኋላም ቀሌምንጦስ ዘእስክንድርያ ጠቅሶታል።

ኦፊያውያን (Ophites or Ophians) [Οφιανοι]፡ ኦፊስ (οφισ) ከሚለው ቃል የመጣ ሲሆን "እባብ" ማለት ነው። ቢጸ አርዌ ምድር (የእባብ ወንድም) ማለት ነው። ቅዱስ አቡሊዲስ ዘሮም "ሲንታግማ (Syntagma)" በሚለው መጽሐፉ (መጽሐፉ አሁን ላይ ጠፍቷል) ገልጿቸዋል። ሊቃውንት እነ ቅዱስ ኤጲፋንዮስ ስለነሱ ከጠፋው የአቡሊዲስ መጽሐፍ እንዳገኙ ይናገራሉ። ሌሎችም አባቶች እንደነ ቅዱስ ሄሬኔዎስ ዘኤዶም ይጠቅሷቸዋል፤ ነገር ግን ትክክለኛ ትምህርታቸው ምን እንደሆነ አይታወቅም።

በ2ኛው ክ/ዘመን የነበረው ሌላው አስቸጋሪ ነገር የመናፍቃን እንቅስቃሴ ነው። ሦስት ዋና ዋና የሚባሉትን ያፈነገጡ እንቅስቃሴዎችን ብንመለከት፦ የይሁዲ ክርስትና (Judeo Christianity)፣ ግኖስቲካዊነት (Gnosticism) እና መነናዊነት።

1. የይሁዲ ክርስትና፡ በዚህ እንቅስቃሴ የሚታወቁት ኢቦናውያን ናቸው።በተወሰኑ አይሁድ የተመሠረተ ሲሆን የጌታን [ሎቱ ስብሐት] ጌትነቱን፣ ሞቱንና ተአምራዊ ልደቱን ይክዱ ነበር። "ዕሩቅ መሲሕ (መሲሕ ብቻ/ተራ መሲሕ)" ይሉትም ነበር። ዋና መቀመጫቸው በመቄዶንያ ሚቴኪል ፔላ (πελλα) በምትባል ከተማ ነው። ሦስት የሚታወቁ አንጃዎች ነበሯቸው፦ ኢቦናውያን፣ ኤሴናውያን፣ ኤልኬሳውያን የሚታወቁት ናቸው። ከነዚህ መሐል ብሉይ ኪዳንን ወደ ግሪክ (161 - 211) ሲሚከስ ታዋቂው ነው። የተበላሸው የማቴዎስ ወንጌልንም ተርጉሟል። ፍኖታተ ጴጥሮስ (Journeys of Peter) የሚባለው መጽሐፍ በአገልግሎት ግብረ ሐዋርያትን ተክቶ ነበር። ዕርገተ ያዕቆብንም (Ascents of James) ይጨምራል።

ኢቦናውያን በአጭሩ በመጀመሪያዎቹ መቶ ክ/ዘመናት ከአይሁድ እና ከክርስትና የተቀላቀሉ መናፍቃን ናቸው። ስማቸው የተገኘው "Ebyonim (אֶבְיוֹנִים)" ከሚለው ቃል ሲሆን "ድሆች" ማለት ነው። ድህነትን እንደ ቡራኬ ነበር የሚያዩት።

* የኅድረት (Adoptionism) ትምህርት ነበራቸው።
* ጌታ [ሎቱ ስብሐት] "የዮሴፍ የሥጋ ልጅ ነው፤ የተወለደውም በሩካቤ ነው" ብለው ያምኑ ነበር።

ቃለ-አሚን pinned «»

ቃለ-አሚን pinned «»

ቃለ-አሚን pinned «»

ቃለ-አሚን pinned «»

ቃለ-አሚን pinned «ነገረ አበው (Patrology)  ክፍል አንድ "Patrology" የሚለው ቃል "pater" ከሚለው የመጣ ሲሆን "አባቶችን ማጥናት" ማለት ነው። በአጠቃላይ ይህ የሥነ መለኮት ዘርፍ የሚያጠናው ስለ አባቶች ሕይወት እና ትምህርት ነው።    የቤተ ክርስቲያንን አባቶች በምን እናውቃለን? አንድ አባት የቤተ ክርስቲያን አባት ለመባል የሚከተሉትን መሥፈርቶች ማሟላት ይኖርበታል። 1. ኦርቶዶክሳዊ ሕይወት…»

