Fan va Mantiq

Nega hafta yetti kundan iborat.

Insoniyat tomonidan yaratilgan barcha taqvimlar kun, hafta, oy va yildan iborat qilib tuzilgan. Taqvimlarning bunday ajratish g‘oyasi qadimgi yunon olimlariga tegishli. Ular taqvimni ajratishni oy va quyoshning astronomik harakatlari asosida amalga oshirishgan.

Bir kun - Yerni o‘z o‘qi atrofida to‘liq bir aylanib chiqishi uchun ketgan vaqt.
Bir oy - Oyning yer atrofida to‘liq bir marta aylanib chiqishi uchun ketgan vaqt
Bir yil - Yerning quyosh atrofida to‘liq bir aylanib chiqishi uchun ketgan vaqt.
Unday bo‘lsa bir hafta nima asosida olingan?

Qadimgi yunonlar osmondagi qo‘zg‘almay bir joyda turuvchi yulduzlarga nisbatan harakatlanadigan osmon jismlarini «Planetes» deb nomlashgan va ularga yettita shunday jismlari maʼlum bo‘lgan. Ular: Oy, quyosh, Merkuriy, Venera, Mars, Yupiter va Saturn. Va shu yetti «Planetes» ga atab haftani yetti kunga ajratishgan.

Ko‘plab g‘arb tillarida hafta nomlanishida buni isbotini ko‘rish mumkin. Masalan Ingliz tilida.
Shanba - Saturday (Ingliz tilda day - kun namosini beradi, demak Saturday -> Saturnday - Saturn kuni)
Yakshanba - Sunday (Ingliz tilida Sun - Quyosh. yaʼni Quyosh kuni)
Dushanba - Monday (Yoki Moonday, Moon - Oy namosini anglatadi. yaʼni Oy kuni)
Boshqa hafta kunlarining nomlanishida ham shu qoida saqlanib qolgan. Bu kabi qonuniyatni Ispan va Italyan tillarida ham ko‘rish mumkin.

Kalendar to‘laligicha astronomik jismlarni kuzatish orqali tuzilgan

Isitma haqida.

Asrlar davomida isitmaga yoqimsiz holat sifatida qaralgan va insonlar Isitma chiqishi bilan uni tezroq yo‘qotish uchun turli xil dorilar ichishga odatlanishgan. Har bir ota ona, har bir bemor, har bir doktor va har bir dori ishlab chiqaruvchi korxona isitmani yo‘q qilinishi kerak bo‘lgan muammo sifatida ko‘rib kelgan. Bunday qarashga 1927 yilda Vagner-Yauregg ismli nemis psixiatri tomonidan barham berildi.

Yuliy Vagner-Yauregg - og‘ir neyrosifilisl kasalligi bilan og‘rigan bemorlar bilan ishlardi, bu davo choralari ko‘rilmasa inson o‘limiga olib keluvchi virusli nevrologik kasallik hisoblangan, kasallikka chalingan har 10 bemorning bor yo‘g‘i 3 tasi tuzalib ketardi. Olim kasallikdan tuzalib ketgan bemorlar orasidagi umumiy bog‘liqlikni payqaydi, ularning barchasida yuqori Isitma bilan kechadigan yana boshqa bir kasallik ham bor edi. Olim Isitma bemorlarning tuzalib ketishiga yordam berayotgan yoki yo‘qligini tekshirib ko‘rishga qaror qiladi. Va bemorlarga chechak, bezgak kabi yuqori Isitma chaqiruvchi kasalliklarni yuqtiradi. Natijada bemorlarning 10 tadan 6 tasi tuzalib keta boshladi.

Vagner-Yauregg bundan quyidagi xulosaga keladi - Isitma biz o‘ylagandik yo‘q qilinishi kerak bo‘lgan muammo emas. Ko‘p turdagi virus va bakteriyalar yuqori haroratda yashay olmaydi, yashay olganlarining ham ko‘payishi va tarqalishi sekinlashadi. Isitma tanadagi haroratni oshiradi va viruslar yashashi va ko‘payishi uchun o‘ta noqulay bo‘lgan muhit yaratadi, bu bilan esa immunitetga o‘zini tiklab olishi va viruslarga qarshi kurashishi uchun vaqt yutib beradi. Olim o‘zing bu usuli uchun 1927 yilda tibbiyot fanlari bo‘yicha Nobel mukofotini olgan.

Bugungi kun olimlari 38.5 - 39°C gacha bo‘lgan Isitma yuqumli kasalliklarni yengishda immunitetga yordam berishini taʼkidlashadi, ammo yoddan chiqarman undan yuqori bo‘lgan Isitma yurak, miya kabi aʼzolarga jiddiy zarar yetkazish mumkin. Xususan 42°C Isitma miyani to‘liq ishdan chiqaradi.

Isitma bu bizning tabiiy antibiotigimiz

O‘yin nazariyasi haqida.

1914 yil G‘arbiy frontda yangi yil kuni, nemis askarlari dam olmaslik haqidagi buyruqqa qaramasdan xandaqlarni tashlab ingliz askarlari tomon qurolsiz borishdi, ingliz askarlari ham bunga javoban qurolsiz chiqdi. Shu kuni askarlar sovg‘alar ulashdi va futbol o‘ynashdi. Nega hatto urush davrida dushmanlar do‘stga aylanishadi va baʼzan tinchlik davrida ham do‘stlar dushmanga aylanishadi? O‘yin nazariyasi buni tushunishga yordam berishi mumkin.

