آریا طبیب‌زاده Arya Tabibzadeh

بیا بیا دلدار من
تصنیف راست‌پنجگاه ساختهٔ استاد محمدرضا لطفی
با کمانچهٔ شش‌سیم باقرخانی ساختهٔ استاد مازیار کربلایی
@aryatabibzadeh

@aryatabibzadeh

تصویر کمانچهٔ دوپوستهٔ مجموعهٔ آلفرد لومر از مقالهٔ استر ژرل با ترجمه و توضیحات جناب آقای شرایلی
@aryatabibzadeh

با توصیفات فوق، شاید کمانچهٔ موجود در تصویر فوق نیز که در دست یک نوازندهٔ دوره‌گرد دورهٔ قاجار قرار دارد کمانچهٔ دوپوسته باشد؛ زیرا هم ابعاد کاسه شبیه به ساز باقرخان است و هم دور کاسهٔ آن با نقره قلمکار پوشیده شده است
@aryatabibzadeh

به لطف پژوهشگر فاضل و هنرمند جناب آقای محمدرضا شرایلی، یک کمانچهٔ دوپوستهٔ دیگر را هم شناختم که جزئی از سازهای ایرانی دورهٔ قاجار در مجموعهٔ آلفرد لومر در موزهٔ فیلارمونی پاریس است.

در شمارهٔ 99 فصلنامهٔ ماهور (بهار ۱۴۰۲، صص ۱۳۵-۱۵۸)، مطلبی از استر ژرل (Esther Jorel) به همراه توضیحات و ملحقات ارزشمند جناب آقای شرایلی برآن مطلب آمده، درباب معرفی سازهای ایرانی و قاجاری مجموعهٔ لومر در موزهٔ فیلارمونی و گزارش مرمت تزئینات سنتور این مجموعه که جناب آقای شرایلی در آن همکاری داشته‌اند.

در مجموعهٔ سازهای لومر در این موزه،کمانچه‌ای کاسه‌تخت/کاسه‌کتابی دیده می‌شود که طبق اطلاع ژرل، پشت آن نیز پوست کشیده شده است. البته کمانچهٔ مذکور در مقایسه با کمانچهٔ دوپوستهٔ باقرخان و نیز کمانچهٔ امجدالوزاره، کاسهٔ بزرگتری دارد، و با توجه به شکل انحنای کاسه، تزیینات روی کاسه، شکل سیم‌گیر و پایه و کوتاهی دسته به احتمال بسیار زیاد متعلق به قفقاز است (توجه شود که کمانچهٔ امجد الوزاره هم ساخت تفلیس بوده است؛ آیا این فن کمانچه سازی سنتی در قفقاز داشته؟).
طبق اطلاع جناب آقای شرایلی در مقاله، استاد امیرعطایی هم از مشاهدهٔ کمانچه‌های دوپوستهٔ نقره‌کاری یا مزین به نقرهٔ قلم‌کار با کاسهٔ کوچک اطلاع داده‌اند که وصف ایشان به کمانچهٔ دوپوستهٔ امجدالوزاره و البته از حیث کوچک‌بودن کاسه به ساز باقرخان شبیه است. طبق نقل قول استاد امیرعطایی، پوستِ پشت این کمانچه‌های دوپوسته ارتعاش و حجم صدای ساز را بالا می‌برده است.

میدانیم که بالابردن حجم و طنین صدای ساز در زمان باقرخان دغدغه مهمی بوده زیرا در آن زمان بلندگو وجود نداشته و با سیمهای زهی و برنجی و ابریشمی هم حجم صدا برای اجرا در فضاهای بزرگ و پرجمعیت کافی نبوده است. از طرفی، شاید کمانچهٔ پشت‌باز هم که صدای بلندی دارد، به‌دلیل کیفیت صوتی خاصش مطلوب نوازندگان موسیقی کلاسیک ایرانی نبوده؛ در این وضعیت احتمالا گذاشتن پوست دوم، صدای ساز را به اقتضائات موسیقیدان کلاسیک ایرانی نزدیک‌تر می‌ساخته و در عین حال حجم صدای مطلوب او را هم فراهم می‌ساخته است.
البته که هرگونه اظهار نظر دراین‌باره بدون شنیدن صدای این ساز صرفا گمانه‌زنی است.
@aryatabibzadeh

زادروز استاد محمدرضا لطفی
پارسال به مناسبت ۱۱، ۱۳ و ۱۷ دی که زادروز استاد لطفی است مطالبی در کانال دربارهٔ آثار استاد نوشتم ( در همانجا توضیح دادم که چرا سه تاریخ را برای تولد ایشان ذکر می‌کنند).
امسال هم این مناسبت خجسته را گرامی می‌دارم و در این مدت مطالبی دربارهٔ لطفی در کانال خواهم گذاشت‌.

