GifGlass (Thinking)

در جهانی که زندگی می‌کنیم خیلی از آدم‌ها مسائل رو با یک مدل سادهٔ ذهنی می‌بینند. ساده‌سازی راهیه برای اینکه نیاز به تفکر و دقت بیشتر نداشته باشند. اما وقتی موضوعات رو ساده‌سازی می‌کنی، یعنی جزئیات مختلف رو ازش می‌گیری، و وقتی جزئیات رو ازش می‌گیری، به همه‌چیز از یک دریچه نگاه می‌کنی، در نهایت نتیجه‌ای هم که از موضوع گرفته می‌شه؛ نتیجهٔ درستی نخواهد بود. ساده‌سازی با برچسب زدن شروع می‌شه. مثلا فلانی سیگار می‌کشه، چون سیگار می‌کشه؛ می‌تونه سراغ هر مخدری بره. برچسب «سیگار» شده مساوی با «ضعیف بودن یک آدم» و مساوی با «وقتی سیگار می‌کشه؛ پس کُلی چیز دیگه هم می‌تونه بکشه». یک فرآیند با یک برچسب به طور کلی ساده‌سازی شده. و در توجیه این روند، جواب میدن: خودم فلانی رو دیدم اینطوری بود. یعنی توجیه و جوابش هم طبق همون فرموله.

خیلی از ایدئولوژی‌های خطرناک بر اساس همین ساده‌سازی پیاده شده. همینطور مقدس‌سازی از کسی یا چیزی، طبق همین ساده‌سازیه. ساده‌سازی می‌تونه یک تلهٔ دائمی باشه که رسانه‌ها در فریب دادن و جهت دادن به افکار، موفق باشند. مثلا وقتی عده‌ای ترامپ رو «منجی» می‌دونند، رسانه هم می‌تونه خوراک این «منجی بودن» رو براش فراهم کنه. یا وقتی عده‌ای ترامپ رو «هیولا» می‌دونند، رسانه هم می‌تونه خوراک این «هیولا» بودن رو فراهم کنه. یا اونی که ذهنش با «آمریکا‌ستیزی» شستشو داده شده، خوراک این آمریکاستیزی براش فراهمه. یا اونی که آمریکا رو قطب تمام خوبی‌های جهان می‌بینه، خوراک این موضوع، براش فراهمه.

ساده‌سازی می‌تونه شما رو هُل بده سمت متعصب بودن روی چیزی یا کسی. می‌تونه شما رو بخشی از دسته‌بندی‌های خاص، قرار بده. می‌تونه کاری کنه روی مسئله‌ای به حدی کج‌فهمی شکل بگیره که دیگه به اینکه حقیقت کدام است، کاری نداشته باشید. حالا ما علاوه بر این مدل سادهٔ ذهنی که همه‌جا هست، در ایران با ساده‌سازی آخوندی هم روبرو بودیم، که قبلا (اینجا) نوشتم. و همینطور قبلا (اینجا) پیش‌فرض‌ها و مدل‌های سادهٔ ذهنی رو توضیح دادم.

https://t.me/GifGlass/4826

آدمک‌هایی درون یک جعبه قرار دارند که همه یکسان هستند. یکی از این آدمک‌ها؛ بچه‌ست، که تازه داره بزرگ می‌شه و ما شاهد رشد اون هستیم. این جعبه نشانگر جامعه‌ای بسته، تحت‌تأثیر و تحت کنترله. این بچه برخلاف دیگران؛ خواب نیست. مسخ نشده و علاقه‌ای به خواب دائم نداره. بازیگوشی می‌کنه، کنجکاوه، و آواز می‌خونه، که به معنی فعال بودنِ احساسات و تفکرشه. هنوز اسیر فضای محیط نشده. زمانی که بچه، بزرگ می‌شه؛ دستگاهی کنترل‌گر وارد جعبه می‌شه تا احساسات، فردیت و هویتش رو سرکوب کنه. تا شبیه دیگران بشه.

تمام این آدمک‌ها، دونه به دونه «فردیت» خودشون رو از دست داده‌اند و تبدیل به جامعه‌ای شده‌اند که خودش تبدیل به ابزار سرکوب شده. در این جامعه، تفکر مستقلی نیست. «بی‌حسی» در تمام رفتارش دیده می‌شه. یکی از این آدمک‌ها وقتی می‌خنده، همه می‌خندند‌. وقتی سکوت می‌کنه، همه سکوت می‌کنند. وقتی می‌ترسه، همه می‌ترسند. وقتی تعجب می‌کنه، همه تعجب می‌کنند. «قدرت تشخیص» از بین رفته. و همه گله‌وار و کورکورانه از دیگران تبعیت می‌کنند. بچه‌ای که داره رشد می‌کنه، چون شبیه بقیه نیست، چون رفتارش خارج از چارچوب‌های تعیین شده‌ست، دائم از سمت دیگران سرکوب می‌شه. در واقع این بچه، مثل نوری در این تاریکیه. می‌تونه عاملی باشه برای اینکه دیگران متوجه باشند تا چه حد بی‌فکر شده‌اند. اما با رشد و شکوفایی این بچه مشکل دارند.