ነገረ አበው (Patrology) 


ክፍል አንድ


"Patrology" የሚለው ቃል "pater" ከሚለው የመጣ ሲሆን "አባቶችን ማጥናት" ማለት ነው። በአጠቃላይ ይህ የሥነ መለኮት ዘርፍ የሚያጠናው ስለ አባቶች ሕይወት እና ትምህርት ነው።

  
የቤተ ክርስቲያንን አባቶች በምን እናውቃለን?

አንድ አባት የቤተ ክርስቲያን አባት ለመባል የሚከተሉትን መሥፈርቶች ማሟላት ይኖርበታል።

1. ኦርቶዶክሳዊ ሕይወት ሊኖረው ይገባል
2. የቅድስና ሕይወት ሊኖረው ይገባል
3. የቤተ ክርስቲያንን ማረጋገጫ ማግኘት ይኖርበታል

 
የቤተ ክርስቲያን ሐኪሞች

እነዚህ ከቤተ ክርስቲያን አባቶች ውስጥ በቅድስናቸው ቤተ ክርስቲያንን ከመናፍቃን በመጠበቅ አና በሌሎች ነገሮች ከሌሎች የጎሉ ናቸው። እነዚህም ቅዱስ ባስልዮስ፣ ቅዱስ ጎርጎርዮስ ዘእንዚናዙ፣ ቅዱስ ጎርጎርዮስ ዘኑሲስ፣ ቅዱስ ዮሐንስ አፈወርቅ፣ ቅዱስ አትናቴዎስ ሐዋርያዊ፣ ቅዱስ ኤፍሬም ሶርያዊ ወዘተ ይጠቀሳሉ።

 
የነገረ አበው ጥቅም አና ዓላማ

ነገረ አበውን ማጥናት ዋነኛው ጥቅሙ የቤተ ክርስቲያንን ትምህርት ለመረዳት ነው፤ ምክንያቱም እነዚህ አባቶች የቤተ ክርስቲያን ትምህርት ምንጭ ስለሆኑ ነው።

ዓላማው ደግሞ እነዚህን አባቶች በማጥናት የቤተ ክርስቲያንን ትምህርት መረዳት አና ከቅድስና ሕይወታቸው ለመማር ነው።
 
የነገረ አበው ትምህርት ክፍፍል

የመጀመርያው የነገረ አበው ትምህርት በቋንቋ ሊከፋፈል ይችላል። ይህም የጽርዕ፣ የላቲን፣ የሱርስት፣ የቅብጥ፣ የግእዝ ወዘተ እያልን መከፋፈል እንችላለን።

ሁለተኛው እከፋፈል በዘመን ሲሆን የመጀመሪያዎቹ ማለትም ፩ኛ እና ፪ኛ መቶ ክፍለ ዘመን አባቶች፣ የወርቃማው ዘመን አባቶች፣ የኋለኛው ዘመን አባቶች ተብለው ይከፈላሉ።

አስቀድመን ግን ወደ ነገረ አበው ትምህርት በደንብ ከመግባታችን በፊት ስለ ቤተ ክርስቲያን ባሕርያት ማወቅ ይኖርብናል።
• ቤተ ክርስቲያን አንዲት ናት፤ ማለትም ክርስቶስን ያመኑ እና በጥምቀት የተባበሩ ሁሉ አንድ ናቸው።
•  ቤተ ክርስቲያን ቅድስት ናት፤ ማለትም የክርስቶስ አካል ስለሆነች ንጽሕት ቅድስት ናት።
•  ቤተ ክርስቲያን ኩላዊት ናት፥ ማለትም የመሬት አቀማመጥ፣ ቋንቋ ወይም ብሔር አይገድባትም።
•  ቤተ ክርስቲያን ሐዋርያዊት ናት፤ ማለትም ሐዋርያዊ እምነት አላት።