اگر گاه دلیری می‌کنم و او را بدون هیچ لقبی، با نام سترگش می‌خوانم، معذورم؛ جدای از آن که نام بزرگانی چون اوست که به لقب «استاد» ارزش و معنا می‌دهد و ذکر لقب استاد تنها تعظیمی برای ایشان است، علاقهٔ من به لطفی آنچنان است که میخواهم او را با همان نام وزین خودش بخوانم بدون هیچ تکلفی؛ لفب استاد را برای او حشو میدانم چون استاد کامل یعنی لطفی پس چه نیازی به ذکر آن هست؟ بگذار گستاخ باشم و بی تکلف نام آن پیر و مراد خویش را بزبان بیارم که طیب خاطر من است.

بزرگترین حسرت زندگی‌م آن است که هیچوقت نتوانستم محضر لطفی را درک کنم. با خود می‌اندیشم اگر لطفی در ایران می‌ماند یا اگر آنقدر زود از میان ما نمی‌رفت، چه بسیار جوانانی سعادت درک محضرش را و برخورداری از حمایت و پرورش او را پیدا می‌کردند. کافی است نگاهی بیندازیم به شاگردان او در همان بازهٔ کوتاهی که در مکتبخانهٔ میرزاعبدالله پیش او درس گرفتند (که الحق از بهترین نوازندگان و خوانندگان امروز موسیقی سنتی ما هستند). با رفتن او موسیقی ایرانی حامی دلسوزی را از دستت داد که دریغ! هرگز برنمی‌گردد‌.
از همین روست که بیت عربی سعدی دربارهٔ ویرانی بغداد را با کمی تصرف در مصراع اول آن، از زبان خودم در رثای لطفی می‌گویم:
نسیمُ صَبا جُرجانَ بعدَ وَفاتِهِ
تَمَنَّیتُ لَو کانَت تَمُرُّ علی قبری*
(کاشکی نسیم صبای گرگان پس از وفات او، بر قبر من گذشته بود،. یعنی کاش مرده بودم و وفات او را نمی‌دیدم).

با وجود این حسرت، بسیار خوشحالم که این سعادت را داشته‌ام تا در زمانه‌ای متولد شوم که بتوانم آثار جاودان او را بشنوم. وقتی تصاویر استاد را خاصه در ویدیوهای مربوط به کلاسها یا سخنرانی‌ها می‌بینم، گویی سالهاست او را از نزدیک میشناسم، گویی سالها با او نشسته‌ام در خلوتی و او درد دل خود را با من گفته است‌ و البته من هم کم با او درد دل نکرده‌ام! البته اگر نیک بنگریم میبینیم که واقعا همین طور هم بوده چون سالهاست که ساز لطفی سرّ درون لطفی را در خلوت و جلوت،در گوش من خوانده، و در سختترین لحظات به فریادم رسیده و در شادی‌ها شادی‌ام را صدچندان کرده.

سخن را بیش از این تفصیل نمیدهم. بعنوان فصل الخطاب، فرمایش استاد علی‌اکبر شکارچی را نقل می‌کنم که در جایی فرمودند: «خوشبحال ما که در زمانه‌ای هستیم که هنرمندمان لطفی است».
حقا و حقا که اگر به دست من بود در هیچ زمانهٔ دیگری متولد نمیشدم، که مبادا از شنیدن ساز لطفی محروم شوم.

پیر من و مراد من درد من و دوای من
فاش بگویم این سخن شمس من و خدای من

زادروز لطفی بر همهٔ ما مبارک


* بیت سعدی:
نسیم صبا بغدادَ بعد خرابها
تمنیت لو کانت تمر علی قبری (کاش نسیم صبای بغداد بعد از خراب‌شدن شهر بر قبر من گذشته بود).
@aryatabibzadeh

تصویر دیگری از ساز دوپوستهٔ باقرخان که جا مانده بود
@aryatabibzadeh

@aryatabibzadeh

🔹۲۷ اردیبهشت روز جهانی کمانچه
🔸کمانچۀ نقرۀ سیاه قلم، متعلق به سید عبدالله شیخ‌الاسلامی معروف به امجدالوزاره
🔹نوشتۀ روی کمانچه به روسی: «سفارشی امجد، ساخت سعید کارالایف در تفلیس ۱۹۱۰ [میلادی]»
🔸این کمانچه اکنون نزد مهندس بهرام شیخ‌الاسلامی (نوۀ امجدالوزاره) در شهر هیوستون آمریکا نگهداری می‌شود
🔹امجدالوزاره دوست دوران کودکی و نوجوانی عارف در قزوین و از شاگردان جواد خان قزوینی بود
🔸مأخذ: سرگذشت موسیقی‌دانان قزوین، مهدی نورمحمدی، انتشارات حدیث امروز، ۱۳۸۶.
@roozgaregadim