O‘yin nazariyasi - bunda har bir o‘yinchining natijasi boshqa tomonning harakatlariga bog‘liq, siz o‘z strategiyangizni tanlashda boshqa o‘yinchilarning tanlovini hisobga olishingiz kerak. O‘yinda ikki ishtirokchi va bankir bo‘ladi, o‘yin 100ta bosqichdan iborat. Har bir bosqichda ishtirokchilar kelishish yoki aldashni tanlashlari mumkin. Agar ular kelishuvni tanlab bankirga bir tangadan pul bersa, bankir ularga ikki tangadan qaytaradi. Agar ulardan biri aldashni tanlab bankirga tangani bermasi, aldagan tomon uch tanga oladi, va aldangan tomon tangasini yo‘qotadi. Agar har ikki tomon aldashni tanlasa hech biri foyda / zarari qilishmaydi. Bir qarashda aldash xavfsiz va manfaatli tuyiladi, aslida qanday?

O‘yinda turli strategiyalar bor, masalan "Doim kelishuvchi" - o‘yinchi doim bankirga tanga beradi, ammo ikkinchi tomon aldash orqali ko‘proq tanga ishlab olishi mumkin. Yana bir tur o‘yinchi "Tit for Tat" deb nomlanadi. U o‘yinni kelishuv bilan boshlaydi va keyingi bosqichlarda ikkinchi tomonning oldingi qarorini takrorlaydi, yaʼni ikkinchi tomon oldingi turda aldagan bo‘lsa, o‘yinchi bu turda aldaydi. Agar ikkinchi tomon kelishuvga o‘tsa u ham kelishib boshlaydi. Boshqa biri esa "Grudger" - o‘yinni kelishuv bilan boshlaydi, agar ikkinchi tomon aldasa, u o‘yin oxirigacha aldab boradi. "Doim aldovchi" va boshqa strategiyalar ham mavjud.

Bularning ichida eng xavfsiz va manfaat keltiruvchi strategiya "Tit for Tat". Buning asosi "O‘zing yasha va boshqalarni ham yashashiga qo‘yib ber" g‘oyasiga asoslanadi.

Masonlar konspiralogiyasi

Mavzuni Masonlar mavjudligiga ishonmaydigan SIZ va Masonlar borligiga chin yurakdan ishonuvchi STUDENT o‘rtasidagi dialog shaklida davom ettiramiz.

Student: Masonlar haqiqatdan mavjud

Siz: Ularni o‘z ko‘zlaringiz bilan ko‘rganmisiz?

Student: Yo‘q, masalan siz Amir Temurni ko‘rmagansiz, lekin uni borligiga ishonasizku!

Siz: Men Amir Temurni ko‘rganman.

Student: Rostdan-a?

Siz: Ha, go‘ri amirda uning suyak qoldiqlarini ko‘rganman.

Student: U suyaklarni Amir Temurga tegishli degani uchun ko‘rganman deyapsiz, balki ular Amir Temurning suyaklari emasdir.

Siz: Bo‘lsa bordir, lekin mana Amir Temur deb ko‘rsatishga asos bor, siz mana bu Falonchi masonning qabri deb ko‘rsata olasizmi?

Student: Yo‘q, chunki Masonlar o‘zlarini siz saqlashni xohlashadi, unaqa maʼlumotlarni tarqalishiga yo‘l qo‘yishmaydi.

Siz: Unda butun dunyoni boshqaradigan Masonlar qanday qilib o‘zlarini sizdan yashira olmay qoldi? Hamma narsani o‘z xohishlariga bo‘ysundirgan Masonlar qanday qilib o‘zlarini yashirishga bo‘lgan xohishini sizga kelganda amalga oshira olmay qodi?

Student: Masonlar haqida kinolar ham bor, masalan bir kinoda Ukraina-Rossiya o‘rtasidagi urushni oldindan aytib bergan.

Siz: Yog‘-e, Agar rostdan shunday bo‘lsa, bu kino senarisini mason yozgan, chunki masonlardan boshqa yana kim kelajakni oldindan aytib berishi mumkin? Boshqa yana kim ularning kelajak uchun tuzgan rejalaridan xabardor bo‘lishi mumkin? Demak bu kinoni masonlar olgan. Unda o‘zlarini olamdan yashirishni xohlaydigan Masonlar nega o‘zlarini oshkor qiluvchi kinolar olishi kerak? Bu mantiqsizlikku.

Student: Masonlar rejasini oldindan biladiganlar bordi balki.

Siz: Agar Masonlar bo‘lsa va ularning rejalarini oldindan biladigan boshqa guruh odamlar ham bo‘lsa. Bu guruh odamlarga pul topish uchun kino olish nimaga kerak? Hoynahoy ular Masonlar rejasini bilish uchun o‘z hayotlarini xavfga qo‘ygan, ko‘p pul xarajat qilgan bo‘lsa kerak. Shuncha xavf va xarajat evaziga olingan sirli maʼlumotni hammaga tekinga tarqatib yuborishlari nimasi?

Atomning kashf qilinish tarixi

"Olamdagi barcha narsalar atomlar deb ataluvchi ko‘rinmas, mitti zarrachalardan tashkil topgan". Demokrit buni 2500 yil oldin, zamonaviy fizikasiz tushungan, ammo qanday qilib?