የቤተ ክርስቲያን መከፋፈል

ከጉባኤ ኤፌሶን በኋላ (431 ዓም) Assyrian Church of the East, The East Syrian Church እና Chaldean Church of the East የንስጥሮስን ትምህርት እንቀበላለን በማለት ከቤተ ክርስቲያን ወጡ።

ከጉባኤ ኬልቄዶን በኋላ (451 ዓም) ኬልቄዶናውያን የሆኑ እና ኬልቄዶናውያን ያልሆኑ በመባል በድጋሚ ቤተ ክርስቲያን ለሁለት ተከፍላለች።

በድጋሚ በ1054 ዓ.ም በኬልቄዶናውያን መካከል የካቶሊክ ቤተ ክርስቲያን እና የምሥራቅ ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን (Eastern Orthodox) በመባል ለሁለት ተከፍለዋል። ይህም መከፋፈል "The Great Schism" በመባል ይታወቃል።


Oriental Orthodox vs Eastern Orthodox

Oriental Orthodox የምንላቸው አብያተ ክርስቲያናት የኬልቄዶንን ነገረ መለኮት (ማለትም የሁለት ባሕርይ ትምህርትን) የማይቀበሉ የቅዱስ ቄርሎስን የአንድ ባሕርይ ትምህርትን የሚቀበሉ ናቸው። እነዚህም the Coptic Orthodox Church of Alexandria፣ the Syriac Orthodox Church of Antioch፣ the Malankara Orthodox Syrian Church፣ the Armenian Apostolic Church፣ the Ethiopian Orthodox Tewahedo Church እና the Eritrean Orthodox Tewahedo Church ናቸው።

ቃለ-አሚን pinned «***የሥላሴ ትምህርት ቅድመ ኒቅያ ጉባኤ*** በመጽሁፉ ብዙ ሀሰተኛ ክሶችን የከሰሰው ራሱን ዐቃቤ ኢስላም ብሎ የሚጠራው ሰው በእጅጉ ሰዎችን ያታለለበት ሌላው ተንኮል ቅድመ ኒቅያ ጉባኤ የነበሩ አባቶች የሥላሴን ትምህርት አላስተማሩም የሚል መደምደምያን በመጽሀፉ በማስቀመጥ ነው። ከዚህ ርዕስ በፊት ባነሳናቸው ነጥቦች የሥላሴ ትምህርት በመጽሀፍ ቅዱስ በብሉይና ሀዲስ በቂ ማስረጃ ያለው መሆኑን ተረድተናል…»