تصاویری از کمانچهٔ دوپوستهٔ باقرخان رامشگر

با سپاس از لطف هنرمند گرامی جناب آقای علی کاظمی
@aryatabibzadeh

کمانچهٔ دوپوسته
(از سنت‌های مهجور کمانچه‌سازی)
در تاریخ موسیقی ایران حسن مشحون شیوهٔ خاصی در ساختن کمانچه معرفی شده که امروزه برای ما غریب است و آن ساخت کمانچه‌ای است که دو طرف کاسهٔ آن (هم دهنه و هم پشت کاسه) پوست کشیده می‌شده است.
بنده حداقل دو نمونه از این کمانچه‌ها را می‌شناسم. یکی از آنها متعلق به باقرخان رامشگر است که پیشتر در همین کانال، و نیز در دفترچهٔ آلبوم نوراهان آن را معرفی کردم و عنوان «کمانچهٔ دوپوسته» را برای آن برگزیدم.
اکنون توضیحات بیشتری دربارهٔ کمانچهٔ دوپوسته به همراه تصاویر کامل‌تری از ساز باقرخان را اینجا قرار می‌دهم که هنرمند گرامی جناب آقای علی کاظمی در اختیار بنده قرار داده‌اند.

این کمانچه کاسهٔ کوچکی دارد و از این حیث شباهتی با کمانچه‌های پشت‌باز دارد که خاصه در لرستان و مناطق مرکزی ایران از آن استفاده می‌شود. البته عمق کاسهٔ کمانچه‌های پشت‌باز از کمانچهٔ دوپوسته بیشتر است و پشت کاسه همانطور که از نامش پیداست باز است از این رو جنس صدای کمانچهٔ پشت‌باز با کمانچه‌های پشت‌بسته متفاوت و البته صدای آن بسیار بلندتر است. در کمانچهٔ دوپوسته اما، پشت ساز با لایه‌ای از پوست همانند دهنهٔ ساز پوشیده می‌شود.

کمانچهٔ دوپوستهٔ باقرخان با قطعات فراوان صدف و استخوان و مواد دیگر تزیین شده است؛ کاسهٔ کوچک ساز عموما صدف‌کاری‌شده است و قطعات استخوان عمدتا روی دستهٔ ساز قرار دارد. در تصاویر فوق، غیر از دو گوشی و پایهٔ ساز، دو شیء نعلبکی‌مانند (و احتمالا فلزی) نیز دیده می‌شود. طبق اطلاع جناب استاد مازیار کربلایی، این دو نعلبکی کوچک احتمالا همان ابزاری بوده که میان کمانچه‌نوازان دوره‌گرد قدیم رایج بوده و آن را به کمربند وصل می‌کردند تا بتوانند با گذاشتن پایهٔ ساز روی آن، ایستاده کمانچه بنوازند (استاد کربلایی این ابزار را در دههٔ ۶۰ و در یکی از مغازه‌های بهارستان دیده بوده و استاد بهاری این مطالب را دربارهٔ ابزار مذکور به ایشان گفته‌اند). کوچک‌بودن کاسهٔ ساز دوپوستهٔ باقرخان و طبعأ سبکی آن، مؤید این احتمال است که دو نعلبکی درون تصویر همین وسیلهٔ مخصوصِ دوره‌گردها بوده باشد تا بتوان با آن ایستاده اجرا کرد

غیر از کمانچهٔ دوپوستهٔ باقرخان، بنده یک کمانچهٔ دوپوستهٔ دیگر را هم به لطف پژوهشگر فاضل و گرامی جناب آقای مهدی نورمحمدی شناسایی کردم. این کمانچهٔ دوپوسته متعلق به سید عبدالله شیخ‌الاسلامی (امجد الوزاره) از شاگردان جوادخان قزوینی و دوست عارف قزوینی بوده است. کمانچهٔ امجدالوزاره نقره‌کاری‌ و سیاه قلم شده است و طبق نوشتهٔ روی ساز در تفلیس ساخته شده. جناب آقای نورمحمدی محبت کردند و به خواهش بنده از نوهٔ امجد الوزاره (جناب آقای مهندس بهرام شیخ الاسلامی) درباره این ساز پرسیدند. طبق اطلاع ایشان، پشت کمانچهٔ امجدالوزاره پوست کشیده شده است.