Demokritning nazariyasi aniq kuzatuvlarga asoslanadi. Demokrit g‘ildirakning eskirish yoki yuvilgan kiyimlarning qurishiga sabab yog‘och va suvdagi mayda ko‘rinmas zarralarning asta sekin uchib chiqish ketishida deb to‘g‘ri tasavvur qilgan. Demokritda atomlar mavjudligini isbotlovchi mantiqiy asos ham bo‘lgan. Uni quyidagicha ifodalaydi. "Tasavvur qiling materiyani cheksiz miqdorda mayda zarralarga bo‘lish mumkin, va siz olmani cheksiz marta bo‘lib chiqdingiz. Endi olmadan nima qoladi? Cheksiz bo‘laklarga bo‘lingandan keyin hajmga ega zarracha qoladimi? Yo‘q. Demak olmani cheksiz marta mayda bo‘laklarga bo‘lib imkonsiz, aks holda siz hajmga ega bo‘lmagan nuqtani olasi va hajmga ega bo‘lmagan zarrachalarning nechtasini qayta birlashtirmang, ulardan hajmga ega bo‘lgan olmani qayta hosil qila olmaysiz". Demokrit bundan materiyaning bo‘linishi maʼlum nuqtaga kelib to‘xtaydi degan xulosaga keladi.

20-asr boshigacha atomlar mavjudligiga shubha bo‘lgan, bularni 25-yoshli olim Albatta Albert Eynshteyn yo‘qqa chiqardi. Agar biz juda kichik zarralarni masalan chang zarrasi yoki gulxan tutuni zarrasini diqqat bilan kuzatsak, ularni Zig-Zag (egri chiziqlar) shaklida harakatlanganini ko‘ramiz. Zarralarning bu kabi chalkash yo‘nalish bo‘yicha harakatlanishiga sabab ular havodagi atomlarga urilib o‘z yo‘nalishini o‘zgartirib boradi. Agar havodagi atomlar cheksiz darajada kichik o‘lchamga ega bo‘lsa, ular cheksiz miqdorda ko‘p bo‘lishi kerak, u holda tutun zarralariga o‘ngdan va chapdan to‘qnashayotgan atomlar soni teng bo‘lishi va tutun to‘g‘ri yo‘nalishdan og‘masdan harakatlanishi kerak edi. Lekin atomlarning chekli o‘lchamda kichikligi, havoda chekli miqdorga atomlar mavjud bo‘lishiga olib keladi va tutun zarralariga ong va chapdan to‘qnashuvchi zarralar soni teng bo‘lmaydi.

Olamni faqat fan yordamida tushunish mumkin

Sunniy intellekt insonlarni ishsiz qoldiradimi?

Kasblar ikki turga bo‘linadi - jismoniy va aqliy mehnat talab qiluvchi kasblar. Sanoat asrida mexanik mashinalar insonning jismoniy imkoniyatlaridan o‘zib ketdi, natijada bizning jismoniy mehnatimizga bo‘lgan ehtiyoj kamaydi, avval inson kuchi evaziga qilingan qishloq xo‘jaligi va ishlab chiqarishdagi ko‘plab ishlar avtomatlashtirildi, ammo bu jarayon o‘rganish, tahlil qilish kabi faqat insonga xos bo‘lgan qobiliyatlarini talab qiluvchi yangi ish o‘rinlarining yaratdi va insonlar yana-da farovon yashay boshlashdi.

Tarix takrorlanadimi? Bugungi kunda Sunniy intellekt va robotlar insonning aqliy qobiliyatlaridan ham o‘zib keta boshladi. Masalan, siz konstitutsiya, kodekslar va qonun hujjatlarini o‘qib tugatib yurist bo‘lishingiz uchun bir necha yil ketsa va ularning taxminan 30% ini eslab qola olsangiz, robot aynan o‘sha maʼlumotlarni bir necha soatda skaner qilib 100% xotirasiga yozib qo‘yadi, va huquqiy savollarga sizdan ko‘ra tezroq va aniqroq javob qaytaradi. Endi kim yaxshiroq yurist? Shu sabab insonlarning aqliy mehnatiga bo‘lgan ehtiyoj ham pasayib bormoqda. Bizda uchinchi turdagi kasb yo‘q va tarixning takrorlanish ehtimoli kam, yaqin bir necha o‘n yilda, ko‘plab ish o‘rinlarda insonning ham jismoniy ham aqliy mehnatiga bo‘lgan ehtiyoj yo‘qolishi mumkin.

Kelajakda inson qobiliyatlari butunlay keraksiz bo‘lib qolishi mumkinmi? Turgan gapki robotlar bizdan ko‘ra kuchliroq va aqlliroq bo‘lib boradi, lekin ular hali beri osmondagi yulduzlarga qarab, u yerlarda ham hayot bormikan, qanday qilib o‘sha yerga borish mumkin deb so'rashmaydi. Faqat insonlarga xos bo‘lib qoladigan jihatlar - yaratuvchanlik, tafakkur, qiziquvchanligi, orzu qilish kabilar bizga ustunlik beradi.

Narsalar ikki marta yaraladi, birinchi marta miyamizda, keyin esa, faqatgina shundan keyingina hayotga ko‘chadi. Faqat biz narsalarni tafakkur yordamida miyamizda yarata olamiz, sunniy intellekt va robotlar esa bizga bu narsalarni hayotga ko‘chirishimizda yaxshi yordamchi bo‘lishadi.

Nega proton zaryadi ~1.6×10⁻¹⁹C?

Dastlab o‘zimizga boshqa bir savolni berib ko‘raylik. Proton zaryadi hozirgi qiymatidan farqli bo‘lganda nima bo‘lardi? Quyosh bu fazodagi vodorod bombasi, lekin quyosh portlab yon atrofga to‘liq sochilib ketmaydi. Chunki quyosh gravitatsiyasi juda kuchli, u doim portlab turuvchi bu bombani sochilib ketishdan saqlab turadi. Quyoshning gravitatsiyasi uning ichida kechayotgan yadro reaksiyasidan hosil bo‘lgan kuchga teng qiymatda va unga qarshi yo‘nalishda tasir qiladi. Protonning ayni ~1.6×10⁻¹⁹C zaryadi tufayligina quyoshda muvozanat hosil bo‘lgan.