1. የማቴዎስ ወንጌል 28:18-20
2. The Didache: The Teaching of the 12 Apostles" translated by Philip Schaff : ገጽ 184 , ምዕራፍ 7: 1
3. The Didache: The Teaching of the 12 Apostles" translated by Philip Schaff : ገጽ 197 , ምዕራፍ 10: 6
4. ትንቢተ ዳንኤል 7:13
5. መዝሙረ ዳዊት 68:4 ፣ ትንቢተ ኢሳይያስ 19:1 እና 64:1 ከብዙ በጥቂቱ ። በሰማይ ደመና እየጋለበ የሚመጣ የሚለው ከእግዚአብሔር ውጪ ለማንም ያለተሰጠ ማዕረግ መሆኑን ልብ ይሏል
6. የማርቆስ ወንጌል 14:62
7. The Didache: The Teaching of the 12 Apostles" translated by Philip Schaff : ገጽ 213- 218 , ምዕራፍ 16: 1-8
8. The Apostolic Fathers Volume 1: Edited and Translated by Dr. Bart Ehrman : St. Polycarp of Smyrna’s Letter to the Philippines : ገጽ 343 , ምዕራፍ 7:2
9. The Apostolic Fathers Volume 1: Edited and Translated by Dr. Bart Ehrman : St. Polycarp of Smyrna’s Letter to the Philippines : ገጽ 349 , ምዕራፍ 12፡2
10. የሐዋርያው የቅዱስ ጳውሎስ መልእክት ወደ ኤፌሶን ሰዎች 1:3 ፣ ወደ ቆሮንቶስ ሰዎች ሁለተኛ 1:3
11. The Apostolic Fathers Volume 1: Edited and Translated by Dr. Bart Ehrman : Letter of St. Ignatius of Antioch to the Ephesians : ገጽ 227 , ምዕራፍ 7
12. The Apostolic Fathers Volume 1: Edited and Translated by Dr. Bart Ehrman : Letter of St. Ignatius of Antioch to the Ephesians : ገጽ 229 , ምዕራፍ 9
13. The Apostolic Fathers Volume 1: Edited and Translated by Dr. Bart Ehrman : Letter of St. Ignatius of Antioch to the Ephesians : ገጽ 237 , ምዕራፍ 18
14. The Apostolic Fathers Volume 1: Edited and Translated by Dr. Bart Ehrman : Letter of St. Ignatius of Antioch to the Ephesians : ገጽ 239 , ምዕራፍ 20
15. The Apostolic Fathers Volume 1: Edited and Translated by Dr. Bart Ehrman : Letter of St. Ignatius of Antioch to the Magnesians : ገጽ 247 , ምዕራፍ 7
16. The Apostolic Fathers Volume 1: Edited and Translated by Dr. Bart Ehrman : Letter of St. Ignatius of Antioch to the Magnesians : ገጽ 253 , ምዕራፍ 13
17. The Apostolic Fathers Volume 2: Edited and Translated by Dr. Bart Ehrman : Epistle of Baranabas ገጽ 27
18. The Apostolic Fathers Volume 2: Edited and Translated by Dr. Bart Ehrman : Epistle of Baranabas ገጽ 29
19. The Apostolic Fathers with Justin Martyr and Irenaeus by Philip Schaff : Against Heresies Book 1 , ምዕራፍ 10 ፣ ገጽ 541
20. The Apostolic Fathers with Justin Martyr and Irenaeus by Philip Schaff : Against Heresies Book 4 , ምዕራፍ 20 ፣ ገጽ 815
21. The Apostolic Fathers with Justin Martyr and Irenaeus by Philip Schaff : Against Heresies Book 3 , ምዕራፍ 6 ፣ ገጽ 692
22. The Apostolic Fathers with Justin Martyr and Irenaeus by Philip Schaff : First Apology , ምዕራፍ 6 ፣ ገጽ 250
23. The Apostolic Fathers with Justin Martyr and Irenaeus by Philip Schaff : First Apology , ምዕራፍ 13 ገጽ 294
24. ትንቢተ ሆሴዕ 12፡4 ጀምሮ አንብብ
25. The Apostolic Fathers with Justin Martyr and Irenaeus by Philip Schaff : Dialogue with Trypho, ምዕራፍ 128 ፣ ገጽ 4
26. The Apostolic Fathers Latin Christianity: Its Founder , Tertullian by Philip Schaff : Against Praxeas, ምዕራፍ 2 ፣ ገጽ 1044
27. The Apostolic Fathers Latin Christianity: Its Founder , Tertullian by Philip Schaff : Against Praxeas, ምዕራፍ 26 ፣ ገጽ 1086
28. The Apostolic Fathers Fathers of the Third Century (Hippolytus, Cyprian, Caius, Novatian) by Philip Schaff : Fragments from Daniel ፣ ገጽ 408