درمورد صدای کمانچهٔ دوپوسته فعلا نمیتوانیم چیزی بگوییم چون نمی‌دانیم نمونهٔ صوتی‌ای از آن ضبط شده یا نه. اما خوشبختانه استاد مازیار کربلایی به خواهش بنده کمانچه‌ای دوپوسته با الگوی ساز باقرخان ساخته‌اند که به‌زودی کار ساخت آن نهایی می‌شود و نمونهٔ صوتی آن را در کانال قرار خواهم داد‌
@aryatabibzadeh

لطف استاد ارجمند جناب آقای دکتر مهدی فیروزیان
@aryatabibzadeh

ضربی حصار؛ کمانچۀ شش‌سیم آریا طبیب‌زاده (از مجموعۀ نوراهان)

در ردیف‌های موسیقی دستگاهی، در آواز افشاری کمتر به گوشۀ حصار توجه می‌شود. موسیقی‌دوستان حصار را بیشتر به سه‌گاه و چهارگاه می‌شناسند؛ اما در ردیف ماهور و افشاری نیز این نام دیده می‌شود و البته دلالت بر گوشه‌ای با ساختاری متفاوت دارد.
جناب آریا طبیب‌زاده ضمن توجه به این گوشه در افشاری با روشی خلاقانه سعی در بسط و گسترش جملات در محدودۀ این گوشه کرده است. همچنین کوشیده با بهره‌گیری از تکنیک‌های مختلف نغمات را از یکنواختی دور کند. ایجاد تنوع صوتی که «رنگ‌آمیزی آوایی» نیز خوانده تواند شد از دیگر ویژگی‌های نوازندگی این هنرمند خوش‌ذوق است که با تکیه بر خلاقیت و مهارت خود توانسته است اثری سخت دلپذیر در بداهه‌نوازی ضربی این گوشه پدید آورد.

🕯🍷🍉 با شنیدن این نوای مستانه از موسیقی اصیل ایران کهن، با نغمه‌گریِ تازه جوانی هنرمند، شب یلدا بر شما خوش باد!
فال #حافظ من:
ای صبا نکهتی از کویِ فلانی به من آر
زار و بیمارِ غمم راحتِ جانی به من آر...
در غریبیّ و فراق و غمِ دل پیر شدم
ساغرِ می ز کفِ تازه جوانی به من آر
@roshananemehr

جناب استاد هادی منتظری محبت فرمودند و اطلاعات ارزشمندی درباره کمانچهٔ نقاشیِ باقرخان در اختیار بنده قرار دادند.
کمانچهٔ نقاشی همین سازی است که در تصویر فوق دیده میشود؛ این ساز را استاد از نزدیک دیده بودند و بنابر فرمایش ایشان، کاسهٔ این کمانچه با لاک تزیین شده است (اصطلاحا با صنعت پاپیه‌ماشه). همچنین این ساز اکنون در تملک خانواده ظهیرالدینی نیست.
@aryatabibzadeh

کمانچهٔ لاکی، تصویری منتسب به خوشنوازخان، «کمانچهٔ نقاشیِ» باقرخان و سنت‌های مهجور کمانچه‌سازی
چند وقت پیش دوست گرانقدر جناب آقای حامد شایسته کیا برایم تصویری از کتاب کارهای لاکی (از مجموعهٔ هنر اسلامی انتشارات دانشگاه آکسفورد و نشر آزیموت و بنیاد نور) فرستادند؛ عنوان اصلی کتاب Lacquer of the Islamic Lands است. نقاشی در جلد دوم اصل انگلیسی کتاب آمده؛ بنده برای اطمینان از رعایت امانت در ترجمهٔ متن کتاب از جناب آقای امیرمهدی مصلحی خواهش کردم که بخش مربوطه‌را از اصل انگلیسی کتاب برای بنده بفرستند که تصاویر مرحمتی ایشان با کیفبت بسیار عالی در ادامهٔ این مطلب آمده است (گفتنی است که مطالب ترجمهٔ فارسی کتاب کاملا منطبق است بر اصل اثر)

تصویر مورد بحث، کمانچه‌ای بود که روی آن را با لاک تزیین کرده بودند؛ درباره این کمانچه در کتاب دو ادعای مهم مطرح شده است: یکی آن که کمانچه متعلق به دورهٔ قاجار است و ادعای مهم‌تر آنکه، تصویر نوازندهٔ کمانچه‌ای که روی کاسهٔ کمانچه کشیده شده، تصویر خوشنواز خان بوده و کمانچه هم متعلق به او بوده است
هر دو ادعای مطرح‌شده در کتاب به ظن قریب به یقین نادرست است اما تصویر ارائه شده برای فهم مسائل دیگری در تاریخ کمانچه به ما کمک می‌کند.