Agar proton zaryadi hozirgi qiymatidan katta bo‘lganida quyosh gravitatsiyasi undagi yadro reaksiyasiga tenglasha olmagan va quyosh kengayib borib, tezda yadro reaksiyasi uchun zarur bo‘lgan o‘z zichligini yo‘qotib so‘nib qolardi. Agar proton zaryadi hozirgidan kichik bo‘lganida, gravitatsiya quyoshni hozirgidan ko‘ra zichroq darajada siqib, quyoshni ko‘proq energiya sarflashiga olib kelar va, quyosh o‘z energiyasini tezda ishlatib, so‘nib qolishiga olib kelardi. Ko‘rib turganingizdek, har ikkala holatda ham nega proton zaryadi ~1.6×10⁻¹⁹C degan savolni berishi mumkin bo‘lgan ongli mavjudot shakllanishi uchun yetarli vaqt va sharoit bo‘lmasdi.

Protonning bu qiymati tasodif natijasimi? Big Bang nazariyasiga ko‘ra (bu nazariya sizga tanish bo‘lmasa ushbu postdan o‘qib olishingiz mumkin) koinot buyuk portlash deb ataluvchi hodisada paydo bo‘lgan. Balki bu hodisagacha ham boshqa ko‘plab portlashlar bo‘lgan va ixtiyori qiymatli zaryadga ega protonlar paydo bo‘lgandir, yoki ularning zaryadi juda kichikligi uchun gravitatsiya barcha zarralarni yana bitta nuqtaga yig‘ib olgan, yoki u zarralarning zaryadi juda kattaligi uchun ular tezlikda biz biridan uzoqlashgan va gravitatsiya yulduzlar va sayyoralar hosil qilishga ulgurmagan bo‘lishi mumkin. Va faqat Big Bang hodisasidagina tasodifiy qiymat yulduzlar paydo bo‘lishi uchun zaruri sharoit yarata olgan.

Gravitatsiya - bu bizning olamni ongsiz yaratuvchisi

Yer sayyorasining koinotdagi o‘rni.

Uzoq yillar davomida yer olam markazida deb ishonib kelingan, o‘tmishdagi insonlarning fikriga ko‘ra, quyosh biz uchun nur sochmoqda, yulduzlar biz uchun charaqlab turibdi va barcha osmon jismlari bizning atrofimizda aylanmoqda. Aslida yerning koinotdagi o‘rni qanday?

Yuqoridagi rasm 1990 yil 14 fevralda, Voyager 1 fazo kemasi orqali Neptun orbitasidan turib olingan, u yerdagi qizil doiraga olingan, kichik nuqta yer sayyorasi. Bu nuqtaga yana bir qarang. Bu bizning uy. Bu biz. Siz sevgan, siz bilgan, siz hayotingiz davomida eshitgan, yer sayyorasida yashab o‘tgan, yashayotgan barcha insonlar shu nuqta ichida. Bizning xursandchiliklarimiz, azoblarimiz va moddiy muammolarimiz shu yerda. Har bir qahramon, har bir qo‘rqoq, sivilizatsiyaning har bir yaratuvchisi va buzg‘unchisi, hamma qirollar va dehqonlar, hamma sevishgan juftliklar, hamma ota-onalar, har bir orzularga to‘la bolakay, hamma ixtirochilar va kashfiyotchilar, hamma ruhoniy va ulamalar mana o‘sha mitti jang zarrasidek ko‘rinib turgan nuqtada yashab o‘tishgan.

Yer sayyorasi ulkan koinotdagi mitti bir zarra. Tarixda daryodek bo‘lib oqqan qonlar mana shu nuqtani bir qismi uchun bo‘lganini o‘ylab ko‘ring. Mana o‘xsha nuqtaning bir qismida yashovchi odamlar, nuqtaning boshqa bir qismidagi odamlarga nisbatan qilgan shafqatsizliklarini o‘ylang, ulardagi tushunmovchilik qanchalik ko‘p, bir-birlarini o‘ldirishga intilishlari qanchalik yuqori, bir biriga bo‘lgan nafrat qanchalik otashin.

Bizning olamdagi joylashuvimiz o‘ziga xos, koinotda qandaydir imtiyozli mavqega egamiz deb o‘ylasak adashamiz, bu rangpar mitti nuqta bizga eʼtiroz bildirib turibdi. Bizning sayyoramiz ulkan kosmik zulmatdagi yolg‘iz dog‘dir. Bu qadar katta kenglikda bizni qutqarish uchun o‘zimizdan boshqa joydan yordam kelishiga ishora yo‘q.

Sezgilarimiz doim ham voqelikni to‘g‘ri talqin qilmaydi.

Sizga bugungi kundagi parallel olamlar, yuqori o‘lchamli fazo yoki multi-koinotlar nazariyasini eshitganingizda, ularni ikkilanmasdan rad etasizmi? Sizningcha agar yuqoridagi nazariyalar to‘g‘ri bo‘lganida siz uni payqashingiz kerak edimi?

Unday bo‘lsa, sizga yer shar shaklida ko‘rinadimi yoki yassimi? Sizning ko‘zlaringiz oy va quyoshni deyarli bir xil o‘lchamda ko‘rindimi? yoki quyosh 1 million kilometrga kattaroqmi? Sizga yulduzlar katta ko‘rinadimi yoki oymi? Sizga quyosh yer atrofida aylanayotgandek tuyiladimi yoki yer quyosh atrofidami? Agar siz faqat sezgilaringiz asosida qaror chiqarsangiz, nega yer yassi ekanligiga, quyosh yer atrofida aylanishiga ishonmaysiz?