*“Our teacher of these things is Jesus Christ, who also was born for this purpose, and was crucified under Pontius Pilate, procurator of Judæa, in the times of Tiberius Cæsar; and that we reasonably worship Him, having learned that He is the Son of the true God Himself, and holding Him in the second place, and the prophetic Spirit in the third, we will prove. For they proclaim our madness to consist in this, that we give to a crucified man a place second to the unchangeable and eternal God, the Creator of all; for they do not discern the mystery that is herein, to which, as we make it plain to
you, we pray you to give heed.”*
ትርጉም - “*በነዚህ ነገሮች መምህራችን ኢየሱስ ክርስቶስ ነው ፣ መወለዱም ለዚህ ግብር ነው ፣ በጢባርዮስ ቄሳር ዘመን ፣ በይሁዳው ገዢ በጴንጤናዊው በጲላጦስ ተሰቀለ ። እኛም በምክንያት እናመልከዋለን ፣ የአንዱና እውነተኛው አምላክ የገዛ ልጁ እንደሆነ አውቀናልና ፣ እርሱንም ሁለተኛ ቦታ ላይ እናስቀምጣለን ፣ ትንቢት አናጋሪውንም መንፈስ በሶስተኛ ቦታ*” [23] ። እዚህ ጋር ስማዕቱ ከሁሉም የቤትከርስትያን አባቶች ትምህርት ጋር የሚስማማ ቃል ይጠቀማል ። እኛም በቤተክርስትያን ክርስቶስ የአብ አንድያ ልጅ በመሆኑ የአብ መለኮት ገንዘቡ ነውና ከብርሃን የተገኝ ብርሃን ፣ ከእውነተኛ አምላክ የተገኝ እውነተኛ አምላክ እንለዋለን ። በሶስተኛ ቦታ ሲልም የአካል መለያየትን እንጂ የደረጃ ማበላለጥን አያመለክትም ፣ ምክንያቱም የሚሰጣቸው አምልኮ አንድ ነውና ።

*”For if you had understood what has been written by the prophets, you would not have denied that He was God, Son of the only, unbegotten, unutterable God. For Moses says somewhere in Exodus the following: ‘The Lord spoke to Moses, and said to him, I am the Lord, and I appeared to Abraham,
to Isaac, and to Jacob, being their God; and my name I revealed not to them, and I established my
covenant with them. And thus again he says, ‘A man wrestled with Jacob and asserts it was God.”

ትርጉም - “በነቢያት የተነገረውን ብትረዱ ኑሮ እርሱ (ክርስቶስ) የማይለወጥና የተገኘ ያልሆነው የእግዚአብሔር ብቸኛ ልጁ ራሱ አምላክ መሆኑን ትረዱ ነበር ። ሙሴም በቅዱስ መጽሀፍ በዘጽአት እንዲህ እንዲል “እግዚአብሔርም ሙሴን ተናገረው ፣ እንዲህም አለው ፡ እኔ እግዚአብሔር ነኝ ፣ ለአባቶቻችሁ ለይስሀቅና ያዕቆብ አብርሃምም አምላክ ሆኜ ታየኋቸው ፣ ለነሱም ተገለጥኩ ፣ ቃል ኪዳኔንም ሰጠዋቸው” ። ሙሴም በሌላ ቦታ እንዲህ ያደርጋል ፣ ከያዕቆብ ጋር የታገለውንም አካል ሰው ሲለው ፣ መጽሀፍ ቅዱሱ ግን አምላክ መሆኑን ይገልጣልና [24]”።* [25]

የካርቲጁ ሊቅ ጠርጡለስ (On The Works of Tertullian of Carthage) 197 - 220 AD.


*”We, however, as we indeed always have done (and more especially since we have been better instructed by the Paraclete, who leads men indeed into all truth), believe that there is one only God, but under the following dispensation, or οἰκονομία , as it is called, that this one only God has also a Son, His Word, who proceeded from Himself, by whom all things were made, and without whom nothing was made. Him we believe to have been sent by the Father into the Virgin, and to have been born of her—being both Man and God, the Son of Man and the Son of God, and to have been called by the name of Jesus Christ; we believe Him to have suffered, died, and been buried, according to the Scriptures, and, after He had been raised again by the Father and taken back to heaven, to be sitting at the right hand of the Father, and that He will come to judge the quick and the dead; who sent also from heaven from the Father, according to His own promise, the Holy Ghost, the Paraclete , the sanctifier of the faith of those who believe in the Father, and in the Son, and in the Holy Ghost.”*