اولا، طبق اشارهٔ استاد مازیار کربلایی، کمانچهٔ موردبحث ویژگی‌هایی دارد که نمی‌توان آن را به دورهٔ قاجار منتسب کرد (بطور خاص، نوع برش چوب بصورت منحنی در صراحی ساز، کار دستگاه خراطی است و این نمی‌تواند صنعت ساخت صراحی قاجار باشد. گفتنی است که احتمال مرمت دسته یا صراحی تقریبا صفر بنظر میرسد). بطور خلاصه، صنعت ساخت این کمانچه به دورهٔ پهلوی اول شبیه است.
ثانیا، درمورد انتساب تصویر نقاشی روی کمانچه و خود کمانچه به خوشنواز هم، هیچ سندی در کتاب ارائه نشده، صرفا به شرح حال رجال ایران اثر مهدی بامداد ارجاع داده شده که در آنجا فقط نوشته شده که خوشنوازخان کمانچه‌ای مرصع داشته. بنابراین انتساب ان نقاشی و خود کمانچه به خوشنواز سند محکمی ندارد.

اما اهمیت این کمانچهٔ لاکی برای ما:
۱. طبق اطلاع استاد کربلایی، در دورهٔ قاجار خصوصا در میان نوازندگان دوره‌گرد مرسوم بوده که کمانچه‌های کاسه‌استخوانی را با لاک تزیین کنند، دلیل این امر هم بیش از هر چیز، حفاظت ساز از آسیب‌های محیطی بوده است (دقیقا همان نقشی که لاک الکل امروزه در سازسازی ایفا می‌کند ). بنابراین تزیین کمانچه با نقاشی‌های لاکی، سنتی در کمانچه‌سازی بوده که پس از رواج ویلن در ایران فراموش شده است. کمانچهٔ لاکی موردبحث از کتاب هنر لاک در سرزمینهای اسلامی، از جهت اینکه روی کمانچهٔ چوبی (و نه استخوانی) لاک زده شده حائز اهمیت است

۲. با دیدن کمانچهٔ لاکی مورد بحث، بلافاصله یاد «کمانچهٔ نقاشی» باقرخان رامشگر افتادم. پیش‌تر دربارهٔ این ساز باقرخان نوشته‌ام؛ این کمانچه سازی بوده که طبق اطلاع استاد سیاوش ظهیرالدینی روی کاسهٔ آن نقاشی کشیده بودند و اکنون نزد خانواده ظهیرالدینی نگهداری می‌شود. همچنین تصویری از باقرخان در سنین کهنسالی در دست هست که کمانچه‌ای چهارسیم با کاسه‌ای کوچک و منقش در دست دارد، که بنظر بنده احتمالا همین «کمانچهٔ نقاشی» است. به دلیل کیفیت پایین تصویر نمیشود جزئیات نقاشی کاسه را تشخیص داد. مشخص نیست که تزیینات روی کاسه از چه جنسی است. طبق نظر جناب آقای مصلحی این تزیینات بعید است لاک باشد؛ ایشان مینا را بعنوان یک احتمال برای جنس این نقش و نگارها پیشنهاد کردند
جناب آقای کربلایی اما محتمل میدانند که این تزیینات از جنس لاک باشد و مینا را نامحتمل میدانند؛ خصوصا ازآنجا که به احتمال زیاد جنس کاسه از چوب توت بوده، و سطح چوب توت به مرور تیره و سیاهی میشود، تعبیه میناکاری روی آن ممکن نیست زیرا پس از گذشت اندک زمانی مینا سیاه میشود. کاشکی تصویر باکیفیتی از «کمانچهٔ نقاشی» باقرخان دردسترس قرارگیرد تا بتوان قضاوت دقیق‌تری دراین‌باره داشت.

یک نکته جالب هم شباهت الگوی میخ کاری گریف استخوان دسته در ساز لاکی موردبحث و کمانچهٔ باقرخان است. پیش‌تر دربارهٔ میخ‌کوبی جهت استحکام استخوان در دسته ساز نوشته‌ام.

در هرحال؛ آنچه مهم است سنت تزیین کمانچه با نقش و نگارهای سنتی بوده که متاسفانه یک قرن است که در ایران مهجور مانده است. منقطع ماندن بسیاری از سنت‌های کمانچه نوازی قاجار، بسیاری از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های کمانچه را برای ما ناشناخته باقی گذاشته است.