بعد از اینکه بچه‌ای که بزرگ شده، سرکوب می‌شه. دیگران شروع به تمسخر می‌کنند. این لحظه یکی از مهم‌ترین بخش‌های این انیمیشنه. جامعه‌ای رو نشون میده که «عاملیت» نداره. و «باورهای» خودش رو نسبت به تغییر از دست داده. اون خنده‌ و اون تمسخر کردن، یعنی دیدی تو هم یکی مثل ما بودی؟ دیدی الکی زور می‌زدی؟ دیدی اینجا چیزی تغییر نمی‌کنه؟ دیدی باید سرت تو کار خودت باشه؟ دیدی رشد کردنت و فهمیدنت، دردی رو دوا نمی‌کنه؟ اینجا لحظه‌ای وجود داره که موجود جوان، یا باید تسلیم این جامعهٔ بی‌فکر بشه و اون هم مثل بقیه همرنگ جماعت بشه و به اسیر بودن در این جعبه تَن بده، یا نشون بده با این اکثریت، همراه نیست و آزادی رو قربانی نمی‌کنه. که راه دوم رو انتخاب کرد و از جعبه خارج شد. اینجا دیگران شوکه می‌شن و چیزی رو می‌بینند که به نظرشون شدنی نبوده. در لحظات آخر انیمیشن، یکی دیگه از افراد اون جامعه حس می‌کنه می‌تونه طور دیگه‌ای باشه و شروع می‌کنه به تغییر، اما بلافاصله توسط شخص دیگه‌ای سرکوب می‌شه. اینجا دیگه نوری باقی نمی‌مونه و فرد؛ برخلاف اون موجود جوان؛ تسلیم جامعه می‌شه.

جامعه‌ای رو نشون میده که «خودزنی» تبدیل به یکی از خصوصیاتش شده. کوچک‌ترین نوری رو خفه می‌کنه، در مقابل تغییر مقاومت می‌کنه، و در نهایت تمام این‌ها به ضرر خودش می‌شه نه سیستم حاکم. وقتی فرد جوان از دریچه فرار می‌کنه، به همه نشون میده هرکدوم از شما «یک انتخاب» داشته‌اید، اما تصمیم گرفته‌اید نادیده بگیرید.

https://t.me/GifGlass/5059

انیمیشن کوتاه «The Box» به شدت مفاهیم مهمی داره و دیدنش برای ما ضروریه. اول انیمیشن رو ببینید و در پست بعدی مطلبی که در موردش نوشتم، بخونید.

«سوفی شل» و «تراودل یونگه» دو زن آلمانی با دو انتخاب متفاوت بودند. یکی مقابل شَر. یکی در خدمت شَر. سوفی اعلامیه‌هایی در مورد جنایت‌ نازی‌ها و جملاتی خطاب به آلمانی‌ها، پخش می‌کرد. و تراودل، با اشتیاق؛ به عنوان منشی هیتلر، فعالیت می‌کرد. سوفی و برادرش هنگام پخش اعلامیه‌ها بازداشت و توسط نازی‌ها اعدام شدند.

آخرین حرف‌های سوفی در دادگاه این بود: «من کاری که باید برای ملتم انجام می‌دادم رو انجام دادم، و پشیمون نیستم». تراودل منشی هیتلر بعد از پایان حکومت نازی‌ها، جمله‌ای در مورد سوفی گفت: جایی که من با هیتلر همراه شده بودم، همون حکومت در حال تدارک اعدام سوفی بود. میخوام بگم که جوان بودم و آگاهی نداشتم، اما وقتی به سوفی نگاه می‌کنم اون هم جوان بود، اما دچار چنین اشتباهی نشد. بهتره بگم درک و فهم درستی نداشتم و باید دنبال تفکر بود.

در یکی از اعلامیه‌های سوفی و گروه «رُز سفید» خطاب به آلمانی‌ها نوشته شده بود: ما در یک تمامیت‌خواهی شَر زندگی می‌کنیم. چرا تحمل می‌کنید؟ چرا اجازه می‌دهید بخشی از این شَر باشید؟ این‌ها آلمان رو نابود خواهند کرد.