Bular oddiy narsalarku deysizmi? Albatta, yigirma birinchi asrda yashayotgan siz uchun bular oddiy narsalar, lekin bor yo‘g‘i besh yuz yil oldin bu nazariyalarni yolg‘on deb hisoblashgan. Balki yana bir necha yuz yil o‘tib bugun oddiy odamlar uchun aqlga sig‘maydigan, ishonchsiz bo‘lib tuyilayotgan nazariyalar oddiy faktlarga aylanar

Fanning yaxshi jihatlaridan biri, siz uni rost ekaniga ishonasizmi yo‘qmi, u haqiqat bo‘lib qolaveradi.

Taqvimlar haqida

Hozirda deyarli barcha mamlakatlar Grigoriy taqvimidan foydalanadi, bu taqvim 1582 yili xristian rohibi tomonidan tuzib chiqilgan va bu taqvimda yerning quyosh atrofida bir marta to‘liq aylanib chiqishigan ketgan vaqtni, bir yil deb qabul qilingan.

Tarixda boshqa yondashuvdagi taqvimlar ham keng qo‘llanilgan, masalan Xitoy kalendari, Hijriy yil taqvimi va hokazo. Bu turdagi taqvimlar oy harakatiga asoslangan (qamariy yil taqvimlari ham deyiladi) va o‘n ikki marta yangi oy chiqishi bir yil deb olingan. Ammo oy yer atrofida 29.5 kundan biroz oshiqroq vaqtda bir marta to‘liq aylanadi, bu esa yilni 354 kundan iborat bo‘lishiga olib kelgan.

Qamariy yil taqvimlari kamchiliklar. Masalan Xitoy taqvimi asosida yashovchi dehqon o‘z tajribasini avlodlariga qoldishi qiyin edi. U, o‘z avlodlariga har yilning ikkichi oyidan qoldirmasdan ekinlaringni ekib bo‘linglar deya olmasdi, chunki yilning ikkinchi oyi baʼzan bahorga, bir necha yil o‘tib esa, qish fasliga, keyinroq kuz va yoz fasllariga to‘g‘ri kelib qolardi. Bu turdagi taqvimlarda yangi oy, yangi yil boshlanganini aniqlash uchun munajjimlar yordamidan foydalanishga zarurat bo‘lgan.

Grigoriy kalendari boshqa turdagi taqvimlardagi amaliy kamchiliklarni to‘g‘rilash uchun yaratilgan.

Yerdan tashqaridagi kasalliklar xavfi.

NASA va Yevropa koinot tadqiqotlar agentligi yerdan tashqarida hayot namunalarini topish uchun ko‘plab izlanishlar olib bormoqda. Yaqin bir necha o‘n yilda biz o‘zga sayyoraliklar mavjudmi degan savolni berishdan to‘xtaymiz va qachon biz ular bilan yuzma-yuz kelamiz deb savol berishni boshlaymiz. xo‘sh o'sha kun kelsa bizning astronavtlarimizdagi viruslar ularga, ulardagi viruslar bizning fazogirlarimizga yuqishi mumkinmi?

Faraz qiling siz gripp bo‘lgansiz va daraxt yonidan o‘tib keta turib, daraxtga qarab aksi urdingiz. Endi daraxtni gripp bo‘lib qolish ehtimoli qancha? Juda kam, chunki sizning va daraxtning tana tuzilishi butunlay boshqacha. Shu sababdan sizning tanangizda yashay oladigan virus daraxt tanasida yashay olmaydi va aksincha.

O‘zga sayyoraliklar bilan bo‘ladigan uchrashuvda ham xuddi siz va daraxtda bo‘lgani kabi viruslar almashish ehtimoli juda kam bo‘ladi, chunki bizning tana tuzilishimiz, bizni tashkil qilgan kimyoviy moddalar ularda butunlay boshqacha bo‘lishi haqiqatga yaqinroq. Yerdagi biologik hayot uglerod asosida bo‘lsa, o‘zga sayyoralarda balki kremniy yoki boshqa kimyoviy moddalar asosida shakllangan bo‘lishi ham mumkin.

Hayot bu ko‘plab kimyoviy reaksiyalarning umumlashmasidir.

Hukmron tur

Sayyorada yashovchi barcha hayvonlardan katta tafovut bilan ustunlik qilgan yirtqich turlar haqida ko‘plab hikoyalar mavjud, hatto bugungi kunda ham bunaqa hikoyalarni eshitishingiz mumkin. Tabiiyki bularga ko‘pchilik ishonmasa kerak. Chunki evolyutsiya jarayonida yirtqichlar kuchliroq tirnoqlar, tishlarga ega bo‘lib borgan sari, ularni o‘ljasi bo‘lmish o‘txo‘r hayvonlar mos ravishda chaqqonroq va sezgirroq bo‘lib borgan va hech qaysi turda yaqqol ustunlik, hukmronlik qilish imkoni bo‘lmagan.

Faraz qiling, qandaydir mutatsiya natijasida o‘ta kuchli va tezkor yirtqich tur paydo bo‘lsa nima bo‘lardi? Ular o‘z o‘ljasini osonlik bilan tuta olar, va bu turga mansub jonzotlar ochlikdan yoki yegulik talashib urushlardagi jarohatlardan nobud bo‘lmasdi. Natijada ular juda tez suratda ko‘payib, sayyora bo‘ylab tarqalardi, va boshqa hayvon turlarini ovlab, hammasini qirib bitirardi. Va o‘zlari ham ochlikdan qirilib ketishga mahkum bo‘lardi.