در آیندهٔ نزدیک درباره برخی دیگر از خصایص و فنون فراموش شده کمانچه‌سازی سنتی خواهم نوشت
@aryatabibzadeh

تصاویر مأخوذ از کتاب
Lacquer of the Islamic Lands (Part II)
با سپاس از هنرمند و پژوهشگر گرامی جناب آقای امیرمهدی مصلحی
@aryatabibzadeh

کمانچهٔ نقاشی، در دستان باقرخان رامشگر
@aryatabibzadeh

صورت باکیفیت اجرایی از استاد بهاری در دشتی که پیشتر در کانال منتشر شده بود:
https://t.me/aryatabibzadeh/227

به لطف جناب آقای دکتر عباس افشاری مشخص شد این اجرا از آرشیو پروفسور گن ایچی تسوگه است و برخلاف حدس پیشین، متعلق به قبل انقلاب است (با توجه به تاریخ ضبط دو فایل مرکب نوازی استاد از مجموعه پروفسور تسوگه، و شیوه نوازندگی استاد این فایل هم احتمالأ متعلق به دهه ۴۰ است).
@aryatabibzadeh

دشتی

کمانچه : علی اصغر بهاری
آرشیو پروفسور گن‌ایچی تسوگه

فایل دیگری از همان مجموعه با سپاس از جناب آقای دکتر افشاری
@aryatabibzadeh

قطار کردبیات رضوی شکسته بیات ترک
۲ اردیبهشت ۱۳۴۲

کمانچه : علی اصغر بهاری
آرشیو پروفسور گن‌ایچی تسوگه

با تشکر از راهنمایی آقای آریا طبیب‌زاده

اجرایی منحصر بفرد از استاد بهاری متعلق به آذر ۱۳۴۴
در این اجرا استاد بهاری به مرکب‌نوازی پرداخته‌اند، به‌سیاق مرکب‌نوازی‌هایی که عمدتاً در کلاس درس برای آموزش به شاگردان اجرا می‌کرده‌اند و در فایل‌های ضبط‌شده از کلاس استاد در سنین کهنسالی‌شان قابل شنیدن است.

این اجرا از چند نظر منحصر بفرد است
اولا تاریخ ضبط آن یعنی ۱۳۴۴دوره‌ایست که استاد در آن هنوز به سبک و سیاق جوانی اجرا می‌کنند و کهولت سن در اجرای ایشان تاثیر زیادی نداشته است. تا جایی که به یاد دارم، اینگونه مرکب‌نوازی را فقط در اجراهایی از استاد شنیدم که در سن ۸۶-۹۰ سالگی در کلاس درسشان ضبط شده است و شاید این فایل قدیمی‌ترین نمونه از این فن در اجراهای استاد باشد

ثانیا، استاد بهاری ساز را چپ‌کوک کوک کرده‌اند (می لا می لا) که در اجراهای موجود از استاد برای سه گاه کوک نسبتا کم‌کاربردی است (استاد بهاری کوک‌های چپ‌کوک را بیشتر در رادیو استفاده می‌کرده‌اند).

ثالثا، استاد در اینجا نوایی بسیار زیبا نواخته‌اند که بنابر سلیقه خودم، گمان کنم بهترین نوایی است که از استاد بهاری شنیده‌ام. معمولا استاد بهاری نوا را با کوک افشاری راست کوک اجرا می‌کنند (ره لا ره سل) و اجراهای ضبط‌شده از ایشان در نوا بسیار کم‌تعداد است و بسیار هم شبیه به افشاری است. در این فایل استقلال نوا از افشاری کاملا مشخص است و در میان اجراهای استاد بهاری منحصربفرد است‌. پروفسور گن ایچی تسوگه بنحو احسن این اجرا را ضبط کرده‌اند و زنگ بی‌نظیر ساز کاسه‌گلابی استاد بهاری بوضوح در ضبط افتاده است.
از جناب آقای دکتر عباس افشاری بسیار سپاسگزارم که این اجرای منحصر بفرد را در اختیار بنده قرار دادند.
@aryatabibzadeh

مرکب نوازی مویه سه گاه ابوعطا نوا
۲۳ آذر ۱۳۴۴

کمانچه : علی اصغر بهاری
آرشیو پروفسور گن‌ایچی تسوگه

با تشکر از راهنمایی آقای آریا طبیب‌زاده

این اجرا را سال پیش با دوست عزیز و هنرمند جناب آقای سپهر حمزه‌لو ضبط کردیم

گفتگو
بداهه‌نوازی در سه‌گاه

کمانچه شش‌سیم باقرخانی: آریا طبیب‌زاده
تنبک: سپهر حمزه‌لو
@aryatabibzadeh

@aryatabibzadeh

پایان‌نامهٔ کارشناسی استاد علی‌اکبر شکارچی
استاد راهنما: استاد داریوش صفوت

این اثر ارزشمند، متاسفانه نایاب است و حتی ظاهراً در خود دانشگاه تهران هم اثری از آن نیست (در فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه نیامده است؛ نمیدانم آیا ممکن است در مجموعه.ای فهرست‌نشده متعلق به دانشکده هنرهای زیبا باشد یا نه).
استاد شکارچی هم این رساله را در اختیار نداشتند. خوشبختانه جناب استاد مازیار کربلایی لطف کردند و نسخه‌ای از رساله را که استاد شکارچی به استاد علی‌اصغر بهاری تقدیم کرده بودند در اختیار بنده قرار دادند و بنده آنرا اسکن کردم