ትርጉም - *“እኛ ግን ለሁልግዚም ስናደርገው እንደኖርን (በተለይም እወነትን ሁሉ የሚገልጠው አጽናኝ በኛ ላይ ከአደረ በኋላ) አንድ እግዚአብሔር መኖሩን እናምናለን ። ነገር ግን በነገረ ድኅነት ባየነው መገለጥ ይሄ አንድ አምላክ ከእርሱ የሚወጣና ቃሉ የሆነ ፣ ካለርሱ የሆነ ምንም የሌለ ፣ ሁሉም ነገሩ በእርሱ የተፈጠረ ልጅ አለው ። ይሄም ልጁ ከአባቱ ተልኮ ወደ ድንግሊቱ እንደመጣና ከርሷ እንደተወለደ ፣ ሰውም አምላክም የሆነ ኢየሱስ ክርስቶስ በሚል ስም የተጠራ የሰውም ልጅ የእግዚአብሔርም ልጅ እንደሆነ አወቅነው ። እርሱ መከራን እንደተቀበለ ፣ እንደሞተ ፣ እንደተቀበረ ፣ በቅዱሳት መጻህፍትም እንደተጻፈው ወደ ሰማይ ወደ አባቱ ቀኝ እንዳረገ እናምናለን ፣ ዳግመኛም በጻድቃንና በሀጥአን ላይ ሊፈርድ ከአባቱ ተልኮ ከሰማያት እንደሚመጣ እያወቅን ፣ በቅዱስ ቃሉም መሰረት አጽናኙንና የሚቀድሰውን መንፈስቅዱስን በአብ በወልድና በመንፈስቅዱስ ስም ለሚያምኑ ሁሉ መላኩን እናስታውሳለን”* [26]

2. *“For with Him were always present the Word and Wisdom, the Son and the Spirit, by whom and in
whom, freely and spontaneously, He made all things, to whom also He speaks, saying, “Let Us make man after Our image and likeness;”*

ትርጉም - *“ከእርሱም ጋር (ከአብ ጋር) ቃሉና ጥበቡ እኚውም ልጁና መንፈሱ አሉ ። በነሱ ያለመዘግየትና በነጻነት ሁሉን ፈጠረ ፣ ከጥንትም እንዲህም ብሎ እንደተናገራቸው “የሰውን ልጅ በመልካችን እንደምሳሌያችን እንፍጠር”። ”* [20]

3. *“Therefore neither would the Lord, nor the Holy Spirit, nor the apostles, have ever named as
God, definitely and absolutely, him who was not God, unless he were truly God; nor would they
have named any one in his own person Lord, except God the Father ruling over all, and His Son
who has received dominion from His Father over all creation, as this passage has it: “The LORD
said unto my Lord, Sit Thou at my right hand, until I make Thine enemies Thy footstool.”Here
the [Scripture] represents to us the Father addressing the Son; He who gave Him the inheritance
of the heathen, and subjected to Him all His enemies. Since, therefore, the Father is truly Lord, and
the Son truly Lord, the Holy Spirit has fitly designated them by the title of Lord. And again, referring
to the destruction of the Sodomites, the Scripture says, ‘Then the LORD rained upon Sodom and
upon Gomorrah fire and brimstone from the LORD out of heaven.’ ”*

ትርጉም - *“ስለዚህም ጌታም ሆነ መንፈስቅዱስ ፣ ሐዋርያትም ጌታ ያልሆነን አምላክ ያልሆነን አምላክ ብለው በፍጹም ሊጠሩ አይችሉም ። ዳግመኛም ሁሉን ከሚገዛው በፍጠረት ሁሉ ላይ ካሰለጠነው ልጁ በቀርም ጌታ ብለው አይናገሩለትም። በመጽሀፍ እንዲ እንደተጻፈ “ጌታ ጌታዬን ጠላቶችህን ለእግርህ መረገጫ እስካደርግልህ በቀኜ ተቀመጥ አለው” ። እዚህ ንባብ ላይ አብ ለወልድ እየተናገረ እንደሆነ ቅዱሳት መጻህፍት ገለጡ ፣ ለወልድም አባቱ ጣላቶቹን ሁሉ ከእግሩ በታች ጥሎ ውርስን ሁሉ ይሰጠዋልና ። ስለዚህ ነገር አብን እውነተኛ ጌታ ካልን ወልድንም እውነተኛ ጌታ ልንል ይገባናል ፣ መንፈስቅዱስ ሁለቱንም ጌታ (YHWH) በሚል ማዕረግ ይጠራቸዋልና ። ስለ ሰዶማውያን ጥፋት ሲናገር እንዲህ እንዲል ‘እግዚአብሔርም በሰዶምና በጎሞራ ላይ ከእግዚአብሔር ዘንድ ከሰማይ እሳትና ዲን አዘነበ’;”* [21]