Insoniyatning sayyorada hukmron turga aylanishi. Besh ming yil ilgari sayyorada taxminan 14 million odam yashagan, hozir esa sakkiz millardan ortiq. Insoniyat bu sayyorada yaqqol ustunlikda erisha olgan yagona tur. Yuqoridagi misoldan farqli o‘laroq, biz bunga o‘zimizdagi yovvoyi kuchimiz evaziga emas, bilim va tafakkur evaziga erishganmiz. Ilk davrlarda olovni boshqarishni o‘rganish va tabiatda sodir bo‘layotgan hodisalardagi doimiy takrorlanuvchi qonuniyatlarni bilish, bizning ajdodlarimizga osonroq o‘lja topish va atrof muhitga tezroq moslashish imkonini bergan bo‘lsa, hozirda o‘zimiz yaratilgan texnologik yutuqlar bizni ustunligimizni yana-da oshirdi. Shuning uchun insoniyatni taqdiri yuqorida ko‘rilgan xayoliy hukmron yirtqichlar taqdiridan farqli.

Insoniyat o‘rganishga va yaratishga qodir!

IQ nima?

Bir necha yil oldin IQ testdan ko‘rsatgan natijam va sertifikatim 😎

IQ — Insonning aqliy qobiliyatini baholovchi test tizimi, undan to‘plangan ballar quyidagi olti toifaga ajratiladi.

Juda past - Umumiy to‘plangan ballar 79 dan kichik.
O‘rtachadan past - 80 va 89 oralig‘i
O‘rtacha - 90 va 110 oralig‘i
O‘rtachadan yuqori - 111 va 120 oralig‘i
Talantli - 121 va 130 oralig‘i
Juda Talantli - 130 va undan yuqori.

Yuqori IQ darajasiga ega bo‘lgan inson, o‘qiyotgan narsasi qanchalik qiyin bo‘lsa ham uni tushunadi, va suhbat jarayonida qanchalik murakkab mavzu haqida bo‘lmasin uni tushuna oladi. Lekin u kitob o‘qishga, bilimli odamlar bilan suhbat qilmishga kuch va vaqt sarflamas ekan, yuqori IQ ko‘rsatgichi hayotda ko‘p ham samara bermasligi mumkin.

Xuddi eng baland bo‘yli basketbolchi, eng zo‘r basketbolchi bo‘lishi shart bo‘lmaganidek, eng yuqori IQ darajasiga ega odam ham eng muvaffaqiyatli inson bo‘lishini bildirmaydi. Ammo professional basketbolchi bo‘lish uchun talab qilinadigan minimal balandlik mavjud bu 186 santimetr. Xuddi shunda Minimal IQ darajasi bor bu - 130.

Sizni ko‘rsatgichingiz bu minimal chegaradan yuqori bo‘lsa, sizda intellektual sohada yuqori marralarga erishishga potensialingiz yuqori bo‘ladi, ammo hammasi o‘zingizga bog‘liq. Biz hammamiz IQ darajamizni ko‘p kitob o‘qish orali oshirishimiz ham mumkin.

Ko‘p mehnat qilish, tirishqoqlik va qatʼiyat, yuqori IQ dan ham muhimroq.

Big Bangdan oldin nima bo‘lgan?

Big Bang nazariyasi - Taxminan 13,8 milliard yil oldin, koinot katta portlash deb nomlanuvchi hodisada paydo bo‘lgan. Ilk koinot nihoyatda issiq va zich bo‘lib hatto atomlar ham mavjud bo‘lmagan. Koinot kengayib borgan sari uning harorati va zichligi pasayib, atomlar, keyin esa molekulalar hosil bo‘ldi. Unday bo‘lsa Big bangning o‘zidan oldin nima bo‘lgan?

Tasavvur qiling, ko‘chada bir sayyoh sizdan shimol qaysi tomonda deb so‘radi. Bu tushunarli va maʼnoga ega savol, siz unga shimolni ko‘rsatib yuborasiz, va sayyoh shimolga qarab yo‘lida davom etadi. Bizning bu sayyoh shimoliy qutbga yetib borib, shimoliy qutbdan turib shimol qaysi tomonda deb so‘rasa, bu savol ortiq maʼnoga ega bo‘lmaydi. Chunki “shimol” so‘zi u turgan nuqtadan keyingina maʼnoga ega.

Xuddi shunday biz o‘lchaydigan vaqt, Big Bang payti paydo bo‘lgan, undan oldin “oldin” so‘zi maʼnoga ega bo‘lmagan.

Agar siz sharpani ko‘rib qolsangiz...

Ko‘pincha biz sharpa yoki arvohni ko‘rgan, ular bilan gaplashgan odamlar haqidagi gaplarni eshitib qolamiz. Fizika qonunlariga ko‘ra bu kabi hodisalarning bo‘lishi mumkin emas. Odamlarni bu hikoyalarni tarqatishlariga, shaxsan guvohlik berishlariga deyarli har doim quyidagi uchta narsa sabab bo‘ladi: Birinchisi ulardagi mashhurlikga erishish xohishi. Ikkinchisi, odamlarni ko‘rgan narsalarini bo‘rttirib talqin qilishi, yoki bazi insonlardagi shizofreniya kasalligi (xayolat va reallik o‘rtasidagi farqni ajrata olmaslik). Siz shunda ham sharpalar mavjud deb o‘ylaysizmi?

Unda, agar siz sharpani ko‘rsangiz unga aqilliy savollar bering. Masalan sharpadan qayerda yashashini, nima bilan oziqlanayotganini, va bu ovqatni qayerdan olayotganini so‘rang. Agar u ovqat yemasa, unda sizning oldingizga kelish va siz bilan gaplashish uchun zarur bo‘lgan energiyani qayerdan olishini bilib oling. Agar sharpa tashqi energiya manbaidan quvvatlanayotgan bo‘lsa, u qanday energiya manbasi, energiya sharpaga elektromagnit to‘lqin ko‘rinishida keladimi yoki sharpa ko‘rinmas kabel orqali unga ulanganmi? So‘rab ko‘ring.