جدای از اینکه استاد شکارچی در این رساله به‌استقصای تام،منابع مربوط به تاریخ کمانچه را مطالعه کرده‌اند و با گذشت پنجاه سال از نگارش رساله ، هنوز مرجعی بسیار معتبر است، این رساله بیش از هر چیز سندی ارزشمند است که نشان می‌دهد چگونه در این چند دهه، تفکر موسیقیدانان مرکز حفظ و اشاعه در حفظ و رشد ساز کمانچه و بطور کلی اعتلای موسیقی ایرانی نقش داشته است.
@aryatabibzadeh

@aryatabibzadeh

به مناسبت چهارم آبان، زادروز شاعر تنبک، استاد ناصر فرهنگفر
@aryatabibzadeh

ضرب زورخانه و آواز
استاد ناصر فرهنگ‌فر
مرکز حفظ و اشاعه ۱۳۵۲

@nfarhangfar

در خلوتِ اُنس


با هنرمندی آریا طبیب‌زاده

آلبوم نوراهان در اسپاتیفای قرار گرفت.
آلبوم را می‌توانید از طریق لینک زیر در اسپاتیفای گوش کنید.
با ایجاد حساب کاربری رسمی‌ام در اسپاتیفای به‌مرور اجراهای خود را در این بستر نیز منتشر خواهم کرد.
حضور سروران گرامی در صفحهٔ اسپاتیفای‌ام مایهٔ مباهات بنده است.

https://open.spotify.com/album/4PEhAy4J6ik8Y4hojnSNro?si=tc1xyNstRba0AmHL0fBv1w&utm_source=copy-link


@aryatabibzadeh

بداهه‌نوازی در دستگاه ماهور
فروردین ۱۴۰۳
کمانچه شش‌سیم: آریا طبیب‌زاده
تنبک: سپهر حمزه‌لو
کمانچهٔ شش‌سیم ساختهٔ استاد مازیار کربلایی است
@aryatabibzadeh

@aryatabibzadeh

مطلب آقای منصور
@aryatabibzadeh

اصلاح یک اشتباه
این تصویر را جناب آقای امیر منصور در مطلبی با عنوان یادگارهای باقرخان رامشگر بعنوان عکس کودکی باقرخان منتشر کرده بودند.
اما آنطور که از توضیح عکس در مجموعهٔ تصاویر کاخ گلستان روشن می‌شود، او حسین خان معتمدالملک، تنهاپسرِ یحیی خان مشیرالدوله برادر میرزا حسین سپهسالار است.
دربارهٔ او ر.ک نوشتهٔ ارزشمند پژوهشگر ارجمند و فاضل جناب آقای امیرمهدی مصلحی در توییتر، با سپاس فراوان از ایشان‌.
https://x.com/ammoslehi/status/1779812091701932033?s=46&t=pL17ZxWfW7EHBWWtp2JMTw


ظاهراً جناب منصور این تصویر را به‌این‌سبب که در آرشیو خانواده‌ی باقرخان بوده متعلق به کودکی باقرخان دانسته‌اند. این اشتباه در پایان نامهٔ جناب آقای حسین سالک دربارهٔ باقرخان هم رخ داده
@aryatabibzadeh

با سپاس فراوان از جناب آقای مهدی شیرخانلو که بنده را متوجه نادرستی انتساب این عکس به باقرخان کردند.
@aryatabibzadeh

https://youtu.be/jENEwpQapwQ?feature=shared

سخنان ارزشمند و کمانچه‌نوازی زیبای استاد هادی منتظری
@aryatabibzadeh

بخشی از اجرای بداهه‌نوازی در نوا در صفحهٔ اینستاگرام بنده و آقای حمزه‌لو قرار گرفته است (دو آی‌دی زیر در اینستاگرام):
Sepehrhamzeloo
Arya.tabibzadeh

@aryatabibzadeh

@aryatabibzadeh

@aryatabibzadeh

@aryatabibzadeh

بخش‌هایی از اجرای تصویری استاد بهاری در مستندی دربارهٔ جشن هنر شیراز
Sound the Trumpets, Beat the Drums

با سپاس از جناب آقای امین قنبری و صفحهٔ کرن‌موزیک
صورت کامل مستند
@aryatabibzadeh