ጽሁፉ እንዳይበዛ ለአሁን በዚህ እንገታለን ፣ በቀጣይ በክፍል ሁለት ሌሎች የቀሩ ጥቅሶችን ከማጠቃለያ ጋር እንሰጣለን ፣ ይቆየን ።


የቀጠለ


ታላቁ ፈላስፋና የነገረ መለኮት ሊቅ ሰማዕቱ ዮስጢኖስ (On The Works of Justin The Martyr) 130-202 AD

ሰማዕቱ ዮስጢኖስ በክርስትና ላይ የተነሱ መናፍቃንን በግዜው በብዙ ድካም የመከተ የቤትከርስትያን የቁርጥ ቀን ሰው ነው ። ምንም እንኳን ሃይማኖቱ የቀና ቢሆንም በነገረ መለኮት ትምህርት አለመስፋፋትና የቃላት አጠቃቀም ጥንቃቄ በግዜው ካለመጎልበቱ የተነሳ የዚህን አባት ጽሁፎች ይዘው ሊረብሹ የሚሞክሩ ሰዎችን በተደጋጋሚ አስተውለናል ። ነገረ አበው (Patrology) በራሱ ሰፊ ትምህርትና የጥናት ዘርፍ እንጂ ማንም እየዘነጠለ ካለ አውድ እየጠቀሰ ዶግማ የሚያጣምምበት ሊሆን አይገባም ። ለመንደርደርያ እንዲህ ካልን ዮስጢኖስ በመጻህፍቱ በማያወላዳ ሁኔታ ሥላሴያዊ ነገረ መለኮትን እንደገለጠ እንመልከት ።

*”Hence are we called atheists. And we confess that we are atheists, so far as gods of this sort are
concerned, but not with respect to the most true God, the Father of righteousness and temperance
and the other virtues, who is free from all impurity. But both Him, and the Son (who came forth
from Him and taught us these things, and the host of the other good angels who follow and are
made like to Him) and the prophetic Spirit, we worship and adore, knowing them in reason and
truth, and declaring without grudging to every one who wishes to learn, as we have been taught.”*

ትርጉም - *“እኛንም አምላክ የለሾች ይሉናል ፣ እኛም የማይጠቅሙ ጣኦታትን በተመለከተ ብቻ አምላክ የለሾች መሆናችንን እንመሰክራለን ፣ ነገር ግን የጽድቅና የመልካም ነገር አባትና መገኛ የሆነውን እውነተኛ አምላክ አይደለም ። ግን እርሱና (ከእርሱ ዘንድ መጥቶ ሁሉን ያስተማረን ፣ እርሱን እንዲመስሉ በተፈጠሩና እርሱን በሚከተሉ በሊሎች ደጋግ መላእክትም) እናም ደግሞ ትንቢትን በሚያናገረው መንፈስ ፣ እኛም የምናመልካቸውና ከልክ በላይ የምናፈቅራቸው በእወቀትና በምክንያት ነው ። የተማርነውንም እውነት ሳንሰለች ለማመንና ለመማር ሁሉ እንገልጠዋለን“* [22]

*“Thus the connection of the Father in the Son, and of the Son in the Paraclete, produces three coherent Persons, who are yet distinct One from Another. These Three are one essence, not one Person, as it is said, “I and my Father are One,”in respect of unity of substance not singularity of number.”*
ትርጉም *- “የአብና የወልድ እንዲሁም የወልድና የመንፈስቅዱስና የወልድ ግንኙነት 3 አንድነት ያላቸውን አካላትን ያሳያል ፣ ነገር ግን እነዚህ አካላት አንዱ ከሌላው በአካል የተለያዩ ናቸው ። እነዚህ ሶስቱ በባህርይ አንድ ሲሆኑ በአካላት ልዩ ናቸውና ፣ በመጽሀፍ “እኔና አብ አንድ ነን” እንደተባለ ፣ ንግግሩ የባህርይ አንድነትን እንጂ የቁጥርን አንድነት አያሳይምና”* [27]