Agar energiya manbai uning tanasida joylashgan bo‘lsa u qanaqa energiya manbasi, batareyadek o‘zida quvvat saqlaydimi? quvvatni qayta to‘ldirish uchun o‘zini zaryadlab turadimi? Yoki ichida kichik yadro reaktori bormi? Unday bo‘lsa yadro reaktorini xavfsizligini qanday taʼminlaydi? Radioaktiv nurlardan zararlanib qolmasligingiz uchun sharpadan qancha masofa uzoqlikda turishingiz kerak? Reaktorni sovitish uchun nimadan foydalanadi? Balki butunlay bizga nomaʼlum energiya turini ishlatar. Agar siz bu energiya turini so‘rab bilib olsangiz, bir kecha kunduzda mashhurlik va boylikka erishishingiz mumkin. 😜

Shubhalaning, qiziquvchan bo‘ling va doim savollar bering.

O‘n bir o‘lchamli fazo

Biz fazoni uch o‘lchamdan iborat deb bilamiz, ular balandlik, kenglik va uzunlik. Bularga vaqt to‘rtinchi o‘lchov bo‘lib qo‘shiladi. Bu to‘rtta qiymat, koinotdagi istalgan nuqtani ifodalashimiz uchun yetarli va ulardan biri tushib qolsa ham noaniqlik yuzaga keladi. Masalan tanishingiz sizni falonchi mehmonxonaga uchrashuvga chaqirdi va sizga mehmonxona lokatsiyasini berdi (yaʼni kenglik va uzunligini) xo‘sh bu sizga uchrashuv joyini to‘g‘ri topib borishingizga yetarlimi? Yo‘q, sizga uchrashuv mehmonxonaning nechanchi qavatida bo‘lishini (balandlikni) ham berishi kerak. Ho‘p endi yetarlimi? Yo‘q, sizga uchrashuv vaqtini (vaqt to‘rtinchi o‘lchamni) ham bersa shundagini siz uchrashuv nuqtasini aniq topib borasiz.

Lekin String (Tolalar) nazariyasi asoschilari fazoning to‘rt o‘lchovli ekanligiga shubha bilan qarashadi va bu olimlarning fikriga ko‘ra, koinot o‘n o‘lcham, vaqt bilan birga o‘n bir o‘lchamdan iborat. Unday bo‘lsa qolgan yettita o‘lcham qani?

Faraz qiling siz ko‘p qavatli bino tepasidan pastga to‘shalgan gilamga qarab turibsiz, gilam sizga ikki o‘lchamda, uzunlik va kenglikdan iborat bo‘lib ko‘rinadi, lekin siz pastga tushib qarasangiz gilamda uchinchi o‘lcha gilam patlarining balandligi ham bor ekanligini ko‘rasiz. Demak qolgan yettita o‘lcham shu qadar kichik bo‘lishi va biz ularni shunchaki ko‘ra olmayotgan bo‘lishimiz mumkin.

Ular juda katta ham bo‘lishi mumkin. Gilam eksperimentiga qaytamiz, endi yer sayyorasini gilam patlari balandligidan trillion marotaba kichik bo‘lgan mitti zarracha sifatida tasavvur qilib ko‘ring. Sizning mitti variantingiz uchun gilam patlarining balandligi har uchchala o‘lchovni ifodalaydi, yaʼni ham balandlik, ham kenglik ham uzunlik. Lekin u siz ko‘rib turgan kenglik va uzunlikni ko‘ra olmaydi.

Qolgan o‘lchamlar shu qadar kichik yoki shu qadar kattaki biz ularni ko‘ra olmayotgan bo‘lishimiz mumkin.

Zararli odatlardan qutilish

Biznes boshqaruvda, oldingizga maqsad qo‘yganingizda doim maqsadga erishishingiz shart bo‘lgan vaqt chegarasini qo‘yishni, yaʼni maqsadni men mingta yangi mijoz topaman deb emas, 2024 yil, mart oyigacha mingta yangi mijoz topaman deb qo‘yishni tavsiya qilishadi. Shu g‘oyani o‘zimizdagi zararli odatlarni yo‘qotish uchun qanday qo‘llash mumkin?

Tamaki chekishni misolida ko‘ramiz, ko‘p hollarda odamlar bu odatdan qutilish uchun, bo‘ldi chekishni tashlayman deyishadi va bir necha hafta o‘tib (baʼzan bir necha kundan keyin) yana cheka boshlashadi.

Nega zararli odatlardan qutilish qiyin? Chunki bu zararli odatlarga bo‘lgan xohish baʼzan bizning o‘zimizda ham kuchli bo‘lib ketadi va unga bo‘ldi, boshqa bu odatni takrorlamayman deyish bilan sizdagi bu xohish o‘zingizga qarshi bor kuchi bulan kurasha boshlaydi va ko‘p hollarda sizni yengadi. Va siz o‘zingizdagi bu zararli odatni takrorlashda davom etasiz. Undan qanday samarali qutilish mumkin?

Dastavval tamaki chekish sizning sog‘lig‘ingizga qanday va qanchalik zarar yetkazishi haqidagi maʼlumotlarni o‘rganib chiqing va buni vaqti vaqti bilan yodga olib turing. Shu bilan birga o‘zingizga bu odatni 30 kun davomida qilmaslikga vada bering. Bu holatda sizdagi tamaki chekishga bo‘lgan xohish siz bilan bor kuchi bilan kurashmaydi. Siz unga shoshilmay tur, 30 kun o‘tib yana chekasan deb to‘xtatib turishingiz mumkin. Vaqt o‘tgan sayin sizdagi bu xohish kuchsizlanib boradi va 30 kundan keyin sizdagi bu xohish o‘zingizdan kuchli bo‘lmay qoladi va endi siz bundan butunlay qutilishingiz, boshida 30 kun deb bergan vaqt chegarangizni bir umrga uzaytirib qo‘yishingiz mumkin.

