#ilmiy_faktโ๐ป
Savol: H izotoplarining atom radiuslari ortib borish tartibida joylashtiringโ
Javob: vodorod atomi izotoplari, ya'ni H, D, T larning qay birida atom radiusi katta-kiรงikligi bรถyiรงa ilmiy faktli javob๐ก
Avvalo nega yer atrofida quyoล emas, aksinรงa quyosh atrofida yer harakatlanadi, yoki xuddi ลunday yer va oy munosabatida ham ลu holat. Endi kiรงik mikroolamga kirsak ham ลu holat takrorlanadi, ya'ni elektron atrofida yadro emas, balki yadro atrofida elektronlar harakatlanadi. Javobi Nyutonning 2-3-, butun olam tortiลiล, Kulon qonunlari, Nisbiylik va Bor nazariyalari hamda oฤirlik kuรงi asosida tuลuntiriladi.
*Nyuton qonuni-NQ
*Kulon qonuni-KQ
*butun olam tortiลiล qonuni-BOTQ
*oฤirlik kuรงi-OK
*nisbiylik nazariyasi-NN
*Bor radiusi-BR
1. NQ-2 bรถyiรงa F=ma, bundan a=F/m kelib chiqadi (F-kuch, m-massa, a-tezlanish). Demak, tezlanish kuchga tรถฤri proporsional, massaga teskari. ลu sabab massasi kiรงik zaralarning harakatรงanligi yuqori, massasi oฤirlarniki esa aksinรงa.
2. NQ-3 bรถyiรงa F=-F, NQ-2 bรถyiรงa F=ma edi, agar ular รถzaro tรถqnashmasa va ta'sirda bรถlsa, a1m1=a2m2, bundan a1/a2=m2/m1. Demak, ikkita zarra รถzaro ta'sirda bรถlsa, massasi kattasining tezlanishi past, kichiginiki esa aksincha yuqori bรถladi. ลu sabab yer atrofida oy, yadro atrofida elektron harakatlanadi. Massaning keskin farqi esa, massasi oฤir zarraning harakatini 0 yaqinlaลtiradi (masalan atomdagi yadroning elektronga nisbatan)
3. BOTQ bรถyiรงa F=Gm1m2/r2, ya'ni zarralar orasidagi รถzaro tortiลiล kuรงiga tรถฤri proporsional, radiuslariga esa teskari proporsional. Elektron massasi const bรถlsa, demak asosiy tortiลiล kuรงni yadro massasi belgilaydi.
4. OK bรถyiรงa F=mg, ya'ni zarrani massasi qancha katta bo'lsa, yadroga ลunรงalik qattiq tortiladi, bu รถz navbatita yadroniรฑ massasi qanรงalik katta bรถlsa ลunรงalik kuรงli tortadi ma'nosini beradi.
5. KQ bรถyiรงa F=q1q2/r2, ya'ni kuรง ta'siri ta'sirlaลayotgan zarralar zaryadiga tรถฤri, radiuslariga esa teskari proporsional. H izotoplarida q1,q2=const, atom yadrosi H dan T ga tomon zarraรงalar soni ortiลi yadro hajmining kattalaลiลiga olib keladi, bu รฒz navbatida oz bรถlsada ฤ poฤฃona va yadro orasidagi masofani kamaytiradi, natijada tortiลiล kuรงining ortiลiga sabab bรถladi.
6. NN asosidagi Eynshteynniรฑ E=mc2 formulasida, massa va energiya รถzaro boฤliqligini kรถriลimiz mumkin, bu esa yadro massasi qanรงa katta bรถlsa ลunรงa kuรง bilan elektron orbitalni รถziga tortiลini aรฑlatadi.
7. BR bรถyiรงa yakuniy teรฑlama r(n)=nยฒr1 bรถlib, KQ va markazga intilma kuรง asosida kelib รงiqadi. Markazga intilma kuรง esa รถz navbatida yadro massasiga tรถฤri proporsional.
Xulosa: yuqoridagi asosiy qonunlarga tayangan holda aytiล mumkinki: H, D, T tartibida atom radiusi qisqaradi.
(muallif: Bunyod Raxmanov)
โ๏ธMILLIY SERTIFIKATโ๏ธ
ustoz๐จ๐ปโ๐ซ Bunyod Raxmanov
kanal๐ฃ @ChemOfficer
๐QABULGA YOZILISH๐
๐จ๐ปโ๐ป@ProChem