መምህረ መምህራን ቅዱስ አቡሊዲስ ሊቀጳጳሳት ዘሮሜ (On The Works of Hippolytus of Rome) 170 - 235 AD.

*”These things then, brethren, are declared by the Scriptures. And the blessed John, in the
testimony of his Gospel, gives us an account of this economy (disposition) and acknowledges this
Word as God, when he says, “In the beginning was the Word, and the Word was with God, and
the Word was God.” If, then, the Word was with God, and was also God, what follows? Would
one say that he speaks of two Gods? I shall not indeed speak of two Gods, but of one; of two Persons however, and of a third economy (disposition), viz., the grace of the Holy Ghost. For the Father indeed is One, but there are two Persons, because there is also the Son; and then there is the third, the Holy Spirit.”*
ትርጉም - *“እነዚህ ነገሮች ወንድሞቼ በቅዱሳት መጻህፍት የተቀመጡ ናቸው ። የተባረከው ዮሐንስ በወንጌሉ ስለዚህ መገለጥ እንዲህ ይናገራል “በመጀመርያው ቃል ነበር ፣ ቃልም በእግዚአብሔር ዘንድ ነበር ፣ ቃልም እግዚአብሔር ነበር” ። ታድያ ቃልም እግዚአብሔር ከሆነ ፣ ያው ቃልም ከእግዚአብሔር ዘንድ ከነበረ ፣ ሁለት አምላክ አለ እንላለን ? እኔ ግን ስለ ሁለት አምላክ አልናገርም ይልቁኑ ስለ አንድ እናገራለው እንጂ ፣ ሁለት ብል በአካል ነው ፣ ስለ ሶስተኛውም ተነገረ ይሄም የመንፈስቅዱስ ጸጋ ነው ። አብ አንድ ነው ፣ ነገር ግን ደግሞ ሌሎች ሁለት አካላት አሉ ፣ ወልድ እና መንፈስቅዱስ”* [28]

እንግዲህ ወንድሞቼና እህቶቼ ከላይ ጀምሮ እንዳነበባችሁት የጥንቷ ቤትክርስትያን በብዙ ማስረጃ ሥላሴያዊ ነች ፣ እኛም በኒቅያ ጉባኤ ያበራ እንጂ የተፈጠረ ሃይማኖት የለንም ። ከጉባኤው በፊት የነበሩ አበው የነገረ መለኮት ቋንቋ ባለመስፋፋቱና በችግር በስደት ላይ በነበረችው ቤትክርስትያን እንደ ኋላው በነጻነት የሚሰብኩበት የሚማሩበት ባላመሆኑ ያሉ የቃላትና የአነጋገር ልዩነቶችን በማመልከት መናፍቃን ዛሬም ችግርን ለመፍጠር ይዳክራሉ ። በአለም ዙርያ የተሰባሰቡ አበው ምስክርነት ግን ይሄ የሥላሴ ትምህርት ምን ያህል ጥንታዊና የተስፋፋ የሐዋርያት ስብከት ለመሆኑ የማያወላዳ ማስረጃ ነው ። ከላይ ከጠቀስናቸው አበው በተጨማሪ እጅግ ብዙ አባቶችን ትምህርት መጨመር እንችላለን (የነ ኦሪገን ፣ ቆጵርያኖስ ፣ የነ ቴሽያንን ፣ የነ ዲዮናስዮስን ...…) ነገርን ላለማስረዘም ግን በአጭሩ እንቋጨው። ይቆየን። ወስብሐት ለእግዚአብሔር።

ከወንድም ናሆም
*የግርጌ ማስታወሻዎች (Footnotes)*

---