Zararli odatlarsiz o‘tgan har bir kun sizni ulardan uzoqlashtiradi va ularga bo‘lgan xohishni zaiflashtirib boradi.

Yirtqichlarsiz olam.

19 asrda, amerikaliklar baʼzi hududlardagi barcha bo‘rilarni qirib tashlaydi. Natijada shu hududlarda yashovchi bug‘ilar soni ko‘payib, daraxt novdalarini yeb yuborishadi va o‘rmonlarning kamayishiga olib kelishadi. Bu esa yomg‘ir suvlari yerni yuvib, yer unumdorligi tushishiga sabab bo‘lgan. Natijada insonlar o‘sha hududlarga bo‘rilarni qaytarishlariga to‘g‘ri kelgan. Xo‘sh yirtqichlarsiz ekosistema tuzib bo‘lmaydimi?

Yangi Zelandiya oroli Avstraliyadan 1500 kilometr uzoqlikda joylashgan. Sovuq suv va kuchli to‘lqinlar sabab bu orol insoniyatga ko‘plab yillar nomaʼlum bo‘lib kelgan. Faqatgina 8 asrda Avstraliya aborigenlari tasodifan bu orolga o‘z itlari bilan kelib qolishgan. Keyinchalik Buyuk geografik kashfiyotlar davrida yevropaliklar bu orolini topishadi va ularning kemalarida kalamushlar ham orolga keladi. Ana o‘sha itlar va kalamushlar Yangi Zelandiya orolidagi yagona yirtqichlar hisoblanishadi. Ungacha bu orolda yirtqichlar bo‘lmagan. Shu sababli orolda yashovchi ko‘plab turlarda urishish, o‘zini himoya qilish va qochish instinktlari yaxshi rivojlanmagan. Masalan orol qushlari uchishni unutishgan va o‘z tuxumlarini hech qanday himoyasiz qoldirishgan. Ularni uchun orol qanchalik xavfsiz bo‘lgan-a?

Yangi Zelandiyaning boy resurslari u yerda yashovchi hayvonlarni to‘la taʼminlay olgan va yirtqichlar uchun zarurat qoldirmagan. Yerning qolgan qismlarida esa resurslar doim yetishmagan, shu sababda yo‘lbars kiyikni o‘ldirishiga, ilon qush uyasidan tuxumni o‘g‘irlashiga, yirtqich hasharot yonar qurt kabi yorug‘lik taratib, uni o‘z oldiga aldab chaqirib uni yeyishiga to‘g‘ri kelgan.

Agar yerdagi olis bir orol o‘zining boy resurslari sabab barcha jonzotlardagi o‘ldirish, o‘g‘irlash va aldash instinktlarini yo‘qota olgan bo‘lsa, balki koinotning qaysidir qismlarida butun boshli sayyoralar o‘zining boy resurslari bilan yirtqichlar va parazitlarsiz ekosistema yaratgandir...

Resurslar tanqisligi yerdagi deyarli barcha jonzotlarga o‘ldirish, o‘g‘irlash, va aldashni o‘rgatgan.

Kanal Mundarijasi:

⒈ Koinot chegarasi bormi?

⒉ Kitob o‘qish nimaga kerak?

⒊ Vaqt aro sayohat qilishning imkoni bormi?

⒋ Qora materiya nima?

⒌ Yulduzdan yergacha bo‘lgan masofa qanday o‘lchanadi?

⒍ Big Bang (Buyuk portlash) nazariyasi haqida

⒎ Umumiy nisbiylik nazariyasi haqida

⒏ Global isish qanchalik xavfli?

⒐ Xishnik filmidagi kabi mavjudot bo‘lishi va u yerga kelishi mumkinmi?

⒑ Yer qanday shaklda?

⒒ Yer quyosh atrofida aylanadi.

⒓ Kameraga tushib qolgan sharpani odam ko‘rolmaydimi?

⒔ Evolyutsiya nima?

⒕ Biz nega o‘tmishni eslaymiz, kelajakni esa yo‘q.

⒖ Insoniyatning eng yaxshi davri

⒗ Hissiyotlarni fan qanday tariflaydi?

⒘ Yirtqichlarsiz olam

ⅱ - BO'LIM

⒈ Zararli odatlardan qutilish

⒉ O'n bir o'lchamli fazo

⒊ Agar siz sharpani ko'rib qolsangiz...

⒋ Big Bangdan oldin nima bo'lgan?

⒌ IQ nima?

⒍ Hukmron tur

⒎ Yerdan tashqaridagi kasalliklar xavfi

⒏ Taqvimlar haqida

⒐ Sezgilarimiz doim ham voqelikni to‘g‘ri talqin qilmaydi

⒑ Yer sayyorasining koinotdagi o‘rni

⒒ Nega proton zaryadi ~1.6×10⁻¹⁹C?

⒓ Sunniy intellekt insonlarni ishsiz qoldiradimi?

⒔ Atomning kashf qilinish tarixi

⒕ Masonlar konspiralogiyasi

⒖ O‘yin nazariyasi haqida.

Fan va Mantiq kanali mundarijasi kanal azolari barcha postlarni osonlik bilan topishlari uchun tuzib chiqildi.

Bizni kuzatishda davom eting!

✅ 🌐 Kanalga a'zo bo'lish ✅