بداهه‌نوازی در دستگاه نوا
کمانچه شش‌سیم: آریا طبیب‌زاده
تنبک: سپهر حمزه‌لو
بهمن ۱۴۰۲

این اجرا را در منزل آقای حمزه‌لو بصورت کاملا بداهه ضبط کردبم.
@aryatabibzadeh

صورت باکیفیت‌تر عکس فوق از کتاب موسیقی ایران در سدۀ گذشته (بهمن کاظمی، مهدی فراهانی، وهرز پوراحمد)؛ با سپاس از جناب آقای علی یدالله پور.
@aryatabibzadeh

میبینیم که قلی خان هم شست دست چپش را تا حدودی زیر شیطانک آورده و فرم دست چپش شبیه به پسر خوشنواز و نیز آقامطلب شده است. با اینحال زاویۀ دست نسبت به دسته با آنها متفاوت بوده و بیشتر شبیه به اسماعیل خان است (انگشت اشاره در مقایسه با آقا مطلب و پسر خوشنواز زاویۀ تندتری با شیطانک ساخته)

از طرفی، به دلیل کیفیت پایین تصاویر، وضعیت دست راست او هم چندان روشن نیست. با اینحال به نظر میرسد فرم دست راست او با اسماعیل خان فرق دارد. با توجه به زاویۀ دست و آنچه که به چشم بنده می آید، قلی خان هم همانند آقا مطلب سبابه را بالای چوب آورده است. اگر واقعا چنین باشد، میتوان به شباهت فرم دست چپ قلیخان با آقا مطلب و پسر خوشنواز و از طرف دیگر شباهت دست راست او با آقا مطلب اشاره کرد.

این مسئله احتمال وجود ارتباطات مکتبی بین قلیخان وپسر خوشنواز و آقامطلب، و همچنین بین او و خوشنوازخان را مطرح میسازد که درحال حاضر برای بنده بررسی دقیقتر آن ممکن نیست.
اگر بتوان رابطۀ هر کدام از این نوازندگان یعنی پسر خوشنواز، آقا مطلب، قلی خان و اسماعیل خان را با یکدیگر بطور دقیق تعیین کرد، آن وقت میتوان فرم دست راست و چپ خوشنواز را که استاد همۀ این ها بوده، بازسازی کرد اما با داده های فعلی دراین باره چیزی نمیشود گفت.

در مجموع، آنچه مهم است و میتوان از آن اطمینانی نسبی داشت، این است که کمانچۀ سنتی امروز، ادامۀ مکتب خوشنوازخان از طریق سلسلۀ اسماعیل خان بوده است.
@aryatabibzadeh

قلی‌خان، عموی حسین‌خان اسماعیل‌زاده
@aryatabibzadeh

تصویر دیگر از قلی‌خان. منبع: چاپ جدید سه جلدی انتشارات ماهور از سرگذشت موسیقی ایران، بخش ضمیمه به سعی استاد ساسان فاطمی
@aryatabibzadeh

تفاوت فرم دست راست آقامطلب با اسماعیل‌خان در این است که او سبابه را با زاویه‌ای نسبت به چوب آرشه بالا می‌آورد. مشابه این فرم را در شیوه آرشه‌گیری استاد محمدرضا لطفی میبینیم

پسر خوشنوازخان و آقامطلب
@aryatabibzadeh

شباهت پاسچر پسر خوشنوازخان با آقا مطلب خصوصا در دست جپ قابل تأمل است. ما نمیدانیم که پسر خوشنواز اصلا توانسته از محضر پدرش استفاده کند یا نه. با توجه به اینکه بعضی هم‌دوره‌ای های خوشنوازخان مثل حسن خان (سنتورخان) در عکسهایی که او هست حضور دارند، میشود حدس زد که شاید خوشنواز عمر درازی نداشته و ای بسا پسرش هم مشابه اسماعیلزاده نتوانسته مدت زیادی از پدرش درس بگیرد. اگر این فرضها (که سند محکمی هم برایشان نداریم) صحیح باشد، آنوقت شاید بتوان احتمال داد که پسر خوشنواز شاید مدتی نزد آقامطلب یعنی شاگرد پدرش درس گرفته. به هرحال شباهت دست چپ پسر خوشنواز به آقامطلب و شباهت دست راست او به مکتب اسماعیل خان مسئله ای است که حل کردنش فعلا میسر نیست.
اما در اینجا یک نکته باقی میماند و آن فرم خاص دست چپ و راست قلیخان ، برادر اسماعیل خان است. بررسی وضعیت دست او در تحلیل ما اهمیت بسیاری دارد:
@aryatabibzadeh